burdur ili, bucak ilçesi ve civarının coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak

burdur ili, bucak ilçesi ve civarının coğrafi bilgi sistemleri kullanılarak

BURDUR İLİ, BUCAK İLÇESİ VE CİVARININ COĞRAFİ BİLGİ
SİSTEMLERİ KULLANILARAK ÇİZGİSEL YOĞUNLUK HARİTASININ
OLUŞTURULMASI
Kerem HEPDENİZ1, Oya CENGİZ2
Öğr. Gör., MAKÜ, Emin Gülmez TBMYO, Mimarlık ve Şehir Planlama Bölümü, 15300, Bucak, Burdur, [email protected]
2
Yrd.Doç.Dr., Süleyman Demirel Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü, 32260, Çünür, Isparta, [email protected]
1
ÖZET
Çalışma sahası, Burdur İli’ ne bağlı Ağlasun, Bucak, Kocaaliler İlçeleri civarında, tektonik açıdan oldukça aktif bir alanda yer
alır. Toros karbonat platformu içerisinde yer alan sahada, çok sayıda kireçtaşı mermeri ve traverten ocağı mevcuttur. Bu
ocaklardan çıkan mermerlerin işletilebilirliğini etkileyen en önemli parametrelerden birini ise blok verimi oluşturmaktadır.
Bölgede yer alan kırık, çatlak ve fay gibi süreksizlikler ise bu verimi etkileyen en önemli faktörlerdir. Inceleme sahasında yer alan
çizgiselliklerin belirlenerek, Coğrafi Bilgi Sistemleri programı ile sayısal ortama aktarılması ve bölgeye ait çizgisel yoğunluk
haritalarının oluşturulması; bölgede açılacak kireçtaşı mermeri ve traverten ocaklarının yer seçiminde faydalı olacaktır.
Anahtar sözcükler: Bucak, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Çizgisel Yoğunluk, Mermer
ABSTRACT
CREATING LİNEAMENT DENSİTY MAP OF BURDUR PROVİNCE; BUCAK DİSTRİCT AND
SURROUNDİNGS WİTH GEOGRAPHİC INFORMATION SYSTEMS
The study area located around the Ağlasun, Bucak and Kocaaliler districts connected to Burdur is very active tectonic zone. A lot
of limestone marble and travertine quarries have been available in the area situated in Toros carbonate platform. One of the most
important parameter of operating quarries is block capacity. In the area, discontinuities like fault, fracture and cracks are the most
important factors that effect the block capacity. Determining the lineaments in the study field, transferring these data to digital
environment and creating density maps with Geographic Information Systems will be useful for the selection of the limestone
marble and travertine quarries which will open in the future.
Keywords: Bucak, Geographic Information Systems, Lineament density, Marble.
1. GİRİŞ
Çalışma sahası, Isparta İli’ nin hemen güneyinde; Burdur iline bağlı Ağlasun, Bucak ve Kocaaliler ilçeleri arasında
kalan alanda yer alır (Şekil 1). Bölge, özellikle son 20 yılda açılan mermer ocak ve fabrikaları ile dikkat çekmektedir.
Şekil 1. İnceleme alanı yer bulduru haritası
V. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2014), 14-17 Ekim 2014, İstanbul
Hepdeniz, K., Cengiz, O. : Burdur İli, Bucak İlçesi ve Civarının CBS Kul. Çiz. Yoğ. Haritasının Oluşturulması
Bir mermer sahasının görünür ve işletilebilir rezervinin hesaplanmasından sonra yapılacak en önemli iş ocak yerinin
seçimidir. Ocağın işletilebilirliğini etkileyen en önemli parametrelerin başında ise süreksizliklere bağlı olarak gelişen
blok verimi gelmektedir (Onargan, 2006). Yapı ve tektonik açıdan ocağın işletilmesinde rol oynayan tabakalanma,
kıvrım, fay ve kırık gibi tektonik hatların tamamı çizgisellik olarak tanımlanmaktadır. Tüm bu çizgiselliklerin yapısı
ve yoğunluğu, ocaktan blok alımıyla doğrudan ilgilidir. Ayrıca, fabrika aşamasında da blokta bulunan kırık ve
çatlaklar, üretim verimini etkilemektedir (Şekil:2).
Şekil 2. Çalışma alanı içerisinde görülen ocaklardaki süreksizlik düzlemleri
Araştırma sahası içerisinde yapılan gözlemlerde işletilmekte olan 8 adet kireçtaşı mermer ve traverten ocağı ile 20’
den fazla atıl ocağa rastlanmıştır. Bölge için oldukça önemli bir sektör olan mermer üretimine, oluşturulan çizgisel
yoğunluk haritası ile katkı sağlanması amaçlanmıştır.
2. MATERYAL VE METOD
Çalışmada 1/25000 ölçekli 16 adet topoğrafik harita ile bu haritaların sayısallaştırılması ve interpolasyon işlemlerinin
yapılmasında ArcGIS 10 yazılımından faydalanılmıştır.
Çalışma alanını kapsayan 16 adet 1/25000 ölçekli topoğrafik harita sayısallaştırılarak birleştirilmiş ve bölgeye ait
sayısal yükseklik modeli (SYM) oluşturulmuş; SYM haritasından yararlanılarak ta bölgenin kabartma haritası elde
edilmiştir (Şekil 3).
Şekil 3. A) Sayısallaştırılmış topoğrafik harita B) SYM haritası C) Kabartma haritası
Önceki çalışmalar, eş yükseklik eğrileri, arazi gözlemleri ve kabartma haritalarının bir arada değerlendirilmesi
sonucunda da bölgeye ait çizgisellik haritası oluşturulmuştur. (Şekil: 4).
V. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2014), 14-17 Ekim 2014, İstanbul
Hepdeniz, K., Cengiz, O. : Burdur İli, Bucak İlçesi ve Civarının CBS Kul. Çiz. Yoğ. Haritasının Oluşturulması
Şekil 4. Çizgisellik haritası
Çizgisellik analizinin yapılabilmesi için inceleme alanı, 1000X1000 metrelik gridlere ayrılmış ve her bir gridin
içerisine düşen çizgisellik sayısının hesaplanması için, içeriklerde oluşturulan grid ve çizgiselliklere ait öznitelik
tablolarına “Join” (birleştirme) işlemi uygulanmıştır. Böylece oluşturulan yeni katmanın öznitelik tablosunda yer alan
“Count” kolonu ile gridler içerisindeki çizgisellikler hesap edilebilmiştir. Elde edilen sonuç verisine, interpolasyon
işleminin yapılabilmesi için poligon özelliğindeki grid verileri noktasal veriye dönüştürülerek (Ünsal vd. 2004),
ArcToolbox arayüzünde, özellikle kırık, fay ve nehir gibi devamlılık özelliği göstermeyen çizgiselliklerde tercih
edilen ters ağırlıklı mesafe yöntemi (IDW) uygulanmış ve çizgisellik yoğunluğu haritası ortaya çıkarılmıştır (Hormoz
ve Ziari, 2007) (Şekil:5).
Şekil 5. A) Sahanın gridlere ayrılması B) Çalışma alanına ait çizgisel yoğunluk haritası
2. SONUÇLAR
Bu işlemlerin sonucunda bölgede hakim çizgisellik yönlerinin KB-KG ve KD yönlerinde olduğu gözlemlenmiştir.
Kesen kesilen ilişkisi bakımından ise KG yönlü çizgiselliklerin KKB ve KB yönlü çizgisellikler tarafından kesildiği;
KD yönlü çizgiselliklerin ise KB yönlü çizgisellikleri kestiği görülmektedir. Bu durumda, KG yönlü çizgiselliklerin
ilk önce oluştuğunu, daha sonra KB yönlü çizgiselliklerin geliştiğini ve en son olarak KD yönlü çizgiselliklerin
oluştuğunu söylemek mümkündür. Çizgisellik yoğunluğu açısından ise çalışma alanının kuzeydoğusunda kalan
bölgenin en yoğun çizgiselliğe sahip olduğu gözlemlenmiştir.
V. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2014), 14-17 Ekim 2014, İstanbul
Hepdeniz, K., Cengiz, O. : Burdur İli, Bucak İlçesi ve Civarının CBS Kul. Çiz. Yoğ. Haritasının Oluşturulması
Çalışma alanı sınırları içerisinde kalan bölgede, kireçtaşı mermeri ve traverten açısından önemli ocaklar mevcuttur ve
ilerleyen zamanlarda yeni ocakların açılması muhtemeldir. Bu çalışma ile çizgisellik haritasının sayısal ortama
aktarılması ve çizgisel yoğunluk haritasının oluşturulması ile yeni açılacak ocakların yer tespitinde yararlı olacağı
düşünülmektedir.
KAYNAKLAR
Onargan, T., Köse, H., Deliormanlı, A.H., 2006. Mermer. Türkiye Maden Mühendisleri Odası Birliği, 324s,
Ankara.
Ünsal, A., Mert, A., Cengiz, O., 2004. Landsat 7 Tm Uydu Verileri Kullanılarak Dedegöl Dağı ve Çevresinin
(Yenişarbademli-Isparta) Çizgisellik ve Jeolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. 3. Coğrafi Bilgi Sistemleri Bilişim
Günleri, 6-9 Ekim, İstanbul, 1-9.
Ziary, Y., Hormoz, S., 2007. To Compare Two Interpolation Methods:Idw, Kriging for Providing Properties (Area)
Surface Interpolation Map Land Price, 13-17 May, Hong Kong Sar, China, 1-13.
V. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2014), 14-17 Ekim 2014, İstanbul