buradan

GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
VENTURE FİLANTROPİ
İŞBİRLİĞİ İLE
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
VENTURE FİLANTROPİ
Yazarlar: S.Sevda Kılıçalp Iaconatonio ve Ayşegül Ekmekçi
Ekim 2012
Yaşadığımız çağın ihtiyaçlarına cevap vermek için yeni modeller gerekiyor. Bu durum,
vakıfların rolü ve stratejileri için de geçerli. Toplumlarımızın karşılaştığı sorunlara cevap
vermek için yeni “değişim modelleri” geliştirecek ve uygulayacak kapasiteye sahip güçlü
kuruluşlar gerekiyor. “Venture filantropi” (girişim temelli sosyal yatırım) daha güçlü ve daha
az dışa bağımlı sosyal kuruluşların yaratılmasına olanak sağlıyor. Böylece sivil toplum
kuruluşları ve sosyal girişimler çalışmalarında daha sürdürülebilir etki yaratabiliyor.
Venture filantropi nedir?
Venture filantropi, finansal yatırım prensip ve araçlarının, bağışçılık ve sosyal yatırım amacıyla
kullanılması olarak tanımlanır. Daha güçlü organizasyonlar yaratmak ve dolayısıyla onların
toplumsal etkilerini arttırmak için sunulan finansal ve finansal olmayan destek araçlarını
kapsar. Performans, etki, yatırımcıların angajmanı ve programlardan ziyade kuruluşların
desteklenmesine odaklanır.
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
Venture filantropi nasıl bir ortamda ortaya çıktı?
1
Venture filantropi kavramının ortaya çıkışında sosyal etki yaratmayı misyon edinmiş, kar
amacı gütmeyen kuruluşların verimli ve kendi kendini idame ettirebilen altyapılarının
olmayışı önemli rol oynamıştır Bu eksikliği gidermek için geleneksel hibelerin veya devlet
desteğinin yetersiz kaldığı görülmüştür. Ayrıca sosyal kuruluşlar faaliyetlerine odaklanma
yerine vakitlerinin ve enerjilerinin büyük bir bölümünü sınırlı kaynaklara ulaşmak ve hibe
teklifleri hazırlamakla geçirmek durumunda kaldıkları da bir gerçek. Bunun yanı sıra kaynak
geliştirebilmek için fonun olduğu alanlara yönelmek ve proje temelli bir çalışma yöntemi
benimsemek zorundalar. Bu kısır döngüyü kırmak ve kuruluşları güçlendirerek daha fazla
sosyal etki yaratabilmelerini sağlamak adına girişim sermeyesinin yöntemlerinin bağışçılar
tarafından kullanılmaya başlanması ile 1990’larda yeni bir yaklaşım olarak venture filantropi
ABD’de doğdu ve son on yıl içinde Avrupa’da deneyimlenmeye başladı.
Venture filantropi, sosyal yatırım ve filantropide kullanılan araç dizinlerinden biridir. Yakın
angajmandan sosyal yatırıma ve hibe tahsisine kadar çeşitli uygulamaları içerir ve kar amacı
gütmeyen kuruluşlardan sosyal amaçlı şirketlere kadar yelpazenin farklı yerlerinde duran
kuruluşları kapsar. Sosyal yatırım denildiğinde mali getirisi olabilen ama sosyal etkinin
öncelikli olduğu fonlama ifade edilir. Hibe fonlamasında ise geriye ödemesi olmayan
hibelerden bahsedilir ve sadece etki stratejisi ile anılır.
Mali getiri öncelikli stratejilerde ise, mali getiri maksimize edilir ve sosyal etki ikinci planda
yer alır. Bu tür stratejilere venture filantropi içerisinde yer verilmez. Etki yatırımı hem etki
hem mali getiri öncelikli stratejileri kapsar. Aşağıda sosyal amaçlı, mali getiri amaçlı ve her
ikisini birden amaç edilen kuruluşlar bu yelpazenin içerisinde yerleştirilmiş ve venture
filnatropi ile ilişkileri gösterilmiştir.
VENTURE FİLANTROPİ
Venture filantropiyi klasik bağışçılıktan ayıran özellikler nelerdir?
Venture filantropinin klasik bağışçılıktan ayrıldığı noktalardan bir diğeri de projeleri seçme ve
yönetme şeklidir. Venture filantropi kuruluşu daha çok kendi uzmanlık ve finansman
olanaklarına ihtiyaç duyan ve bunlardan yararlanabilecek kuruluşları tercih eder. Girişim
sermayesi firmalarının kurulma aşamasındaki şirketlere destek vermesi gibi venture filantropi
kuruluşları da var olan sosyal kuruluşları desteklemek yerine yeni kuruluşları destekler.
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
Venture filantropi ile klasik bağışçılığın arasındaki en önemli fark, bağışçıların sadece fon
sağlayıp bu paranın nasıl harcandığıyla ilgilenmekle yetinmeyip kuruluş içinde daha aktif rol
oynamasıdır. Sosyal yatırımları karşılaştırmalı ve ölçülebilir sonuçlarla değerlendirmesi,
fonları organizasyonlar arasında kolayca yer değiştirebilmesi, projeler yerine kurumsal
kapasite geliştirme üzerine odaklanması da venture filantropinin ayırt edici özellikleridir.
Venture filantropi uzun süreli işbirliklerine odaklanır; etkili izleme – değerlendirme
sistemlerinin kurulması için yatırım yapar ve uygun olması durumunda hibe verme
mekanizmalarına ek olarak farklı finansman araçlarını da kullanır.
2
Venture filantropide hangi araçlar kullanılır?
Dünyada vakıfların sosyal kuruluşlara hibe tahsisinde bulunması yaygın bir uygulamadır.
Sosyal etki yaratma ihtiyacının daha yoğun hissedildiği günümüzde artık alışılagelmiş
işlemlerle farklı bir noktaya ulaşmanın mümkün olmadığı anlaşılmıştır. Venture filantropide,
hibe tahsisinin ötesinde, desteklenen kuruluşun ihtiyaçları ve yatırım yapan kuruluşun
uzmanlıklarına göre çok çeşitli araçlar kullanılır:
1. Yakın ilişki – Sosyal girişim veya sivil topum kuruluşu ile venture filantropi kuruluşu
arasında gündelik işleyişte yakın bir destek ilişkisi kurma
2. Kurumsal kapasite geliştirme – Desteklenen kuruluşun operasyonel kapasitesini
geliştirmesine fırsat tanıma
3. Çok yıllı destek – Az sayıda kuruluşu 3 ila 5 yıl arasında destekleme; mali veya
operasyonel olarak sürdürebilir olduğunda bu desteği kesme
4. Mali olmayan destek – Stratejik planlama ve yönetimi güçlendirme gibi değer üreten
hizmetler sağlama
5. Ağlara katılım – Desteklenen kuruluşun, geliştirilen becerileri ve sunulan kaynaklarını
tamamlayacak ağlara erişimine yardımcı olma
6. Kuruluşa göre finansman – Desteklenen kuruluşun ihtiyaçlarına uygun şekilde farklı
finansman mekanizmalarını kullanma
7. Performans ölçümleme – İyi iş planı, ölçülebilir sonuçlar, kilometre taşlarının başarılması,
hesapverebilirlik, şeffaflk gibi konulara odaklanmasını sağlama
Venture filantropi yöntemini uygulamak isteyen kuruluşlar bu araçlar içerisinden kendilerine
en uygun olanını seçerler. Sosyal kuruluşlara hibe tahsisinde bulunan ancak bundan beklediği
sonucu elde edemeyen vakıflar, desteklenen kuruluşun işleyişine daha fazla angaje olma
yöntemini kullanmaya başlayarak yatırımları ile daha fazla sosyal etki yaratmaya çalışıyorlar.
Bu durum vakıf liderlerinin yeni bir iş alanına yatırım yapacakları zaman gösterdikleri özeni
hibe yaparken de göstermeye başlamasıyla ortaya çıkmaktadır. Bağışçılar hem finansal
sermaye, hem entelektüel ve insani sermaye sağlayarak; tecrübelerini aktararak kuruluşun
kapasitesini geliştirmeye yardımcı oluyorlar.
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
Venture filantropi kuruluşları nasıl kurulur?
3
Acumen Fund, Echoing Green, NewSchools Venture Fund,Roberts Enterprise Development
Fund, Robin Hood Foundation, Skoll Foundation, Social Venture Partners International,
Venture Philanthropy Partners ve daha birçoğu venture filantropi kuruluşuna örnek
gösterilebilir.
Venture filantropi kuruluşlarının başarısı kurucular tarafından oluşturulan vizyona ve
hedeflere bağlıdır. Kurucular genellikle özel sektörden veya sivil toplumdan gelirler.
Kurucuların organizasyonun bilgi ve uzmanlığını en üst düzeyde tutmak için doğru yöneticileri
seçmesi önemlidir. Bu kişilerin açık görüşlü, fikirlerini şartlara göre değiştirebilen ve vizyon
sahibi insanlar olması gerekir.
Venture filantropi kuruluşları genelde küçük kapsamlı başlar. Öncelikle hangi modelleri
kullanacağını belirler. Özellikle geleneksel hibe araçlarını kullanıp kullanmayacağına karar
vermesi gerekir. Hibe alırken veya bağış toplarken, birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi, vergi
ve yasal durumları dikkate alması gerekir. Bir venture filantropi kuruluşunun yönetim kurulu
farklı sorumluluklar üstlenebilir; kaynak geliştirme, halkla ilişkileri yönetme veya personel
kadrosuna uzmanlık ve destek verme gibi görevleri olabilir. Başlangıçta yönetim kurulunda 3
ile 5 kişi arasında üye olur. Organizasyon genişledikçe ve karar mekanizması yerleştikçe,
yönetim kurulu görevlerini bir alt komiteye devredebilir.
Venture filantropi kuruluşları nasıl çalışır?
Venture filantropi kuruluşlarına bir örnek: De Verre Bergen Vakfı
Roterdam’da yerleşik olan De Verre Bergen Vakfı, çeşitli filantropi ve ticari modeller
arasından venture filantropiyi kılavuz yöntem olarak seçmiş. Vakfın misyonu sosyal
girişimlere yatırımda bulunarak daha iyi bir Rotterdam yaratmaktır. Bunun için vakfın
bulduğu formülü; etki, devamlılık, ölçeklenebilirlik kriterlerini karşılayan sosyal girişimlerle,
yatırımları (maddi kaynak, entelektüel kaynak, insan kaynağı) buluşturmaktır. Vakıf,
Rotterdam ile ilgili yenilikçi sosyal girişimlerle ortaklık kurarak, uzun ve pozitif etki bırakmaya
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
Vakıfların bahsedilen prensipleri uygulamaları için farklı olanakları bulunuyor. Bazı vakıflar
var olan stratejilerine bir takım venture filantropi araçları eklerken, diğerleri de kendi venture
filantropi fonlarını kuruyorlar. Örneğin , Belçika’da faaliyet gösteren King Baudouin Vakfı
kendi venture filantropi fonunu 2007 yılında başlattı. Bahsedilen fon bağımsız bir oluşum
olmasa da vakfın diğer sivil toplum kuruluşlarına kapasite geliştirme desteği vermesini
sağlıyor.
4
çalışıyor. Riskli yapılarından dolayı bu girişimler geleneksel yollardan kaynak bulamıyorlar.
Vakıf riskli alanlarda çalışan, yenilikçi sosyal girişimleri buluyor, uzun vadeli mali, entelektüel
ve insan kaynağı destekleri sağlayarak onların büyümesine, devamına ve yeterliliğine
yardımcı oluyor.
Vakfa yapılan destek başvurularının büyük çoğunluğu sivil katılım, sanat ve kültür, eğitim,
istihdam, spor ve kentsel kalkınma üzerine odaklanıyor. Vakıf her sene yaklaşık 3-4 kuruluşu
destekliyor. Vakfın en önem verdiği noktalardan biri de araştırma. Vakfın kaynaklarının
%50’si araştırmalarda kullanılıyor. Ölçülebilir sonuçlara odaklanıyor ve kat edilen yolun
herkes tarafından kabul edilebileceği kriterlere göre ölçüyor. Değişiklik gösterebilen maddi
ihtiyaçlara adapte olabiliyor.
Stichting De Verre Bergen hakkında detaylı bilgi için http://www.deverrebergen.nl/
Sosyal sorumlu yatırım nedir?
Sosyal sorumlu yatırım geleneksel yatırımların sosyal, çevresel ve etik kriterlere göre negatif
veya pozitif olarak taranmasıdır. Negatif tarama alkol, silah, tütün, baskıcı rejimleri vb.
dışlarken; pozitif arama etik kurallara göre en iyi durumda olan ve en fazla paydaşlarının
katılımını sağlayan şirketleri içerir. Sosyal sorumlu olarak yatırım yapan şirketler mali
getirileri feda etmek durumunda değillerdir. Bu şirketler uzun vadeli olarak düşünerek,
geleceğe yatırım yaparlar. Pek çok ana-akım yatırımcının klasik yatırımlarının yanı sıra uzun
vadeli-sorumlu yatırımı esas alan fonları bulunmaktadır.
Etki odaklı yatırım nedir?
Etki odaklı yatırım mali geri dönüşümün ötesinde belli bir alanda pozitif bir etki yaratmak için
yatırım yapmayı içerir. Temiz enerji çözümleri, gelişmekte olan ülkelerde mikro-finans veya
küçük-orta ölçekli girişim fonları veya sivil toplum kuruluşlarına borç gibi hibe olmayan fon
tahsisi sağlama gibi uygulamalar örnek gösterilebilir.
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
Venture filantropiyi destekleyen kuruluşlardan biri: EVPA
5
EVPA (European Venture Philanthropy Association), venture filantropiyi deneyimleyen ve bu
modelle ilgilenen kuruluşlardan oluşan Avrupa çapındaki tek üyelik kuruluşudur. 2004 yılında
kurulan dernek, yakın angajmanlı hibe tahsisi ve sosyal yatırımı geliştirmeye çalışan venture
filantropi kuruluşlarının, vakıfların, özel sermaye şirketleri, filantropi danışmanları ve
profesyonel hizmet şirketlerinin bilgi ve dayanışma ağı olarak faaliyet göstermektedir. EVPA
venture filantropi ve sosyal yatırımın Avrupa’da gelişimi, etkinliği ve etkisini arttırmak için
çalışır ve bunun için
 ağ kurma, fikir paylaşımı, iyi uygulamaların tartışılması için yıllık bir konferans ile diğer
çevirimiçi ve çevirimdışı toplantılar düzenleyerek bir platform oluşturur;
 atölyeler, çalışma ziyaretleri ve araştırmalar ile üyelerinin venture filantropi
faaliyetleri gerçekleştirmesini destekler;

venture filantropinin rolü ve yararları hakkında potansiyel bağışçılar ve yatırımcıları
bilgilendirir;
 sektör hakkında bilgi toplar ve iyi uygulamalar hakkında araştırmalar yapar, venture
filantropi ve sosyal yatırımın geleceğini haritalandırır.
Ayrıntılı bilgi için http://evpa.eu.com/
Venture filantropi kuruluşlarına örnekler
Acumen Fund
Acumend Fund küresel bir venture fon olarak yoksullara hizmet eden girişimlere yatırım
yapar. Yatırımlar yenilikçi, piyasa odaklı yöntemler aracılığıyla sağlık, su, barınma, enerji ve
tarım malzemeleri gibi karşılanabilir ve hayati ürün ve hizmetlerin dağıtımına odaklanır.
www.acumenfund.org
Children’s Investment Fund Foundation
Children’s Investment Fund Foundation hibe tahsis eden bir vakıftır; gelişmekte olan
ülkelerde çocukların yaşam şartlarının iyileştirilmesine yönelik özel sermaye fonlarını yüksek
etkili yatırımlar için kullanır. www.ciff.org
New Profit
New Profit sosyal girişimcilerin vizyonlarını gerçekleştirebilmeleri için ihtiyaç duydukları
kaynakları sağlayan bir fondur.
www.newprofit.com
Robin Hood Foundation
Robin Hood New York şehrinde yoksullukla mücadele için etkili olabilecek programları bulan,
fon tahsis eden ve partnerlik kuran bir vakıftır.
www.robinhood.org
Social Venture Partners
Social Venture Partners sivil toplum kuruluşlularının kurumsal kapasitelerini bilgi ve
becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
www.svpi.org
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
NewSchools Venture Fund
NewSchools Venture Fund, eğitim alanındaki sosyal girişimcileri destekleyerek, kuruluşlarının
ölçeğini büyümelerine yardım ederek ve sistemsel değişimler yaratmalarını sağlayacak
bağlantıları sağlayarak kaynaklara erişimi kısıtlı olan öğrencilerin faydalanacağı şekilde kamu
eğitimini dönüştürmek için çalışan bir şirkettir.
www.newschools.org
6
Venture Philanthropy Partners
Venture Philanthropy Partners, Washington, DC bölgesindeki düşük gelirli ailelerin
çocuklarının eğitim, öğrenme ve gelişim ihtiyaçlarına hizmet eden, potansiyeli yüksel sivil
toplum kuruluşlarına yatırım yapan filantropik bir yatırım kuruluşudur.
www.venturephilanthropypartners.org
Kaynaklar
GİRİŞİM TEMELLİ SOSYAL YATIRIM
Konu hakkında kaynaklar için EVPA’nın elektronik kütüphanesini ziyaret edebilirsiniz.
http://evpa.eu.com/knowledge-centre/publications/
7
Konu hakkında sorularınız için:
Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV)
Adres: Bankalar Cad. Minerva Han No:2 Kat:5 34420 Karaköy/İstanbul
Tel : 212.243.83.07 Faks : 212.243.83.05
Web : www.tusev.org.tr
İrtibat: S.Sevda Kılıçalp Iaconantonio
Email : [email protected]