durum analızt

KOCAELI
ISGUCU PIYASALARI
VE
DURUM ANALIZT
KUVVET LORDOGLU
. DERYA DEMiRDIZEN qEViK
Uluslararasr Qalrgma Ofisi - Ankara
Copyright
@
Uluslararasr Qalgma Orgtitu 2007
Birinci baskr 2007
Uluslararasr Qahgma Ofisi yayrnlan, Uluslararasr Yayrn Hakkr Srizlegmesi'nin 2 numaralt Protokolu
altrnda yayrn hakkrndan yararlanrr. Bununla birlikte, kaynak belirtme koguluyla, izin altnmakstztn
krsa alrnhlar yaprlabilir. Qo$altma veya geviri haklarr iEin bagvurular, "lLO Publications (Rights and
Permissions), International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland" veya [email protected]
adresine yaprlmahdrr. Uluslararasr Qahgma Ofisi, bu tiir bagvurularr memnuniyetle kargrlar.
Lordo$lu, K., Demirdizen Qevik, D.
Kocaeli iggticii piyasalan oe durum analizi, Ankara, Uluslararasr Qahgma Ofis|2007
ISBN 978-92-2 -819 420-3
Birlegmig Milletler uygulamasrna uygun olarak ILO yayrnlannda kullanrlan isimlendirmeler ve bu
yayrnlardaki bilgilerin sunulugu, Uluslararasr Qahgma Ofisi'nin higbir gekilde, herhangi bir iilke, saha
ya da toprak veya bunlarrn yetkililerinin yasal stahilerine veya onun srntrlartru tahdide iligkin gOrtig
bildirmesini ima etmez.
imzah makaleler, gal4malar ve di$er katkrlarda belirtilen gcir0glerin sorumluluSu, mi.inhasran brrnlann
yazarlarrna aittir ve yayrnlama, bunlan ifade edilen gOrtiglerin Uluslararasr Qahgma Ofisi'nce ona.ylanmasr
anlamrna gelmez.
Firma, ticari rironler ve igleme stireglerine ismen atrf yaprlmasr, bunlann Uluslararasr Qahgma Ofisi'nce
onaylanmasr anlamrna gelmeyecef,i gibi, belirli bir firma, ticari tiriin veya igleme sflrecinden sdz etmede
ihmal, bir desteklememe igareti de$ildir.
ILO yayrnlarr, baghca kitapqrlanndan ya da birgok ulkedeki ILO yerel ofislerinden veya do$rudan do$ruya
"ILO Publications, International Labour Office, CH-1211 Geneva 22, Switzerland"dan temin edilebilir.
Yeni yayrnlarrn katalog veya listesi ricretsiz olarak yukarrdaki adresten veya elektronik-posta adresi pr:h
[email protected] yoluyla gonderilecektir.
Web sitemizi ziy ar et ediniz: www.ilo.org/ publns.
Tiirkive'
cle basrlm15trr
IqINDEKILER
Sayfa
Unsurlar....
............
1- Kocaeli iggiicii Arzrmn Genel Nitelikleri ve Demografik
1.1 Kocaeli
Ntifusunu Yag ve Cinsiyet Yaprsr
1.2 Kocaeli'nde Gdq ve
............................ J
........................4
ili Genel Ekonomik Nitelikler.......
......................... 5
Ekonomisi
Paylarr
2.3 Kocaeli'nde Sanayi Sektcirleri ve Geligme Esilimleri
2.4 Kocaeli'nde Hizmet ve ingaat Sektorleri
2.5 Kocaeli ili Yatrrrmlarr......................
2.6 Kocaeli Drg Ticareti ve Vergileme
2.1 Ti.irkiye
Ekonomisi iginde Kocaeli
2.2 Kocaeli
itl CSyiu ve Sektdrel
.............................. 6
.................... 6
................... 8
...............12
..........................15
...........................17
Turk iggiicu Piyasalarrnrn Genel Nitelikleri.................
3.2 Kocaeli iggticii Piyasalan ve Genel Nitelikleri
3.2.1 iggucunun Sektorel Daf,rhmr
3.2.2 Kocaeli'nde istihdamrn Di$er Nitelikleri
3.3 Kocaeli'nde istihdamrn Sendikalagma E$ilimleri
.................21.
3.1
3.4
.........................'l
Ntifusun E$itim
1.3 Kocaeli'nde
2- Kocaeli
Yaprsr............
Yaprsr
...............'........".1
Tiirkiye'de
.............................23
..........................23
.............................25
........................28
igsizlik
Kenti igsizli$i "Kocaeli"
3.5.1 DiE Verilerinde igsizlik
3.5.2 Kocaeli igfUn Verilerine Gore igsizlik ve iggticii Talebi
3.5.3 Kocaeli igsizliginin Nedenleri
3.5.4 Kocaeli igfun Tarafindan Uygulanan Politikalar
3.6 Kocaeli'nde Sosyal Giivenlik ve Gtivencesizlik
............................30
........................31
3.5 Bir Sanayi
...........32
............
...............35
........................40
..............4L
..........................44
GIRI$
"Tiirkiye'de yeniden yaprlanrnaya eqlik edecek aktif iggUci.i piyasasr politikalan" qergevesinde
pilot il olarak segilen Kocaeli iggiicii piyasalarr mevcut durumlartnt ve bunu oluqturan dinamikleri
Je$erlendirmeyi amaqlamaktadrr. Yaprlan analizlere dayah olarak gelecek ile ilgili grkarrmlarda
buiunabilmek btiyUk olqttde uygulanacak politikalara ba$hdrr. Bu raporun def,erlendirilmesi ile aktif
istihdam politikalannrn uygulanrgr, daha genig bir perspektif iginde kavranabilir.
Bu qalgma
Rapor genel hatlarr ile iiq bdli.imden olugmaktadrr. ilk bOliim Kocaeli iggticii arzrnrn genel niteliklerini
ve niifusunun demografik niteliklerini yansrtacaktrr. Burada amaglanan Kocaeli iggiicti arzrnrn genel
niteliklerinden hareket ederek, Trirkiye agrsrndan tagrdr$r oneme vurgu yapmaktrr. Bu bdltmde rinemli
biri olan Kocaeli iggiicii arzrnrn de$igen yaprsr nitelikleri ile birlikte ele ahnacaktu. ikinci
Kocaeli
ilinin
genel ekonomik niteliklerinden hareket etmektedir. Burada ilin ekonomik gdstergeleri
b6liim
sanayi, ticaret ve ingaat sektdrleri Tiirkiye ile kargrlagtrrmah olarak ele ahnmaktadrr. Bdylelikle Kocaeli
ilinin ekonomik gdstergelerinin yine istihdam yaratma kapasitesi aqtstndan ve geligme e$ilimleri ydnleri
ile irdelenmig olacakhr. Nihayet Uqiincii boliim Kocaeli'nin igg0cti piyasasr farkh kaynaklara dayah
olarak deSerlendirmektedir. Ozellikle son yrllarda Kocaeli ilinde g6rtlen iggtict piyasasr deSigmeleri ele
almarak, dikkat geken geligmelere vurgu yaprlmaktadrr. Bu geligmeleri belirli bir tarihsel geqmiq iEinde
deSerlendirerek gelece$e yonelik grkarrmlar istihdam ve igsizlik baf,lamrnda ayn ayrr ele ahnmaktadrr.
Bu bolumde Kocaeli igfUn it Vttiatirtu$i'niin ig piyasasrna ydnelik yaph$ gahgmalar ve Kocaeli'nde
969 alan illerden
igsizli$in seyri ele ahnmaktadrr.
Kocaeli iggiicti Piyasalan Durum Anatizi igine bazr ekler dahil edilmigtir. Bunlarla okuyucuya raPorun
drgrnda Kocaeli'nde ef,itim, Kocaeli Organize Sanayi BOlgeleri, istihdam artrgrna ydnelik qegitli kurumlarrn
gOrugleri, igfUn tarafindan yaprlan bir aragtrrma sonuglart da eklenmigtir'
Kocaeli iggticii Piyasalarr Durum Analizi her gahgmada oldu$u gibi bazr srnrrhhklarr da igermektedir. Bu
nedenle qahgmanrn sundu$u verilerin dikkatli bir bigimde def,erlendirilmesi gerekmektedir. Bilindifi gibi
istanbul gibi qok btiytik bir iggiicti piyasasmrn merkezine sadece 90 km'lik bir uzakhkta bulunan Kocaeli
igin iggucu verilerinin ne kadarrnrn il hudutlann iginde kalan bilgileri igerdi$ini kestirmek hayli zordur.
istanbul'un Anadolu yakasrnda ikamet edenlerin Kocaeli ig piyasalarrna, Kocaeli'nde ikamet edenlerin de
istanbul'un ig piyasalarrna gunluk olarak girmeleri srk rastlanan bir olgudur. Ozellikle Kocaeli b6lgesinin
en geligmig sanayi ilgelerinden biri olan Gebze aynr zamanda istanbul'a en yakrn ilgedir. Bu ilqenin aynr
zamanda il igindeki sanayi istihdamrmn yarrcrnr kargrladr$rm dtigiiniirsek, iggiict verilerinin belirli
oranda hata tagrma riski bulunmaktadrr. Bu nedenle iki ile iligkin iqgtcii verilerinde mi.ikerrerlik nedeni
ile, oldu$undan ytiksek veya tersine di.iqtik gdzrikme ihtimali bulunmaktadrr. Bu srnrrhh$r dikkate alarak
yaprlacak de$erlendirmelerin daha sa$hkh olabilece$ini dtigiiniiyoruz.
Ortaya qrkan bir di$er srmrhhk da iggricti verilerine iligkin farklardrr. 1988 yrhndan bu yana drizenli olarak
tutulan Oif ffUii'nde veri tabam drneklem yolu ile saptanmaktadrr. Ancak bu konuda sadece Kocaeli
ili iqin 6zel bilgiler bulunmamaktadrr. Kocaeli iggticti piyasasrna iligkin veriler 2000 yrh genel niifus
sayrmrndan ahnmrgtrr. Kocaeli iggricu piyasasr igin veri kaynaklanndan biri de Kocaeli I$KUR tarafrndan
tutulan iggUcii kayrtlarrdrr. Bu kayrtlarda ana eksen kuruma bagvurma ile gergeklegti$i igin dzellikle
igsizlikle ilgili nitel bilgiler daha tinemli hale gelmektedir.
Kocaeli iqgtici.i piyasalan hakkrnda hazrrlanan bir raporun sa$lam veri kaynaklanna dayanmasr gereklidir.
Ancak iggi.icii piyasalanna iligkin il dlgeSinde veri kaynaklarr son derece stntrltdrr.
Ilaporun tagrdr$r tiim srnrrhhklara ra$men, kullanrcrlara Kocaeli ili iqgticii piyasalan hakkrnda bir durum
analizi yaphf,rm umuyoruz.
14 Ocak 2005
KISALTMALAR
DiE
EML
GOSB
:
Gebze Organize Sanayi Bdlgesi
CSYiH
:
Gayri Safi Yurt iqi Hasrla
:
Hane Halkr iggucii Anketi
:
Devlet istatistik Enstitiisii
:
Endustri Meslek Lisesi
HiA
HHii
iCSag
iisf
ifO
:
Hane Halkr iggucu istatistikleri
:
istanbul Giibre Sanayi Anonim girketi
:
i9 ve iggi Bulma
:
iggiiciine Katrlma Oram
igrun
:Turkiye ig Kurumu
KiT
OSB
OSOp
STO
STK
TOSB
KSO
ifO
QSGB
DSi
SSK
KOBI
DI'T
iO
ifUC
USSS
BYS
Kurumu
:
Kamu iktisadi Tegekktilleri
:
Organize Sanayi Bdlgesi
:
Ozellegtirme Sosyal Destek Projesi
:
Sivil Toplum
:
Sivil Toplum Kurulugu
:
Tagrt AraElan Yan Sanayi Organize Sanayi Bcilgesi
:
Kocaeli Sanayi Odasr
:
izmit Ticaret Odasr
:
Qahgma ve Sosyal GUvenlik Bakanhsr
:
Devlet Su igleri
:
Sosyal Sigortalar
Ggrtti
Kurumu
:
Kugtik ve Orta ve Olqekli igletme
:
Devlet Planlama Tegkilatr
:
igsizlik Oraru
:
iktisat Faktiltesi Mezunlan Cemiyeti
:
Uluslararasr Standart Sanayi Srmflandrrmasr
: Bagka
yerde srnrflandrrlmamrg
KSSGM : Kadrn Stattisii ve Sorunlarr Genel MUdUrltigii
fUSinO : Ttirk Sanayici
igadamlarr Derne$i
SUNU$
Kocaeli'nin iggiicii piyasalarrna yonelik bir inceleme niteligi tagryan bu rapor tizerinde bazr diizeltmeler
yaprlmrgtrr. Raporun gatrsr ILO Kocaeli pilot projesi koordinatbrti Derya Demirdizen Qevik tarafrndan
kaleme altnmtgttr.
Raporun tarafimrzdan yeniden dtizenlenmesine 22 Kasrm 2004 tarihinde baglanmrg ve ILO ile yaprlan
sdzlegmeye gdre 14.1.2005 tarihinde tamamlanmtgttr.
Rapor Ons6z iqinde aqrklanan konularr igermektedir. il dUzeyinde veri kaynaklarrmn yetersizli$i ve
dagrmkh$r raporun hazrrlanmasrnda ve yorumlanmasrnda temel krsrtlarr olugturmugtur.
Buna ragmery il diizeyinde bizlerle bilgilerini paylagan ve sunan Kocaeli igfUn il Uuatirtugi'ne, igKUR
Gebze gube Mudurlrigri'ne, igfUn Genel Mudiirltigiti'ne, DiE Kocaeli Bdlge Mudrirliigfl'ne, Milli ESitim
il Mudurlugti'ne, izmit Halk Ef,itim Miidiirlugu'ne, Kocaeli Biiyiikgehir Belediyesi'ne, MEKSA Vakflna,
KADAV gdniilliilerine, Gtilen Yiizler Projesi'ne, Kocaeli'nde drgutlii olan iggi sendikalan gubelerine,
Sel1loz-igGenel Merkezi Bilgi iglem Dairesi'ne, ve Av. Murat Ozveri'ye Kocaeli Universitesi Qahgma
Ekonomisi ve Endiistri iligkileri Bcrltimti asistanlanndan Do$a Bager'e, Kocaeli Sanayi Odasr Aragtrma
Uzmanr Egemen Mert'e, hazrrlanan rapom okuyarak elegtirilerini aktaran dostumuz Alpay Biber'e ayrr
ayn tegekktir borgluyuz.
istanbul
Kuwet Lordoflu
Derya Demirdizen Qevik
lll
KocAELi igcucu piva.sRraRl vE DURUM ANALIzI
6znr
Kocaeli iggticii piyasalan tisttine y6nelik ve krsmen bazr analizleri igeren bu rapor srnrrlt bir
de$erlendirmeyi igermektedir. Rapor ue bdlumden olugmakta, ilk boli.im Kocaeli iggticii arzrrun genel
niteliklerine, ikinci bdli.im ilin genel ekonomik niteliklerine, ve son boltim de iqgiicii piyasasr eSilimleri
ve niteliklerine bakmaktadrr.
Kocaeli ntifus ozellikleri agrsmdan yogun gde alan ve km2 ye di.igen niifus agrstndan istanbul'dan sonra
gelen bir ildir. Niifusun gehirlegme oranr 2000 yrh verilerine gdre Tiirkiye ve Marmara ortalamasrnrn
altmdadrr. Bu durum sanayi kenti dzellikleri ile qeligir gibi gdziikmesine raSmen tarrmrn istihdam
iginde onemli bir oranda olugunu aqrklamaktadrr. Ote yandan ntfusun yag ve cinsiyete Sore da$rhmrna
bakrldr$rnda toplamniifusunyaklagrkl./3'tinii15-19ya9 dilimleriarasrndakilerinolugturmasrgengniifus
yaprsmm onemini vurgulamaktadr. Nufusun e$itim yaprsr aqrsrndan Kocaeli'nde e$itim seviyelerinin
Ttirkiye ve Marmara ortalamalarrnrn iistiinde seyretti$i gdrtilmektedir. Cinsiyet agrsrndan eSitim
diizeyleri Ttrkiye verilerine yakrn seyretmektedir. Buna raSmen lise ve i.izeri e$itim almrg kadrnlann
son 25 yrldaki oranlannda ciddi bir geligme izlenmektedir.
Kocaeli ekonomik nitelikleri yonti ile sanayi kenti g6rtimtmi.i gostermektedir. Ozellikle kimya ve metal
sanayinin aSrrhk tagrdr$r ve merkez illere yayrlan sanayinin yo$unlaghg bir yapr Bctstermektedir. Kigi
bagrna GSYH'mn en ytiksek oldu$u il olan Kocaeli, sahip olduSu yi.iksek gelir ile dikkat qekmektedir.
ilin ekonomik nitelikleri arasrnda sanayinin aflrrhkh payrru ve yaratrlan toplam katma deSerin %S'ini
tek bagrna tiretmesini dahil etmek mumkundur.
Kocaeli'nin iggticti piyasasr ozellikleri tilke genelinden belirli noktalarda ayrrlmaktadrr. Ornek olarak
iKO'larrrun Tiirkiye dlqe$inde azalan e$ilim iginde olmasrna raf,men Kocaeli igin aynr oranrn yiikselme
gostermesi verilebilir. iggiictine dahil olan niifusun artma e$ilimi gdstermesi nrifus arhg oranr dtgrnda
farkh fakttirlere baSlanabilir. Ucretsiz aile iggili$inin ve ticretli gahganlarrn Payrrun genel anlamda
Turkiye ortalamasrnrn iisttinde olugu bu konuda 6rnek olabilir. Ayrrca sadece kadrn iKO'lartn artmakta
olugu da dikkat gekici bir geligmedir.
istihdamrn sektorel daf,rhmr agrsmdan Kocaeli ili hizmetler drgrnda Ttirkiye ve Marmara B6lgesi
ortalamalarrmn iizerinde oranlara sahiptir. Krsaca hem sanayi hem de tartm sektdrunde gahganlann
orarr hizmetlerde gahganlara oranla daha fazla temsil edilmektedir. Belirli bir geligme perspektifi
agrsmdan en dikkat geken nokta, sanayi drgrnda btitiin sektdrlerde istihdamrn artmakta olugudur.
Bu noktada Kocaeli sanayi yaturmlarr istihdam hedefine ydnelik olmayrp daha gok ileri teknoloji
kullanan alt sektcirlerde yofunlagmaktadrr. Sanayi istihdamrnrn yaklagrk yarrsr Kocaeli'nde kimya ve
metal egya sektorlerinde gahgmaktadrr. Qahganlann cinsiyetlerine gdre bir ayrrrm yaprldr$r zaman
Kocaeli'nde kadrnlann ve erkeklerin buytik btilumi.i hizmetlerde iicretli olarak gahgmaktadrr. Krsaca
ticretlilik hizmetler sektorunde her iki cins igin yay$n bir statiidur. Esitimin yUkselmesine baSh olarak
Kocaeli'nde kadrnlarrn daha fazla oranda istihdama kahldrklarr gdrulmektedir. Aynca dikkat geken bir
diger olgu da, kadrnlarrn iKo'1a.t.,r., erkeklerin tersine ytkselmekte olugudur. Kocaeli'nde istihdam
yaratma kapasitesi aqrsrndan dikkat geken dnemli bir bulgu da ingaat ve tartm sektorlerinin en fazla
istihdam yaratmakta oluglandrr. Ornek verilirse, sanayi sektcirii istihdam yaratma kapasitesi son yirmi
yrlhk ddnem iginde hizmetler sektoriinun gerisinden gelmektedir.
Kocaeli ili iginde gal4anlann 6rgiitliilii$ii aqrsrndan dikkate ahndrfrnda tilke genelinin daha iistiinde bir
sendikalaqma oram gdziikmektedir. Kentte Ozellikle kimya ve metal igkollarrnda olugan sendikalagma
buyuk igletmeler sayesindedir.
Kocaeli iggiicii piyasalarrnrn en temel ozelliklerinden biri de igsizlik olgusu nedeni ile ortaya qrkmaktadrr.
ilin tarr- istihdamr a$rrhkh olan ilgelerinde ticretsiz aile igqiligi nedeni ile iqsizlik oranr diiguk, tersine
sanayi istihdamr yi.iksek olan ilgelerinde ise igsizlik oranr yiiksek seyretmektedir. Cinsiyet aylrlmrna
gore bakrldr$rnda kadrnlarrn igsizlik oram erkeklerin igsizlik oranlannrn kUgtik bir oranda altrndadrr.
iv
Tarrmdaki kadrn istihdamr nedeni ile bu oranrn diigiiLk oldu$u santlmaktadrr. Kocaeli'nde iqsizlerin
e$itim durumlanna cinsiyet ayrnmlna gore bakrldrfrnda, kadrnlar aleyhine bir geligme gozlenmektedir.
Lise ve yi.iLksek efiitim almrg kadrnlann aynr e$itimi almrg olan erkeklere oranla daha tazla iqsiz kaldr$r
gdrillmektedir.
Kocaeli igsizligi iizerinde etki yapabilecek bir di$er unsur da Kocaeli'nde yaprlan ve siiren 6zellegtirme
uygulamalarrndan kaynaklanmaktadrr. Kamu mdlkiyetinde olan kuruluglarrn 1986 yrhndan sonra
6zellegtirmeye hazrrhk amacr ile 6nemli cilqiilerde igten grkarmalara yol agan geligmeler SOstermigtir.
Kocaeli'nde gahganlarrn kayrthhk durumu DiE'nin yaph$ srnrflama gergevesinde igverenler ve kendi
hesabrna gahganlar kayrtdrqr olarak kabul edilmektedir. Bu durumda da %50'ye yakrn bbltimti kayrtdrqr
qrkrnaktadrr. Di$er bir hesaplama ydntemine gdre ise Kocaeli'nde kayrtdrgr istihdam %43 grbi dnemli
bir oranda gdstermektedir.
Kocaeli'de ILO ve igfUn ortakh gergeklegtirilen proje kapsamrnda iggtcti piyasasr ihtiyag analizi
yaprlmrg, buna gcire ihtiyag duyulacak meslekler saptanmrgtr. Kocaeli I$KUR'un gahgma modiilleri,
uygulanan aktif ve pasif iggucii piyasasr politikalarr incelenmig ve piyasamn ihtiyaglarr gdz 6ntine
ahnarak bu dof,rultuda de$igiklikler ve yaprlanma onerilmiqtir. Kocaeli igfUR'aa kayrth igsiz sayrsrrun
yuksekligi gciz ontine ahndrSrnda igfun'un aktif politikalarrn uygulanmasr konusunda eksiklif,i tespit
edilmig ve bu kapsamda aktif igsizlere ydnelik uygulanabilecek tedbirler ve politikalar dnerilmigtir.
iggucu ihtiyag analizi sonuqlanna g6re Kocaeli'de talep gdren iggtictniin sanayinin ara eleman ihtiyacrm
kargrlayacak mesleklerde yoSunlagtr$.r tespit edilmigtir. ihtiyaq duyulan iggi.ici.i daha gok endUstri meslek
lisesi ve teknik okul mezunlarrna ycinelik mesleklerdir. Bu bakrmdan Kocaeli igKUR'un uygulayacaf,r
aktif politikalann bu dof,rultuda ve ihtiyaca giire gekillenmesi 6nerileri ortaya grkmrgtrr.
Ayrrca Ttirkiye'de ve Avrupa'daki, Kamu istihdam Kurumlan uygulamalan incelenerek, igfuR'un
daha etkin olabilece$i duguntilen modullerin uygulanmasr dnerilmighr.
Sonug olarak bu rapor Kocaeli igfUn'a kayrth igsizlerin ytksekliSi dikkate ahnarak aktif istihdam
politikalarr uygulanmasr konusunda dnemli bir eksikliSi bulundu$'una dikkat qekmektedir. Bu kapsam
iqinde aktif igsizlere yonelik tedbir ve politikalar rapora eklenmek suretiyle Kocaeli'nde igsizliSin
azaltrlmasma katkr sa$layacak Oneriler geligtirilmigtir.
1- Kocaeli
ili
iqgticti Arzrnrn Genel Nitelikleri ve Demografik Unsurlar
Cografi Ozellikler
Kocaeli ili Marmara bolgesinin do$usunda izmit Korfezi'nin kuzey ve giineyinde 3626km2ynzolgtimtine
sahiptir. Ti.irkiye'nin binde beglik bolumuni.iL kapsayan ve 22 0 22' ve30 0 21' do$u boylamr ve 40 31' 41 13'
kuzey enlemleri arasrnda yer almaktadrr. Ayrrca Kocaeli istanbul, Bursa ve Ankara arastnda dnemli kara,
deniz ve demiryollarr arasmdadrr. Bu yonti ile Kocaeli ulaqrm agtstndan stratejik dnem tagryan bir ildir.
Kocaeli iline ba$h bir merkez ilqe yanr srra izmit, Derince, Gebze, K<irfez, Kandrra, Karamtirsel, Gdlciik
olmak iizere toplam yedi ilge bulunmaktadrr. Kocaeli'nde Karadeniz ve Akdeniz iklimleri arasrnda gegig
iklimi ozelli$ine sahip bir iklim tipi bulunmaktadrr. ilin aldr$r ya$rg miktarr kuzeyden giineye doSu
azalmaktadrr. Yrlhk srcakhk ortalamasr 14.5 C, yrlhk ya$rq miktan ortalamast ise768' mm.dir.
Kocaeli'nde Niifus ve Demografik Nitelikler
Kocaeli niifus agrsrndan Ttirkiye'nin dnemli illerinden biridir. Ulke ntifusunun binde on yedisi, Marmara
Bdlgesi'nin de yiizde altrsr bu il srmrlarr iqinde yagamaktadrr. Ntifus bUyUklU$ii aErsrndan niifusu bir
milyonu agan 18 ilin arasrndadrr. Bu srralamaya gore 12. srrada yer almaktadrr. Marmara Bdlgesi igindeki
nufus buyi.iklfl$ti agrsrndan istanbut ve Bursa'dan sonra tigiincii bi.iyuklu$e sahiptir.
Qizelge 1: Yrllara Gore Kocaeli
ili Nufus
ve Ntifus Yo$unluklarr
Yrllar
Nilfus
N.Yo!.Kocaeli
N.Yog.Tiirkiye
1970
1 980
1 990
2000
385.408
596.899
106
165
920.255
255
1.206.085
334
45
58
73
88
Degigim Niifus
% Tiirkive
35.605
50.644
56.473
67.853
100
142
158
190
De!i9im Niifus
% Kocaeli
100
154
238
313
Kaynak: DiE Genel Ni)fus Sayrmlan oe istatistik Ytlttklanndan derlenmiqtir.
Kocaeli'nde ntifus artrg hrzr genel olarak Turkiye ortalamasrmn tistiinde seyretmektedir. 1990-2000 yrllarr
esas ahndrf,rnda son on yrlhk dcinem ortalamalarrna gdre Kocaeli'nde ntifus artrg hrzr binde 27.05 olarak
gorulmektedir. Bu arhg hrzr Marmara Bdlgesi ile uyumlu (binde 26.70) ancak Turkiye ortalamasrrun
flstiindedir (binde 18.29). Do$urganhk hrzr esas ahndrf,rnda ortalama, Ttirkiye ortalamasrrun altrnda
kalmaktadrr (Kocaeli 2.13 Turkiye 2.53).
ilin toplam niifusu 1,206,085 kigidir. Ntifusun %60'r gehirde,
%40'r koy ve bucaklarda yaqamaktadrr. Kocaeli, km2'ye diigen ntifus miktarr agtstndan Ttrkiye'nin
istanbul'dan sonra en yo$un ntifusa sahip ilidir. Nrifus artrgrnrn en biiyiik nedenlerinden biri, kente
olan yo$un goehir. Yukandaki gizelgede goruldii$U gibi nufus artrgrndaki de$igim Trirkiye ntifusundaki
degigimden fazladtr. Kocaeli do$urganhk hrzlarr dUgtik olmastna ra$men bu artrgr gdqlerle aqrklamak
miimkiin olmaktadrr. il nufusu, ozellikle 1970'li yrllardan bu yana iq gdg hareketlerinde dnemli bir qekim
merkezi olmugtur (Yurt Ansiklopedisi Kocaeli 1982: 4988). Nitekim do$dufu il drgrnda yagayanlarrn oranr
Kocaeli iqinde 1970'de %36.8'den 2000 yrhnda %54.7'ye ulaqmrgtrr (Bkz. Qizelge 3). Kocaeli'nin bir sanayi
kenti olmasr, gderi artrran en biiyrik fakttjrlerden biridir. Agustos 1999'da yaganan bilyiik depreme raSmen
Kocaeli'ne gog azalmamrq, gittikge de artmtgttr (DIE 2002c).
2000 yrh ni.ifus sayrmr kesin sonuglarrna gore
1. 1 Kocaeli' nde
Niifusun Yag ve Cinsiyet Yaprsr
Niifusun yag yaprsrna bakrldrf,rnda ilgi qekici geligmeler gdnilmektedir. Kocaeli' nin goq alan bir il olmast
(NetGog hrzr:binde98 DiE1998:12)nedeni ile gahgrna gagrndaki m;Lfusun gdreli payrnr arttrrmrgtrr. Ozellikle
1.5-24yaggrubundakilerinpayr agaSrdaki Qizelge 2'dende gdrnldufu glbi%21,.11, orantndadr (Turkiye %
20.43). Ote yandan Kocaeli'nde doSurganhk oranlannrn dugrikliifiu 0-14 yag grubunda olanlarln payrm
yrllar iqinde azaltmrgtrr. Bu ya9 grubunda olanlarrn payr 1950 yrhnd a%36.7 ikenbugtn aynr oran %27.6'ya
gerilemigtir (Ttirkiye %29.8). 2000 yrh nrifus piramidine bakrldr$rnda 1.5-24 yaq arasr ntifusun oldukga
fazla oldu$u gdriilmektedir. Kocaeli, geng iggiici.i bakrmrndan oldukga 6nemli bir potansiyele sahiptir.
2000 yrh
ntifus saytmr DiE verilerine gdre niifusun yag grubu daSrhmr ve yag gruplarrnrn cinsiyet dagrhmr
goyledir:
Grafik L: Kocaeli'nde Niifusun Yaga Gore Dagrhmr 2000
Ni.ifusun Yaga Gaire Da$rhmr
,4,U
B0-14
g
I
15-19
o20-24
o25-29
E 30-34
E 35-39
a40-44
r
45-49
I 50-54
r 55-64
I 65+
Kaynak: DiE 2002c: DiE
Gilel
,
'
Ni)fus Sayrmt 2000 s.74
Kocaeli'nde niifusun cinsiyet yaprsrna bakrldrf,rnda 1935'ten bu yana erkek ntifus, kadrn niifusundan fazla
olmugtur. Bunun <inemli nedenlerinden biri Kocaeli'nin sanayi kenti olarak daha qok erkek iggOcti gi\ii
almasrdrr. 1935-1950 yrllarr arasrnda ortalama 21 olan niifusun medyan yagr, 1985 yrhna kadar artrg ve
azahglar gdstermig, ancak L985'ten sonra siirekli ve hrzh artma eSilimine girmigtir. Kocaeli'ne il drgrndan
gelenler 1970'li yrllara kadar "tekil erkek giiqii" bigiminde devam etmigtir. Bu nedenle niifus iginde
erkeklerin payr giderek artmlgtlr. 1970 sonrasrnda doSum oranlnln azalmasrna kargrn erkek niifusun
Payrnrn artmasrndaki temel etken ilin sadece kentsel kesimlerinin de$il, krrsal kesimlerinin de il drgrndan
gdg almaya baglamasrdrr. 2000 yrhnda Kocaeli'nde hem kadm niifusunun hem de erkek ntifusunun yansr 26
yagrndan ktigUkhir. Ntifus piramitleri incelendif,inde, 1955 yrh niifus piramidinin en 6nemli <izelli$i gocuk
yaqtaki ntifusun fazla olmasrdrr. Bu durum, do$urganhk diizeyinin yUksek olduSunu gdstermektedir.
Yagh ni.ifustaki 6ltim hrzrnrn ytiksek olmasr, bu yag grubu ntifusunun azalmasrna yol agmrgtrr.
DiE'nin ntifus projeksiyonlarr gahgmasma gdre, Kocaeli mifusu 2001 yrhnda
1,,226,Cfl0, 2002
yrhnda
1,256,000,2003 yrhnda 1.,286,000 ve 2004 yrhnda 1,,316,000 civarrndadrr. Buna gdre Kocaeli ntifusu,
artan ve artma eSiliminde olan bir yaprdadrr (DiE. 2004).
siirekli
Qizelge 2: Kocaeli'nde Ntifusun Yaga ve Cinsiyete G6re Daf,rhmr
Kadrn
Yas Gruplarr
Erkek %
o-14
15-19
27.2
10.8
10.7
9.9
8.2
7.7
6.6
5.2
27.7
50-54
55-64
65+
4.O
Toolam niifus
100
4.0
5.4
5.2
100
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
5.0
04
Kaynak: DIE 2002c Gencl Nlit'us SLuluu s.74
101
10.3
9.5
8.0
7.8
6.5
51
%
Toplam
331.252
127,283
127.36A
117.236
98,310
93.700
79.229
63,247
49,053
63 350
56,057
1.206.085
Oran
Yo
27.46
10.55
10.56
9.72
8.15
7.76
6.56
5.24
4.06
5.25
4.64
100
niifusun yag ve cinsiyete gdre da$rhmr incelendigincle 15-19 yag dilimindekiler toplam niifusun
yaklagrk 1/3'tinti olugturmaktadrr. Kocaeli'nde kadr.r ve erkck ntifusun gcnq yag dilimi iqinde bulunmasr
iggricii arzr agrsrndan onem taqtmaktadtr.
2000 yrh
1.2 Kocaeli'ne Gitq ve Yaprsr
niifusun %76'sr Kocaeli ilinde dof,anlardan olugmaktadrr. 1950 yrhnda %80'e ulagan Kocaeli
ilinde do$anlann oranr, 1965 yrtrndan sonra siirekli azalma gostermigtir. 2000 yrhnda Kocaeli niifusunun
1935 yrhnda
ancak %45.3'ti, bu ilde do$an kigilerden olugmaktadrr (Bkz. Qizelge 3).
1960'L yrllarda agrlan bir gok sanayi igletmesi, il drgrndan gok sayrda teknik eleman ve igEiyi Kocaeli'ne
gekmigtir. Bu baSlamda Kocaeli 1965-1970 yrllarr arasrnda Tiirkiye'de en gok gcig alan iller arasrnda 19.
srrada idi (Yurt Ansiklopedisi 1982:5046). Goq yolu ile gelenler, bUyukrilqiide sanayi tesislerininbulunduf,"u
alanlara yakrn alanlara yerlegmiglerdir. Nitekim 1965-70 yrllarr arasrnda g<ig eden erkeklerin %35.9' u
imalat sanayinde, kadrnlarrn da toplum ve kigisel hizmetler alanrnda istihdam edildi$ni gdrmekteyiz
(S.Yener 1977).
Kocaeli drgrnda do$anlar iEinde en ytiksek paya sahip olan, istanbul dof,umlulardrr. 2000 yrhnda Kocaeli
ilindeki ntifusun %5.7'si istanbul ilinde doSmug kigilerden olugmaktadrr. Bunun yanrnda Sakarya ve
Erzurum doSumlu olanlar da 6nemli bir paya sahiptir. Qizelge 3, Kocaeli ntifusunun doSum yerine gcire
dagrhmrnr gostermektedir (DiE 2002c:46).
Qizelge 3: Doium Yerine Gcire Kocaeli Ntifusunun Geligimi (1935-2000)
Sayrm Yrlr
Kocaeli Niifusu
Kocaeli llinde
Dodanlar %
980
1 985
335.292
416 054
474.644
253.174
297.463
335.518
385.408
477.736
596,899
742.245
'1990
936.1 63
2000
1.206,085
45.28
935
945
950
955
960
965
1970
1975
1
76.33
76 89
80.06
73.12
70.86
70 88
63.92
Bagka llde
Dodanlar %
23.67
23.11
19.94
26.88
25.14
29.12
36.08
63.85
36.1 5
56.40
43 60
53.82
46.1
47.57
52.43
54.72
I
Kaynnk: DIE 2000 Cenel Nlit'us Saymu s.46
Kocaeli bir sanayi kenti olarak geligmeye bagladrktan sonra, drqarrdan yof,un g6q almrgtrr. Oyle ki; 1990'dan
itibaren Kocaeli niifusu iqinde bir bagka ilde do$anlarln sayrsr, Kocaeli'nde doSan niifusun sayrsrnr cinemli
0lgiide gegmigtir (Qizelge 3). Kocaeli drgrnda doSanlann sayrsrnda hrzh artr9, 1970 sonrasr ddnemde daha
net olarak izlenmektedir.
Kocaeli'nde gogtin yo$un yagandrf,r yrllar ile Tiirkiye'den yurt drgrna iggricii gdgiiniin en fazla yagandrSr
yrllar aynr drineme rastlamaktadrr. Yani 1965 ile 1980 yrllan arasrnda Kocaeli'ne g6grin artmaslnln en
biiytik nedeninin, o yrllarda yaganan iggiicri gdgii oldugu sdylenebilir. Nitekim, Kocaeli'nin bir sanayi
qehri olmasr Kocaeli'ni goq aqrsrndan bir gekim merkezi haline getirmigtir. Yurt drgrna gdg olgusu 6zellikle
Batr iilkeleri agrsrndan 1970'li yrllann sonundan itibaren neredeyse tamamen sona ermiqtir. Ancak aynr
donemde yurt igindeki, 6zellikle sanayilegmig gehirlere ydnelik giig, hrzla devam etmektedir
.
1990 yrlrnda Marmara Bdlgesi'nin ige gog oran %375 iken, drga goq oranr %1.68'dir. Bu durum Marmara
Bcilgesi illerinin di$er illerden net goq aldrSrnrn gostergesidir. Kocaeli'ne bakhf,rmrzda durum Marmara
Bcilgesi'nin genel yaprsrnr yansrtmaktadrr. Kocaeli'nin de iEe gOE oram, drga gdg orantndan fazladlr. (Bkz
Qizelge 4).
1990 yrhndan sonra da Kocaeli, siirekli gdq almaya devam etmig ve Kocaeli iggi.icii piyasasrnrn en
onemli belirleyicisi iggUcii gdgii olmugtur. Kocaeli'nin artan oranda gdq ahyor olmasr igglici] piyasasrnrn
hareketlili$ine yol aqmaktadrr. Temel olarak bu durumun ortaya grkardr$r iki onemli sonug vardrr:
L.
Kocaeli'nin, farkh e$itim diizeylerinde, farkh meslek gruplarrndan ve farkh illerden gdg almakta
olugu iggi.icti piyasasr agrsrndan heterojen hale gelmigtir.
2.
Di$er yandan Kocaeli'nde iggiicrine katrlma oram stirekli ve hrzh bir gekilde artrg gostermektedir.
Qizelge 4: 1985 -1990 Arasrnda iqe Gdg, Drga Gog, Net Gdg ve Net G6e Hrzr
Tiirkive Niifusu
lce Giic
4.065.173
Toolam Goc lcindeki Pavr (o/o)
1990 NLlfusu lcindeki Pavr (%)
Drsa Gtic
Toplam Goq lqindeki Payr (%)
1990 Ntlfusu lcindeki Pavr (%)
Net Gdc
Net Goc Hrzr (o/"\
1.000
80
Marmara
12.148.168
1.525.195
375
26
4.065.173
684.il3
s4.146
168
13
64
'1990 Nilfusu
-
50.518.291
1,000
80
56
840.652
69
Kocaeli
846.1 54
137.408
34
126
83,262
98
Knynak: DiE Ekonomik oe Sosyal Gi)stergeler 1998 s.12
1.3 Kocaeli'nde
Niifusun Egitim Yaprsr
Kocaeli'nde eSitim dtizeyi ytikselmektedir. Burada ilin sanayilegmesi, btiytik merkez olan istanbul'a
yakrnlrSr ve kentlegme oramnrn yuksekli$ gibi nedenler <ine qrkmaktad:r.1995-L996 yrllarrnda yaprlan
hesaplamaya gdre okullagma oram yiiksek 6$renim drgrnda Trirkiye okullagma oranlarrmn tisttinde
goziikmektedir. Marmara Bdlgesi iginde yaprlan kryaslamada ise Kocaeli okullagma oranlarr yiiksek
6$renim de dahil olmak Uzere brittin okul gruplarrnda bolge ortalamasrnrn alhnda kalmaktadrr. Burada
en dnemli etken istanbul gibi briyuk bir eSitim merkezine olan cof,rafi yakrnh$drr.
Kocaeli' de okuma yazmabilen ntifusunoram, i.ilke genelinde oldu$u gibi, her iki cinsiyet agrsrndan da siirekli
artrg gostermektedir. 1935 yrhnda erkeklerin %40.9'u, kadrnlarrn ise %-15.2'si okuma yazma bilmektedir.
1980'lerde erkeklerin %85'i, kadrnlarrn ise %65'i okuma yazma bilmektedir (DiE 2002 c : 31). 2000 yrhnda ise
bu oran erkeklerde %96'ya, kadrnlarda ise %80.67'ye yiikselmigtir. Her iki cins iqin ortalama olarak%87.30
olan okuma yazma oram Marmara Bdlgesi ve Trirkiye ortalamalarr altrnda seyretmektedir.
yrllan arasrnda bir kargrlagtrrma yaparak niifusun e$itim dtizeyini her iki cinsiyet aqrsrndan
de$erlendirdi$imizde, yrllar itibari ile eSitim dtizeyinin arttrSr gdnilmektedir. Ancak bu artrg oraru kadm
ve erkek ntifusu agtsmdan aym oranda def,ildir. Orne$in 1975 yrhnda okur yazar olmayan erkek niifusu
y.19.15 iken, bu oran 1990 yrhnda %7.06'ya,2000 yrhnda ise %3.68'e dugmtigtiir. Erkek ntifustaki okuma
yazma bilmeyenlerin orant 1975 ile"l990yth arasrnda %65,1990 ile2000 yrh arasrnda %50 azalmrgtr. Kadrn
ntifusu iginde, okuma yazma bilenlerin orarundaki artrg biraz daha yavaq geligmigtir. 1975 yrhnda okuma
yazma bilmeyen kadrnlartn oranr %54.83 iken 1990 yrhnda %27.85,2000 yrhnda ise %19.33'e diigmusttr.
Okuma yazma bilmeyen kadtnlartn oranr 1975 yrhndan 1990'a gelindiginde %50,2000 yrtrna gelindi$inde
%30 azalmrgttr. Bu agtdan Kocaeli'nde kadrnlarrn erkeklere oranla e$itimde egit olmayan gartlarda
olduklarr, cinsiyet temeline dayah olarak eSitimde firsat egitli$inin hala saSlanamadr$r gorulmektedir.
DiE verilerine gdre her iki cinsiyet agrsrndan niifusun e$itim durumu Qizelge 5'te verilmigtir.
1975 ve 2000
Qizelge 5: Kocaeli'nde Niifusun Cinsiyete Ba$h E$itim Yaprsr (1975-2000)
Toolam Ni.ifus (%)
Lise Altr
Lise ve Denqi
Yiiksek Oqretim
1975
1 980
6.46
7.80
S85
90.97
88.29
86.67
1990
84.1 6
'11.08
2000
78.63
14.67
2.39
3.70
3.72
4.70
6.67
87.13
83.43
81.18
78.25
71.93
10.74
13.04
14.92
19.22
3.77
5.67
5.72
6.77
8.84
3.72
4.60
5.83
0.81
1.55
1.60
7.01
2.52
4.36
1
9.54
Erkek Niifus (%)
1975
980
1
1985
1990
2000
8.87
Kadrn Niifusu (%)
1975
1980
1985
1990
2000
95.37
93.59
92.49
90.42
85.74
9.85
Kawak: DiE 2002c, s.49
Kocaeli'nde niifusun e$itim ve cinsiyeti agrsmdan dikkat geken bir olgu da lise ve tizeri e$itimi alan
kadrnlarrn, ntifus iqindeki yrllara g6re arhg hrzr erkeklerin iistiinde seyretmektedir. DiSer yandan toplam
kadrn nrifus arasrnda lise ve iizeri ef,itim almrg kadrnlarrn oranr 1975 yrhnda %4.53 iken 2000 yrhnda
74.2'ye ulagmrgtrr. Kocaeli ig piyasalanna katrlacak kadrnlann e$itim seviyelerinin ytikselme e$limi
bulunmaktadrr.
2- Kocaeli
ili
Ekonomik Nitelikleri
Kocaeli ili gOsterdi$i ekonomik ve toplumsal geligme ydntinden istanbul metropoli.in0n bir devamr
niteli$indedir. Cof,rafi yakrnhk nedeni ile il iEinde de iiretilen bir gok sanayi mah istanbul'dan sahga
sunulmaktadrr. Sahga sunulan srnai i.iriinler istanbul'da ikamet edip, Kocaeli'ndeki igletmelerde istihdam
edilenler tarafindan tiretilmektedir. Kocaeli'nin geligmig alt yapr olanaklarr sayesinde istanbul'da
yo$-unlagan sanayinin yer de$igtirdi$i ilk it burasr olmugtur. Bu ycinti ile cince buyuk kamu yatrnmlarr
daha sonra da ozel yatrnmlarr geken il, istanbul'daki girketlerin iiretim yeri haline ddnugmughir. imalat
sanayinin geligmig yaprsrna raSmen, hizmet sektorlerinin gok fazla geligmemesinin nedeni istanbul'a olan
co$,rafi yakmhktrr.
Kocaeli Cumhuriyet'in kurulugundan bu yana yahrrmlarda belirgin bir ilgiyi kendine qekebilmigtir. Bu
ilginin ortaya grkrgrnda Istanbul gibi bUyUk bir gekim alam yakrmnda olmasrmn yanr srra sahip oldu$u
ulagrm kolayhklarr da dnemli bir etkendir. Tarihsel olarak bu bdlge Osmanh doneminden bu yana
sanayi yatrrrmlannrn yoneldi$i bir il olmugtur. Hereke Yunlii Sanayi'nin ilk kurulugu 1843 yrhna kadar
gitmektedir (Yurt Ansiklopedisi, s:5028). 1924 yrhnda GctlcUk Tersanesi ilk askeri yatrrm olarak bu
bolgeye yaprlmrgtrr. 1934 yrhnda buytik bir istihdam yaratan SEKA Ka$rt Fabrikasr ve 1960'lann hemen
bagrnda IPRA$, bdlgedeki buyuk kamu yahrrmlarr olarak dikkat qekmektedir. 1970'lete gelindi$inde
Kocaeli'nde kamu yatrrrmlarr ile 6zel kesim yatrrrmlarmrn sayrlarr arasmdaki fark kapanmaya bagladr.
Kocaeli ilinin sanayi dinamikleri, imalat sanayi agrsrndan g6sterdigi geligme, ilin tarrm potansiyelini ve
hizmetler alanlannda istihdam edilenlerini ikinci planda brrakmrgtrr. Ozellikle 1954 ve 1966 yrllarrndaki
idari kararlar sonucu ilin tarrm alantarr bir 6lgiide kuqrilmriFtur. Buna ba$L olarak izmit Korfezi'nin kuzey
ve gUney kryrlarr, sanayinin geligimi paralelinde, ntifusun da buradaki merkezlerde yo$unlagmasrna yol
aqmlgtrr. Ancak niifusun sanayi paralelinde asrl yo$unlagmasr Gebze ve izmit merkez ilqelerinde, yani
izmit K6rfezi'nin kuzeyinde toplanmrqtrr.
2.1
Tiirkiye Ekonomisi Iginde Kocaeli Ekonomisinin Yeri
ilin Tiirkiye ekonomisi iEindeki yerini tayin etrnek igin kullanrlan en onemli rilqtitlerden biri, GSYiH iqinde
ilin aldrSr pay ve bu paydaki geligmeler olmaktadrr. Ayrrca ilde yagayanlarrn GSYiH'dan aldrklan payrn
dolar cinsinden deSeri, dif,er bir kryaslama olana$r daha sa$lamaktadrr. Ote yandan, DPT tarafrndan
yaprlan aragtrrmalar Kocaeli'nin sosyo- ekonomik geligmiglik srralamasr ile di$er iller ve Tiirkiye ile bir
kargrlagtrrma ortaya koymaktadrr.
Kocaeli 1996 ve 2003 yrllarrnda illerin sosyo-ekonomik geligmiqlik srralamastnda, ilk 4. srradadrr. Bu
srralama iginde Marmara bdlgesi, geliqmiglik dtizeyi en yiiksek bdlge konumundadrr. Nitekim Kocaeli
iline ait qegitli gostergelerde sanayi ig kolunda gahganlann ve iicretli Eahganlarrn toplam istihdama
oranlan, Ttirkiye ortalamalannrn risttindedir. Ayrrca fert bagrna imalat sanayi elektrik hiketimi Kws
cinsinden Turkiye ortalama deSerlerinin yaklagrk altr kat tisttindedir. Kocaeli'nde yaratrlan fert bagrna
imalat sanayi katma de$eri TL cinsinden Ttirkiye ortalamasrmn 5.6 katr iistiinde gergeklegmektedir. Ote
yandan 1995-2000 yrllan arasrnda Kocaeli'ne yaprlan fert bagrna ithalat miktan ABD Dolarr cinsinden
Ttirkiye ortalamasrnrn on katrna yaklagmaktadrr (DPT,2003 s:195). DiE verilerine gbre Kocaeli Ttirkiye
sanayi tiretiminin %12'sini, konsolide butgesinin %13 iinii, vergi gelirlerinin %17'sini tek baqrna sa$layan
bir buyukluSe sahiptir (KSO,190/2293 sayrh,3 Temmuz 2003 tarihli yazrsr).
Biihin bu 96stergeler Kocaeli ekonomisinin Ttrkiye Ekonomisi igindeki yeri ve 6nemini giiglti bir gekilde
pekigtirmektedir. Krsaca Kocaeli Tiirkiye ekonomisi iqinde sanayisi en dnemli oranda geliqmiq bir ildir.
2.2 Kocaeli'nde GSYiH ve Sektdrel Paylarr
Kocaeli ilinin sanayi kenti olugunun en 6nemli kanrtlarrndan biri GSYIH iqindeki en onemli paya sahip
olan sektdri.in imalat sanayi olmasrdrr. Bu anlamda Kocaeli GSYiH'srnrn sabit fiyatlarla (1987=100)
%53.32'lik krsmrnr imalat sanayi olugturmaktadrr (DiE 2002a s:326). Bu bakrmdan imalat sanayi, brllge
ekonomisi iginde en dnemli sektdr haline gelmiqtir. Di$er yandan Kocaeli ekonomisinin GSYiH'ya yaphsr
katkrnrn da onemini vurgulamak gerekmektedir. Birinci derecede geligmig bir bolge iqinde yer alan Kocaeli
yiiksek geligmiglik srralamasrna sahip bir il olarak, GSYiH'ya 1980 sonrasr yrllardaki katkrsr Qizelge 6'da
gortilmektedir.
Qizelge 6: Kocaeli GSYiH'nrn Cari ve Sabit Fiyatlarla Geligimi (1987=100)
Yrllar
987
1 988
1 949
1 990
1
GSYIH lginde llin
Payr o/o
Geligme Hrzr
Cari Fivatlarla
Cari Fivatlarla
4.5
4.6
45
76.3
73.9
'1993
994
4.9
104.0
102 6
1
1
992
gcs
996
1 997
1 998
1 99S
1
2000
2001
Sabit Fivatlarla
Sabit Fivatlarla
4.1
667
1
Geligme Hzr
llin Payr
4.3
4.5
4.7
4.7
'1991
GSYIH lginde
66.3
80.2
82.2
4.3
4
4.4
4.5
-2.2
-o.7
12.5
3.5
44
3.9
4.8
4.6
'18.3
46
70
108.4
4.4
4.6
1.5
13.7
4.5
66.9
45
4.2
4.5
39.9
0.0
-9.5
73.5
5.1
61 .7
4.3
4.4
4.6
5.0
4.5
4.8
74.4
Knrnnk: DIE, Illere Gdre CSYIH (1997,'1999,200-1,2002) ue 2007 GSYIH 16.05 2003 tarihli hqhcr blilteni
-8.7
10.5
-3.6
GSYIH vcrileri sabit fiyatlarla incelendi$inde, kriz donemlerinde Kocaeii' nin katkrsrnrn negatif de$erlerde
gergeklegtigi gozukmektedir (1988, 1.989,1,994,'1999 ve 2001 yllafl). Kocaeli sanayisinin negatif buyiime
gdsterdi$i kriz yrllan aynr zamanda Tiirk sanayisinin de geliqmedi$i yrllardrr. Bu baf,lamda Kocaeli
sanayinin rilke sanayi ile yakrn etkilegim iginde olduf,u gozukmektedir.
Kocaeli ilinin GSYIH igindeki sektdrel paylarrnr Ttirkiye ile kargrlaqtrrmak bize imalat sanayinin net
katkrsrm gdsterecektir. Bu ba$lamda gevre iller ile karqrlagtrrrldr$rnda imalat sanayi payr, istanbul imalat
sanayi payrnrn nerede ise iki katrdrr (DPT 2003 s: 188). Ancak imalat sanayindeki 1987,1990,1995, ve
2000 yrllannrn paylarrnda kiiguk de olsa bir azalma e$ilimi dikkat gekmektedir. Buna kargrhk ticaret,
ulaghrma ve haberlegme sektcirlerinin paylarr istanbul'a oranla gok ktigiik paya sahiptir. 1980'li yrltarrn
sonundan itibaren imalat sanayinin GSYiH igindeki payr ytiksek seyretmektedir. Qizelge 7'de son on yrlhk
geligmeler agtsrndan dikkat geken, tarrmrn Ttirkiye genelinde azalan payrna raf,men, Kocaeli'nde bu pay
hemen hemen sabit bir seyir izlemektedir. Hizmet sektorlerinin ulagtrrma ve haberlegme drgrnda sektdrel
paylarrnda ise artq bulunmaktadrr.
Qizelge 7: Kocaeli ve Tiirkiye GSYiH'srnrn Sabit Fiyatlarla Sektorlere Gcire Da$rhmr (1987=100)
Tiirkiye Sektiir Paylarr %
Kocaeli Sekttir Paylarr %
Sektiirler
1995
2000
17.O
'15.0
13.4
13.8
28.4
6.0
28.4
29.0
50
53
1S.9
26.7
6.5
20.2
21.0
22.4
22.4
200'l
55.6
10.2
3.7
9.6
3.3
9.7
6.0
6.0
6.7
8.4
11.6
11.9
12.8
13.2
13.7
1.9
17
1.3
14
3.1
2.0
2.5
2.5
2.5
Sahinliii
2.7
2.8
2.7
2.5
5.9
2.5
5.3
4.8
5.4
8. Serbest
Mes.ve
Hirmallar
0.7
0.8
0.7
0.7
2.3
8.1
2.3
2.3
2.3
2.2
1.8
1.1
1.1
2.7
1.9
2.1
2.O
2.O
82.5
83.6
81.9
78.2
91.0
8.3
91 .1
90.0
92.3
3.0
3.0
3.4
2.9
5.1
2.9
4.6
4.2
4.7
0.0
0.0
0.0
0.0
0.4
10.3
0.4
0.3
0.4
85.4
86.7
85.3
81.1
96.5
95.9
96.1
94.5
97.4
14.6
13.3
14.7
18.9
3.5
4.1
3.9
5.5
4.6
100
100
100
100
100
100
100
100
100
1. Tarrm
2. Sanavi
3. lnsaat
4. Ticaret
5. Ulagtrrma
ve
1990
3.0
56.7
4.3
199s
't990
2000
2.3
50.9
1987
2.4
57.8
3.4
9.7
2.8
1987
17.8
25.8
7.3
l{:herlesme
6. Mali
Ktrrulr rslar
7. Konut
9.
lzali
Banka
Hizmetleri
10. Sektiirler
Toplamr
11. Devlet
Hizmetleri
12.Kar
Amacr
Olmayan
6zel
Kuruluslar
13. Toplam
n0+'l'l+'l2l
14. ithalat
Veroisi
15. GSYiH
Toplam
Kaynak: DiE ittere Gdre GSYiH,'1987-1994,1995,1999
ae 2001
Ote yandan, Turkiye genelinde GSYiH'mn sektorel da$rhmrnda ortaya grkan farkhhk, tarrmda azalan bir
seyir, sanayi ve hizmetler sektdrlerinde ise duzenli bir geligme g6rulmektedir.
Kocaeli GSYIH'sI faaliyet kolu ve riretici fiyatlarr esas ahndr$rnda cari fiyatlarla geligme hrzt, 200L y:/rt
igin %61..7 olarak gergeklegmiqtir (Bkz. Qizelge 8). Kocaeli sanayinin, qehir ekonomisinde yarathgr katma
de$er kigi bagrna 7556 $'drr. Bu de$er Ttrkiye ortalamasrnrn yaklagrk tiq katrdrr. Tiirkiye'de kigi bagrna
dtigen milli gelirin en yiiksek oldugu il, Kocaeli'dir (DiE2OO2b:179).
Qizelge 8: Kargrlaqtrrmah Kigi Bagrna Gayri Safi Yurt igi Hasrla
Yrllar
Tiirkiye
$
1970
1975
't 980
533
't985
1320
2655
2727
'1990
155
1518
1
Geligme Hrzr
(Cari Fivat)
Geliqme Hlzr
(Sabit Fivat)
9.7
26.3
79.7
55.6
0.7
4.4
-4.4
68.9
2846
46.1
2941
53.5
2001
2146
40.8
-9.1
2002
2622
53.3
2003
3412
27.6
6.4
4.2
97.2
Tiirkiye
6992
1.srra
1. srra
1.srra
1. srra
1.srra
7349
6236
7556
6165
Kaynak: DiE GSYLH 16.05.2003 tarihti haber bnttmi, tablo 9, DiE 1gg7 s: 705, 7ggg, s:201, DiE 2004 Haber
2.3 Kocaeli'nde Sanayi Sektiirleri ve GeliEme
Srralamasl
1.7
6.7
5.3
-6.3
2.4
1995
1999
2000
Kocaeli'
(Dolarl
Biltmi
E$ilimleri
Kocaeli sanayiTiirk imalatsanayinin en dnemli merkezlerindenbiri olugunun eski bir tarihi bulunmaktadr
(Bilinen ilk sanayi tesisinin kurulug tarihi 1,9. ynzyi ortalarrdrr). 1.888 yrhnda izmit'te 200 civannda orman
tiriinii igleyen imalathane bulundu$unu biliyoruz. Aynr ddnemde 30'a yakrn ipek atdlyesinin bolgede
ipekqili$in geligimini sa$ladr$rna iligkin bilgiler bulunmaktadrr (Dtinya Gazetesi, Kocaeli Ekl).1927 yl/rt
sanayi sayrm sonuglartna g6re izmit Vilayeti'nde 3817 kigi tanm drgr alanlarda qahgmaktaydr. Ayrrca o
tarihte 100 den fazla iggi gahgtrran beg sanayi tesisi bulunmaktaydr. Bu igletmelerin tigii dokuma, ikisi
de gimento sanayi igletmelerinden olugmaktaydr. 1930'lu yrllarda baglayan "Devletgilik" uygulamalarr
ile ilde sanayi yatrrrmlarrmn ilki 1936 yrhnda kurulan ka$rt fabrikasrdrr. Kocaeli Sanayr, 1960'h yrllara
kadar gegitli sanayi alanlarrndaki kamu yahrrmlarr ile geligmesini stirdurdii. 1964 yrLnda yaprlan imalat
sanayi sonuglarrna gdre il iginde yaratrlan katma def,erin %59.3'ti kaf,rt sanayinde, %14.3'n metal ana
sanayinde, %'1.0.7' si de kimya sanayinde yarahlmrgtr. Buna gcire 1960'h yrtlardan itibaren Kocaeli Tiirk
imalat sanayi iginde yaratrlan katma de$erin %S'ini tek bagrna yaratarak istanbul ve izmir'den sorua
r.icuncti btiytik sanayi ili olmugtur. 1970'li yrllarda ise Kocaeli sanayi geligimini 6zellikle ytiksek orandaki
kamu yatrnmlarr aractltst ile srirdiirmiigttir. Bu ddnemde kurulan iprag, Petkim, Seka, igsag, Yanmca
Gubre gibi dnemli kamu yahnmlarr ve tegvik tedbirleri, bu geligmeyi hrzlandrrmrgtrr. Nitekim 1968-1977
yrllarr arasrnda verilen tegviklerin %30'unu tek bagrna Marmara 86lgesi almrgtrr.
Kocaeli imalat sanayi igyeri ve katma defrer cinsinden Tiirk imalat sanayi iqindeki yeri Qizelge 9'da
gorulmektedir.
t
Not: DIE il bazrnda istatistik veri olugturulmasrna 1986'dan sonra baglamr5trr
Qizelge 9: Sektorel Agrdan Kocaeli imalat Sanayinin'Iiirk imalat Sanayi igindeki Da$rhmr (1964-7994) (%)
Sektiirler
964
1979
1
0.7
0.3
1.5
0.2
0.2
0.'1
0.9
0.3
0.4
1.1
0.7
12.3
2.7
3.9
3.8
2.8
2.0
54.8
4.4
19.1
4.2
10.4
1
Grda Sanayi
igyeri Sayrsr
Katma Deder
Dokuma Sanayi
igyeri Sayrsr
Katma Deder
Agag Sanayi
lgyeri Sayrsr
Katma Deder
Kalrt ve Basrm San.
lgyeri Sayrsr
Katma Deder
Krmya Sanayr
lgyeri Sayrsr
Katma Deder
Tag ve Topraga Dayalr Sanayi
I ..1
994
0.1
1.1
4.5
8.1
4.0
34.1
32.9
igyeri Sayrsr
1.1
4.5
Katma Deder
Metal Ana Sanayi
igyeri Sayrsr
Katma De6er
Metal Egya, Makine ve
Tagrt Araglarr Sanayi
igyeri Sayrsr
Katma Deder
Kocaeli lmalat Sanayi
lgyeri Sayrsr
Katma De$er
4.0
34.1
2.6
11.9
0.7
12.4
6.2
12.3
6.3
10.5
1.2
1.5
2.4
4.5
6.7
9.0
0.7
2.6
4.9
12.1
3.0
13.5
Kaynak: DiE imalat Sanayi Anket Sonuglan
ilgili Yllar
Gdruldiigfl gibi, Kocaeli imalat sanayinin, igyeri sayrlarr ve yaratrlan katma de$er cinsinden 1960'h yrllardan
sonra gOsterdifi geligim dikkat qekmektedir. Ozellikle kimya, metal ana sanayi ve kaSrt sanayinin imalat sanayi
igindeki yeri 6nem kazanmrgtr. Kocaeli'nde yaratrlan katma de$erin, 1964-1994 drjneminde qok cinemli oranda
arthgmr gdrmekteyiz. Grafik 1, 1987 yrlr, sonrasr sanayi sektdri.ini.in genel geligme gizgilerini gostermektedir.
Aga$rdaki grafikten 1993 ve 2000 yrh krizlerinin Kocaeli sanayini etkiledigi gdrtlmektedir.
Grafik 2: Yrllar itibarr Kocaeli Sanayi Sekttiru Geligimi (sabit fiyatlarla GSYiH)
Sanayi
r60
55
iiff
Sanayi
50
-
45
.td
eee+CCr,4 C"F$
Kaynak: lllere Core CSYIH 1987-2007
Kocaeli imalat sanayi 1960'L yillarda kamu kesimi a$rrhkh olarak devam etmekteydi. Bu pay iqinde
toplam igyerlerinin %49'u, qahganlarn %95'i, yaratrlan katma de$erin de %98'i kamu kesimi tarafrndan
iiretilmekteydi. Ote yandan 1990'h yrllardaki hrzh bir de$igim sonucu kamu kesiminin payrnda 6ncrnli bir
azalma yaSanntlghr. 1994 ylh verilerine gore Kocaeli'nde imalat sanayindeki igverlerir.in %3'ri, gahqanlarrn
da %1,5'i kamu kesimi tarafrndan istihdam edilmcktedir. Yaratrlan katma de$erin payr ise %36'ya inmiqtir
(DiE imalat Sanayi Anketleri ilgili Yrlldr).
Kocaeli imalat sanayinin yaprsrnda geleneksel olarak ara mah tiretimi en yo$un def,erler almaktadrr.
Ancak 1990'h yrllardan sonra Kocaeli sanayi iginde yatrrrm mallarrnrn payr yiikselme e{ilimindedir.
1997'de yattrtm mallarrntn Kocaeli sanayindeki payr %7 .2 iken, bu oran 2000 yrhnda %1,0.4' e ulagmrgtrr
(Kocaeli Sanayi Odasr 2002/ a: Q.
imalat sanayinin alt sektorlerine g6re de$erlendirildiginde, kimya sanayi katma deSer payrnrn en ytiksek
il Kocaeli'dir. Bu alanda yaratrlan toplam katma def,erin yaklagrk 1/3'iinu Kocaeli sanayi tek
baqrna tiretmektedir. Bu anlamda Kocaeli imalat sanayinin kendi iEindeki da$rhmr da bugrin kimya
sektorii aSrrhkh olarak yerlegti$i Qizelge 10'da gdrtlmektedir.
olduf,u
Qizelge 10: Imalat Sanayi Alt Sektrirlerin Toplam iqindeki Da$rhmlarr (1997-2OOO)
Sekttirler
1997
1998
1999
2000
Kimya
34.37
31.72
25.97
27.79
Metal Egya
15.35
15.08
20.04
21.87
10.46
10.74
11.44
Tagrt Araglarr
Makine
13.97
12.37
12.10
8.58
Tag ve Topra$a
Dayah Sanayi
8.85
7.58
7.55
7.92
Elkt Al. Cihaz
7.85
8.40
7.66
7.31
Metal Ana.
18.79
18.81
18.57
18.17
Kaynak:
DiE istatistik Ythfi
2002, Kocaeli 2003
Kocaeli Sanayi Odasr verilerine gOre kayrth igyeri sayrsr son on yrlhk ddnem iginde yaklagrk %70 oramnda
arhg 96stermigtir. Bu genigleme rizellikle bi.iyuk 6lgekli Kocaeli imalat sanayinin geligimini agrklamaktadrr.
Yine aynr verilere g6re kayrth igyerlerinin %12'si buyuk 6lgekli, geri kalanr kuqtik olEekli igyerleridir. 500
buyuk sanayi firma arasmda ilk srrayr bir kamu kurulugu olan TUPRAS almaktadrr (Kocaeli Sanayi Odasr,
190/2293 saylh, 3 Temmuz 2003 tarihli yazrsr). Kocaeli'nde sanayinin blitun bu geligmig yaprsrna raSmen
igletme 6lqeSi ikili bir yapryr iginde barrndrrmaktadrr. il iEinde buyiik sanayi kuruluglarrnrn yaygrnhf,rna
ra$mery ki.igtik sanayi igyerleri de yaygrnhk gdstermektedir. KSO'ya kayrtL olan igletmelerin btiyiik
go$unluf,-unun ktiguk igyerleri olmasr da bunu gcistermektedir. Ote yandan illere gdre iggi sayrlarrna
iligkin verilerde Kocaeli'nde 1-24 kigi qahgtrran igyerlerinin toplam igyerlerinin %87.5'i gibi buyUk bir
oranr olugturduEunu gostermektedir (QSGB Qahgma Hayatr istatistikleri 2003 s: 129).
Qizelge 11: igletme Mtlkiyeti'ne Gore iggi ve igyeri Sayrlarr
lsyera ve
Qahgan
Savrlarr
1-9 isci
Isveri
'10-24 lsci
lsveri
Genel
Toplam isci
Genel
Toplam
isveren
Ozel
Kamu
Toplam
ot
to
ot
ot
to
lo
15.9
3.1
14.2
74.2
53.7
73.4
14.5
14.0
130,083
4.4
16.7
13.2
14.1
(1
00)
8873
00)
(1
Knynak: QSGB. Qah5run Hnyntt islnlistikleri, 2003
10
19,502
(100)
346
00)
(1
149,585
(1
00)
9219
(1
00)
Kocaeli'de Sanayi Odasr tarafindan yaprlan imalat sanayi anket gahgmasrntn verilerinden bir boltimii
ktiqtik igyerlerine iliqkindir'z (KSO 2004b). Buna gore Kocaeli sanayinin ki.iLqiik olgekli igletmelerinin kaPasite
kullanrm oranlarrnda 2002,2003 ve 2004 yrllarrnda bir onceki yrla oranla onemli arhglar gortilmektedir.
Qizelge 12: Firmalarrn Kapasite Oranlarrnda Yrllara Gore De$igmeler
2001
%35
2002
2.
3.
4.
2003
2.
3.
4.
2004
l.diinem
diinem
ddnem
diinem
l.diinem
dcinem
dtinem
diinem
l.dtinem
%60.13
%60.85
%59.55
0/,62.91
%69.97
0/,65.52
%65.59
%67.84
70.54
Kaynak: KSO,2004.Alli.4/Kocaeli imalat sanayinde 2004 yilm ilk i9 aymdaki geligmeler
Kapasite kullanrm oranlannrn btiytk il,lqekli firmalarda bir dnceki yrla g0re daha ytiksek oranda arttrSr
dikkat gekmektedir (Qizelge 13).
Qizelge 13: Btiyukluge Gdre Kapasite Kullamm Oranlarr
KOBI'ler
B0vtik lsletmeler
2002 4. donem
2003 3. dcinem
%60.67
oa 63.47
2003 Ekim-Arahk
%64.05
% 69.64
% 68.96
Yo
74.51
2004 Ocak-Mart
%69.49
%72.29
Kaynak: KSO, 2004.AU1.4/ Kocaeli imalat sanayinde 2004 yilrrun ilk iig aymdaki geligmeler
KOBi'lerde kapasite kullamm oranlan ise 2002 yrhmn aynr ddnemine gdre
o/o5.57
orantnda, bu yrhn bir
6nceki ddnemine gbre %0.9 oramnda artrg gergeklegmigtir.
Btiytik dlqekli firmalarda ise kapasite kullammr gegen yrlm ayru d6nemine gdre %6.9 oramnda artq
gergeklegmigtir.
Qizelge 14: imalat Sanayi Alt Sektcirlerine Gbre Kapasite Kullamm Oranlarrnda Bir Onceki D0neme Gdre
Degieim (%)
Sektiirler
2002
2004
2003
l.diinem 2.diinem 3.dtinem 4.diinem
l.diinem 2.diinem 3.dtinem 4.dainem 1.d6nem
o/"
%
Tag ve
Toprak
Petrol ve
Uninleri
Plastik
Sanavi
Metal Esva
Etk.
Elektronik
Orman
Kadrt
Lastik
Kimva
Tagrt Arag.
Yan San.
80
75
82
43
52
82
66
75
80
75
65
73
90
80
77
79
72
70
63
52
70
58
55
81
70
66
73
62
64
56
76
54
65
70
64
70
61
64
60
56
59
54
53
59
63
61
63
66
59
62
60
bt
68
87
57
84
75
72
63
82
88
87
88
53
54
49
65
80
74
63
70
81
58
53
63
65
85
83
Grda
52
54
58
71
45
69
49
85
65
48
6'1
Metal
Makine
67
53
75
61
66
76
34
85
Kaynak: KSO, 2004.ALL|.4/ Kocaeli inulat sanayinde 2004 yilmm ilk iig aymdaki gelignreler
r Yaprlan anket gahgmasrna katrlan
firmalann % 65'iKOBL,
%
35'i buyuk illqekli firma nitelif,indedir
1L
71
73
Kocaeli Sanayi Odasrnln yaptrgl anket sonuglarrna gdre, di$er sanayi dallan igindc kirnya, lastik sanayi ve
pctrol tiriinleri, alt sektorlerinde kapasite kullanrm oranlan dif,erlcrine gore daha fazla oranda artmr$trr.
Kocaeli'nde imalat sanayi firmalan 2002 yrhndan bu yana kapasite kullanrm oranlarrnr arttrrmaya
baglamrglardrr. Bu durum 2001 krizinin sanayi sektdrlerindeki etkisinin azalmakta oldugu bigiminde
yorumlanabilir. Bu verilere gdre ortaya grkan olumlu piyasa koqullan, artan talep, modernizasyon, reklam,
kaliteli ve profesyonel kadrolar nedeniyle firmalann kapasite kullanrm oranlannda artrglar gergeklegmigtir
(KSO 2004b).
2.4 Kocaeli Hizmet ve ingaat Sektdrleri
GSYiH'ya katkrsr bakrmrndan sanayi sektcrriinden sonra ikinci srrada gelen hizmetler sektciriidur. Bu
sektcirlerinGSYiHigindekisektdrpaylarrnrntoplamr,Kocaeli igin%23.6'yrbr,rlmaktadrr.Kocaelisanayinin
Tiirk sanayi igindeki cinemli yerine ra$mery hizmet sektcirleri benzer bir tistiinltik tagrmamaktadrr. Hizmet
sektorlerinin ortalama ve L987 sabit fiyatlarr ile geligme lntzlan
o/o5.4
oranrndadrr (DiE 1996 Kocaeli s.326).
Sanayi sektorlerinin hem istihdam hem de katma deSer aqrsrndan geligmesi paralelinde hizmet sekt6rlerinin
gdreli bir zayrflr$t bulunmaktadr. Bu durum bir olgude istanbul'a olan yakrnl$r ile iligkili olarak
agrklanmaktadrr (Yurt Ansiklopedisi Kocaeli 1982: 5040). Gerqekten Kocaeli'ndeki biiyuk igletmelerin
6nemli bir bcilumiiniin ticari merkezleri istanbul'dadrr. Bu nedenle Kocaeli'nde tiretilen tiriinlerin sahg ve
pazarlamast istanbul'daki daSrhm kanallarr tarafrndan gergeklegtirilmektedir. Drg ticaret verileri de genel
olarak Kocaeli'nden yaprlan ihracatrn, ithalatr kargrlama orammn 0 .27 dnzeyindekaldrSrnr gristermektedir
(2002). Hizmetler sektdrlerinin 1987'den bu yana gok ktiguk olqride de$igiklikler gdstermig, ancak 2000
yrhndan sonra geligmeye baglamrg ve geligim e$risi yukan do$ru hareketlenmiqtir (Grafik3). Hizmetler
sektorii iqinde, konut sahipli$i, toptan ve perakende ticaret,serbest meslek ve hizmetler, bankacrhk ve mali
kuruluglarda 2000 yrh soruasrnda dnemli gerilemeler yaganmrgtrr. Ulagtrrma ve haberlegme hizmetlerinin
oneminin artmasryla beraber bu sektcirfln tekrar yrikselme eSilimine girdi$i ve geligmeye devam ettiSi
gdrulmektedir (DiE illere grire GSYiH ilgili yrllar).
Grafik 3: Yrllar itiban ile Hizmet Sektorii Geligimi sabit fiyatlarla GSyiH
Hizmet
-t
i
40
30
i
;
20
i
1,.
I
-Hizmet
10
0
CCes""e C"4
cc
Kaynak: DIE illere giire GSY|H
Hizmet ile ilgili faaliyetlerin orgutlu oldu$u izmit Ticaret Odasr (iTO; verilerine g6re2002yrh sonu itibarr
ile kayrth 9613 ticari igletme bulunmaktadrr. Yaprlan iqlere gore ortaya qrkan srralamada igyerlerinin
aga$rdaki ig alanlarrnda yo$unlagh$r g6nilmcktedir.
12
Qizelge 15: Izmit Ticaret Odasrna Kayrth iqyerlerinin Daf,rhmr
iqyeri Sayrsr
Faaliyet Alant
Bayrndrrhk ve Bakrm lgleri
903
09.3
Mtigterek Bakrm igleri
897
09.3
Grda, Hububat, Stit ve SLit Urtinleri
618
06.4
Tagrma ve Depolama lgleri
602
062
Makine Donatrmr ve Motorlu Arag Ticareti
513
05.3
Digerleri
6080
63.2
Toplam
9613
100
IQynak: izmit Ticaret Odat bilgilerinden derlenmigtir.
SSK istatistiklerine grire hizmet grubunda faaliyet gosteren igyeri sayrlarr aSagrdadrr
Qizelge 16: SSK'h Hizmet Grubu igyerleri
Faalivet Gruolarr
lsveri
loDtan ve Perakende Ticaret
Nakliyat
Sahsi Hizmetler
Dider Hizmetler
Tonlam
2973
1 858
1268
45.8
28.6
391
06.0
6490
100
19.5
Kaynak: SSK lstatistik Yrlh[t 2002
iTO kayrtlarrna gore uye igyerlerinde dnemli sayrsal geligmeler gdri.ilmektedir. Bu oran 1.998'e gdre
%25'lik bir artrgtrr. Korfez Ticaret Odasr iiye igyeri sayrsrndaki artrg aqrsrndan dikkat gekmektedir.Bu
ilge ayru zamanda sosyo-ekonomik geligmiglik srralamasrnda 872 ilge arasrnda 3. srrada yer almaktadr.
(DPT 2004: 85).
Qizelge 17: Yrllara Gdre Ticaret Odasrna Kayrth igyeri Sayrsr
Ticaret Odalarr
lzmit Ticaret Odasr
Korfez Ticaret Odasr
Gebze Ticaret Odasr
Toolam ( KOCAELI)
1998
't999
2000
2001
2002
2003
9.531
8.478
9,160
8,315
8,979
9,613
275
364
4.1 98
13 040
697
910
1 01S
1.111
4.455
4.736
5 125
4 863
14 312
13.968
15.123
15.587
3.884
12.415
Kaynak: KOS 2004, II Hakkmda Gmel Brifing
Daha gok kugiik esnaf ve kiiquk tireticilerin drgutlii oldu$u Kocaeli Esnaf Odasr verilerine gdre 2003
yrlr iginde kayrth olan toplam igyeri sayrsr 1922'dir. Ancak bunlardan sadece 1902 igyeri faal olarak
gahgmaktadrr. Bu igyerlerinin faaliyetlere gdre da$rhmr agaSrdadrr.
13
Qizelge 18: Kocaeli Esnaf Odasrna Kayrth igyerleri
lgyerlerinin Faaliyet Alanlarr
lgyeri Sayrsr
%
Nakliyecilik ve goforlLik
409
21.2
Bakkal, Biife ve Tekel Bayii
327
17.0
3.5
Berber ve Kuaforlilk
69
Seyyar Pazarcrhk
126
6.5
Marangozluk
95
4.9
Oto Yrkama ve Oto Tamirciligi
80
41
Digerleri
816
42.4
Toplam
1922
100
Kaynak: Kocaeli Esnaf Odat basilt olruayan bilgilerinden derlenmigtir.
Kocaeli 1970'liyllara kadar ntifusa oranla esnaf derne$i sayrsr agrsrndan, Tiirkiye ortalamasrmn tisti.inde
iken 1980'lere dof,ru bu oran azalmaya baqlamrgtrr. Bugiin ulagrlan nokta Kocaeli'nin sanayilegmesi ve
ticaretinin aynt oranda geniglememesi paralelinde, esnaf derneklerinin sayrlannda gdreli bir azalma
bulunmaktadrr.
Kocaeli'nde faaliyet gcisteren banka sayrlan, sanayi ve ticaretin geligmesi paralelinde artmaktadrr. 1,967'de
27 olan banka gube sayrsr 2000 yrhnda 129'a ulagmrgnr.'1979'da Kocaeli'ndeki bankalar, Tiirkiye'deki
toplam mevduatrn %1,.37'ini toplamrg iken aym oran bugiin o/"2.03'e grkmrgtrr.
1979 ylmda Kocaeli'nin toplam banka kredilerden aldr$r pay, Marmara Bdlgesi iqinde istanbul ve
Bursa'dan sonra tigiincii srrada gelirken 2000 yrh verilerine grire toplam banka kredilerinden Kocaeli ilinin
aldr$r pay Marmara Bdlgesi iginde istanbul'dan sonra gelmektedir (Toplam kredilerin %3.16'sr). Ayrrca
fert bagrna diigen srnai, ticari ve furizm kredileri igin Kocaeli oraru, Tiirkiye ortalamasrnrn yaklagrk iki katr
tizerindedir (DPT 2003:195).
Qizelge 19: Kocaeli'nin Kargrlagtrrmah Toplam Mevduat ve Toplam Krecliler igindeki Yeri
Kocaeli
Toplam Banka Mevduatr lgindeki Pay %
Toplam Banka Kredileri igindeki Pay %
Fert Bagrna Dfigen Tarrmsal Kredi (Milyon TL)
Fert Bagrna Dtigen Srnai, Ticari ve Turizm Kredisi
Istanbul
Bursa
Tiirkiye
2.O3
44.8
2.33
100
3.16
42.8
2.71
'100
16
7
191
138
776
1277
336
392
Kaytak: DPT, "illcrin Sosyo-Ekononik Geligniglik Svalanns 200j", Ankara
Kocaeli'nde ingaat sektdrii GSYIH iginde %4.6'hk payr olan ve yriksek geligme gristeren sektdrlerden
biridir. Ozellikle Af,ustos 1999 depreminden sonra yeniden yaprlanan Kocaeli'nde, ingaat sektdrtintin
GSYIH agrsrndan yrllar iginde geligme gdsterdifi ancak son yrllarda ingaat sektririiniin tekrar dtigtige
geqti$i gdriilmektedir (Grafik 4).
t4
Grafik 4: Yrllar itiban ilc ingaat Sektdrii Geligimi (Sabit Fiyatlarla GSYIH)
ingaat
5
4
'
J
lngaat
2
1
0
""t'
.reCCCr,4d,"r.$
l
Kaynak: DiE illere gdre GSY|H istatistiklerinden derlenmigtir.
2.5 Kocaeli
ili
Yatrrrmlan
Kocaeli ilinin srnai geligmesi paralelinde, yatrrrm harcamalannrn L970'li yrllara kadar kamu kesimi a$rhkh
siirdti$dnii daha 6nce belirtmigtik. 1974 yrhndan itibaren rizel kesim yatnmlarrntn da yofunlagtr$
gdrulmektedir.
Giiniimiizde kamu kesimi yatrnmlarr, KiT'ler
vasrtasr ile kimya ve kaf,rtsanayi iqkollarrnda srnrrhkalmrgtrr.
Di$er igkollannda yatrnmlarrn cizel kesim tarafindan yaprldrf,r gdrUlmektedir.
1990'h yrllarda imalat sanayi yatrrrmlarmrn sadece %17'si kamu kesimi tarafindan gergeklegtirilmigtir.
Bu yatrrrmlarrn da en onemli krsmr her iki kesim igin de kimya igkolundadrr. Kimya igkolunda yaprlan
yatrrrmlarrn Kocaeli'nde yaprlan ttim imalat sanayi yahnmlarr iginde payt %34'n bulmaktadrr.3 (DiE
1998:247). Kocaeli'nde kamu kesimi yatrrrmlannrn Eok tinemli bir payr gciri.ilmemesine raSmen yarahlan
toplam katma def,erin %36'sr bu kesim tarafindan gergeklegtirilmektedir. Katma de$erin igkollarrna gdre
da$rhmr ise kimya sanayi igin kamu kesiminin 6zel kesimin riniine gegtiSi bir igkoludur. Kocaeli'nde
toplam kimya sanayi katma def,erinin %54'tinti kamu kesimi yaratmaktadrr. Bu durum Kocaeli'ndeki
btiyUk dlgekli kamu yatrrrmlarrnrn bulunmasrndan kaynaklanmaktadrr. Kamu kesimi igyerlerindeki
verimliliSin rizel kesime gdre daha yuksek oldu$u anlagilmaktadrr.
KSO tarafindan diizenlenerL Yatrrrm Tegvik Belgeleri2002-2004 yrllarr arasrnda 6zel kesim tarafindan
yaprlan yatrnmlarr, kargrlagtrrma imkam sunmaktadrr. Bu belgelerden anlagrldr$rna gdre Kocaeli'nde
yaprlan yatrnmlar son tig senede TL cinsinden iki kat ytikselmigtir.
Qizelge 20: imalat Sanayi Sektorlerine Gdre Yatrrrm Tegvik Belgeleri ve Tutarlarr
Yrllar
Diiviz Kullanrmr
2002
2003
2004
12.085.351
11,453,961
24.266.262
Toplam Yatrnm Tutart
IMilvon Tl I
28.263.566
33 144.763
62.353.934
lstihdam
772
340
884
Kaynak: KSO, Yatrnm Tegoik Belgelei Listesi 2004
I
Kocaeli imalat sanayi, Kamu kcsiminin tamamr,Ozel kesim igletmelerinin 10 kigi den fazla sayrda iqgi qahgtrran igyerleri iqinde
yaprlan iiger ayhk imalat sanayi anketleri esas ahnmr5trr.
Qizelge 21: Kocaeli Ilinin Kargrlagtrrr.nah Fcrt Bagrna Ortalama Yatrrrm Bilgileri (1995-2000)
Fert Bagrna Kamu Yatrrrmlarr Miktarr (Milyon TL)
Fert Bagrna Tegvik Belgeli Yatrrrm tutarr (Milyon TL)
Kaynak: DPT,
"
lllcrin
Ve Bilgelerin Sosyo
Kocaeli
lstanbul
Bursa
Ti.irkiye
503
222
5'19
248
5.042
3.006
9.000
2668
-Ekononik Geligniqlik aralannt Arastrnns4 200j" , Ankara
Kocaeli ili fert bagrna kamu yatrrrmlarr TL de$erlerinin 1995-2000 yrllan ortalamasrrun Marmara
btilgesi iqinde Bursa ilinin arkasrndan gelmesi ve Tiirkiye ortalamasrnrn tisti.inde olmasr il iqinde kamu
yahrrmlarrnrn paymln Onemini vurgulamaktadrr.
2003 yrlrnda Kocaeli igin ayrrlan 543,777 milyar TL dir (KSO, 190/2293 sayrh, 3 Temmuz 2003 tarihli
yazrsr). Kocaeli'ndeki yatrrrm projelerine genel britge iqinden ayrrlan paydan KiT'ler igin "/.9.97, orarunda
pay ayrrlmrgtrr. Ulagrm hizmetleri igin ayrrlan pay %6.86'dl.r (l(SO 2004 a :s.4).
DSi Genel Mudiirlugu projeleri kapsamrnda yer alan Buyuk Melen iqme suyu Kocaeli, istanbul,
Sakarya illerini kapsayan ortak bir projedir. Bu projenin, Kocaeli yahnm butgesinden aldr$t pay %
31.81'dir. ilde bulunan kamu kurumlann yapaca$r teknolojik ara$hrma yatrrmlan igin ayrrlan pay
%06.58 oramndadtr. Sonug olarak 2003 yrh butgesi igin Kocaeli'ndeki alt yapr yatrnmlarrna aynlan
ddenek "/o44.76'dn (KSO 2004a :4).
Qizelge 22: Kocaeli'nde Kamu Kesimi Proje ve Yahnm Tutarlarr (1993-2003)
Yatrnm Tutafl
Bir
YTLLAR
Genel
idare
o/o
Pay
Mahalli
ldare
oh
Pay
Toplam
Onceki
Yrla Giire
Degigim
to/"1
I qq3
2.613
'1994
'1995
3.814
12.O48
'18.986
1
996
'1997
1
998
999
2000
2001
2002
2003
(9 Avlrk)
1
23.808
17.705
163.304
127.O17
275.423
360,487
286,943
80 72
53.02
66.45
65.33
28.29
38.44
92.80
78.85
82.58
84.11
74.81
624
3.378
15.27
46.97
3,238
7.192
222
6,081
10.o72
60.32S
33.54
34 66
71.70
61.55
07.18
21.14
1A 1?9
2.52
28.345
12,50
34.064
58.085
68.063
96,591
29,059
1.60
84.1 38
2.89
46.050
-0.54
'175,957
3.82
-0 91
17.41
161.081
335 508
15.88
25.18
428,550
383,534
2.O8
1.27
-0.89
Kaynak: KSO 2004 a, ll Hakknda Genel Brifing
Kocaeli'nde uzun siirede 6nem kazanmasr beklenen yeni yatrnm projelerine iligkin geligmelerden bazrlarr
gunlardrr. Kandtra ve Arslanbey, Organize Sanayi B6lgelerinin ve Tagrt Araglan Yan Sanayi Organize
Sanayi Bdlgesi'nin hizmete agrlmasr beklenmektedir. Bu biilgelerin yanr srra aynr kapsamda duguntilen
yeni Gebze Organize Sanayi Bolgesi'nin de hizmete girmesi ile Kocaeli ekonomisinde onemli geligmeler
saglanaca$r beklenmektedir (KSO 2002/ 4).
Kocaeli'nde Yabancr Sermaye Yatrrrmlarr
Kocaeli'ne 1960-1970 yrllarr arasrnda gergeklegen yatrrrmlarrn bir bciltimti yabancr sermaye tarafindan
yaprlmrgtrr. 1972'de Turkiye geneli igin "Yabancr Sermayeyi Tegvik Kanunu" qergevesinde yahnm yapan
110 yabancr sermayeli kurulugun 10'u Kocaeli'nde faaliyet gcistermekteydi (Yurt Ansiklopedisi 1982:
1.6
ylh sonu itibarr ile Kocaeli'nde iirctirne geqen ve sermayesinin dnemli bOlUmil yabancl olan
kuruluq bulunmaktadrr. Yabancr sermayeli yatrrrn-rlar.arastnda en fazla %24 ile Almanya baqr
qekmektedir. De$igen oranlarda Hollanda, Fransa, Ingilterc, Italya, Isvigre, Belgika, Japonya, ABD,
5036). 2002
90 yabancr
Finlandiya, Ltibnan gibi iilkelere ait yabancr sermayenin Kocaeli' de yatrrrmlarr bulunmaktadrr
(KSO 2002/ 4).
Kocaeli toplam sanayi alamnrn %15'i yabancr sermaye tarafrndan kullanmaktadr. Sermaye yo$unluSu
ingiliz kuruluglarr ilk srradadrr. Yatrrrlan sermaye yo$unlugu agrsrndan ingiltere'yi ABD, Alman
kuruluglan izlemektedir. Yabancr sermayenin en gok yatrrrm yaphgr donem 1986-1990 arastndadrr.
agrsrndan
Yabancr sermaye yahrrmlannrn gof,unluf,-u sanayi sektbrtindedir. Sadece 2 kurulug hizmetler sektdrunde,
1 kurulug da ingaat sektorunde faaliyet gostermektedir. imalat sanayi alt sekt6rlerinde yabancr sermayeli
kuruluglarrn sektc,rel dafrhmr Qizelge L6'da izlenmektedir.
Qizelge 23: Yabancr Sermayenin Sektdrel Da$rhmr
Yabancr
Sermayeli
Kurulug
Sektiirler
Tasrt Araclarr ve Yan Sanavi
Kimva Ana Sanavi
Petrol ve Komtir Sanavi
Grda Sanavi
lnsaat ve Bilisim
Metal Ana Sanavi
Otomotiv
Tas ve Toprada Davalt Sanayi
Ambalai. Kadrt ve Bastm
Lastik [Jriinleri
Makine lmalat Sanavi
Metal ve Celik Sanavi
Toplam
12.2
20
12
6.6
2.2
7.7
3.3
3.3
2.2
3.3
6.6
22.2
100
Knynak: KSO bilgilerirulen derlenmigtir.
Kocaeli'nde yatlrlm yapan yabancr sermayeli kuruluqlarrn Kocaeli imalat sanayinin genel sekt6rel yaprsrna
uygun bir da$rhm iginde bulunduklarr gbzlenmektedir. Kocaeli sanayi, yabancr sermayeyi bir olqiide
ydreye qekebilmigtir. Ancak yaprlan yabancr yatnmlarrn, genel olarak toplam yatrrrmlann arasrnda dtiguk
bir payr bulunmaktadrr.
2.5 Kocaeli Drg Ticareti ve
Vergilenmesi
Kocaeli ekonomisinin sanayi aSrrh[r tagryan yaprsrnda drg ticaretin 6nemli bir rolii bulunmaktadrr. ithalat
ile ihracat arasrnda drg ticaret agr$r Tiirkiye ortalamasrmn iistrindedir. Kocaeli ihracatrnrn bir bdlUmtiniln
istanbul'dan yaprlmasr bu farkr daha da arthrmaktadr. Kocaeli'nin drq ticaret hacmi L990'h yrllardan
itibaren siirekli geniglemektedir. 1994 sonrasr drg ticarette %110 oranrnda artrq gerqeklegmiqtir. Ancak bu
artrgrn btiyiik bdlumu ithalat artrgrndan kaynaklanmaktadrr.
Kocaeli'nde fert bagrna diigen ithalat miktarr 1995-2000 yrllan arasrnda ortalama 33.107 $ olmugtur.
Gerek Marmara gerekse Tiirkiye ortalamalannrn gok iistiinde bir ithalatrn Kocaeli'nden yaprldr$r
anlagrlmaktadrr. Kocaeli drg ticaret aqr$rmn yiiksek olmasrnrn en dnemli etkenlerinden biri ihracatrn
Kocaeli'nden degil istanbul ve diSer illerden yaprlmasrndan kaynaklanmaktadrr.
1,7
Qizelge 24: Yrllara Gore Drg Ticaret Verilerinin Kargrlagtrnlm
Yrllar
Tiirkiye
995
1 996
1 997
1 998
1 999
2000
2001
42,945
6,531
48.656
45.921
40.686
7,408
6.482
54.502
8.1 88
13.71
15.O2
4"t.399
51 334
6,375
7.273
15.39
14.2
1
2002
lhracat
Kocaeli
Milvon $ Milvon $
Milvan
3.389
5.628
994
Kaynak: KSO 2004,
il
$
5.576
Hakkmda Genel
(1994-2002)
14.6
17.9
15.2
15.2
14.12
8,1 06
1,040
19.239
1.114
1
23.O82
26.245
26.973
26.587
27.774
31 .334
35.753
Ticaret
Kocaeli
Milvon $
4,430
Drq
Ttirkiye
23,270
31,390
Milvon $
1
Ithatat
Kocaeli
at
Tiirkiye
Milvon $
41.376
50.629
66.027
74.901
72,895
67.273
82.277
72.733
86,956
5.7
5.8
5.0
1,155
1.289
4.9
4.08
3.45
3.65
1.100
918
1,013
1,570
2.035
5.0'1
5.69
6.742
7.686
8.697
7 5R3
10.7
13.3
'1
1.6
1.6
10.40
1
6.494
9.65
9.202
7.945
9.308
11.18
10.92
10.7
Brifng
Kocaeli ekonomisinin vergilendirme yolu ile britge gelirlerine cinemli bir katkr sa$ladrf,r anlagrlmaktadrr.
Maliye Bakanh$r'mn verdi$i bilgilere gdre genel butge iqindeki katkr srralamasmda Kocaeli di$er illere
Sdre on srralara yerlegmigtir. Gerek belediye vergileri gerekse di$er dolayh ve dolaysrz vergiler yolu ile
yaPllan tahsilat aqtsrndan Kocaeli'nin 6n sralarda olmasr mevcut ekonominin vergi ddeme kapasitesinin
iistiinde bir geligme g6sterdi$ine igaret etmektedir (Bkz Qizelge: 25,26,2n.
Qizelge 25: Yrllar itibariyle Kocaeli Vergi Gelirlerinin Geligimi
Yrllar
Tahakkuk Artrg
Tahsilat Artrg
Tahsilat
(o/"1
(o/"1
105.0
115.9
104.0
123.5
77.3
70.4
Oranr (%)
92.6
95.8
95.5
1990
199'l
1 992
1 993
1 994
1 995
1 996
1 997
1 998
1 999
78.0
71.9
95.9
97.5
143.4
152.6
150.8
144.2
167.2
159.9
155.8
159 7
160.4
2000
2001
2002
94C
'109.3
107.1
'139.4
98.2
144.1
98.3
167.4
160.2
157.9
157.9
159.9
98
97.3
93.7
96.7
97.5
2003
95.7
(Oc-Fv)
Kaynak: KSO 2004,
Qizelge 26:
il
Hakkmda Getrcl Brtfing s.4
iller itibariyle Genel Biitge Vergi Gelirlerine Katkr Bakrmmdan Kocaeli'nin Durumu (milyar TL)
Yrllar
Katkr
Srrasr
Katkr
Payl
998
1
2
1
3.
14.25
14.74
14,20
2000
2001
2002
2003
Il
Srrasr
'1999
1
Kaynak: KSO,
Tahsilat
6.
3.
'15.90
1
2
1
2.
18.16
17,41
,1
Hakkurrla Ccncl Brit'mg 2004, Kocaeli
18
Qizelge 27: izmit Buyukgehir Belediyesi, Vergi Gelirleri
Vergiler
2000
2001
2002
2003
Toplam Gelir
100
65.91
100
60.71
100
57.70
32.86
100
48.45
51.09
38.87
41.88
01.21
00.45
00.42
00.41
33.32
41 77
34.85
49.1 8
13.32
18.92
17.08
'16.98
53.34
39.30
48.06
33.82
Veroi Gelirleri
Veroi Drsr Gelirler'
Ozel Yardrm ve
Fonlar
Toolam Gider
Cari Harcamalar
Yatrnm
P.araama
Transfer
Harcamalarr
Kaynak: izmit BiiyiikSehir Belediyesi, Gelirler Dairesi, Gelir Gider Det'tei bilgilerinden derlenmigtir. 2004
3-
Kocaeli
ili
iggticti Piyasalarr
Kocaeli iggi.ictl piyasalarr hakkrnda temel veri kaynaklarr DiE genel niifus sayrmlannrn ilgili yrllarr ve igKUR
Kocaeli Bdlgesi'ne ait basrh olmayan verilerdir. Bunlann drgrnda QSGB'ye ve SSK'ya ait bazr veri kaynaklan
bulunmaktadrr.5
Kocaeli iggi.ici.i sayrsrndaki arz ydnlfl de$igimi il iqindeki sanayilegme ile paralel bir geligme gostermektedir.
Nitekim iktisadi faaliyet kollarrna g<ire Kocaeli'nde imalat sanayi qahganlarrmn toplam faal niifus iqindeki
paylarr si.irekli bir artrg gostermektedir. imalat sanayi eahganlarrntn faal niifus igindeki payr timek olarak
Ttirkiye ortalama payrnm 1955 yrhndan bu yana iisti.inde seyretmektedir. Sanayi istihdamr agrstndan
Kocaeli'nin 6zg0n konumu ise hizmet sektdrlerinin sanayi sektdrlerine kryasla daha dugtik istihdam
yaratmakta olugudur. Burada Kocaeli kentinin sanayi iiriinleri iiretimine ycinelik srnai drgiitlenmesi, daha
once agrklanan istanbul metropoli.ine yakrnhsr, istihdamrn sekt6rel daf,rhmr konusunda agrklayrcrdu.
4
Vergi Drgr Gelirler
Harcamalara Kahhm Paylan
Yol Hrcamalanna Kahhm Payr
Kanalizasyon Harcamalanna Katrltm
Su Tesisleri Harcamalanna Katrhm Yol Harcamalanna Katrhm Su Tesislerine Harcamalanna Katrhm Payr Miilk. Sahiplerinin
Garanti Ettikleri
OIqu ve Ayu Memurlarmn Mas.
Kapah Qargr Bedestan gibi Muqterek Kullamlan.. Ahnan Pay
Dif,er Hucamalara-Belediyeye Odenen Di$er Paylar Odenen Pay
Miize Giriq Ucretlerinden Ahnan Paylar
Maden igletmelerinden
Alt Yaprsr Yaprlmamrg Yerler Igin Ahnan Paylar Ahnan Paylar
Ayncahpr veya Ruhsah Gerektiren lglerden Ahnan Paylar
Hal Cezalanndan Ahnan Paylar Milli Emlaktan Ahnan Paylar.
Kurumlar ve Teqebbusler Hasrlatr-lgletme Karlan
Beledive Mallan Gelirleri
Ucretler Toptancr Hali iggal Ucreti
Toptancr Hali Tagrma Ucreti
Toptancl Hali Resmi
Atrk Su Ucreti
Zemin Tahrip Ucreti
Palamar Ucreti
Zemin Etiid Onay ve Kayrt Ucreti
Di$er Ucretler
Biitiin bu veriler diizenli olarak tutulmakla birlikte, baqta tammlann farkh olmast,
veri kavnaklannrn sa$hkh bilgi
derleyememesi gibi nedenlerle iggiicii piyasalannrn verel iilgekte kaynaklan arasrnda ciddi sayrsal farklar oluqmaktadrr.
t9
Sigortah sayrsr agrstndan biitiin sigortahlarrn %3.f i Kocaeli'nde istihdam edilmekte, igyerteri aqrsrndan da
benzer biqimde sigortah igyerlerinin %2.1'lik b6ltimi_i Kocaeli'ndedir.
Ote yandan Kocaeli'nde 1980-2000 arast verileri iilke genelindeki geligmenin tersine iggiictine Katrlma
Oranrnrn (iKO) diizenli artrg 96stcrdigi gozlenmektedir.
Qizelge 28: Cinsiyete Gore iggiictine Katrlma Oranlarr
Yrllar
980
985
1 990
Toplam
iKo
Niifus
Oranr
54.5
53.0
53.8
58 1
596,899
742 24s
1
1
936.1 63
1 206 085
2000
Erkek
980
1 985
1 990
1
2000
980
985
1990
1
1
31'1.837
383.691
78.9
75.8
486.436
625,309
Kadrn
285.062
358,554
449.727
75.7
74.1
27.4
28.3
29.8
Kaynak: DiE Genel Nilfus Saymr 2000 Kocaeli
Bu geligmede en <inemli unsurlardan biri de tarrm istihdamrmn nispi paymm yuksek olugundan
kaynaklanmaktadrr. Nitekim Ucretsiz Aile igqili$i statiistiniin Kocaeli'nde toplam istihdam igindeki payr %28
olmaktadrr. Ucretsiz aile igqiliginin en yoSun olarak goziiktii$ii tarrm sekttiiiidtir. Tarrm iginde iicretsiz aile
igqili$i Ti.irkiye genelinde %53'e ulagmaktadrr. Sanayi ve hizmetlerdeki paylarr %34 arasrnda bulunmaktadr.
(Ttirkiye iicretsiz aile igqili$i %20.8 DiE2OO2c). Bu nedenle Kocaeli'nde iicretsiz aile igqili$inin payrnrn yiiksek
olugu tarrm sektcirtniin dnemini vurgulayan bir unsurdur @kz. eizelge2g).
Qizelge 29: Ucretsiz Aile
iggili$nin Sektcirel Da$rhmr
Sektiirler
Ioolam Kisi
larrm (%)
Sanayi (%)
ln$aat (%)
Hizmet (%)
Kadrn
Erkek
116.25'l
28.749
98.97
00.37
00.00
00.65
81.43
06.45
02.30
9.82
Knynnk: DIE 2000a : s.165.
Kocaeli iggiici.i piyasalart agtstndan farkhlk gdsteren bir olgu da igteki durumlan ydnii ile iicretli ve
maagltlarrn toplam istihdam iqinde %52.8'lik bir orana sahip olmalarrdrr. Ucretli ve maaglr gahganlarrn
Ttirkiye ortalamasr %43.5 diizeyindedir.
Kocaeli iggiiciipiyasalarrnrn iKO'da gdze qarpan birfarkhL$r da kadrn iKO'nunyiikselmesi erkeklerin
ise. dugmesidir. Oysa Ti.irkiye genelinde kadrn ve erkekler iqin iKO azalan bir seyir gostermektedir
(DiE,20o2c, DiE, 2oo2 HHii ).
DiE verilerine gore Kocaeli igin igsizlik oranr 2000 yrh iqin %8.9 diizeyindedir. igKUR'a bagvuran kayrtl
igsizlerin toplam istihdam igindeki oranr %5.7 duzeyindedir. Tarrm-drjr sektdrler igin kayrth igsizlik %9.4'e
ulagmaktadrr.
20
3.1 Ti.irk IEgticii Piyasalannrn Genel
Nitelikleri
Ttirk iggricu piyasalan hakkrndaki veri kaynaklan farkh kurumlar taraftndan dtizenlenmektedir.
Bu
verilerden bir krsmr sadece iggticii piyasalarrna ydnelik olmakta, di$erleri kurumlartn kendi i9 piyasalarrna
y6neliktir. Bunlardan biri ve en onemli veri kaynagr 1988 yrhndan beri diizenli olarak tutulanhane halkr
lggiico anketleridir. Bu anketler DiE tarafrndan yaprlan orncklem yontemi ile yaprlmaktadrr. iggticti
piyasalarr hakkrnda cince yrlda iki kez, daha sonra (2000 yrhndan itibaren) yrlda dort kez yaprlan Orneklerle
krr ve kent temelinde yaprlan ayrrrm ile iggticti piyasalarrna iliqkin bir veri tabanr olugturulmugtur. Bunun
drgrnda DiE tarafindan beg yrlda bir yaprlan genel niifus saytmr sonuqlart ve imalat sanayi istatistikleri ile
iiqer ayhk drinemlerde iggricti verileri toplanmaktadrr.6
Ttirk iggricri piyasalannrn arz ydnu ile geligimi ntifus artrg hrzrndaki de$igmelere paralel olmaktadrr.
Ntifus artrg hrzrndaki son yrllarda krigtik diigmeler gdriilmektedir. Buna kargrhk faal niifus iqinde igg0ctine
katrlanlarrn oranr 1988'den bu yana duzenli olarak azalmaktadr (%57.5'ten %47 .5'e kadar). Bu azalmantn
bir bcilflmU kentlegmenin artrgr ile birlikte iicretsiz aile igqiliginden aynlan kadrnlann kent iginde "ev
kadrnhf,r" stattisiinde yer alarak iggtictine dahil olmamasrndan kaynaklanmaktadrr.
Toplam istihdamrn sektorel daf,rhmrna bakrtdrgr zaman, Ttirkiye'nin bu piyasalar agtstndan oldukga
de$igken bir yaprsr oldu$u dikkati gekmektedir. Tarrm, sanayi ve hizmetler sektrir da$rhmr bu agrdan bize
onemli ipuglan vermektedir. Cumhuriyetin kurulug yrllarrnda tarrm sektdrtiniin istihdam igindeki payr
%80'lerde iken 2001 yrhnda bu oran %35'e kadar gerilemigtir. Sanayi sektdruntin istihdam iqindeki payr
ise %4'lerden giintimiizde %78'lere; hizmet sektciriinUn payr da benzer geligme gostererek %47'lerekadar
ulaqmrghr.
Bir bagka deyigle, Trirkiye'de kentsel alanda istihdam edilenlerin payr %52'ye, krrsal alanda istihdam
edilenlerin payr da %48'e ulagmaktadrr. Sayrlar incelendi$i zaman agrkga giiriildti$u gibi, Tiirkiye'de
kentsel istihdamrn son yrllarda artrg gcistermesine ra$mery krrsal istihdam hala oldukqa tinemli bir oranda
seyretmektedir. Bu oran, gerek AB iilkeleri igin gegerli olan ortalamalar, gerekse iggiici.intin sayrsal
anlamda benzer dzellikler gdsterdiSi iilkeler agrsrndan kargrlaghrrldr$rnda oldukga yUksek bir orandrr. Bu
baSlamda Ttirkiye iggucii piyasasrnrn kendine has 6zellikleri olduSu sciylenebilmektedir.
Her geyden 6nce tanm sektorriniin gdreli aSrrh$rbelirgindir. Bu durum, Tiirkiye'yi OECD i.ilkeleri arasrnda
bir istisna haline getirmektedir. Tiirkiye'de aktif ntifusun %35'inden fazlasr ve toplam iggiictiniin %40'tan
fazlasr krrsal kesimde yagamaktadrr. iqgi.ici.i biiyuklu$u bakrmrndan Ttirkiye'ye yakrn sayrlabilecek
tilkelerden, drne$in italya'da bu oran o/o6.8'dir. Tarrm sektcirrintin g6reli yuksek a$rrhsrnrn bir sonucu
olarak, toplam igguciiniin %40'r iicretli ve yevmiyeli iken; %25'i kendi hesabrna gahgmakta, %18'dan
fazlasr ise iicretsiz aile iggisi ve %4't' igveren konumundadrr (DiE, 2002c). Dolayrsryla, Ttirkiye'de,
10 kigiden ancak 4 kiqi ticretli ve yevmiyeli konumdadrr, geri kalan 6 kiginin 3 kigisi kendi hesabrna
gahgmakta,2 kigi iicretsiz aile iggisi olarak ya tarlada ya da kentlerde kiieiik Olsekli aile igletmesinde hiqbir
iicret almadan gahgmakta, geri kalan 1 kigi ise biiytik 6leekli bir igletmenin iqvereni olarak qahgmaktadrr.
1989 yrhndan bu yana, ticretlilerin sayrsr %45'ten fazla artmrgtrr: Ucretsiz aile iggisi, iqveren ve kendi
hesabrna gahganlarrn oluqturdu$u gruba dahil olanlarrn iqinde fcretsiz aile iggilerinin a$rrh$r %15'ten
fazladrr ve1989-2002 dcineminde iicretsiz aile iggileri %44 oranrnda azalrrken, kendi hesabrna qahganlarrn
ve igverenlerin toplamr %2.33 yiikselmigtir (DiE veri tabanr, http:/ /www.die.gov.tr, 2002).
yrh oncesinde 12 yag ve tistfl niifusu hesaplamalarrnda kullanrrken, 2000 yrhndan itibaren bu yag
srnrn 15 ve ristu olarak ele ahnmaktadrr.
2000
Tarrm sektoruniin niifus ve iggtictindeki gdreli aSrrh$rna ra$men, toplam istihdam iqindeki payr zamanla
azalmaktadrr. Ornef,in, 1950'lerde toplam istihdam iginde tarrmrn payro/'80 idi; 2002'de %30.3'ti.ir. imalat
sanayinin goreli payrndaki artrq daha miitevazrdrr; 1950'lerde bu oran %5 iken, 2002'de %23.8'e grkmrgtrr.
6 Tiirk
iggiici.i piyasasrna iligkin dif,er veri kaynaklannr yayrnlayan kurumlar ise; I$KUR, Sosyal Sigortalar, (SSK), Qahqma Genel
SandrSr ve Maliye Bakanh$drr. Bu kaynaklar krsmen di.izenli olarak
Miidi.irliigii, Baf,-Kur, Devlet Personel Bagkanh$r,Emekli
yayrnlanmakta, kurumlara iligkin iggticii verilerini sunmaktadtr
21,
Hizmetlerin gdreli payrndaki arhg ise daha garprcrdrr: 1950'lerde %15'in tistrinde iken, 2002'de %45.5'e
qrkmrgtrr.
Tarrm sektorunde istihdam edilenlerin sayrsr, 1998-2002 dcineminde %5.4 azafuken, sanayi sektdriindeki
attrg %12.8 ve hizmetlerdeki artrg %44.8'dir. Toplam istihdam aynr donemde %3 oranrnda azalmrgtrr.
Hizmet sekt6rtintin toplam istihdam iEindeki payrnrn goreli hrzh (%47.7) artrytOECD tilkelerindeki e$ilime
benzer niteliktedir. Hizmet sektoruntn alt dallarr itibanyla, en yriksek istihdam arhgr toptan ve perakende
ticaret, lokanta ve otellerde (hizmetler igindeki payt %'10.9'dan ok1-2.4'e grkmrghr) ortaya grkmaktadrr.
Ttirkiye'de iggiiciine katrlma oranlannda diizenli bir azalma dikkat Eekmektedir iiXo=isgucu/aktif
ni.ifus). Bu nedenle orantn dugmesi sonucu Tiirkiye iggiicri piyasasrnda, iqsiz ve istihdam edilenlerin gdreli
a$rrh$r gok dtigukttir. Krsaca iggiicii piyasasrndaki her 10 kigiden sadece 4'ti istihdam edilmekte veya igsiz
olarak ig aramaktadrr; geri kalan kigiler ya ev kadmr ya 6$renci ya da emekli olarak, iggiicii piyasasmm
drgrnda kaldr$r gcize garpmaktadrr.
Devlet istatistik Enstittisti (DiE,2002 UHii; istindamrn bir alt kategorisi olarak eksik istihdamr dikkate
almaktadrr. Genel olarak haftada 40 saatten az gahganlarla, gelir azhsr nedeniyle ya da esas mesleginde
qahgmadrEr igin ikinci bir iq arayanlar eksik istihdam olarak kabul edilmektedir. Ttirkiye'de 1989-98
ddneminde, eksik istihdam kategorisinde olanlann sayrsr 1.480 binden 1..500 bine ytikselmig; 2002 yrhnrn
ilkgeyreginde ise 1.238 bine dugmi.igtur (DiE,2002a). Ayrrca, "istihdamedilenlerdenig arayanlar" diye ayn
bir kategori daha vardtr ve bu kategoriye dahil olanlann saylsr oldukga ytiksektir. 1989 (Nisan) yrhnda 2.187
bin iken, 1998 (Nisan) yrhnda L.621 bine dtigmiigttir. Her iki kategorideki veriler, istihdamrn "yetersizli$i"
ya da diigtik verimlilik tespitinin boyutlarrm gdsterecek biiyukltiktedir. Ote yandan bu veriler gizlenmesi
ya da enformel istihdamrn gergek boyutlarmr gcistermemesi ydnri ile ilgi gekici bi.iyiikliiktedir.
Qizelge 30: Son Dcinem Trirk iggUcri Piyasalannrn Genel Profili
2003
;qricrlne Katrlma Oranr %
o/o
;sizlik Oranr
o/"
lstihdam
lssiz Savrsr
Eksik lstidam Oranr
Toplam lstihdam
50.5
9.4
45.7
Oranr
Kaynak: D IE,
2,328,000
4.6
22.411.000
2004
lll.Dtinem
506
95
45.8
2.390.000
4.0
22.874.OOO
m.die.gou. tr/tURKlLl/SON IST/ISGUCLV\T12\4.hhnl/I2.01.05
2003 yrhnda igg0ciine katrlma oranr %50.5 iken, bu oran 20M yrhnda %50.6 olmugtur.20M yrlnrn 3.
ddneminde igsizlik oranr %0.1 oramnda, toplam istihdam oram da %0.1 oranrnda artmrytrr. 2004 yrhmn 3.
tiq ayhk donem sonunda HiA sonuglanna gore iEsizlik oranr 9.5'e ytkselmigtir (DiE,2004b).
istihdam edilenlerin %69.3'n lise altr egitim alanlar, iggiictine dahil olmayanlarrn %50.f ini ev kadrnlarr
olugturmaktadrr. Ttirkiye'de toplam igsizlerin %18.5'ini igten qrkarrlanlar olugturmaktadrr. Ayrrca DiE
eksik istihdam oramnr 2004 yrhnda o/o4 olarak agrklamrqtrr (www.die.gov.tr/).
DiE verilerine gtire iqsizlik oraru%g.4seviyesinde iken 2004 III. d6nem HiA sonuqlanna g6re ise
igsizlik oranr %9.5'e grkmrgtrr (Qizelge 30).
2003 yrlr,
Ttirkiye'de istihdamrn sekttirel da$rhmr iginde, kadrn iggiictiniin tanm sektdrundeki payr 1990 yrhnda
%70 iken,2000 yrhnda bu
1990 yrhnda %15
oran %60'a dii$mrigtur. Kentsel alanlarda qahgan kadrnlar arasrnda tanmrn payr
iken %9'a dtigmiigtiir. Buna kargrhk hizmet sektdninrin payr %39'dan %64'e grkmrghr.
Ancak toplam istihdam igindeki payr %31'den %26' ya dof,ru gerilemigtir (i.Tunah 2003:21).
22
3.2 Kocaeli iqgticii Piyasalan ve Genel
Nitelikleri
Kocaeli iqgticri piyasalan ilin sanayilegmesi sayesinde onemli oranda yaprsal bir de$igim gdsterrniqtir.
Bilindi$i gibi Kocaeli sanayinin geliqiminde ilk adrm olarak sayrlan kagrt fabrikalanntn bu bolgede
kurulmuqtur. Ancak sanayinin asrl geljgimine uygun iggricundeki de$igmeler 1960'h yrllardan sonra ivme
kazandrgrnr gormekteyiz. itk |SZZ sayrmr sonuglarrna gore sanayide gahganlarrn sayrsr 4000 iken bugtin
Kocaeli imalat sanayi iqinde gahganlarr 60 bini agmrstrr. Toplam sanayi qahganlarr ise 100 bini agmaktadrr
(DiE 2002a ve DiE 2001 imalat sanayi gegici sonuqlarr).
3.2.1
iggiiciiniin Sektdrel Daf,rhmr
Kocaeli'nde toplam istihdamrn sektdrel da$rhmrna son yirmi iqinde (1980-2000) onemli de$igmeleri ortaya
koymugtur. Bu def,igimin iilke genelinden farkh nitelikleri bulunmaktadrr.
Qizelge 31: Toplam istihdamrn Kargrlagtrrmah Sektorel Paylarr 2000 (%)
Sektiirler
Kocaeli
Tiirkive
Tarrm
Sanayi
lnsaat
Hizmetler
39.0
34.9
17
20.3
8.3
17.9
36
32.2
42.O
Marmara
44
47
Ktynak: DiE 2000 Genel Ni)fus Saymt DiE, HHii,2002
Genel olarak istihdamrn sektorel paylarr iginde tarrm sektcirti istihdamrn en az oldu$u btilge Marmara
B6lgesi'dir. Oysa bu brtlge iginde Kocaeli'nin tanm istihdamr payr a$rrhkh olarak siirmektedir. Son yirmi
yrlhk geligme iginde tarrm sektdru gahganlarr payrnrn artmrg, buna kargrhk hizmetler sektdrtinUn payr
hemen hemen aym kalmrghr. ingaat sektoruniin istihdam igindeki payrnda da artrg gdzlenmekte, buna
kargrhk, istihdamrn ana sektcirU olmasr gereken sanayinin toplam istihdam igindeki payrnda nisbi bir
azalma gorulmektedir (Bkz. Qizelge 32).
Kocaeli istihdamr tarrm ve tarrm-drgr istihdama gdre ayrnmma gbre benzer sonuglar ortaya grkarmaktadrr.
1980-2000 doneminde tanm sektdni istihdamr lehine bir fazlahk vermektedir. Toplam iEinde tarrm
istihdamr %33.4'deno/o39.0'a grkarken, toplam iginde tarrm-drqr istihdam %66.8'den%60.9'a inmektedir.
Ancak 2000 yrh sonrasrnda ekili/dikili alanlarda %30 oranrnda bir daralma gergeklegmigtir. Bu unsur
tanmsal iiretimdeki dugme ile birlikte dugiinuldriBiinde sanayi ve hizmetler istihdamr lehine bir geligme
olarak dtigtiniilebilir (KSO,2003 s:3).
Qizelge 32: Kocaeli istihdamrnrn Sektdrel Da$rhmrnda De$igme
6.5
1985
263.513
37.6
24.2
4.9
.8
1.8
:42.4
'1.0
1980
Toolam lstihdam
artm oh
Sanayi
lnsaat
Hizmet
lvi Tanrmlanmamrs
217.551
33.4
26.5
3'1
34.1
2000
502.950
39.0
20.3
8.3
32.2
1.0
0.1
1990
346,788
32.7
23.8
8.4
Kaynak: DiE Genel Niifus Saymn 2000
Toplam istihdam iqinde sanayi sekt<iriinun payrnm azalmakta olugunun Kocaeli igin aqrklamanrn
giigliikleri bulunmaktadrr. Kocaeli'nde yaprlan sanayi yatrrrmlarrnrn niteli$i bu noktada yol g6sterici
olabilir. Bu yatrrrmlarrn onemli boltimti daha qok sermaye yof,unlu$u ytiksek ve teknoloji kullanrlan
yatrrrmlar olmaktadrr.
7
ingaat sektiiriinii de kapsamaktadlr
23
Qize lge 33: KSO Tarafrndan Yatrrrm Teqvik Belgcsi
Alan igletmelerin Yaratacafr ilave istihdam (2002-2004)
2002
2003
2004
Yaratrlacak Yaratrlacak Yaratrlacak
lstihdam
lstihdam
lstihdam
lmalat Sanayi Alt Sekt<irleris
Motorlu Kara Tagrtr ve Yarr Romork imalatr
Plastik ve Kaucuk Uriinlerin imalatr
Ana Metal Sanavi
Metalik Olmavan Dider Metalik Uriinler imalatr
30
82
Bagka Yerde Srnrflandrrrlmamrs Makine ve Techizat imalatr
53
25
Grda Urunleri ve lcecek lmalatt
Kimvasal Madde Unlnleri lmalatr
Trbbi Aletler: Hassas ve Ootik Aletler ile Saat imalatr
Adac ve Mantar Urtlnleri imalatr
Bagka Yerde Srnrflandrrrlmamrg Elektrikli Makine ve
Cihazlarrn lmalatr
Tekstil Urtinleri imalatr
Ka6rt ve Ka6rt ljninleri lmalatr
255
5
5
186
104
Toplam
140
338
40
114
64
65
50
152
30
40
10
30
10
I
130
769
32s
873
Knynak: KSO tarafnd,an diizenlenmig Yahnnt Tegaiki Belgeleri Listesi, 2004
istihdamrn Alt Sekttirler Arasr Da$rhmr
Di$er yandan Kocaeli imalat sanayi alt sektorlerinin istihdamrna gdre yaprlan daf,.rhmda sanayi
istihdamrnrn ydnti hakkrnda fikir veimektedir. Bu alt sektdrlerdeki istihdamrn sermaye yo$unlu$u
ytiksek sektorlerde toplandr$r gdzlenmektedir. Emek yo$un imalat sanayi sektctrlerinin istihdam igindeki
paylan dtiguktur. Yrllar iginde imalat sanayi alanlannm istihdammda gdztiken en dnemli de$igiklerden
biri de sanayi gruplarr arasrndaki istihdam kaymalan olmugtur. Ornek olarak istihdam iginde ka$t ve
orman tirtnleri istihdamrnrn toplam istihdam igindeki payt1964 yrhnda %63 iken bugtin metal egya ve
kimya grubunda istihdam edilenlerin oram %51'e ulagmrgtrr. Buna kargrhk hizmetlerin istihdam igindeki
payr yaklagrk yirmi yrl iginde fazla de$igme gcistermeden %32 dnzeyindedir. Kocaeli ili iqinde ctzellikle
kamu kesimi ve savunma alamnda istihdam edilenlerin hizmet sektorii iqindeki goreli payr yi.iksekti$ini
korumaktadr. Hizmet sektdru iginde bu alt alanda istihdam oraru di$er hizmet istihdamlarrna g6re
oldukga yuksektir (%27).
Qizelge 34: imalat Sanayi Alt Sektorleri istihdamrrun Sanayi istihdamr iqindeki Paylan
Grda lcki ve Trlt0n Sanavi
Dokuma Givim. Deri Sanavi
Orman Urr.inleri ve Mobilva
Kadrt ve Basrn Sanavi
Kimva. Petrol ve Kaucuk Sanavi
Tas ve Toprada Davalr Sanavi
Metal Ana Sanavi
Metal Esva Makine ve Techizat
Toplam
7.8
13.1
6.0
4.8
20.8
6.4
8.1
30.4
100
Kaynak: DlE, Gencl Niifus Saynu 2000, dcrlennrigtir.
Ozet olarak, Kocaeli'nin gerek tanm gerekse sanayi istihdamr Tiirkiye ortalamalannr tistiinde olmasr
hizmetler sektorunun nispi onemini dtigtirmektedir. Ozellikle tanm istihdamrnrn sanayi yerine hizmetler
sektciriine do$ru kayrna e$ilirni daha ytiksek gozukmektedir. Geleneksel olarak sanavi istihdamr yaratan
sektorlerin (Metal-Otomotiv ve Kimya) istihdam arhglarrrun uzun drrnemde daha fazla genigleme
'
Bu srnrflanra USSS,3. rev. gdre veniden dUzenlenmigtir
24
Bostermesi beklenmemektedir. Ozellikle vaprlan yerri yatrrrmlann istihdam artrgrnciaki rntrrjinal konumu
bu kanryr dogrulayrcr nitcliktedir.
3.2.2 Kocaeli'nde
istihdamrn Di$er Nitelikleri
Kocaeli'nde toplam istihclamrmn genel g6riinrimu tanm drgr sektdrlerin istihdam iginde bclirgin a$rrh$rnr
yansrtmaktadv (%60-%40). Ancak bu oranrn Tiirkiye ve Marmara Bolgesi iginde da$rhmr Kocaeli ili
deSerlerinin daha iistiindedir. Bilindi$i gibi tarrmsal csash ekonomik faaliyetlerin genel olarak kadrnlarrn
ticretsiz aile iggili$i statiisti altrnda iggtictine katrhmlarrnr arttlrmaktadlr. Sanayilegmenin artrgt iggrictine
katrhmr kentsel alanlarda 6nce azahp, daha sonra yeniden yukseltmektedir. Bu ba$lamda Kocaeli'nde
istihdamrn sektcirel daSrhmr ile istihdamrn cinsiyete gdre da$rhmr arasrnda yakrn iligkiler bulunmaktadrr.
Kocaeli'nde istihdam iginde kadrnlarrn katilrmr Turkiye ortalamasrmn oldukga tistiinde seyretmektedir
(%37.7). Ancak belirtildi$i gibi bu oramn yiiksekli$inde tarrmda istihdam edilen kadrn orammn gok
aSulrkh payr neden olmaktadrr (%73.8).
Ote yandan il iginde kadrnlann tarrmdan sonra artan oranda hizmetler sektdrunde istihdam edildi$i
gdri.ilmektedir. Bu durum kadrnlarrn Kocaeli'nde krrsal yrirelerde dnemli oranda istihdam edildi$ini
Sdstermektedir. Tiirkiye geneli igin kadrnlarrn toplam istihdamda payr giderek azalrrken, ancak kentsel
alanlarda kadrnlann istihdam oram ytikselme egilimindedir. Oysa Kocaeli'nde 1980-2000 arasr krrsal
ydrelerdeki kadrn istihdamr arh$ gostermektedir. Ancak bu yanrltrcr bir sonug vermemelidir. eunki.i
tanmda istihdam edilen kadrnlarrn oranr yiiksek olmasrna ra$men, son yirmi yrlhk donem iginde kentlerde
6nemli 6lgtide hizmet sektdrlerinde istihdam edilen kadrnlann payrndaki artrg hrzr tarrm istihdamrmn artrg
hrzrnrn i.istiindedir. Bu ba$lamda Kocaeli istihdamrn cinsiyete gore daSrhmr sanayilegmenin y6nlendirdi$i
kentlegme artrgr ile birlikte kadrn istihdainrnda daha fazla yrikselmenin g6riilmesi beklenebilir. Nitekim
kadrn istihdamt agtsrndan ijnemli sayrlabilecek bir diger gdsterge de Kocaeli'nde ticretsiz aile iggisi olan
kadrnlarrn son yirmi yrlhk dcinemde paylarrnda gdrtilen nispi azalmadrr. Ote taraftan, t.icretli gahgan
kadrnlann saytsmda mutlak olarak da kentlegme paralelinde bir artrg gcistermektedir (DiE, 2002c).
igteki Durum-Cinsiyet
Kocaeli'nde istihdam edilenlerin igyerlerindeki konumlarrna gdre daSrhmrnda bugtin iicretli olarak
qaltgmantn toplam istihdam igindeki payr yiiksek bir orandadrr. Bu oran aynr zamanda iicretlilerin igteki
durumlanna gdre Ttirkiye ortalamasrnrn iistiindedir.
Qizelge 35: Kargrlaghrmah Olarak istihdam Edilenlerin igteki Durumlarr ("/")
Iteki Durum
Ucretli ve Yevmiyeli
lgveren
Kendi Hesabrna Calrsan
Aile
T0rkive
Kocaeli
49.7
52.84
2.15
5.5
23.8
21.3
16 17
82
Kaynak: DiE, HH.A 2002 ae Cenet Niifus Saymu 2000
Ote yandary Kocaeli istihdamrnrn igteki durumu tarrm-drqr sektorler olarak dikkate ahndrgr zaman
gof,unluk iicretlilerden olugmaktadrr. Trirkiyc'de tanrn- drqr sektdrlerde istihdamrn ricretlilik oranlnrn
%72 civarnda oldu$unu dikkate alrrsak, Kocaeli'nde ricrctli gahganlarrn bu oranrn hayli iistrinde oldufru
izlenmektedir.
25
Qizelge 36: Kocaeli ve Ttirkiye Tarrm-Drgr Sektorlerde igteki Durum
Tiirkive %
lsteki Durum
Kocaeli
Ucretlilik
268.766
84.5
lsVeren
10 286
32
85
Kendi Hesabrna Calrsan
Ucretsiz Aile lscilidi
Toolam
Kaynak: DIE Gmel Niifus Saymu 2000 dm ae DIE
27 830
10.323
317.235
72.7
7.6
15.8
3.9
100
3.2
100
HHll 2002' den derlenntigtir.
Kocaeli'nde istihdam edilen kigilerin igteki durumlan cinsiyetlerine gdre incelendi$i zaman iki nokta
belirginleqmektedir. Toplam istihdamrn igteki durumuna g6re da$rhmrnda e:keklerin iicretli statristi ile
(%44) kadrnlar da ise iicretsiz aile iggiligi biqimde statiisti ile istihdamr yo$unluk tagrmaktadrr (%23), (DiE
2002c s:762).
Tarrm-drgr ekonomik faaliyet alanlarrna g6re yaprlan srmflamada iicretlilik stati.isii her iki cinsiyet
igin en yogun eal$ma biqimi olarak 6ne qrkmaktadrr. Kocaeli'nde toplam istihdam edilen erkcklerin
%45'i kadrnlarrn ise %66'sr hizmetler sektdrlerinde iicretli olarak istihdam edilmesi bu geligmeyi
6zetlemektedir.
Qizelge 37: Kocaeli'nde Cinsiyete ve Sektrirlere Gdre Toplam istihdam iqinde Ucretlilerin Payr (%)
Sektiir
Tarrm
Sanavi
lnsaat
Hizmetler
Kaynak: DiE
Guel Niifus
Erkek
Kadrn
35
28
I
6
3
45
66
Saymu 2000 aerilerindm derlenmigtir.
Kocaeli'nde i.icretli olarak gahgan kadrn ve erkeklerin mesleki da$hmlarr bazr mesleklerdeki ticretlilik
oranlarrmn erkek gahganlara gok yakrn oranlar verdi$ini gostermektedir. Ozellikle tanm-drgr alanlarda
bu ayrnm ticretlilik stati.istinrin kadrnlar igin yo$unlagtr$r meslek gruplarrm Bdstermektedir. Buna
gcire a9a$rdaki tarrm-drgr bazr meslek gruplarrnda iicretli kadrnlarrn yo$unlagtr$r ve geleneksel kadrn
istihdamrm sunmaktadrr.
Qizelge 38: Ucretli Qahgan Kadrnlarrn Ekonomik Faaliyetler igindeki Oranr
Meslek Grubu
Sosval ve lloili Kamu Hizmetleri
Kisisel Hizmetler
Kamu ldaresi ve Savunma
Tasrnmaz Mallara Ait lsler ve Kurumlan
Mali Kurumlar
Perakende Ticaret
Lokanta ve Oteller
Grda lcki Tiitiin
Dokuma Givim Deri
45
14
11
34
42
25
12
17
42
Kaynak: DiE Garel Nilfus Saynn 2000'den derlenniStir.
istihdamrn Yaq Grubu ve Cinsiyete Giite Daf,rhmr
Kocaeli istihdamrnrn yag gruplan igindeki da$rhmr TUrkiye genelindeki yag da$rhmrna benzer bir
niteliktedir. Toplam istihdamrn %43.8'ini20-34yaglan arasr istihdam edilenler olugturmaktadrr. Bu oranrn
yiiksekli[i Kocaeli istihdamm genq niifus yaprsr ifade etmektedir.
26
Istihdama katrlma yaqlart arastnda cinsiyete gcire oluqan farkhh$rn da Tiirkiye geneli ile aym dzellikler
tagrmaktadrr. Buna g6re 20-24yaS arasr kadrnlarda,25-29 yag arasr da erkeklerde istihdama kahhmrn en
fazla yo$unlaqhgr ya$ dilimlerdir. Toplam istihdam iqinde yag dilimlerine gOre yaprlan dagrhm sadece iki
yag grubunda kadrnlarrn erkeklere gdre daha fazla istihdam edildifiini gdstermektedir.
ve 50-54, 60-64 ya9 dilimleri drgrnda erkeklerin kadrnlardan daha fazla oranda
katrlmaktadrr. Ozellikle 24 yaga kadar gergeklegen istihdam oranlan kadrnlann af,rrhkh olarak tarrmda
istihdam edildi$ine igaret etmekte, sonraki yrllarda ise medeni durumlanndaki def,igme ve gocuk bakrmr
gibi nedenlerle iggticti piyasasr terk edilmektedir. ileri yaqlarda ise qof,unlukla erkek istihdamrnrn azalmasr
(Emeklilik vbg. nedenlerle) kadrnlarrn bu ya9 dilimlerinde istihdam oranrnrn yr.ikseltmektedir. Nitekim
iggociine dahil olmayan ntfus iginde emekli erkeklerin oranr %32.0 iken kadrnlann oranr sadece %3.3
kalmasr bu durumu aqrklamaktadrr.
72-1,4, 1,5-19, 20-24
Qizelge 39: Kocaeli istihdamrnrn Cinsiyet ve Yag Gruplarrna G6re DaSrhmr (%)
Yas Grubu
Erkek
Kadrn
12-14
15-19
00.8
09.3
20-24
25-29
15.2
16.3
o1.7
11.9
16.2
14.0
30-34
14.O
11.1
35-39
13.1
10.7
4044
4549
10.7
09.0
06.8
50-54
55-59
60-64
65+
Toplam
07.5
04.8
02.9
u5.3
04.0
02.1
03.6
tJ2.9
05.0
331.336
171 .714
Kaynak: DIE 2000 Cenel Niifus Saymn Kocaeli,s.114
istihdamrn Ef,itim Durumu
Kocaeli istihdamrnrn e$itim duzeyi, Turkiye istihdamrnrn genel e$itim diizeyinden dnemli bir farkhhk
gcistermemektedir. Bu EerEevede Kocaeli'nde istihdam edilenlerin e$itim duzeyi lise altr gruplar iqin toplam
istihdamrn %65.5'ini oluqturmaktadrr. Tiirkiye genelinde toplam istihdamrn %69.0'r lise altr e$itim dtizeyine
sahiptir. Bu e$itim duzeylerinin tanm-drgr istihdam alanlannda bir cilgude yukselmektedir. Kocaeli iqin
tarrm istihdamrmn nispi yogunlu$u e$itim diizeylerinin dtiguk olugu tsti.ine etki yapmaktadrr.
Qizelge 40: Kocaeli iggiicii ve istihdamrn E$itim Durumu
Egitim
Durumrr
lgg0cU Toplamr %
Erkek
Lise Altr
LISE
Yilksekokul
Tonlam
67.87
23.67
08.45
363.587
Kadrn
75.72
lstihdam %
Erkek
68.0'1
Kadrn
77.69
07.83
23.46
08.51
07.42
185.O27
331,230
171 .712
16.43
14.87
Kaynak: DIE Gmel Nillus Savmn 2000' den derlenmi1tit..
istihdamrn e$itim durumunu cinsiyete gbre yaprlrrsa, lise alh e$itim duzeyine sahip istihdam edilen
erkeklerin kadrnlara gdre daha kuguk bir orandadrr. Bu durum tilke genelinde de rastlanan bir olgudur.
Yiiksekokul duzeyinde e$itim almrg olanlarrn istihdamr iginde kadrnlarrn payr yuksektir. Bu geligme
sayesinde yiiksek e$itimli kadrnlarrn erkeklere oranla istihdamr di$er ef,itim diizeylerinden fazla
olmaktadrr. Kocaeli igin iggticri piyasalan agrsrndan e$itimli kadrnlarrn istihdama katrhmr erkeklerin
27
istihdama katrhmrndar.r daha drigtik olmaktadrr. Kocaeli igin e$itim dtizeyleri l,tikseldikge
istihdamdaki paylarr erkcklerin paylanna yaklagmaktadrr.
Qizclgc 41: Kargrlagtrrmah Kocaeli ESitim G6stergeleri
Kocaeli
Okur-Yazar Niifus %
s2.o4
itkokul okullagma %'
'109.36
Meslek ve Teknik Lise Okullagma %
33.84
Marmara
Ttirkiye
92 40
87.30
'15.65
98.01
29.39
20.49
1
Kaynak: DPT "illerin oe Btilgelerin Sosyo-Ekonomik GcligmiElik 1ralannu Araqttmusr" 2003
Sonuq olarak, Kocaeli istihdam verileri 1980'den bu yana toplam istihdamrn her yrl ortalama %6.5 orantnda
bir artrg gosterdiSini agrklamaktadrr. Aqa$rda gdrtldiifiii gibi bu artrgrn sektdrlere 86re daf,rhmrnda son
yirmi yrlhk donem iqinde en fazla ingaat ve tanmda artrg olmugtur. Sanayi sektorli istihdam arhg tuzr
hizmetler sektoriimin gerisinden gelmektedir.
istihdamrn sektdrel yaprsmrn cinsiyet temelinde ayngmasr 1980-2000 arast kadtnlar iqin hizmetler
sektori.i, erkekler iginde de ingaat sektoninde oluqan istihdamrn artrg hrzr di$er sektdrlere oranla Eok daha
fazladlr..
Kocaeli ili iqin iggtictintin gosterdigi deSigime on yrlhk dcinemler iginde bakrlrrsa qizelge 42'de gdriildii$u
gibi 1980-1990 arasr iggi,ict ve istihdam arhg hrzlan 1990-2000 arasr d6nemde gergeklegen krizler nedeni
ile daha yiiksektir. 1990'h yrllarda olugan krizlerin istihdamr olumsuz etkiledi[i gOriilmektedir.
Qizelge 42: Kocaeli'nde iggiicii Verileri (1980-2000)
12 ya9 ve
Toplam
N0fus
Yukart
Yagtaki
ixo
igsizlik
Orant
Oranr
36.44
35.50
54.5
5.2
53.0
37.O4
53.8
41.70
58.1
6.3
6.9
8.3
56.12
54.52
56.34
58.14
52.83
50.54
789
5.9
14
7.3
17.17
52.02
75.7
77
'18.03
52.97
7
4.1
8.9
20.29
0.57
27.4
0.70
20.83
29.56
28.3
3.0
3.5
4.7
50.63
50.77
7.2
46 15
iggUcii
lstihdam
38.43
37.89
39.78
45.48
iKO'ya Dahil
Olmayan Ni.ifus (%)
Niifus Orant
1
980
1
985
1
990
2000
596,899
742.245
936.1 63
1
206 045
70.5
1.5
74.0
78.0
31.73
33.40
34 16
3273
Erkek
1
311.837
71 '16
1
383,691
71.9
74 38
980
985
1 990
2000
Kadrn
486.436
625.309
78.43
285,062
358.554
69.8
990
449,727
73.5
19.09
19.40
21 87
2000
580,776
78
31.85
1
980
1
985
1
71 .0
29.8
40.8
45
51 .61
Kaynak: DiE, Gorel Nnt'us Saymu 2000
3.3 Kocaeli'nde
istihdamrn Sendikalaqma Ef,ilimleri
Kocaeli'nin bir sanayi bolgesi olmasrnrn dnemli sonuqlartndan biri de iggi sendikalanntn bu btllgede
yogun sendikal faaliyctte bulunmasrdrr. "Kocaeli Nakliye iggileri Sendikast" \,e "Ttirkiye Seltiloz ve
Ka[rt Mamulleri iggileri Sendikasl' ilde kurulan ilk sendikalardrr (SendikacrLk AnsiklopedrsiT996:2173).
llkokullagma oranr ilgili eSitim kademesindeki df,renci sayrlannrn qaE niifusuna oranlanmasr suretivle bulunmugtur. Orannr
100'iin iizerinde bulunmast qat niifusunun iistiinde bir nufusun okula clcvamrrrr gdstermektL'dir.
28
gore daf,rhmr o donem
Kocaeli,nde 1975 yrhnda kurulu sendika sayrsr 59'dur. Bu sendikalarrn igkollanna
gok sayrda sendikanrn
en
iqkolu
Petro-kimya
ve
Yapr
Kocaeli sanayisinin geligme profilini agrklamaktadrr.
sonundan_itibaren
yrllann
1980'li
sendika).
da7
Petro-Kimya
13,
iqkolunda
(Vapr
drgutlendi$i alanlar-clrr
,"idikuh ilgi sayrlarrnda onemli bir azalma baglamrgtrr. Bu giin igin Kocaeli'nde 6rgtitlii sendikalarrn
iggileri Sendikasr). Di$er
sadece birinin glnel merkezi buradadrr (Tiirkiye Seliiloz ve Kaf,rt Mamulleri
qubeleri bulunmaktadrr. 2004 itibarr ile Kocaeli'nde OrSfltlt sendikalarrn baSh
sendikalarrn Kocaeli'nde
bulunduf,u tig iggi sendikasr konfederasyonu ve iki kamu gorevlisi konfederasyonu bulunmaktadrr'
Bunlardin iggi sendikalalmn Kocaeli iqinie buluna gubeleri ve kayrth tiye sayrlarr aga$rdaki qizelge 43'de
gdrrilmektedir.
.
Sendikalan ve Uye Sayrlan
Qizelge 43: Kocaeli'nde Konfederasyonlara Gdre OrgUtlii iggi
TURIGIS Konfederasvonu'na Ba[h;
Petrol-ls Sendikasr
selilk:z
--ls
Send ikas
3186
800
1121
Teksif Sendikast
1
r
6850
Tilrk-Metal
Yol-ls Sendikast
T Haber-ls Sendikast
T. Sadlrk-ls
Beledive-ls
Harb-ls
427
486
2
4850
3700
Knstai:ls
1
500
23920
Toolam
DlsK Konfederasvonu'na Baill:
431 0
Birlesik Metal
Lastik-l
Genel-l
Toplam
3000
1
HAKIS Konfederasyonu'na
Celikls
Hizmet-ls
Toplam
Uve savrlarr
2800
2200
5000
T6ffitam
Kaynak: Seliiloz -i9 Sendikat Genel Merkez Bilgi
Bagh;-
250
8560
37480
iglnt Dairesi Kayilan
dlgtide sanayinin ve
eizelgeden izlendigi gibi sendikalarrn Kocaeli ilindeki orgttlenmeleri onemli
tirettit te biiylk iglelmelerin bulundu$u ig alanlarrdrr. Hizmetler alanrnda sendikah igyerlerinin azhf,r
sendikalaln 6rgiitlenme alanlarrna da yansrmaktadrr. Petro-Kimya, Metal Ana Sanayi ve KaSrt Basrm
sanayi igkollarr irasrnda onemini orgiitlenme biqiminde siirdiirmektedir. QSGB'nin yayrnladrSr sendikah
igqilere iligkin bilgilerin Kocaeli'nde rirgttlti sendikalardan ahnan bilgilerle kryaslandrf,rnda arada
yuklugrk Z7a orurri.,au fazla iiye kaydr gozlenmektedir. Bu farkm igyeri ve igkolu baraj uygulamasre
nedeni ortaya qrkhf,r endiistri iligkilerinin taraflarr tarafmdan uzunca bir siiredir bilinmektedir. Krsaca
Kocaeli igin gerqek sendikalagma otam"/o24 diizeyinde kalmaktadrr'
,
2821 sayrh Sendikalar Yasasr'na gcire
bir sendikanrn yetki alabilmesi iqin iqyerinde iiyelerin %5f ini igkolunda da %10'unu
ilrgiitleyebilmig olmast gerekmektedir.
29
Qizelge 44: Kocaeli imalat Sanayi Sendikah igqi Sayrlan ve Sendikalagma Oranlan (7972-2000) (%)
Yrl
Toplam lggi Sayrsrlo
Sendikalr
lsci
Sendikalagma %
1972
24,460
11.537
45
980
57.O20
12.O37
21
1592
89,963
120,506
130.386
137.577
149.585
74.836
B3
1
1
999
2000
2001
2004
101 .732
83.762
87.544
99.551
84
63
63
66
Kaynak: DiE, Toplu SiizleSme istatistiklei ae QSGB Qalpnn Hayah istatistikleri ilgiti Ytlardan Derlenmigtir.
3.4
Tiirkiye'de iqsizlik
Bu boltimde kullanrlan veriler DiE 1989 sonrasr
HHie'dan ahnrp de$erlendirilmigtir. igsizlik oranlarrnda
cinsiyet temeline dayah bir ayrrrm yaprldrf,rnda Turkiye genelinde erkek igsizlik oranr kadrn iqsizlik
oranrndan tinemli oranda yuksek gdrulmektedir. Kocaeli igin de benzer bigimde erkek igsizlik oranlarr
kadrn igsizlik oranlarrnrn ristlinde seyretmektedir. Ttirkiye genelinde kadrnlarrn daha gok kentsel
alanlarda igsiz kaldrklarr goriilmektedir. Ozellikle kentsel alana gdg eden ailelerde kadrn igsizli$ arttr$m
biliyoruz. Krrsal alanda "iicretsiz aile igqiliSi" yapan istihdamdaki kadrnrn kentsel alanlarda istihdam drgr
kalmasr olgusu ile kargrlagrlmaktadrr (KSSGM 1999). Kocaeli igin krr kent ayrrmr yapan iggtici.i bilgileri
bulunmamaktadr. Ancak Kocaeli'nde kadrnlar arasrnda iicretsiz aile igqili$inin yo$unluf,-undan dolayr
tarrm sektdriine gore sanayi ve hizmetler sektorlerinde gahgan kadrnlann iqin daha yo$un bir igsizlikle
kargr kargrya oldu$unu tahmin edilebilir.
igsizlik siireleri aqtstndan ele ahndr$ zaman kadrnlann bir yrldan daha uzun siireli igsiz kalmalannrn
erkeklere gdre daha yiiksek bir oranda oldu$u gtiriilmektedir. Uzun siireli igsiz kalabilme Ttirkiye
genelinde kugiik bir orandadrr.
igsizler iqinde igini kaybedenlerin en yo$un olarak gahgtrklarr ig alanr imalat sanayi ve ingaat ig
koludur. iginden ayrtlanlann ise en yo$un olarak yine imalat sanayi ve toptan ve perakende ticaret
bulunmaktadrr.
Kentlerde kadrnlarrn igsizlik oram (%18.2) erkeklerinkinden (%13.8) daha ytiksektir. ilk kez ig arayanlarrn
igsizler igindeki oranr %20'den fazladrr. 15-24 yag grubu e$itimli (lise ve tistii) genglerin igsizlik oranr
(%29.4) gcireliytiksektir. Kentsel alan igindeele aldr$rmrz zaman kadrnlarrnl5-19yag grubunda,erkeklerin
de20-24 yag grubunda igsiz kalmalanmn yof,unlagtr$r g6zlenmektedir.
2000 yrhndaki ekonomik
kriz dncesinde igsizler iginde oran olarak yarrya yakrnmr (%42.n ik kez i9
arayanlar olugturmaktaydr. ilk kez i9 arayanlann iqinde en briyiik grup 15-24 ya9 dilimindedir. Kriz 6ncesi
verilere g6re di$er igsizlik nedenlerine bakrldr$r zaman en biiyuk grup igini kaybedenler olmaktadrr. 2002
ilk qeyrek verileri sonucuna gdre ise iqini kaybedenlerin oranrnrn (%55), ilk kez ig arayanlarrn oramnr
(%20.1) geqerek en briyrik payr oluqturmugtur.
1')
l9S0tincesitoplamigqisayrlanDiEimalatSanayiAnketsonuglandrr.DahasonrakiyrllarQSGBnaaitSsK'hancakzorunluigqi
sayrlandrr. (Tarrm ve isteSe ba$h sigortah sayrlan hariq)
30
Qizelge 45: Turkiye igsizlif,inin Yrllara ve Krr, Kent Ayrrmtna Gore Da$rhmr
Kent
Ktr
Tiirkive
Yrllar
Toplam
Kadrn
Erkek
Toplam
Kadrn
Erkek
Toolam
989
1998
8.5
6.8
17.8
5.2
10.4
2003
11.8
10.5
3.9
1.9
3.6
10.1
4.2
6.2
3.9
9.6
7.9
13
2002
4.3
6.8
12.2
10.7
10.3
14.7
13.8
2004
(lll-Drinem)
9.5
oq
9.5
4.8
3.2
5.7
13.2
1
6.8
3.1
7.5
6.5
Kadtn
26.2
to.z
Erkek
'10.1
8.9
18.2
18.3
12.6
18.3
1
1.9
Kaynak: DiE (1998) ue http://utunL'.die.goo.tr/f LTRKISWSONIST/15GUCW091,204/091'204I3.html
igsizlerin e$itim diizeylerine gcire en yo$un olduklarr grup, ilkokul e$itimi alanlardr. Kocaeli'ndeki
igsizler aqrsrndan da benzer bir durum ortaya qlkmaktadrr. Bunlardan sonraki en bUyUk SIuP ise lise ve
dengi okul e$itimi alanlarda toplanmaktadrr. T. Bulutay'rn hesaplamasrna 86re 12+ yaq niifusun okuryazar krsml buyUk Olqiide kadrndrr. Bu grupta kadrnlarrn igg0cflne katrhmr ve igsizlik oranlarr dUgukttir.
Buna kargrhk lise ve dengi okul mezunu olan kadrnlarda hem igsizlik oram hem de igSiictine katrlma oranr
yUksektir. Ayrrca eSitim seviyesi ve igsizlik arasrnda yag unsurunun da katrLmr ile kurulan iligkiye gore
igsizlik dtqUk e$itimli kesimlerde yagrn ilerlemesine raf,men de$igmemekte, buna kargrhk eSitim dtzeyi
arttrkga igsiz sayrsr azalmaktadrr.
igsizlik oram, L989-98 ddneminde %8.5'ten %6.8'e inmig, 2002 yrhnrn ilk geyreSinde ise %11.8'e grkmrgtrr'
1989-98 arasrndaki yrllar incelendi$nde, %8 dolayrnda sabit kaldr$ (1D5'e kadar) gbriilur. 2002 yrhnda
ise yagamlan ekonomik krizin etkileriyle igsizlik oranrnda bir artrg gozlenmigtir. iktisadi faaliyet kollarr
arasrnda en eok igsizli$n srrasryla imalat (%21), ingaat (%13.52), tarrm (%4.2), ticaret (%2.2), topfum
hizmetleri (%1.6) bulundugu gorulmektedir.
yaganana kadar kadrnlarrn kentlerde igsizlik oranlan
azalma gdstermektedir. Qi.inkU ev kadrru olarak biiytik bir hrzla, iggticiintin drgrna itilmektedir. Yine
kentlerde aym nedenle kadrnlann igsizlik oranr erkeklerden daha yuksektir, eunku 2002 yrhmn ilk
qeyreginde erkek iggticii (15.487 bin), kadrn iggiiciiniin (5.4a3 bin) 2.8 katrdrr.
Ttrkiye geneli iEin 2000 yrhndaki ekonomik kriz
3.5
Bir Sanayi Kenti iqsizli$i: "Kocaeli"
Bu btiltimde yaprlan de$erlendirmeler DiE genel ntifus sayrmr Kocaeli verileri ve igKun Kocaeli
istatistiklerine dayandrrrlmaktadrr. Genel niifus sayrmr iqinde belirlenen igsizlik verileri igin esas altnan
6lgiit referans tarihinde istihdamda olmayan, ig arayan ve son iiq ay iginde i9 arama kanallarmm en az
birini kullanmrg olan 12 ve daha yukan yagtaki tiim kigilerdir. Aynca ig bulmug veya kendi igini kurmup
kigilerden ige baglamak veya igbagr yapmak iqin bekleyenler de igsiz ntifus tantmt iqine girmektedirll
(DiE,2OO2a, s: 20). igKUR istatistikleri ise daha farkh bir tanrm almaktadrr.l2 Qahgma giicii olan, gahgmak
isteyen, kuruma bagvurduf,unda asgari iicret dtizeyinde gelir getirici bir i9i olmayan, kurum tarafindan
hentiz kendisine bir ig bulunmayan aktif kayrttaki igyerlerinde safilanabilecek i9 olanaklarrm yeSlemeyen,
halen bir igi varken diSerine gegmeyi isteyenler ve emeklilerden iS arayanlar aktif kayrttan grkartlarak
geri kalanlar kayrth igsiz sayrlmaktadrr. Kuruma ig bagvurusunda bulunan kigileri esas olarak igsiz kabul
etmektedir.
r1 Genel Niifus Sayrmlarrnda 2000 yrhna kadar farkh iqsizlik tanrmlan kullanrlmrgtr. Buradaki igsizlik tanrmr ile DIE Hane Halkr
iqgiicii istatistiklerinde kullantlan igsizlik tammlart benzerdir.
t,
i$KUR
a i$
bagvurusunda bulunanlar esas olarak iqsizlik tanrmrna girmekte, ancak bagvuranlann iginde DiE tanrmrndan farkL olarak
Eksik istihdam ve iqgtictine dahil olmayanlarrn bir bdliimii de (Emekliler vbg.) kahlmaktadrr. Kayrth iggiicii olarak ise iq arayanlardan
aktif kayrtlarda yer alanlann ttimi] tanrm iqine ahnmaktadrr. Tanrm igin Bkz: i$KUR istatistik Ytlh$t 2003"
31
Kocaeli'nin bir sanayi kcnti g6riinti-isti altrnda ytiksek igsizlik oranlarr ta$rmasr bir geligki olarak
cltigiiniilebilir. Ancak ir.rcelendi$i zaman gortileccktir ki sanayi scktorleri istihdamr toplam istihdam
iqindeki payr azalmaktadrr. Kugkusuz burada Kocaeli tanm istihdamrn artl$l di$er unsurlann yam srra
dikkate alnmahdrr (Bkz. Qizelge 31,32). Ote yandan yine son yirmi yrlhk donem iqincle igsizlik oranlarr da
%5.2'den%8.3'e yUkselmigtir. Aynr ddncm iginde Tiirkiye iqin igsizlik oranlan %3.5'den %8.9'aytikselmigtir
(DiE, 2002a). Goruldiigii gibi Kocacli iqin igsizlik oranlarrndaki artrglann bazr yrllarda Turkiye genelindeki
igsizlik oranlarrnrn iisti.inde seyretmigtir.
Ulke genelinde oldu$u gibi Kocaeli'nde de tarrm sektorii istihdamrnrn yogunlagtr$r ilgelerde igsizlik
oranr ricretsiz aile igEili$i nedeni ile diigmekte, sanayi istihdamr yo$unlagtrkga iqsizlik oranlart tersine
yiikselmektedir. Qizelge 46'da bu fark net olarak izlenmektedir. Ancak genel bir kestirim yapmaktan
kagrnmak igin,dzellikle her ilqenin 6zgiin durumunu incelemek gerekir. Ornek olarakGebzehem tarrmhem
de sanayi istihdamrnrn yiiksek oldu$u bir ilqedir. istanbul'a yakrnh$r bu konuda ayrr bir def,erlendirme
gerektirmektedir.
Qizelge 46: Kocaeli ilgeleri Tarrm ve Sanayi istihdamr ve igsizlik Oranr ("/.)
issizlik Oranr
Merkez
Gebze
6.5
GolcUk
Kand rra
6.7
Karamtirsel
Korfez
Derince
9.1
Tarrm Sekt<irii lstihdamr
42.5
34.9
35.6
76 1
'16.3
29.1
7.1
48.1
12.0
28.9
12.9
3.7
14.2
23.8
147
96
24.O
18
Kaynak: D PT llgelerin Sosyo-Ekonomik GeliyriElik Srralamast2)}4
3.5.1
Sanayi Sektiiriinde lstihdamr
s:1
83
DiE Verilerinde iqsizlik
Kocaeli iline iligkin igsizlik de$erlendirmeleri DiE genel niifus sayrmr sonuglarrna gdre yaprlmrgtrr. Bu
sayrm sonuglanndaki igsizlik tanrmlan uluslararasr standartlara uymaktadrr. 12 yag i-izeri nrifus kriterine
gcire dikkate ahnan igsizlik tanrmlarr 1980 yrhndan bu yana Kocaeli'nde yiikselen bir igsizlik oranr
vermektedir. Ozellikle tarrm istihdamrmn artrqr igsizlik oranlarrnda krsmen azaltrcr bir etki yaratmasrna
ra$men, igsizlik oranlarrmn ytiksek seyretmesinde bUyUk OlqUde sanayi istihdammrn yetersizliklerine ve
kayrt drgrhSa ba$h olarak agrklanabilir.
Kocaeli istihdamr 1980-1985 yrllarr arasrnda mutlak olarak %21 oranrnda artmrgtrr. Erkek istihdamrnda
arng (%"17) kadrn istihdamrndaki artrgrn altrnda kalmrgt:.r (%32). Aynr ddnem iqinde iqsizlikteki artrg (%54)
istihdam artrgrnrn ristiindedir. Bu dOnem iginde erkek ve kadrn iqsizli$indeki artrqlar arasrnda cinemli bir
fark bulunmamakta, dolayrsr ile kadrnlarrn iqgticiine katrhmrnda artrg gozlenmektedir.
yrlhk istihdam artrgr bir Onceki ddnemin tistiindedir. Bu d6nemde igsizlik
oran olarak yiikselmesine ra$men, bir dnccki dcinemdeki artrg hrzrnrn altrnda kalmrgtrr (%47). Erkek
istihdamr ile kadrn istihdamrndaki artrg hrzlan arasrnda qok onemli bir fark gcirtilmemektedir. Ancak
1985-1990 yrllarr arasrnda beg
igsizlik artrg hrzlarr kadrnlar aleyhine bir artrg gdzlenmektedir. DiE verilerine gdre sektorlere gore kadrn
istihdamr bu d6nemde yo$un olarak tarrm drgr alanlarda yoSunlaSmrgtrr. 1985-1990 arasr sanayideki kadrn
istihd amrnda % 66, hizrnetlerde ise % 55 artr $ ya ganmr Strr.
bir 6nceki on yrlhk d6neme g6re istihdamrn daha diigtik oranda arth$r bir
ddnemdir. Bu donemin baqrnda 1991,, 1994 ve 1998 yrllannda gortilen krizler istihdamr olumsuz olarak
etkilemigtir. istihdam artrgr toplam olarak %45 geniglemigtir. Oysa bir dnceki on yrlhk donemde istihdam
artrgr %59 olmuqtur. istihdam da Kocaeli igin dikkat qeken nokta kadrn istihdamrnrn artrg hrzr (%83) erkek
istihdamrmn tistiinde gergeklegmigtir (%30). Bu artrgrn gok dnemli bdltmli hizmet sekt6rtnde istihdam
edilen kadrnlardan kaynaklanmaktadrr. Hizmetlerde 1990-2000 yrllan arasrnda istihdam mutlak olarak
1990-2000 arasr ddnem,
32
%114 oranrnda geniglcmigtir. Tanm ve sanayi scktorlerindc istihdam yaklaqrk %30 gcniqlerken hizmetler
istihdamr iki kahnr agkrn bir genigleme gostermi$tir.
igsizlik artlg oranr kadrnlarda erkeklere gore daha fazla olmugtur. Ozetlikle kriz donemlerindc artan
igsizlif,in kadrnlan erkeklerden daha fazla orancla etkiledigi verilerden anlaqrlmaktadrr. Erkeklerin
1990-2000 arasrnda igsizlik arhgr %60 olmugken kadrnlarda aynr doncmde %220 olmugtur.
igsizlik sorunu kendini ozellikle tarrm drgr scktorlerde daha fazla hissettirmektedir. Ucretsiz aile iggilif,i ve
kendi hesabrna qahganlarrn go$unlukta oldu$u tarrm sektdninde igsizlik oranlart dtigrikttir. Buna kargrhk
il iginde ticretli gahgma statusiinun son yirmi yrlhk ddnem iqinde toplam istihdamrn yansrnr agtrf,t iqin
igsizlik oranlannrn ytikselme e$ilimi yUkselmektedir. Tartm drgr alanlarda istihdam edilenlerin toplam
istihdam iginde payr son yirmi yrlhk dtinem iqinde %60-65'lerdc seyretmektedir. Bunun igsizlik oranlartmn
ytiksek seyretmesini sa$layan dnemli bir unsur olarak kargrmrza grkmaktadrr.
Yag gruplarr ve cinsiyete g6re Kocaeli igsizli$inin
profili yukanda aqrklanan Tiirkiye genel igsizlik verileri
ile paralellik tagrmaktadrr.
Qizelge 47:Yag Gruplarr ve Cinsiyete Gdre Kocaeli igsizlik Oranlart
Yas Grubu
Erkek
12-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
01.04
17.16
24.69
16.39
10.70
09.63
07 40
Toplam
l.O Er.
01.21
18.39
11.2
6.6
15
12,1
26.38
13.6
16.75
16.49
10.61
09.27
8.9
6.9
12.6
8.4
6,7
6.6
57
06.75
04.66
03.02
6.3
6.5
4.2
3.2
7.0
01.64
o0 75
6.5
1.8
1.0
10 40
08.40
05.1
I
05.37
03.72
02.c3
65+
02.09
00.89
00.85
00.54
00.40
00.54
Toolam
32347 13.313
50-54
55-59
60-64
t.o K.
Kadrn
01.62
21.39
30.47
01.31
00.76
45.660
3.8
2.7
B.B
0.8
0.8
71
Kaynak: DiE Genel Nifus Saytnu 2000 Kocaeli aerileinden derlennigtir.
iggrictine katrlma oranlarrnrn en ytiksek olduSu yag dilimleri aynr zamanda igsizliSinde en yo$un oldu$u
20-24 yag arasrndadrr. Genq igsizlif,inin 15-24 yaq dilimleri arasrnda ve toplam igsizliSin %44.7'sini olugturan
geng igsizlik Kocaeli iqin dikka-t gekici dlgiide yiiksek bir orandrr. Aynt oran Ttirkiye geneli igin %39.7
olmaktadrr (DiE HHIA,2002). Ozellikle genq yai dilimleri arasrnda tarrm istihdamr etkili olmaktadrr.
Kadrnlarrn erkeklere oranla daha fazla oranda igsiz kaldrklarl g6rulmektedir.
igsizlik oranlannda cinsiyete gdre olugan farkhhk sadece Kocaeli'ne ozgii deSildir. Kadrnlartn kargrlagtrfrr
igsizlik riskinin erkeklere gdre daha ytiksek olduSu ve gok daha hrzh bigimde iggiicii drqrnda kalmaya
eSilim taqrdrklarr gdriilmektedir. Ancak gerek erkek gerekse kadrn igsizlerin20-24 ya9 dilimleri en fazla
igsiz kaldrklan d6nem olmaktadrr. Erkek ve kadrn igsizlik oranlan arasrnda yaq dilimlerine g6re dnemli bir
fark bulunmamaktadrr. igsizlik farkrnrn erkekler aleyhine en ytiksek oldu$u yag dilimi 15-19 arasrndadrr.
1,2-1,4 ya1 arasr olanlar hariq butun yaq dilimleri igin kadrn iqsizlik oranlarr erkek igsizlik oranlartntn
altrnda gergekleqmektedir. Ancak burada dikkatli olmak gerekmektedir. Kocaeli iqinde kadrnlann
istihdam igindeki payr tarrm igin %73 olmasr igsizlik verilerinin diigtik kalmasrna yol aqmaktadrr.l3 Bu
geligme TUrkiye aqrsrndan paralellik tagrmaktadrr. Ancak tanm-dr9r faaliyetlerin yo$unluk taqrdr$r kentsel
alanlarda kadtnlarrn iggiiciine kahhmr qok dUqUkttir. Kocaeli'nde ise tarrm drgr alanlarda istihdam edilen
kadrnlarrn toplam kadrn istihdamrna oram %26 dnzeyindedir. Ayrrca tarrm dtgr alanlarda iggiicUne
i3 Kocaeli iqin dikkate ahnan DiE verileri
2000 Genel
Niifus
Sayrmr Sonuglarrdrr. Burada Kentsel- Krrsal aVtrtm bulunmadrf,r igin
iggiiciine Katrhm orant Tanm sekttirii istihdamr drqarrda tutularak hesaplanmrqtrr.
33
katrlrm oranr kadtnlarda ancak %13 drizeyindedir iDiE, 2002a). Oysa bu oranrn paraleli sayrlabilecek
kentsel alanlardaki kadrnlann iggticrine katrhmr Ttirkiye iqin %18.7 olmaktadrr (DiE',2002 HHii s: g).
Ote yandan yap dilimlcri ile igsizlik verileri arasrnda dikkat geken bir olgu da Kocaeli'nde 12-19ya9 dilimleri
arasrnda igsizlik oranr %13.5 olmastdrr. Aynr yag dilimleri igin igsizlik oranr Tiirkiye'de %9.6 olarak
gergeklegmektedir. Bu oranrn yiiksek bulunmasr Kocaeli iEin qocuk iggili$inin ve kayrtdrgr istihdamrn
ytikselmesi ile agrklanabilir.
Sonug olarak igsizlik verileri Kocaeli'nde tanm istihdamrnrn yriksekli$i nedeni ile tam bir gcisterge
olamamaktadrr. Ozellikle kadrnlarrn tarrm drgr alanlarda dugrlk olarak iggticiine katrlmasr igsizlik
oranlarrnrn yiikselmesini bir 6lgi.ide engellemektedir. Buna ra$men 'l9g}-2000 arasrnda Kocaeli,nde
kadrnlarrn iggticti piyasalarrna Ozellikle hizmetler sektdni igine hrzla katrldrklan ve paralel olarak da
igsizlik oranlarr ytikselmeye baqlamaktadrr.
Kocaeli'nde igsizlerin e$itim durumlarr iiq grup iginde srmflanmrgtr. Buna g6re lise dncesi e$itim, Iise ve
dengi rif,retim ve ytiksekokul e$itimine gcire igsizlerin ayrnm yaprlmrgtrr.
Qizelge 48: Kocaeli igsizlerinin E$itim Durumlan
lgsizlik Oranr
Egitim Durumu
Lise Altr Editim
Lise E6itimi
Ytiksekoktil Eqitimi
Toolam
Erkek
Kadrn
66.4
25.7
7.7
36.5
100
'100
48.7
13.1
Kaynak: DiE Genet Niifus Saymr 2000
Kocaeli ili igin igsizlik oranlarr ilkokul mezunu olanlarda en yiiksek diizeye grkmaktadrr. Bu tilke geneli ile
paralel 6zellik tagrr gerek Kocaeli igin gerekse Tiirkiye geneli igin e$itimlerine g6re en dugrik igsiziik oram
yiiksekokul mezunu olanlarda toplanmaktadrr. igsizlik oranlarrnda dikkat qeken nokta efitim durumlarrna
gtire erkek kadrn igsizlik oranlarrnda olugan farklardrr. iggticune katrlan kadrnlann e.keklere g6re e$itim
dtzeyleriTtirkiye geneline gcire daha egitda$rhmgdstermektedir.200l yrhnda Tiirkiye genelind-e tarrridrgr
kadrn iggtictiniin %26'sr yuksek e$timli iken, erkek iggiictiniin sadece %11 bu dflz;y;sahiptir gtjSiaO,
2002 s:201). Oysa Kocaeli'nde iggticiiniin e$itim durumu erkekler lehine bir da$hm gcistermektedir.
Iggtictinde erkekler lehine gergeklegen e$itim durumu igsizlik agrsrndan da kadrnlann daha aleyhine
geligme yansrtmaktadrr. Yuksekokul mezunu ve lise e$itimi almrg kadrnlann igsizlik oranlarr uy.r,
"giti111
seviyesindeki erkeklerin tistiindedir. Bu gdrtiniim, iggricri piyasalannda kadrnlara ydnelik uyrrr-".,Irg,
diigundtirtmektedir.
Kocaeli'nde iggtictine dahil olmayan ntifusun 1980-1990 arasrnda oranr bi.iyuk cilgtide degigmemigtir
(%45). Ancak 1990-2000 yrllarr arasrnda iggiictine katrlma oranrndaki artrga paralel olara-k iggi.icune
dahil olmayanlann oranr azalmrgtrr. Oysa aym donem iqinde Ttirkiye geneline bakrlrrsa ig[ucune
katrlmayanlarrn oranr artmaktadrr (%38'den %45'e). igguciine dahil oimayanlann cinsiyet uyirl111r du
Kocaeli igin kimi farkhLklar gdstermektedir. 1980-2000 yrllarr arasrnda iggriciine katrlmayan erkeklerin
oranr %20'den %25'e ulagmrgtrr. Di$er taraftan 1995-2OOO yrllarr arasrnda Tiirkiye geneli iqin iggiictne
katrlmayan erkeklerin de payrnda artrg gdzlenmektedir. iggrictine katrlinayan kadmlar da Kocaeli'nde
1,980-7990 arasr onemli bir deSigme gdriilmemekte, ancak 19}O-2OOO yrllarr arasrnda iggriciine katrlmayan
kadrnlartn orant %70'ten %59'a inmigtir. Tiirkiye geneli iqin iggiiciine katrlmayan liadrnlarrn pryr.,du
paralel bir azalma izlenmektedir. Kocaeli'de ise 1995-2000 yrllarr arasrnd a %52'den %62'ye qrkmrgtir. Bu
durumda Kocaeli'nde ortaya grkan farkhhk kadrnlann iggticii piyasasrna daha fazla kahlma eSilimierinde
ortaya qrkmaktadrr. Nitekim 1980 yrhnda iggiiciine dahil olmayanlarrn arasrnda %67 olanev kadrnlarrnrn
oranr 2000 yrlr isin %51'e inmigtir (DiE 2002a, Kocaeli, Tiirkiye iqin DiE HHii ilgili yrllar).
34
Qizelge 49: Kocaeli igguciinc Dahil Olmayar.rlarrn Qahgmama Nedenlerine Gore Def,igim (1980-2000)
Sayrm Yrlr
iggiic0nde
Olmayan
Emekli
Ev Kadrnr
6grenci
Diger
%
N0fus
1
980
189,423
6.4
67.7
19.9
5.3
1
985
6.6
25.1
5.2
2000
394.861
64.3
60.3
51.0
21 .0
990
247.592
319.846
8.1
1
:t0
60
9.4
12.5
5
Erkek
45,069
65.899
980
198s
1
990
87.712
2000
Kadrn
1 gao
126.828
1985
1 990
182.053
1
144.354
54.4
19.0
28.0
30.9
32.0
49.3
22.7
54.4
54.2
13.8
0.9
0.9
'l 3
232,134
268.033
2000
24.O
88.9
87.6
83.0
75.2
3.3
15.'1
9.2
10
10.7
14.2
19.2
0.8
1.4
2.3
Kaynak: DiE 2000 Genel Niifus Saymu Kocaeli,2002
3.5.2 Kocaeli
igXUn Verilerine Giire igsizlik ve iggiicii Talebi
Kocaeli igin igsizlik ilgili verilerin bir bolumu Kocaeli igKUR istatistiklerinden elde edilmektedir. Ancak
kayrth igsiz ve kayrth iggiicii tanrmlarrmn farkhhsr nedeni ile DiE verileri ile bir kargrlagtrrma olana$r
bulunmamaktadrr. Ancak i$fUR'a bagvuran ve kayrt alhna ahnan "igsiz" sayrlannrn yrllara gtire dagrhmr
kriz donemlerinin igsiz sayrlarrnda 6nemli def,igmeler yarattr$rnr gostermektedir. Dikkat geken bir di$er
geligme de igsizlik bagvurusu ile ige yerlegtirmeler arasrnda mutlak bir ba$ kurulmamaktadrr. Ome$in i9e
yerlegtirme oranlarrndaki deSigmeler baivuran igsiz sayrlarr ile iligkili de$ildir.
Qizelge 50: Kocaeli
igfUn Verilerinde igsizlik
Yrllar
1
980
1
985
'1990
1
995
2000
2001
2002
2003
2004
Kaynak: Kocaeli I$KUR lstatistiklei
ve De$igim (1980-2004)
Yrl
Bir Onceki
Tiirkiye
Yrl Giire %
Yrl lginde
l9e
lg Kurumu
lginde
is"
Yaprlan
Degigim
Yerlegtirme
Yerlegtirme
Toplam
lgsiz
Basvrrru
Orant
11 045
13.799
6ram
24.93
1776
1 566
16.0
11.3
-29.O1
2994
1260
30.6
27.7
14.O77
-53 54
297.29
8288
13,276
-54.1 5
50 18
24.604
85.35
28,303
15.01
9795
4550
2757
2252
1374
2758
4009
o/^
15.2
27.1
103
11.2
14.1
Sawrer
401.292
730.496
718 655
464.228
587.479
798.929
llgili Yilar.
igfUn verileri
igsizlik bagvurularmrn ozellikle 2000 yrhndan sonra arth$mr gdstermektedir. Ancak
bu yrllardan sonra ortaya qrkan iggricii talepleri srmrh dlgridedir. Bu nedenle ige yerlegtirme oranlarrn
dugmektedir. iggticri talebindeki bu daralmanrn sadece Kocaeli ili iqin degil rilke genelinde de 2000 yrh
sonrasrnda devam ettiSi, igsizlik oranlarrndaki ytikselme ile anlagrlmaktadrr.
igfUn verilerine gdre kayrth iqsizlerin yag ve cinsiyete gdre daSrhmlan Kocaeli iggticu piyasastntn genel
ya9 ve cinsiyet da$rhmrna benzer nitelikler tagrmaktadrr. ig bagvurusunda bulunanlann yaklagrk %85'ni
erkekler olugturmaktadr. 1996-2003 yrllarr arasrnda iq baqvurusunda bulunan kadrnlann yo$un olarak
15-24 ya1 dilimleri arasrnda toplanmaktadrr. 15-19 yag arasl ig bagvurusunda bulunan igsiz kadmlarrn
oranr ise 1995'ten itibaren azalmaktadrr. Buna kargrhk 20-24 yaq arasrndaki kadtnlann oranr di$er yag
35
dilimlerine gore yiiksektir. 35 iizeri yaglarda kayrth igsizlerin sayrsrnda her iki cins igin azalan bir
e$ilim gozlenmektedir. Bu da genel olarak iggricri piyasasrnrn ozelliklerine uygun bir da$rhmr
vermektedir. Belirtilen yrllar iginde iq bagvurusunda bulunan erkek/kadrn oranlan 0.77 ile0.2larasrnda
de$igmektedir. Erkek iq bagvurulart ile kadrn ig bagvurularr arasrndaki farkrn en fazla agrldrfrr yag
ddnemi 25-34 yag arasrdrr. Bu yaglarrn kadrnlar aqrsrndan belirgin niteligi evlilik ve gocuk nedeni ile ig
aramaktan vazgegmeleri iggr.icti piyasasr drgtnda kalmayr tercih etmeleridir.
ig<Un verilerine gdre
1995-2003 yrllan arasrnda ige yerlegtirilenlerin yaq daSrhmlarr en yogun olarak
20-34 yag arasrndadtr. Diger yag dilimleri arasrnda bu yaglarda ige yerlegtirilenlerin oranr ortalama
%70 ile %85 arasrnda de$igmektedir. ige yerlegtirilenlerin cinsiyete gdre daSrhmlan igglicri piyasasrmn
genel cinsiyet da$rhmrndan farkh deSildir. Kadrnlann ige yerlegtirilme yaglan yrllara g6re en fazla
olarak 20-24 yag arastnda toplanmaktadrr. Ancak cinsiyete gore da$rhmda dikkat geken olgu iqgtcri
taleplerinin kadrnlann aleyhine geligerek iqe yerlegtirmeler arasrnda %8 ile %78 arasrnda deSigmesidir.
ige yerlegtirilenlerin en fazla 1./5'i kadrnlardan olugmaktadrr. Oysa iggiicti
baqvuran kadrnlar toplam bagvurular arasrnda oranr %13 ile %21, arasrndadrr.
ara uqrsr.dai igfUR'a
Qizelge 51: Kayrth igsizlerin Yaq ve Cinsiyet Da$rlmlarfa % (1996-2003)
Yrllar
996
1997
1
19S8
1990
2000
15-19
Erkek
Kadrn
03.48
03 04
03 22
41.03
24 As
27 g9
02 13
.71
22.89
I
20
1
71
I
16
/.36
Xaynak: iSKLlR istatistik
20-24
Erkek Kadrn
38 89
1t
37 q5
38.49
34.66
35.16
29.68
35.66
35.02
4.94
42.',t2
41 23
3544
Erkek I
46.96 |
49.26 I
47.82 |
Kadrn
17.23
19.89
22.47
47.17
39.93
39.66
43.99
Erkek
10.04
09.20
09 72
12 73
1:.t
14
131
4497 I 35s8
4564
Kadrn
09.48
07 98
05 56
4
Erkek
00.6'l
00 43
oo 72
01.08
01.08
94
01 .71
605
02.11
02.90
65+
Kadrn
02
09
93
00.8'l
00.75
00.78
00.54
02.62
0
0
0.7s
0
00.o0
00.06
Tor lam
Kadrn
Erkek
00.'13
8355
10.743
10.216
13 144
23 674
00.06
0
0
00 02
0
oo 05
00 06
Kadrn
1445
1553
'1918
270
17.591
)
15t
22t
47
yilhlr itgili Yttlsrdan derlmmigtir.
igKUR istatistiklerinin igsizlerin e$itim durumlanna grire yaph$r ayrnmda lise alh egitimli iqsizlerin
payrnda azalma goriilmektedir. Genel egitim dtizeyinin yiikselmesi ve 2000 yrhndan itibaren sekiz yrlhk
zorunlu eSitime geEig e$itim diizeyleri arasrnda en yo$un olarak gdze larpan lise alh egitimin di$er
e$itim kademelerindeki igsizlere gcire paylarrnda nispi bir duzelme gcize qarpmaktadrr. Benzer bigimde
ilgili yrllar arasrnda lise ve dengi ve ytiksekokul mezunu kayrth igsizlerin oram yukselmektedir. Kayrth
igsizlerin cinsiyetleri ve e$itimlerine g6re incelendiSinde egitilmig kadrnlann e$itilmig erkeklere
96re
daha fazla iqsiz kaldrklarr gcizlenmektedir. iggucii piyasasrnda daha 6nce de dikkat geken ve cinsiyete
dayah bir aynmt agrklamaktadrr. Yiiksekokul mezunu olan kadrn igsizlerin oranr 1996-2003 arasr %15'ten
%33'e grkmrghr. Oysa aynr ddnem iqinde ytiksek egitimli erkek igsizlerin payr %5'ten %12'yegrkmrgtrr.
e$itim diizeyleri agrsrndan ortaya grkan bir diger geligme de ilkokul mezunu igsizlerden
sonra sanat ve meslek lisesi igsizlerinde gdrtilen yo$unluktur. 1996-2003 arasr kayrth igsizlerin
yaklagrk 1/3'ti meslek lisesi mezunudur. DiSer lise ve dengi okul mezunu olanlarla kryaslandr$rnda
daha diigi,ik bir igsizlik oranlna sahip olmasr gereken meslek lisesi mezunlarrnrn aksine daha yiiksek
bir igsizlik oranlna sahip olmalan Kocaeli igin ilgi qekici bir geligmedir. Tiirkiye genelinde meslek
lisesi mezunlarrnrn genel lise mezunlanna g6re birkag puanhk diigtik igsizli$e sahip oldu$u
gozlenmektedir (TUSiAD 2002: 209).
ig arayanlann
1' ISKUR verilerinde kayrth igsiz olarak gdziikenier, "Aktif Kayrtta iken son iglem tarihinden
itibaren 1 yrl siiresince uzatma
bagvurusunda bulunmayanlarm, @u siire ciziirlu ve eski hiikiimlulerde 2 yrldr), ige yerlegtirilenlerin, davet mektuplal
posta tarafindan iade edilenlerin, pasif tasnifte kalma si.iresi iqinde iglem gdrmeven veya yenileme miiracaatrnda
bulunmayan yada seqme davet bile olsa mektup, email, telefon veva gahsen bagvurarak iglem vaphrmayan ig isteyenlerin,
ig aramaktan vazgeqtif,ini bildirenler ile, bir i9e gdnderilmek iizere 3 defa, davete gelmevenlerin, g6nderildi[i halde igyerine
gitmeyen,igverenle g6riigmeyen veya iqveren segmesi yada srnavtna katrlmayanlartn, igveren tarafrndan iqe kabul edildi$i
halde ige baglamayanlarrn, bu durumlarda ortaklaqa i.igi.inil birer kez tekrarlayanlann asrl ve ek meslek kavrtlal birlegtirilir ve
yapllan iglem sonuqlart ig istem formundaki ilgili hanesine vazrlarak kavrtlan iglemden kaldrnlrr".
36
Qizelge 52: Kayrth igsizlerin Egitirn Diizeylerinde De$igim (%), (1996-2003)
Yrllar
Altt
Erkek
996
1 997
1 998
1
1 999
2000
2001
2002
2003
Lise
ve
Denoi
LiSe
57.00
56.54
53.25
55.32
46.48
41.99
41.23
42.O4
Yiiksek
Kadln
24.08
Erkek
37.91
Kadrn
25.94
23 30
20.48
39.1 8
58.53
59.74
14.08
17.53
17.40
46.O7
20.87
Kaynak: iSKLlR istatistik
41.34
39.47
48.65
48.79
45.26
Yll$t, ilgili
Toplam
Okul
60.69
85.25
87.36
1445
14.74
Toplam
9800
EEA
84.1 9
a2 91
1918
2709
12.63
15.80
17.08
12.296
12.134
15.853
5028
3821
17.51
17.591
15,011
82.48
82.15
28.702
21.412
81 .17
22,826
82.85
3482
4723
Erkek
05.07
04.26
Kadrn
15.22
Erkek
8355
15.51
05.39
16.94
17.34
17.64
10.743
10.216
I
62 16
05.1
68.27
58.07
54.68
45.37
07.44
09.35
09.96
12.68
24.39
27.91
33.74
13.144
23 674
Kadrn
4
17.84
18.82
17.14
'18.493
27,549
Ytllardan derlenmigtir.
igKUR kayrtlarrnda iqe yerlegtirilenlerin e$itim durumlart cinsiyet farkhh$rm yansrtmaktadr. iggUcU talebi
agrsrndan bu farkhhk verilere yansrmaktadrr. Ozellikle lise alh e$itim almrg erkeklerin kadrnlara oranla ige
yerlegtirilmeleri nispi olarak f azladt . Kargrt olarak da yiiksekokul mezunu kadrnlann erkeklerden daha fazla
oranda ige yerleqtirildikleri gozlenmektedir. Lise altr ef,itim almrg igsiz erkeklerin oranr 1"996-2003 arasrnda
%77'den %58'e inmigtir. Yiiksekokul mezunu igsiz kadrnlar ise %1.1'den %29'a grkmtqtrQizelge 53: i9e Yerleqtirilenlerin Cinsiyete Gdre E$itim Dtzeylerinde DeSigim (1996-2003)
Lise
Y0ksek
Okul
Yrllar
Lise
Altr
Erkek
Kadrn
Erkek
Kadrn
Erkek
Kadrn
''r996
77.O8
20.98
50.17
02.95
997
6272
37.99
46.66
37.03
04.72
'1998
5'1.44
24.87
32.54
40.51
1't.82
16.29
34.32
20.18
1
1 999
2000
2001
2002
2003
ve
Danoi
70.37
36.86
25.76
40.79
44.95
61 .3,|
30.32
34.35
60.64
65.31
57.71
58.62
27.14
25.00
22 00
29.56
5"1
.07
08.03
03.86
04.33
os.12
28.06
43.96
48.40
14.22
08.94
3',1.77
Toplam
09.03
21.78
31.03
29.60
Kadrn
ToDlam
Erkek
2330
1481
89.90
279
10.69
91.il
08.35
1616
2078
91 18
135
201
08.81
1917
89.78
81.93
87.56
91.55
8S.89
2279
2135
2757
2252
1374
2475
2259
1972
1258
2225
218
498
280
10.2',l,
'18.06
116
12.43
08.44
250
'10.10
2609
xaynak: igKLlR istatistik Ytlhklan' nrn ilgili yilIanndan derlenmighr.
diizeyleri ilkokul e$itimi alanlar drgrnda sanat ve meslek lisesi mezunlartnda
o/'If ile %30 degigen
yerleqenler
arasrnda meslek lisesi mezunlarrrun yrllara
Bir
ige
yof,unlagmaktadrr.
oranlarda ige yerlegtirildikleri goriilmektedir. 2002 ve 2003 yrllarrndan itibaren meslek yiiksekokulu
ige yerlegtirilenlerin e$itim
mezunlarr arasrndan i9e yerlegtirilenlerin oram da yiikselmektedir.
igfun'un kendisine iiye igyerlerinde ige giriq grkrg sayrlarrna gdre ele aldr$r da$rhm iggrici.i talebinin bir
yrlhk geligim hakkrnda bilgi vermektedir. Burada ele ahnan faaliyet alanlartnrn da$rhmrls 10 ve i.izeri
bilgi aktarmaktadrr. Kocaeli iqgricti talebinin ekonomik faaliyetlere gdre
da$rlmr inqaat, hizmetler a$rrhkl olarak daSrlmaktadrr.
iggi qahqtrran igyerleri hakkrnda
iqsizlik sigortasr uygulamasr 2000 yrh Haziran ayrndan itibaren baglamrghr. Kocaeli i$fUn da Ti.irkiye
genelinde oldugu gibi Mart 2002 tarihinden itibaren hak kazananlara igsizlik sigortasr ddemelerinde
bulunmaktadrr. Bu veriler Kocaeli iggticti piyasalarrndaki kayrth igsizlerin nicel ve nitel durumlart
hakkrnda bilgi vermektedir.
igfUR'dan iki yrlhk donem iginde igsizlik tidenefi alanlann yarrya yakrn bolumu
25-34 yag dilimleri
arasrnda ve %82'si erkeklerden olu$maktadrr.
1i
isKURsekt6rdaf,thmrUluslararasrStandartSanayiSrnrflamasr3.Revizvon(USSS,3.Rer,.)ag6reyenidendiizenlenmiqtir
3/
Qizelge 54: Kocaeli Igsizlik Odencgi Alanlann Yag Da$rhmlan
Yas Dilimi
Toplam
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-64
1
178
832
4.2
23.2
25.0
20.o
724
17.4
404
9.1
6
0.1
100
964
1 038
65+
Toolam
4147
Kaynak: Kocaeli I$KUR basfu olmayan kayrtlar
igfUn kayrtlanna g0re igsizlik 0dene$i alanlann e$itim durumlarr incelendif,inde %61.2'sinin lise altr
e$itim aldrsrnyY"29.4'ununlise ve dengi okul mezunu olduklarr %9.3'nun da yiiksekokul mezunu oldr-I$u
Sdrtilmektedir. Bu daSrhmrn Kocaeli'ndeki igsizlerin e$itim diizeyleri ile paralel oldu$u gdzlenmektedir.
igsizlik Odenef,i alanlartn (2002-2003) e$tim ve cinsiyet da$rhmlarr gizelge 55'te gorulmektedir.
Qizelge 55: E$itim Durumlanna G0re igsizlik Odene$i Alanlarrn Daf,rhmr (2003)
E6itim durumu
Toolam
Erkek
4147
Lise Altr
Lise ve Denoi Mezunu
niversite Mezunu
2326
68.1
442
243
24.6
Toolam
3411
100
7.1
Kadrn
212
380
144
736
28.8
51.6
19.5
'100
Kaynak: Koueli IgKUR kayttlanndan derlenmi;tir.
Qizelge 56: igKUR'a Kayrth igyerlerinin Qahgan Sayrlarrndaki Depigim (2003)
Sektiirler
1.ay
12. ay
A-B Tarrm ve Hawancrhk
01.4S
D lmalat Sanavi
E' Elektrik Gaz Su
F Insaat. Bovacrhk
G-H Toptan ve Perakende Ticaret, Otel
ve Lokantacrlrk
76.48
07.65
02.35
01.95
68.55
Yrl lginde
Degigim Oranr
o/^
I L,lastrma Hahedcsme F)cnolama
L-O Toolum Hizmetleri
Toplam lstihdam
Kaynak:
I $
KU R ista tistiklerh
de
05.42
00.46
-07.93
-02.23
03.69
0"t.33
07.37
05.71
-01.65
03.49
03.17
-00.31
08.5'1
11
.48
100
02.97
100
100
n derlmmigtir.
i$KUR tarafrndan iqe yerlegtirilenlerin sektdrlere g6re daf,rhmr iginde igyeri ve ige yerlegtirilenler agrsrndan
en fazla yoSunluk kazanan sektdriin imalat sanayi oldu$u gdrulmektedir. Bu Kocaeli imalat sanayinin
iqgiicti piyasalan aqrsrndan tagrdr$r 6nemi aqrklamaktadrr.
38
Qizelge 57: igKUR'a Kayrth igyerinde Sektorlere Gore ige Yerlegtirme (2003)
Toplam lgyeri
Sektorler
l9e Ahnanlar
Toplamr
Sayrsrna Oranr
A-B Tarrm ve Hawancrlrk
01.99
00 39
C
Madencilik. Tas Ocakcrlror
D lmalat Sanayi
E Elektrik Gaz Su
F insaat. Bovacrlk
G-H Toptan ve Petakende
Ticaret. Otel ve Lokantacrhk
I Ulagtrrma, Haberlegme,
Deoolama
J-K Mali Kuruluslar
L-O Toplum Hizmetleri
02.33
00 16
48.36
01.97
43.1 5
02.59
07.49
10.24
08.63
13.68
Toolam
04.69
06.60
01 19
00.20
24.77
100
21 .46
100
Kaynak: I$KUR istatistiklerinden derlenmigtir.
Ekonomik faaliyet gruplarrna gdre iqgiicti ahmr agrsrndan en fazla dikkat geken artrglar imalat sanayi alt
sekttirleri agtsmdan grda imalatr, giyim egyasr imalatr, ana kimyasal madde imalatr, cam ve cam iiriinleri
imalatr, demir-gelik sanayi, metallerin d<ivrilmesi preslenmesi ile ilgili igler, B.Y.S. egyasr ve ev aletleri
imalatr, motorlu kara tagrtlan imalatr olmaktadrr. Hizmet sekt0rlerinde ise iggticii ahmrnrn yo$unlaghSr
alanlar ise lokanta, bar, yiik tagrmacrh$r, yolcu tagrmacrh$r, yrikleme bogaltma igleri, bilgisayar donarum,
yazrhm danrgmanh$r igleri, bina temizleme faaliyetleri sosyal giivenlik harig sa$hk, e$itim vs.. igleri,
veterinerlik hizmetleri, evlerde yaprlan igler olarak gruplanabilmektedir.
i$fUn
ige yerlegtirme hizmetleri Kocaeli'nde hangi mesleklere iggticii talebinin gergeklegtif,ini
Sdstermektedir. Buna gdre "Vasrfsrz igqilik " srnrflamasr meslekler arasrnda en fazla talep edilen grup
olarak gciziikmektedir. Vasrfsrz iggiictine olan talep son iig yrlda dnemli <ilEi.ide de$igmemektedir.
AgaSrdaki qizelge en fazla ige yerlegtirmenin gergeklegtiSi meslekleri gdstermektedir. Talebin gergeklegti$i
mesleklerin tamamrna yakrn bir boltimu belirli sanayi kollarr igin aranmaktadrr. Hizmet istihdamrnda
iggucu talebi bulunmamakta, veya bu meslekler iqin igKUR'a iggiici.i talebi gelmemektedir.
Qizelge 58: igKUR tarafindan i9e Yerlegtirilenlerin Mesleki Dagrhmrl6 (Ozel Sektcir), (2002-2004)
2002
l,lESLEKLER
/asrfsrz lsci
[esviveci
Jrlro Memuru
)okilmcii
ilektronik Teknisveni
stihsal Teknisveni
(imva Teknisveni
06.3
06.5
07.7
02.3
0'l .9
0'l .3
59.8
04.9
0'l .0
01.5
01 2
00.3
02.s
01.3
01 .5
/etal Levha lscisi
022
lektrik Teknisveni
\scr
01 .2
0
00.6
00.6
5.8
6.3
100
)ider Meslekler
-oplam
ige
74?
03.6
ornact
16 En gok
67.1
02.8
oo.2
ulakina Teknisveni
Kaynak: Kocaeli l$KUR
2003
T
2004
T
100
knyttltn hilyilcriudcu dcrlcttttri;tir
yerlegtirilen meslekler dikkate alurmrgtrr
39
00.1
T
oo.2
00.9
00.7
01.0
00 1
00.2
00.1
00'1
00.7
00.2
3'1 .1
100
Qizelge 59: 2003 Yrh I$KUR'a Kayrth Igyerlerinin Sektdrlere Gdre Dafirhmr (%)
Kuruma Kavrth lsveri
Sekt<ir
Tarrm
Sanayi
2.5
52.8
Hizmetler
41.5
100
Toolam
Kaynak: Kocaeli l$ KUR kayilan bilgilerinden derlennigtir.
3.5.3 Kocaeli
igsizliginin Nedenleri
Kocaeli iggticti piyasasrmn nitelikleri igsizligin genel gdri.iniimri hakkrnda bilgi vermektedir. Kocaeli
iggrictine katrlma oranlarrnrn son yirmi yrlhk dr;nem iginde artmakta olugu, sadece niifus artrg hrzlarr ile
agrklamak anlamh degildir. Ote yandan Kocaeli do$urganhk hrzlarr Ti.irkiye ortalamasmrn altrndadrr.
Bu olgu Kocaeli'nin uzunca bir siiredir dnemli olgnde gdq aldr$rna igaret etmektedir. Kocaeli do$umlu
olanlarrn paylarr genel niifus sayrmlarrna grire stirekli azalmaktadrr. Kocaeli'nin gciE almasrna yol agan en
onemli olgiitrin bu ydrenin 1970'lerden itibaren bir sanayi bcilgesi olarak genel kabul gdrmesi ve istihdam
olanaklanndaki gdzlenenartrglardrr. Nitekim1980-2000 arasrnda toplam istihdamdaki artrg %130 olmugtur.
Ancak bu artrgta sanayi ve hizmetler sektdrlerinin payr beklendigi kadar yiiksek degildir. Nitekim sanayi
istihdamrndaki 1980-2000 arasr toplam arhgrn sadece %78 kal&fir gdriilmektedir. Kocaeli istihdamrnda
tarrm-drgr sektcirler arasrnda inqaat sektcirri istihdamrn payr son yirmi yrlhk dOnem iginde en fazla artan
pay olmuqtur. Bu artrgta 1999 Marmara depreminin belirgin bir payr oldu$u anlagrlmaktadrr. Ote yandan,
1999 yrh Marmara depremi bu bOlge istihdamrnda qok ciddi sorunlar yaratmrgtr. QSGB verilerine gore
deprem sonucu 11 bin igyeri yrkrlmrq ve 139 bin kigi de igsiz kalmrgtrr. Bdlgede yaprlan bir araghrmamn
bilgilerine gore gegitli meslek gruplan arasrnda deprem nedeni ile igten grkarrlan iggi ve memur oranl
%rM.5 olmugtur (iFMC Tarih siz: 41,47).
Kocaeli'nde tanm-drgr istihdamrn toplam istihdam iqindeki payr son yirmi yrlhk d6nem iginde azalan bir
eSilim gristermesi igsizlik oranlarmda da belirgin bir artrg ortaya koymaktadrr.
Kocaeli igsizlik nedenleri arasrnda sanayinin istihdam kapasitesindeki srmrlamalarrn da rolti
bulunmaktadrr. Yatrnm tegvik belgelerine gore 2002-2004 arasrnda Kocaeli'nde yaprlan cizel
yaturmlarrn tutan123.760 milyon TL olmakta ancak bu yatrrrm kargrLf,rnda yaratrlan istihdam 1996
kigidir (KSO 2OO4a). Yaprlan yatrrrmlarrn daha gok sermaye yoSunlu$-u yiiksek sektdrlerde ortaya
grktrf,r gdzlenmektedir.
Kocaeli hizmet sekt<irierinin son yrllarda belirgin geligme giisterdigi gdriilmektedir. Ancak bu istihdamrn
Ti.irkiye ortalamasrnrn bile altrnda kaldrsr gcizlenmektedir. Burada Kocaeli'nin istanbul'a yakrnhf,rnrn yol
agtrf,r bir krsrtlama igsizlik verilerini yiikseltici etki yapmaktadrr.
Kocaeli igsizlif,i rizerinde etki yapabilecek bir diSer unsur da Kocaeli'nde yaprlan ve si.iren dzellegtirme
uygulamalarrndan kaynaklanmaktadrr. Kamu miilkiyetinde iken memur ve iggi a$rrhkh yaprsr olan
kuruluglarrn 1986 yrhndan sonra dzellegtirmeye hazrrhk amacr ile dnemli dlEiilerde igten grkarmalar
gerqeklegtirilmigtir.
Qizelge 60: POA$ istihdam Yaprsrnda Defiigme
(,zellestrrme
lgyeri Stat0sii
6ncesi isci Savrsr
Kaosam ici
Kaosam Drsr
TOPLAM
ozellegtrrme
Sonrasr isci Savrsr
lstrhdam
Daralmast
o/o
Toplam QahEanlar
lcinde %
2113
467
7B
43
1725
3838
622
63
'1089
71
57
100
Kaynak: POA$ faaliyet raporu,2001
40
Kocaeli'nde 6zellegtirme kapsamrnda olan di$er kuruluglann da igsizlik sorununu arttrrdrf,r
duqiinrilmektedir. Tiirkiye'nin ve Kocaeli'nin en biiyiik sanayi kurulugu olan Tiiprag'rn %65.67 oranndaki
idare hissesinin blok satrg yoluyla ozellegtirilmesi gergekleqtirilmigtir. Satrg sdzlegmesinin imzalanmastna
iligkin gahqmalar devam etmektedir (2004). Tiiprag'ta2418 kigi igqi statiisrinde qahqmaktadrr. Bunlarrn bir
boliimiiniin 6zellegtirme sonrasrnda igsizlik sorunu kargrlagmasr beklenmektedir.
Petrol Ofisi A.$. (POA$) hisselerinin %5f i 21 Temmuz 2000 tarihinde, i9-Dogan Petrol Yatrrmlarr A.$.'ye
devredilerek ozellegtirilmesi tamamlanmrgtrr. Ozellegtirme kapsamrnda, 2002 yrhnda Kocaeli'nde
69 igqi igten grkarrlmrg, 8 ay siire ile iq kaybr tazminatr aldrktan sonra di$er kamu kurum.lanna
yerlegtirilmiglerdir.
Ozellegtirme kapsamrnda olan bir bagka kurum olan Petkim, 2002 yrhnda Kocaeli riretim tesisini kapatarak
Alia$a rafinerisine tagrnmrg ve bununla birlikte 46 kigi 0zellegtirme sonucu igsiz kalmrgtrr.
Ozellegtirme kapsamrnda olan SEKA, Ka$rt ve seliiloz igletmesi kapanma riski altrndadr. $u anda
igletmede 790 kigi bulunmaktadrr.
En son dzellegtirme kapsamrnda olan iGseg (istanbul Gribre San. A.$) hisselerinin %99.98'i kamu
hisseleri blok satrg ydntemiyle 2003 yrhmn 12. ayrnda yaprlan ihale sonucu 6zellegtirilmigtir. Burada igEi
statiisiinde eahgan kigi sayrsr 217'dir.
iCSeS' ta bu giine kadar, iggi statiisiinde gahgan toplam 64 kigi cizellegtirme nedeniyle igten grkarrlmrghr.
64 kigiden 4f i emeklili$e hak kazandrklarr igin i9 kaybr tazminah'ndan yararlanamamaktadrr, 23 kigi ise
i9 kaybr tazminatrna bagvurmug iglemleri devam etmektedir (20.07.2004).
Kocaeli bir sanayi kenti gdrtiniimiine raSmen tarrm sektorUntn payr (tiretim ve istihdam GSYiH
igindeki) Onemini uzunca bir siiredir korumaktadrr. Tarrm istihdamrnda qahgan erkeklerin son yirmi
yrlhk d6nem iginde paylannda higbir azalmarun olmamasr hatta, kadmlarrn payrnda artrg olmasr dikkat
gekici bir Ozelliktir. Ote yandan tanmdrgr alanlarda kadrn istihdamrnrn payr son yirmi yrl iqinde hemen
hemen sabit kalmrgtu. Bdlgenin geligmiglik dtizeyine ra$men tarrm istihdamr aSrh$rm korumaktadu.
Bu
ikili yaprmn varh$ igsizlik orammn ytikselmesini bir
cilgtide engellemektedir. Kocaeli iginde tarrmsal
yaprmn a$uhk tagrdrf,r ilgelerde sanayinin af,rrhf,r olan ilgelere g6re daha dUgtik bir igsizlik oranlna
sahiptir.
3.5.4 Kocaeli
igXUn Tarafrndan Uygulanan Politikalar
igsizlik ile mi.icadelede uygulanacak politikalarrn iggiicu piyasasr politikasr olarak aktif ve pasif olarak
iki grupta toplanmaktadr. Amag igsizlikle miicadele de uygulanacak politikalarrn belirlenmesidir. Aktif
sozcii$i.i isveq'te 1950'de uygulanan iicret krsrtlamalarrna tepki olarak olugturulmugtur. Uygulama tam
istihdam amaclm gerqeklegtirirken enflasyonu da kontrol altrna almaya gayret eden bir strateji olarak
benimsenmigtir. OECD'nin yaph$ srmflamaya gcire iggiicii piyasasrna ydnelik politikalar temel olarak
yedi grupta toplanmaktadrr (K. BiEerli, 20M:45).
Bu
politikalardan aktif olarak deSerlendirilenleri;
1,.
2.
3.
4.
5.
Kamu iqine Yerlegtirme ve Aracrhk Hizmetleri,
Mesleki Egitim,
Genglere Ydnelik Politikalar,
istihdamSiibvansiyonu,
Sakatlara Yonelik Politikalar,
Bu politikalardan pasif olarak degerlendirilenleri ise, igsizlik sigortasr ve erken emeklilik programlarrdrr.
Bu politikalann bir bdlumii i$KUR tarafrndan bir stiredir uygulanmakta idi. Bu baf,lamda Kocaeli, igfUn
biinyesinde yaprlan uygulamalar ve sayrsal drnekleri aga$rdadrr.
41
A- Kocaeli'nde Uygulanan Aktif Iqgiici.i Piyasasr PolitikalarrlT
E[itim Programlan
i ggiicii Y eti
gtirme Kursl art
yrhnda Kocaeli'nde bu kapsamda 5 kurs dtizenlenmig ve 100 kadrn kursiyer bilgisayar operatdrlti$ti
konusunda ef,itim almrqhr. Yine 1995 yrhnda oziirhiler igin dtzenlenen iggticii yetigtirme kurslannda 60
kigiye, konfeksiyon biqici, elektronik bilgisayar operatdrliigri ve diSer terzilik igleri alanlarrnda kurslar
verilmiqtir.
1.995
1997 yil.rnda 2 kuaforluk kursu 35 kigiye, 1998 yrhnda 1 kuafdrli.ik kursu 18 kigiye verilmigtir. 1998 yrhnda
dflzenlenen kurstan sonra Kocaeli'nde, iggflcri yetigtirme kursu diizenlenmemigtir.
Damgmanhk Hizmetleri (Genglere Ytinelik Politikalar)
iq oe Meslek Darugma Merkezi Qalqmalarr
1998 yrhnda yasalagarak faaliyetlerine baglayan meslek danrgma merkezleri gegitli ddnemlerde,
okullarda; d$rencilere ve 6f,renci velilerine meslek darugmanh$ yapmaktadu.
1998
yrhnda toplam 196 kigiye
1999 yrhnda toplam 453 kigiye
2000 yrhnda toplam 276kigiye
2001.
yrhnda toplam 708 kigiye
2002
yrhnda toplam 402 kigiye
2003 yrhnda toplam 647 kigiye bireysel danrgmanhk hizmeti
verilmigtir.
Okullarda dSrencilere ve velilere ortaklaga verilen, meslek danrgmanh$r ise g<iyledir:
2001
yrhnda toplam 19 okulda 2387 kigi,
2002
yrhnda toplam 38 okulda 5237 l<gi,
2003 yrhnda toplam 32 okulda 3488 kigi
2002 yrhnda
toplu olarak damgmanhk hizmeti almrgtrr.
fiilen askerli$ini yapmakta olan 1900 kigiye i9 arama teknikleri ve iggocti piyasasr ile
ilgili bir seminer
dfl zenlenmigtir.
2003 yilrnda iiniversite son srnrf d$rencileriyle, ilimizdeki meslek liselerinin son srnrf dSencilerine
ydnelik olarak 28-29 Nisan tarihlerinde VL insan Kaynaklarr ve istihdam Fuarr gahgmalarr yaprlmrg
olup fuar etkinlikleri gergevesinde son srnrf d$rencilerin igverenlerle yijz yize gOrUSme, ig mtilakatrnda
bulunma ve iqyerlerine iq bagvurusunda bulunabilme imkanlarr ile iq piyasasr ve ig hayatr ile ilgili bilgt
edinebilmeleri saSlanmrgtrr. Ayrrca fuar siiresince 7 adet seminer programr duzenlenerek 6$rencilerin ig
hayatrna atrlmadan 6nce bilgilenmeleri saSlanmrgtrr. Bu gahgmadan binlerce iiniversite son srnrf 6$rencisi
yararlanmrgtrr.
'7
Bu politika uygulamalanna iligkin savrsal veriler I$KUR Kocaeli
derlenmigtir.
42
Il Miidurltigun'den ahnmrg ve basrh olmavan kayrtlardan
ige Yerleqtirme
Hizmetleri;
ige yerlegtirme hizmetlerini kendisine kayrth igverleri vasrtasr ile gergeklegtirmektedir Bu
igyerlerinin miilkiyetlerine ve sektdrlerine gdre da8rhmlan aqagrdaki qizelgelerdedir.
igfUn
Qizelge
61 : ige
Yerlegtirme Hizmetlerinin igletmelere Gdre Dagrlrmr (Ozel-Kamu)
KAMU
OZEL
999
5B
41
2000
2001
23
2002
32
35
76
36
67
Yrllar
1
ot
64
2003
2004
Knynak: Tirkiye i$KIJR Kocaeli
it Mndi)rlilln
64
68
31
TOPLAM
2010
2757
2252
1375
2758
4009
Ynhk iggnci) Piyasat istatistiklei
iqveren tarafindan davet edilen ve agrk igler igin grirfigmeye gonderilenlerin sayrsr yrlhk olarak aga$rdadrr.
Buna g6re |$KUR tarafrndan igverenle goriigme yapmaya 1999'dan 2003 yrhna kadar toplam 39 bini agkrn
kigi gdnderilmigtir.
Qizelge 62: Agrk i9 Daveti iqin igverenle Gdriigmeye Gidenler
DAVET19
TOPLAM
Yrllar
GONDERME
1999
4361
755
5't 16
2000
2001
6884
643
368'1
1601
7505
5282
2002
6805
2003
10,357
1328
3486
13.843
81 33
Kaynak: Kocaeli i$KLIR istatistiklei bilgileindcn derlenmigtir.
Qizelge 63: igKUR Tarafindan Yaprlan igyeri Ziyaretleri
Yrllar
Z.SAYISIT
999
714
2000
2001
2002
2003
648
1621
550
3621
4171
214
279
51 16
5330
51 00
5379
1
I.TEMASI
2849
TOPLAM
3563
2269
Kaynak: Kocaeli i $KUR istatistiklei bilgile inden derlenm igtir.
Toplum Yararrna Qahgma Programr
Bu kapsamda gegitli kamu kuruluglarr ile, ilin kalkrnmastna,yeniden yaprlandrrrlmaslna
ve
dUzenlenmesine ydnelik gelir arttrrrcr bir 6nlem ve 6zel girigimcili$in teqviki ile igsiz vatandaglarrn
sorunlartna ve saf,Lkh imkanlar olugturmalarrria olanak saSlamak amaqlarrna y6nelik olarak Dtnya
Bankasr'run finansal destefi ahnmrgtrr. Bu qergevede Kocaeli Il Mtdtrliigii 38 proje haztrlamrq ve
Haziran 2000'de uygulamaya konulmuqtur. Projeler 2000 yrh Arahk ayr itiban sona ermigtir. Bu
kapsamda;
18 Gcinderme: Seqme ve davet yaprlan i9 arayanlar ile
giinliik baqvuruda bulunanlartn,igverenle gdrtqme yapmak iizere iqyerine
grinderilmesi. Btitun tanrmlamalar igin Bkz. igKUn lstatistik yrlh$r 2003.
re Davet: ig arayanlara, i.initelerimizde kargrhkh gilriigme yapmak amacryla yaprlan qaSn
f
igyeri Ziyaret: igverenlerle igyerinde dof,rudan ya!rlan ig gcirtigmesi.
2'
igveren Temast: igverenle telefonla yada yazrh olarak yaprlan is Sajruqmesi..
43
1702
kigi 6 ay stire ile geqici olarak istihdam edilmigtir. Asgari i.icret tizerinden ticretlendirilmigtir.
38 Projenin maliyeti 7,656,1,30,000 TL olmugtur.
i9 elbisesi, ya$murluk, ayakkabr vs.. gibi sosyal yardrmlar sa$lanmrgtrr.
Profeler baqladr$rnda igqilere y6nelik " ige Ahgtrrma E$itimleri" verilmesi saSlanmrgtrr.
Yine proje son ayl igersinde katrhmcrlara ycinelik hazrrlanan "i9 Arama Teknikleri ve Ozgeqmig
Hazrrlama" konularmda seminerler verilmigtir.
Yine proie son ayr igersinde katrhmcrlara yonelik hazrrlanan "ig Arama Teknikleri ve OzgeEmig
Hazl,rlama" konulannda seminerler verilmigtir.
B- Kocaeli'nde Uygulanan Pasif
iqgticii Piyasasr Politikalarr
Pasif politikalar olarak adlandrrrlan iggtici.i politikalarr igsizlikle miicadelede igsizlere sadece gelir deste$i
saf,layan uygulamalan iqermektedir. Kocaeli'nde bu gerqevede yaprlan gahgmalar igsizlik sigortasr
uygulamalarr ve ig kaybr tazminatlarrdrr.
igsizlik Sigortast
igsizlik siSortasr iidemeleri Mart 2002 tarihinde baglamrg ve bu kapsamda 01.03.2002-31.1,2.2003 tarihleri
arasrnda igfUn tarafindan toplam 4147 kigiye igsizlik sigortasr kapsamrnda 6deme yaprlmrqtrr.
ig Kayh Tazminatr
Bu tazminat Ozellegtirme kapsamrnda igsiz kalan kigilere ydneliktir. Bu tazminat igginin en son aldrSr iicret
tizerinden ddenen ve en az3 ay en fazla 8 ay ridenen bir tazminattrr. Buna g6re gahgrlan grin sayrsrna ba$h
olarak 550 gtin qahgmrQ bir iggi 3 ay, 1L00 giin gahgmrg igqi 4 ay, 1650 gun gahgmrg igqi 6 ay, 2200 gtin
qahgmrg igqi 8 ay bu tazminattan almaya hak kazamr.
Petrol Ofisi'nin dzelegtirilmesi ile beraber 2001 yrhnda igten grkarrlan 69 kigiye, 8 ay siire ile i9 kaybr
tazminah ddenmigtir. 2003 yrhnda diSer illerden nakil gelen 2 kigiye, 20M yrhnda di$er illerden nakil
gelen 3, iGSAg'tan grkarrlarak tazminata hak kazanan 2f kigiye i9 kaybr tazminatr ridenmigtir.
Qizelge 64: Ozellegtirme Nedeni ile i9 Kaybr Tazminatr Alan Kiqiler (1996-2004)
Ytllar
lg Kaybr Tazminatr
Almava Hak Kazananlar
996
998
383
2001
69
1
1
Kaynak: ig Kururuu istatistik
Yttltfi, ilgili
3.5 Kocaeli'nde Sosyal
320
2003
2
2004
24
ynLu., 2004 iSKUR istatistiklerindu derlenmigtir.
Giivenlik ve Giivencesizlik
Kocaeli'nin sanayilegme sUreci sosyal sigorta kapsamrna giren gahgan saylslna paralel artrglar sa$lamrgtrr.
1965-1'975 yr.llart arasrnda gerek SSK kapsamrndaki igyerleri sayrsrnda gerekse SSK'h qahganlarrn sayrsrnda
dnemli artrglarrn oldu$u d6nemdir. Sosyal grivenlik kapsamrndaki iggi ve memurlann iggticii igindeki
payr artmaktadrr.
Bu artrgta iggucti igindeki ticretlilerin payrnrn artmasrnrn etkisi bulunmaktadrr. 1960 yrhnda iggricu iqinde
ticretlilerin payt %20 dolayrnda iken, 1980'de bu oran %55'e ulagmrgtrr. Bu artrglarda cjnemli etkenlerden
44
biri gahganlann btiyiik 6lqiide kamu sektdru igletmeleri tarafindan istihdam edilmelerini bulunmaktadrr.
1964 yrlrnda igyerlerinin %48'i kamu igyeri iken SSK'h igqilerin dc %46'sr kamu kesiminde idi. Bu oran
1970'li yrllardan itibaren 6zel kesim igycrleri lehine .de$igmeye baqlamrgtr. 7979 yrhnda Kocaeli'nde
iqyerlerinin %6'sr kamu, %93'n ozel igyerlerinden olugmaktaydr. Bu gtin ise toplam igyerlerinin sadece
%3'u kamu geri kalanr 6zel sektor igyeridir (DiE Sanayi vc igyerleri sayrmlarr 1964, 1979 ve QSGB 2004
Qahgma Hayatr istatistikleri).
1980 sonrasr donemde ise ricretlilerin istihdam igindeki paylarrnda buytik bir artrg gcirtilmemektedir.
Tanm drgr sektdrlerde ticretli istihdam edilenlerin arasrnda ingaat sektdrii istihdamr 1980 sonrasr rinemli
bir paya ulagmrgtrr. Bu alanrn genig olqi.ide sosyal gtivencesiz istihdam yaratmrg olmast nedeni ile SSK'h
gahqan sayrlarrnda onceki yrllarda gciriilen arhg 1990 sonrasrnda gorulmemektedir.
Kocaeli'nde SSK'h igqi sayrlarrnda yrllara 96re ortaya qrkan geligme a9a$rdaki qizelgeden izlenmektedir.
Nitekim SSK'h gahgan sayrsmda Kocaeli'nde 1970'li yllara kadar Onemli arhg gdriilmtigtiir. Ancak bu
tarihten sonra artq hrzrnda 6nemli oranda bir yavaglama baglamrgtrr.
Qizelge 65: Kocaeli'nde SSK'h igEi Sayrlarrnda De$i9im
Yrllar
lsci Savrlarr
1960
1 965
1 970
15.249
21.276
41.425
68.823
98.204
130.440
167.325
'1980
1
1
990
995
2000
2002
2003
Kaynak: SSK lstatistik
171 .069
189.800
Dedisim %
39.5
94.7
65.8
44.1
32.6
28.4
2.3
10.5
Yrll*lan ilgili Yillar
Ozellikle 1970'1i yrllardan itibaren baglayan yiiksek oranda iggticii gOeU Kocaeli'nde enformel istihdam
olanaklarrnrn yiikselmesine neden oldu$unu dtigundurtmektedir. istihdam 1980-2000 yrllan arasrnda
ortalama her yi %4.9 biiytimiigtur. iggtictine katrlma oranr bu btiyrimeye paralel yirmi yrl iginde tarrm
dahil olacak gekilde %54.5'ten %58|l'e grkmrgtrr.
Aynr d6nem iginde Kocaeli igsizlik oranrn da %5.2'den %8.3'e ytikselmesi enformel istihdam da artrga
neden olmasr beklenir.
Ote yandan enformel istihdamrn kapsamr agrsrndan sadece tarrm-drgr sektdrleri dikkate aldr$rmrz da
iggiiciine katrlma oranlan yirmi yrlhk dcinem iginde yiikselmedi$i gibi daralma igine girmigtir (%M.5'ten
ok32.2'ye inmigtir). Kugkusuz iKO'lann duqmesinde bir dlgtide geng ni.ifusun e$itim olanaklarrmn
yiikselmesinin neden olduSu bir geligimin de etkisi bulunmaktadrr.
Ote yandan, 1980-2000 arasr sanayi istihdamrnrn payrnrn toplam istihdam iginde gerilemesi, hizmetler
sektririinde ise istihdam arhg hrzrnrn dzellikle 1990-2000 arasrnda gok diiqiik kalmasr enformel istihdamrn
genigledigini hatrrlatmaktadrr.
igyeri 6lgeginden bakrldrf,rnda Kocaeli'nde igyeri bagrna di-iqen igqi sayrlarr aqrsrndan kamu kesimi ile 6zel
kesim arasrnda btiytik fark bulunmaktadrr. Kamu kesimi igyerlerinde ortalama 56 kigi istihdam edilirken,
6zel kesim de 15 kigi istihdam edilmektedir.
Ayrrca cizel kesim igyerlerinin %74'n 1-9 kigi gahgtrran igyerleridir (QSCB, 2004). Kuqiik igyerlerinin
enformel ve giivencesiz istihdam yaratma ihtimalinin yiiksek oldu$u agrktr.
45
Grafik 5: Kocaeli'ndc iqqi ve igyeri Sayrlarrnrn Daglnnr (%)
60
50
40
30
20
10
o
1-9
10-24
lsEi
iqEi
2549
50-99
100- 250- 500249 499 999
1000- 5000
4999
ve+
lqEi
Kaynak: Q.SGB, Qalryma Hayah lstatistikleri, 2004
DiE HHIA 2000 yrhndan bu yana kayrtdrgr istihdamr dlgmeye ydnelik sorular sormakta ve enformel
istihdam tahmininde bulunmaktadrr. Buna gcire Tiirkiye'de toplam istihdamrn 2002y:lrnda %52'si
herhangi bir sosyal giivenlik kurumuna kayrth def,ildir. Kocaeli iqin DiE ayrr bir galgma yapmamrghr.
Bu nedenle Kocaeli igin enformel istihdam tahmininde benzer bir hesaplama yrintemini tercih etmedik.
Bunun yerine eldeki verilerle kullanrlan bir bagka ydntemi tercih ettik. DiE'nin kayrtdrgrhk ile ilgili
tasnifinde kendi hesabrna qahqanlar ve iqverenlerin gok biiyuk bdlumuniin herhangi bir sosyal guvenlik
kurumuna kayrth olmadrklarr anlagrlmaktadrr. Bu kesimde gahganlarrn sosyal giivenlik kurumuna
kayrthlrk durumu incelendi$inde %72'si kayrth olmadr$r anlagrlmaktadrr (DiE HHIA 2002 s:101-104).
Benzer argumanln Kocaeli igin kullanrlmasr halinde enJormel istihdam oranr %50' ye grkmaktadrr.
Odunq alrnan hesaplama ydntemine gdre Kocaeli igin enformel istihdam: 2000 yrtt igin Kocaeli Toplam
iggr.icr.i: 548.622 kigidir. Bu sayrdan kendi hesabma gahEanlar ue iguerenlerin toplamr Etkarhldt{r zaman geriye
456.444kigikalmaktafur.BumiktarpotansiyeliSgicii arzrolarakkabuledilmektedir.Buarzigindensosyal grioenlik
kapsamtndaki aktif sigortalian gtkarttrlrmtz zaman geriye kalan enformel istihdam olacakttP (Hesaplama
ydntemi igin Yeldan-Boratav-Kdse) www.newschool.edu/cepo/papers/archivel/ cepol2o.pdf erigim:
3.1.2005). Enformel istihdam bu hesaplama ycintemine g6re Kocaeli'nde 220.033 kigidir. Bu sayrrun
toplam istihdam iqindeki payt %43 gibi oldukqa yiiksek bir oranda bulunmasr Kocaeli kayrt drgrhsrrun
tinemini vurgulamaktadrr.
Kocaeli iqin sigorta kapsamrndaki aktif niifusun belirlenmesi iqin sadece SSK'h aktif sigortahlar, Emekli Sandr$r sigortahlan ve
BaSkur sigortahlan ahnmrqtrr. Tanm sigortahlan dahil edilnrenrigtir.
46
igfUn
Kocaeli
SONUqLAR VE ONERILER
Kurumunun uyguladr$r Aktif iqgiicu pivasasr politikalarrmn etkin
biqimde
uygulanmasr igin mevcut yaprlanmanrn yeniden gdzden geqirilmesi gerekmektedir. $u anda heniiz
,rygula.r-,a agamasrnda olmayan aktif iggi.icii piyasasr politikalannrn kapsama ahnmasr ve mevcut
olanlarmda etkin uygulanmast saSlanmahdrr.
2.
iggiicU piyasasr politikalarr halen uygulanmakta oldu$u gibi Kurum iqindeki birimlere ayn
gorevlei halinde da$rhlmamah, aksine bu politikalarm biitunluk iqinde uygulanabilece$i tek bir
qahgma biriminde eggtidumlu olarak toplanmaltdtr.
Aktif
Fark[ aktif iggucti piyasasr politikalannrn birbirleri ile etkin iletigim iqinde qahgma temeli
esas alnmahdrr. Bunlarrn Kocaeli igfUR'un mevcut yaplsrna uygun hale getirilerek yeniden
yaprlanmasr saglanmahdrr. Ozetle, Kurum personeline gapraz e$itim uygulanarak proses bazh
tii yerlegim olugturulabilir. Buna gore gahgma gruplarr kurulup, burun igletmeler gruplara
dagitrldrktan sonra her gruba belli sayrda igletme takibi sorumlulu$u verilir. Yetki ve sorumluluk
paylagrmr ile dtizenlenen bu sistemde grup i.iyelerinin daha verimli qahqmalan saSlanabilir.
Kurum tarafindan yaprlan igyeri ziyaretleri sayrsr arttrnlmah bu sayede ig piyasalannrn yakrndan
takibi saSlanmahdu. i9 piyasalarrnrn yakrndan takibi sayesinde bu piyasalarla sorumluluk alarak
qalryanlai mevcut sektorler hakkrnda daha genig bilgiye sahip olacaklardrr. Bu baSlamda Kocaeli
merkez drgrnda qevre ilqelerin iggtici.i piyasalarr hakktnda ayrrntrh bilgiye sahip olunmahdrr. Bu da
Kocaeli ili iqinde iggi.ici.iniin mobilitesini ytikseltici etki saglayabilecektir.
iggtictl ihtiyaq analizi raporu her altr ayda bir di.izenli olarak yaprlmahdrr. Buradan elde edilen
bilgiler rgrf,rnda igfUn Kocaeli'nin izledigi aktif politikalarrn gtincellegtirilmesi saSlanacaktrr.
6.
iggtici.i piyasasr ihtiyaq analizi esas ahnarak, piyasada ihtiyaq duyulan ve en fazla talep gdren
mesleklerin iqgticii yetigtirme kurslart dtizenlenerek kargrlanmast sa$lanmahdr.
$uanda mevcut "il istihdam Kurullanmn" daha etkin olarak qahqabilmesi igin igfUn tarafindan
yaprlan iggiicii ihtiyaq analizi raporu bu kururlarda tartrgrlmah, raporun yeniden gekillenmesinde
farkh sosyal ortaklarrn igbirli$i sa$lanmahdu.
iggUcu yetigtirme kurslarr, farkh
STK'larla ortak protokoller dtizenleyerek daha etkin gahgmasr sa$lanmahdrr.
Aktif iggiicu piyasasr politikalan iginde sayrlabilecek olan
iggucii ihtiyaq analizin sonuglanna g6re ihtiyag duyulan meslekler daha gok geleneksel ve erkek
istihdamrnr 6ne grkaran meslek gruplarrnda yo$unlagtr$r gdzlenmektedir. oysa kadrn iggiiciiniin
istihdama katrlma qansr bu meslekler agrsrndan zayrf olmaktadrr. Bu nedenle kadrnlann geleneksel
olmayan yeni ig alanlarrna yonlenmesini sa$layacak ve onlara yeni meslekler kazandrracak
eSitimlerin diizenlemesi gerekmektedir. Bu batlamda iggi.icii drgrnda olan cizellikle ev kadtnlartna
ydnelik gegitli meslek edindirme kurslart olabilir.
Ozellikle Kocaeli'nde kadrnlara ydnelik meslek kazandrrmayr amaglayan sivil toplum drgiitleri ile
igbirli[i yaprlarak kadrn istihdamrnrn artmasr igin dnlem ahnabilir.
piyasasr politikalarr arasrnda sayrlan sakatlara yonelik politikatann Kocaeli i$XUn
tarafrndan uygulanmasr gerekmektedir. Bu ba$lamda sakatlann, eski hiikiimliilerin mesleki
rehabilitasyonlan igin e$itim programlarr dUzenlenebilir. Bu sayede iggiicti piyasasrna sakat ve
eski hi.ikiimltilerin uyumu sa$lanmrg olacaktrr. ilde Valilik veya STK'larca bu vdnde oluqturulan
projelere (Bizim K6y ve Giilen Yuzler Profesi bkz ek 1).
9.
Aktif iqgiicu
10
Kocaeli'nde dzellegtirme sonucu igsiz kalanlarrn yeniden iqgiicti piyasalanna katrlabilmelerini
sa$lamak iqin kendi e$itim ve meslek yaprlarrna uygun alanlarda yetigtirilebilmelerini sa$layacak
ef,itim programlan gegitli STK'larla ortak olarak dtzenlenmelidir. Bunlara 6rnek olarak Diinya
Bankaslnrn Ozelleqtirme Sosyal Destek Projesi verilebilir.
47
11.
Kurumun iqe yerlegtirme hizmetlerinin daha etkin yaprlabilmesi iqin, igverenler ile temasrn si.irekli
ve dtizenli olmasr saSlanmahdrr. Bu sayede igveren talepleri ile iggtiLcii niteliklerinin ortiiqmesi
sa$lanacaktrr.
etkili hale getirilmesi iein igKUIt personeline bu hizmetlerin
onemi ve kullanma y6ntemleri aktanlmahdrr. Krsaca kurum iqi egitimin etkin olarak sa$lanmasr
I$KUR'un bu ti.ir meslek danrgmanhk faaliyetlerinin potansiyelini arttrracaktrr.
L2. Danrgmanhk faaliyetlerinin daha
13.
Aktif
1,4.
Kocaeli iggticii piyasasrnda genq igsizlerin ig hayatlarrna uyumu ve meslek edindirme faaliyetlerinin
I9KUR tarafrndan duzenlenmesi sa$lanmahdrr. Bu gerqevede ozellikle tarrm sektdrtinden agr$a
iggi.icii piyasasr politikalan kapsamrnda igsizlerin kendi iglerini kurmalarrrun 6zendirilmesi
ve bunu sa$layacak teknik danrqmanhk hizmetlerinin igKUR tarafindan verilmesi saglanmahdrr.
qrkan a$rrhkh olarak genq kadrn igsizligine y6nelik mesleki e$itim faaliyetlerinin arttrrrlmasr
gerekmektedir.
48
KAYNAKqA
Eskigchir
Biqcrli, K(2004), "igsizlikle Miicadelede Aktif istihdam Politikalart", Anadolu Universitcsi,
"Qahqma
Ankara
Hayatr istatistikleri",
QSGB (1992, 1998, 2000,2003),
QSGB (2002), "SSK
istatistik Yrlh[l', Ankara
DiE (1998), "Sosyal ve Ekonomik Gcistergeler, Kocaeli": Ankara
DiE (2002a ), "istatistik Yilhgr" :Ankara
DiE (2002b), "DiE (2002) illere Gore GSYIH 1987-200-t' : Ankara
DiE (2002c), "Devlet istatistik Enstitiisii (2002),2OOOGenel Niifus Sayrmr Kocaeli", DiE: Ankara
DiE (2002d), "Hane Halkr iggucu istatistikleri", Ankara
DiE (2001), "imalat Sanayi Geqici Sonuqlarr", Ankara
DiE (2003a), "Tiirkiye istatistik Bulteni" :Ankara
DiE (2003b), "GSYiH Haber Biilteni" 76.5.2003
DiE (2004), "Ttrkiye istatistik Biilteni 2004" : Ankara
DiE (1964,1979,1994), "imalat Sanayi Anket Sonuqlarl'
DiE (1997, 1998, 1999, 2001,, 2oo2), " illere Gore GSYiH", Ankara
DiE (2004), "Ntifus Projeksiyonlan Kocaeli": Ankara
DpT (2003), "illerin ve Bolgelerin Sosyo-Ekonomik Geligmiglik Srralamasr Araghrmasr", Ankara
,,itqelerin Sosyo-Ekonomik Geligmiglik Srralamasr Araqtrrmasr", Ankara
DpT (2004),
Dtinya Gazetesi Kocaeli Eki Ocak 2005
"Giilen Yrizler Projesi Raporu", 2004: Kocaeli
Ciirsel, S-Levent, H (2002), "Ttirkiye'de iggUcti Piyasasr ve igsizlik", TUSIAD, 12-354, istanbul
|FMC (Tarihsiz), "17 A$ustos Depremi'nin Kocaeli ve Sakarya illerine Ekonomik ve Sosyal Etkileri",
iFMC ve i.U iktlsat Fakultesi Ortak Yayrnr,istanbul
igrun
ogg5,1996,1s97,1,988,1999,2000,2001,2002,2003),"istatistikYrlhsr":Ankara
KSO (2002/ 4), "Investment Areas In Kocaeli, Chamber of Industry" : Kocaeli
KSO (2003), "1gO/2293 Sayrh 3 Temmuz 2003 Tarihli Yazr": Kocaeli
"il Hakkrnda
Genel Brifing": Kocaeli
"Kocaeli
imalat Sanayinde 2004 YrLnrn ilk Uq Aymda Geligmeler", Kocaeli
KSO (2004b),
KSO (2004c), "Yatrnm Tegvik Belgesi Alan Firmalar" Yayrmlanmrq Bilgi
KSO (2004a),
Petrol-ig (2003), "Petrokimya Sanayi ve Petkim", Petrol-ig Sendikasr \ay ' 82, istanbul
T.C Bagbakanhk KSSGM (1999) "QahgmayaHaz;r iggiicu Olarak Kentli Kadrn ve DeSigimi", Ankara
Tuna1, i. (2003), "Tiirkiye'de iggucii Piyasasr ve istihdam Aragtrrmasl', Turkiye iq Kurumu, Ankara
yeldan, E. (2001), "Kiiresellegme Siirecinde Ttirkiye Ekonomisi", iletigim Yay. istanbul
yener,5.(1977),'1965-1,970 Ddneminde iller Arasr Gdqler ve Gdg Edenlerin Nitelikleri" Ankara
Yurt Ansiklopedisi (1983), Kocaeli Fasikiilii. 7.Cilt Anadolu Yayrncrhk, istanbul
www.die.gov.tr
www.gosb.com.tr
www.isku r. gov. tr
www. kosano.org.tr
www.newschool.edu/cepo/papers/archivel/ccpo1 20.pdf erigim: 3 1 2005)
49
EKLER
Ek 1. Kocaeli Lise ve Yiiksek ESitim Kurumlannrn Osrenci Sayrlan ve B6liimleri
1".1
Lise ve Dengi Kurumlar
1.2 Kocaeli Meslek ESitimi
1.2.1
Halk Egitim Merkezi
1.2.2 Belediyeler
1.2.3 DiSer
1.3 Ytiksek
E$tim Kurumlarr
Ek 2. Kocaeli Organize Sanayi Bdlgeleri
Ek 3. istihdamrn Arttrrrlmasrna Ydnelik Bazr Kurum ve Kuruluglann Gciriigleri
Ek 4. ILO ve igKUR Tarafindan Yaprlan Kocaeli iggucu ihtiyaq Analiz Raporu
Ek 5. Kocaeli iggticu ihtiyag Analiz Raporu'nda Kullamlan Soru Formu
50
EK 1: Kocaeli Lise ve Yiiksek ESitim Kurumlarrnrn Ofrenci Sayrlarr ve Bijli.imleri
1.1 Lise ve Dengi
Kurumlar
Endustri Meslek ve Teknik Lise Anadolu Lisesi
Krz Meslek L. Krz Tek. Meslek Lisesi
Tic. Mes. L. Drs Tic. Mes.L. And. Tic. M.L
SaSlrk Meslek Lisesi
Cok Prooramh L.
Genel Lise
5
0,510
4670
5200
3
720
5
3350
24.960
2556
3434
55400
11
7
1
40
Anadolu Lisesi
6
10
87
Di6er
Toolam
Kaynak:
Kapasitesi
Okul Saytst
Okullar
il Milli Editim Miiiliirliiiii
bilgileinilen derlenmiEtir
MESLEK LiSELERi VE OCRENCi SAYILARI
Znbeyde Hamm Krz Meslek Lisesi
O6renci Savrsr
Biiliim
Cocuk Gelisimi ve Editimi
Tekstil Konfeksivon ve Teknoloiisi
El Sanatlarr Teknoloiisi
46rdama Grda Teknoloiisi
Tasarrm Teknoloiisi
121
102
93
81
58
izmit KrzMeslek Anadolu Lisesi
Ogrenci
Btiliim
Savrsr
197
167
127
75
96
24
Cocuk Gelisimi ve Editimi
Tekstil Konfeksiyon ve Teknoloiisi
El Sanatlan Teknoloiisi
A6rrlama Grda Teknoloiisi
Tasarrm Teknoloiisi (Grafik)
Seramik
Anadolu Meslek Lisesi
Odrenci Sayrsr
Btiliim
Rilnicawar
109
75
Tekstil Konfeksivon
Tasarrm Teknoloiisi
73
Korfez Krz Meslek Lisesi
Odrenci Savrsr
B6liim
Cocuk Gelisimi ve Editimi
Tekstil Konfeksivon ve Teknoloiisi
El Sanatlafl Teknoloiisi
A6rrlama Grda Teknoloiisi
51
135
58
11
47
Mevcut
66renci
13 289
4451
5525
344
2476
25,893
2290
4212
58480
Hereke Krz Meslek Lisesi
B6liim
Oqrenci Saylsr
3ocuk Gelisimi ve Fditimi
Biloisavar Yazrlrm
54
38
Gebze Qolakofilu Anadolu Meslek Lisesi
Biiliim
Oirenci Savrsr
Bi.rro Yonetimi ve Sekreterlik
57
275
Tekstil Konfeksivon ve Teknoloiisi
Cilt Bakrmr ve KuaforlUk
El Sanatlan Teknoloiisi
Adtrlama Gtda Teknoloiisi
Tasarrm Teknoloiisi
(,ocuK Gelisami ve Eoitami
117
93
101
98
139
Kocaeli Atatiirk Anadolu Teknik, Teknik Lise ve Endiistri Meslek Lisesi
Biiliim
Odrenci Savrsr
Biloisavar Yazrlrm
Elektrik
Makine Ressamlrdr
Tesisat Teknoloiisi
13
404
243
259
176
Tesvive
196
Kiisekiiy Endiistri Meslek Lisesi
Biiliim
Odrenci Savrsr
ls Makineleri
Plastik isleme
177
154
Kimya
129
Sabancr Anadolu Teknik Lisesi ve Anadolu Meslek Lisesi
Biiliim
Elektronik
Elektrik
Matbaa
Kimva
Odrenci Savrsr
264
274
218
255
PAGEV Anadolu Meslek Lisesi
BiilIm
Plastik Teknoloiisi
Odrenci Savrsr
146
Gebze Anadolu Teknik, Teknik ve Endiistri Meslek Lisesi
B<ili.im
Tro Elektronidi
Odrenci Savrsr
104
66
Endtistrivel Elektronik
Makine
61
Bilqisavar
Elektronik
119
346
407
338
360
Elektrik
Kalrocrlrk
Metal lsleri
392
Tesvive
Mobilva Dekorasvon
175
STFA Endiistri Meslek Lisesi
Biil0m
06renci Savrsr
Bilqisavar
Elektronik
111
Elektrik
150
117
Makine
lnsaat Ust Yaor
Mekatronik
114
124
30
Giilctik Anadolu Denizcilik Meslek Lisesi - Teknik Lise ve Endiishi Meslek Lisesi
Biil0m
Odrenci Sayrst
Elekkik
520
Giiwerfc
oo
Makine
55
179
Mobilva ve Dekorasvon
Tesvive
Metal lsleri
Gemi Makineleri
402
394
107
Ktirfez Anadolu Teknik, Teknik ve Endiistri Meslek Lisesi
Biil0m
06renci Savrsr
Tesvive
Makine Ressamlrdr
Metal lsleri
Mobilva Dekorasvon
Elektrik
Elektronik
357
1ao
322
166
434
261
Hereke Nuh Qimento Teknik ve Anadolu Meslek Lisesi
Biiliim
Oirenci Saytst
Elekhik
Biloisavar
157
72
Kimva
Bova Teknoloiisi
Tekstil Dokuma
168
76
75
Tavgancrl Marshall Boya Qok Programh Lisesi
Biiliim
Muhasebe
Biloisavar
Odrenci Savrsr
237
'135
Gebze Dilovasr Teknik Lisesi
Biiliim
Oirenci Savlst
Elektrik
Elektronik
Biloisavar
zt J
88
59
109
164
Kimya
Muhasebe
Kargryaka Tiiprag Qok Programh Lisesi
Briliim
Oorenci Savrsr
Elekkik
Makine Ressamlr6r
Muhasebe
94
174
94
Derince Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi
Btiliim
Oirenci Savrsr
Bilqisayarl Muhasebe BoklmLi
100
55
15
Biloi lslem
Drs Ticaret Boliimti
Gebze Qayrrova Ticaret Meslek Lisesi
Btiliim
Odrenci Sayrsr
Muhasebe
1
840
Gi,lciik ihsaniye Ticaret Meslek Lisesi
Biil0m
Odrenci Sayrsr
Muhasebe
Biloisavar Proq.
353
73
Ahmet Parmaksrzo$lu Ticaret Meslek Lisesi
Btil0m
Odrenci Savrsr
Muhasebe
Bilgisayarlr Muhasebe
Aqrkogretim Lisesi Muhasebe
Boltimti
565
300
f50
1.2 Kocaeli'inde Meslek E$itimi
Kocaeli'nin bir sanayi gehri olarak nitelikli ve ara eleman ihtiyacrmn olmasr, Kocaeli'nde mesleki e$itim
yapan sivil toplum drgiitlerine ve bu alanda eSitim yapan kurumsal yaprlara olan ihtivacr siirekli
krlmaktadr. Bu bakrmdan il genelinde mesleki eSitim yapan kuruluglar ve bunlarrn hangi meslek
dallarma iligkin yaptrklarr e$itimler gciyledir.
1.2.1.
Halk Ef,itim Merkezleri
Kocaeli Halk ESitim Merkezi ve ilqe merkezlerindeki halk e$itim merkezlerinde yaprlan qegitli mesleki
e$itim kurslarr govledir:
54
Ef,itim Merkezi Tarafrndan Verilen Kurslar ve O$enci Sayllarr
Kriy Kurslarr
(ursun Adr
Kurs
Uleslek Kurslarr
Koy + $ehir
$ehir Kurslarr
Kursiyer Sayrsr
Kurs
Kurs Kursiyer Toplamr
(adrr : rlza I Ioplam
Ioplan )ayrs (adrr
Ioplan
Kursiyer Sayrsr
yrs
\rrcrlrk
1
21
,1
\scrlrk - Tabldot
2
22
22
2
1
5
10
15
5
10
15
59
70
41
379
294
673
44
390
253
743
2
12
30
42
2
12
30
42
24
24
I
5
I
14
3
5
JJ
38
lirro Yonetimi Sekreterlik
3
53
13
66
3
53
13
bb
)rs Tic. Elemanlr6r
1
14
8
22
14
8
:6itici Anne Cocuk Bakrcrsr
1
20
1
20
20
Nakrsr File isi
1
12
12
12
12
Nakrslarr
1
12
12
1
12
4
60
5
65
7
107
22
22
2
\utocat
liloisavar OoeratorliLdri
11
lilqisavar Bakrm ve Onarrm
liloisavar
ll
il
ll
Ofi
s Prooramlama
Sanatlarr
2
3
47
47
irkek Berberli6i
26
2
I
141
141
26
20
4
21
21
48
4B
22
12
5
22
112
22
8
146
146
17
287
lasta ve Yaslr Bak. Refakatci
2
35
35
I
35
s Makineleri Kullanrmr Forklif
J
I
51
52
J
1
51
52
5
121
7
134
5
139
21
21
3ivim
(uafor[ik
(iLmes Hawancrlrdr
1
'18
18
21
1
6
'1
'16
21
287
35
I
194
194
28
516
Mikro Muhasebe
J
38
4
42
3
38
4
Muhasebe Elemanlrdr
1
17
5
22
17
5
22
Jsta Oort. Hazrrlama Seminer
1
186
29
215
186
29
215
1
14
6
20
14
b
20
Makine Nakrslarr
/aolt Bova Tek. Resim
fet. Kalorifer Atescili6i
/et. Doialqaz Kal. Atescilioi
/et. Sanavi Atesciliqi
Makine Nakrsr Bevaz is
ll
ll
ll
19
114
aaa
BO
80
4
68
68
7
148
148
2
60
60
4
60
60
6
120
120
1
22
aa
22
22
I
15
15
Sanatlarr Takr Tasarrmr
ll Sanatlarr Kumas Rolvef
ll Sanatlarr Ahsap Bovama
42
3
Sanatlarr Graviir
Sanatlarr Kumas Desen
516
1
16
lo
2
30
30
1
20
20
2
35
35
17
17
1
17
,t
1
1
19
19
20
1
16
'16
121
I
20
-,
4
91
91
6
121
2
27
27
2
27
1
20
24
1
20
14
292
3rafik Seriorafik
2
16
19
35
2
16
19
35
lalrcrlrk Ytin
(ilim DokumacrLdr
2
6
JZ
38
2
6
32
38
Stilistik
(umes Hawancrlrdr
v Mefrusatr
Temel Muhasebe
21
I
21
345
1
21
345
'15
1
1
1
75
968
345
1313
tJ/
131
15
7
1842 708
24
21
637
15
1
a1
27
4
2t
1
35
15
)erakende Satrs Elemanr
Ioplam
4
15
)4.
ZJ
22
1
15
7
22
2258
206
2810
953
3863
.
Kdrfez Halk Ef,itim Kurslarr ve Akqam Sanat Okulu
Korfcz tlalk Egitim Merkezi'nde 2003/2004 dsrctim yrhnda verilen kurslar ve oSrenci sayrsr aqafrdaki
gibidir:
Briliim
Odrenci Savrsr
Biloisavar
El Sanatlarr
Givim
Mefrusat
Ktafi\rliik
Makine Nakrsr
Kurban Kesim Elemanr
lnqilizce
.
Gebze Halk
Efitim Kurslan
062
199
56
56
1
49
77
10
16
ve Akqam Sanat Okulu
Odrenci Savrsr
Biil0m
Kalorifer Atesciliqi
Makine Nakrslarr
Givim
Modelistlik
El Sanatlarr
Riloisavar
Elektrik
Elektronik
ls Makineleri (Forklift)
Kavnak
Kuafor
Bova Badana
Duvar Orme
Favans
. Kandrra Halk Egitim Kurslan
52
116
38
25
13
253
11
11
42
20
13
22
'13
14
ve Akgam Sanat Okulu
Biiliim
Oqrenci Savrsr
Oto Elektrikcilioi
Kalorifer Atescilidi
El Sanatlarr (Baskr Resim, EvAksesuarlart,
Makrame. Nikah Sekeri Sitslemecilidi)
Biloisavar Gis Prooramlarr
Makine Nakrslarr. Givim
Elektrik Tesisatcrlrdr
Mantar Yetistiricilidi
Srdrr Yetistiricilidi
Bahce Bitkileri Botanik
Bilqisavar Kullanrmr lnternet
Ev Mefrusatr
. Giilctik Halk Ef,itim Kurslan
12
21
72
60
72
14
20
10
12
69
123
ve Akgam Sanat Okulu
Odrenci Savrsr
Biil0m
Muhasebe
Kalorifer Atescilidi
B lqisavar O perator[]q [i
18
64
128
i
56
. Karamiirsel Halk E[itim
Kurslarr ve Akqam Sanat Okulu
Biiliim
Odrenci Savrsr
Arrcrhk
80
25
Biloisavar Ooeratorhidii
Kurban Kesim Elemanr
. Derince Halk E$itim Kurslan
21
ve Akgam Sanat Okulu
Biiliim
Odrenci Savrsr
Bilqisayar
Makine Nakrsr
Giyim
El Sanatlarr
Mefrusal
Toolam Odrenci Savrsr
158
100
'100
100
100
558
b. Kocaeli Qrrakhk E['itim Merkezleri
Kocaeli Qrrakhk ESitim Merkezinde e$itimi verilmekte olan kurslar gunlardrr
Biiliim
:
Odrenci Savrsr
Tesvive
Metal lgleri
Tesisat
Elektrik
Motor
Elektronik
Doktimci.iltik
Doqemecilik
Agaq lgleri
Matbaacrlrk
86
83
1
57
236
19
43
Tezilik
Berberlik
Ayakkabrcrhk
Yryecek Haztrlama ve Pisirme
Konfeksiyon
Fotodrafcrlrk
Tascrkk
Plastikgilik
Kuru Temizleme
234
2
20
40
4
1
Satrg Elemanlrgr
57
.
Gebze Mesleki ESitim Merkezi
Gebze Mesleki Egitim Merkezi'nc1c verilmekte olan kurslar ve o$renci sayrst g6vledir:
I.Diinem
(2003)
USTALIK
KALFALIK
Ogrenci
NO
NO
ANA MESLEK DALI
1
Tesvive
2
Metal
3
16
Krvmetli Tas islemeciliqi
Tesisatcrhk
Elektrik
Motor
Elektronik
l-)nkiimeiilfik
Dosemecilik
Aqac isleri
Matbaacrlrk
Terzilik
Berberlik
Cam islemecilidi
Protezcilik
Tekstil
17
Hahcrltk
18
19
21
Avakkabtctltk
Otelcilik
Yivecek Hazrrlama ve Pisirme
Konfeksiyon
160
21
22
Yaorcrlrk
325
23
24
Fotodrafcrlrk
25
Plastikcilik
Saatcilik
Cicekcilik
Kuru Temizlemecili6i
Reklam Tabelacrlror
Satls Elemanllql
22
23
24
25
26
4
5
6
7
8
I
10
11
12
1
14
15
20
26
27
28
29
30
Tascrlrk
Savrsr
277
424
57
1B
453
731
64
12
14
178
ANA MESLEK DALI
Tesvive
2
3
4
5
6
7
I
I
10
Metal
Krvmetli Tas lslemeciliqi
Tesisatcrlrk
Elektrik
Motor
Elektronik
l-)iikiimeiiliik
Dosemecilik
A6ac isleri
33
11
Matbaacrlrk
11
12
399
4
'13
7
30
15
16
17
18
19
Terzilik
Berberlik
Cam lslemecilidi
Protezcilik
105
20
2
7
7
2
10
4
14
4
2
27
13
29
22
30
28
58
Tekstil
Halrctlrk
Avakkabrcrlrk
Otelcilik
Yivecek Haadama ve Pisirme
Konfeksivon
Yaorcrlrk
Fotodrafctltk
Tascrlk
Plastikcilik
Saatcilik
Cicekcilik
Kuru Temizlemecilidi
Reklam Tabelacrlr0l
Satrs Elemanlrdl
Ogrenci
Savrsr
54
70
22
7
188
201
30
6
44
B
5
121
z
1
1
J
11
49
26
165
1
1
2
3
0
n
0
4
lI.Dtinem
S
rra
(2003)
Meslek Dalr
qrrak Ogrenci
Kalfa O0renci
Usta 0grenci
Toplam
Saytst
Sayrsr
Savrst
0grenci Sayrsr
Alrim nyum Dogramacrlr0r
11
I
2
21
2
Asarl k
11
58
10
79
3
Avakkabrcrl
6
93
r
layan
r
Berberll0l
54
33
3
Setonarme Demircili0i
10
5
3etonarme Kalrpqrlr0r
to
I
24
Siloisavar Bakrm Onafl mr
3
2
5
lobinaj
I
11
21
lilt
Bakrm Onanmr
10
)r9 Giyim
11
)is Protezcili6i
)izel Motor ve Yakrt Pompa Enerji
12
2
k
3
t3
4
30
253
119
5
377
7
I
I
5
6
\varlavrcrst
130
13
:lektrik Tesisat
39
68
23
14
:lektrikli Ev Aletleri Bakrm ve Tamiri
I
17
4
30
tc
Erkek Berberiioi
142
't 10
27
279
16
:t
2
1
ncrlrk
6
6
18
:otodrafctltk
2
19
laberlesme Cihazlan
1
6
20
c Givim
2
20
17
ve Et Urunleri
tn
3
2
1
8
2
I
22
)1
s Makineleri
10
10
3
(a|pcrhk
't1
8
2
2'l
2a
iaporta
(aynakcrlrk
23
2
48
7
69
25
(uyumculuk
26
ilatbaacrlrk
27
vlobilyacrlrk
28
tlotor Yenilestirme
29
vlotosiklet Tamiri
30
)to Boya
21
)to
Elektrik
38
3
2
6
6
2
ZJ
35
37
I
81
1
1
I
2
2
5
1
2
27
7
15
19
33
8
60
78
72
23
173
\2
)to Motor
)3
rastacrlrk
1
3
\4
)laslik D06ramacrlrdr
18
2
]5
ladvo TV Tamiri
t1
16
27
36
Reklam Tabelacrlrdr
4
7
1'1
Sac isleri
2
38
Seriorafik Ciltleme
3
l9
Seruis Garsonluk
40
Srhhi Tesisatgrlrk
2
4
Soduk Demircillk
2
4
2
2
5
11
11
t2
fesviyecilik
87
4
43
Tornacrl k
16
34
t4
rlst Yilzev lslemecili6i
45
)arkuteri Grda Satrs Elemanr
16
Trbbi Malzeme Satrs Elemanl
7
r
4
6
4
92
I
2
t0
:lektronik Malzenre Satrs Elemanr
t9
ieramik ve Q nlcilik
foplam
58
4
12
1
irrtasiye Satrg Elemanr
t8
10
2
5
5
6
6
951
858
181
'1990
. Kandrra Mesleki Epitim Merkezi
2003-2004 Odrenim Ytlt Acrlan
Kurs ve Odrenci
Savrsr
Meslek Dalr
1
2
J
.
Oirenci Savrsr
Elektrik
186
Muhasebe
Tekstil Konfeksrvon Bolumr.i
115
J'
Kandrra Mesleki Egitim Kurslarr
Oto Motor Tamircili6i
Oto Elektrikcilidi
Oto Motor Yenilestirmecilidi
Dizel Yakrt Pompa Eni. Avar.
Kaynakcrlrk
Tesvivecilik
Elektrik Tesisatctlror
Drs Giyim
Frrrncrlrk
Dodramacrlrk
Foto6rafcrhk
Sac lsleri
Kaporta Tamircilioi
Elektrikli Ev Aletleri Bakrm ve Onarrm
Soduk Demircilik
Vitrin Kuvumculudu
Do6aloaz ve Srhhi Tesisalcrlrk
Erkek Berberlioi
Asqhk
Pastacrlrk
Mermercilik ve Srlsleme Tascrl16r
Saat Tamirciliqi
Erkek TerziliSi
Bavan Terzilidi
Kuaforltlk
Kalorifercilik
Et ve Et Urtinleri lsletmecilidi
ls Makineleri Tamircili6i
Ust Y0zev islemecilioi
Duvarcrlrk
Betonarme Demirciliqi
Beton ve Beton Kahocrlrdr
Oto Dosemecili6i
Ziraat Mak. ve Alet Yao. Tamiri
Kuvumculuk Alttn ve Gtimi.]s lslemecilidi
Radvo TV Tamircili6i
Saat Elek. Alt ve Elektro. Arac Sat El.
Sarkiiteri Bakkal ve Grda Paz.
Mobilva Dosemecilidi
Dis Protezcili6i
Motor Yenilestirme
Duvar Kaplama
Givim ve Givim Aks.Sat. Elem.
Bakrm Onarrm Elektrikcilidi
Kaynak: lzntit ITalk E[itinr Merkezi
Kalfa
Usta
Crrak
Toolam
B4
15
25
16
6
115
35
4
1
29
3
'10
42
12
I
18
15
12
4
81
5
'17
32
25
37
130
4
1
1
5
I
3
1
1
6
1
1
I
6
5
8
3
7
4
7
38
1
12
2
24
7
2
4
1
3
6
33
3
1
7
24
4
10
64
18
2
5
4
4
2
3
2
5
1
11
5
1
4
I
5
2
5
2
23
4
1
6
1
13
J
2
7
3
3
3
16
45
18
63
2
1
1
1
2
1
1
1
1
1
1
4
4
2
1
1
2
2
3
1
1
4
2
2
7
2
3
2
I
2
2
2
2
. Giilciik Qrrakhk Efiitim Merkezi
2OO3 - 2004 Oqretim Ytlrnda
Meslek Dalt
1
2
J
4
5
r,
7
8
o
,,1
Verilen Egitimler ve O$ren !
Kalfa
Oqrenci
Berberlik
Motorculuk
Satrs Elemanlrdr
Anahtarcrhk ve Cilinoircilik
Elektrikcilik
39
20
2
12
o
4
Mobilvaqlrk
12
32
5
3
Frrrncrhk
Ascrlr
11
12
13
14
15
16
17
1
1
6
I
Kriltiir,
1
1
3
12
Belediyesi BaEkanhf,'r
Sanat ve Konservatuar
Mudurlii$ti
El sanatlan (resim, heykel, seramik), makine nakrgr kurslarr verilmektedir.
'
Bilgisayar ve ingilizce Kurslart
Bu kapsamda bilgisayar ofis programlarr, ingilizce kurslart verilmektedir.
.
Leyla Atakan Ktilttir Merkezi Fuar igi izmit
Turk Halk Miizi$i, Tiirk Sanat Muzi$i, Batr Muzi$i,
.
Ses
E$itimi (gan), Bale
Srileyman Demirel Ktilttir Merkezi
Tiyatro ve modern dans kurslarr verilmektedir.
.
Saraybahge Belediye Baqkanhfr
Biqki diki9, boyama kurslarr verilmektedir.
. Bekirpaga Belediye
Bagkanhf,r
ilk yardrm, biqki dikig, boyama,
.
20
2
L.2.2. Belediyeler
.
5
I
I
Elitim Merkezi
. izmit Btiyiikqehir
tb
1
1
Elektronik
Cicekcilik
Terzilik
Mermercilik
Dooal Gaz Srhhi Tesisatctltk
Vitrin Kuvumculu0u
Konfeksivon
Kaynak: iznrit Halk
Usta
2
Metal lsleri
0
tayllqlr =-
nakrg, atletizm hakemlif,i
Gebze Belediye Bagkanhf,a
Makine nakrg, biqki dikig
61
Kijrf ez Belediye Bagkanhf,r
El sarratlarr, rolr'6f kurslan, biqki cliki9, ingilizce, bilgisayar kurslarr verilmektcclir
. Gdlctk Belediye Bagkanh$r
Nakrg el sanatlarr, konscrvatuar (saz grubu, koro grubu, folklor)
.
Derince Belediye Baqkanhf,r
Nakrg, dikig, el sanatlarr, ilk yardrrn, e$itici anne
1.2.3. DiSer
. Meksa Vakfr (Mesleki Egitim ve Ki.igiik Sanayii Destekleme Vakfr)
isvigre Krzrlhaq'r desteSi ile ytiriitiilen bu projenin temel amacr clepremden etkilenen 15-30 yaE arasrndaki
genglerin ihtiyaq duyulan mesleklerde e$itilmesi ve yagam koguilannrn iyilegtirilmesidir.'Bu kapsamda
verilen ttim kurslar ticretsizdir.
Bu proje kapsamrnda olugturulan cfitim merkezinde, bilgisayarh muhasebe, briro ydnetimi, Perakende
Satrg ve dtg ticaret kurslan verilmektedir. Her bolumde 64 saat Ingilizce, 64 saat bilgisayar dersleri
verilmektedir.
a.
c.
Btiro Y6netim
:
364 saat
Bilgisayar Kullammr
:
64 saat
ingilizce
: 64 saat
Turkqe
:
igletmecilik
b.
Perakende Satrg
: 304 saat
Bilgisayar Kullanrmr
: 64 saat
ingilizce
: 64 saat
32 saat
Turkqe
: 32 saat
:
32 saat
igletmecilik
: 4Osaat
Muhasebe
:
60 saat
Muhasebe
: 40 saat
Biiro YOn.ve Tek.
:
32 saat
Mal Satrg Bilgisi
: 80 saat
Sosyal Bilgiler
: 16
Muhasebe
:
Bilgisayar Kullamrnr
: 64saat
ingilizcc
:
64 saat
Ttirkqc
:
32 saat
igletrnccilik
:
36 saat
Muhascbc
: 108 saat
Pazarl;una
:
36 saat
Maliyc.
:
36 saat
saat
376 saat
Drg Ticarci
Kullanrmr
ingilizcc
Ekorromi
Bilgisavar
ihracat
Muhtrscbe
Gtimriik iglemlc.ri
Uluslararasr Ptrz.
Ydnctirn vc Ors.
ithalat vc
62
: 64 saat
: 64 saat
: 32 saat
: 32 saart
:
32 satrt
:
32 sa.rt
:
60 strat
: (r.1 sa;rt
N4cks.r Vakfr'rrc'larr 2003 r,rh A$ustos n1,1 ifi!311 ila, 122 dircnci rnczun olurug ve Lrutll.rrrn 9;35'i almrS
olr'luklarr egitimclen rlolavr isiiht'l.rn-r cclilmiglertlir. Egitim faalit'ctlcrinc devaur crlcn Mcksa Vakfr rncsk:ki
cgitirnin yanr srra qc$itli kiiltl-ircl ve sosr,.rl etkir-rliklcr cliizenlerncktc, sernirrcr ve sijvlc$ilcr hazrrlal'rp
efitim alanlarrn sosval aktivitelcre katrlrnalarrnr saflarnaktaclrr.
.
lzyep_ Der (Izmit Yetiqkin Egitimi Projesi Dernef,i
)
iZYEP (izmit Yetigkin Egitimi Projesi) Koc.reli ilinc-lc ucretsiz olarak Meslek Egitimi Kurslarr veren
Ulusat Egitimc destek Kampanyasr kapsamrnda yiiriitiilen bir alt projedir. iZYEP 2002 $ubat ayrnda
fiilen kurs hizmetlerine baglamrgtrr. Hedcf kitlesi 18 yaqrnr dolclurmug sosyal yaprsrnr geligtirmek
isteyen veya mcslek 6Srenmek isteyen Kocacli ilindc ikan'ret eden tiim yetigkinlt'rdir.
iZygy' in agtrf,r ricretsiz kurslar alan taramasr sonucu belirlenrni5tir. Agrlan kurslar meslek ve dil grubu
olarak 2 boltimdcn olugmaktadrr.
Meslek Kurslan
:
Aggrhk 1024 saat
Bilgisayar Bakrm Onarrm 350 saat
Baskr Teknikleri ve Serigrafgrhk 400 saat
Bilgisayar Operatcirliigri 108 saat
DilKurslan : ingilizce3kur-270saat,Ahnanca2kur-180saat,Qince2kur-250saat,Japonca2kur
-
250 saat, Rusqa 2
kur - 250 saat, ispanyolca
2
Kur - 250 saat
IZYEP kapsamrnda 2003 Eylul ayrna kadar toplam 2311 kursiyc'r bagvurmuq, bu kursiverlerden 1116
kursiyer degiqik alanlarda kurs g6rtip kurs scrtifikasr ahnrgtrr. Projede hedeflenen kursiyer sayrsr
720 6$renci olmasrna kargrn ozellikle bilgisa,var opcratorltitu, ingilizce ve Bilgisayar Bakrm Onarrm
boliimlerine yaprlan yoBun bagvuru nedcniyle proje kaynaklan zorlanarak olanaklar dahilinde problem
giderilmeye gahgrlmrgtrr. Dolayrsryla hcdeflenen kursiyer sayrsr agrlmrgtrr.
Sertifika Alan Kursiyerlerin ig Durumu
Mezun Sayrsr
ie Bulan
Kendi igini Kuran
Agcrhk
67
aA
J
Bilgisayar Bak. Onr
/3
18
2
34
't4
1
Bilgisayar Oprt.
300
26
Toplam
474
81
Bdltim Adr
Baskr
Teknikleri
Qahgrrken Giird[Sii Kurstan Dolayr Konumu De$iqen Kursiyer Durumu
300
75
34
588
18
63
Devam Etmekte Olan Kurslar:
Meslek Kurslarr
Kursiyer Sayrsr
Bilgisayar Operatorhig-d
24 Kursiycr
Bilgisayar Bakrm Onanm Kursu
24 Kursiyer
Baskr Teknikleri vc Serigrafqrhk
17 Kursiyer
Agqrhk
22 Kursiyer
ingilizce - 4
22 Kursiyer
Dil Kurslarr
Kursiyer Sayrsr
ingilizce - 2
20 Kursiyer
ingilizce
-
42 Kursiyer
Japonca
-
1
Almanca Qince
-
22 Kursiyer
1
24 Kursiyer
1
15 Kursiyer
1
ispanyolca
-
16 Kursiyer
1
TOPLAM
248 Kursiyer
. TAMEM (Ttirk Alman Mesleki Egitim Merkezi)
Endtlstriyel mekanik kursu verilmektedir. AlhSar ddnem olmak iizere toplam 3 yrlda verilen bir kurstur.
1988 yrhnda Alman hrikiimeti ile Tiirk hrikiimeti arasrnda imzalanan ikili meslek e$itiminin tegviki projesi
gergevesinde motor, endiistriyel elektronik ve endustriyel mekanik meslek alanlannda sanayinin ihtiyaq
duyduf,u ara insan gticiinii yetigtiren, teknik eleman, ustabagr ve usta 6f,reticilerin ikili meslek e$itimi
sistemi ile yetigtirilmesini sa$lamak amacryla kurulmug olan eSitim kurumudur.
'
Izmit Bekirpaga Belediyesi Soroptimist Klupleri Federasyonu Toplum Egitim Merkezi
Bu kurs kapsamrnda e$itimi yaprlan kurslar gunlardrr: Giyim, ahgap boyama, mefrugat, nakrq, ingilizce ve
bilgisayar kurslan verilmektedir.
Okuma yazma kursu ve gegitli sosyal aktivitelerin yaprldr$r toplum e[itim merkezi Kocaeli'nde mesleki
e$itim yapan sivil toplum orgritlerindedir.
ilk yardrm, e$itici anne kurslan da verilmektedir.
. Kadav (Kadrnlarla
Dayanrqma Vakfr)
A$ustos 1999 depreminden sonra bir araya gelen g6ntlllii kadrnlar istanbul'da bu projeyi olugturduktan
sonra dayanrgma amactyla Kocaeli' ye gelerek Kadrn Dayanrgma Grubu kurulduktan sonra, dayamgma
17
temelinde KADAV bir kadrn vakfi olarak kurulmugtur. Temmuz ASustos 2000'de Gc,lcuk
$i.i.rkdy
prefabriklcrinde mum ve ev tekstili atolyeleri igletmeye agrlarak, 45 kadrnr istihdam ederek projeye
baglamrg oldular. Fiskos Kadrnlar Qevre,
Kiiltiir ve igletme Kooperatifi olarak iiretime geqtiler.
32 kadrna bilgisayar egitimi, 38 kadrna okuma yazma e$itimi, 35 kadrna yaratrcrhk ve sanatsal iiretim
programr, 12 kadrna tiyatro - drama qaltgmasr 190 kadma psikolojik danrgmanhk hizmeti, 25 kadrna hukuk
darugmanhSr 20 kadrna tirclne ve sa$hk egitimi 42 kadrna afete hazrrhk semineri verilmigtir.
64
Tiim bu deneyimlerden sonra Izmit'teki kadrnlaru-r bir araya gclebilct.ekleri, mcsleki vc e$itimsel kurslara
katrlabilecekleri, uygulamah egitim atolyelerinde mesleki bccerileri pratik olarak edinebilccekleri atdlyeler;
istedikleri her ttirden sosyal vc ktilttircl etkinlikleri gergeklegtirebilecekleri kahcr bir mckan olugturmayr
hedefleyerek Yeni Adrm Sitesi'ni proielcndirip 2002 yrhnda temelini ;, trp, 2003 yrh sonunda bina ingaatrnr
bitirip, 2004 yrh bagrnda da faaliyetlerine baglamrglardrr.
Yeni Adrm Sitesi iqinde e$itim atdlyeleri, sag bakrm atdlyesi, teghir odasr, kafeterya, mutfak, gocuk
odasr (kreg), qok amaqh salon, derslikler,bilgisayar odasr, ktitiiphant: gibi egitime hizmet eden birimler
mevcuttur.
. Yeni Adrm Sitesi (KADAV)
yeni adrm sitesi, kadrnlara ydnelik olarak meslek edindirme kurslart,
danrgmahk hizmeti, sosyal etkinlikler, seminerler ve okuma yazma egitimi yapmaktadrr. Bu kapsamda
vermekte oldu$u efiitimler gunlardrr:
2004 yrh bagrnda faaliyete gegen
a. Biiro Yonetimi kurslan (ingilizce, muhasebe, bilgisayar, sekreterlik)
b. Uygulamah At6lye Ef,itim Programr (srhhi tesisatgrhk, elektrik tesisatgrh$r, boya badana, seramik
fayans kaplama)
KADAV'da, Biiro Ydnetimi bctliimii iginde haftada
8 saat muhasebe, 8 saat ingilizce, 10 saat Bilgisayar ve
kurslarr verilmektedir. Yine 1.5 b$renciye okuma yazma kursu, danrgmanhk hizmetleri
(psikolojik ve hukuk ), bilinq yiikseltme, seminer ve toplantrlarjimnastik faaliyetleri gibi olanaklarla eSitim
verilmekte, ayrrca KADAV'a ba$h 6 dSencinin egitim gordugii kuafor, hizmet vermektedir.
L0 saat Sekreterlik
Osrenci sayrlan gdyledir;
Bi.lro Yonetimi
Bilo sava r O oeratorliiori
35
22
23
i
Muhasebe
Kuaforlilk
6
. Giilen Yiizler
izmit BiiyUkgehir Belediyesi ile Amsterdam Betediyesi'nin
13.06.2001 tarihinde imzalamrg olduklarr
igbirli$i antlagmasr kapsamrnda gerqeklegtirilen Gi.ilen Yiizler Projesi'nin amacr engelli insanlann meslek
sahibi iiretken bireyler haline gelmelerine olanak veren bir sosyal igyeri merkezi kurmak ve bu merkezin
diSer kentler igin bir 6rnek olugturmasrnr sa$lamaktrr.
Qahgma kogullan engellilere g6re diizenlenen bu merkezde, maagh, sigortah, olarak qahgan engellilerin
mesleki bilgi ve becerileri geligtirilerek ve kcndi igyerini kurma ydnrinde tegvik edilip desteklenerek
miimkiin oldugu kadar gok insanrn i9 sahibi olabilmesi iqin gahgrlacaktrr.
Merkezin gahgmalanna 30 kigi ile baglamasr ve 3 yrl iginde bu sayrnrn 100'e qrkarrlmasr hedeflenmektedir.
2004 yrh $ubat ayr itibariyle iiretim tesisinde 9 oziirlti iggiicii qahqmakta ve 9u an serigrafi, grafik ve atrk
kafrrt toplama igleri yaprlmaktadrr.
Proje kapsamrnda yaprlacak i9ler, ahk kaSrt toplama, kaSrt kesim, paketleme, grafik, bilgisayar atolyesi, file
iiretimi ve serigrafi atdlyesidir. Qahganlara ig ve meslek kazanma egitimi olarak, Halk Efitim Merkezi ile
ortaklaga file dersi, bilgisayar e$itimi, bilgisayarh grafik operatorltiSii ve serigrafi e$itimi verilmektedir.
. Mavi Hilal Zihinsel Engelliler
ve Rehabilitasyon Merkezi
1999 depremi sonrasrnda Kocaeli ilinde faaliyet gdstermeye baglayan Uluslararasr Mavi Hilal insani
Yardrm ve Kalkrnma Vakfr faaliyetlerinin qof,unu e$itim alanrnda projelendirip uygulamrgtrr. Bu ddnemde
Kocaeli ilindeki zihinsel o$renmc yetersizlif,i gosteren gocuklann ihtiyaglarr gdzlenmig ve bu ihtiyacr
gidcrmek iqin 2003 yrh baqlannda Rehabilitasyon Merkezi projesini gergeklegtirmigtir. Projeye Kocaeli
Valiligi, Kocaeli Milli E$itim Miidiirlii$ti hazrrianan protokollerle bina deste$i vermiglerdir.
65
Engclli 6[rcncilcr, zihinst-l gcliginr kavrama, dil gcligir-ni, korrugma, giinli-ik vagan-r bcccrilerini kazanr-na,
fizikscl gcliginrc vdr-rclrk e$itimin vanr su-.i ig ve sanat cgitinri olarak hah tlokuma, sc.ranlik cl sanatlarr
rlcrsleri alnr.rkt;rclrr.
Mcrkezirt lrazrrlrk .rSarnasr 4 av siirmrigtiir. 23 Mayrs 2003'tc mL'rkczirl ruhsatr Elklnrg, Sosval Ilizmetlcr
Qocuk Esirgcme Kuruurun'a ba$h olarak faalivcte geqmigtir.
Mcrkezclc sosval giivcncesi olmayan qocuklara rchabilitnsl'on hizmcti verilnrcktedir. Ogrenciler nterkezc
l-rcr giin gelrnekte vc cf,itimde kahcrlrk saglanmaktadrr. 30 o$rerlci ile faaliyctlerine baglayan merkezde
guan 170 irf,renci cf,itim ahnakta ve rchabilite. eclilrnektcdir.
. Bizim Kiiy OziirlUler Uretim Merkezi Projesi
2000yrlrDiEverilerinegoreKocaeli,nde6ziirliisayrsr:19.494
50 ve iizerinde personel istihdam eden igyerlerinin gahgan sayrsrnrn %3'nSznrln, %3'u eski hrikfimlii
ve %2 oranrnda terdr ma$duru, istihdarn ctme zorunlulu$u vardrr. Mevcut kontenjanrnr doldurarnayan
igyerlcri, aErk kontenianlan oranrnrla her ay para cezasl ddemektedirler. Kocaeli bcilgesinde 6denen
cezalardan oluqturulan fondan,bu projeve aktanlmasr uygun olabilir.
Gtiniimiizde toplumun bir
Eok kesimi claha bilingli ve duyarL hareket etmeye baglamrg olup 6zellikle 6zUrlii
vatandaglarrmrza ycinelik yogun bir takrm gahgrnalar yiiriitiilmektedir. Bu gahgmalarda amaq ozurlUnrin
rehabilitasyonu, tiiketici kimliklerinderr srvnlmalanrrr sa$layarak ekonomiye yeniden kazandrnhnasrdrr.
Bu merkezin kurulmast ile, belirli asgari bir limit ilzerinde buraya iiretim deste$i veren (flretimlerini
buraya yaptlran bazr kuruluqlann) oziirlii kontenianlannrn kaldrrrlmasl uygun olacaktrr.
Proie Kapsamr
Ozurlti Bireylere ydnelik: Uretim ve sosval hizrnct birirnleri olugturarak; mesleki, sa$hk ve sosval
rehabilitasyon ile istihdam vc e$itim imkanlan sa$larnak.
Proje Amacr
Oztirltilcrin iiretim stirecine katrlmalarrm saf,lar-nak trdvlclikle kendi ekonomik ihtiyaqlarrnr kargrlar
cluruma gelmek.
Proje Hedefleri
1)
2)
l{erhangi trir n'resle$i olmayan
l-rizmetleri verme
bziirlii trircvlcre rrrcslck edindirrnek iqin mesleki
danrgrnanhk
Mesle$i olan oziirltilerin iiretirn siirecine katrlnralarr igin gerekli fiziksel mekanlan olugtunnak ve
buralarc-la gahgmalarrnr temin etrnek
3)
Kocaeli'ndeki 6ztirlti gocuklarla al.rkah kurumlar ln baElantrlan stirckli hale getirilc'rek bu
kurumlarclan hizmct giirmii g gocu klarrn vcti5kinlik tliinernlerincle 6zijrliiler kovi,ine katrlmalarrnr
sa$lamak
4)
Uretim vapan irziirhilcrin, iilcttiklcri rtr.tllann pazarlanmasul saSlat,acak qckilde "pazarlama
c'f,itiminc" tatri tutarak Paz.lrl.lm.l k.rLrilivctlerinin artrrrlmasrnr saSlamak
MESLEKI EGiTiM BiRiMi
Egitim Konularr:
Pazarlatna lloh-imti Lliitimlcri: Egitimlcr, Koc.rcli Urrivcrsitcsi iylctrnc Boltinlti t.rrafrntlan proi:ranrlan.tr.rk
vcrilc.cektir.
(t(t
Urctirn At6lvcleri Mesle ki Egitir-ni: Her lrir r-ire.tirn nt0l1,csi igin vcrilecck cgitir-nin konusu vc cgititlri vcrt'ct'k
kururnlar a ga$rtla belirtilrnigtir:
1)
2)
Tanmsal Uretim: KOU Bahqc Bitkilcri Biiliimu, Surdurtilcbilir Tanm Derrrc$i (organik tarrm)
Tckstil At6lyesi: Dokuma Atolyesi: Marmara Universitcsi Gtizel Sanatlar Faktilte'si Moda Tasanmr
B6liimii ve' El Dokurnalarr Boitimti, Dikig Atotvcsi: ist..rnbul Tekstil ve Ktrnfeksiyon lhracatqrlan
Birligi
3)
4)
Havvancrhk: Anka:"a Tavganr- Konya Eregli Merinos Uretirn qiftligi
Sanayi Kuruluglanna Ydnelik Atolyeler:
tarafrndan verilecektir.
ilgili atolyelerle ilgili mcsleki ef,itimler MEKSA Vakfr
O6renci Sayrsr
Biiliim
96
Mefrusat
Givim
Makine Nakt$t
El Sanatlan
Kuaforliik
(Kaynak:
Iznit
Halk
'19
20
30
Elitin Merkezi)
SiVASLILAR DERNEGi
Ahgap Boyama kursu verilmektedir: 30 kadrn Of,renciye verilmektedir (Kaynak: izmit Halk E$itim
Merkezi).
AvRUpA ninriGi ig cErigrinME MERKEZi
lenicEul
Marmara Bolgesi'nde yer alan kUqUk ve orta dlgekli igletmelere (KOBi), ydnetim, finans, pazarlama,
halkla iligkiler /enformasyon, drga agrlma, ifuacat, elektronik ticaret, satr$ ve uluslar arasr iliqkiler ve de
bolgesel onemli olan di$er konularda "Genel igletme Yonetimi, Bilgi, E$itim Dantqmanhk" alanlarrnda
desiek vermek amacryla kurulan AB-TUrkiye ig Geligtirme Merkezi 18 Ekim 2002 tarihinde Kocaeli Sanayi
Odaslnda faaliyete gegmigtir. Bu amag doSrultusunda "Kendi Igim Olsun" prog:rammda da hedef, tum
potansiyel girigimcilere bilgi, birikim ve deneyim aktarrmrnda bulunmaktrr.
Bu gekilde yeni girigimcileri olasr hatalardan korumak ve Oncelikle hayata geqme olasrh$r daha yuksek i9
fikirleriyle girigimcilige adrm atmalannr saf,lamak esas hedeftir.
ABiGEM Kocaeli bu yolda him potansiyel girigimcilerin yanrnda yer almakta, yol gdstermekte vc
onlenebilir hatalara engel olmaya gahgmaktaclrr.
Kocaeli, Yalova, Diizce, Adapazarlnda bir clizi yanm giinliik toplantrlar diizenlenmektedir. Bu
toplantrlarda hem ig kurmaya iligkin temel bilgiler aktarrlmakta, hem de girigimciler ilk af,rzdan i9
kurarken yagadrklarr deneyimleri kattltmcrlara anlatmaktadtrlar.
Toplanhlarda ele ahnan konular:
.
.
.
.
.
Giriqimcilik ve Yeni ig Kurma Temelleri
ig Kurrna Mevzuatt
Vergi Ydnetimi, Sosyal Giivenlik ve N'luhascbe'
Pazarlama
ig Planrnrn Onerni
67
1.3. Kocaeli Ytiksek Egitim
Kurumlarr
Kocaeli Universitesi
Faktilte Sayrsr
:9
Yiiksekokul Sayrsr
:3
Meslek Yiiksekokulu Sayrsr
.
Ll
Toplam Ogretim Uye ve Gdrevlisi Sayrsr: 1,550
Toplam Osrenci Sayrsr
Bilimsel Aragtrma Kurumu
:20,289
Sayrsr
..
2
1-TUBiTAK-MAM (Marmara Araghrma Merkezi)
2-TUSiDE (Ttirkiye Sanayi Sevk ve idare Enstitiisti)
Gebze Ytiksek Teknoloji Enstihisii (2002-2003)
Faki.ilte Sayrsr
:5
Enstitii Sayrsr
:2
Aragtrrma Merkezi Sayrsr
:1
Osrenci Sayrsr
:
1,298
O$retim Gdrevlisi Sayrsr
:
288
C) GYTE sadece ytiksek lisans ve doktora egitimi vermektedir
Yrllar itibariyle Kocaeli Universitesi E$itim Birimleri
Ko.AEIIUNiVE
'1998-1999
i
1999-2000
i Fak0lte
68
2002-2003
Kocaeli Universitesi'nde bdlumler ve 6frrenci saytlart goyledir;
Kocaeli Universitesi'nde Ofrencilerin B<iliimlere Gdre Daf,rhmr
Toplam
6irenci
Teknik Eqitim FakUltesi (Bciliimler)
Savrsr
Kadtn
Erkek
615
1741
447
126
331
93
424
401
21
436
11
422
447
17 15
1252
2967
542
736
323
250
219
730
264
466
473
486
353
180
293
235
201
186
Trp FakUltesi
G0zel Sanatlar Faki.iltesi
lc Mimarlrk
Fotodraf ve Grafik Sanatlar
Miizik
otieim Fakiillesi
Gazetecilik
Radvo TV Sinema
Halkla iliskiler ve Tantttm
491
521
150
257
264
64
128
60
86
68
70
510
Edilim Fakiiltesi
Otomotiv Ooretmenliqi
Rilniqavar O6retmenli6i
Elektronik Odretmenlidi
Flektrik Odretmenlidi
<tisadi ve ldari Bilimler Fakiiltesi
Calrsma Ekonomisi ve End. llis.
lsletme
iktisat
Sivaset Bilimi ve Kamu Yonetimi
uluslararasr lliskiler
Hukuk Fakiiltesi
Srnrf Odretmenlidi
ilkodretim Matematik Odretmenli6i
Fen Bil. Odretmenlidi
Inoilizce Odretmenliqi
Fen Edebiyat FakUltesi
Fizik
Kimva
Matematik
Turk Dili ve Edebiyatr
Felsefe
lnoiliz Dili ve Edebivatr
Miihendislik FakUltesi
Biloisavar Miihendislidi
Cevre Miihendislidi
Elekrik Mi.i hendi sl iq i
Elektrik ve Hab. Mtihendislidi
Fnriilstri Miihendislidi
insaat Miihendislidi
Jeofizik M0hendislioi
Jeoloii Muhendislidi
Makine
Metali.irii ve Malzeme Mtlhendisli0i
Kimva Mirhendislidi
Mekdtronik Muhendislidi
Mimarhk
YUKSEKOKULLAR
Kocaeli Sa6hk
Ebelik Boli.imLi
Sadlrk Memurluou
Beden E6itimi ve Soor Yiiksekokulu
Beden Editimi Odretmenlidi
Antrenorltik
1
448
167
196
486
295
121
51
804
294
264
265
83
95
275
116
'159
1057
353
676
247
381
243
124
133
172
242
219
181
160
106
119
109
47
939
236
213
248
2184
418
445
462
1245
182
365
230
149
345
6079
475
454
705
610
110
135
39
277
085
68
4494
232
214
1
6B
407
'193
261
56
70
540
513
1s2
36'1
583
49
519
132
534
387
505
982
477
144
361
69
913
58
419
170
55
75
OE
3
16
52
356
327
96
29
92
626
927
279
272
31
452
331
121
1 553
437
403
158
131
15
4
Rekreasyon
Spor Yoneticiliqi
.
Derbent Turizm lqletmeciliqi ve Otelcilik
Konaklama isletmecilidi
Meslek Yiiksekokullarr
Lrerbent
MutlaK Yonetinti
Seyahat lgletmeciligi
Turizm Rehberlidi
Turizm ve Otelcilik
Yiyecek lEecek gletmecilioi
Turizm ve Otel lsletmecilioi
Turizm ve Seyahat lsletmeciliqi
i
Yenikiiv
Otomotiv
Endr.istrivel Kalrocllrk
Oto Elektrik Elektronik
Oto Motor Teknoloiileri
Otomotiv Satrg Sonrasr Hizmet
Otomotiv Tasarrm ve imalat
Elektronik Haberlesme
Gemi Makineleri
Hereke
Muhasebe
Boya Teknoloiisi
Dr9 Ticaret
Fotodrafctlrk ve Kameramanlr k
Kozmetik Teknoloiisi
Maqaza lsletmecilioi
Boya ve lzolasvon Uvo. Tek.
lsletme
Ozel Gtlvenlik ve Koruma
Kandtra
Bankacrlrk
Muhasebe
ndtlstrivel Yonetim
Halkla iliskiler
Kalite Kontrol
Mahalli ldareler
Sigortacrlrk
igletme
Tekstil
Karamiirsel
Deniz Elektroniqi
Deniz Haberlesmesi
Deniz ve Liman isl.
Gemi Makineleri
lgletme
Genlf]rrgeq!,
GUverte
172
179
362
16s
0
0
0
197
0
0
0
8'18
402
7B
3B
416
40
48
107
59
86
109
86
49
43
265
87
1503
904
123
36
142
35
47
40
15
0
0
0
13
16
3
0
1368
738
256
68
98
145
38
199
153
73
296
161
62
193
tbb
35
146
86
41
117
63
36
2021
1263
292
288
11
10
194
154
37
titr
50
123
52
1456
889
123
6B
87
B5
129
35
40
630
103
126
135
27
47
82
30
54
26
758
9B
134
54
100
46
266
89
189
41
4B
249
280
142
289
174
142
107
99
115
26
1254
168
181
390
138
70
136
2
68
295
54
241
131
176
106
0
tJ
0
176
105
142
1
137
5
Endtiskivel Elektronik
143
22
94
17
5
El Sanatlarr
Hazrr Giyim
89
34
31
J
39
35
4
Su Urirnleri
1
I
Kocaeli
4787
1424
3363
B0ro Yonetimi ve Sekreterlik
Elektrik
Elektronik Haberlesme
Endiistriyel Elektron.
Seli.iloz ve Kadrt Tek.
Kimya
Endrlstrivel Otomasvon
Makine
Muhasebe
Pazarlama
Rafineri ve Petro Kimva
lklimlendirme ve Sodutma
lnsaat
lsletme
Biloisavar Donanrmr
Bilqisayar Prooramcrhdl
Biomedikal Cihaz Tek.
Bilqisayar Teknoloiileri ve Prooramlama
Bil. Muhasebe ve Verqi Uvqulamalarr
Hazrr Givim
Matbaacrlrk
Mobilva ve Dekorasvon
232
156
576
11
76
565
259
15
244
351
20
331
139
39
150
15
100
Ktisektiy
Biloisavar Prooramcrlrdr
Biomedikal Cihaz Teknoloiisi
Fermantasyon
Lastik Teknoloiisi
Plastik Teknoloiisi
Bilqisavar Teknoloiisi ve Prooramlama
221
292
468
301
270
207
223
10
142
144
73
71
277
458
119
126
134
6
217
266
73
193
316
64
222
202
27
112
114
37
110
3
2
120
62
152
77
34
70
74
70
859
129
0
18
70
280
579
26
75
186
1
58
82
'16
il
212
175
107
6B
133
24
109
112
98
21
91
48
50
515
312
203
12
5
0
7
154
33
125
29
I
19
4
14
Seracrhk
Qevre Koruma
Mantarqhk
Harita Kadastro
Trbbi Aromatik Bitkiler
Su Uriinleri
12
6
6
1
0
1
81
31
50
123
89
80
42
43
47
lzmit
182
127
55
Itfaiyecilik ve Yanqrn Gtivenlidi
lsci Sadhdr ve ls Grivenlidi
Kocaeli Sadhk Hizm.
Trbbi Dok0mantasvon ve Sekretedik
Trbbi Laboratuar
81
38
89
43
389
55
Arslanbey
350
127
133
141
147
Hasat Sonrasr Teknoloii
Fidan ve Fidecilik
Mantarcrhk
Pevzai
66
45
30
19
74
Seracrlrk
60
44
25
Bitki Koruma
Tarrm isletmecilidi ve Pazarlama
Gebze
Mekatronik
28
26
o
lhsaniye
Bahce Ziraati
Fidan ve Fidecilik
Grda Teknoloiisi
Mewe ve Sebze lsleme
1
101
194
'19s
1
5
12
61
54
203
34
36
17
s39
206
1
26
30
35
25
)
404
E
17
135
201
1
Metaloorafi ve Malzeme Mtih.
lnsan Kavnaklarr
Muhasebe
Endustriyel Elektronik
Makine
Uluslararasr Ticarel
Borsa ve Finans
Bliro Yon.ve Sek
Elektronik
209
0
197
148
205
216
215
112
17
209
49
93
'l9s
151
78
34
207
73
28
20
13
Ali Rrza Vezirodlu
305
52
87
218
0
0
67
52
62
33
g Makineleri
Otobiis Soforlijdti
Cevre Koruma
Emlak ve Emlak Yonetimi
Makine
Asrm Kocabrvrk
Yaor Donatrmr Teknoloiileri
lnsaat
Makine
15
104
33
101
211
84
78
49
Kiirfez
50
26
At Anirenorlil6ii
Nalbanthk
Atcrhk Isletmecili6i
Yahya Kaptan
ls ve Udrasr Teraoisi
15
37
17
3
98
28
183
0
28
84
50
0
49
''t
I
16
31
I
17
10
0
14
'10
10
4
37
37
25
25
12
506
1201
68
135
66
39
179
386
40
46
327
815
28
8g
18
48
21
18
12
Yiiksek Lisans ve Doktora
Fen Bilimleri Y.L
Sosval Bilimler Y.L.
Saqhk Bilimleri Y.L.
Fen Bilimleri D
Sosyal Bilimler D.
Sadlrk Bilimleri D.
Kaynak : uruw.kou. edu.
t
r
EK:2 KOCAELi ORGANiZS
SANlyi norCilEni
Organize Sanayi Btilgeleri
Kocaeli'nde faal olan 9 adet organize sanayi, kurulug agamasrnda 6 adet OSB, bir serbest bolge, bir
teknoloji Bdlgesi, 2 Teknopark bulunmaktadr. Bunlardan en btiyti$ti Gebze'de faaliyet gostermekte
ve Kocaeli agtstndan oldukga onemli bir istihdam olana$r yaratmaktadrr. Kocaeli'de faal olan Organize
Sanayi Bdlgeleri gunlardrr:
1.
Gebze Organize Sanayi Bdlgesi: Kocaeli' de faaliyet g6steren en briytik OSB'dir. Burada 86.000 kigi
fiilen qahgmakta ve 575 milyon dolarhk ihracat gergeklegmektedir. Dolayrsryla Kocaeli GSYiI{'sr igin
dnemli bir pay yarahlmaktadrr. Gebze OSB'de 20 adet yabancr sermayeli olmak Uzere toplam 76 adet
sanayi kurulugu bulunmaktadrr. Burada makine-kimya, optik, elektrik, plastik, srnai ve trbbi gazlar,
grda, ambalaj sektorleri yer almaktadrr.
2.
Tagrt Araqlan Yan Sanayi Organize Sanayi Bolgesi: Burada toplam 9 firma tiretime gegmigtir. 750
kigi gahgmaktadrr. B6lge 90 fabrika merkezi, laboratuar ve efitirn kurumlannrn yer alaca$r gekilde
planlanmrgtrr. Yaratrlacak istihdam 12.000 kigi olacaktrr.
3.
Gebze Plastikgiler Organize Sanayi Bdlgesi: Bu bolgede 23 firma faaliyetini surdtirmektedir. Bdlgenin
ticarct hacmi yrlhk 69,404,009 milyon Tl-'drr. Mevcut ihracat 26 milyon $ ithalat, 28 milyon $
dtizcyindedir.
72
4.
Cetrzc Giizcllcr Organizc Sanayi Bolgcsi: Bu trdlge 2001 r,rhntla kurulclu. iki atiet faal firma varclrr.
$u an kuruluE agamasrtrcla 3 aclet firrna varclrr. Faal firmalar; Braas Qatr Sistcrnlcri vc Ozbakan
Qelik Konsh'iiksit'onc1ur. $u an 93 kiEi gahgmaktactr. Biri yabarrcr digcri verli iki firma faaliyctini
srirclii rmekted ir.
5.
Gebze lV (Makineciler) Organizc Sanayi Bdlgcsi: 250 fabrikanrn ycr alaca$r bu Organize Sanal,i
Bolgcsi; bu giinc kadar yaprlmrq olan Sanayi bdlgelerindcn farklr olarak kendi elektrik ihtiyacrnr
kendisi iireterck qevrescl atrf,r olmayan c-liinva standartlannda yc9il alana ddntigttriileccktir. proje
kapsamrnda 250 fabrika, 18,000 kigiye istihdam, savunma sanayi tcsisleri, meslek okullarr, teknopari,
daimi fuar alanr, ticaret merkezi, sosyal tcsislcr, hastane, konut alanr, arrtma tesisi yer almakiadrr.
Alt yapr, ieolojik ve joeteknik gahgmalar fizibilitc, igme kullanma suyu etiidii,imar pianr gahgmalarr
bitirilmigtir.
6.
7.
8.
Arslanbey Organize Sanayi Bolgesi: 2001 yrhnda kurulmugtur. 8 adet sanayi kurulugu mevcuttur.
Enerji organize sanayi Bolgesi: Bu bdlgenin kuruluguna 2002 yrhnda baglanmrgtrr.
Dilovasr Organize Sanayi Biilgesi: 2002 yrhnda kurulugu tamamlanmrg ve $uan 35 faal firma
bulunmaktadrr. Dilovasr Organize Sanayi btilgesi yaklagrk 430 hektarhk sanayi alarunr
kapsamaktadrr. Kuzey ve DoSusunda D-100 (E-5) Karayolu, Batrsrnda TEM, Guneyinde demiryolu
ve limanlar bulunmaktadrr. Mevcut sanayi tesisleri ve ulagrm alternatifleri nedeniyle b6lge konum
olarak farkh bir 6zelli$e sahiptir
9.
Kocaeli Gebze IV Organize Sanayi Bdlgesi
Faal durumda olmayanlar, kurulug agamasr devam edenler
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Gebze Tag ve Toprak OSB
Gebze Yumrukaya OSB
Gebze Kdmtirctiler OSB
Alikahya OSB
Asrm Kibar OSB
Kandrra OSB
TEKNOPARKLA& SERBEST BOLGELER
1. Kocaeli Serbest Biilgesi
Kocaeli, Tiirkiye'nin 6nemli ve buyuk bir sanayi potansiyelini banndrrmaktadrr. Bu potansiyel Kocaeli' de
bir-serbestbdlge ihtiyacrnr dogurmug ve KSO (Kocaeli Sanayi Odasr tarafrndan drg ticaretin gcligtirilmesine
)
imkan tanryacak boyle bir bolgenin gerqcklegtirilmesi gahgmalan baglatrlmrgtrr.
817 dc,nrimliik
iqletilmektedir.
bir
alanda tizerinde kurulacak serbcst bolge KOSBA$ adh girket tarafindan
2. Gebze Organize Sanayi Biilgesi Teknoparkr, (GOSB Teknoparkr)
GOSB, Tcknoparkr 1996 yrlrnda Tiirkiye biligirn Vakfr ile birlikte, vazrhm evleri projesi olarak terneli
atrlarak olugum projesi baglattlmrgtrr . 9757 rt:t2logo yazrhm iiretim tesisi, 4727 m2 e-kart tiretim tesisi
(bu tesisler guan faalivettcdir) ve 10,000 m2 GOSB-Sabarrcr Univcrsitesi-Stcf Wcrtheimcr teknoloji
geligtirme rnerkezinin alanr olarak ayrrldrSrnda 7628 n'( tahsis eclilebilir teknoloji alanr mevcut
olacaktrr (www.gosb.corn.tr).
Teknoparklar, Tiirkive Curnhuriyeti'nin ekonomik geligirnine katkrda bulunmayr, ihracata yonelik
iiretimi tcavik ehneyi, girigirncilifii vc geng girigimcilcrirr kencli girketlcrini kurrnalairna yardrmcr olmavr
hetlcflcmcktcel ir.
73
3.
Tiibitak MAM Teknoparkr (TEKSEB)
Tiibitak Marmara Aragtrrma Mcrkezi Teknoloji Serbest Bdlgesi 2001 yrh Kasrm ayrnda faaliyete gegmigtir.
175,000 m2 lik aqrk alan alt yaprsr hazrrlanarak yatrrm yapmak isteyen firmalara kiralanmaya hazrr
hale getirilmigtir. Mevcut 3500 km2 lik alana ek olarak 14,000 m'? lik yeni laboratuar ve ofis alanlan inga
cdilmektedir (www. gosb.com.tr).
EK: 3 istihdamrn Arthrrlmasrna YdnelikBazr Kurum ve Kuruluqlarrn Giirtig ve Onerileri;
1- Kocaeli Sanayi Odasr
Kocaeli Sanayi Odasr, 2003 yrh iqinde Kocaeli ig Kurumuna gondermig otdugu raporda istihdamrn
arttrrrlmasr ve ekonomik gostergelerin diizeltilmesi kapsamrnda gdrtig ve 6nerilerini belirtmigtir. Buna
gdre:
.
ihracatrn iintindeki engeller kaldrrrlmah
A$rrhkh olarak sanayiciler, ihracahn artmasr igin tegvik edici tedbirlerin almmasr gerektigi gcirii-giindeler.
Ihracat igin yatrrrmrn gerekli oldu$unu vurgulayan sanayici mevcut faiz oranlarr ile bu ddnemde yahnm
yapmamn bir nevi intihar olduiunu dile getirmektedir. Ayrrca iq pazardaki durgunluk firmalarr ihracata
zorluyor. Ihracatta bagta enerji olmak iizere dnrindeki ttim engellerin kaldrnlmasr zorunlu hale gelmiqtir.
. Yatrrrmlar tegvik edilmeli
Yatrrrmlarda biirokratik formalitelerin azaltrlmasr ve yatrrrm yapan igletmelere dtigUk faizli, uzun vadeli
kredi imkam sa$lanmahdrr. Tegvikler dzendirici olmahdrr. Yabancr sermaye girigi tutarh politikalarla
desteklenmelidir.
. Enflasyonun bir
an tince diigiriilmesi
Ozellikle KOBi niteligindeki igletmelerin diigmam enflasyona dur denmelidir.
. Tutarh
ve adil bir vergi sistemi
primlerinin ve vergi oranlarrnrn daha fazla arttrrrlmamasr ve durdurulmasr gerekmektedir. Verginin
tabana yayrlmast ve iireten kesimden ahnan verginin azaltrlmasr ise yine sanayi odastna baSh firmalarrn
SSK
destekledi$i bir gdriigtiir.
. Kredi faizlerinin diigtirtilmesi
Faizlerin drigmesi, gdstergelerin diizelmesi ydnrinde olumlu etki yaratacaktrr. igletmelere dUgUk faizli
igletme kredisi verilmelidi r.
.
OzelleStirme bir an 6nce yaprlmahdrr
Krsa ve Uzun Vadede Meydana Gelen Geliqmelerin istihdama Etkisi
Bu
boliim Sanayi Odasr'nrn g6riiq ve cinerilerini igermektedir.
Uzun vadede, ilimiz Serbest Bcilgesi'nin devreye girmesiyle birlikte yaklagrk 10,000 kigiye, TOSB'nin
hizmete aqrlmasryla birlikte 12,000 kigiye, GOSB'nin ikinci etabrnrn devreye girmesiyle birlikte (ikinci
etapta ileri teknoloji ve iiretim yaprlmasr diigrinrihiyor) yaklaqrk 5,000 kigiye ve deprem sonrast yeni
kurulmasr planlanan OSB'nin hizmete girmesiyle yaklagrk 3,000 kigiye ek istihdam yaratrlacaktrr (yaprlan
ara$trrma sonucu 48 firmanrn yaratacaf,r ek istihdam ile birlikte).
Bcilge sanayine yonelik yaprlan aragtrrmalarda, sanayi kuruluglarrnda kalifiye ara eleman stkrnttst
mevcuttur.
74
2-
izmit Ticaret Odasr
Gtir0q ve Oneriler
-
Ulusal istihdam politikasr, dunyada yaganan kiiresellegme siireci bilgi toplumuna gegig ve hrzh
teknoloiik geligmeler rgr$rnda AB istihdam stratejisi beg yrlhk kalkrnma planlarrndaki tedbirler
dikkate altnarak hazrrlanrp uygulanmahdrr.
-
istihdamr artrmanrn en temel yolu gtiphesiz ki ekonomik buytimedir. Bu nedenle dncelikle
surdiiriilebilir yiiksek bi.iyiime oranr sa$layacak yerli ve yabancr sermayeyi tilkemizde yahrrm
yapmaya ozendirecek makro ekonomik ortam gergeklegtirilmelidir.
-
Emek yoSun yatrrrmlara 6ncelik verilmelidir.
Genqlere nitelik kazandrmaya ydnelik meslek kurslart yaygrnlagtrrrlmahdrr.
igverenlerin cizellikle gene iqsizlere
ig olanaklan saf,lama konusunda tegvik
edilmesi
gerekmektedir.
-
igveren ve devlet arasrnda istihdamrn artrrrlmasr konusunda, ortak projeler tiretilmelidir.
-
Ana sanayi/yan sanayi iligkisi veya kiigi.ik ve orta 6lqekli igletmelerde buyuk sanayi arasrnda sa$hkh
ve etkin bir igbirli$inin kurulmasr, ktigtik ve orta 6lgekli igletmelerin geligtirilmesi aqrsrndan buyuk
Ekonominin temel sektdrlerinde faaliyet gosteren, kuguk ve orta ve biiyrikhikteki firmalarrn istihdam
ve tiretim agrsrndan ekonomiye saSladrklarr, gbz ardr edilmemeli ve gereken 6nem verilmelidir.
Ekonomik krizlerin bir nevi sigortasr olan KOBi'ler desteklenmeli, kredi olanaklan artrrrlmahdrr.
onem tagrmaktadlr.
-
iggucU piyasasrna girigte zorluklarla kargrlagan genq igsizler, kadrnlar uzun
-
Epitim istihdam iligkisi kurularak tilke gerqeklerine ve teknolojik geligmelere cevap verecek bir insan
giicii planlamasr yaprlmah, mesleki ve teknik e$itime a$rrhk veren kapsamh ve kaliteli bir ef,itim
politikasr izlenmelidir.
-
Cocuk iggili$i ile etkin bir bigimde mi.icadele edilmeli, gocuklann istihdam ile iligkisi ancak mesleki
siireli igsizler, dzi.irliiler
ve eski hiiki.imliilerin istihdamrndaki problemleri giderici dnlemler altnmalt bu gruplara yOnelik
Ozel projeler uygulanmahdrr.
e$itimleri nedeniyle olabilmelidir.
-
Ar-Ge yaturmlanmn arhnlmasr gerekmektedir.
Yabancr ve kagak igqili$in rinlenmesi igin gerekli tedbirler ahnmah, kayrt drgrhk engellenmelidir.
EK.4
KocAELi il,i igcUcU PiYASASI iHrivaq ANALizi
iggticii bir iilkenin ntifusu ve ntifus yaprsryla, yani insan unsuruyla ilgili bir kavramdrr. Buna baSh olarak
geligmig bir ekonomide mevcut piyasalar arasrnda en dnemli olanr iggiicti piyasasrdrr. Dtinyada olduf,u
kadar iilkemizde de istihdam ve igsizlik, rizerinde dnemle durulan bir olgudur. Iggiicii yaprsrntn hrzla
de$igtifii iilkemizde bu piyasanrn ileriye doniik eSilimlerini belirlemek, tespitlerini yapmak ve bunlan
sosyal taraflarla birlikte tartrgarak edztm tiretmek ve uygulamak 6nemli bir hedef haline gelmigtir.
Yerel iggtcii piyasasr ihtiyaq analizini ortaya koymak ve buna baf,h olarak uygun aktif iqgiicii piyasasr
politikalannr belirlemek amacryla, Uluslararasr Qahqma Orgiitu (ILO) ile birlikte pilot il olarak segilen
Kocaeli'nde ortak bir proje uygulanmaktadrr.
Genel Hedefler
Kocaeli'nde uygulanmakta olan projenin
bir
parqasr olarak
gerqeklegtirilmesi ile;
75
ve igyeri ziyaret programlarrnrn
.
Yerel iggticii piyasasr ef,ilirn ve ihtiyaglarrnrn ortaya grkanlmasr
'
ihtiyoq duyulacak meslekler ile karqrlanmasrnda grighik gekilen mesleklerin ve buna bagh olarak
onrimiizdeki ddnemlerdc iqgiicii piyasasrnrn mesleki e$itim ihtiyacrnrn belirlenmesi,
'
'
'
iggiicri piyasasr ihtiyaglan ile mcsleki e$itim segenekleri arasrnda uyumlu bir iligki kurulmasr,
iggiici.i ihtiyag analizinin, il dtizeyinde iggticii piyasasr ile ahnacak kararlara temel olugturmasr,
Bu ihtiyag analizi sonucunda igKUR'un en uygun aktif iggi-icti piyasasr politikalarrnr belirleyebilmesi
ve bunlarr etkin olarak uygulama kapasitesi olugturabilmesi,
hedeflenmigtir.
Kapsam ve Ytintem
Kocaeli il Utidtirtugu'ne kayrth 10 ve daha fazla igEi qahgtrran tarrm drgr rizel sekt6r igyerleri aragtrmanrn
kapsamrnr olugfu rmugtur.
Bu kapsamda, kurumla iligkileri siiretli ve aktif olan ve kuruma kayrth 502 igyeri belirlenmig ve kurum
personelince dtizenlenen ziyaret programlarr gerqevesinde Haziran 2004 tarihinde anket uygulamasr
gergekleq
tirilmigtir.
"Qahgma ve Sosyal Giivenlik Bakanh$r Qahgma Hayah istatistikleri Ocak 2004" verilerine g6re; Kocaeli
ilinde 10 ve daha fazla igqi istihdam eden 2446 igyerinde 128,226 igqi gahgmaktadrr. Bu igyerlerinin
%20.52'si, gahganlarrn ise %58.55'i (75,071) aragtrrma kapsamrna ahnmrgtrr.
iqgUcii Piyasasr Aragtrrma Formu Uygulanan iqyerleri
A-Biiyiikliiklerine G6re
iggiicii Piyasasr Aragttrmasr,
1.0-24 iggi gahgtrran 65, 25-50 iggi gahgtrran 120, 51-gg iggi qahgtrran 102, 100
ve rizerinde iggi qahqtrran 215 igyeri olmak iizere toplam 502 igyerinde uygulanmrgtrr. Bu iqyerlerinde
istihdam edilen kigi sayrsr 75,071 drr.
B-Sekttirlere Giire
iggiicii Piyasasr Aragtrrmasr uygulanan igyerlerinin, %57.17'si sanayi, %3.g8'i inqaa! %38.85'i hizmet
sektoriinde faaliyet gostermekte olup, ara$trrma kapsamrnda yer alan igyerlerinde, 54,704 (%72.86) ki9\
sanayi, 1413 (%1.90) kigi ingaat, 18,9il (%25.24) kigi ise hizmer sektorunde gahqmaktadrr.
. Sektt rel Dagthm
(lgyeri Sayrsrna Giire)
Sanayi
57,17%
ingaat
3,98%
Ara€trrnn kaltsnntnr
a al
unn isyerlerinil t sekfdrel daitlotll
76
Sanayi Sektijrti
Ulkemizde son on yrlda yaganan ekonomik krizlere (1994, 1,999 ve 2001 ytllarrnda yaganan) ra$men
sanayi sektdni 2002 yrhnda toparlanma sUrecine girmigtir. Buna paralel olarak canlanmanrn 6niimiizdeki
bir yrlhk sureqte de devam edece$i iqvercnlerce tahmin edilmektedir. Bu siirecin beklenen duzeyde
gergekleqmesinin krsa ve orta vadede istihdam tizerinde olumlu etki yarataca$r 6ngoriilmekiedir.
Sanayi sektdrtinde faaliyet 96steren igyeri temsilcileriyle yaprlan gcirtigmede "Geqmig Altr Ay" ve "Gelecek
Altr Ay"rn de$erlendirmesini yaparak igyerlerinin geligimlerini def,erlendirmeleri istenmigtir. Gegmig altr
ay igin; igyerlerinin %53.3f i geligme gosterdiklerini, %36.59'u aynr kaldrklarrnr, %10.10'u ise daha kotuye
gittiklerini belirtmiglerdir.
Gelecek altr ay igin ise igyerlerinin, %58.54'n geligecekleri, '/"36.24'n aym kalacaklart %5.22'si ise daha
kotriye $idecekleri tahmininde bulunmuglardrr.
Sanayi Sektdrti ile
ilgili
igveren DeSerlendirmeleri
I
I
Sanayi Sekt6rii
I
Geligti
Geligecek
Aynr
kaldr Kalacak
KdtUye
giti
Gidecek
IGelecek6Ay
l!!"E.,S94v
Ingaat Sekttirii
Ulkemizde yaganan ekonomik krizden en gok etkilenen sekt<irlerden biri de ingaat sektortdur. 2000
yrhndan itibaren krizde olan inqaat sekt6rtinde son bir yrldrr geligme g6riilmektedir. Aragtrrmamrza
katrlan iqverenlerin tahmini ise bu yiikselig trendine paralel olarak oniimiizdeki ddnemde sektordeki
geligmenin devam edece$i ydn0ndedir.
Bagbakanhk Toplu Konut idaresi'nin konut tirctimi ve planh kentlegme programrnda baglatmrg oldugu
konut seferberliSi projesi kapsamrnda Kocaeli ilinin de yer almasr, ilimizde ingaat sektdriiniin geligece$i
yoniinde beklentileri arttlrmaktadlr.
ingaat scktdrUnde faaliyet gdsteren igyeri tcmsilcileriyle yaprlan g6ri.igmede %35'i gegmig altr ay iginde
igyerlerinin geligtigini, %45'i aym kaldrklarrnr, %20'si daha kOtiiye gittiklerini bildirmiglerdir. Gelecek
altr ay iqin beklentileri ise, %60'r geligecekleri, %30'u aynr kalacaklarr, %10'u daha kotiiye gidecekleri
ydntindedir.
77
Ingaat Sektoru ile Ilgili Iqvertn De$erlcndinneleri
ingaat Sekt6r0
70
60
50
45,00
40
30
20
'o
1.,,
oi.
Geligti
Geligecek
Kot0ye Gitti
Aynr kaldr
lGeqmis 6Ay
E
Gelecek 6 Ay
Hizmet Sektdrii
Hizmet sekt<iru de di$er sektorler gibi krizden etkilenmig olary ancak son donemlerde toparlanarak
geligme g6steren, Ttirkiye'de iggriciindn %33'ltk bir krsmrm istihdam etmesi dolayrsryla rinem arz eden
bir sektdrdUr. Aragtrrmamrza katrlan igverenlerin beklentileri, 6niimiizdeki sureEte hizmet sektdrundeki
geligmenin devam edece$ y6ni.indedir.
Hizmet sektorunde faaliyet gdsteren igverenler gegmig altr ayhk drinemde geligme gdsterdiklerini,
dntimtizdeki altr ayhk siireqte de buna paralel olarak geligme gcisiereceklerini tahmin ettiklerini
belirtmiglerdir. Dolayrsryla, yeni iggiictine ihtiyaq duyulaca$r, eleman grkrglarrnda bir yrl 6ncesine gdre
azalmalar olacaf,r tahmin edilmektedir.
Bu sektordeki igyeri temsilcilerinin, %50.26'sr gegmiq altr ayda igyerlerinin geligti$i, %30.77'si aynr kaldr$r,
%15.39'n ise daha k<ittlye gittiSi ydniinde cevap vermiglerdir. Gelecek altr ay igin beklentileri ise, %63.08'i
geligece$ini, '/.31.80'r aynr kalaca$r, %5.12'sr ise daha kOttiye gidece$i yontindedir.
Hizmet Sektoru ite itgiti igveren De$erlendirmeleri
Hizmet Sektdrii
7or
,60
f::: 50
,40
i30
20
10.
0i
63,08
50,26
t:---r
[
:::
pl -.ffill , *M
_r<
I
I
30.77
Geligti
Geligecek
E Gegmi9
Aynr
6
kaldr
31,80
Kalacak
Kdtrlye
Ay n Gelece!_6 Ay _
78
gitti
Gidecek
Genel Deferlendirme
DiE verilerine gore,2004 yrhnrn ilk geyre$inde titkemizde GSMH reel biiytime orant' %12.4 ve CSYiH
bUytime oranr ise %10.1'olarak gergeklegmigtir. GSMH ve GSYIH artrglart, sanayi tiretim endeksi.ve dif,er
ekonomik gcistergelerdeki olumlu geligmelerin etkisiyle yuksek oranlarda gergeklegmigtir. Ozellikle
sanayi ve ticaret sektorundeki yiiksek buyume oranlarr ve ihracattaki artrg etkili olmugtur.
CSMH rakamlarrna gore 2004 yrhnrn ilk qeyre$inde tanm sektcini katma de$eri %7.5 oranrnda azalrrken;
sanayi sektdrti katma de$eri %10.3, hizmetler sektcirti katma deSeri ise %'1L.4 oramnda artmtgttr. Uzun
bir aradan sonra ilk defa 2003 yrhnrn son geyref,inde btiytme gdsteren ingaat sektdninde 2004 yrhnrn ilk
qeyreSinde de artrg hrzrmn devam etti$i gdzlenmektedir.
Yukarrda scizti edilen olumlu geligmelerle birlikte, turizm sektdriindeki canhhk ve bu canhhStn ticaret
bagta olmak iizere hizmetler sektdrune olumlu etkisi 2004 yrh sonunda hedefin iizerinde bir btiytimenin
gerEeklegece$i tahminini kuvvetlendirmektedir.
Kocaeli'nde istihdamda Onemli ArhE Bekleniyor.
Ulkemizde yaqanan ekonomik krizlerin ardrndan bir gok sektdrdeki olumlu beklentinin Kocaeli'ndeki
igverenlerin rintimiizdeki yrla daha olumlu bakmalarrna neden oldu$u gdzlenmigtir.
iggUcU piyasasr aragtrrmasr uygulanan igyerlerinde lHazftan2004 itibariyle istihdam edilenler bir yrl cincesi
ile kargrlagtrrrldr$rnda, istihdamda gegen yrla gore %13.17 orantnda arhg oldu$u gdzlenmigtir.
Yaganan ekonomik krizlerden gok daha fazla etkilenmig olan ktiErik igletmeler, geleceSe gi.ivenle
bakamadrklannr belirterek gelecekle ilgili tahmin yapmakta zorlanmaktadrr. Orta ve btiyiik olqekli
igletmeleriry dniimiizdeki bir yrl iginde alacaklannr bildirdikleri iggiicii sayrsr, igten qrkarrlacak olan
iggiictinii de hesaba katarak mevcut istihdama oranlandr$rnda elde edilen sonug, gelecek bir yrl igin,
istihdamda %18.9'luk bir arhg yaSanaca$r ydntindedir.
Kocaeli iggiicii Piyasasr Genel De$erlendirme Tablosu
D Gegmig 6 Ay
E Gelecek
Geligti
Kalacak
Geligecek
6 Ay
Kotuye Gitti
Ulke genelinde gergeklegen ekonomik gdstergelere paralel otarak; iqgucri Piyasasr Araqtrrma Formu
uygulanan 502 igyeri temsilcisinin %51,,40't gegmig altr ayda igyerlerinin geligtiSini, %36.06'sr aym
kaldrSrnr, %12.54'n ise daha kotUye gittifiini belirtmigtir. Aynr igyerlerinin gelecek alh ay igin tahminleri
ise, %60.36'st geligecekleri, %34.26'sr aym kalacaklan, %5.38'i daha kcituye gidecekleri yoniindedir.
iqgilcti Piyasa Aragtrrmasr kapsamrna ahnan igyeri temsilcileri I. alh ayhk ddnemde 4068, II. altr ayhk
ddnemde 3300 elemana ihtiyag duyacaklannr tahmin etmektedir.
79
lgverenler 6niimiizdeki bir yrlhk dOnemde agagrda belirlenen ilk on meslekte cleman ihtiyaglan olabilcce$i
tal-r rnininde bulu n mu glartl rr.
1. ELEKTRiK TEKN]SYENi
2. MErAL i$Cisi
3. TESViYECi
4. MAKiNE TEKNiSYENi
5. KAYNAKCI
6.
KiI\,{YA TEKNiSYENi
7. MOTOR TEKNISYENI
8. MAKiNECi lrONrErSiVON;
9. SATr9 ELEMANT
10.
MAKiNE TEKNiKERi
Aragtrmamtzr yanrtlayan igverenlerden %67.53'n eleman ahmr srrasrnda bazr meslek elemanlannrn
kargrlanmastnda herhangi bir griqliikle kargrlagrlmadrSrnv %32.47' si ise eleman ahmr srrasmda bazr meslek
elemanlarrnrn kargtlanmasrnda giiqluk gektiklerini belirtmigtir. Kargrlanmasrnda giigluk gekilen ilk on
meslek elemam agaf,rda gcisterilmigtir.
1. DOKUMCU
2. MAKiNE TEKNiSYENi
3. KALTPq eLASTiK)
4. KAYNAKCI
5. SATr9 ELEMANT
6. FORKLiFTOPERATORU
7. MAKTNECT (KONFEKSTYON)
8. MAKINE BAKIMCISI
9. MATBAACI
IO.CNCTORNACI
iggucti Piyasast Aragtrrma Formu uygulanan 502 iqyerinde herhangi bir nedenle bir yrl 6nce igten grkan
veya qrkarrlan iqgilerin sayrsr 8534 kigidir. Gelecek I. altr ayhk ddnemde igten qrkanlmasr duguntilen igqi
sayrsr 2578, gelecek II. altr ayhk ddnemde igten qrkarrlmasr dtigtiniilen iqqi sayrsr ise 897'dir. Geqen bir yrl
6ncesine gdre igten qtkarmalann azalmasr igverenlerin gelecek iEin olumlu beklentilerini yansrtmaktadrr.
80
ilimizin Ekonomik ve istihdam Durumu
2000 yrlr genel
niifus saytmt verilerine gdre Kocaeli'nin nt.ifusu 7,206,085 tir.
Qahgma ve Sosyal Guvenlik Bakanh$r 2004 yrh Ocak ayr verilerine gore 346'sr kamu, 8873'ti 6zel olmak
i.izere toplam 92,791, arlrr istihdamh igyeri bulunmaktadrr. Bu igyerlcrinde gahgan igqilerin; 19,502 kigisi
kamu kurum ve kuruluglannda, 130,083 kigisi ise 6zel sektor igyerlerinde istihdam edilmektedir.
Sektorlerin GSYiH'ya katkr paylan itibanyla a$rrhSrn sanayi sektoriinde oldu$u g6riilmektedir. Bunu
hizmet ve ingaat sektdrleri takip etmektedir.
MESLEK BAROMETRESI T)
ARTACAK
DENGE
AZALACAK
MESLEK ADI
MESLEK ADI
MESLEK ADI
MARANGOZ
CEVRE MUHENDiSi
SATIS ELEMANI
MODELCI (A6Ae)
BAHCIVAN
CNCTORNACI
A9CI
BANKACI
PRESCi
BiLGiSAYAR MUHENDiSi
H. iLigKiLER ELEMANI
ELEKTRONiK TEKNiKERi
BiLCJSAYAR OPERATORU
TEKNiK RESSAM
DOKUMCU ( METAL)
BOYACT ( METAL )
MiMAR
FORKLiFT OPERATORU
DOKTOR
MOBiLYACI
HOST
ELEKTRiK TEKNiKERi
MUHASEBECi
MAKiNEMONTAJCI
ELEKTRiK TEKNiSYENi
SEKRETER
KALITE KONTROLCU ( KONF.)
ELEKTRONIK TEKNiSYENi srHHi TESiSATCT
MAKiNECI
(
KONFEKSiYON)
irrlamr iggisi
ENDUSTRi MUHENDiSI
YONETiCi
KALTPq ( PLASTiK)
FIRINCI
EKONOMiST
GAZALTI KAYNAKCISI
GARSON
HEMgiRE
KURYE
GEMi iNgA MUHENDiSi
JEoFiziKei
MEKANiK TEKNiKERi
GUVENLiK GOREVLiSi
ZiRAAT MUHENDiSi
Urucu
KiMYA TEKNiKERI
PAZARLAMACI
cAM iMALAT igeisi
iNgear MUHENDiSi
TOPOCRAF
FREZECi
ig naeriNasr oPERATORU
FiziKqi
ARGON KAYNAKEISI
iglrrnrci
JEOLOG
DI$ TiCARET ELEMANI
KALTPq (METAL)
BiYOLOG
KAPORTACI
BEKCi
AGAC igLERiTEKNiKERi
KAYNAKqI
GIDATEKNiKERi
MEKATRONiK TEKNiKERi
KiMYA MUHENDiSi
iglrrur
KiMYA TEKNiSYENi
PLASTiK
Bi
LGISAYAR OCNETI' EN i
MUHENDiSi
ELEKTROM EKANiK TEKNiKERi
KiMYAGER
81
FIZYOTERAPIST
DiYETiSYEN
uaoneci
MAKINE MUHENDISI
Ozrl OGnariul oe nErveNi
verel igqisi
urralunli rrauurNoisi
MAKiNE TEKNiSYENi
MATBAACI
oro rarraincisi
oro rlxrnirqi
rssvivrci
TORNACI
vrNe oPTERATORU
irugaarrxruircRi
igqi seGlrdr igcuvrNliGi uzuaur
soeurva vr irlivrr-ENoinur rrrxirsni
(
-
)
( **
)
Tekniker, meslek yuksekokullarrnrn ilgili b<rhimlerinden mezun kigilerin kazanmrg olduf,u bir meslek
iinvantdtr. Teknisyen ise meslek liselerinden mezun olan kigilere verilen bir meslek iinvanrdrr.
Aragtrrma uygulanan 502 igyerinde, ihtiyaq duyulan ve kargrlanmasrnda giiqltik gekilen meslek
elemanlan ile Kocaeli Il MtdurhiStin'e ig bulmak amacryla kayrt olmug kigilerin mesleklerinin
kargrlagtrrmah analizi sonucunda olugfurulmugfur.
Aragttrma uygulanan igyerlerinin onrimtizdeki bir yrl iqin ihtiyag duyacaklarmr belirttikleri meslek
gruplarrnrn kurum tarafindan kargrlanabilirligini gOstermektedir.
Ancak, Ti.irkiye' de mesleki yeterlilikleri <ilgen ve sertifikalandrran bir sistem hentiz kurulamadr$rndan
kurumda kayrt iglemlerinde beyan usulti esas ahnmaktadrr. Bu nedenle igverenin meslek elemanrnda
aradrf,r nitelikler ile aynr meslekte kayrt yaptrran igsizlerin niteliklerinin uyugtu$unu belirleyen veri
bulunmamaktadrr.
82
EK s. KoCAELI I$GUCU
iurivaq Rulriz
RAPORUNDA KULLANILAN SoRU FORMU
ALINAN BiLGiLER KESiNLiKLE GiZLi TUTULACAKTIR.
igveniuiz igiru ain TAAHHUT ANLAMI TAgtMAMAKTADIR
T.C
gALr$MA VE SOSYAL.GUVENL|K BAKANLIGI
TURKIYE !9 KURUMU
KocAELiir- nUoUnlUtiU
igveniNo:................
conUgue ranini
igveniNe
2...t...t2004
DONEMI.
eir xiut-ix eiLeiLeni
igyerinin Unvanr:
Faaliyet Alanr:
Adres:
Tel:
E-Posta:
Faks:
Baglantr Kurulacak Kigi:
pivlsn eeligrt,teleni
f - igyeriniz Durumu
Gegmig altr ay
Geligti
Aynr kaldr
Daha kotUye gitti
tr
tr
tr
Gelecek altr ay
Geligecek
Aynr
Kalacak
tr
83
trtr
Daha Kdt0ye Gidecek
isrixoam eiLciLeni
2- igyerinizde eahgan iggi Sayrsr
(Qalrgan saytstnr
yaanzve
lutfen gelecek igin tahminde bulununuz.)
Bir yrl 6nce............ Bu90n.............. Altr ay sonra . ........ Bir yrl sonra................
igcUcU DURUMU
3- Yeni
igg0cti
(LUtfen sayrsal tahminde bulununuz)
Geqen bir yrl
iginde
8u90n............ Gelecek 1. altr ay igin......... Gelecek 2.altr ay iQin....................
alrnan
4-
oniimuzdeki 1. ve
2. Altr Ayhk D6nemde
aylrk
2. altr ayhk
adr Kigi Sayrsr Meslek adr
ihtiyag Duyacalrnrz Elemanlarr Belirtiniz
1. altr
Meslek
5- Kargrlanmasrnda
!
sayrsr
Giigliik Qektiginiz Meslek Var mr?
Evet !Cevabrnrz evet ise 6. soruya geginiz
Hayrr
Kigi
Cevabrnrz hayrr ise T.soruya geEiniz
Aradrgrnrz Diger ozellik.
6- Kargrlanmasrnda Gtigli.ik Qektiginiz lggi.ic0 Agrgrnrzr Liitfen Belirtiniz.
Meslek
adr
Kigi
Sayrsr
Aradrgrnrz Diger Ozellikler
7- Herhangi Bir Nedenle tgten Qrkan/Qrkardr!rnrz veya Qrkarmayr D0gi.indi.igiiniiz Elemanlar Varsa
Belirtiniz (LUtfen Sayrsal Tahminde Bulununuz)
1
yrldnce
Geleek altr ay
iginde
Gelecek bir yrliqinde
Meslekadr KigiSayrsr Meslekadr KigiSayEr AradtgrnrzoigsrOzellik. Meslekadt KiSiSayrst
Meslekadr
Kigi SayFr
Kigi Sayrsr
............ E.....K.....T..
..................
E,,,,,K.,,,,T,,
E.....K.....T..
,,'.,,,,,'', E,,.,K,,,,,T,,,,,,,.,,,,,,,,,,--
E.....K.....T..
E.....K.....T..
............ E.....K.....T..
..................
E.....K.....T.
E.....K.....T..
E....K.....L.
..................
E.....K.....T..
E.,,,,K,,,.,T,.
E.....K.....T.. ..................
E.....K.....T..
E.....K.....T..
E.....K.....T.. ..................
E.....K.....T..
E.....K.....T..
6- Kargrlanmasrnda GUgl0k Qektiginiz lggiicii Agrgrnrzl Ltitfen Belirtiniz.
Meslek
adr
Kigi
Sayrsr
ANKETE CEVAP
VEREN Ki$iNiN
GORU$ vE YoRUMLAR|
Aradrgrnrz
Diler Ozellikler
ADI SOYADI
UNVANI
YAPAN
ADI SOYADI
KURUM G6REVLiSiNiN
cORUg vE YoRUMLART
ilginiz iqin teqekktir ederiz.
UNVANI