Alara Kazısı 2010

ANMED
ANADOLU AKDENİZİ
Arkeoloji Haberleri
2011-9
News of Archaeology from
ANATOLIA’S MEDITERRANEAN AREAS
Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
KAZI RAPORLARI / EXCAVATION REPORTS
Alara Kazısı 2010
Excavations at Alara in 2010
Osman ERAVŞAR
Antalya İli, Alanya İlçesi, Okurcalar Kasabası sınırları
içinde bulunan Alara Kalesi ve Ortaçağ yerleşmesindeki
kazı çalışması T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın izniyle
15 Temmuz - 14 Ağustos tarihleri arasında gerçekle­ş­
tirilmiştir*.
Excavations at the Alara Fortress and medieval settlement, located within the Okurcalar Kasabası of Alanya,
Antalya, were conducted from July 15 to August 14 with
permission issued by the Ministry of Culture and
Tourism*.
Bir önceki kazı sezonunda başlanılanlar ve bu sene ilk
defa kazısı yapılan yeni açmalarla birlikte, bu sezon üç
farklı bölgede on dört alanda çalışılmıştır. Kazının ilk beş
yıllık programına bağlı olarak 2007 yılında başlanan İç
Kale Köşk, Aşağı Hamam ve Demirci Atölyesi kazılarını
tamamlamak öncelikli hedef olarak belirlenmiştir. Bu
sayılanların dışında, Kasırlı Hamam’ın güneybatısındaki
bölümde, Orta Kale kapısı ve çevresindeki alanlarda da
kazılara devam edilmiş, Orta Kale’nin kuzey ve doğu
bölümlerindeki yeni açmalar ile bu bölgede yoğun­
laşılmıştır.
This campaign’s work covered 14 areas in three zones,
including those started the year before and new ones. In
accordance to the five-year program of excavations, digs
in the Citadel and Kiosk, Lower Baths and Blacksmith’s
Workshop, initiated in 2007, were given priority for completion. In addition, excavations continued in the southwest part of the Kasırlı Hamam, and the Middle City
Gate and surrounding areas, and work concentrated in
the north and east parts of the Middle Fortress with new
trenches.
Documentation and measurements using photometric
methods continued; cataloguing of tiles, uncovered in
the last four years, was resumed; conservation and restoration of the Ayazma Chapel, uncovered in previous
years, were conducted according to projects prepared
and officially approved. Architectural remains uncovered
during the campaign were preserved with lime mortar at
the end of the campaign. Another face of the campaign
surveys were in the surround areas to clarify questions
regarding historical geography.
Yerleşmede fotogrametrik belgeleme ve ölçümlemelere
devam edilmiş; son dört yılda ele geçirilen çinilerin kataloğu hazırlanmış; geçen yıllarda ortaya çıkarılan Ayazma
Şapeli’nin koruma ve restorasyonu onaylanan projesine
göre uygulanmıştır. Sezon bitiminde ortaya çıkarılan
mimari kalıntılar konservasyon amacıyla kireç harçla
dondurulmuştur. Araştırmaların bir diğer boyutunu da
yüzey araştırmaları oluşturmaktadır. Çevrede tarihi coğrafya sorularının cevaplanması amacıyla yüzey araştırmalarına hız verilmiştir.
* The excavation team comprised four scholars including art
historians, architects and archaeologists and 16 students
from Selçuk University and Berlin Free University as well as
11 workers. State representative was archaeologist G. Öztürk.
Financing was provided by the Ministry of Culture and the
Tourism General Directorate of Cultural Heritage and Museums, DÖSİMM. In addition, Vehbi Koç Foundation Suna &
İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
(AKMED)’s contributions accelerated and facilitated the
campaign.
* Kazıya, Selçuk Üniversitesi ve Berlin Frei Üniversitesi’nden
Sanat Tarihçi, Mimar ve Arkeolog olmak üzere toplam dört
bilim adamı ve 16 öğrenci katılmış, ayrıca toplam 11 işçi
çalışmıştır. Arkeolog G. Öztürk Bakanlık temsilcisi olarak
görev almıştır. Kazı ve araştırmalar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü DÖSİMM
tarafından finanse edilerek desteklenmiştir. Ayrıca, Suna İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
(AKMED) tarafından sağlanan destekler de çalışmalara ivme
katmıştır.
1
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Res. 1 İç Kale Sarayı ve çevresinin panoramik görünüşü
Fig. 1 Panoramic view of the Citadel Palace and environs
Res. 2 İç Kale’de kasrın güneydoğu bölümündeki kazı alanı
Fig. 2 Excavation area in the southeast of the kiosk in the citadel
Kazı Çalışmaları
Excavations
İç Kale ve Köşk Kazısı: 2010 yılı sezonunun temel hedeflerinden birisi, İç Kale kazılarının tamamlanması idi. Bu
amaçla geçen yıllarda ortaya çıkarılan basamaklar ve
kalenin batısındaki mekânların çevresinde eksik kalan
kazılar tamamlanmıştır. Bu alanların dışında İç Kale’nin
doğusundaki mekânlar ve hamamın batısındaki bölüm
olmak üzere iki farklı bölgede daha kazı yapılmıştır
(Res. 1). Geçen yıl, İç Kale’nin güneyindeki kale kapısı
ile saray arasındaki kot farkına uygun olarak, kale kapısından başlayıp yukarı bölümlerle ulaşımı sağlayan kıvrımlı basamaklardan oluşan bir merdiven bulunmuştu.
Bu bölgedeki kazının amacı, İç Kale’de sarayın nerede
olduğu sorusuna yanıt sağlayacak verileri ortaya koymak, ayrıca sarayın müştemilatı olarak kullanılan
mekânlarını ortaya çıkararak bunların dönemsel değişimlerini sorgulamaktı. İç Kale’nin güney ve doğu tarafında bulunan sarnıçların saray ve Kasırlı Hamam ile
olan mimari bağını anlamayı da hedeflemiştir.
Excavations at the Citadel and Kiosk: One of the basic
targets of the 2010 campaign was to complete the excavations at the citadel. For this purpose, excavations of
stairs and rooms to the west of the citadel, exposed in
the previous years, were completed. Additionally, two
new areas, rooms to the east of the citadel and the area
to the west of the baths, were excavated (Fig. 1). Last
year, a stairway was found connecting the City Gate on
the south of the citadel and the palace. The excavation
was to determine the palace’s location in the citadel, as
well as uncovering auxiliary rooms of the palace to
examine their historical evolution. Furthermore, it was
determined to clarify the architectural connection of the
cisterns in the east and the south parts of the citadel with
that of the palace and Kasırlı Hamam.
There were some vaulted rooms in the south of Kasırlı
Hamam that seemed in poor condition. Some were hewn
into the rock adjoining the fortification of the citadel, next
to the palace. They were full of fill and construction materials, possibly fallen from the palace above. In order to
reveal their connection with other rooms in the citadel
and the adjoining cistern, fill was removed from doorways
inwards. In the east of the excavation area, were found
two lids for cisterns and other remains. Work started in
the east of the citadel and continued westwards. In the
area adjoining the fortification, heaps of rubble were
removed to a level of -2.20 m. Part of the cisterns’ west
façade and a wall, possibly belonging to the cistern, were
Kasırlı Hamam’ın güneyinde bir bölümü yıkıntı halinde
olan tonozlu birkaç oda bulunmaktaydı. Bunların bir
bölümü kayalara oyularak, sarayın hemen bitişiğinde, İç
Kale sur duvarına bitişik olarak inşa edilmişti. İçlerinde
dolgu toprak ve saraydan düştüğünü tahmin ettiğimiz
yapı malzemeleri bulunuyordu. İç Kale’deki diğer
mekânlar ve bitişiğindeki sarnıç ile olan ilişkisini ortaya
çıkarmak amacıyla, yapının girişi olduğu düşünülen
bölümden başlayarak iç kısımlarına doğru toprak kaldırılmıştır. Kazı alanının doğusunda, iki sarnıcın kapağı ve
2
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Res. 3 Orta Kale’de kale girişi ve çevresindeki kazı alanı
Fig. 3 Middle fortress, excavation in the city gate and environs
bir takım kalıntılar bulunuyordu. Çalışmalarımız İç
Kale’nin doğusunda başlayıp batıya doğru devam etmiştir. Sur duvarının hemen bitişiğindeki alanda, moloz
yığını kaldırılarak -2.20 m. seviyesine inilmiş, sarnıçların
batı cephesinin bir bölümü ve sarnıca ait olduğunu
düşündüğümüz bir duvar tespit edilmiştir. Kazı sırasında
formları bozulmuş figürlü ve bitkisel bezemeli çini parçaları ile form vermeyen seramik parçaları ele geçmiştir.
identified. Small finds included amorphous tile fragments
with figural and floral decoration and ceramic sherds
lending themselves to no specific form.
Heaps of rubble along the fortifications at the southeast
corner of Kasırlı Hamam were removed to reveal the
connection between the bastion, in the southeast corner
of the trench, and this area. Excavation started from the
northeast of the trench and continued towards the area
where the bastion was located. When the excavation
level was lowered from the arch top of the bastion’s
doorway to -0.90 m., the doorway was reached and the
work was terminated. Small finds included amorphous
tile fragments with floral decoration and fragments of
roof tiles from the superstructure.
Kasırlı Hamam’ın güneydoğu köşesindeki sur duvarlarının etrafında yer alan moloz yığını kaldırılmıştır. Burada
açmanın güneydoğu ucunda bulunan burç ile bu alanın
bağlantısının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Kazıya
açmanın kuzeydoğusundan başlanmış ve burcun bulunduğu alana doğru devam edilmiştir. Burç kapısının
kemer açıklığından -0.90 m. seviyesine inildiğinde kapı
açıklığı bulunmuş ve buradaki çalışmalara son verilmiştir. Form vermeyen bitkisel bezemeli çini parçaları ve
mekânın örtüsüne ait kiremit parçaları ele geçen buluntulardandır.
Another excavation area (trench H) in the citadel covered the remains of buildings to the southeast of Kasırlı
Hamam (Fig. 1-2). The building comprised rooms interconnected. In 2008 and 2009 excavation of areas H1,
H2 and H3 were completed, while that in H4 stopped,
and left incomplete. The goal of excavation here was to
determine the actual purpose of the rooms buried under
rubble with construction techniques, along with layout
arrangements based on the hypothesis that this could be
the main area of the palace.
İç Kale’deki diğer bir kazı alanı da (H açması) Kasırlı
Hamam’ın güneydoğusunda yer alan yapı kalıntısıdır
(Res. 1-2). Yapı birbirlerine düzgün bir biçimde bağlanan
mekânlardan oluşuyordu. 2008 ve 2009 yıllarında H1,
H2 ve H3 alanlarının kazısı tamamlanmış, H4 birimindeki çalışma ise yarım kalmıştı. Buradaki kazının amacı,
taş yığınları altındaki mekânların özgün niteliğinin anlaşılabilmesi, sarayın asıl bölümünün burası olabileceği
hipotezi çerçevesinde yapım tekniği, plan organizasyonunun ortaya çıkarılması idi.
Trench H4 was located to the south of H1 and east of
H3. From the doorway in the east wall in H3, a wall,
leading toward H4, was found. In removing the rubble
from the superstructure, a small room was uncovered. Its
east, south and north walls were exposed and a window
was found on the south and east walls. No small finds
were found. Rubble inside H4, thought to have fallen
from the superstructure and its rooms, was removed
systematically and stored at specified areas within trench
H. Traces of frescoes on the walls and small roof tile
H4 açması, H1 açmasınının güneyinde ve H3 açmasının
doğusunda yer almaktadır. H3 açmasında doğu duvarda
ortaya çıkartılan kapı açıklığından itibaren H4 açmasına
doğru duvar takibi yapılmıştır. Üst örtü ve moloz yığınlarının kaldırılmasıyla burada küçük bir mekânın varlığı
3
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Fig. 4 Building remains behind the city gate in the middle fortress
Res. 4 Orta Kale’de kale kapısı arkasında bulunan yapı kalıntıları
tespit edilmiştir. Bu mekânın doğu, güney ve kuzey
duvarları ortaya çıkarılmış, güney-doğu duvarlarında
pencere açıklığı tespit edilmiştir. Alanda herhangi bir
küçük buluntuya rastlanılmamıştır. H4 alanında da üst
örtü ve diğer mekânlardan yıkılarak yapının içini doldurduğunu düşündüğümüz malzemeler düzenli bir biçimde
kaldırılarak H açması içinde belirli bölümlerde depolanmıştır. Mekânın duvarlarında sıva üzerinde fresk parçalarının izlerine ve küçük kiremit parçalarına rastlanılmıştır.
Böylelikle İç Kale’nin bu bölümü de restorasyona hazır
bir hale getirilmiştir.
Orta Kale Açmaları: Orta Kale bölümü, günümüzde
algılanılan kalenin girişinden itibaren başlar.
Orta Kale’nin doğusunda, alanın ortasına yakın bir yerde
büyük bir yapı dikkati çeker. Kale kapısının hemen arkasında, İç Kale’ye çıkış yolu üzerinde sur duvarlarının
karşısındaki kalıntıların doğu kısmı önceki yıl ortaya
çıkarılmıştı. Bu mekânın, batıda Orta Kale surlarına
kadar devam ettiği, surlar arasında organik bir bağ oluşturulduğu anlaşılmıştır (Res. 3).
Res. 5 Orta Kale’de girişin arkasında ortaya çıkarılan basamaklar
Fig. 5 Stairway uncovered behind the city gate in the middle
fortress
fragments were found. Thus, this section of the citadel
was also prepared for restoration.
Yerleşmenin birçok yerinde olduğu gibi bu mekânı da
saran yoğun bitki örtüsü temizlendikten sonra A2 açmasının hemen batısında yer alan 12.00x2.70 m. ölçülerine
sahip birim ile A3 açması olarak adlandırılan mekân
kazılmıştır (Res. 4). Bu açmanın batısında, surlara ulaşımı sağlayan bir koridor tasarlandığı görülmüştür.
Koridorun geniş olması, surların bu bölümündeki diğer
bir yapı ile irtibatlı olabileceğini akla getirmektedir. Bir
bölümü anakaya üzerine oturtulan mekânın, kaba yonu
taştan inşa edildiği, üst örtüsünün ahşap hatıllı olduğu
anlaşılmaktadır. Ortalama 40 cm. kalınlığındaki duvarlar, belli bir seviyeye kadar yıkılmıştır. Güney duvarının
da ortaya çıkarılmasıyla yapının yaklaşık 6.00x3.80 m.
ölçüsünde olduğu anlaşılmıştır. Bir adet asker muskası,
Ortaçağ’a ait olduğu düşünülen rozet motifli mermer
Middle Fortress Trenches: The middle fortress starts from
the city gate perceived today. In the east of the middle
fortress and close to the center, is a large building. Its
eastern remains, behind the city gate and facing the fortifications on the way to the citadel, had been excavated
previously. It was seen that a room extended to the middle city fortifications on the west and established an
organic connection between the fortifications (Fig. 3).
After cleaning the dense vegetation covering this room,
as necessary in all other parts of the settlement, trench
A3 measuring 12.00x2.70 m., was excavated right to the
west of trench A2 (Fig. 4). A corridor connecting to the
fortification was found to the west of this trench. That this
4
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Fig. 6 Excavations in the Lower Baths and Blacksmith’s Workshop
Res. 6 Aşağı Hamam ve Demirci Atölyesi kazı alanı
corridor is wide suggests it connected with another
structure. The aforementioned room was partly constructed using the natural rock formations, and partly
built with rough cut stones, and it had a superstructure
of timber beams. Walls with a thickness of 0.40 m. are
extant to a certain level. With the south wall exposed,
the room is understood to be about 6.00x3.80 m. Small
finds included a military amulet, marble fragments with
rosettes, possibly of the Middle Ages, numerous nails
and sherds of glazed and unglazed pottery providing no
profile.
Another area of excavation in the middle fortress is
trench A4 to the west of A3. A trapezoidal room was
exposed here. Finds included numerous nails, metal
door accessories, and potsherds with no profile. One
shard (showing a floral motif and possibly part of a
bowl), a copper plaque and a marble door lintel were
also among the finds. Room B1, directly in front of the
doorway, was another excavation area, also in the middle fortress (Fig. 5). Earth was removed between the
entrance to the middle fortress and the bastion disclosing
a stairway, ascending inward of the middle fortress.
Res. 7 2010 Kazı buluntularından örnekler
Fig. 7 Examples from finds in 2010
parçalar, birçok çivi ve form vermeyen sırlı ve sırsız seramik parçaları burada ele geçen başlıca buluntulardır.
Orta Kale’deki bir diğer kazı alanı A3 açmasının batısında yer alan A4 açmasıdır. Burada yamuk planlı bir
mekân ortaya çıkarılmıştır. Kazı sırasında çok sayıda çivi,
bir kapıya ait olabilecek metal objeler, form vermeyen
seramik parçaları, kâse olabileceği düşünülen üzeri bitkisel motifli bir seramik parçası ile bakır levha ve bir
mermer kapı lentosu bulunmuştur. Orta Kale’de kazısı
yapılan bir diğer alan ise kapının hemen önündeki B1
mekânıdır (Res. 5). Orta Kale girişi ile burç arasındaki
toprak kaldırılmış ve kalenin içine doğru tırmanan merdiven basamakları ortaya çıkarılmıştır.
Excavations in the Lower Baths: In this campaign, work
was conducted in trench C to the south of the baths
(Fig. 6). Based on evaluations of architectural remains
exposed previously, this area was thought to be a commercial building group, comprising workshops placed
side by side. We had since concluded, however, that
since different rooms were aligned differently (north and
south) these rooms did not reveal any systematic plan
and were considered more likely a building with in a
commercial context. In order to clarify the connection
between these rooms in a commercial context, work was
also conducted in trench D, Two other walls, with different orientations, were uncovered.
Aşağı Hamam Kazısı: Bu sezon, hamamın güneyinde C
açması olarak adlandırılan alanda çalışılmıştır (Res. 6).
5
KAZI RAPORLARI
EXCAVATION REPORTS
Excavations in trench E, to the south of the baths, continued northwards and eastwards and two other walls,
extending in the east-west direction, were uncovered. In
the northeast part of the trench, at about -0.30 m. level,
a skull and skeletal pieces, surrounded with regular
stones around and on top, along with two dirhams, two
coins, pottery (Fig. 7), tiles and metal pieces were found.
Daha önceki sezonlarda ortaya çıkarılan mimari yapı
kalıntılarından yola çıkılarak yapılan değerlendirmelerde alanın, atölyelerin yan yana sıralanmasıyla oluşmuş
ticari bir yapı grubu olduğu kanısına varılmıştır. Önceki
yıllarda ortaya çıkarılan farklı mekânların güney ve
kuzey yönde sıralandığı, bu mekânların belirli bir plan
şemasının bulunmadığı ve bunların ticari işlevli yapılar
olabileceğine karar vermiştik. Bu mekânlar arasındaki
ilişkilerin anlaşılması ve ticari dokunun ortaya çıkarılması amacıyla D açmasında da çalışılmış, farklı doğrultularda uzanan iki adet duvar daha ortaya çıkarılmıştır.
Relevé and Photometric Studies: Relevé and measurement of Kasırlı Hamam, whose excavation was completed in the citadel and Lower Baths, were made.
Restoration and Conservation Work: Repairwork on the
Ayazma Chapel was started according to the relevé and
restoration project formerly prepared. Thus, the chapel
was covered with a steel frame roof, and excavation
areas were fenced off with barbed wire.
Hamamın güneyindeki E açmasında kazılar, kuzey ve
doğu yönünde devam etmiş, doğu-batı doğrultusunda
uzanan iki farklı duvar ortaya çıkarılmıştır. Açmanın
kuzeydoğusunda yüzey toprağından yaklaşık olarak
-0.30 m. derinliğinde, üzerinde ve kenarında düzgün
taşlar bulunan kafatası ve iskelet parçaları ile iki adet
dirhem, iki adet sikke, seramik (Res. 7), çini ve metal
parçaları bulunmuştur.
Rölöve ve Fotogrametrik Çalışma: İç Kale’de kazısı
tamamlanan Kasırlı Hamam ile Aşağı Hamam’ın yeni
çıkarılan bölümlerle birlikte rölöve ve ölçümlemeleri
yapılmıştır.
Restorasyon ve Koruma Çalışmaları: Ayazma Şapeli’nin
hazırlanan rölöve ve restorasyon projesine göre onarımına başlanılmıştır. Bu çerçevede şapelin üzeri çelik konstrüksiyonlu çatıyla kapatılarak koruma altına alınmıştır.
Kazı alanlarının çevresi çit ve dikenli tel ile çevrelen­
miştir.
6