Hava Kanallarında Kalsiyum Silikat Levhalarla Yangın

teknik 58
izolasyon dünyas›
Hava Kanallar›nda Kalsiyum Silikat
Levhalar ile Yang›n Yal›t›m›
Faruk Bilal / ‹nflaat Müh.
Himerpa A.fi.
Genel
L
evhalar›n Sabitlenmesi Vida Sabitleme
Levha kenarlar› 12 mm den az ise ve levhalar gerekliyse
havfla (çizgi fleklinde yar›k) aç›lm›flsa, pilot delikler önceden delinmelidir. Levhalar› çeli¤e ba¤larken kendinden delen veya kendini çeken vidalar kullan›lmal›d›r. Di¤er durumlarda alç›pano vidalar› (Hilo gibi) kullanmak uygundur. 15 mm’den
kal›n levhalar›n kenarlar› vidalanmal›. Kendinden delen veya
kendini çeken vidalar uygundur. E¤er kenar levhaya vidalanacaksa, en az vida saplanma derinli¤i 30 mm olmal›. Vidalar›n
derin yivleri yoksa, pilot delikler aç›lmal› ve afl›r› s›k›flt›rmamaya dikkat edilmelidir. Vidalar kenarlardan 40’ar mm uzakta olmal›. Köfledeki vidalar köfleden levha kal›nl›¤› kadar uzak olmal› veya en az 40 mm uzakta sabitlenmelidir. Levhalar kenarlardan vidalanmal› veya levhalar yüz yüze vidalanmal›. Vidalar›n
afl›r› s›k›lmamas› için dikkat edilmeli. Vidalarla çal›fl›rken en iyi
sonuç de¤iflken h›zl› vida takan ekipman ile al›n›r.
Kalsiyum Silikat Levha Sac Havaland›rma, Duman Tahliye ve
Mutfak Emme Kanal Sistemleri
1. Bu kabul edilmifl belge BS 476: Part 24: 1987 (ISO 6944:
1985)’de aç›klanm›fl stabilite, bütünlük ve yal›t›mda 240 dakikaya kadar yang›n direnci sa¤layan hava kanal› sistemlerinin
kullan›m›yla ilgilidir. Belirtilen flartlar alt›nda 240 dakikaya kadar kompartmantasyon hava kanal› sistemi BS 5588’in gerekli flartlar› ile buluflacakt›r.
2. Bu sertifikada Approved
Document B (‹ngiltere ve Galler), Section D of the Technical Standards (‹skoçya),
Technical Booklet E (K.‹rlanda) belgelerine uygun sistem
ve ürünler dizayn edilmifltir.
3. Hava kanal› sistemleri afla¤›daki temellere göre onaylanm›flt›r: i) ilk tip testi, ii)
TS48’de belirtilen frekansda
dinleme testi, iii) TS48’e karfl› bir dizayn tahmini, iv) ISO 9001:
2000 kalite yönetim sistemi sertifikas›, v) fabrika üretim kontrolünün muayene ve gözetmesi
4. Hava Kanal› sistemi bir sac kanal etraf›ndaki çelik tafl›y›c›
kufla¤a vidalanm›fl kalsiyum silikat levhalar› ve levhan›n boyuna kenarlar›ndan sabitlenmeyi; sac kanal ile levha aras›ndaki
çelik takviye kufla¤a tutturulmufl taflyününü kapsar.
5. Hava Kanal› sistemi bu sistem ile ayn› yang›n direncindeki
yap›sal çelik, duvar ve döfleme elemanlar›na mekanik olarak
tafl›tt›r›lmal›.
Yatay Kanallar - Sac Kanal
Kalsiyum silikat levhal› sac hava kanal sitemi en az 9 mm kalsiyum silikat levha ile korunmufl sac kanal› kapsar.
Sac kanal için minimum flartlar flunlard›r: Sac et kal›nl›¤› en az
0.8 mm kal›nl›¤›nda galvaniz sac olmal› (Tablo 1). Boyuna ek
yerleri - Pittsburgh Kilidi veya Oluklu Köfle Derzi, Ek Yerleri –
Rulo Sac Köflebent Flanfll› Ek Yerleri veya eflde¤er rulo formunda sac levha profil ekyerleri (Tablo 1) en fazla kesit uzunlu¤u 1220 mm, en büyük boyut 6000 mm genifllik x 2500mm
yükseklik (Tablo 1).
Enine (kesit) ba¤lant›larda kullan›lan haddelenmifl saç köflebent köflelerden kaynaklan›r ve en az 5 mm çap›nda perçin
59 teknik
izolasyon dünyas›
(veya eflde¤eri ) ile 150 mm aral›klarla veya 75 mm aral›klarla
nokta (punto) kaynak ile hava kanal›n›n sac duvar›na sabitlenir. Bitiflik kesitlerin enine (kesit) ba¤lant›lar› dört kenar›n her
bir boyunca maksimum 300 mm aral›klarla çelik civatalarla
(vida) sabitlenir.
Takviye (destek), kufla¤› (tablo 1’de gösterildi¤i gibi) kesitin
uzun kenar› 625 mm’den büyük
ise gereklidir. Her kuflak hava kanal› kesitinin yaklafl›k uzun kenar›n ortas›ndan ve enine (kesit)
ba¤lant›larda kullan›lan köflebentin ayn›s› (veya eflde¤eri) ile kuflat›lmal›. Köflebentler köflelerden
birbirine ya kaynaklanmal› ya da
vidalanmal› ve hava kanal› duvar›na minimum 5mm çap›nda çelik
perçin (veya eflde¤eri) ile 300
mm aral›klarla sabitlenmeli.
Ask› Mesnetleri
Çelik ask›lar diflli iki diflli alçaltma
çubu¤u ve hava kanal› alt›nda bir
köflebent veya U demirinden tafl›y›c›dan oluflur. Ask›lar aras› maksimum mesafe 1220 mm’dir. Alçaltma çubuklar›n›n maksimum
çekme gerilmesi ve U veya L demirinden tafl›y›c›lar›n e¤ilme gerilmesi 120 dakika yang›n direnci
için 10N/mm2’yi ve 240 dakika
yang›n direnci için 6N/mm2’yi aflmamal›. 3000 mm’den daha genifl
saç kanallar için her ask›da üçüncü bir alçaltma çubu¤u kanal›n ortas›na ilave edilir. Alçaltma çubu¤u hava kanal›n›n üst duvar›n için-
den geçer ve diflli çubu¤a tutturulan saç somun ve büyük saç
rondela ile desteklenir. Alçaltma çubu¤u hava kanal›n›n alt duvar›n›n içinden geçer ve ask› sisteminin tafl›y›c›s›yla desteklenir. Alçaltma çubuklar›n› betona sabitlemek için kullan›lan elemanlar çelik ve kendinden genleflen tip ankraj eleman› olmal›
(örnek: Hilti HKD ankrajlar›) ve 120 dakika için ankraj betona
50 mm ve 240 dakika yang›n direnci için ankraj betona 60 mm
girmeli. Ankrajlar diflli çubu¤un
boyutuyla uygun, hava kanal›n› tafl›maya yetecek mukavemette olmal› ve üreticinin talimatlar›na uygun flekilde hava kanal›na montaj
edilmeli. Ask› çubuklar› korunmufl
çelik kirifllere as›ld›¤› zaman, ask›
çubuklar› yap›sal çeli¤in korunma
derecesiyle ayn› düzeyde, kiriflden
itibaren en az 300 mm korunmal›.
3000 mm’den daha genifl saç kanallar için, çelik dikmeler enine
(kesit) ba¤lant›larda kullan›lan köflebentin bulundu¤u yerlerde kanala ilave edilmeli. Çelik dikmeler
kanal geniflli¤ini kesen flekilde
2000 mm aral›klarla kullan›l›r. Çelik dikmelerdeki maksimum gerilme 120 dakika yang›n direnci için
10N/mm2’yi ve 240 dakika yang›n
direnci için 6 N/mm2’yi aflmamal›.
Levhalar› Desteklemek ‹çin Sac
Yaka Tafl›y›c›lar
Sac yaka tafl›y›c›lar hava kanal›n›n
çevresinde maksimum 610 mm
aral›klarla kaplanmal›. Yaka tafl›y›c›lar minimum 50 mm gövde x 50
mm flenç 0.8 mm kal›nl›kta sact›r.
Ve bu saclar köflelerden birbirleri-
teknik 60
izolasyon dünyas›
Alçaltma çubu¤u hava kanal›n›n üst
duvar›n›n içinden geçer, diflli çubu¤a
tutturulan saç somun ve büyük saç
rondela ile desteklenir.
ne kendinden delen vidalarla veya çelik perçinlerle ba¤lan›r.
Sac yaka tafl›y›c›lar direkt olarak beton döfleme alt›ndaki 1500
mm geniflli¤ine veya 1500 mm yüksekli¤ine kadar hava kanal›na ba¤lanmazlar. Bu boyutlardan daha büyük hava kanallar›nda ki sac yaka tafl›y›c›lar, enine (kesit) ba¤lant›larda kullan›lan
köflebentlere veya takviye (Destek) kufla¤› köflebentlerine 300
mm aral›klarla tutturulur. Burada enine (kesit) ba¤lant›larda
kullan›lan sac›n flenc derinli¤i veya ask› tafl›y›c›s› 50 mm’den
büyük olmal› yaka tafl›y›c›lar›n derinli¤i di¤erlerine uymas› için
artt›r›l›r. Benzer olarak 100 mm taflyünü yal›t›m kullan›ld›¤›nda
yal›t›m saç kanal›n etraf›na tutturulur minimum yaka tafl››y›c›lar›n boyutu 100 mm flenç x 70 mm gövde x 0.8 mm kal›nl›k olmal›.
Taflyünü ‹zolasyon
120 veya 240 dakikal›k yang›n yal›t›m direnci gerekti¤inde,
100kg/m3 yo¤unluklu taflyünü saç hava kanal›n›n etraf›na sabitlenir. Yal›t›m 120 dakika yang›n direnci için 50 mm, 240 dakika için 100 mm (en az›ndan iki tabaka) kal›nl›kta olmal›d›r.
Taflyünü flilte ek yerleri boflluksuz olmal› ve ek yerindeki iki tabaka birbirine 150 mm binmeli. Saç yaka tafl›y›c›lar›n içleride
taflyünü ile dolmal›d›r.
Kanal tip B gibi yal›t›m. ‹ç ve d›fl yang›na maruz.
Klasifikasyon DW144 *, DW144, Yüksek Bas›nç, Class C
Hava Kanal› Boyutlar› Boyut (mm) ** 3000 x 1250
*Takviye (Destek) kufla¤› ve artt›r›lm›fl levha kal›nl›klar› gerekebilir.
** Sistemde midifkasyon gerekebilir
Kalsiyum Silikat Levhalar
9, 12, 15, 20 ve 25 mm kal›nl›klardaki kalsiyum silikat levhalar
yaka tafl›y›c›lara 200 mm aral›klarla M4 kendinden delen vidalarla vidalan›r. Ek yerlerinde enine levha yaka tafl›y›c›larla kavuflmal›d›r. Boyuna köfle derzindeki levhalar 200 mm aral›klarla M4 kendinden delen vidalarla 25 mm x 25 mm x 0.6 mm kal›nl›ktaki galvaniz sac köflebentlere vidalanmal›d›r. 15 mm ve
daha kal›n levhalar için alternatif olarak boyuna derzler çelik
minimum 50 mm uzunlu¤unda x 10 mm geniflli¤inde x 1.5 mm
kal›nl›¤›nda çatal çivi (staples)’ler ile 150 mm aral›klarla birbirine sabitlenebilir. Kalsiyum silikat levha (bir köfle derzinden
di¤eri) levhadaki boyuna herhangi bir levha derzleri sac yaka
tafl›y›c›larla (kuflaklarla ayn› boyutta) desteklenmeli. Ask› alçaltma çubuklar›n›n kalsiyum silikat levhay› delip geçti¤i noktalardaki delikler yang›n dirençli silikonlar ile veya intumesan
(s›cakl›kla genleflen) mastikler ile doldurulmal›d›r. Çeflitli yang›n dirençleri için kalsiyum silikat levha ve taflyünü kal›nl›klar›
Tablo 2’de verilmifltir.
61 teknik
izolasyon dünyas›
Penetrasyon detaylar›
Hava kanal›n›n duvar geçifllerinde, kalsiyum silikat levhan›n Lbiçimli kuflaklar, (kanala kaplanan kalsiyum silikat levha ile ayn› kal›nl›kta ve 150 mm genifllikte olup 200 mm aral›klarla kanaldaki kalsiyum silikat levha ile beraber vidalanacakt›r) duvar›n her iki taraf›nda da hava kanal›n›n etraf›na montajlanmal›.
(9mm ve 12mm kal›nl›¤›nda kalsiyum silikat levhalar› minimum
25 mm x 25 mm x 0.6 mm kal›nl›¤›nda sac köflebent ile sabitlenecektir). Onlar hava kanal›n›n kalsiyum silikat levha karkas›na 200 mm aral›klarla vidalanacakt›r. Kalsiyum silikat levha
karkas ve aç›kl›¤›n dikmeleri aras›ndaki mesafe en az 100
kg/m3 yo¤unluklu taflyünü ile doldurulacakt›r. Kuflak duvara
sabitlenmemeli fakat Promaseal yang›n dirençli akrilik/silikon
mastik ile duvara monte edilmelidir. Bir sac kanal enine kesit
ba¤lant› veya takviye (destek) kufla¤› duvar kompartman geçifline yerlefltirilir.
Bir, ‹ki ve Üç Yüzü Kapl› Hava Kanal›
Bir, iki ve üç yüzü Kalsiyum Silikat Levha kapl› sac hava kanallar› montaja destek verecek flekilde uygun beton /ka¤ir duvar
ve döflemeden faydalan›larak infla edilir. Hava Kanal›n›n etraf›n› saran bina eleman› da hava kanal›na en az eflde¤er veya
daha yüksek yang›n direncinde olacakt›r. Dört yüzü kapl› sac
hava kanallar› ve ask› destekleri yukar›da anlat›lm›flt›. U demirinden tafl›y›c›lar sac kanal›n bir, iki veya üç kenar›ndan monte
edilir. Dört yüzlü sac kanalllar da benzer flekilde yap›l›r, sadece hariç olanlar flunlard›r ki u demirden tafl›y›c›lar›n uçlar› minimum 40 mm x 40 mm x 1.5 mm köflebentler ile duvar veya
döflemeye 400 mm aral›klarla M8 çelik genleflen ankraj ile sabitlenir. Promaseal yang›n dirençli akrilik / silikon mastik dolguyla duvar veya döfleme ile köflebent aras› doldurulur. U demirinden tafl›y›c›lar her ek yerinde minimum iki adet M4 çelik
perçin veya M4 çelik kendinden delen vida ile köflebentlere sabitlenir. Vida ve ankrajlar›n büyüklük ve mesafeleri hava kanal› a¤›rl›¤›na ba¤l› olarak ayarlanmal›. Çelik köflebentler, vida ve
ankrajlar için maksimum tafl›ma, çekme and kesme gerilmesi
120 dakika yang›n dayan›m› için 10N/mm2 ve 240 dakika yang›n dayan›m› için 6 N/mm2 olmal›d›r. 1220 mm’den daha genifl
sac kanallarda kanal taban›n›n alt›ndaki u tafl›y›c› profil 4 yüzlü kanallardaki gibi takviye (destek) kufla¤› köflebentlerine veya enine (kesit) ba¤lant›larda kullan›lan köflebentlere ba¤lan›r.
Maksimum sac kanal boyutlar› 6000 mm genifllik x 2500 mm
yüksekliktir. Kalsiyum silikat levhalar 4 yüzlü hava kanal› sistemlerindeki gibi u saç profillere ve köflebentlere ba¤lan›r. Penetrasyon yal›t›m sistemi 4 yüzlü hava kanal› sistemlerindeki
gibidir.
Dikey Hava Kanallar›
Dikey hava kanallar›n›n yap›s› yatay kanallar›nki ile ayn›d›r. Dikey yönde hava kanal› sistemini desteklemek için çelik kesitler
hava kanal›na ya iki boy kenar boyunca ya iki k›sa kenar boyunca ya da dört kenardan da ba¤lan›r. A¤›rl›k kalsiyum silikat
levha yoluyla de¤il sac kanal yoluyla al›nmal›d›r. Beton döfleme
bofllu¤u boyunca aç›kl›ktaki veya konsol flençteki çelik kesitler
yap› eleman›na ba¤lan›r. E¤er döflemeler aras› mesafe 5 m’den
fazla ise o zaman ara mesnetler uygun yang›n dirençli duvardan konsol flençteki gibi uygulan›lmal›. Hatta bu hava kanallar›ndaki burulmay› önlemek için mesnetler aras›ndaki mesafe
sac hava kanal›n›n d›fl yüzünün en küçük yanal boyutunun 8
mislinden fazla olmamal›. Hava kanal› sistemininin a¤›rl›¤› her
döfleme seviyesindeki inflaat tafl›y›c› sistemiyle al›n›r. Çelik
mesnetlerdeki gerilme limiti 120 dakika yang›n dayan›m› için
10N/mm2 ve 240 dakika yang›n dayan›m› için 6 N/mm2 olmal›d›r. Beton döflemeleri delip geçen dikey konumlu hava kanallar›n›n penetrasyon yal›t›m dizayn› betonarme/kagir duvarlar›
delip geçen yatay konumlu hava kanallar›n›nki ile ayn›d›r.
Duman Tahliye Kanallar›: Kanallar duman tahliye kanallar› gibi kullan›l›r.
Mutfak Tahliye Kanal›: Hava kanal› sistemi mutfak tahliye kanal› gibi kullan›ld›¤›nda Tip A hava kanal›n›n iç kanal yüzeyi ortalama 140°C’› ve tekil noktada da 180°C’› geçemez. Sac kanallar yanmaz oldu¤u farzedilir. Farkl› yang›n dayan›mlar› için kalsiyum silikat levha ve taflyünü kal›nl›klar› tablo 3’te verilmifltir.
Ask› Sistemleri (Hanger): Diflli alçaltma çubu¤unun çaplar› ve
müsaade edilen gerilme düzeyleri hesaplama için afla¤›da verilmifltir.
Hava kanal›n›n herhangi boyutu çelik ask›larda çekme gerilmesi 2 saat için 10 N/ mm2, veya 4 saat için 6 N/mm2 aflmamal›.
Gerilme azalmas› oran faktörleri BS 5950: k›s›m 1: 1990’a dayan›r.