DOĞA EĞİTİM MERKEZİ EĞİTİM STRATEJİSİ

Transkript

DOĞA EĞİTİM MERKEZİ
EĞİTİM STRATEJİSİ
EEllddaa SSoorrttiinnoo,, EErrddeem
m VVaarrddaarr,, D
Daam
mllaa A
Akkyyiillddiizz
H
a
z
i
r
a
n
2
0
1
0
Haziran 2010
Y
YIILLD
DIIZZ D
DA
AĞ
ĞLLA
AR
RII B
BİİY
YO
OS
SFFE
ER
RP
PR
RO
OJJE
ES
Sİİ
R
AR
RS
SE
ER
RİİS
Sİİ
PO
OR
RA
RLLA
AP
Yıldız Dağları Biyosfer Projesi Doğa Eğitim Merkezi Eğitim Stratejisi 2010 Ankara T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yıldız Dağları’nda Biyolojik Çeşitliliğin ve Doğal Kaynakların Korunması ve Sürdürülebilir Gelişimi Projesi Hazırlayanlar: Erdem VARDAR, Elda SORTINI ve Damla AKYILDIZ tarafından Nihan YENİLMEZ ARPA, Neşe ERSÖZ yakın işbirliği ile hazırlanmıştır. Katkıda Bulunanlar: Milli Eğitim Bakanlığı, TÜBİTAK, Türkiye İzcilik Federasyonu, Orman Genel Müdürlüğü, Doğa Derneği,Kuş Araştırmaları Derneği, WWF Türkiye, Kırklareli Istıranca Gençlik Doğa Sporları Kulübü, Kırklareli İzcilik federasyonu, Kırklareli İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Kırklareli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü Ankara, 2010 Doğa Eğitim Merkezi Eğitim Stratejisi; “Yıldız Dağlarında Biyolojik çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Gelişmesi” Projesi kapsamında Kırklareli’ne 28 km. Bulgaristan sınırına 8 km. mesafede Dereköy’ün bitişiğinde tadilatı tamamlanan “Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi” için hazırlanmıştır. ÖNSÖZ
Doğa eğitimi sadece öğrenme demek değildir. Bizim bireysel hırslarımızla değiştirmeye çalıştığımız
çevreyi tanıma ve aynı zamanda gelecek için kaynakların sürdürülebilirliğini de anlamaya çalışmaktır.
Yine doğa eğitimi; doğal kaynakların tanınması, öğrenilmesi ve korunmasının yanı sıra doğayı iyi
yönetme, doğayı yerinde yaşayarak ve tanıyarak bilgiye dayalı kararlar üretme ve bu kaynaklardan en iyi
şekilde yararlanma ve gelecek nesillere bırakabilmek için sahiplenmeyi sağlamada en etkili bir araçtır.
Doğayı anlayabilmek için öğrenmek ve bilmek gerekir. Bunun için de en etkili araç doğayı doğada
öğrenme ve anlama yani “yaparak ve uygulayarak” öğrenmedir. Doğaya olan olumsuz etkileri ortadan
kaldırmanın diğer bir yolu da doğayı bilen ve ona dost bireylerin yetiştirilmesidir. Her alanda olduğu gibi
doğayı öğrenme ve öğretme sürecinin en temel hedef kitlesi ise elbette ki çocuklarımızdır. Çünkü
bugünün küçüğü yarının büyüğü ve karar vericisi olacaktır. Ve atalarımızın da söylediği gibi “Ağaç yaş
iken eğilir”. Geleceğimiz olan çocuklara tüm insanlık için çok önemli olan doğamızı, kaynaklarımızı ve
çevreyi tanıtmak ve sahiplenmelerini sağlamak öncelikli amacımız olmalıdır. Bu amaç doğrultusunda
gerek ulusal ve gerekse uluslar arası düzeyde pek çok girişimler olmaktadır. Doğa eğitim merkezlerinin
oluşturulması, doğa kampları, düzenli doğa eğitim programlarının uygulanması bunlardan bazılarıdır.
“Yıldız Dağlarında Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve Sürdürülebilir Gelişimi Projesi” de Yıldız
Dağlarının 130.000 ha. kısmında doğal kaynakları ortaya koyarak tanıtma ve doğadaki işleyişin
anlaşılmasına katkıda bulunmaya yönelik bir dizi çalışmaları desteklemiştir. Çünkü bozulan doğal
dengenin düzelmesinin, çevre kirliliğinin ve yer kürenin karşı karşıya geldiği diğer bazı felaketlerin
önlenmesinin bir yolu da öncelikle sorunu, mevcut durumu ve değerleri ortaya koymak ve nihayetinde
doğayı bilen ve tanıyan doğaya dost bireyler yetiştirmekle mümkün olabilecektir.
İşte, hem Yıldız Dağlarının sahip olduğu eşsiz ve nadir ekosistemleri geleceğimiz olan çocuklarımıza
tanıtmak, hem de doğayı doğada yaşayarak ve uygulamalı olarak öğrenmelerine katkı sağlamak amacıyla
“Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi” tesis edilmiş ve bu merkezdeki uygulamaların belli bir program
ve sistem içinde yürütülmesi için “Eğitim Stratejisi” hazırlanmıştır.
Bu strateji ile doğa bilinci oluşturmak, doğayı korumak ve iyileştirmek için öncelikle çocukların gerekli
bilgi ve beceriler kazanmalarını sağlayacak olanakları ortaya koymak ve çocuklardan başlayarak ailelerde
ve bütün toplumda doğaya saygı ve sevgi kazandırmak için bir dizi adımlar atılmış ve programlar
geliştirilmiştir. Bu strateji doğrultusunda düzenlenecek doğa eğitimleri ile doğaya bakıp da
göremediğimiz halleriyle tanıma ve tanıtma fırsatı verilebilecektir.
Yıldız Dağlarında yaşayanlardan başlayarak Türkiye’nin diğer bölgelerine ve hatta sınır ötesine aşması
öngörülen eğitimlerin ve uygulamaların doğa bilincini geliştireceği, doğaya ve çevreye duyarlı-olumlu ve
kalıcı davranış değişiklikleri yaratabileceği, doğal tarihi, sosyokültürel değerlerin korunması, çevresel
konulara ve doğanın korunmasına yönelik çalışmalara aktif olarak katılımı ve sorunların çözümünde etkin
bir şekilde yer alabilecek nesillerin yetişmesine katkı sağlayacağını inanıyor ve “doğa ile aynı dili
konuşabilecek ve doğayı anlayabilecek nesil”lere yararlı olmasını diliyorum.
Prof. Dr. M. Kemal YALINKILIÇ
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürü
İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ ............................................................................................................ 1 BÖLÜM 1 - GİRİŞ............................................................................................................ 2 BÖLÜM 2 - KAPSAM ...................................................................................................... 4 BÖLÜM 3 - METODOLOJİ .............................................................................................. 5 BÖLÜM 4 - SWOT ANALİZİ ............................................................................................ 7 BÖLÜM 5 - VİZYON ve STRATEJİK HEDEFLER ........................................................... 8 BÖLÜM 6 - MATERYALLER VE ARAÇLAR ................................................................. 12 6.1. Doğa Eğitimi Sürecinde kullanılabilecek olan materyaller ....................................... 13 6.2 Eğitmenler için El Kitabı (Doğa Eğitimi için El Kitabı) ................................................ 13 6.3 Ziyaretçiler/çocuklar için not defteri (Benim Yıldız Dağları Defterim) ...................... 14 BÖLÜM 7 - EĞİTİM PROGRAMLARI............................................................................ 15 BÖLÜM 8 - ROLLER VE ORTAKLIKLAR ...................................................................... 19 BÖLÜM 9 - EYLEM PLANI ............................................................................................ 24 BÖLÜM 10 - İLKELER................................................................................................... 28 EKLER .......................................................................................................................... 30 EK 1. Eğitim materyalleri ............................................................................................... 30 EK 2. Eğitim Programları ............................................................................................... 31 Ek 3. “Akıcı Öğrenme Doğa Eğitiminde Farklı Bir Yöntem” Eğitim Kiti- Doğa Derneği . 32 EK 4. “ Doğa Çantam- 6–11 Yaş Çocukları için Doğa Eğitimi Programı” Doğa Derneği 33 EK 5. “Yeşil Kutu CD” REC Türkiye............................................................................... 34 EK 6. Örnek İşbirliği Protokolü ...................................................................................... 35 EK 7. H&S Güvenlik ...................................................................................................... 36 EK 8. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ..................................................................... 37 DOĞA EĞİTİM MERKEZİ EĞİTİM STRATEJİSİ
YÖNETİCİ ÖZETİ Hazırlanan bu eğitim stratejisi Yıldız Dağları Doğa Eğitim merkezi için gerekli olan eğitim ve
öğretim süreçleri için bir yol çizmeyi hedeflemektedir. Aynı zamanda eğitim merkezi için bir
eylem planı oluşturulmasına yönelik hedeflerin belirlenmesi ve tanımlanması için bir kaynak
niteliğindedir. Bu strateji aynı zamanda eğitim merkezinde kullanılacak olan materyalleri ve
bunların niteliklerini de tanımlamaktadır.
Bu stratejide alanın güçlü ve zayıf yanları tanımlanmış, Doğa Eğitim Merkezi’nin vizyonu ve
misyonu belirlenmiştir. Bunun yanı sıra bu strateji içerisinde özellikle çocuklar için
kullanılacak olan materyaller olmak üzere eğitim merkezinde kullanılabilecek eğitim
materyalleri ve bu materyallerin üretim prensipleri tanımlanmıştır. Bu stratejide eğitim
merkezinden faydalanacak olan hedef gruplar ve bu gruplara yönelik olarak uygulanacak
olan eğitim programlarının amaçları, içerikleri, eğitim yöntemleri ve eğitmenlerin nitelikleri
de tanımlanmıştır. Strateji kapsamında eylem planı oluşturularak Doğa Eğitim Merkezi’nde
uygulanması planlanan bir yıllık eğitim eylem planı belirlenmiştir. Stratejide ayrıca Doğa
Eğitim Merkezi için ilkeler belirlenmiş ve bu ilkelerle birlikte doğaya ve insan haklarına
saygılı olacak şekilde uygulamaların gerçekleştirilmesi için bir çerçeve oluşturulmuştur.
Bunun yanı sıra stratejinin ekleri olarak örnek eğitim programları ve örnek doğa eğitimi
uygulamaları ve kurumlar arası yapılabilecek protokol örneği sunulmaktadır.
Bu strateji Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi’nin eğitim çalışmalarının belirli standartlarda
ve kalitede yürütülebilmesi ve sürekliliğinin sağlanabilmesi için temel oluşturacak çok önemli
bir dokümandır. Bununla birlikte bu strateji, ortaya çıkacak güncel ihtiyaçlara ve
uygulamaların ardından düzenli olarak gerçekleştirilen değerlendirmelerin sonuçlarına göre
güncellenmelidir.
Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
1 DOĞA EĞİTİM MERKEZİ EĞİTİM STRATEJİSİ
BÖLÜM 1 GİRİŞ İnsan, doğada var oluşundan buyana, doğadan yararlanmış, doğayı işlemiş, bilgi birikimi ve
teknik ilerlemelerle doğaya egemen olmaya çalışmıştır. Çevre, yüzyıllar boyunca insanlar
tarafından gelecek kaygısı duyulmadan işlenmiş, doğanın zenginliklerinden hiç
bitmeyecekmişçesine yararlanılmıştır.
Doğal kaynaklar önceleri; beslenme, barınma, savunma ve sağlık amaçlı ihtiyaçları
karşılamak için kullanılırken, bilimsel gelişmelerle insanın doğayı işleyerek ve doğanın
üstünde kendi egemenliğini kurduğu bir süreç başlamıştır. Bilimin verdiği olanaklar ve
insanın sınırsız beklentileri doğayı aşırı kullanmaya, doğayı düşünmeden denemelere
girişmesine ve tahribine itmiştir. Üstelik insanoğlu, uzun yıllar doğaya verilen zararın
farkında olmadan yaşamıştır.
İnsanoğlu bu bozulmaların farkına ancak hava ve su kirlenmesi sonucunda karşılaşılan
kitlesel ölümler ve gıda güvenliğine yönelik gözlemlenen tehditler sonucunda varabilmiştir.
Hava, su, toprak kirlenmesiyle başlayıp, bitki örtüsü ve hayvan topluluklarının yok olmasına
varan çevre sorunları, en azından sorunlarla karşılaşanlarda belli bir gelecek kaygısı
uyandırmıştır. Bu kaygı ile birlikte koruma, doğayı ve çevreyi daha fazla tanıma gereksinimi
ortaya çıkmıştır. Çevre ve doğa eğitimi ise bu ihtiyacı karşılamak için kullanılan önemli birer
araç haline gelmiştir.
Çevre eğitimi; toplumun tüm kesimlerinde çevre bilincinin geliştirilmesi, çevreye duyarlı,
kalıcı ve olumlu davranış değişikliklerinin kazandırılması ve doğal, tarihi, kültürel, sosyoestetik değerlerin korunması, aktif olarak katılımın sağlanması ve sorunların çözümünde
görev alma olarak tanımlanmaktadır.
Çevre ve doğa eğitimi; doğal kaynakların tanınması, öğrenilmesi ve korunmasının yanı sıra
doğayı iyi yönetme, doğayı yerinde yaşayarak ve tanıyarak bilgiye dayalı kararlar üretme ve
bu kaynaklardan en iyi şekilde yararlanma ve gelecek nesillere bırakabilmek için
sahiplenmeyi sağlamada en etkili bir araçtır.
Yıldız Dağları Biyosfer Projesi’nin önemli bir bileşeni, sınırın ötesinde yani Bulgaristan’da
yaşayanlar da dâhil, genç nesle ve özellikle de okullara ve gençlik gruplarına yönelik doğa
koruma odaklı çevre eğitimleridir. Eğitim ve öğretim amaçlı bu açık hava etkinliklerinin Yıldız
Dağlarına ilişkin farkındalığı, anlayışı ve desteği de artırması amaçlanmaktadır.
Hazırlanan bu Eğitim Stratejisi, Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi için gerçekçi bir eğitim ve
öğretim stratejisi ve bir eylem planı oluşturulabilmesine yönelik hedeflerin belirlenmesi ve
tanımlanması sürecinin ilk kilometre taşı niteliğini taşımaktadır. Ayrıca stratejinin projeye
olduğu kadar bölgedeki paydaşların ve nihai yararlanıcıların da özellikle doğayı tanıma ve
öğrenme amaçlı ihtiyaçlarına ve beklentilerine yanıt verebilmesine özen gösterilmiştir.
Eğitim ve öğretim planı, aynı zamanda, yeni eğitsel materyaller geliştirmek suretiyle hem
eğiticilerin hem de öğrencilerin eğitilmesini de hedeflemektedir.
Tek amacı doğanın korunması ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı konusunda
eğitim vermek olan “Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi”, sağladığı konaklama ve diğer
olanakları ile Türkiye’nin ilk tam donanımlı doğa eğitim merkezi olma özelliğini taşımaktadır.
Merkezin eğitim stratejisi, merkezin gelecekteki eğitim faaliyetlerinin yönlendirilmesine
yardımcı olmakla sınırlı kalmayıp, gelecekte kurulacak buna benzer merkezler için bir örnek
teşkil edecek ve Türkiye’de doğa eğitimine ilişkin ulusal politikaların oluşturulmasına da
katkı sağlayabilecektir.
BÖLÜM 2 KAPSAM Çevre ve Orman Bakanlığı, çoğu ulusal ölçekli sivil toplum kuruluşları (STK) tarafından
yürütülen çeşitli projeler ile çevre ve doğa eğitimi programlarına destek vermektedir. Yine,
doğa koruma ile ilgili olan kurumlar ve TÜBİTAK ile birlikte üniversiteler de gençlere ve
yetişkinlere doğa eğitimleri konusunda çalışmalar gerçekleştirmekte ve doğa eğitimlerini
desteklemektedirler. Ancak, Türkiye’de yaşayan 70 milyon insana hizmet götürülmesi
gerektiği düşünüldüğünde, bu çalışmaların genellikle sınırlı gayretler olduğu ve daha
fazlasına ihtiyaç olduğu görülmektedir.
“Doğada çevre eğitimi” ne ilişkin ulusal bir strateji bulunmamaktadır. Ulusal Çevre Eylem
Planı’nın 1997’de hazırlanan Eğitim ve Katılım ile ilgili bölümünde; “İlköğretim II. kademesi
ile ilgili olarak her üç sınıf düzeyinde yapılan araştırmalar, bu öğrencilerin çevre duyarlılığı
düzeylerinin arzu edilen seviyenin altında olduğunu göstermektedir. Bu nedenle çevre
değerlerinin öğrencilerde oluşabilmesi, Çevre konularının sadece Fen Bilgisi dersi müfredatı
içinde yer alması ile mümkün değildir. Mutlak surette, tüm derslerde çevre değerlerinin
oluşturulabilmesi için çaba sarf edilmeli ve değer yargılarındaki değişim gözlenmelidir. Bu
tür erken eğitim dönemlerinde çevre konuları teorik olmaktan çıkartılarak yaparak ve
yaşayarak, problem çözmenin ön planda olduğu öğrenci merkezli olarak verilmelidir. Ayrıca
bu düzeyde görevli öğretmenlerin hizmet içi eğitim faaliyetleri kapsamında duyarlılık
düzeyleri artırılmalıdır” ifadesine yer verilmektedir.
Bu verilerin ışığında eğitim stratejisinin kapsamını; öncelikle 11–15 yaş arasındaki çocuklara
yönelik gerçekleştirilecek etkinlikler ile Yıldız Dağlarında yaşayan yöre halkı ve pek çok
sektörü temsilen sürece dahil olacak eğitmenler için katılım modeli, eğitim plan ve
programları oluşturmaktadır. Strateji belgesi ayrıca Merkez’in yönetiminden sorumlu olacak
kurum ve bireyler için kolaylaştırıcı ve yönlendirici bir kılavuz niteliği taşıyacaktır.
BÖLÜM 3 METODOLOJİ Eğitim stratejisi; Çevre ve Orman Bakanlığı, ulusal ve yerel eğitim kurumları, STK’lar ve
yerel çevre kulüpleri, izci grupları ve diğer ilgili toplulukların temsilcilerinin ve uzmanların bir
araya getirildiği ve eğitim-öğretim ihtiyaçlarının belirlenmesini amaçlayan katılımcı
çalıştaylar yardımıyla geliştirilmiştir. Projede görevli uzmanlar, bölgedeki eğitim kurumlarını
ziyaret etmişler ve yetkililerle, STK’larla ve izci gruplarıyla görüşmeler yapmışlardır. Ekim ve
Aralık 2009’da, Ankara’da, kamu ve özel kurum ve kuruluşlarda çevre ve doğa eğitimi
konusunda çalışmalar yapmakta olan uzmanların buluştuğu ulusal çapta iki çalıştay
gerçekleştirilmiştir. Bu verilerin ve Eğitim Uzmanı’nın Türkiye ve çeşitli ülkelerdeki benzer
çalışmalar ve Türkiye’deki mevcut durumla ilgili yaptığı araştırmaların harmanlanması
sonucu bu strateji belgesi ortaya çıkmıştır.
Strateji belgesinin hazırlığı sürecinde;
— Doğa eğitimine yönelik güçlü ve zayıf yanlar, tehditler ve fırsatlar ortaya konmuş,
— Mevcut durum analizi ışığında vizyon, kısa/orta ve uzun vadeli hedefler ve bu hedeflere
ilişkin etkinlikler belirlenmiş,
— Hedef gruplar ve bu hedef gruplara yönelik eğitim materyalleri ve eğitim programlarının
içeriği ve yöntemi tanımlanmış,
— Ortaklık yapılabilecek olası kuruluşlar ve bu kuruluşlarla yapılabilecek işbirliği konuları
listelenmiş,
— 1 senelik bir etkinlik zaman çizelgesi hazırlanmış ve bütçelendirilmiştir.
Mevcut Durumun Tanımlanması-Ortaya Konması
SWOT Analizi
Görüşmeler
Toplantılar
Arazi çalışmaları
İlk Taslak Stratejinin Hazırlanması
İlgili taraflarla çalıştay
İlgili taraflarla görüşme
Taslak stratejiyi paylaşma
Doğa Eğitim Merkezi Eğitim Stratejisinin ikinci
taslağını hazırlama ve Kurum Görüşüne Sunma
NİHAİ STRATEJİ VE
ONAY
BÖLÜM 4 SWOT ANALİZİ SWOT Analizinde; Doğa Eğitimine Yönelik Güçlü Yanlar, Zayıf yanlar, tehditler ve fırsatların
tanımlanmasına odaklanılmıştır. Böylece doğa eğitimleri konusunda ulusal düzeydeki mevcut
durumun ortaya konmasına çalışılmıştır.
Doğa Eğitimi Konusundaki Mevcut Durum Analizi
Güçlü yanlar
Zayıf Yanlar
— Bakanlığın yeni bir doğa eğitim merkezi
inşa etmesi
— Eğitim kurumlarının veya ilgili diğer
kuruluşların ya da yöre halkının doğa
eğitimine ilişkin beklentilerinin net
olmaması,
— Doğa Eğitimine ilişkin yeni materyaller
hazırlanması
— Daha önce doğa eğitimi ile ilgili olan
kurum, kuruluş, STK, gibi birimlerle
işbirliğine girmesi,
— Bakanlık çalışanları ile birlikte diğer ilgili
kurum, kuruluş temsilcilerinden oluşan bir
eğitici havuzunun oluşturulması,
— Doğa eğitimine ilişkin talep analizinin
olmaması,
— Doğa eğitim merkezi için yeterli personel
istihdamın yapılmamış olması,
— Ulusal ölçekte özellikle korunan
alanlardaki doğa eğitimlerini içerecek bir
stratejinin olmaması.
— Yıldız Dağları için Valilik başkanlığında bir
Yönetim Biriminin oluşturulması ve yetkinin
yereldeki ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla
paylaşılıyor olması
Tehditler
Fırsatlar
— Doğa eğitim merkezinin Bakanlıklar
tarafından yeterince sahiplenilmemesi ve
uygulamalara başlamadan binaların atıl
durumda bırakılması,
— Çeşitli fonlardan eğitim çalışmaları için
yaralanılabilecek olunması,
— Yeterli eğiticinin zamanında
işlevlendirilememesi,
— Doğa eğitimleri için bölgesinden
gönüllülerle çalışılabilmesi,
— Genç kılavuzluk programının başlatılması.
— Finansal sürdürülebilirliğin
sağlanamamamsı
— Yöre halkının merkezi benimsemememsi
ve sahiplenmemesi,
— Merkezin tanıtımına yönelik girişimlerin
olmamamsı veya yetersizliği
BÖLÜM 5 VİZYON ve STRATEJİK HEDEFLER Vizyon
Doğa Eğitim Merkezi, Yıldız Dağları Biyosferi’nin her anlamda merkezi olacaktır.
Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi’nin vizyonu; doğanın korunması için öncelikle çocuklar
olmak üzere, değişik yaş ve meslek gruplarına yönelik doğa eğitimlerinin gerçekleştirileceği
bir merkez olmaktır.
Misyon
Doğa Eğitim Merkezi’nin misyonu; başta Yıldız Dağları Biyosferi’nin sahip olduğu doğal
değerleri, doğanın korunması için gerekli bilgiyi ve deneyimi tüm ziyaretçilere aktarmak için
bir araç olmak ve doğa eğitimlerinin verileceği bir merkez olarak Türkiye’de gerçekleştirilen
doğa eğitimlerine/çevre eğitimlerine ev sahipliği yapmak olacaktır.
Buna göre Doğa Eğitim Merkezi için aşağıdaki stratejik hedefler belirlenmiştir.
Kısa – Orta Dönemli Stratejik Hedefler
Hedef 1. Eğlenceli yol ve yöntemlerle ziyaretçilerin Yıldız Dağları Biyosferi ve doğa hakkında
daha fazla bilgi sahibi olmalarının sağlanması.
Etkinlik 1: Günübirlik, iki günlük (hafta sonu) ve beş günlük (hafta içi) olmak üzere üç
eğitim programı hazırlamak.
Etkinlik 2: Eğitim kılavuzu ve eğitim materyalleri hazırlamak.
Etkinlik 3: Dış mekan eğitimlerinin gerçekleştirileceği alanları tanımlamak (köyler, yürüyüş
rotaları, gözlem rotaları vb.). Alanlarda gerçekleştirilecek etkinliklere göre her alan için
eğitim materyal ve araçları belirlemek ve hazırlamak.
Etkinlik 4: Pilot “eğitmen eğitimi” programı hazırlamak ve uygulamak. İlk pilot uygulamalar
doğa eğitimi deneyimi olan katılımcılar ile gerçekleştirmek.
Etkinlik 5: Günübirlik, iki günlük (hafta sonu) ve beş günlük (hafta içi) eğitim programlarını
eğitmen eğitimin ardından yöredeki okullardan gelen çocuklarla yürütmek ve
değerlendirmeleri yapmak. Değerlendirmelere göre programları yeniden gözden geçirerek
nihai programları oluşturmak.
Hedef 2. Doğa Eğitimi Merkezi’nde eğitmen olarak görev alacak kişilerin eğitmen
eğitimlerinin gerçekleştirilmesi.
Etkinlik 1: Pilot uygulamaların değerlendirilmesinin ardından geniş katılımlı bir eğitmen
eğitimi düzenlemek. İkinci eğitmen eğitimini geniş bir duyuru kapsamında gerçekleştirmek
ve bu eğitime bölgede yaşayan gençlerin, yöre üniversitelerinden gençlerin, öğretmenlerin,
izcilerin, gönüllülerin katılımlarını sağlamak. (Bu eğitim için katılımcı profili olarak bir
sınırlama getirilmeyecektir. Eğitmen eğitimlerinin içeriği, doğa eğitimi üzerinde yoğunlaşarak
teorik ve pratik çalışmaları içerecektir. Bunun yanı sıra Doğa Eğitim Merkezi için hazırlanmış
olan eğitim materyallerinin kullanımı ve geliştirilmesi için de etkinlikler olacaktır.)
Etkinlik 2: Bir eğitmen havuzu oluşturmak ve eğitmenler için düzenli eğitim programları
düzenlemek. Belirli aralıklarla (6 ila 8 aylık periyotlar olabilir) gerçekleştirilen eğitimleri
değerlendirmek, değerlendirmeler sonucunda programları geliştirmek ve eğitmenlerin kişisel
gelişimleri desteklenmek için 2 ya da 3 günlük hizmet içi eğitim programları düzenlemek
Hedef 3. Yıldız Dağları’nda yaşayanların
sahiplenmelerinin teşvik edilmesi.
sürece
dahil
edilerek
Eğitim
Merkezini
Etkinlik 1: Bölge sakinlerinin, özellikle de civar okullardaki çocuklar ile ebeveynlerinin ve
konuya ilişkin bilgi sahibi kişilerin eğitim programlarının planlanması ve uygulanmasına dahil
edilmesine öncelik vermek.
Etkinlik 2: Eğitim merkezini, merkezin öncelikleri göz önünde bulundurularak, özellikle
geleneksel yerel etkinlikler için yöre halkı tarafından kullanılabilir bir mekan haline getirmek
(merkezde yerel bir festival gerçekleştirilmesi gibi).
Etkinlik 3: Eğitim merkezini desteklemek için bir gönüllülük programını geliştirmek (pilot
uygulamaların ardından gerçekleştirilecek değerlendirmelerin sonuçlarına göre bu gönüllülük
programının çerçevesi geliştirilecektir).
Etkinlik 4: Yöre okullarında ki Çevre Kulüplerini doğa eğitimi için teşvik etmek ve Çevre
Kulüpleri üzerinden ilköğretim okullarında çalışmalar yürütmek. Öncelikle Kırklareli İl Milli
Eğitim Müdürlüğü ve Kırklareli’nde yer alan ilköğretim okullarında Çevre Kulübü
öğretmenleri ve gönüllü olacak öğretmenler ile toplantılar gerçekleştirmek ve Çevre
Kulüpleri’nin bir yıl boyunca uygulayacakları eğitim programı oluşturmak. Bir sonraki eğitim
– öğretim döneminde pilot okullarda eğitim uygulamalarına başlamak ve değerlendirmek.
Değerlendirmelerin ardından eğitim programlarını güncellemek ve gelecek dönemlerde
uygulanmak üzere revize etmek.
Hedef 4. Çalışanlar, eğitmenler, ziyaretçiler, gönüllüler ve küçük kılavuzlar” a yönelik
politikaların da yer alacağı sürdürülebilir bir örgütsel yapı için kurumsal çerçevenin-yönetim
mekanizmasının oluşturulması.
Etkinlik 1: Gerçekleştirilen pilot eğitmen eğitimi ve ziyaretçilerle/çocuklarla gerçekleştirilen
pilot uygulamalar sonrasındaki değerlendirmelere göre eğitim uzmanı tarafından eğitim
merkezinin ihtiyaç analizi ve merkezden beklentilerle ilgili analiz çalışmaları gerçekleştirmek
ve sonucu bir rapor haline getirmek. Rapor sonuçlarına göre revizyonlar yapmak.
Etkinlik 2: Merkeze, eğitim eylem planının uygulanmasından sorumlu olmak üzere iki (2)
tam zamanlı personel görevlendirmek (Bu pesonellerin görevi; eğitim etkinliklerinin
organizasyonu, uygulanması, koordine edilmesi, değerlendirilmesi ve izlenmesi olacaktır.
Eğitmen havuzunun sürdürülebilirliği ve koordinasyonu ile eğitim programının yeni
deneyimler ve ihtiyaçlara göre geliştirilmesi ve güncellenmesi de, bu personelin görev ve
sorumlulukları arasında yer alacaktır)
Etkinlik 3: Merkezde eğitim çalışmalarının verimli bir şekilde yürütülebilmesi için en az iki
yarı zamanlı personel görevlendirmek (bu personellerin görevi; eğitim merkezinin bakımı,
temizliği ve eğitimler için lojistik destek sağlamak olacaktır).
Etkinlik 4: Eğitmenlere ilişkin iş tanımı ve çalışma ilkelerini belirlemek (çalışma koşulları,
ücretlendirme vb).
Etkinlik 5: Ziyaretçilere ilişkin ilkeleri belirlemek (merkezin kullanımına yönelik uyulması
gereken kurallar vb).
Etkinlik 6: Merkezde gönüllülük uygulamalarına yönelik ilkeleri belirlemek.
Etkinlik 7: Merkezde “Küçük Kılavuzlar” sertifikasyon sisteminin kurulmasına yönelik
çalışmalarda bulunmak. (Doğa Eğitim Merkezi’nde eğitilen 11-15 yaş grubu çocuklar 18
yaşına geldiklerinde potansiyel “alan kılavuzları” olabilirler. Eğitimin gelecekte alternatif bir
gelir kaynağı olarak kullanılabilecek olması, katılım ve sahipliği artıracaktır. Çocukların bölge
dışından gelecek akranları için eğitici ya da rehber görevini üstlenebilecekleri “Küçük
Kılavuzlar” gibi bir sistemi kurmakla mümkün olabilecektir).
Hedef 5. Bulgaristan’dan öğrencilerin ve eğiticilerin Doğa Eğitim Merkezi uygulamalarına ve
etkinliklerine dahil edilmesi.
Etkinlik 1: Eğitim stratejisini Bulgaristan’da ki konuyla ilgili taraflarla paylaşmak.
Etkinlik 2: Bulgaristan’dan gelecek çocuklar için bir eğitim faaliyeti düzenlemek ve bu
faaliyetleri düzenli hale getirmek için Türkiye’den ve Bulgaristan’dan ilgili taraflarla işbirliği
protokolü yapmak.
Etkinlik 3: Türkiye’den ve Bulgaristan’dan çocukların bir araya gelecekleri ortak eğitim
etkinlikleri düzenlemek ve bu etkinlikleri değişim programı haline getirmek.
Hedef 6. Yıldız Dağları’nı ziyaret eden kişilerin eğitim deneyimlerini en üst düzeye çıkarmak
için ulusal ve yerel yetkili makamlar, STK’lar, sponsorlar ve gönüllülerle ortaklıkların
kurulması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması.
Etkinlik 1: İlgili merkez ve taşra kuruluşlarıyla ortaklıkların kurulması ve sürdürebilirliğin
sağlanması için çalıştaylar ve toplantılar yapmak.
Etkinlik 2: Toplantılara ve pilot uygulamaların sonuçlarına istinaden ilgili taraflarla
protokoller hazırlamak ve uygulamak.
Etkinlik 3: Çevre ve doğa ile ilgili uluslararası olarak kabul edilmiş olan (5 Haziran Çevre
Günü, 2 Şubat Sulak Alanlar Günü, 22 Mayıs Biyolojik Çeşitlilik Günü vb.) etkinliklerde doğa
eğitim merkezinin etkin bir şekilde kullanılması için çalışmalar gerçekleştirmek.
Etkinlik 4: Merkezin ve eğitimlerin tanıtımı için çeşitli tanıtım materyalleri hazırlamak.
Etkinlik 5: İğneada Ziyaretçi Merkezi ve Doğa Eğitim Merkezinin ortak yönetimi ve birlikte
kullanımının sağlanması için gerekli çalışmaları yürütmek.
Hedef 7. Eğitim programlarının kalitesinin sürekli olarak artırılması amacıyla etkin bir izleme
ve değerlendirme sisteminin kurulması ve uygulanması.
Etkinlik 1: Pilot uygulamaların ardından eğitimlere katılan eğitmenler tarafından başarı
kriterlerinin ve bir izleme ve değerlendirme sisteminin belirlenmesi ve yerleştirilmesi için
çalışmak.
Etkinlik 2: İzleme ve değerlendirme sistemini merkezde çalışan eğitim görevlilerinin
kullanımına sunmak.
Etkinlik 3: Faaliyetleri, materyalleri ve eğitim planını düzenli olarak değerlendirmek ve
stratejik planı güncellemek.
Uzun Dönemli Stratejik Hedefler
1. Yıldız Dağları Biyosferi’nin doğal, kültürel, tarihi ve peyzaj değerlerinin gelecek
nesiller üzerinde yaratacağı farklara ilişkin deneyimi geliştirmek.
2. Araştırma, eğitim ve öğretim alanında gerek ülkenin altyapısını gerekse çevresel ve
kırsal kalkınma konularını ele alma yeteneğini güçlendirmede önemli bir rol
oynayacak olan bir merkez olmak.
3. Yaşam boyu öğrenme yaklaşımının bir parçası olarak daha geniş öğrenme
deneyimlerinin paylaşılması için gereken kaynakların ayrılmasını temin edecek yeni
çalışma yol ve yöntemleri bulmak.
4. Üretilen eğitim materyallerinin ve Eğitim Merkezinin Milli Eğitim Bakanlığı gibi devlet
kuruluşları tarafından alanda organize edilen kamplarda ve diğer eğitim
çalışmalarında kullanılmasını sağlamak, bu eğitim merkezindeki ilgililerin kamplara
katılım sağlayarak merkezdeki çalışmaları yaygınlaştırmak.
5. Merkezi yurt içi ve yurt dışında tanıtmaya yönelik girişimlerde bulunmak ve uluslar
arası fuar ve çalışmalara katılmak.
BÖLÜM 6 MATERYALLER VE ARAÇLAR Doğanın kendisi bir eğitim materyali olmakla birlikte eğitim merkezlerinde kullanılacak olan
eğitim materyalleri destekleyici ve tamamlayıcı olmalıdır. Çünkü çocuklar kendi gözleriyle
görebildikleri, dokunabildikleri, süreçleri kendileri deneyimledikleri sürece öğrenmeye daha
çok istek duyarlar. Bu nedenle doğa eğitiminde öğrenmeyi desteklemek amaçlı olarak
materyaller kullanılmalıdır. Doğa eğitiminde, doğanın temel materyal olarak kullanılmasının
yanı sıra kullanılacak olan diğer materyaller çocuklar için ilgi çekici ve çocukların kendi
kendilerine öğrenmelerini sağlayacak nitelikte tasarlanır. Tüm doğa eğitimi materyalleri,
çocukları pasif dinleyici konumundan çıkarıp sürecin bir parçası olduklarını hissettirecek
özellikte geliştirilir. Eğitim merkezi ile birlikte hazırlanacak materyaller ile birlikte yaşanacak
deneyim, okullardaki sınıf içi deneyimlerinden tamamen farklı, interaktif bir deneyim olacak şekilde tasarlanmalıdır. Doğa eğitimi için üretilecek olan materyallerin üretiminde aşağıda verilen
prensipler dikkate alınmalıdır.
- Materyaller;
doğayla
uyumlu
(dönüşebilen)
malzemeden
üretilmelidir.
- Materyaller; çocukların kurgulamalarını sağlayabilecek şekilde
tasarlanmalıdır.
- Materyaller; ilgi çekici şekilde renkli ve görsel açıdan cazip olacak
şekilde tasarlanmalıdır.
- Materyaller; çocukların dikkatini dağıtmayacak şekilde basit bir
şekilde tasarlanmalıdır.
- Materyaller; çocukların, materyallerden zarar görmelerini önleyecek
şekilde tasarlanmalı ve üretilmelidir.
- Materyaller; ÇOB Milli Eğitim Bakanlığı’nın politikaları ile
çelişmeyecek şekilde tasarlanmalı ve üretilmelidir.
- Materyaller; Milli Eğitim Bakanlığı ile imzalanacak protokol
çerçevesinde uzmanların görüş ve öneri önerileri doğrultusunda
düzenlenmeli ve üretilmelidir.
Doğa Eğitimi Merkezi’nde çeşitli yaş grupları ile uygulanacak olan eğitimler hem arazi
gezilerini hem de teorik dersleri içerecek şekilde programlanacaktır. Materyaller de bu iki
program için uygun olacak şekilde seçilecektir.
Açık havada gerçekleştirilecek olan etkinliklerin bir kısmı yürüyüş şeklinde olurken bir kısmı
Yıldız Dağları Biyosferi’nin farklı alanlarına araçla ziyaret şeklinde olacaktır. Bu nedenle bu
etkinlikler için minibüs kiralanması ya da merkez için sabit bir aracın temin edilmesi
gerekmektedir.
6.1. Doğa Eğitimi Sürecinde kullanılabilecek olan materyaller
Eğitim programlarında kullanılacak olan materyaller – eğitim programı hem dış hem de iç
mekânda uygulanacak şekilde tasarlandığından, materyaller eğitim programına uygun olarak
üretilecektir. Eğitmenin ve çocukların kullanacakları materyaller farklı olarak tasarlanacaktır.
Çünkü her iki grup tarafından kullanılacak materyallerin hem kullanım amacı ve hem de
kullanım yeri farklıdır. Ayrıca; kullanılacak materyaller arasındaki farklılıkların olmasının bir
diğer nedeni de, özellikle keşif gezileri sırasında çevredeki canlıların ve çocukların herhangi
bir şekilde zarar görmesini engellemektir.
Örneğin; bir böceğe eğitmenin gözetiminde daha yakından bakmak böceğin zarar görmesini
engelleyeceği gibi doğa eğitimi felsefesini (zarar vermemek) destekleyecek bir davranış
olacaktır. Bunun yanı sıra zehirli bir böcek olması olasılığına karşın çocuklar da korunmuş
olacaklardır. Örneğin; büyüteç; daha yakından çevrelerindeki canlıları görmelerini ve
detaylara inmelerini sağlayacak ve çocukların ilgilerini odaklayacak bir materyal olacaktır.
Eğitimler esnasında kullanılabilecek bazı materyaller aşağıda sıralanmıştır;
o Büyüteç
o Fotoğraf makinesi
o Dürbün
o Kamera
Eğitim merkezinde kullanılacak olan materyaller;
-
Doğa Eğitimi Merkezi’nin bahçesi; Bahçe eğitim programlarının bir parçası
olacaktır. Merkeze gelen çocukları ilk karşılayacak olan alan bahçe olduğundan bu
alanda yer alacak olan materyallerin ilgi uyandırıcı ve bilgi verici olması
gerekmektedir. Bu materyaller Ek 1 içerisinde ayrıntılı olarak verilmektedir.
-
Doğa Eğitimi Merkezi’nin içi; Doğa Eğitimi Merkezi doğayla uyumlu olacak şekilde
kurgulanmış ve inşa edilmiştir. Merkez ziyaretçilerin/çocukların doğayla uyumlu
yaşamı görebilmeleri için oldukça önemli bir eğitim aracıdır.
Bu nedenle doğa
eğitimi merkezini tanıtıcı şekilde iç ve dış mekânda materyaller hazırlanmalıdır. Ek 1
içerisinde bu materyaller ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu materyaller proje sahasının
doğal dünyasını göstermek üzere tasarlanmış paneller ve posterler şeklinde
geliştirilmiştir.
Eğitimler esnasında ihtiyaç duyulacak olan malzemeler eğitmen eğitimleri sonunda
belirlenecektir. Ziyaretçilerle/çocuklarla uygulanacak olan etkinliklere göre belirlenecek olan
materyaller eğitim uygulamaları esnasında etkinliklerin renkli ve akılda kalıcı bir şekilde
gerçekleştirilmesini sağlayacaktır.
6.2 Eğitmenler için El Kitabı (Doğa Eğitimi için El Kitabı)
El kitabı merkezde eğitmenleri yönlendirecek ve eğitimlerin belli bir düzen içinde gitmesini
sağlamak amacıyla hazırlanacaktır. Eğitimler esnasında eğitmenlere yardımcı olacak
açıklayıcı ancak kısa ve özlü bilgiler, oyunlar, alıştırmalar ve deneyler ile Yıldız Dağları
Biyosferi’nin önemini anlatan bilgiler ve ziyaretçilerle/çocuklarla birlikte uygulanabilecek
etkinlikler yer alacaktır. Ayrıca,
doğaya nasıl davranılması gerektiği, sahada nasıl
ilerlenmesi gerektiği, arazinin, hayvanların ve bitkilerin nasıl izlenmesi, nasıl dinlenmesi ve
nasıl not alınması gerektiğine ilişkin bilgilere de yer verilecektir.
Eğitmen el kitabı beş ana başlıktan oluşabilir. Bunlar;
-
İnsan ve Doğa
Biyolojik Çeşitlilik ve Önemi
Doğa koruma nedir ve Türkiye’de korunan alanlar
Yıldız Dağları Biyosferi ve Önemi
Doğa Eğitimi ve örnek etkinlikler
Her bir bölüm renkli ve anlaşılır görseller ve çizimlerle desteklenecek ayrıca her bir bölümün
uygulanmasına yönelik uygulama örnekleri yer alacaktır.
6.3 Ziyaretçiler/çocuklar için not defteri (Benim Yıldız Dağları Defterim)
Not defterleri, eğitimler esnasında ziyaretçilerin/çocukların merak duygularını yönlendirmede
ve gözlem kapasitelerini geliştirmede kullanılan çok önemli bir araçtır. Bu bağlamda
eğitimler
esnasında
not
almanın
eğitmenler
tarafından
teşvik
edilmesi
ile
ziyaretçilerin/çocukların görüş ve deneyim alışverişini teşvik edilecek, ilginin artmasını
sağlayacak ve ziyaretçilerin/çocukların görüşlerini, tartışma konularını ve gözlemlerini not
defterlerine yazmalarına yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra doğa eğitiminin en önemli
adımlarından biri olan geri bildirim için de iyi bir kaynak olacaktır.
BÖLÜM 7 EĞİTİM PROGRAMLARI Hedef gruplar
Doğa Eğitimi Merkezi Bölüm 5’te de belirtildiği gibi doğa eğitimi amaçlı olarak kullanılacak
olan bir merkez olarak herkese açık bir yer olacaktır.
Bununla beraber öncelikli olarak gerçekleştirilecek pilot uygulamalarda 11 -15 yaş grubu
hedef grubu olacaktır. Pilot uygulamalarda özellikle yöreden okullarının katılımının
sağlanması hedeflenmektedir.
Eğitim merkezinde eğitimlere katılmaları hedeflenen yaş grupları;
•
5 – 6; okul öncesi grubu çocuklar
•
7 – 9; ilköğretim ilk kademe çocuklar
•
10 – 11; ilköğretim ilk ve ikinci kademe çocuklar
•
12 – 15; ilköğretim ilk ve ikinci kademe çocuklar ve gençler
•
16 – 18; orta öğretim gençler
•
18 ve üzeri; gençler ve yetişkinler
Uzun vadede Doğa Eğitimi Merkezi yukarıda belirtilen her yaş grubundan ziyaretçi için farklı
programları uygulayabilecek kapasiteye ulaşabilecektir.
Eğitim merkezinde eğitimlere katılmaları beklenen gruplar;
-
Üniversite öğrencileri (üniversite kulüpleri ve grupları)
-
İzci grupları
-
Özel gruplar (şirketler, turistik amaçlı ziyaretçiler vb.)
-
Engelli grupları (koşulların uygunlaştırılması durumunda)
-
Çocuk esirgeme vb. kurum çocukları
-
Sivil toplum kuruluşları
Doğa Eğitim Merkezi bünyesinde uygulanacak eğitimlerin yanı sıra yukarıda da belirtildiği
gibi doğa eğitimi için çeşitli kurum ve kuruluşların doğa eğitimi olarak kullanabileceği bir
mekân olacağından eğitim merkezi hedef grubu bu taleplerle beraber genişleyebilecektir.
Eğitimlerin amaçları
Doğa Eğitim Merkezi’nde uygulanacak olan eğitimlerin amacı; Yıldız Dağları Biyosferi’nin
biyolojik
çeşitlilik
değerlerini,
doğa
koruma
anlayışını
ve
kültürel
değerleri
katılımcılara/çocuklara anlatmaktır.
Eğitimler doğa eğitiminin beş temel amacına hizmet edecektir;
-
Doğa ve doğa sorunlarına karşı Farkındalık ve duyarlılık oluşturmak,
Doğa ve doğanın işleyişi ile ilgili temel Bilgi ve anlayışı geliştirmek,
Doğaya karşı olumlu davranış ve değerler geliştirilmesini sağlamak,
Doğayla ilgili sorunları tanımlama, araştırma ve çözme ile ilgili beceriler
edinilmesini sağlamak,
Doğanın korunmasına aktif katılım sağlamak.
Eğitimlere katılan ziyaretçilerin/çocukların eğitimler sonucunda;
-
Doğa ile uyumlu mekânlar hakkında bilgi sahibi olmaları,
Yıldız Dağları Biyosferi’nin değerleri ve önemi hakkında bilgi sahibi olmaları,
Biyolojik çeşitlilik ve önemi hakkında bilgi sahibi olmaları,
Doğa ve doğa-insan etkileşimine ilişkin bir anlayış ve bilgiye sahip olmaları,
doğa koruma konusunda farkındalıklarının artması ve uzun dönemde bu
farkındalığın davranışa dönüşmesi,
Yöredeki yaşam tarzı hakkında bilgi sahibi olmaları beklenmektedir.
Eğitimlerin içerikleri
Yukarıda tanımlanan eğitim amaçları doğrultusunda eğitimlerin içeriğinde sabit olarak yer
alacak olan konu başlıkları şu şekilde sıralanmaktadır;
-
Doğa Eğitimi Merkezi’nin tanıtımı
Yıldız Dağları Biyosferi’nin tanıtımı
Biyolojik çeşitlilik
Doğa koruma
Kültürel değerler ve yöre halkı
Başlangıç olarak bir günlük, iki günlük ve beş günlük olmak üzere üç periyotluk programlar
geliştirilmiştir. Eğitimlerin içerikleri yukarıda belirtilen genel başlıklar sabit kalmak üzere
çeşitli etkinliklerle zenginleştirilmiştir. Eğitim programları ve içeriklerinin ayrıntılarına Ek2’de yer verilmiştir.
Eğitim Yöntemi
“Doğada eğitim deneyseldir. Sınıf ortamının dışarısında gerçekleştirilir ve etkinliğe dayanır.
Doğada eğitim, doğayla temas etmek suretiyle, örneğin öğrenmek ve beceri geliştirmek için
saha çalışmaları ve diğer açık hava etkinlikleriyle bilgiyi teşvik eder.” (Yeni Zelanda Ulusal
Çevre Eğitimi Stratejisi)
Doğa eğitimine yönelik olarak uygulanacak programlar etkileşimli olarak planlanmalı ve
uygulamalar esnasında ziyaretçileri/çocukları öğrenme sürecine aktif olarak dahil etmelidir.
Eğitim merkezinde uygulanacak olan eğitim programları yaşayarak öğrenme yöntemine
dayalı olarak tasarlanmalıdır. Ek 2 içerisinde önerilen eğitim programları yaşayarak öğrenme
temelli olarak planlanmıştır.
Doğa eğitimi temel yöntem olarak merak uyandırmak üzerine odaklanmaktadır. Bu nedenle
merkezde uygulanacak eğitimlerde hem iç mekânda gerçekleştirilecek olan sunumlarda hem
de dış mekânda doğada gerçekleştirilecek olan etkinliklerde ziyaretçilere/çocuklara doğrudan
didaktik bilgi vermektense araştırma yapabilmeleri ve keşfedebilmeleri üzerine kurulu bir
yöntem izlenecektir.
Plan içerisinde yer alan programlar doğayla kişisel olarak ilişki kurmasına dayalı olarak
uygulanmaya konacaktır. Merkezde uygulanacak olan eğitici eğitiminde yine yaşayarak
öğrenme prensibinden yola çıkılarak hareket edilecektir.
Tasarlanan programların ve uzun dönemde eğitim merkezinde uygulanacak olan tüm
programların ziyaretçilerin/çocukların merkezde ve doğada bulundukları sürece kendilerini
doğanın bir parçası olarak görmelerine olanak sağlamak eğitim yönteminin diğer bir önemli
temeli olacaktır.
Özellikle çocuklarla gerçekleştirilecek eğitim çalışmalarında macera ve keşif kavramları
temel olarak kullanılacak ve çocukları öğrenme sürecine bu şekilde aktif olarak katılmaları
sağlanılacaktır.
Eğitimler esnasında özellikle çocuklarla gerçekleştirilecek etkinlikler oyunlar şeklinde
tasarlanacaktır.
Doğa eğitimlerine yönelik daha önce hazırlanan, uygulanan ve denene eğitim setleri ve
programları da eğitimler için ilave araçlar olarak kullanılabilecektir. Örneğin; REC Türkiye
tarafından hazırlanan ve yaygınlaştırılan ”Yeşil Kutu”, TÜBİTAK tarafından hazırlanan bazı
materyaller ile yerel ve ulusal sivil toplum kuruluşları tarafından hazırlanan materyaller den
de yararlanılabilecektir. Ekte Doğa Derneği’nin doğa eğitimi çalışmalarında kullandıkları
programlar ve yöntemler ile REC Türkiye tarafından hazırlanan Yeşil Kutu CD’si örnek olarak
verilmiştir. (EK3: Doğa Eğitiminde Akıcı Öğrenme Teknikleri, EK4: Doğa Çantam Eğitim
Programı, EK 5; Yeşil Kutu CD)
Eğitmenler
Doğa eğitiminde eğitmenlerin, genel olarak bilindiği şekliyle “öğreten” kişi olmalarından öte
eğitmenlerin keşif için birer rehber olmaları beklenir. Doğa eğitiminde eğitmen olan/olacak
bir kişiden beklenilen doğa eğitimi için gönüllü, meraklı ve merakını paylaşabilen kişiler
olmasıdır.
Bu nedenle; eğitim merkezinde gerçekleştirilecek olan eğitici eğitimi(leri)ne her meslek
grubundan ve yaştan gönüllü, meraklı ve merakını paylaşabilen kişilerin katılması
beklenmektedir.
Eğitim programlarının uygulaması esnasında alanla ilgili ve alandaki yaşamla ilgili bilginin
ziyaretçilere/çocuklara yörede yaşayan kişiler tarafından aktarılması büyük önem
taşımaktadır. Bu nedenle yöre halkı da merkezde gerçekleştirilen eğitimlerin doğal bir
parçası ve eğitim merkezinin eğitmenleridirler. Bunun yanı sıra doğada gerçekleştirilecek
olan yürüyüş, gözlem gibi etkinliklerde yöre halkının rehberliği ile alanın ziyaretçiler/çocuklar
tarafından keşfedilmesi daha da eğlenceli ve verimli bir hal alacaktır. Bu uygulama yöre
halkına hem merkezi sahiplenmesini ve hem de yaşamış olduğu alanları tanıtma fırsatını
vermiş olacaktır.
BÖLÜM 8 ROLLER VE ORTAKLIKLAR Aşağıda belirtilmiş olan kurumlarla iş birlikleri proje dâhilinde gerçekleştirilen pilot
etkinliklerin ardından gerçekleştirilen değerlendirmeler ve kurumlarla yapılacak istişare
toplantılar ile netleşecektir.
Temel olarak işbirlikleri genel olarak aşağıdaki konular üzerine kurulacaktır;
-
Eğitim materyallerinin içeriklerinin belirlenmesi
Eğitim materyallerinin üretilmesi
Eğitim programlarının oluşturulması
Eğitim programlarının uygulanması
Deneyim paylaşımının gerçekleştirilmesi
Üretilmiş olan materyallerin Doğa Eğitimi Merkezi’nde kullanılması
Eğitmen desteği
Ziyaretçilerin Doğa Eğitim Merkezi’ne yönlendirilmesi
Finansal destek
Ulusal Ölçekte İşbirliği Yapılacak Kurum ve Birimler
Çevre ve Orman Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı
Başkanlık ilgili tüm Genel Müdürlüklere yönelik basılı ve görsel materyal ürettiği gibi, çevre ve
doğanın korunmasıyla ilgili projeler ve çalışmalar yürüten tüm kurum ve kuruluşlarla işbirliği
içinde çalışmaktadır. Farklı genel müdürlükler nezdinde bünyesinde uzmanlar ihtiva etmektedir.
Ayrıca pek çok eğitsel materyale de sahiptir. Bakanlık adına çevre ve doğa eğitimi konularında
diğer kurum ve kuruluşlarla olan yakın işbirliği ve çalışmaları ile hem deneyim, hem malzeme ve
hem de eğitmen tedariki konusunda destek verebilecektir.
Stratejinin hazırlığı ve uygulanmasında önemli rol sahibidir.
Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Eğitim, Tanıtım ve Halkla İlişkiler
Şube Müdürlüğü
Stratejinin hazırlığı ve uygulanmasında önemli rol sahibidir. Özellikle Bakanlık Eğitim Dairesi
Başkanlığı ve diğer genel müdürlüklerin ilgili birimleri ile iletişim ve işbirliği sağlayarak
starejinin uygulanmasını destekleyebilecektir. Merkezin ihtiyacı olacak bazı tanıtım broşür ve
kitaplarının da hazırlanmasında da deneyimlerini kullanarak destek sağlayabilecektir.
Birimler tarafından yapılacak bazı hizmet içi eğitim programlarının merkezde yapılmasını da
teşvik ederek merkezin aktif olarak kullanımına fırsat sunabilecektir.
Orman Genel Müdürlüğü
Orman Genel Müdürlüğü, gerek sahip olduğu eğitim materyalleri ve gerekse yürüttüğü
projelerden dolayı elde ettiği deneyimleri paylaşmaya hazırdır. MEB ile “ormanı ormanda
öğrenme” projesi kapsamında bir protokol imzalamış ve uygulamaya koymuştur. Bu
deneyimini de paylaşarak merkeze katkı sağlayabilecektir. Genel Müdürlük özellikle orma
ekosistemlerine yönelik olarak oldukça fazla materyale sahiptir. Ayrıca Merkez’in de
kullanabileceği “ormanı ormanda öğrenmek” isimli bir eğitim programları bulunmaktadır.
Ortak eğitimler yapılabileceği gibi OGM tarafında merkezde hem merkezin amaçları ve hem
de Genel Müdürlüğün amaçlarına hizmet edecek eğitimler de yapılarak merkezin sürekli işler
halde olması sağlanabilir.
Milli Eğitim Bakanlığı (MEB)
MEB; Çevre ve Orman Bakanlığı ile imzalanacak bir protokolle birlikte doğa eğitim merkezi
için gerekli öğretmen ve öğrenci organizasyonlarını yapabilecek yetki ve güce sahiptir.
Yapılan toplantılarda Bakanlık yetkilileri tarafından gerekli desteğin yapılmasına yönelik
çalışnalara hazır oldukları dile getirilmiştir. MEB ile yapılacak protokolün ayrıntılı bir proje
teklifine dayandırılarak sunulması beklenmektedir. Bu protokol çerçevesinde Bakanlığın
kadrolu öğretmenlerinin de Doğa Eğitim Merkezi’nde eğitici olarak görev yapabilmeleri
mümkün olabilecektir.
MEB ile yürütülebilecek diğer bir çalışma öncelikle Kırklareli İlindeki okullar özelinde olmak
üzere haftanın belli günlerinde okullara yönelik spesifik doğa eğitim programlarının
uygulanmasıdır. Okulların eğitim-öğretim döneminde dahi belli aralıklarla merkezde
uygulamalı olarak eğitim almalarına yönelik olanaklarının değerlendirilmesi konusunda
işbirliğine gidilmeli ve gerekli izinlerin alınması sağlanmalıdır.
TÜBİTAK
TÜBİTAK doğa eğitimleri konusunda üniversiteler ile sıkı bir işbirliği içindedir ve doğa
eğitimlerini finansal olarak da sunulan projeler çerçevesinde desteklemektedir. TÜBİTAK
Bilim Ve Toplum Daire Başkanlığı tarafından 2007 Mart ayından buyana Doğa Eğitimleri ve
Bilim Kampları/Okulları projeleri desteklenmektedir (4004 – DOĞA EĞİTİMİ VE BİLİM
OKULLARI PROGRAMI).
Doğa Eğitimleri ile katılımcılara doğayı bakıp da görülemeyen halleriyle tanıma fırsatını
verilmekte ve katılımcıların doğadan öğrenebileceklerinin farkına varıp onun da
kendilerinden istekleri olduğunu duyumsayabilmelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Doğa
Eğitim Merkezinde ulaşılmak istenen hedef ile TÜBİTAK tarafından desteklenen projelerin
hedefleri birbiri ile örtüşmektedir. Zira yapılan toplantılarda TÜBİTAK yetkilileri tarafından
ayrıntılı bir proje teklifi olduğu takdirde, Merkez’de yapılacak eğitimlere ilişkin bir uygulama
projesini finanse edilebileceği vurgulanmıştır.
TÜBİTAK ile yapılacak bir protokol ile düzenli olarak merkezde eğitimlerin yapılmasına
yönelik bazı desteklerin alınabileceği aşikârdır. Ayrıca, merkezde çocuklara yönelik
hazırlanacak materyaller için de gerekli destek ve işbirliğine gidilerek doğa eğitimleri
konusunda ortak bir dil birliğinin de sağlanmasına olanak sunulabilecektir.
Türkiye İzcilik Federasyonu
İzciler Merkez’de öğrenici olabilecekleri gibi, eğiticilerin eğitiminden sonra muhtemel
eğiticiler olarak da hizmet verebilirler. İzcilerin yıllık planlamaları Ekim – Kasım döneminde
gerçekleştiğinden, izcilerle yapılacak herhangi bir işbirliğinin önceden planlanması
gerekmektedir. İzciler, saha oyunları ve etkinlikleri ile ilgili çok geniş bir deneyime
sahiptirler. Federasyon, işbirliği niyetinde olduğunu yapılan toplantılarda ifade etmiştir.
Karşılıklı olarak yapılacak görüşmeler ve gerekli görülmesi halinde bir protokol ile
federasyon ile merkez arasından organik bir bağ kurulabilir ve merkezin düzenli ve
sürdürülebilir olarak kullanılması sağlanabilir.
Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF Türkiye)
Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı-WWF- Türkiye çeşitli projelerle doğa eğitimleri
konusunda çalışmalar yürüttüğünden konu hakkında deneyimlidir. Ayrıca özellikle üretilen
materyaller ile eğitimlerin desteklenebileceği görülmektedir. Son yıllarda dernek tarafından
Karadeniz Ekosistemi için bir eğitim kiti geliştirilmiştir. Yapılan görüşmeler ve toplantılarda
Derneğin hem bu eğitim kitini paylaşmaya hem de uzmanlarını eğitici olarak
görevlendirmeye hazır olduğu belirtilmiştir. Özellikle uluslar arası sivil toplum kuruluşları ile
bağlantı kurmak ve yurt dışından merkezin desteklenmesine de katkısı olabilecektir.
Kuş Araştırmaları Derneği (KAD)
Hali hazırda “Kuş Gözlem Okulları” uygulaması yapmakta olan KAD, Temmuz 2009 tarihinde
Adana’nın Yumurtalık ilçesinde bir Ziyaretçi / Eğitim Merkezi açmıştır. Derneğin sahip olduğu
deneyimlerden faydalanılabileceği gibi, Dernek, Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi’nde bir
kuş gözlem okulu organize etmeye de hazır olduğunu bildirmiştir. Özellikle kuş göç
dönemlerinde KAD ile işbirliği içinde kuş gözlemciliği etkinlikleri organize edilebilecek şekilde
işbirliğine gidilebilir. Dernek tarafından üretilen materyallerden de yararlanılabilineceği gibi
bölgeye özgü merkez için de yeni materyaller birlikte üretilebilir.
Doğa Koruma Merkezi (DKM)
DKM genellikle yetişkinlere yönelik eğitim programları gerçekleştirmektedir. Mevcuttaki
materyallerinden yararlanılabilineceği gibi merkez, eğiticilerini de paylaşmaya hazırdır.
TÜRÇEV (Türkiye Çevre Eğitim Vakfı)
Türkiye’nin birçok bölgesinde okullarla ve öğretmenlerle işbirliği içerisinde çalışmakta olan
TÜRÇEV, gerek birlikte çalıştığı okullara gerekse uluslararası ortaklarına Merkez’i tanıtmaya
hazırdır.
Bölgesel Çevre Merkezi (REC Türkiye)
Bölgesel Çevre Merkezi, Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içerisinde, Türkiye’deki tüm illerde
“Yeşil Kutu” isimli bir çevre eğitim programı uygulamaktadır. Merkez, kendi programlarına
dahil olan ve Kırklareli il sınırları içerisinde ikamet eden öğretmenleri yardım etmeye ve
gerekirse eğitici olmaya teşvik etmeye hazırdır.
Diğer kurum ve kuruluşlar
Doğa Derneği ve KIRÇEV, çevre ve doğa eğitiminde deneyim sahibi olup sürece katkıda
bulunabilecek diğer sivil toplum kuruluşlarıdır. Gerek ortak projeler yapılarak, gerekse ilgili
dernekler tarafından merkezin kullanılması şeklinde işbirliğine gidilebilir.
Yerel Ölçekde İşbirliği Yapılacak Kurum ve Birimler
Kırklareli İl Çevre ve Orman Müdürlüğü
Müdürlük yerelde Doğa Eğitim Merkezi’nin amacına uygun ve etkin çalışması ile ilgili ana
sorumluluk sahibi kurum konumundadır. Merkezde eleman istihdamı, merkezin elektrik, su,
haberleşme, ısınma vb. giderleri ile temel ihtiyaçlarını da karşılamakla yükümlüdür.
Kırklareli İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Müdürlük pilot eğitmen eğitimine öğretmenlerin katılımını sağlamıştır.
düzenlenecek okul gezileri gibi faaliyetlerde önemli bir bileşen olacaktır.
Merkeze
Milli Eğitim Bakanlığı ile kurulacak ortaklıkta özellikle Çevre Kulübü çalışmalarına vurgu
yapılması önerilmektedir. Kırklareli’nde yer alan okullarda Çevre Kulüpleri’nde doğa eğitimi
programlarının uygulanması için çalışmalar gerçekleştirilmesi doğrultusunda işbirliğine
gidilecektir.
Kırklareli Valiliği
Valilik Merkez’in etkin çalışabilmesi konusunda kendisine
koordinasyonu sağlayıcı ve kolaylaştırıcı rol üstlenebilecektir.
bağlı
kurumlar
arasında
İğneada Milli Parkı Ziyaretçi Merkezi
İğneada’da “Doğal Kaynakların ve Biyolojik Çeşitliliğin Korunması ve
Sürdürülebilir
Yönetimi-GEF II Projesi” kapsamında kurulmuş olan “Ziyaretçi Merkezi”, halihazırda bir
yıllığına İğneada Belediyesi tarafından kiralanmış olup şu anda yeterince aktif olarak
kullanılamamaktadır. Bu tesis, özellikle de çok sayıda turistin İğneada’yı ziyaret ettiği yaz
aylarındaki tanıtım faaliyetlerinde Doğa Eğitim Merkezi’ni desteklemek amacıyla
kullanılabilir. Ayrıca; longoz orman ekosisteminde planlanan eğitimler için bir merkez görevi
de üstlenebilir.
Doğa Eğitim Merkezi odaklı olarak planlanan iki günlük ve daha uzun süreli olan eğitimlerde
bu merkez eğitimin tamamen bir parçası olmalıdır. Planlamalar bu odak ile yapılmalı ve iş
birlikleri bu kapsamda gerçekleştirilmelidir.
Türkiye İzcilik Federasyonu İl Temsilciliği
(Kırklareli Istranca Gençlik Doğa Sporları Kulübü)
Kulüp pilot eğitmen eğitimine yüksek katılım sağlayarak doğa eğitimine ve merkezde
eğitimlerin sürekliliğine yönelik ilk çabalarını göstermiştir. Süreçte ve sonrasında Merkez’in
işleyişinde ve verilecek eğitimlerde aktif rol almak isteğini ortaya koymuştur. Üyeleri
arasında yörenin coğrafyasını, doğasını ve değerlerini son derece iyi bilen ve yörede saygı
gören birçok insan bulunmaktadır. Yerelde izciler ile yapılacak etkinliklerde aktif olarak
görev alabilecekleri gibi merkez için daimi eğitmen olarak da değerlendirilebilineceklerdir.
Pek çoğunun bölgenin insanı olması ise ayrı bir kazanımdır.
Üniversiteler
Kırklareli Üniversitesi, Trakya Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi ve Boğaziçi Üniversitesi ile
doğayla ilgili çeşitli uzmanlık konularında işbirliğine gidilerek bu kurumlardan kısa dönemli
olarak uzman eğiticiler temin edilebilir.
Yerel STK’lar
Gerek Kırklareli İL Merkezinde ve gerekse diğer yerleşim birimlerinde doğa, spor ve çevre ile
ilgili pek çok sivil toplum kuruluşu bulunmaktadır. BU yerel sivil toplum kuruluşları da gerek
merkezde yapılacak etkinliklerin önemli bir parçası olabilir ve gerekse ortak projelerle
merkezin sürdürülebilirliğini destekleyerek katkı sağlayabilirler. Ayrıca, eğitmen olarak da
merkez de aktif olarak görev alabilirler.
NOT; Kurumlarla gerçekleştirilecek ortaklıklar kapsamında imzalanacak protokole örnek
teşkil edebilecek protokol EK 6 da verilmektedir.
BÖLÜM 9 EYLEM PLANI Eylem planı stratejik hedefler içerisinde belirlenmiş olan eylemlere göre şekillendirilmiştir. Eylem planı içerisinde verilen
zamanlar ve bütçe tahmini olup Çevre ve Orman Bakanlığı’nın uygun gördüğü uygulama sürecine göre yeniden düzenlenebilir.
Dönem
Etkinlik
Günübirlik, iki günlük (hafta sonu) ve beş günlük (hafta
içi) olmak üzere üç eğitim programı hazırlamak.
Eğitim kılavuzunun ve eğitim materyallerini hazırlamak
HEDEF 1 Eğlenceli yol ve
yöntemlerle
ziyaretçilerin Yıldız
Dağları Biyosferi ve doğa
hakkında daha fazla bilgi
sahibi olmalarının
sağlanması.
Zaman
Aralık 2010
Sorumlu
kurum
Yıldız Dağları
Biyosfer Projesi
Kasım 2009
Yıldız
Dağları
Biyosfer
Projesi
Pilot “eğitmen eğitimi” programı hazırlamak ve
uygulamak. İlk pilot uygulamalar doğa eğitimi deneyimi
olan katılımcılar ile gerçekleştirmek.
Aralık 2009
Günübirlik, iki günlük (hafta sonu) ve beş günlük (hafta
içi) eğitim programlarını eğitmen eğitimin ardından
yöredeki okullardan gelen çocuklarla yürütmek ve
değerlendirmeleri
yapmak.
Değerlendirmelere
göre
programları yeniden gözden geçirerek nihai programları
oluşturmak.
Mayıs 2010 ve
sonrası
Yıldız
Dağları
Biyosfer
Projesi
Kırklareli
İÇOM ve
DKMPGM
işbirliğinde
Dış mekân eğitimlerinin gerçekleştirileceği alanları
tanımlamak (köyler, yürüyüş rotaları, gözlem rotaları vb.).
Alanlarda gerçekleştirilecek etkinliklere göre her alan için
eğitim materyal ve araçları belirlemek ve hazırlamak.
Hedef 2. Doğa Eğitimi
Merkezi’nde eğitmen
olarak görev alacak
kişilerin eğitmen
eğitimlerinin
gerçekleştirilmesi.
Hedef 3. Yıldız
Dağları’nda yaşayanların
sürece dahil edilerek
Eğitim Merkezini
sahiplenmelerinin teşvik
edilmesi.
Hedef 4. Çalışanlar,
eğitmenler, ziyaretçiler
ve gönüllülere yönelik
politikaların da yer
alacağı sürdürülebilir bir
örgütsel yapı için altyapı
oluşturulması.
Pilot uygulamaların değerlendirilmesinin ardından geniş
katılımlı bir eğitmen eğitimi düzenlemek. İkinci eğitmen
eğitimini geniş bir duyuru kapsamında gerçekleştirmek ve
bu
eğitime
bölgede
yaşayan
gençlerin,
yöre
üniversitelerinden gençlerin, öğretmenlerin, izcilerin,
gönüllülerin katılımlarını sağlamak.
Mayıs 2010’dan
sonra
ÇOB
Bir eğitmen havuzu oluşturmak ve eğitmenler için düzenli
eğitim programları düzenlemek.
Mayıs 2010 –
Aralık 2010
ÇOB
Bölge sakinlerinin, özellikle de civar okullardaki çocuklar
ile ebeveynlerinin ve konuya ilişkin bilgi sahibi kişilerin
eğitim programlarının planlanması ve uygulanmasına dahil
edilmesine öncelik vermek.
Mayıs 2010 –
Ağustos 2010
ÇOB - MEB
Eğitim merkezini, merkezin öncelikleri göz önünde
bulundurularak, özellikle geleneksel yöresel etkinlikler için
yöre halkı tarafından kullanılabilir bir mekan haline
getirmek
Eğitim merkezini desteklemek için bir gönüllülük
programını geliştirmek.
Haziran 2010 …
Merkez
çalışanları –
ÇOB –
STK’lar
ÇOB
HaziranTemmuz 2010
Yöre okullarında ki Çevre Kulüplerini doğa eğitimi için
teşvik etmek ve Çevre Kulüpleri üzerinden ilköğretim
okullarında çalışmalar yürütmek.
Eylül 2010
ÇOB
Gerçekleştirilen pilot eğitmen eğitimi ve
ziyaretçilerle/çocuklarla gerçekleştirilen pilot uygulamalar
sonrasındaki değerlendirmelere göre eğitim uzmanı
tarafından eğitim merkezinin ihtiyaç analizi ve merkezden
beklentilerle ilgili analiz çalışmaları gerçekleştirmek ve
sonucu bir rapor haline getirmek. Rapor sonuçlarına göre
revizyonlar yapmak.
Eylül 2010 –
Aralık 2010
Merkez
çalışanları –
ÇOB –
STK’lar
Merkeze, eğitim eylem planının uygulanmasından sorumlu
olmak üzere iki (2) tam zamanlı personel görevlendirmek
Ayrıca merkezde eğitim çalışmalarının verimli bir şekilde
yürütülebilmesi için en az iki yarı zamanlı personel
görevlendirmek
Eğitmenlere ilişkin iş tanımı ve çalışma ilkelerini
belirlemek.
Ziyaretçilere ilişkin ilkeleri belirlemek
Hedef 5. Bulgaristan’dan
öğrencilerin ve
eğiticilerin Doğa Eğitim
Merkezi uygulamalarına
ve etkinliklerine dahil
edilmesi.
Hedef 6. Yıldız Dağları’nı
ziyaret eden kişilerin
eğitim deneyimlerini en
üst düzeye çıkarmak için
ulusal ve yerel yetkili
Mayıs 2010
ÇOB
Kırklareli
Valiliği
Haziran 2010 –
Temmuz 2010
Merkez
çalışanları
ÇOB –
STK’lar
Merkez
çalışanları
ÇOB –
STK’lar
Merkez
çalışanları
ÇOB –
STK’lar
Merkez
çalışanları
ÇOB –
STK’lar
Merkez
çalışanları
ÇOB –
STK’lar
Merkez
çalışanları
ÇOB –
STK’lar
Haziran 2010 –
Temmuz 2010
Gönüllülere ilişkin ilkeleri belirlemek
Haziran 2010 –
Temmuz 2010
Eğitim stratejisini Bulgaristan’da ki konuyla ilgili taraflarla
paylaşmak.
Temmuz 2010
Bulgaristan’dan gelecek çocuklar için bir eğitim faaliyeti
düzenlemek ve bu faaliyetleri düzenli hale getirmek için
Türkiye’den ve Bulgaristan’dan ilgili taraflarla işbirliği
protokolü yapmak.
Türkiye’den ve Bulgaristan’dan çocukların bir araya
gelecekleri ortak eğitim etkinlikleri düzenlemek ve bu
etkinlikleri değişim programı haline getirmek.
Temmuz 2010
– Ağustos 2010
İlgili merkez ve taşra kuruluşlarıyla ortaklıkların kurulması
ve sürdürebilirliğin sağlanması için çalıştaylar ve
toplantılar yapmak.
Toplantılara ve pilot uygulamaların sonuçlarına istinaden
ilgili taraflarla protokollerin hazırlamak ve uygulamak.
Temmuz 2010
– Ağustos 2010
–
–
–
–
–
–
Ocak 2011 –
Mart 2011
makamlar, STK’lar,
sponsorlar ve
gönüllülerle ortaklıkların
kurulması ve
sürdürülebilirliğinin
sağlanması.
Hedef 7. Eğitim
programlarının
kalitesinin sürekli olarak
artırılması amacıyla etkin
bir izleme ve
değerlendirme
sisteminin kurulması ve
uygulanması.
Çevre ve doğa ile ilgili uluslararası olarak kabul edilmiş
olan (5 Haziran Çevre Günü, 2 Şubat Sulak Alanlar Günü,
22 Mayıs Biyolojik Çeşitlilik Günü vb.) etkinliklerde doğa
eğitim merkezinin etkin bir şekilde kullanılması için
çalışmalar gerçekleştirmek.
Merkezin ve eğitimlerin tanıtımı için çeşitli tanıtım
materyalleri hazırlamak.
İğneada Ziyaretçi Merkezi ve Doğa Eğitim Merkezinin
ortak yönetimi ve birlikte kullanımının sağlanması için
gerekli çalışmaları yürütmek.
Pilot uygulamaların ardından eğitimlere katılan eğitmenler
tarafından başarı kriterlerinin ve bir izleme ve
değerlendirme sisteminin belirlenmesi ve yerleştirilmesi
için çalışmak.
Haziran 2010
Mayıs 2010 - …
Mayıs 2010 –
Eylül 2010
İzleme ve değerlendirme sistemini merkezde çalışan
eğitim görevlilerinin kullanımına sunmak..
Faaliyetleri, materyalleri ve eğitim planını düzenli olarak
değerlendirmek ve stratejik planı güncellemek.
Eylül 2010 –
Aralık 2010
Değerlendirme ve 2011’e
hazırlık
İğneada Ziyaretçi Merkezi ve Doğa Eğitim Merkezinin
ortak yönetimi ve birlikte kullanımının sağlanması
Eylül – Aralık
2010
Toplam öngörülen
faaliyet bütçesi (YIL 1)
95500 TL
ÇOB –
İğneada
Belediyesi
BÖLÜM 10 İLKELER Merkezde gerçekleştirilen her etkinlik aşağıdaki ilkeler doğrultusunda şekillendirilmeli ve her
uygulama bu ilkeler dikkate alınarak uygulanmalıdır.
Sağlık ve Güvenlik
-
-
Merkez içerisinde kullanılan eğitim materyalleri ve merkezin kullanım alanlarında
ziyaretçilerin/çocukların ve çalışanların güvenliği göz önünde bulundurularak
tasarlanır ve üretilir.
Merkezde bina içerisinde ve bahçede ziyaretçilerin ve çalışanların güvenliklerinin
sağlanması için gerekli tüm tedbirler alınır (oluşturulan güvenlik eylem planı
dahilinde – merkeze bir kamera sistemi kurulacaktır) (EK7 – İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği, EK8 – H&S Güvenlik).
Doğa Eğitim Merkezi’nde uygulanacak tüm programlar ve uygulamalar ziyaretçilerin
ve çalışanların güvenlikleri göz önünde bulundurularak tasarlanır.
Doğa Eğitim Merkezi’nde hem ziyaretçilerin hem de çalışanların güvenlikleri ve
emniyetleri için bir ya da iki güvenlik elemanı bulunur.
Tüm dış mekan uygulamaları güvenlik tedbirleri alınarak gerçekleştirilir. Dış mekan
uygulamalarında, en fazla iki kilometre uzakta, bir sağlık ekibi bulunur ve yürüyüşler
esnasında en az bir ilk yardım uzmanı bulunur.
Zamanla merkez için bir kamera sisteminin kurulması için de gerekli girişimlerde
bulunulur.
Sürdürülebilirlik
-
Merkezde tüm programların çevresel anlamda sürdürülebilir olmasını temin etmek
için çaba gösterilir,
Sürdürülebilirlik hem ekosistemlerin sürdürülebilirliği, hem merkezin kendi
sürdürülebilirliği ve hem de çevredeki yöre halkının sürdürülebilirliğine katkı sağlama
üzerine odaklanılır,
Fırsat Eşitliği
-
Merkezde cinsiyet dengesi gözetilir,
Engellilerin erişimini temin etmek üzere gerekli önlemler alınır,
Farklı kültürlerin ihtiyaçları da göz önüne alınır,
Herkesin merkezden eşit olarak yararlanmasına olanak sağlanır.
Doğaya Duyarlılık ve Kültürel Değerlere Saygınlık
-
-
Merkezin en temel işlevinden birisi doğaya saygılı olmak, yaban yaşamına müdahale
etmeden doğayı tanımak ve korunmasına yönelik çaba göstermektir. Bu yaklaşımla
Merkezde uygulanacak her etkinlikte doğadaki canlı ve cansız tüm varlıklara ve
merkez çevresindeki kültürel ve diğer değerlere müdahalenin en az olması için çaba
gösterilir,
Merkez doğa eğitimlerinin yanı sıra bölgenin kültürünü tanıma, gelenekleri ve
görenekleri öğrenme ve uygulamayı da sağlayacak ve yörenin kültürünü yansıtacak
-
etkinlikleri de içereceğinden bu aktiviteler sırasında tüm uygulamalarda kültürel
yapıya uygun düşmeyen davranışlarda bulunulmaması sağlanır,
Ayrıca yöresel festivaller, törenler ve diğer etkinlikler ile yöresel Pazar ve kültürel
değerlerin tanınmasına yönelik gezileri de desteklenir,
Merkezde ve alandaki uygulamalarda tüketilen her şey yöre ürünü ve yöre halkının
ürettiği yiyecek ve içeceklerden olmasına dikkat edilir,
Bitki, kelebek, kuş, sürüngen, memeli vs. tüm canlı varlıklara hiçbir şekilde müdahale
edilmez (bitki sökme, türleri sesle etkileme ve çağırma, toplama, yakalama gibi).
Tüm canlı varlıkların üreme, beslenme ve saklanma gibi yaşamsal davranışları
etkilenmeyecek şekilde etkinlik zamanları ve yerleri belirlenir (üreme kolonileri, toplu
geceleme ve beslenme alanlarından uzak durma gibi).
Doğal yaşam örtüsüne zarar vermemek için mümkün olduğunca yollardan ve
patikalardan yürünür.
Doğadaki bütünün bir parçası olan cansız varlıklara müdahale edilmez (taş toplama,
taşların konumunu değiştirme, toprak alma gibi).
Tüm bilimsel amaçlı müdahaleler için ilgili kurum ve kuruluşlardan resmi izin alınır.
Çevreye Saygı
-
Çevre var oluşunda nasıl ise aynı şekilde bırakılır,
Atıklar çevreye gelişigüzel atılamaz,
Çevrenin temizliği ve atıkların ortadan kaldırılmasına önem verilir,
Çevreye hak ettiği değerin verilmesi sağlanır.
Alanda gerçekleştirilen uygulamaların ardından hiçbir atık alanda bırakılmaz ve
merkeze geri getirilir.
Su, elektrik, kağıt, petrol vs. tüketiminin en az olmasına özen gösterilir.
İşbirliği-Dayanışma- Takım Ruhu
-
İşbirliği ile hem çalışanlar, hem ortak hareket edilecek diğer paydaşlar ve hem de
çocukların kendi aralarında dayanışma içinde olmaları sağlanır,
Merkezdeki faaliyetlerin yöre insanı, diğer kurumlar ve ilgililerle işbirliği içinde
yürütülmesine özen gösterilir,
Ulusal işbirliğinin yanı sıra uluslar arası işbirliğine de önem verilir,
Bireysel çalışmalardan ziyade ekip çalışmalarına özen gösterilir,
Grup çalışmalarında diğer katılımcıların hakları gözetilir.
Gönüllülük uygulamaları desteklenir,
Gönüllülük uygulamalarına yönelik gerekli girişimler ve adımlar atılır.
EKLER EK 1. Eğitim materyalleri Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
30 EK 1. EĞİTİM MATERYALLERİ
Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi için hazırlanan eğitim materyalleri;
-
Bilgilendirme ve yönlendirme panoları,
İç mekân bilgilendirme posterleri
Eğitmenler tarafından kullanılacak materyaller olarak üç gruba ayrılmıştır.
BİLGİLENDİRME VE YÖNLENDİRME PANOLARI
- merkezin krokisi; ahşap çerçeve içersine tek yüz 70x100cm baskı olarak hazırlanmıştır.
baskının önüne dış etkenlere karşı korunabilmesi için plexiglass (cam kırılabileceği için)
önerilmiştir.
Ayak uzunluğu çocuk boyu göz önüne alınarak yaklaşık 50cm olarak
belirlenmiştir.
Merkeze girildiğinde ziyaretçileri karşılayacak ve merkez içindeki tüm
tesislerin yerini ve özelliklerini aktararak ilk bilgilendirmeyi yapacak materyaldir.
Giriş tabelası-Merkezin isim tabelası; üçgen şeklinde imajlarda göründüğü gibi
birleştirilmiş çift yönlü olarak ahşap yüzey üzerine 135x100cm boyutlarında ayarlanmış
olarak tasarlanmıştır. Tabelanın ön yüzünde merkezin adı, arka yüzünde ise Yıldız Dağları
Biyosfer Alanının haritası ve ana kaynak değerlerine yer verilmiştir. Bu pano ile merkeze
gelen ziyaretçilerin alanı sahaya çıkmadan önce bir bütün olarak hritada görmek ve kısaca
kaynak değerleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır.
Dayanıklı olması ve özellikle hava koşullarından olumsuz etkilenmemesi için baskı yüzeyi
üzerine plexiglass (ya da cam) yerleştirilmesi önerilmiştir. Ahşap yüzeylerin boyutu en az
150x125cm olarak düşünülmüştür. Yere monte edilebilmesi için ayak da konabilecektir.
- Binalar için isimlikler; Merkezde bulunan 7 adet kapalı mekanın her birine bölgenin
biyolojik çeşitliliğini simgeleyen bir isim verilmiş ve bu isimlikler binalara monte edilmiştir.
İsimliklerin boyutu 30X15 cm olacak şekilde ahşap malzemeden tasarlanmıştır.
- Merkezde yer alan özellikli kullanımlar için bilgilendirme panoları; Doğa Eğitim
merkezi genel olarak çevre dostu malzemeler ve uygulamalarla donatılmıştır. Ayrıca bahçesi
de bir eğitim mekanı olarak düşünüldüğünden bazı eğitsel objeler yerleştirilmiştir. Ayrıca
mevcutta var olan bazı doğal kaynaklar (dere gibi),
küçük bilgilendirme panolarıyla
desteklenerek bu varlıkların ve sistemlerin çocuklar tarafından daha iyi anlaşılması
sağlanmıştır.
Doğa eğitim merkezinde uygulanan en önemli çevre dostu uygulama; biyolojik arıtma
sisteminin kurulmasıdır. Bu sistem ile merkezin atık suyu arıtılacak ve arıtılan su bahçe
sulamada kullanılacaktır. Diğer bir uygulama; merkezin sıcak su ihtiyacının güneş panelleri
ile karşılanması ve güneş enerjisinden maksimum yararlanmadır.
Bahçeye konan bir hava istasyonu, merkezin kenarından akan bir dere de önemli eğitim
malzemeleridir.
Gerek çevre dostu uygulamalar ve gerekse diğer dış mekan eğitimsel materyaller
bilgilendirme panoları ile desteklenmiş ve çocukların dış mekanda yapacakları etkinliklerde
eğitim amaçlı yararlanışlarına sunulmuştur.
Tabloları, tek ayaklı ahşap çerçeve içersine tek yüz 50x70cm baski olarak düşünülmüş, dış
etkenlere karşı korunabilmesi için baskının önüne plexiglass (cam kırılabileceği için)
önerilmiş, ayağının uzunluğu çocuk boyu göz önüne alınarak 50-75cm civarı olması uygun
görülmüştür.
İÇ MEKÂN BİLGİLENDİRME POSTERLERİ
Doğa eğitim merkezi Yıldız Dağları Biyosfer Alanının kaynak değerlerini tanıtan yaklaşık 13
adet iç mekan bilgilendirme posteri ile donatılmıştır. Posterler doğa eğitim merkezinin iç
mekanda gerçekleştirilecek eğitimlerde yararlanılacak en önemli eğitim materyalleridir.
Merkezdeki tüm kapalı mekanlara asılmış ve eğitimler haricinde de çocukların/ziyaretçilerin
Yıldız Dağlarının kaynak değerlerini tanımalarına fırsat verilmiştir. Posterlerin hazırlığında
özellikle çocukların/ziyaretçilerin alanda yaygın olarak görebilecekleri türlere ve objelere
odaklanılmış, kolay tanımlarını sağlamak için de hem görsel ve hem de bilgi ile
zenginleştirilmiştir.
Posterlerin üretilmesinde amaç sadece doğa eğitim merkezinde eğitim materyali olarak
kullanmak değil aynı zamanda köylerdeki muhtarlıklara ve ilköğretim okullarına da asarak
daha merkeze gelinmeden Yıldız Dağlarındaki çocukların bölgelerindeki kaynak değerlerini
yakından tanımalarına fırsat vermektir. Bu amaçla Kırklareli geneline de dağıtılmıştır.
Posterler; Yıldız Dağlarının kuşları, ağaçları, yeni keşfedilen türleri, yarasaları ve mağaraları,
kelebekleri, memelileri, ağaçkakanları, ağaçları, balıkları, mantarları, çiçekleri temalarını
içerecek şekilde hazırlanmıştır.
EĞİTİMLER TARAFINDAN KULLANILACAK MATERYALLER
Doğa Eğitim Merkezinde kullanılacak eğitim materyallerinden birisi de özellikle çocukları
yönlendirecek ve eğitecek olan eğitmenler tarafından kullanılacak malzemelerdir. Yıldız
Dağları Doğa Eğitim Merkezinin tesis ediliş amacı ve Yıldız Dağları Biyosfer Projesi’nin de
hedefleri doğrultusunda eğitmenlere yönelik bir “Eğitici El Kitabı”, çocuklara yönelik de “
Benim Yıldız Dağları Defterim” hazırlanmıştır.
Eğitici El Kitabı;
Benim Yıldız Dağları defterim:
EK 2. Eğitim Programları Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
31 EK 2, YILDIZ DAĞLARI DOĞA EĞİTİM MERKEZİ ÖNERİ EĞİTİM PROGRAMLARI
Günübirlik Ziyaret/Eğitim Programı
Süre:
Kişi sayısı:
Doğa eğitim merkezinin ve Yıldız Dağları Biyosferinin
öğrencilere/ziyaretçilere tanıtılması ve doğa eğitimi
7 saat
30/35
2 eğitmen/ 2 Öğretmen
NOT; Özellikle Kırklareli’ndeki okulların
eğitim döneminde gerçekleştirebilecekleri
bir etkinlik olarak düşünülmektedir.
Saat
Konu
Sorumlu
Amaç:
Açıklama
Malzemeler
09.30 - 10.00 Doğa Eğitim Merkezine varış
10.15 - 10.45 tanıtılması
Alana gelen ziyareçilerle eğitim merkezi
çalışanlarının tanışmaları ve günlük
program içerisinde gerçekleştirilecekler
Eğitim merkezi alanında yürüyerek eğitim
merkezinin doğayla uyumlu yapısının
ziyaretçilere gösterilmesi
Eğitim merkezi
sorumluları
Yıldız Dağları Biyosferi
tanıtılması
11.00 - 11.30 - Sunum bol görselli
Bir eğitmen eğitim salonunda sunum
yaparak alanı ziyaretçilere tanıtacaktır.
Eğitmen
10.00 - 10.15 Tanışma ve neler yapacağız
Doğa eğitim merkezinin
Eğitim merkezi
sorumluları
12.30 - 13.30 Öğle yemeği - köy ziyareti
Eğitim merkezi içerisinde ziyaretçilerin
daire oluşturaları sağlanarak çocuklara
besin ağı oyunu ile biyolojik çeşitliliğin ve
doğa korumanın ziyaretçilere anlatılması Eğitmenler
Dereköy'e yürüyerek gidilecek ve
önceden ayarlanmış olan mekanda
köylülerin hazırlamış oldukları yemekler
yenilecektir.
Kültür
13.30 - 16.30 Akıcı öğrenme etkinlikleri
Akıcı öğrenme teknikleri ile çocukların
alanı keşfetmeleri ve doğada doğrudan
deneyim ile formal olmayan eğitim
yöntemleri ile öğrenmeleri
amaçlanmaktadır.
Biyolojik çeşitlilik ve doğa
koruma
11.40 - 12.30 - Besin ağı oyunu
Eğitmenler
Sunum
Yumak ip - makas - postit yapışkanlı kağıt, tahta
kalemi ve bir flipchart
kağıdı
Benim Yıldız Dağları
Defterim, kurşun, kalem,
silgi, kalemtraş
İlgi uyandırma
Eğitmenler
Doğrudan deneyim
Duyma, görme, dokunma, hissetme gibi
duyulara da hitap eden etkinliklerle
ziyaretçilerin daha sakin, gözlemci ve
doğanın anlatmaya çalıştığı bilgileri
almaya açık kişiler haline gelmeleri
hedeflenmektedir.
Bu adımda ziyaretçilerin doğrudan
deneyim kazanmaları yani yaşayarak
öğrenmeleri hedeflenmektedir.
Hisleri paylaşma
Zyaretçilerin edindikleri deneyimin
sonuçlarını birbirleriyle paylaşmaları
yaşanılan, edinilen bir tecrübeden sonra
bunun sonuçlarını yansıtılarak deneyimin
daha güçlü ve derin bir hale getirilmesi
hedeflenmektedir.
Yıldız Dağları Doğa kaşifi
oldunuz! - Rozetler (ak
kuyruklu kartal) - Eğitmen
geri bildirimi
Ziyaretçilerle eğitmenler tüm gün
boyunca yaşadıkları deneyimi paylaşırlar
ve ziyaretçilerin artık birer "Yıldız Dağları
Doğa Kaşifi" olduklarını belirtirler ve
Yıldız Dağları rozetlerini verirler.
Eğitmenler
Kapanış konuşması yapılarak vedalaşılır.
Günün anısına rozetleri takılır.
Eğitim merkezi
sorumluları
Dikkati odaklama
16.30 - 17.00 Hoşçakaaal!!!
17.00 - …
Merak uyandırarak, ziyaretçilerin
eğlenmelerini sağlayarak enerjilerini
doğaya odaklamaları hedeflenmektedir.
Eğitmenler
Eğitmenler
Eğitmenler
Doğa eğitim merkezinden
ayrılış
Akıcı öğrenme etkinlikleri için genel
malzemeler
Hangi etkinlik seçilirse
ona göre malzemeler
seçilecektir
Kalem - kağıt
Tahta stickler (çöpşiş)
Gözleri bağlamak için eşarp ya da kumaş parçası
Etkinliklere göre ek malzemeler ihtiyaç duyulabilir.
Rozet ve teşekkür
belgesi/katılım belgesi
2 Günlük Haftasonu Ziyaret7Eğitim Programı
Süre:
Kişi sayısı:
Doğa eğitim merkezinin ve Yıldız Dağları Biyosferinin öğrencilere/ziyaretçilere
tanıtılması ve doğa eğitimi
2 gün 1 gece
24
2 eğitmen /2 öğretmen
NOT; Bu program Kırklareli
merkezden gidiş-geliş yapılarak da
uygulanabilir. Yatılı kalınması şart
değildir. Ancak İstanbul veya
Kırklareli’nin başka ilçelerinden
gelecek öğrenciler için konaklama
şarttır.
Saat
1. gün
Konu
Açıklama
……/….../2010 Cumartesi
Sorumlu
09.30 - 10.00
Doğa Eğitim Merkezine varış
Amaç:
10.00 - 10.15
Tanışma ve neler yapacağız
10.15 - 10.45
Doğa eğitim merkezinin tanıtılması
Yıldız Dağları Biyosferi tanıtılması
- Sunum bol görselli
11.00 - 11.30
Alana gelen ziyareçilerle eğitim merkezi
çalışanlarının tanışmaları ve günlük program
içerisinde gerçekleştirilecekler
Eğitim merkezi alanında yürüyerek eğitim
merkezinin doğayla uyumlu yapısının
ziyaretçilere gösterilmesi
Bir eğitmen eğitim salonunda sunum yaparak
alanı ziyaretçilere tanıtacaktır.
11.40 - 12.30
Biyolojik çeşitlilik ve doğa koruma
- Besin ağı oyunu
12.30 - 13.30
Öğle yemeği - köy ziyareti
Eğitim merkezi içerisinde ziyaretçilerin daire
oluşturaları sağlanarak çocuklara besin ağı
oyunu ile biyolojik çeşitliliğin ve doğa
korumanın ziyaretçilere anlatılması
Dereköy'e yürüyerek gidilecek ve önceden
ayarlanmış olan mekanda köylülerin
hazırlamış oldukları yemekler yenilecektir.
Doğa yürüyüşü
Kuş gözlemi, doğa gözlemi, ekosistem ve
bileşenlerinin gözlemi vb.
# Yürüyüş esnasında gözlemler gruplara
bölünülerek gerçekleştirilecektir
# Yöntem eğiticilerin eğitiminde eğitmenler
tarafından belirlenecektir.
13.30 - 16.30
Malzemeler
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitmen
Eğitmenler
Kültür
Eğitmenler / Eğitim
merkezi
sorumluları / yerel
rehberler
Sunum
Yumak ip makas - post-it
yapışkanlı kağıt,
tahta kalemi ve
bir flipchart
kağıdı
Yürüyüş etkinlikleri
17.00 - 18.00
Doğa Eğitim Merkezine geri dönüş
Grupların topladıkları verileri
derleme çalışması
18.00 - 20.00
20.00 - 22.00
Akşam yemeği ve dinlenme
Film gösterimi
22.30 - …
Yatma :)
2. gün
……/….../2010 Pazar
08.30 - 09.30
Kahvaltı
16.30 - 17.00
09.30 - 10.30
10.45 - 12.30
#TM# Botanik araştırması
#TM# Alan kullanımının gözlenmesi ve not
tutulması (tarım, ormancılık, turizm,
hayvancılık, alan gözlemi vb.)
Eğitmenler
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitmenler
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitmenler
Açıklama
Sorumlu
Sunumlar
Grupların sunumları
Akıcı öğrenme etkinlikleri
Akıcı öğrenme teknikleri ile çocukların alanı
keşfetmeleri ve doğada doğrudan deneyim ile
formal olmayan eğitim yöntemleri ile
öğrenmeleri amaçlanmaktadır.
Eğitmenler
eğlenmelerini sağlayarak enerjilerini doğaya
odaklamaları hedeflenmektedir.
Eğitmenler
İlgi uyandırma
# Yürünecek
alanla ilgili
olarak
hazırlanmış olan
kısa bilgiler
içeren bir
sayfalık bir bilgi
notu
# Benim Yıldız
Dağları Defterim
# Kalem, silgi,
kalemtraş
Malzemeler
Flipchart
kağıtları ve
tahta kalemi
Benim Yıldız
Dağları
Defterim,
kurşun, kalem,
silgi, kalemtraş
Doğrudan deneyim
Duyma, görme, dokunma, hissetme gibi
duyulara da hitap eden etkinliklerle
ziyaretçilerin daha sakin, gözlemci ve doğanın
anlatmaya çalıştığı bilgileri
hedeflenmektedir.
Eğitmenler
Bu adımda ziyaretçilerin doğrudan deneyim
kazanmaları yani yaşayarak öğrenmeleri
hedeflenmektedir.
Eğitmenler
Hisleri paylaşma
Zyaretçilerin edindikleri deneyimin sonuçlarını
birbirleriyle paylaşmaları yaşanılan, edinilen
bir tecrübeden sonra bunun sonuçlarını
yansıtılarak deneyimin daha güçlü ve derin
bir hale getirilmesi hedeflenmektedir.
Eğitmenler
Dikkati odaklama
Yıldız Dağları Doğa kaşifi oldunuz!
- Rozetler (ak kuyruklu kartal) Eğitmen geri bildirimi
12.30 - 13.30
Öğle yemeği
14.00 - 16.00
17.00 - …
Kültürel ziyaretler
Yıldız Dağları Biyosferi'nden ayrılış
Akıcı öğrenme etkinlikleri için genel malzemeler
NOT:
Ziyaretçilerle eğitmenler tüm gün boyunca
yaşadıkları deneyimi paylaşırlar ve
ziyaretçilerin artık birer "Yıldız Dağları Doğa
Kaşifi" olduklarını belirtirler ve Yıldız Dağları
rozetlerini verirler.
Eğitim merkezinde köyde yapılan yemekler
yenilecektir.
Müze, köy vb. yerlerin ziyaret edilmesi.
Eğitmenler
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitmenler ve yerel
rehberler
Hangi etkinlik
seçilirse ona
göre malzemeler
seçilecektir
Rozet ve
teşekkür
belgesi/katılım
belgesi
Kalem – kağıt, Tahta stickler (çöpşiş), Gözleri bağlamak için eşarp ya da kumaş
parçası, Etkinliklere göre ek malzemeler ihtiyaç duyulabilir.
Cuma gecesinden gelecek olan gruplar için Cuma gecesi konaklama ve Cumartesi sabahı kahvaltı programa dahil
edilecektir.
5 Günlük Haftaiçi Ziyaret Programı
Amaç:
Doğa eğitim merkezinin ve Yıldız Dağları Biyosferinin
öğrencilere/ziyaretçilere tanıtılması ve doğa eğitimi
Süre:
5 gün 4 gece
Kişi sayısı:
24
3 eğitmen /2 Öğretmen*
NOT; Özellikle Kırklareli dışından gelecekler
ve izciler gibi özel gruplar için organize
edilecektir. Süre 5 günden 2 hafta’ya kadar
da uzatılabilecektir.
* Konulara göre gerek duyulması
halinde günübirlik uzmanlar da
katılım sağlayabilecektir.
Saat
1. gün
Konu
……/….../2010 Pzartesi
09.30 - 10.00
Doğa Eğitim Merkezine varış
10.00 - 10.15
Tanışma ve neler yapacağız
10.15 - 10.45
Doğa eğitim merkezinin tanıtılması
11.00 - 11.30
Yıldız Dağları Biyosferi tanıtılması
- Sunum bol görselli
Açıklama
Alana gelen ziyareçilerle eğitim
merkezi çalışanlarının tanışmaları ve
günlük program içerisinde
gerçekleştirilecekler
Eğitim merkezi alanında yürüyerek
eğitim merkezinin doğayla uyumlu
yapısının ziyaretçilere gösterilmesi
Bir eğitmen eğitim salonunda sunum
yaparak alanı ziyaretçilere
tanıtacaktır.
Sorumlu
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitmen
11.40 - 12.30
Biyolojik çeşitlilik ve doğa koruma
- Besin ağı oyunu
12.30 - 13.30
Eğitim merkezi içerisinde
ziyaretçilerin daire oluşturaları
sağlanarak çocuklara besin ağı oyunu
ile biyolojik çeşitliliğin ve doğa
korumanın ziyaretçilere anlatılması
Eğitmenler
Dereköy'e yürüyerek gidilecek ve
önceden ayarlanmış olan mekanda
köylülerin hazırlamış oldukları
yemekler yenilecektir.
Kültür
Akıcı öğrenme etkinlikleri
Akıcı öğrenme teknikleri ile
çocukların alanı keşfetmeleri ve
doğada doğrudan deneyim ile formal
olmayan eğitim yöntemleri ile
öğrenmeleri amaçlanmaktadır.
13.30 - 17.00
Malzemeler
Eğitmenler
Sunum
Yumak ip - makas
- post-it
yapışkanlı kağıt,
tahta kalemi ve
bir flipchart kağıdı
Benim Yıldız
Dağları Defterim,
kurşun, kalem,
silgi, kalemtraş
İlgi uyandırma
Eğitmenler
Doğrudan deneyim
Duyma, görme, dokunma, hissetme
gibi duyulara da hitap eden
etkinliklerle
ziyaretçilerin daha sakin, gözlemci ve
doğanın anlatmaya çalıştığı bilgileri
hedeflenmektedir.
Eğitmenler
Bu adımda ziyaretçilerin doğrudan
deneyim kazanmaları yani yaşayarak
öğrenmeleri hedeflenmektedir.
Eğitmenler
Hisleri paylaşma
Zyaretçilerin edindikleri deneyimin
sonuçlarını birbirleriyle paylaşmaları
yaşanılan, edinilen bir tecrübeden
sonra bunun sonuçlarını yansıtılarak
deneyimin daha güçlü ve derin bir
hale getirilmesi hedeflenmektedir.
Dikkati odaklama
Yıldız Dağları Doğa kaşifi oldunuz!
- Rozetler (ak kuyruklu kartal) Eğitmen geri bildirimi
17.00 - 18.30 Serbest zaman
22.00 - …
Akşam yemeği
Doğa sohbeti
Yatış
2. gün
……/….../2010 Salı
08.30 - 09.30
Kahvaltı
18.30 - 20.00
20.00 - 22.00
eğlenmelerini sağlayarak enerjilerini
doğaya odaklamaları
hedeflenmektedir.
Hangi etkinlik
seçilirse ona göre
malzemeler
seçilecektir
Eğitmenler
Ziyaretçilerle eğitmenler tüm gün
boyunca yaşadıkları deneyimi
paylaşırlar ve ziyaretçilerin artık birer
"Yıldız Dağları Doğa Kaşifi"
olduklarını belirtirler ve Yıldız Dağları
rozetlerini verirler.
Eğitmenler
Eğitim merkezinde yerel yemeklerin
yenilmesi
Eğitim merkezi
sorumluları
Açıklama
Sorumlu
Rozet ve teşekkür
belgesi/katılım
belgesi
Malzemeler
09.30 - 10.30
13.00 - 14.30
14.30 - 15.00
Doğa yürüyüşü
Yürüyüş etkinlikleri
Doğa eğitim merkezine geri dönüş
Kuş gözlemi, doğa gözlemi,
ekosistem ve bileşenlerinin gözlemi
vb.
# Yürüyüş esnasında gözlemler
gruplara bölünülerek
gerçekleştirilecektir
# Yöntem eğiticilerin eğitiminde
eğitmenler tarafından belirlenecektir.
Eğitmenler / Eğitim
merkezi sorumluları /
yerel rehberler
#TM# Botanik araştırması
#TM# Alan kullanımının gözlenmesi
ve not tutulması (tarım, ormancılık,
turizm, hayvancılık, alan gözlemi vb.) Eğitmenler
En yakın köyde öğle yemeği
# Yürünecek
alanla ilgili olarak
hazırlanmış olan
kısa bilgiler içeren
bir sayfalık bir
bilgi notu
# Benim Yıldız
Dağları Defterim
# Kalem, silgi,
kalemtraş
İçerik TM göre belirlenecektir
Eğitmenler
22.00 - …
Açık hava dersliği uygulamaları
Akşam yemeği
Serbest zaman
Yatış
Belirlenecek
içeriğe göre
malzemeler
netleşecektir.
3. gün
……/….../2010 Çarşamba
Açıklama
Sorumlu
Malzemeler
08.30 - 09.30
Kahvaltı
Eğitmenler / Yerel
rehberler
# Benim Yıldız
Dağları Defterim
# Kalem, silgi,
kalemtraş
15.15 - 17.30
18.00 - 20.00
20.00 - 22.00
İğneada ziyareti / longoz, lagün, göl
Yıldız Dağlarının doğal dünyasının keşfi
ve deniz ekosistemleri keşfi
Doğa Eğitim Merkezinden yola çıkış
09.30 - …
İğneada Milli Parkı'na varış
11.30 - …
Yemek kumanya şeklinde olacaktır
11.30 - 17.00 Ekosistem keşfi
Malzemeler eğitici
eğitimleri
esnasında ve alan
uzmanları ile
birlikte
belirlenecektir
- Dürbün
- Büyüteç
- Çadır/uyku
tulumu/mat
- Arazi çantaları
- Diğer gözlem
malzemeleri
Gezi ayrıntıları eğitici eğitimleri
esnasında ve alan uzmanları ile
birlikte belirlenecektir
17.30 - 18.30
Kampın kurulumu
22.00 - …
Akşam yemeği
Serbest zaman
Yatış
4. gün
……/….../2010 Perşembe
08.30 - 09.30
Kahvaltı
18.30 - 20.00
20.00 - 22.00
Yıldız Dağlarının doğal dünyasının keşfi
09.30 - 12.30
12.30 13.30
Alanların gezilmesi
Orman ekosistemi keşfi / istenilen
ekosistem ziyareti
13.30 - 18.00 gerçekleştirilebilir.
Yemek kamp alanında yenilecektir /
yerel yemekler
Eğitmenler / İğneada
Milli Parkı ziyaretçi
merkezi sorumluları
Açıklama
Sorumlu
İğneada'ya yakın alanlarda geçim
Eğitmenler / Yerel
kaynaklarının incelenmesi
rehberler
Balıkçılık, tarım, müze ve yerel halkla
sohbet
Ziyaret edilen uygun bir köyde
Orman ekosistemi ve ormancılık
faaliyetlerinin incelenmesi
Gezi ayrıntıları eğitici eğitimleri
esnasında ve alan uzmanları ile
birlikte belirlenecektir
Malzemeler
# Benim Yıldız
Dağları Defterim
# Kalem, silgi,
kalemtraş
Malzemeler eğitici
eğitimleri
esnasında ve alan
uzmanları ile
birlikte
belirlenecektir
- Dürbün
- Büyüteç
- Arazi çantaları
- Diğer gözlem
malzemeleri
22.00 - …
Akşam yemeği
Grup çalışmaları
Yatış
5. gün
……/….../2010 Cuma
18.30 - 20.00
20.00 - 22.00
Yemek kamp alanında yenilecektir /
yerel yemekler
Eğitmenler / İğneada
Milli Parkı ziyaretçi
Açıklama
Sorumlu
Sertifikaların ve yıldızların verilmesi
Eğitmenler
Eğitmenler ve grup
temsilcileri
Eğitim merkezi
sorumluları
Eğitmenler
Eğitimenler ve eğitim
Kahvaltı –Doğa Eğitim merkezine
08.30 - 09.30 dönüş
09.30 - 11.00
11.00 - 12.30
Grup sunumları-
Öğle yemeği-Dereköy
Hisleri paylaşma
Veda eğlencesi - köy halkının
14.30 - 16.00 katılımıyla
Eğitim merkezinden ayrılış
16.00 - …
12.30 - 13.30
13.30 - 14.30
Akıcı öğrenme etkinlikleri için genel malzemeler
Malzemeler
Flipchart kağıtları
ve tahta kalemi
Kalem – kağıt, Tahta stickler (çöpşiş), Gözleri bağlamak için eşarp ya da kumaş
parçası ,Etkinliklere göre ek malzemeler ihtiyaç duyulabilir.
EK 4. “ Doğa Çantam 6–11 Yaş Çocukları için Doğa Eğitimi Programı” Doğa Derneği Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
33 AKICI
ÖĞRENME
DOĞA EĞİTİMİNDE
FARKLI BİR YÖNTEM
Hazırlayanlar;
Burcu Meltem Arık, Damla Akyıldız
Bu yayın eğitim amaçlı kullanılabilir.
Doğa Derneği Ocak 2006
Kennedy Cad. 50/19 Kavaklıdere/ANKARA
Tel: 0 312 448 05 37
Faks: 0 312 448 02 58
E – posta: [email protected]
www.dogadernegi.org
Kaynaklar:
Sharing Nature Foundation
http://www.sharingnature.com
Sharing Nature With Children – Joseph Cornell
2
Akıcı Öğrenme
Doğa Eğitiminde Farklı Bir Yöntem
Doğa Eğitiminde Akıcı Öğrenme
4
1. Adım: İlgi Uyandırma
5
2. Adım: Dikkati Odaklama
6
3. Adım: Doğrudan Deneyim
8
4. Adım: Hisleri Paylaşma
9
Doğa Derneği Hakkında
10
3
Doğa Eğitiminde Akıcı Öğrenme
1970’li yılların sonunda “Çocuklarla Doğayı Paylaşmak” düşüncesiyle yola çıkan Joseph
Cornell, çocuklarla ve hatta büyüklerle doğayı doğada öğrenmek için bir çok eğitim
çalışması gerçekleştirdi. Bu tecrübelerinin sonucunda “Akıcı Öğrenme” adını verdiği bir
strateji geliştirdi. Doğa Derneği de eğitim çalışmalarını bu stratejiden yola çıkarak
edindiği deneyimlerle yürütmektedir.
Akıcı öğrenme, çocukların doğayla olan bağlarını nasıl daha iyi güçlendirebileceğinize dair
onların diliyle yani oyunlarla desteklenen bir öneri. İnsanların nasıl öğrenebildikleri ile
ilgili temel prensipleri dikkate alarak hazırlanan basit ve etkili bir öğretme yöntemi.
Doğayla ilgili adım adım, gittikçe daha derinleşen tecrübeler edinilmesi için rehber görevi
gören bir çalışmadır.
Çocukların doğayla sıkı bir bağ kurmasına yardımcı olabilecek bu öğrenme yönteminin
adımlarına ve her adımda yapılabilecek örnek etkinliklere göz atalım;
1. Adım - İlgi Uyandırma
2. Adım - Dikkati Odaklama
3. Adım - Doğrudan Deneyim
4. Adım - Hisleri paylaşma
Fotoğraf: ???
4
1. Adım: İlgi Uyandırma
Çocuklar onlara aktarmaya çalıştığınız bilgileri
anlamlı, yararlı ve eğlenceli olduğu zaman daha
iyi anlarlar. Merak uyandırarak, eğlenmelerini
sağlayarak
müthiş
odaklamalarını
enerjilerini
sağlayabilirsiniz.
doğaya
Doğada
çocuklarla vakit geçirdiğiniz zaman, etrafındaki
canlıların, yaşamın farkına varması ve doğaya
değer
vermeleri
için
bir
şeyler
yapmak
istiyorsanız önce ilgi uyandıracak oyunlarla
başlayın.
Hareketli
bir
başlangıçla
bazıları
çekingen bazıları daha hareketli olan çocukları
Fotoğraf: Damla Akyıldız
aynı hareket ve heyecan noktasında buluşturursunuz. Oyunu oynayan çocukların hepsi
dahil olur ve birbirleri arasında ya da sizinle iyi bir ilişki kurması için önemli ve etkili bir
adım atmış olursunuz.
Örnek Etkinlik: Kargalar ve Baykuşlar
Bu oyun ilgi uyandırma konusunda oldukça etkilidir. Oradan oraya koşmaktan delicesine
zevk alan çocukları bu oyunla hem iyice keyiflendirirsiniz hem de daha sonraki
etkinliklerde anlatmak istedikleriniz için hazırlamış olursunuz. Enerjilerini harcamalarına
olanak sağlayarak biraz (ama kesinlikle çok değil) sakinleştirirsiniz. Bu oyunu aynı
zamanda çocukların doğayla ilgili daha önceki tecrübeleri, doğa hakkında öğrendiği
bilgileri gözden geçirmek, hatırlatmak için de oynayabilirsiniz. Bu arada çocuklara doğayı
sevdirmek bahanesiyle sizler de belki uzun süre yapmadığınız, yapamadığınız şekilde
doyasıya koşabilirsiniz.
Çocukları iki gruba ayırın. Bir grup baykuşlar diğeri ise kargalar. Her iki grup birbirine
yüzlerini dönsün ve aralarında dört adım uzaklık olsun. Her iki grubun arkasından 15
adım uzaklığa birer ip yerleştirin. Bu ipin gerisi onların korunaklı yuvaları. Birlikte
oynadığınız çocukların yaşlarına uygun, doğayla ilgili "Çam ağaçları bütün yıl boyunca
yeşildir" gibi bilgiler söyleyin. Söyledikleriniz doğruysa baykuş grubu kargaları kovalasın.
Yanlışsa kargalar baykuşları kovalasın. Gruplar birbirlerini korunaklı yuvalarına kadar
kovalayabilirler, bir kere yuvaya girildi mi onlara dokunamazlar. Yakalananlar diğer
takımın ekibine geçer. Oyuna tam olarak başlamadan önce birkaç deneme yapın ki iyice
alışsınlar. Alıştıklarında onları tutamayacaksınızdır zaten. Doğayla ilgili söylediğiniz bilgiler
onlar için açık olmalı aksi takdirde sevimli kargalar baykuşları kovalamaya çalışırken aynı
anda şirin baykuşlar da kargaları kovalamaya başlayabilir. KAOS!!!
5
2. Adım: Dikkati Odaklama
Hepimizin uzun bir süre belirli bir şeye odaklanması zaman zaman çok zordur. Bunu
yapmalarını çocuklardan istemekse bazen onların doğalarına aykırı bir şey yapmak
anlamına bile gelir. Üstelik bazı çocuklar hiperaktif oldukları için odaklanmaları daha da
zorlaşır. Bu durumda onlarla doğada vakit geçirdiğimizde doğadaki muhteşem detayların
farkına varabilmeleri için odaklanmalarını nasıl sağlayabiliriz? Doğaya, detaylarına
odaklanmadan çocukların öğrenmeleri yüzeysel kalır. İlgi uyandırma etkinliklerini
gerçekleştirdikten sonra yapacağınız etkinliklerin dikkatlerini odaklamaya yönelik olması
önemlidir. Duyma, görme, dokunma, hissetme gibi duyulara da hitap eden etkinlikler
seçmeniz onları adım adım daha sakin, gözlemci ve doğanın anlatmaya çalıştığı bilgileri
almaya açık kişiler haline getirir. Bu sayede dikkatlerini odaklayabildikleri zamanı
genişletmelerine, çevrelerinin farkında olmalarına ve gözlem becerilerini geliştirmelerine
yardımcı olursunuz.
Örnek Etkinlik: Doğanın Sesleri
Bir baştankaranın tiz "tsıtsıtsı" benzeri
sesi…
Rüzgarın ağacın yapraklarına
dokunarak çıkardığı ses…
Yakındaki derenin sakinleştiren, arada
bir daha gür gelen sesi…
Uzaktan ince bir "vız" diye duyulan,
yakına gelip kulağımızın neredeyse
içine girecekmiş hissi veren arının
VIZZZILTISI…
Çakalın çocuk sesine benzeyen çok
Fotoğraf: Damla Akyıldız
uzaktan gelen sesi…
Doğadaki duyduğunuz sesler çok sesli koro gibidir. Bu sesleri dinlemek insana huzur
verir.
Gözünüzü
kapayıp
bir
kere
doğayı,
kaç
kişiden
oluştuğunu
tahmin
bile
edemeyeceğiniz bir korodan dinlediğinizde kulaklarınız sizi her seste alarma geçirecektir.
Şehir içindeki bir parkta, tepenizdeki ağaçta öten baştankaranın sesini duymamanıza
olanak kalmayacaktır. Çocuklar için de bu aynıdır.
Bu etkinlikte çocuklar istedikleri yere otursun. Gözleri kapalı etraftaki sesleri dinleyerek
doğanın ses haritasını çıkaracaklar. Birbirlerinden ayrı ve farklı yerlere oturmaları daha
6
farklı seslerin duyulmasına olanak sağlar. Her birine bir kağıt ve kalem verin. Oturdukları
yeri belirlemek için kağıdın ortasına "O" işareti koysunlar. Bir ses duyduklarında kağıda
sesin geldiği yeri işaretlesinler. Sesin nasıl bir ses olduğunu da belirtecek işaretler
kullansınlar. Örneğin rüzgar sesi için dalgalı bir çizgi yapsınlar. Kelimelerle ne sesi
olduğunu yazmalarına ya da seslerini duydukları hayvanların resmini çizmelerine gerek
yok. Sadece sesi belli edecek bir şekil çizsinler. Sonuçta çizmek yerine daha çok doğayı
Doğa Polifonik Özel Korosu'ndan dinlemekle vakit geçirsinler. Ellerini kulaklarının arkasına
götürüp açmaları etraftaki sesleri radar gibi daha iyi duymalarına yardımcı olur. Yeterince
farklı sesi duymalarını sağlayacak kadar zaman verin. Çabuk sıkılabileceklerini göz
önünde bulundurarak bu süreyi çok da uzun tutmayın. Ses haritalarını birbirleriyle
paylaşsınlar. Kaç farklı ses duyduklarını, en çok hangi sesi sevdiklerini, hoşlanmadıkları
bir ses olup olmadığını, daha önce hiç duymadıkları bir ses olup olmadığını sorun.
7
3. Adım: Doğrudan Deneyim
Çocukların ilgilerini çekip onların dikkatlerini belirli bir şeye odaklamalarına yardımcı
olduğunuzda sıra üçüncü adıma gelir. Bu adımda çocukların doğrudan deneyim
kazanmaları yani yaşayarak öğrenmeleri amaçlanır. Bu tür etkinlikler her yaşta olduğu
gibi özellikle çocuklar üzerinde çok etkilidir. Doğaya ait olduğumuz, doğadan üstün değil
doğanın bir parçası olduğumuzu fark ederiz. Eğer çocukların doğaya olan sevgilerini
artırmak istiyorsak bu tür deneyimler yaşamalarını sağlamalıyız. Aksi takdirde doğayla
ilgili bildikleri doğadan uzak mekanlarda, sınıf içinde, televizyondaki belgesellerden
öğrendiklerinden ileri biraz zor gider. İnsanların en iyi kendileri tecrübe ettiklerinde
öğrendikleri bugün bilinen bir gerçektir. Bu nedenle çocukların doğayı doğada ve doğadan
öğrenmeleri sevgilerini artırmak ve doğayla olan bağlarını güçlendirmek için en iyi yoldur.
Örnek Etkinlik: Bir Ağaçla Tanışalım
Fotoğraf: Atölye Kuşadası
Çocuklardan ikili gruplar oluşturmalarını isteyin. Birinin
gözlerini çok sıkı olmayacak şekilde ama görmesini
engelleyecek şekilde bağlayın. Diğeri onun gözü ve
kulağı olacak. Etrafta bir ağaç seçin ve gözü açık olan
çocuk eşini biraz dolaştırarak daha önceden belirlediği
bir ağaca götürsün. Çok küçük yaştaki çocuklar için
uzun mesafeleri seçmeyin. Ağacın yanına geldiğinde
gözü kapalı olan çocuk elleriyle ağaca dokunsun ve
ağacın etrafında birkaç tur atsın. Elleriyle dokunurken
hissettiklerini bir yandan söylesin. Ağacın kabuğu nasıl,
üstünde ya da etrafına başka bitkiler var mı söylesin.
Onların
ilgisini
çekmek
için
ve
ne
hissettiklerini
anlamak için yanağını ağacın gövdesine sür, bu ağaç
yaşıyor mu, kollarınla gövdesinin tamamını sarabiliyor
musun, bu ağaç senden yaşlı mı, üzerinde hayvanlar
var mı gibi sorular sorun. Bir süre sonra gözü açık olan
arkadaşı yardımıyla başladığı noktaya geri gelsin ve
gözünü
açsın.
Farklı
yollardan
geri
gelmelerini
sağlayın. Gözünü açtıktan sonra dokunduğu ağacı
bulmaya çalışsın. Bu etkinlikten sonra orman artık
farklı olacaktır onlar için. Her bir ağacın farkına
varacaklardır. Edindikleri tecrübe, etkinlik sırasında
ağaca dokunup, hissettikleri için bir ansiklopediden
okuduğu ya da öğretmeninden duyduğu bilgilerden çok daha kalıcı olacaktır.
8
4. Adım: Hisleri Paylaşma
Akıcı öğrenmenin son adımında çocuklar edindikleri deneyimin sonuçlarını birbirleriyle
paylaşarak hep birlikte yansıtır. Yaşanılan, edinilen bir tecrübeden sonra bunun
sonuçlarını yansıtmak her zaman etkilidir. Deneyimi daha güçlü ve derin bir hale getirir.
Çocuklara yaşadıkları tecrübeyi paylaşma olanağı sağlamak deneyimi yaşayan bütün
çocukların öğrenmesini artıracaktır. Çocukların birbirleriyle ve sizinle olan bağını da
güçlendirecektir. Siz de kendi hislerinizi paylaşırsanız daha da etkili olur.
Örnek Etkinlik: Gizli Alanım
Çocuklar çok uzaklaşmadan kendileri için güzel
olan bir yeri seçsinler. Bu yer onların gizli ve
önemli yeri olsun. Seçtikleri alanda bir süre
oturup
buranın
neden
önemli
olduğunu
yazsınlar. Eğer isterlerse görünmeyen ama
orada
olduğunu
düşündükleri
şeyler
de
ekleyebilirler alanlarına. Örneğin şelale, geyik
ya da gökkuşağı koyabilirler. Bu tür şeyler
eklemelerine izin verin. Onların yaratıcıklarını
teşvik eder. Daha sonra sırayla her birinin gizli
yerine gidin ve size neden buranın önemli
olduğunu anlatmalarını isteyin. Anlattıkları size
aynı zamanda gün içinde, daha önce yaptığınız
etkinliklere
olan
tepkilerine
dair
ipuçları
verecektir.
Fotoğraf: Atölye Kuşadası
9
Doğa Derneği
Ufkumuz
İnsanın; bütün varlıklara ve ekolojik bütüne saygı duyduğu, varoluşunun doğa üzerindeki
etkisini bilerek yaşadığı ve sonucunda, doğanın korunmasına bile gerek kalmayan bir
yaşam tarzı geliştirdiği bir dünyaya ulaşmak.
Görevimiz
Doğa Derneği, başta kuşlar olmak üzere nesli tehlike altında olan türlerin, Önemli Kuş
Alanları ve Önemli Doğa Alanları'nın ve bu alanlar arasındaki geçiş bölgelerinin korunması
için:
•
Eğitim ve kapasite geliştirme çalışmaları yapar.
•
Kampanya ve benzeri iletişim etkinlikleri yürüterek doğa korumanın tabanını
genişletmeye çalışır.
•
Bilimsel araştırmalar yaparak sonuçlarını yayar.
•
Yerinde ve doğrudan koruma çalışmaları yürütür.
•
Bunu yaparken, çalıştığı yerin insanlarıyla birlikte hareket eder ve buradaki yaşam
kalitesinin artırılmasını doğa korumayla bir bütün olarak ele alır.
•
Yerel, ulusal ve uluslar arası ölçeklerde deneyim değişimi ve işbirliği ağlarını
geliştirir.
Doğa Eğitimi Çalışmaları
Doğa Derneği, doğa eğitimi konusunda tecrübesini aktarmak, Önemli Kuş ve Doğa
Alanlarının yakınlarında yaşayan çocukların doğayla olan bağlantılarını güçlendirmek ve
doğa eğitimini ulusal ölçekte yaygınlaştırmak için çalışmalarını uluslararası yöntemleri
izleyerek ve Türkiye koşullarına uygun olarak yürütmektedir.
Türkiye’de yapılan doğa/çevre eğitimi çalışmalarını takip edebilmek için Çevre Eğitimi
İletişim Ağına (cevre-egitimi@yahoogroups) yüye olabilirsiniz.
10
Ek 3. “Akıcı Öğrenme Doğa Eğitiminde Farklı Bir Yöntem” Eğitim Kiti Doğa Derneği Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
32 6 – 11 Yaş Çocukları için doğa eğitimi programı
“Doğa çantam”
6-11 yaş çocukları için doğa eğitimi programı
“Gel zaman git zaman Anadolu’nun her yerini geze gözetleye anladım ki memleketimizin her kesiminin ayrı bir özelliği,
nasıl söyleyeyim, her bölgesinin ayrı bir ruhu var. Öyle bir şey ki ne elle tutulur, ne gözle görülür, kimi zaman toprağın
altındaki su gibi derinlerde, ya da havadaki buğu gibi dağınık ve yükseklerde, kimi zaman yaptığından ettiğinden belli
olan bir kuvvet, ya da yansımasında ışıldayan bir ışık, kimi yerlerde belki bir buğday başağında, belki bir pamuk
kozasında, belki de bir yavşan otunun kokusunda, belki bir göknarın koyu, bir kayının açık yeşilinde, belki de bir koyun
maviliğinde...”
Hikmet Birand – Alıç Ağacı ile Sohbetler
hazırlayan
Burcu Meltem Arık
Katkıda bulunanlar
Hilary Welch, Geoff Welch, Nilüfer Norman Kurt, Güven Eken
Birgül Çamoğlu, Burcu Parmak, Damla Akyıldız, Pelin Nacigil, Serkan Eğrilmez, Turan Çetin
Sadık Yılmaz, Hakan Körbalta, Levent Kutbay, Emre Nacigil, Volkan Kesgin
Doğa Çantam 6-11 yaş çocukları için doğa eğitimi programı. Doğa Derneği, Ankara, Türkiye
©Doğa Derneği Ağustos 2005
Kennedy Cad. 50/19 Kavaklıdere Ankara
Tel: (0312) 448 05 37
Faks: (0312) 448 02 58
E-posta: [email protected]
Tüm hakları saklıdır. Bu yayının herhangi bir bölümü izin olmadan yeniden çoğaltılamaz veya basılamaz. Sadece eğitim
amaçlı kullanılabilir.
İngiltere Kraliyet Kuşları Koruma Derneği’nin ‘Birinci Doğa / 5-7 yaş çocukları için çevre eğitimi programı’ temel alınarak
6-11 yaş grubuna uyarlanmıştır. İlk olarak Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile
işbirliği içerisinde ve IUCN Hollanda Komitesi’nin desteğiyle Dilek Yarımadası – Büyük Menderes Deltası Milli Parkı’nda
gerçekleştirilmiştir.
Kapak fotoğrafı: Atölye Kuşadası
2
“Doğa çantam”
6-11 yaş çocukları için doğa eğitimi programı
Doğa Çantam nasıl bir eğitim programı?
4
Doğa Çantam nasıl uygulanır?
5
Doğa Çantam çantanın içindeki malzemeler
6
Doğa Çantam deneyime hazırlık
7
Doğa Çantam alan gezisi
8
1. ‘Macera Yürüyüşü’ Etkinlikleri
9
• Sihirli Dinleme Topu
9
• ‘Benzer’ Etiketleri
10
• Kim hatırlıyor?
10
• Dokunalım
11
• Beni Bul
11
• Gökkuşağı
12
2. ‘Canlıların Evlerini Keşfedelim’ Etkinlikleri
13
• Çayır Dünyası
13
• Ağaç Dünyası
14
• Su Dünyası
15
Doğa Çantam deneyimin ardından
16
Doğa Çantam ve Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Okulu öğretim programları
19
Ekler: I . Doğa Çantam eğitmene notlar
22
II. Doğa Çantam örnek program
23
III. Doğa Çantam eğitmen eğitimi programı
24
IV. Doğa Çantam davetiye örneği
25
V. Doğa Çantam isim etiketi
26
VI. Doğa Derneği hakkında
27
3
“Doğa Çantam”
Nasıl bir eğitim programı?
Doğa Çantam, 6-11 yaşındaki çocuklara yönelik, doğayı doğada tanımayı teşvik etmek
amacıyla çevre eğitiminin beş amacına uygun olarak hazırlanan özel bir eğitim programıdır. Bu
beş temel amaç;
Doğa ve doğa sorunlarına karşı Farkındalık ve duyarlılık oluşturmak,
Doğa ve doğanın işleyişi ile ilgili temel Bilgi ve anlayışı geliştirmek,
Doğaya karşı olumlu Davranış ve değerler geliştirilmesini sağlamak,
Doğayla ilgili sorunları tanımlama, araştırma ve çözme ile ilgili Beceriler edinilmesini sağlamak,
Doğanın korunmasına Aktif Katılım sağlamaktır.
Doğa Çantam, bu amaçlardan özellikle doğa ve doğanın işleyişi ile ilgili anlayışın ve doğaya
karşı olumlu davranışların geliştirilmesine odaklanmıştır. Aynı zamanda hisleri kullanmaya
yönelik etkinlikler aracılığıyla çocukların doğal çevrelerine karşı empati geliştirmelerini
amaçlamaktadır.
Doğa Çantam programı süresince çocukların duyularını kullanarak doğayı doğada tanımaları,
canlı çeşitliliğini fark etmeleri, canlıların beslenmek, barınmak ve saklanmak için bazı özel
yaşam alanlarına (evlere) ihtiyaç duyduğunu anlamaları, canlıların ve onların yaşam alanlarının
korunmasına yardım etme ve koruma isteklerini geliştirmeleri amaçlanmaktadır.
Doğa Çantam programı üç bölümden oluşmaktadır:
1.
Doğa Çantam deneyime hazırlık (Ön çalışma)
2.
Doğa Çantam alan gezisi
3.
•
Macera yürüyüşü etkinlikleri
•
Canlıların evlerini keşfedelim
Doğa Çantam deneyimin ardından (Geri bildirim)
Doğa Çantam programını bu kılavuz yardımıyla uygulayabilirsiniz. Uygulamanın daha iyi
olabilmesi için Doğa Derneği’nin uyguladığı eğitim çalışmasına katılmanızı tavsiye etmekteyiz.
Eğitici eğitimi olarak uygulanan bu çalışmanın örnek programını kılavuzun sonunda bulacaksınız.
Doğa Çantam programını nasıl uygulayabileceğinizle ilgili soru ya da önerilerinizi
[email protected] adresine gönderebilirsiniz.
Doğa Derneği 2005
4
“Doğa Çantam”
Nasıl uygulanır?
Doğa Çantam programı üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, programın uygulanacağı alana
gelmeden önce, çocukların öğretmenleriyle birlikte yapacağı bazı hazırlık çalışmalarını içerir. Bu
çalışmaların gerçekleşebilmesi için programı alanda uygulayacak eğitmenin sınıf öğretmeniyle
bir araya gelmesi ve hazırlık çalışmalarını sınıf öğretmeniyle birlikte yapması tavsiye edilir.
Çocuklarda merak uyandırmak ve onları Doğa Çantam deneyimine hazırlamak için önemli
olan ilk bölümde yapılabilecek çalışma önerileri kılavuzda yer almaktadır. Önerileri çocukların
seviyesine uyarlayarak gerçekleştirebilirsiniz.
Doğa Çantam programının en önemli bölümü olan ikinci bölüm, alan gezisini içerir ve iki
aşamalı uygulanır. Alan gezisinin ilk aşamasında “macera ve keşif yürüyüşü” kavramı ele alınır.
Çocuklar, programı uygulayan eğitmenin belirlediği bir rotada macera ve keşif yürüyüşü yapar.
Yürürken bir yandan eğitmenin yardımıyla gördükleri canlı ve cansız nesneleri incelerken bir
yandan da duyulara dayalı bazı etkinlikleri gerçekleştirir. Eğitmenin rolü, bütün bildiklerini
çocuklara aktarmak değil, aksine onlarda merak uyandırarak, onlara soru sorarak kendi
çıkarımlarını yapmalarını sağlamaktır. Görülen her canlı çocuklar için yeni bir keşiftir. Macera
yürüyüşünün sonunda çocuklar birer “Doğa Kaşifi” olur. Yürüyüş sırasında yapılabilecek
etkinlikler kılavuzda yer almaktadır. Macera rotası belirlenirken bu etkinliklerin yapılabileceği
yerler dikkate alınmalıdır. Rota boyunca her etkinliğin yapılacağı alan önceden belirlenmelidir.
Alan gezisinin ikinci aşaması, çocukların macera yürüyüşünün ardından belirli bir yaşam alanını
daha detaylı incelemelerini içermektedir. Çocuklar, alan gezisinin yapıldığı yere uygun olan bir
yaşam alanını yani bazı canlıların evini inceler. Kılavuzda üç yaşam alanı örnek olarak
verilmiştir: çayır dünyası, ağaç dünyası ve su dünyası. Çocuklar, küçük gruplara ayrılarak,
inleyecekleri alanı belirler ve burada yaşayan canlıları inceler. Uygulamanın sonunda
inceledikleri alanı, bu alanın neden özel olduğunu ve bu alanda hangi canlıların yaşadığını diğer
gruplarla paylaşırlar.
Alan gezisi bölümü, programı alanda uygulayacak eğitmen tarafından, eğer mümkünse sınıf
öğretmeninin desteğiyle gerçekleştirilir. Eğer programı uygulayabilecek bir eğitmen yoksa, sınıf
öğretmenleri de alan gezisini gerçekleştirebilir. Alan gezisinin her iki aşamasında da çocukların
küçük gruplara ayrılması programın daha etkili olabilmesi için tavsiye edilir. Alan gezisi yaklaşık
iki saat sürmektedir.
Doğa Çantam programının son bölümü, alan gezisinin ardından, çocukların edindikleri
tecrübeyi devam ettirebilmeleri için okulda yapabilecekleri bazı etkinlikleri içerir. Bu bölümde,
Doğa Çantam programını alanda uygulayan eğitmenin olmasına gerek yoktur. Sınıf
öğretmenleri etkinlikleri gerçekleştirebilir ve bu etkinlikler okul dönemi boyunca devam
ettirilebilir.
Atölye Kuşadası 2005
Doğada keşif yaparken
5
“Doğa Çantam”
Çantanın içindeki malzemeler
Doğa Çantam programında çocukların çantasının içinde etkinlikleri uygulayacak malzemeler
bulunur. Bunlar;
•
Sihirli dinleme topu etkinliği için parlak renkli küçük bir top
•
Bir büyüteç
•
Benzer etiketleri etkinliği için üzerinde soğuk, sıcak, ıslak, kuru, yuvarlak, köşeli, parlak,
mat, sivri, vb. yazan kartlar. Her kartta bir özellik yazılıdır ve her çantada en fazla iki
kart bulunur. Aynı grupta olan çocukların çantalarına birbirinden farklı kartlar konulması
tavsiye edilir.
•
Dokunalım etkinliği için üzerinde farklı dokularda nesneler bulunan kartlar. Örneğin
zımpara kağıdı, pamuk, keten, saten, sünger, vb. Her çantada bir kart bulunur.
•
Beni bul etkinliği için farklı renkte kartlar. Her çantada en fazla iki kart bulunur.
•
Gökkuşağı etkinliği için gökkuşağı şeklinde kesilmiş etiketler. Her çantada bir etiket
bulunur.
Eğitmenlerin çantasının içinde;
•
Sihirli dinleme topu etkinliği için parlak renkli küçük bir top
•
Bir büyüteç
•
Benzer etiketleri etkinliği için üzerinde soğuk, sıcak, ıslak, kuru, yuvarlak, köşeli, parlak,
mat, sivri, vb. yazan kartlar
•
Kim hatırlıyor etkinliği için programın uygulandığı alanda bulunan doğal nesneler.
Örneğin yaprak, taş, tüy, dal, tohum, kuru bir bitki. Bu nesnelerin üzerini kapatabilecek
büyüklükte bir mendil
•
Dokunalım etkinliği için üzerinde farklı dokularda nesneler bulunan kartlar
•
Beni bul etkinliği için renkli bir kart
•
Gökkuşağı etkinliği için gökkuşağı şeklinde kesilmiş etiket
•
Canlıların evlerini keşfedelim etkinliği için çayır ya da ağaç dünyası uygulanacaksa grup
sayısına göre 4’er metre ip, çubuk ya da uzun kürdanlar, su dünyası uygulanacaksa grup
sayısına göre leğen ve ağları
•
Mümkünse tanım kitapları (kuş, bitki, vb.)
•
Mümkünse dürbün bulunur.
6
“Doğa Çantam”
Deneyime hazırlık
Bu bölümde, çocukların doğada yaşayacakları Doğa Çantam deneyimini güçlendirmek
amacıyla yapılabilecek hazırlık çalışması için öneriler bulunmaktadır. Eğitmen ve sınıf
öğretmeninin bir araya gelerek yapılması tavsiye edilir.
Doğa Çantam kılavuzunun ekler bölümünde çocuklara özel davetiye örneği bulunuyor. Bu
davetiyeleri, Doğa Çantam programına katılacak çocuklara kendi isimlerini yazarak vermeniz
çocukların deneyimlerini daha kişisel ve özel hale getirir.
Davetiyeleri çocuklara verirken çok özel bir alanı keşfetmek için davet edildiklerini açıklayın. Bu
özel alanda bazı hayvan ve bitkilerin heyecan verici dünyasını keşfedeceklerini ve bu gezinin
sonunda her birinin birer doğa kaşifi olacağını belirtmeyi unutmayın.
Keşfedecekleri alanın özellikleri (Milli Park, Önemli Kuş Alanı, Önemli Doğa Alanı, sulakalan,
şehir parkı, vb.) ile ilgili bazı bilgiler verdikten sonra keşifleri sırasında onlara yardımcı olacak
kişilerin olduğunu (programı alanda uygulayacak eğitmenler) açıklayın. Eğitmenler yanınızdaysa
onları çocuklarla tanıştırın. Eğer mümkünse gidecekleri yerin fotoğrafını gösterin ve burada
hangi canlıların yaşadığı ile ilgili kısaca bilgi verin. Çok fazla bilgi yerine meraklarını uyandıracak
kadar bilgi vermek yeterli.
Çocuklara bir doğa kaşifinin nasıl davranacağını sorun. Bir doğa kaşifinin sessiz ve dikkatli
olduğunu, yeni şeyler ve yeni yerler keşfederken gözleri, kulakları ve hatta burunlarını
kullanarak yürüdüğünü açıklayın. Çocuklara kaşif olmanın nasıl olacağını sorun. Heyecanlı mı
ürkütücü mü? Yolculukları sırasında ne görebilirler? Hangi renkleri görebilirler, nasıl sesler
duyabilirler? Bu keşif yolculuğunu heyecanla bekliyorlar mı?
Çocuklara bir doğa kaşifinin nasıl giyineceğini sorun ve keşfedecekleri alana göre nasıl
giyinmeleri gerektiği ile ilgili bilgi verin.
Ön hazırlık çalışmasını bitirirken kılavuzun ekler bölümünde yer alan örnek Doğa Çantam
isim etiketlerini çocukların sayısına göre çoğaltıp dağıtın. Çocuklardan isimlerini etiketin üzerine
yazmalarını ve Doğa Çantam programına gelirken bu etiketi üzerlerine yapıştırmalarını
isteyin. Yapıştırmak yerine iple boyunlarına da asabilirler. İsim etiketlerini kullanmaları programı
alanda uygulayacak eğitmene çocuklarla ilişki kurmada kolaylık sağlayacak, çocukların da kaşif
olma isteklerini daha ciddiye almalarını sağlayacaktır.
Doğa Çantam programına katılacak çocuklar arasında özel durumu olanlar varsa eğitmenlere
önceden mutlaka bildirelim. Eğitmenlerin programı ve konuşmaları bu çocuklara göre
düzenlemeleri önemli.
Eğitmenler çocuklara isim etiketlerini verirken
7
“Doğa Çantam”
Alan gezisi
Çocuklar keşfedecekleri doğal alana geldiklerinde, Doğa Çantam programını uygulayacak
eğitmenler çocuklarla tanışır ve kısa bir açıklama yapar. Bu bölümde örnek bir tanışma
konuşması yer almaktadır. Konuşmayı gideceğiniz yere ve çocukların yaş grubuna göre
değiştirebilirsiniz. Programı uygulayacak eğitmenlerin en az iki kişi olması tavsiye edilir. Çocuk
sayısına göre programı uygulayan eğitmen sayısı da değişebilir.
“Merhaba arkadaşlar, sizleri bu özel doğal alanda görmek ne kadar güzel. Bizim adımız Asuman
ve Engin, size keşif gezinizde biz yardımcı olacağız.
Bugün birlikte geçireceğimiz günün sonunda hepiniz doğa kaşifi olacaksınız. Bu doğal alanda
önemli şeyler keşfedeceğiz. Aranızda daha önce keşif yapan oldu mu? Evinizin ya da
okulunuzun bahçesinde, bir parkta keşif yaptınız mı hiç? Keşif yapmak nasıl bir şey? Keşif
yaparken daha önce görmediğiniz, hiç beklemediğiniz şeyler görebilirsiniz. Evet, bizler de bugün
doğa kaşifi olacağız ve birlikte keşif yapacağız.
İlk önce bu doğal alanın çok özel bir yerine gideceğiz ve giderken yolda bütün duyularımızı
kullanacağız: keşfimiz sırasında bakmak için gözlerimizi, duymak için kulaklarımızı, hissetmek
için ellerimizi ve hatta koklamak için burnumuzu kullanacağız. Gideceğimiz özel yere
vardığımızda bazı canlıların yaşam alanını yani evini inceleyeceğiz.
Şimdi keşif yolculuğumuza başlamadan önce hatırlamamız gereken bazı şeyler var. Eminim
hepiniz bir doğa kaşifi nasıl davranır biliyorsunuzdur. Bir doğa kaşifi, keşif sırasında sessizdir,
gürültülü yapmaz ve böylece hiçbir canlıyı ürkütüp kaçırmaz. Doğada her zaman dikkatli ve
özenlidir. Doğa kaşifi birbirini ve keşif eğitmenini dinler. Ama her şeyden önce duyularını
kullanır, her zaman etrafına bakar ve dinler. Eğer bu söylediklerimi yapabiliyorsanız o zaman
sizler mükemmel birer doğa kaşifi olacaksınız demektir. Hazır mıyız? Hadi keşif gezimize
başlayalım o zaman!”
Eğitmenler çocuklara doğa çantalarını verirken
8
“Doğa Çantam”
Alan gezisi – Macera Yürüyüşü Etkinlikleri
Bu bölümde yer alan etkinlikler, eğitmen tarafından önceden belirlenen bir rotada uygulanır.
Etkinlikler, çocukların duyularını kullanarak doğal çevrelerine karşı farkındalıklarını artırmaya
yöneliktir. Doğa Çantam programınızı gerçekleştirdiğiniz alana ve süreye göre bu
etkinliklerden istediğinizi kullanabilirsiniz. Çocukların dikkatini odaklayabilmek için ses dinleme
etkinliğinden başlamanız tavsiye edilir. Bir etkinlikten diğer etkinliğe giderken yolda böcekler,
bitkiler gibi çocukların dikkatini çekeceğini düşündüğünüz şeyler gördüğünüzde durup onlarla
paylaşın. Keşif yapmalarını sağlayın.
Sihirli dinleme topu
Ses dinleme etkinliğini özellikle kuşların bulunduğu çalılık, ağaçlık, sulak alanlarda
gerçekleştirebilirsiniz. Çocukları, macera yürüyüş yolunda daha önceden ses dinleme etkinliği
için belirlediğiniz yere geldiğinizde “Duydunuz mu?” diyerek durdurun. Onlardan sessiz
olmalarını isteyin. “Benim duyduğumu siz de duydunuz mu? Bakın ilerideki çalılıktan bir ses
geliyor. Sessizce yaklaşalım.” Sesin geldiği yere doğru sessizce yaklaşın. “Evet, doğru
duymuşum. Bakın şuradan bir saka sesi geliyor.”
“Neye ihtiyacımız olduğunu biliyorum. Etrafımızdaki sesleri duymamıza yardımcı olacak bir şeye
ihtiyacımız var.” Çantanızdan topu çıkarın. “Bu sihirli bir dinleme topu. Eğer doğru kullanırsanız
etrafımızdaki seslerin hepsini duyabilirsiniz. Tek yapmanız gereken topu almak, onu avucunuzda
sıkıca tutarak gözlerinizi kapamak. En önemlisi de sessiz olmak. Eğer bunları yaparsanız topun
gücü kendini gösterecek ve siz de etrafınızdaki sesleri duymaya başlayacaksınız.” Çocuklara
önce kendiniz yaparak gösterin. “Ne dersiniz deneyelim mi?”
Çocuklardan çantalarındaki topu çıkarmalarını isteyin. “Toplarınızı avucunuzda sıkıca tutun,
gözlerinizi kapatın, sessiz olun ve dinlemeye başlayın.” Yaklaşık bir dakika sonra gözlerini
açmalarını isteyin. Hangi sesleri duyduklarını ve bu seslerin nereden geldiğini sorun. Sesler
hakkında biraz konuşun. “Eğer yeteri kadar beklerseniz ağaçların birbirleriyle konuştuklarını da
duyabilirsiniz.”
“Artık sesleri nasıl dinleyeceğinizi öğrendiniz. Üstelik bundan sonra sesleri dinlemek için topa
ihtiyacınız olmayacak. Çünkü asıl sihir topta değil. Beklemek ve sessiz kalmakta. Artık
biliyorsunuz! Sadece sessiz kalıp, gözlerimizi kapadığımız zaman da sesleri duyabiliriz. Yeter ki
dinleyelim.”
Doğa Derneği 2005
Sihirli dinleme topu etkinliğini gerçekleştirirken
9
“Benzer” Etiketleri
“Dün akşam fırtınayı duydunuz mu? Bütün gece rüzgar esti durdu.” Daha önceden bu etkinlik
için belirlediğiniz alana yaklaşın. “Özellikle tam benim bulunduğum yer çok rüzgarlıydı. Bakın
sabah burada yürürken neler buldum.” Çantanızdan birkaç tane benzer etiketi çıkarın ve
çocuklara gösterin. “Siz de kendi çantalarınıza bakın. Bu etiketlerden sizin çantanızda da var.
Her birinizin çantasına bulduğum etiketlerden koydum.” Çocukların etiketlerine bakarak
üzerinde yazanları okumaları için kısa bir süre verin. Daha sonra onlardan ne yapmalarını
istediğinizi açıklayın.
“Bu etiketleri geldikleri yere koysak ne iyi olur. Elimdeki etikette ‘ıslak’ yazıyor. Islak? Bunu
nereye koymalıyım? Sanırım ıslak bir yere. Siz ıslak bir yer görüyor musunuz?” Çocuklardan
size bir yer göstermelerini isteyin. Sizin etiketinizi ıslak bir yere koyduktan sonra kendi
etiketlerini uygun yerlere koymalarını isteyin.
“Etiketlerinizi koyduğunuz yerleri unutmayın.” Çocukların etiketlerini yerleştirmelerine yardımcı
olun. Hepsini yerleştirdiklerinde etiketlere bakın. “Harika bir iş yaptınız. Hepsini geldikleri yere
koymuşsunuz. Okulunuz bahçesine, parka, doğal bir alana gittiğinizde aynı şeyi yapabilirsiniz.
Etrafınızdaki soğuk, sıcak, ıslak, kuru, yuvarlak, köşeli şeylere bakın. Tek yapmanız gereken
gözlerinizi kullanmak.” Bir sonraki etkinlik alanına gitmeden önce etiketleri toplamalarını ve
tekrar çantalarına koymalarını isteyin.
Hilary & Geoff Welch 2005
Benzer etiketler etkinliğini gerçekleştirirken
kim hatırlıyor?
“Benzer etiketleri yerleştirme konusunda çok başarılıydınız. Şimdi birlikte hızlı bir oyun
oynayalım mı? Çantamda altı şey var. Size bunları sırayla göstereceğim, sonra yere koyacağım
ve üstünü mendilimle kapatacağım.Tek yapmanız gereken bu altı şeyin ne olduğunu
hatırlamanız. Sonra etrafta aynılarını bulmanız. Anlaştık mı?”
Çantanızdan sırayla daha önce topladığınız şeyleri çıkarın. Her birini gösterdikten sonra yere
koyun ve üstünü kapayın. Topladığınız şeyler bir yaprak, bir taş, bir tüy, bir dal, bir tohum, kuru
bir bitki olabilir. “Hepsini hatırlıyorsunuz değil mi? Hadi şimdi gidip aynılarını bulun.” Birkaç
dakika sonra çocukları yanınıza çağırın. “Altısını da buldunuz mu?” Hepsini bulamamış olabilirler.
Bulduklarına bakın. “Harika, şimdi onları bulduğunuz yere koyun. Bakalım onları bulduğunuz
yeri tam olarak hatırlıyor musunuz?”
Bu etkinliği gerçekleştirirken çocuklara canlılara zarar vermemelerini hatırlatmayı unutmayın.
10
dokunalım
“Bu yaprağın üzerindeki örümceği görüyor musunuz? Bacaklarına bakın ne kadar uzun. Bu çok
özel bir örümcek, biraz daha dikkatli bakarsanız ayaklarıyla bulunduğu yeri nasıl hissetmeye
çalıştığını göreceksiniz. Ayakları sayesinde nasıl bir yer üzerinde yürüdüklerini hissedebiliyorlar.
Ne dersiniz, bizler de örümceklerin dünyasına girip üzerinde yürüdüğü şeylerin nasıl olduğunu
dokunarak hissedelim mi?”
Çantanızdan üzerinde bir parça zımpara kağıdının olduğu kartı çıkarın. “Bu kağıda bir dokunun.
Bakın nasıl da sert ve pürüzlü. Her birinizin çantasında buna benzer bir kart var.
Çantalarınızdaki kartları çıkarın. Yapmaya çalışacağımız şey, bu kartın üzerine dokunmak ve
aynı hissi veren bir başka şeyi bulmaya çalışmak. Bulduğunuz zaman gözlerinizi kapayın ve bir
elinizle kartınıza diğer elinizle bulduğunuz şeye dokunun.” Birkaç dakika bekleyin. Bulduklarında
yanlarına giderek siz de buldukları şeye dokunun ve birbirlerinin bulduklarına dokunmalarını
sağlayın.
Dokunalım etkinliğini gerçekleştirirken
beni bul
“Buradaki renklere bakın! Önümüzdeki ağaçta yeşilin farklı tonları, ilerideki su birikintisindeyse
mavinin tonları var. Görüyorsunuz ya, kaşiflerin çok iyi gözleri vardır. Özellikler etraftaki
renkleri çok iyi görürler. Siz de bir kaşif adayı olarak renkleri daha iyi görmeyi denemek ister
misiniz?” Çantanızdan renk kartını çıkarın. Çocuklardan da kendi renk kartlarını çıkarmalarını
isteyin. Kartlarında bulunan rengin aynısını bulmaya çalışsınlar. Bulamayanlar olabilir, onlara
yardımcı olun.
Beni bul etkinliğini gerçekleştirirken
11
Gökkuşağı
“Herkes kendi rengini doğada buldu. Kırmızı, turuncu, yeşil, mavi renkleri bulduk. Gökkuşağı
görmüş olan var mı? Yağmur yağdıktan sonra gökyüzüne bakarsanız çok büyük bir ihtimalle
gökkuşağı görebilirsiniz. Ama gökkuşağını görmek için yağmuru beklememize gerek yok. Onu
etrafımızda da görebiliriz. Bakın çantamda ne var? Bir gökkuşağı tuzağı.”
Çantanızdan gökkuşağı şeklindeki etiketinizi alın. Çocuklara bu etiketin üstündeki kağıdı
kaldırdıklarında etraflarında bulunan farklı renkteki şeyleri toplayıp gökkuşağı etiketlerine
yapıştırabileceklerini söyleyin. Bunu yaparken canlılara zarar vermemeleri gerektiğini hatırlatın.
10 dakika sonra çocukları yanınıza çağırın. Bir süre gökkuşaklarını birbirlerine göstermelerini
isteyin. “Bu gökkuşakları sizin için. Birkaç hafta içinde gökkuşağınızın rengi değişebilir. Bakalım
sizinkilerde renk değişimi olacak mı?”
Gökkuşağı etkinliğini gerçekleştirirken
12
“Doğa Çantam”
Alan gezisi – Canlıların Evlerini Keşfedelim Etkinlikleri
Macera yürüyüşünün ardından çocuklar yine duyularını kullanarak farklı yaşam alanlarını
keşfedecekler ve canlıların evlerinin bu yaşam alanları olduğunu öğrenecekler. Bu bölümde üç
yaşam alanı yer alıyor. Programın uygulandığı yaşam alanına uygun birini seçebilirsiniz. Bu
bölümde yer alan metinler örnek olması amacıyla hazırlanmıştır. Siz çocuklarla farklı konuşarak
canlıların evlerini keşfetmelerine yardımcı olabilirsiniz.
Çayır Dünyası
“Çayır dünyasına hoş geldiniz. Adımlarınızı attığınız yere dikkat edin.” diyerek dikkatli ve yavaş
adımlarla bu etkinliği gerçekleştireceğiniz yere ilerleyin. “Şu anda göremiyor olabilirsiniz ama
binlerce canlı ev olarak çayırı seçiyor. Etrafınıza bir bakın, onları görebiliyor musunuz?”
Çocukların etraflarına bakmalarını sağlayın. “Sanırım yardıma ihtiyacımız var. Şu anda onları
görmemiz biraz zor. Çünkü biz yukarıdayız. Onlarsa aşağıda, çayırın arasında. Ne dersiniz,
onların dünyasına inip bir bakalım mı?”
Eğilin ve çantanızdan büyütecinizi çıkarın. “Bu büyüteçle onları daha iyi görebileceğiz.”
Gördüğünüz böcekleri, hayvanları çocuklara gösterin. “Şimdi sıra sizde. Dört kişilik gruplar
oluşturun. Her gruba 4 metre boyunda ip ve çubuklar vereceğim. Etrafta dolaşarak keşfetmek
istediğiniz çayırlık alanı belirleyin. İpi daire olacak şekilde bu alanın etrafına koyun. Dairenin
içindeki alanı inceleyeceksiniz. Bu alan sizin özel doğal alanınız olacak.” Çocuklara alanlarını
seçmekte yardımcı olun. “Büyüteçlerinizi kullanarak doğal alanınızda bulunan bütün farklı bitki
ve hayvan türlerini inceleyin. Bu canlıları gördüğünüz yere size verdiğim çubukları dikin. Ne
kadar çok canlı türü olduğuna şaşıracaksınız. Unutmayın, alanınız seçip ipinizi yerleştirdikten
sonra ipi hareket ettiremezsiniz.” Çocuklar gördükleri canlıların yerini işaretlemeyi bitirdikten
sonra grupları sırayla gezin. Onlardan bu alanı neden seçtiklerini ve kaç farklı canlı türü
yaşadıklarını söylemelerini isteyin. Daha sonra bir araya gelsinler ve yere otursunlar.
Birbirlerine kendi özel alanlarını anlatsınlar.
“Kendi özel alanlarınızda yaşayan canlılarla tanıştınız. Böcekler, kelebekler, bitkiler keşfettiniz.
Hepsi bu küçük alana ihtiyaç duyuyor. Bu alan onların evi. Bu alanda rahat yaşamalarına devam
etmelerini isteriz değil mi? O zaman geri dönmeden önce iplerimizi ve çubuklarımızı toplayalım.
Gitmeden önce son bir defa daha alanlarınıza bakın. Geri döndüğünüzde diğer arkadaşlarınıza
anlatabileceğiniz özel bir doğal alanınız var artık. Kim bilir, belki buraya tekrar gelme ve
tanıştığınız canlıları yeniden görme şansınız olabilir.”
Çayır dünyası etkinliğini gerçekleştirirken
13
Ağaç Dünyası
Çocukları bir ağacın etrafında toplayarak ağacın dallarına ve gövdesine bakmalarını isteyin.
“Bugün sizlerle çok özel bir evi, bir ağacı keşfedeceğiz. Bir ağaç olmak nasıl bir şey hiç
düşündünüz mü? Hadi bir deneyelim ve nasıl olabileceğini düşünelim. Gözlerinizi kapayın ve
birkaç saniye için sessizce ayakta durun. Gövdenizin bir ağacın gövdesi gibi sertleştiğini
düşünün. Hareketsiz ve dimdik durun. Aşağıya doğru, toprakta kendine yer açmaya çalışan
ayaklarınız kökleriniz. Bu köklerle toprağı zorluyorsunuz. Toprağın arasından daha derinlere
doğru ulaştığınızı hayal edin. Çok güçlüler, bu sayede sizin ayakta durmanızı sağlıyorlar. Üstelik
sadece ayakta durmanızı değil aynı zamanda topraktan su almanızı da sağlıyorlar. Suyun
kökleriniz tarafından emildiğini ve gövdenize doğru ilerlediğini hissedin. Hissediyor musunuz?
Su gövdenizden dallarınıza doğru ilerledi. Kollarınızın büyük dallarınız olduğunu düşünün. Onları
havaya kaldırın, güneşe ulaşmak istiyorsunuz. Elleriniz daha küçük dallarınız, parmaklarınızsa
ince dallarınız. İnce dallarınızda yapraklarınız var. Rüzgarın yapraklarınız arasından geçtiğini
hissedin.
Rüzgar yavaş yavaş hızlanmaya başladı. Küçük dallarınızı sallanıyor. Rüzgar iyice şiddetlendi,
şimdi büyük dallarınız bile sallanıyor. Kollarınızı sallayın. Dallarınız sallanıyor ama gövdeniz ve
kökleriniz dimdik yerinde duruyor. Küçük böceklerin, karıncaların dallarınızda dolaştığını
hissedin. Bir o dala bir diğer dala sürekli koşuşturuyorlar. Dallarınızdan birinde bir kuş yuva
yapmış. O da ne! Bir sincap yandaki ağaçtan size sıçradı. Elindeki cevizi yemeye çalışıyor.
Bütün bu canlıların yaşamak için size ihtiyacı var. Yani bir ağaca. Siz de onlara ev olduğunuz ve
yardım ettiğiniz için çok mutlusunuz. Şimdi gözlerinizi yavaşça açın.”
Çocuklar gözlerini açtığında onlara ağaç olmanın nasıl bir his olduğunu sorun. Bir süre
birbirlerine nasıl hissettiklerini anlatsınlar.
“Şimdi bir ağaca biraz daha yakından bakacağız. Ben ağaçları hep büyük evlere benzetirim. Evin
çatısında, orta katlarında, giriş katında hep başka birileri yaşar. Eğer görebilseydik bir ağacın
köklerinde ve gövdesinin içinde de bir sürü canlının yaşadığını fark edebilirdik. Köklerin
etrafında muhtemelen solucan ve birbirinden faklı böcekler vardır. Bu büyük evde yaşayan
canlılardan bazılarını tanıyalım mı? Ne dersiniz?”
Çocukları küçük gruplara ayırın ve her bir grup ağacın bir bölümünü incelesin. Eğer yerde eski
bir kütük duruyorsa bu kütüğün altını da inceleyin. İncelemeniz bitince çocuklara bir ağacın ne
kadar çok canlıya barınak olduğunu açıklayın. Gördüğünüz canlılarla ilgili bilgileri onlara
heyecanlı bir şekilde açıklayın.
Ağaç olmanın nasıl hissettirdiğini anlamaya çalışırken
14
Su Dünyası
Daha önceden belirlediğiniz su birikintisine, göle, sulakalana geldiğinizde yavaşlayın. “Burası
acaba kimin evi? Ben çok merak ediyorum, ya siz?” diyerek çocukların meraklarını uyandırmaya
çalışın. “Bakalım, ne gibi canlılar bulacağız burada?”
“Bakın şu su kayağı yapar gibi görünen böceği gördünüz mü? Bakın ayaklarıyla su yüzeyinde
nasıl da kayarak gidiyor. Ne kadar uzun bacakları var. İleride de aynı böcekten var gördünüz
mü? Bu böcek burada yaşayan canlılardan sadece birisi. Ama zamanının çoğunu su altında
geçirir. Bu canlıları daha yakından görebilmek için çok özel birkaç alet getirdim yanımda. Şimdi
bunları kullanacağız.”
Özel ağları ve leğenleri çıkarın. Leğenlere su birikintisinden aldığınız suyu doldurun. Sonra ağı
dikkatli bir şekilde su birikintisine daldırın. Bu şekilde çocuklara nasıl kullanmaları gerektiğini
göstermiş olursunuz. Çocukları gruplara ayırın. Suya düşmemek için dikkatli davranmaları
gerektiğini açıklayarak ağları gruplara verin. Çocuklar ağları suya daldırarak ağdaki canlıları
leğenlere koyup incelemeye başlasınlar.
“Bakın bu grup çok özel bir böcek bulmuş. Bu böcek iyi dalmasıyla ünlü. Dalan böcek de
diyebiliriz. Siyah kabuğu ne kadar da parlak. Hızlı yüzerek diğer su canlılarını avlar. Onlar için
suların çitaları da denilebilir. Bakın bu grupsa kayıkçı gibi olan böceği bulmuş. Nasıl kürek
sallıyor görüyor musunuz?”
Çocuklar canlıları inceledikten sonra onları tekrar su birikintisine bırakmaları isteyin.
“Bütün bu farklı hayvanların evi bu gördüğünüz küçük su birikintisi. Bu suda bütün besinlerini
bulabiliyorlar, aynı zamanda da burada barınıyorlar. Şu gördüğünüz helikopter böceğinin evi bu
su birikintisinin çamurlu dibi. Burada pusuya yatarak avlayacak bir canlının geçmesini bekliyor.
Şu kayıkçı gibi olan böceği görebiliyor musunuz? Ayaklarını kürek gibi hareket ettiriyor. Bu
böcekler de suyun içindeki bitkilerin üzerinde yaşarlar. Bazıları diğer böcekleri yer bazılarıysa
sadece bitki yer. Su kayağı yapan böceklerse su yüzeyinde yaşarlar. Bütün bu canlıların evi işte
bu küçük su birikintisi”
Dere yatağında ilerlerken
15
“Doğa Çantam”
Deneyimin ardından
Bu bölümde, çocukların alan gezisinin ardından okulda ya da evde yapabilecekleri etkinlik
önerileri yer alıyor. Bu devam etkinliklerini sizler de çeşitlendirebilirsiniz.
‘Macera Yürüyüşü’ etkinlikleri
Macera yürüyüşünün amacı çocukların duyularını kullanarak gerçekleştirdikleri bir dizi etkinlik
sonucunda kavrama ile ilgili becerilerini geliştirmektir. Bu bölümde yer alan etkinliklerin tümü
ve macera yürüyüşü etkinlikleri okulda ya da okul dışında yapılabilir.
Çocukları okulun etrafında farklı alanlara götürün. Sihirli dinleme topu etkinliğini tekrar edin.
Mümkün olduğunca çok, birbirinden farklı sesi ayırt edebilmeleri ve doğal olan/ olmayan sesleri
tanımlamaları için teşvik edin. Gürültülü ve sessiz alanları belirleyin.
Farklı alanlarda sesleri dinledikten sonra, okulun basit bir haritasını çizin. Harita üzerinde farklı
seslerin nerelerden geldiğini işaretleyin. Bu sayede okulun ses haritasını hazırlamış olursunuz.
‘Benzer’ Etiketleri ve Dokunalım
Bu etkinlikler çocukların doğal dokulara aşina olmasına yardımcı olan etkinliklerdir. Bu
etkinliklerin devamı olarak çocuklarla özel bir dokunma patikası oluşturabilirsiniz.
Farklı dokulardan oluşan bazı malzemeleri karta yapıştırarak duvara asabilirsiniz. Örneğin kürklü
bir doku için pamuk, pürüzlü bir doku için zımpara kağıdı, süngerimsi bir doku için sünger
kullanabilirsiniz. Bunların yanı sıra farklı dokular için okulun etrafından topladığınız doğal başka
malzemeleri de kullanabilirsiniz.
Çocuklardan, bu dokuların yanına benzer hissi veren hayvan ya da bitkilerin resimlerini
çizmelerini isteyin. Örneğin; kürk kartı için kürklü bir hayvan, sünger kartı için mantar ya da
yosun resmi çizebilirler. Hayal gücünüzü kullanın!
gökkuşağı ve beni bul
Her iki etkinlik de çocukların doğadaki renklere daha dikkatli bakmalarını sağlar. Macera
yürüyüşünde yapılan gökkuşağı etkinliği sonunda çocuklar kendi gökkuşağı kartlarını alabilirler.
Bunları sınıfa asabilir ve bu etkinliği tekrar yapabilirsiniz. Gökkuşaklarındaki renklerin zamanla
nasıl değiştiğini izlemelerini sağlayın. Etkinliği farklı mevsimlerde gerçekleştirerek doğadaki
değişimin farkına varmalarını sağlayın.
Beni bul etkinliği için çocuklardan kendi renklerini kendilerinin getirmelerini isteyin. Hangi renk
daha yaygın hangi renk daha nadir inceleyin. Doğada bulamadıkları herhangi bir renk oldu mu?
(aslında olmaması gerekir). Aynı rengin farklı tonlarına bakın. Mesela yeşilin kaç farklı tonu var?
Niye yeşilin bu kadar farklı tonu var? Diğer renkler yeşile göre neden daha az?
Kim hatırlıyor?
Bu etkinliğin devamı olarak çocuklardan doğal bazı nesneler toplayıp getirmelerini isteyebilir ve
etkinliği onların bulduklarıyla gerçekleştirebilirsiniz.
16
‘Canlıların Evlerini Keşfedelim’ Etkinlikleri
Bu bölümde yer alan etkinliklerin amacı ağaçların, çayırın ve suyun güzellikleri çocuklara
gösterebilmek ve bu yaşam alanlarının bir çok canlıya ev sahipliği yaptığını anlamalarını
sağlamaktır.
Çayır Dünyası
Çayırdaki şekiller
Çocuklardan çayırda farklı şekilleri ve dokuları bulmalarını isteyin. Sınıfı dekore etmek için
topladığınız kuru otları vazo ya da kaseye güzel bir şekilde yerleştirebilirsiniz. Kuru otları
presleyerek, bunları baskı malzemesi olarak kullanabilirsiniz. Mısır koçanlarından oyuncak bebek
bile yapabilirsiniz. Yaratıcılık size kalmış!
Leziz otlar
Bölgede yenilebilen otları bilen birinden bu etkinlik için yardım isteyebilirsiniz. Bu kişiyle etrafta
gezerek yenilebilen otları çocuklara anlatabilirsiniz. Besinlerimizin çoğunu bitkilerin
oluşturduğunu açıklayabilirsiniz.
Çayır Ev
Canlıların çayırda kendi evlerini nasıl yaptığını araştırın. Örneğin örümcekler ağlarını nasıl
kuruyorlar ya da tırtıllar kendilerini otlara nasıl tutturuyorlar? Hangi kuşlar çayırda yuva
yapıyor? Çocuklardan kendi yuvalarını yapmalarını bile isteyebilirsiniz. Dünyada çayırlık alanda
yaşayan canlılara örnek verin. Çocukların kendi yakınlarında yaşayan canlılarla bu canlıları
karşılaştırmalarını sağlayın.
Ağaç dünyası
Benim Özel Ağacım
Çocuklarla beraber okulunuzun etrafında ağaç bulunan bir alana gidin. Çocuklardan bir ağaç
seçmelerini isteyin. İsterseniz ağacın türünü belirlemeye çalışabilirsiniz ama bu gerekli değil.
Çocuklara alan gezisi sırasında tanıştıkları ağacı hatırlatın. Çocukların ağacı tanıması için kısa bir
zaman ayırın. Ağaçtaki renklere ve eğer hava güneşliyse gölgesine bakın. Çocuklar parmakları
ile ağaca dokunsunlar ve ağacın şekli hakkında yorum yapsınlar. Ağacın gövdesini hissetsinler.
Ağacın gövdesi pürüzlü mü, düz mü, ıslak mı, kuru mu? Çocukları inceledikleri ağacın resmini
yapmalarını isteyebilirsiniz.
Hepimiz Ağaçta Yaşıyoruz
Çocuklara ağaçlarını bir çok canlının ev olarak kullandığını açıklayın. Köklerin etrafında yaşayan
bazı canlılar (yer altında), gövdede yaşayan bazı canlılar (yüzeyde), alt dallarda yaşayan bazı
canlılar (birinci kat) ve ağacın tepesinde yaşayan bazı canlılar (en üst kat) var. Ağacı, üzerinde
farklı yerlerde yaşayan bu canlılardan bazılarını bularak keşfedin. Alan gezisinde kullandığınız
inceleme yöntemlerini kullanabilirsiniz. “Hepimiz Ağaçta Yaşıyoruz” posteri hazırlayabilir, bu
posterde ağacın farklı yerlerinde yaşayan canlıları anlatabilirsiniz.
Bağlantılar
Çocuklar, ağaç üzerinde bulunan canlıları incelerken bu canlıların ağacın hangi bölümünde
olduğunu not alsınlar. Daha sonra bu canlıların ağacın hangi bölümünü tercih ettiğini ve neden
bu bölümü tercih ettiğini tartışsınlar. Tartışma sonunda inceledikleri bütün canlıların beslenmek
ve barınmak için bu ağaca ihtiyaçları olduğunu bir kere daha hatırlatın.
Kolaj
Çocuklarla incelediğiniz
hazırlayabilirsiniz.
ağacı
ve
bu
ağaçta
bulunan
canlıları
gösteren
bir
kolaj
17
Ağaç Ev
Son olarak, bir kuşu ele alarak hayvanların evleri temasını geliştirebilirsiniz. Örneğin kargayı ele
alın ve çocukları kargaların ağaca nasıl ihtiyacı olabileceği konusunda düşünmeleri için teşvik
edin. Kargalar için bir ağaç, güvenli bir yuva yeri, yuvasında kullanacağı dallar için bir kaynak,
geceleri uyuması (tünemesi) için bir yer, bazen besin kaynağı (örneğin; böcekler) olabilir.
Çocuklar bir karga olduklarını hayal etsinler. Ağacın tepesinde tünemek nasıl bir şey? Fırtınada
yağmur ve rüzgara maruz kalmak nasıl hissettiriyor? Gece nasıl hissediliyor? Neler görebilir ve
duyabilirler? Eğer biri karganın evi olan ağacı kesseydi, karga nasıl hissederdi? Ne yaparlardı?
Tartışın.
Hikayeler
Çocuklardan bir hikaye yazmalarını isteyebilirsiniz. Hikayelerinin konusu kargaların ağaç
hakkında hissettikleri ya da kargaların ağaçları kesildiğinde ne hissettikleri olabilir.
Çocukları, yaşadıkları yerin yakınlarında ya da okulun etrafında kendi özel ağaçlarını seçmeleri
ve kendi ağaçlarını tanımaya çalışmaları için yüreklendirin.
su dünyası
Suyu Hissetmek
Çocukların sayısına göre içi su dolu kaseler bulundurun. Çocuklar elleriyle suya dokunsunlar.
Parmakları açık ve parmakları kapalı olarak ellerini kasede gezdirsinler. Suya dokunduklarında
nasıl hissettiklerini anlatmalarını sağlayın ve aşağıdaki etkinlikleri yaparak hissettiklerini not
alın. Ellerine farklı yüksekliklerden su damlatın. Nasıl hissediyorlar, her yükseklikte farklı
hissediyorlar mı?
Çocuklar kasedeki suya su damlatsınlar. Nasıl desenler oluştu? Çocuklar, kaseye su damlatsınlar
ve suyun sesini dinlesinler. Çıkan sesleri (şlap, şulup, vb.) temel alarak sözcükler üretsinler.
Su Evi
Çocukları, suya ihtiyacı olan değişik canlıları düşünmelerini sağlayın. Suya bağlı yaşayan farklı
canlıları düşünsünler. Bazıları derelerde, bazıları göllerde bazıları denizde yaşar. Canlıların
evlerini keşfedelim etkinliği sırasında çocukların keşfettiği canlıları yeniden hatırlamalarını
sağlayın.
Okul bahçesine küçük bir havuz yaparak çocukların burayı geliştirip incelemelerini de
sağlayabilirsiniz.
Su Döngüsü
Su döngüsünü anlatmaya istediğiniz yerden başlayabilirsiniz. Okul kanalizasyonunun nereye
aktığını ile işe başlamak iyi bir fikir olabilir. Bunu bir hayali gezi gibi düşünün. Çocukları, suyu
akarken düşünmeleri için teşvik edin. Kanalizasyon önce küçük bir dereye oradan büyük bir
ırmağa akacak. Hangi dere ve hangi ırmak olduğunu bulun. Irmağı harita üzerinde izleyin. Bu
ırmağın nereye doğru gittiğine bakın ve denize nerede döküldüğünü bulun. Nehir ağzında,
derede ve denizde yaşayan canlıları düşünün. Denizi ve aynı denizi paylaşan diğer ülkeleri
düşünün. Gruptan biri hiç deniz yolculuğu yapmış mı? Deniz suyu ve tatlı bir ırmak suyu
arasındaki fark ne? Tuzlu ve tuzsuz su içeren birkaç kase hazırlayın, çocukların bunların
tatlarına bakmasına izin verin.
Burada anlatabileceğiniz önemli bir nokta su döngüsünün başından sonuna kadar bu sistemin
içerisinde yaşayan canlıları etkileyen bir çok kirleticinin de suyun içerisine karışmakta, ve uzun
bir seyahatten sonra bunların da sonunda yine bize geri dönmekte olduğudur.
Çocuklardan su döngüsü ile ilgili bir hikaye yazmalarını isteyebilirsiniz.
18
“Doğa Çantam”
Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Okulu öğretim programları
Doğa Çantam programı, Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilköğretim 4-5. sınıf Fen ve Teknoloji Dersi
Programı ve 1-3. sınıf Hayat Bilgisi Programını tamamlayan bir doğa eğitimi programıdır.
4-5. sınıf Fen ve Teknoloji Dersi Programı ve Doğa Çantam
Doğa Çantam programı Fen ve Teknoloji Dersi programının belirttiği 36 kazanımdan 6’sını
tamamlamaktadır.
4. ve 5. Sınıf İçin “Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre” Kazanımları
Kazanım 3: Bazı ürün ve sistemlerin doğal, bazılarının ise yapay (insanlar tarafından yapılmış)
olduğunu fark eder.
Doğa Çantam programı, doğal bir alanda ya da parkta gerçekleştirilen eğitim programıdır.
Program sırasında çocuklara gidilen alan ve özellikleri hakkında bilgi verilmektedir. Gidilen alana
uygun olarak doğal alan, korunan alan, şehir parkı, milli parklar gibi kavramlar anlatılmaktadır.
Kazanım 16: Yakın çevreden başlayarak çevrede yer alan canlı ve cansız varlıklar arasındaki
ilişkinin farkına varır.
Doğa Çantam programı, çocukların yakın çevrelerindeki canlı türleri ve cansız varlıkları
gözlemlemeleri ve keşfetmelerini içermektedir. Program süresince çocuklar hisleriyle ve
program eğitmenlerinin yardımıyla canlı ve cansız varlıklar arasındaki ilişkinin farkına
varmaktadır.
Kazanım 20: Çevreyi ve yabanî hayatı koruma yöntemlerini bilir ve tartışır.
Kazanım 21: Çevreyi ve yabanî hayatı korumada hem bireylerin hem de toplumun sorumlu
olduğunu bilir.
Kazanım 22: Doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi gerekliliğini bilir.
Kazanım 23: Çevre koruma ile ilgili faaliyetlere katılır.
Doğa Çantam programı, gidilen alanın özellikleri ile bilgiler ve deneyimleri içermektedir.
Örneğin bir Milli Park’a gidilmişse, çocuklar Milli Parklarda yaban hayatı koruma yöntemleri ile
ilgili bilgi almakta ve ‘Canlıların Evlerini Keşfedelim’ etkinlikleri sırasında kendi Milli Parklarını
oluşturup korumaya çalışır. Bu etkinlik sayesinde özellikle bireylere düşen sorumluluğu ve doğal
alanların korunması gerektiğini yaşayarak öğrenmiş olur.
4. ve 5. Sınıf İçin “Bilimsel Süreç Becerisi” Kazanımları
Doğa Çantam programı, bilimsel süreç temel becerileri arasında belirtilen gözlem,
karşılaştırma, çıkarım yapma, değişkenleri belirleme ve yorumlama/ sonuç çıkarma becerilerinin
gelişmesini desteklemektedir. Program sırasında çocuklar canlı ve cansız varlıkları birçok duyu
organı kullanarak gözlemlemekte, bir cismin, şekil, renk ve yüzey özellikleri gibi çeşitli özellikleri
belirlemekte, gözlemlenen varlıklar arasındaki belirgin benzerlikleri ve farklılıkları saptamakta,
karşılaşılan doğayla ilgili olayların sebepleri hakkında düşünmekte ve gözlemleri sonucunda
yorum yapmakta ve sonuç çıkarmaktadırlar.
19
4. ve 5. Sınıf İçin “Tutum ve Değer” Kazanımları
DT-1. ALGILAMA (Dikkatini vermesi ve sabit tutması)
•
Kendini vererek dinler.
•
Etrafındaki aktiviteleri izler (takip eder).
•
Öğrenmeye ve anlamaya istekli olur.
Doğa Çantam programı, çocukların bulundukları alanı, bu alanda yaşayan canlı ve cansız
varlıkları doğa kaşifi adayı olarak keşfetmelerini teşvik etmektedir. Doğa kaşifinin özellikleri
programın başında açıklanmakta ve keşif yapabilmeleri için dinlemeleri, gözlemlemeleri ve
dokunmaları istenmektedir. Programda bulunan etkinlikler, çocukların dikkatini vermeleri,
kendilerini vererek dinlemeleri, keşif yapabilmeleri için etraflarında olan bitenleri izlemeleri ve
merak duyguları uyandırılarak öğrenme ve anlamaya istekli olmalarını sağlamaktadır.
DT-2. TEPKİDE BULUNMA (Karşılık vermesi ve bundan tatmin olması)
•
Kendisine ve çevresine karşı ilgi ve merak duyar.
•
Kendi başına fikir üretir (bağımsızdır).
Doğa Çantam programı, çocukların çevrelerine karşı ilgi ve merak duygularını uyandırarak
onların öğrenme isteklerini artırmayı sağlamaktadır. Program süresince canlıları, cansız varlıkları
ve bunlar arasındaki ilişkileri çocukların kendilerinin çıkarması ve fikir üretmesi sağlanmaktadır.
Örneğin çocuklara kendini kolay kamufle edebilen bir canlının bu özelliği doğrudan
söylenmemekte, ona yardımcı olarak bunu kendisinin çıkarması sağlanmaktadır.
DT-3. DEĞER VERME
ilişkilendirmesi)
(Hareketlere,
olaylara
ve
nesnelere
bir
önem
ve
değer
• Kendisine ve çevresine saygılı ve terbiyeli olur (Kopya çekmez, gürültü yapmaz, çevresine
zarar vermez, başkalarının hakkını çiğnemez, adaletli ve dürüsttür.).
Doğa Çantam programı, çocukların canlı ve cansız varlıklara zarar vermemelerini, saygı ve
ilgi göstermelerini sağlamaktadır.
DT-4. ÖRGÜTLEME (Tutarlı bir değer sistemi oluşturması)
•
Olayların sonucunu göz önüne alarak hareket eder
•
Kendisine güvenir (Özgüvenlidir, kendisinin zayıf ve güçlü yönlerini bilir.).
•
İşbirlikçidir (Grup çalışmalarını tercih eder.).
Doğa Çantam programı, çocukların her birini programa dahil eder ve bu sayede çocukların
kendilerine güvenmelerine yardımcı olur. Grup çalışmasına dayalı bir programdır.
DT-5. YAŞAM TARZI GELİŞTİRME (Değer sisteminin hareketleri uzun zaman kontrol etmesi
sonucunda hayat tarzı geliştirmesi)
•
Kendisini ve çevresini sürekli sorgular (Sürekli delil ile konuşur veya sürekli delil ister.).
Doğa Çantam programı, çocukların soru sormalarını teşvik eden bir programdır. Soruların
yanıtlarını doğrudan vermez. Çocukların sorgulamasını sağlar.
20
1-3. Sınıf Hayat Bilgisi Dersi Programı ve Doğa Çantam
Yeni Hayat Bilgisi Ders Programının vizyonu içerisinde Hayat Bilgisi dersine ayrılan zamanın
büyük bir bölümünde öğrencilerin kendi girişimleriyle gerçekleştirecekleri ve öğretmenlerin
öğrencilere doğrudan bilgi aktarmak yerine sadece ve sadece yol göstereceği etkinlikler
aracılığıyla: 1. Kendisiyle, toplumsal çevresiyle ve doğa ile barışık, 2. Kendini, milletini, vatanını
ve doğayı tanıyan, koruyan ve geliştiren bireyler yetiştirmektir” yer almaktadır. Doğa
Çantam programı, eğitmenlerin yardımıyla çocukların kendi duyularını kullanarak doğayı
tanımaları ve sonrasında sevip korumalarına yardımcı olan bir programdır. Çocuklar pasif
öğrenen konumunda değil aksine aktiftir.
Hayat Bilgisi Ders Programının temel yaklaşımı, insanı biyolojik, psikolojik, sosyal ve kültürel
yönleriyle bir bütün olarak ve değişimin hem öznesi hem de nesnesi olarak ele almaktır. Bu
noktadan hareketle “birey”, “toplum” ve “doğa” olmak üzere üç ana öğrenme alanı
belirlenmiştir. Doğa Çantam programı, üç ana öğrenme alanından biri olan “Doğa” öğrenme
alanını güçlendiren bir programdır.
Hayat Bilgisi Ders Programında öğrencilere kazandırılacak temel beceriler arasında ayrı bir
başlık olarak “Çevre Bilinci” yer almaktadır. Doğa Çantam programı bu bilincin
kazandırılmasını amaçlayan bir programdır. Hayat Bilgisi Ders Programında dikkat edilen
“öğrencilerin etkinliklere katılarak değişik bilgi ve beceriler edinmelerini sağlamak, öğrencinin
ilgisini çekmesi, öğrencilerde merak ve araştırma isteği yaratması, öğrencilerin doğal öğrenme
yolunu izlemelerine fırsat vermesi, çeşitli öğrenme yaklaşımlarına uygun olması, öğrenmede
derinliği ve genişliği teşvik etmesi” özelliklerine uygundur.
Doğa Çantam Programının Hayat Bilgisi Ders Programında Yer Alan Öğrenci
Kazanımları ve Etkinlik Örnekleri ile Uyumu
Kazanım A.1.43. Duyu Organları işlevleri ile çevreyi algılama arasında ilişki kurarak okulu ve
çevresini tanır
Örnek Etkinlik: Duyu Organları Konuşuyor.
Doğa Çantam programı, bütünüyle duyu organlarına dayalı öğrenme etkinliklerinden
oluşmaktadır. Görme, duyma, işitme, hissetme duyularına dayalı etkinliklere çocukların doğayı
tanımaları amaçlanmaktadır.
Kazanım C.1.14. Canlıların ortak özelliklerini araştırır.
Örnek Etkinlik: Çevremdeki Canlılar
Doğa Çantam programı, çocukların hem doğal ve korunan bir alanda hem de insan yerleşimi
yakınında bir çok canlıyı ve canlı çeşitliliğini fark etmelerini amaçlamaktadır.
Kazanım C.1.19. Çevresindeki varlıkların renk çeşitliliğini fark eder.
Örnek Etkinlik: Renk Pazarı
Doğa Çantam programında yer alan “Beni Bul” etkinliği Hayat Bilgisi Ders Programında
örnek etkinlik olarak gösterilen Renk Pazarı etkinliğinin bir benzeridir.
Kazanım C.1.24. Doğal ve yapay çevre arasındaki benzerlik ve farklılıkları ifade eder.
Örnek Etkinlik: Orman ve Parkın Hikâyesi
Doğa Çantam programının Önemli Doğa Alanlarında yapılması tavsiye edilmektedir. Program
parkta da gerçekleştirilebilir. Bu sayede çocukların doğal alan ve korunan alan kavramları
hakkında fikir sahibi olmaları amaçlanmaktadır.
21
Ekler
I. “Doğa çantam”
Eğitmene notlar
Doğa Çantam, doğal bir alanda ya da parkta yani açık havada yapılan bir eğitim programıdır.
Çocuklar için yeni bir deneyim olduğu için meraklı, beklenti içerisinde, heyecanlı ya da gergin
olabilirler. Merak ve beklentiyi, hayranlık ve öğrenme isteğine dönüştürmek, heyecan ve
tedirginliği, gürültü, dikkati dağıtma ya da içine kapanıklığa dönüştürmemek Doğa Çantam
programının başarısı için gereklidir. Programa katılan her çocuğu dahil etmek, onlarla ilgilenmek
ve sorularına cevap vermek önemlidir. Eğer mümkünse öğretmenleriyle önceden görüşerek
çocuklar hakkında bilgi alın. İsimlerini ve bazı özelliklerini bilmeniz, program süresince onlar
hakkında bildiklerinize değinmeniz ve program süresince öğrendikleriyle kendileri arasında
bağlantı kurmanız onlarla iletişiminizi güçlendirecektir.
Programla ilgili bazı bilgileri kapalı bir mekanda, eğer otobüsle geldilerse otobüsten inmeden
açıklayın. Nerede olduklarını, kaç saat burada kalacaklarını, özel ihtiyaçlarını nerede
karşılayabileceklerini, eğer yemek yiyeceklerse ne zaman ve nerede yiyeceklerini söyleyin.
Böylece, tedirginlikleri azalacak ve kendilerini daha rahat hissedeceklerdir. İyi bir kaşifin alana
ve burada yaşayanlara saygı duyduğunu, bakıp, dokunup, koklayıp, hissettiğini ama
bulduklarını buldukları yere bıraktığını, iyi bir keşif yapabilmek için sessiz olduğunu ve keşif
eğitmenleriyle kaldığını söyleyin.
Merak ve beklentilerini, hayranlık ve öğrenme isteğine dönüştürmek eğitmene bağlıdır. Sizin de
en az onlar kadar meraklı ve öğrenmeye istekli olduğunuzu görmeleri onları etkileyecektir. Bu
duygularınızı göstermekten kaçınmayın, onlarla paylaşın.
Programın amaçlarından birisi de çocuklara örnek bir model olmaktır. Program süresince
canlılara ve bulunduğunuz yere özenli olmanız onları sözlerden daha çok etkileyecektir. Bitkileri
incelerken koparmamanız, incelediğiniz şeyleri bulduğunuz yere bırakmanız onlarda iz
bırakacaktır.
Doğa Çantam programı sihirli bir öğrenme ortamı üzerine kuruludur. Bu ortamı oluşturmak
için her birinin ilgisini çekmelisiniz. Dahil olmalarını, dokunmalarını, dinlemelerini, bakmalarını
ve soru sormalarını teşvik edin. Onların heyecanını paylaşın. Kendinizi ve bulduklarınızı
çocuklarla paylaşın. Tüm dikkatlerini üzerinizde topladığınızda sizi dinleyecekler ve
öğreneceklerdir.
Bilmediğiniz bir soru sorarlarsa bilmediğinizi itiraf etmekten kaçınmayın. Birlikte düşünmeye ve
bulmaya çalışın.
Programa katılmadan önce okulda öğrendikleri ve bağlantılı olabilecek bir konu olup olmadığını
öğretmenlerine sorun. Öğretmenlerinin çocukların özellikle öğrenmelerini istediği bir şey var mı
öğrenin. Örneğin besin zincirini öğrenmiş olabilirler, siz de bunu programa dahil ederek
öğrenmelerini pekiştirebilirsiniz. Bunu yaparken, Doğa Çantam programının duyulara dayalı,
bilgi yüklemeyi değil çocukların kendilerinin öğrenmelerini amaçlayan bir program olduğu
unutulmamalıdır.
Programın öncesinde çocukların okulda öğretmenleriyle ön çalışma yapmaları beklenmektedir.
Öğretmenlerinin bunu daha kolay yapabilmesi için programın uygulanacağı alan, ne
öğrenileceği, getirilmesi gereken şeyler ve nasıl giyinilmesi gerektiği ile ilgili bilgileri temin edin.
Doğa Çantam deneyiminin ardından çocukların okulda öğretmenleriyle bazı geri bildirim
etkinlikleri yapmaları beklenmektedir. Bu etkinlikleri yapmaları için çocuklara programın
yapıldığı alandan ayrılırken bir çalışma verebilir ve bunu alandan ayrıldıktan sonra yapmalarını
isteyebilirsiniz. (Bir ağacın izlenmesi, seslerin dinlenmesi, gökkuşağının yapılması, vb.)
22
II. “Doğa çantam”
Örnek program
09:00 – 09:30 Çocuklarla tanışma ve kahvaltı
09:30 – 10:00 Çantaların dağıtılması ve gruplara ayrılması
10:00 – 10:15 Sihirli dinleme topu
10:20 – 10:35 ‘Benzer’ etiketleri
10:40 – 10:55 Beni bul
11:05 – 11:20 Gökkuşağı
11:30 – 12:00 Çayır dünyası
12:00 – 12:15 Vedalaşma
Çantaları hazırlarken
23
III. “Doğa çantam”
Eğitmen eğitimi çalışması
I. Gün
09:00 – 09:30
Tanışma ve kahvaltı
09:30 – 10:00
Çantaların dağıtılması ve gruplara ayrılması
10:00 – 10:15
10:20 – 10:35
‘Benzer’ etiketleri
10:40 – 10:55
Beni bul
11:05 – 11:20
Gökkuşağı
11:30 – 12:00
Çayır dünyası
12:00 – 12:30
Vedalaşma
12:30 – 13:30
Yemek arası
13:30 – 14:00
Doğa Çantam programının değerlendirilmesi
14:00 – 14:30
Doğa Çantam programının açıklanması
II. Gün
10:00 – 11:00
Doğa Çantam programı alanlara göre nasıl geliştirilir?
11:00 – 12:00
Soru-Cevap
12:00 – 13:00
Yemek arası
13:00 – 16:00
Doğa Çantam programını oluşturmak ve hazırlık
III. Gün
09:15 – 09:30
Çocuklarla tanışma
09:45 – 10:00
Kaşif olmak
10:00 – 10:10
10:10 – 10:30
‘Benzer’ etiketleri
10:30 – 11:00
Beni bul
11:00 – 12:00
Çayır dünyası
12:00 – 12:15
Vedalaşma
12:30 – 13:30
Yemek arası
13:30 – 14:30
Programın değerlendirilmesi
14:30 – 15:00
Doğa Çantam programının uygulanması ile ilgili öneriler
24
IV. “Doğa çantam”
Davetiye örneği
25
V. “Doğa çantam”
İsim etiketi
26
VI. “Doğa Derneği”
Hakkında
UFKUMUZ
İnsanın; bütün varlıklara ve ekolojik bütüne saygı duyduğu, varoluşunun doğa üzerindeki
etkisini bilerek yaşadığı ve sonucunda, doğanın korunmasına bile gerek kalmayan bir yaşam
tarzı geliştirdiği bir dünyaya ulaşmak.
GÖREVİMİZ
Doğa Derneği, başta kuşlar olmak üzere nesli tehlike altında olan türlerin, Önemli Kuş Alanları
ve Önemli Doğa Alanları'nın ve bu alanlar arasındaki geçiş bölgelerinin korunması için:
• Eğitim ve kapasite geliştirme çalışmaları yapar.
• Kampanya ve benzeri iletişim etkinlikleri yürüterek doğa korumanın tabanını genişletmeye
çalışır.
• Bilimsel araştırmalar yaparak sonuçlarını yayar.
• Yerinde ve doğrudan koruma çalışmaları yürütür.
• Bunu yaparken, çalıştığı yerin insanlarıyla birlikte hareket eder ve buradaki yaşam kalitesinin
artırılmasını doğa korumayla bir bütün olarak ele alır.
• Yerel, ulusal ve uluslararası ölçeklerde deneyim değişimi ve işbirliği ağlarını geliştirir.
Doğa Eğitimi Çalışmaları
Doğa Derneği, doğa eğitimi konusunda tecrübesini aktarmak, önemli Kuş ve Doğa Alanlarının
yakınlarında yaşayan çocukların doğayla olan bağlantılarını güçlendirmek ve doğa eğitimini
ulusal ölçekte yayınlaştırmak için çalışmalarını uluslararası yöntemleri izleyerek ve Türkiye
koşullarına uygun olarak yürütmektedir.
Türkiye’de yapılan doğa/çevre eğitimi çalışmalarını takip edebilmek için Çevre Eğitimi İletişim
Ağına ([email protected]) üye olabilirsiniz.
27
EK 5. “Yeşil Kutu CD” REC Türkiye Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
EK 6. Örnek İşbirliği Protokolü Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
35 EK 6- ÖRNEK/TASLAK İŞBIRLIĞI PROTOKOLÜ
İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ
Amaç
Madde 1- Bu protokolün amacı; Yıldız Dağları Biyosfer Projesi kapsamında kurulan doğa eğitim merkezinde
Kırklareli’ndeki çocuklardan başlayarak, Trakya Bölgesi, Türkiye geneli ve ilerleyen dönemlerde uluslararası
düzeyde doğa eğitimlerini yaygınlaştırmak, çocuklarda doğa bilincini aşılamak ve doğaya duyarlı bireylerin
yetişmesine katkı sağlamaya yönelik ilgili birimlerle işbirliği kurmaktır.
Kapsam
MADDE 2 Bu protokol, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Milli
Eğitim Bakanlığı, …………………………… Derneği ile ……………………………………Derneği/……….
Üniversitesi,……………….TÜBİTAK tarafından protokolde belirtilen amaçlar doğrultusunda Yıldız Dağları
Doğa Eğitim Merkezinde gerçekleştirilecek eğitimler için eğitim materyallerinin geliştirilmesi, eğitmenlerin
yetiştirilmesi ve eğitmen temini, eğitimlerin organizasyonu ve uygulanmasına yönelik çalışmaları ve taraflarca
yapılacak işbirliği esas ve yükümlülüklerini kapsar.
Yasal Dayanak
MADDE 3. Bu protokol, 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu, 1739 sayılı Milli Eğitim
Temel Kanunu, İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği ile …………………
derneğinin Kuruluş kanunu, ………………………..Derneğinin kuruluş Kanun’una dayanılarak hazırlanmıştır.
Taraflar
MADDE 4 İşbu protokolün tarafları; Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü,
……………………………….derneği, ………………………Derneği’dir. .
Kısaltmalar
MADDE 5.
a. “ÇOB”, Çevre ve Orman Bakanlığı’nı,
b. “MEB”, Milli Eğitim Bakanlığı, İlköğretim Genel Müdürlüğü’nü,
c. “DKMPGM”, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nü,
d. “....”, ..................................... Derneği’ni,
e. “.........” ........................................Derneği’ni,
f. “TÜBİTAK”………………………….
g. …………………………
h. “DEM” Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi’ni,
ı. ”STK” Sivil Toplum Kuruluşu’nu
i. “0kul”, İlköğretim okullarını
j. “Eğitmen”, doğa eğitimi konularında deneyimli ve ………… kişileri ifade eder.
Tarafların Sorumlulukları
MADDE 6 Bu protokol kapsamındaki iş ve işlemlerin yürütülmesinde tarafların sorumlulukları şunlardır:
6.1 ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI- Doğa Koruma Ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün
Sorumlulukları;
-
Eğitim merkezinde diğer taraflarla işbirliği içinde çalışacak uzmanları görevlendirmek, eğitim programları
ve materyallerinin hazırlanması ve buna yönelik çalışmaların koordinasyonunu sağlamak,
Merkezde yapılacak eğitimleri organize etmek ve duyurmak,
Taraflar arasında iletişim ve koordinasyon ile ilgili iş ve işlemlerin düzenli olarak yürütülmesini sağlamak,
Eğitici Eğitimi çalışmalarını diğer taraflarla işbirliği içinde gerçekleştirmek,
Eğitimlerin sürekliliğini sağlamaya yönelik gerekli önlemleri almak,
Eğitimler için yurt içi ve yurt dışı finansal kaynaklara projeler hazırlamak, sunmak ve yönetmek,
DEM için düzenli olarak diğer taraflarla birlikte eğitim materyalleri geliştirmek ve çoğaltmak,
Kırklareli’ndeki okullara yönelik özellikle eğitim-öğretim döneminde okullara giderek eğitim programları
düzenlemek,
Kırklareli’ndeki okullarda diğer ortaklarla birlikte “Doğa Köşesi” oluşturmak ve ilgi artırmak için
girişimlerde bulunmak,
DEM’i yeterli sayıda eleman ile donatmak,
6.2 MEB’in Sorumlulukları
-
Eğitimler süresince okul, öğretmen ve öğrencilere ilişkin gerekli izinleri vermek,
Eğitimlerin MEB’in müfredatına alınmasını sağlamak,
Eğitim materyallerini okullara yaygınlaştırmak,
Öncelikle Kırklareli’ndeki okullarda “Doğa Köşesi” oluşturmaya yönelik mekanların ayrılmasına olanak
vermek,
Öğretmenlerin doğa ile ilgili konularını işlemek üzere merkezi kullanmalarını teşvik etmek,
Düzenli olarak okulların merkezi kullanmalarına yönelik girişimlerde bulıunmak,
6.3. ……………… Derneğinin Sorumlulukları;
‐
‐
‐
‐
‐
‐
Eğitim merkezi için geliştirilecek eğitim programlarının hazırlığına destek vermek,
İşbirliği içinde eğitim materyallerinin hazırlanmasını sağlamak,
Kendi imkanlarıyla eğitime katılacak öğrenci/ziyaretçileri bilgilendirmek ve merkeze yönlendirmek,
Diğer taraflarla veya bireysel olarak merkez için projeler hazırlamak ve sunmak,
Eğitimlere eğitmen temin etmek,
6.3 ……………….Üniversitesinin Sorumluluğu:
‐
‐
‐
‐
‐
‐
‐
Eğitim merkezi için geliştirilecek eğitim programlarının hazırlığına destek vermek,
İşbirliği içinde eğitim materyallerinin hazırlanmasını sağlamak,
Kendi imkanlarıyla eğitime katılacak öğrenci/ziyaretçileri bilgilendirmek ve merkeze yönlendirmek,
Diğer taraflarla veya bireysel olarak merkez için projeler hazırlamak ve sunmak,
Eğitimlere eğitmen temin etmek,
Üniversite öğrencilerinin gönüllü olarak görev almalarını sağlamak,
Üniversite öğrencilerinin
6.4Ortak Sorumluluklar
a. Eğitim Programı’nın ve eğitim malzemelerini geliştirmek,
b. Doğa Eğitimi ve Eğitici Eğitimlerini yapmak,
c. DEM ile ilgili yapılacak toplantılara katılım sağlamak,
d. Merkez için web sayfasının geliştirilmesi ve desteklenmesine katkı vermek,
e. Eğitimlerin ve uygulamaların izleme ve değerlendirilmesini yapmak ve sonuçlarının düzenli olarak raporlanıp
paylaşılmasını sağlamak,
f. Eğitim programlarının ortak hazırlanmasını ve uygulanmasını sağlamak,.
g. Doğa Eğitim Merkezinde yapılacak faaliyetlerin sürdürülebilirliğini destekleyecek yeni projeler hazırlamak
(TÜBİTAK, EU, UNDP-GEF veya özel sektör fonlarından yararlanılabilir)
h. Tüm tarafların sitelerinde etkinliklere yer verilmesini ve merkezin ve eğitimlerin tanıtımının yapılmasını
sağlamak,
ı. Merkezin kendi internet sayfası üzerinden gönüllüler ile ilgili çalışmaların yürütülmesini desteklemek,
i. ürütülecek tüm etkinliklerin özellikle Milli Eğitim Bakanlığı’nın ilgili mevzuatı çerçevesinde gerçekleştirilmesi,
j. Merkezdeki eğitim programları ve diğer uygulamalara yönelik yıllık eylem planlarının ve bütçenin hazırlanması
ve ortak olarak tedbirlerin alınmasını sağlamak.
Yıldız Dağları Doğa Eğitim Merkezi Yönlendirme Komitesi
MADDE 7 Protokol taraflarınca yapılan protokolün izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla protokolün tüm
taraflarından karar almaya yetkili en az birer kişiden oluşan bir Yönlendirme Komitesinin oluşturulması. .
Çeşitli Hükümler
MADDE 8 Düzenlenecek etkinliklere katılacak protokol ortaklarının yol, konaklama vb. giderler her katılımcının
kendi kurumu tarafından karşılanır. Eğer merkez için hazırlanıp, uygulamaya başlanan bir proje mevcut ise bu
projeden de bazı masraflar karşılanabilir.
MADDE 9. Protokolde yer almayan hususlar ile uygulamada karşılaşılan güçlüklerin giderilmesi yönünde
gerektiğinde ortak toplantılar yapılıp kararlar alınır ve tarafların onayları ile uygulamaya konulur.
MADDE 10 Yeni proje önerileri doğrultusunda ulusal ve uluslararası sponsorlardan merkezdeki eğitimlerin ve
uygulamaların sürekliliği için destek alınır ve merkezin personel harcamaları ve diğer giderleri ile eğitim
masrafları bu projelerden karşılanır. Proje olmadığı durumlarda ortaklara tanımlanan sorumluluklar çerçevesinde
uygulamalar yürütülür.
Protokolün Süresi
MADDE 11 Bu protokol imzalandığı tarihten itibaren beş yıl geçerlidir.
……………………………………
DKMP Genel Müdürü
…………………………
MEB
…………………………………
…………..Üniversitesi
.
……………………………………
……………………..Derneği
…………………………
……………………Derneği
…………………………………
TÜBİTAK
Son Hükümler
İlgili Avrupa Birliği Mevzuatı
Madde 17 — Bu Yönetmelik 12/6/1989 tarihli ve 89/391/EEC sayılı Avrupa Birliği Konsey
Direktifi esas alınarak hazırlanmıştır.
Yürürlük
Madde 18 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 19 — Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür
EK 7. H&S Güvenlik Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
36 EK-7 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETMELİĞİ
09 Aralık 2003 Tarihli Resmi Gazete Sayı: 2531
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 — Bu Yönetmelik, işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için
alınacak önlemleri belirler.
Bu amaçla;
a) Mesleki risklerin önlenmesi, sağlık ve güvenliğin korunması, risk ve kaza faktörlerinin
ortadan kaldırılması,
b) İş sağlığı ve güvenliği konusunda işçi ve temsilcilerinin eğitimi, bilgilendirilmesi,
görüşlerinin alınması ve dengeli katılımlarının sağlanması,
c) Yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebi ile özel olarak korunması gereken kişilerin çalışma
şartları,
ile ilgili genel prensipler ve diğer hususlar bu Yönetmelikte düzenlenmiştir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren
tüm işyerlerini kapsar.
Dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci
maddesine göre düzenlenmiştir.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte geçen ;
a) Risk değerlendirmesi: İşyerlerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin,
işçilere, işyerine ve çevresine verebileceği zararların ve bunlara karşı alınacak önlemlerin
belirlenmesi amacıyla yapılması gerekli çalışmaları,
b) Sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi: İşyerinde sağlık ve güvenlik konularında işçileri temsil
etmeye yetkili kişiyi,
c) Önleme: Mesleki riskleri önlemek veya azaltmak için işyerinde yapılan işlerin bütün
aşamalarında planlanmış veya alınmış önlemlerin tümünü,
d) Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
Genel Hükümler
Madde 5 — İşverenlerin yükümlülükleri ile ilgili genel hükümler aşağıda belirtilmiştir:
a) İşveren, işle ilgili her konuda işçilerin sağlık ve güvenliğini korumakla yükümlüdür.
b) İşverenin iş sağlığı ve güvenliği konusunda işyeri dışındaki uzman kişi veya
kuruluşlardan hizmet alması bu konudaki sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
c) İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluğu
ilkesini etkilemez.
İşverenin Genel Yükümlülükleri
Madde 6 — İşveren aşağıda belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili hususları yerine getirmekle
yükümlüdür:
a) İşveren, işçilerin sağlığını ve güvenliğini korumak için mesleki risklerin önlenmesi, eğitim
ve bilgi verilmesi dahil gerekli her türlü önlemi almak, organizasyonu yapmak, araç ve gereçleri
sağlamak zorundadır.
İşveren, sağlık ve güvenlik önlemlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut
durumun sürekli iyileştirilmesi amaç ve çalışması içinde olacaktır.
b) İşveren, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel
prensiplere uyacaktır:
1) Risklerin önlenmesi,
2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi,
3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi,
4) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için, özellikle işyerlerinin tasarımında, iş ekipmanları,
çalışma şekli ve üretim metodlarının seçiminde özen gösterilmesi, özellikle de monoton çalışma
ve önceden belirlenmiş üretim temposunun hafifletilerek bunların sağlığa olumsuz etkilerinin en
aza indirilmesi,
5) Teknik gelişmelere uyum sağlanması,
6) Tehlikeli olanların, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanlarla değiştirilmesi,
7) Teknolojinin, iş organizasyonunun, çalışma şartlarının, sosyal ilişkilerin ve çalışma ortamı
ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan genel bir önleme politikasının geliştirilmesi,
8) Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi,
9) İşçilere uygun talimatların verilmesi.
c) İşveren, işyerinde yapılan işlerin özelliklerini dikkate alarak;
1) Kullanılacak iş ekipmanının, kimyasal madde ve preparatların seçimi, işyerindeki çalışma
düzeni gibi konular da dahil işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tüm riskleri değerlendirir. Bu
değerlendirme sonucuna göre; işverence alınan önleyici tedbirler ile seçilen çalışma şekli ve
üretim yöntemleri, işçilerin sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltmeli ve
işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanmalıdır.
2) Bir işçiye herhangi bir görev verirken, işçinin sağlık ve güvenlik yönünden uygunluğunu
göz önüne alır.
3) Yeni teknolojinin planlanması ve uygulanmasının, seçilecek iş ekipmanının çalışma ortam
ve koşullarına, işçilerin sağlığı ve güvenliğine etkisi konusunda işçiler veya temsilcileri ile
istişarede bulunur.
4) Ciddi tehlike bulunduğu bilinen özel yerlere sadece yeterli bilgi ve talimat verilen işçilerin
girebilmesi için uygun önlemleri alır.
d) Aynı işyerinin birden fazla işveren tarafından kullanılması durumunda işverenler,
yaptıkları işin niteliğini dikkate alarak; iş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni önlemlerinin
uygulanmasında işbirliği yapar, mesleki risklerin önlenmesi ve bunlardan korunma ile ilgili
çalışmaları koordine eder, birbirlerini ve birbirlerinin işçi veya işçi temsilcilerini riskler
konusunda bilgilendirirler.
e) İş sağlığı ve güvenliği ile iş hijyeni konusunda alınacak önlemler hiç bir şekilde işçilere
mali yük getirmez.
Koruyucu ve Önleyici Hizmetler
Madde 7 — İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili koruyucu ve önleyici hizmetlerin yerine
getirilmesi için aşağıda belirtilen hususlara uyulacaktır:
a) Bu Yönetmeliğin 5 ve 6 ncı maddelerinde belirtilen yükümlülükler saklı kalmak kaydıyla,
işveren, işyerindeki sağlık ve güvenlik risklerini önlemek ve koruyucu hizmetleri yürütmek
üzere, işyerinden bir veya birden fazla kişiyi görevlendirir.
b) Sağlık ve güvenlikle görevli kişiler, işyerinde bu görevlerini yürütmeleri nedeniyle hiçbir
şekilde dezavantajlı duruma düşmezler. Bu kişilere, söz konusu görevlerini yapabilmeleri için
yeterli zaman verilir.
c) İşyerinde bu görevleri yürütebilecek nitelikte personel bulunmaması halinde, işveren
dışarıdan bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kişi veya kuruluşlardan hizmet alır.
d) İşveren hizmet aldığı kişi veya kuruluşlara, işçilerin sağlık ve güvenliğini etkilediği
bilinen veya etkilemesi muhtemel faktörler hakkında bilgi verir. Bu kişi veya kuruluşlar, bu
Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin (b) bendinde sözü edilen işçiler ve bu işçilerin işverenleri
hakkındaki gerekli bilgilere de ulaşabilmelidirler.
e) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütmek üzere:
1) Görevlendirilen kişiler gerekli nitelik, bilgi ve beceriye sahip olacaktır.
2) Dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşlar gerekli kişisel beceri, mesleki bilgi ve
donanıma sahip olacaktır.
3) Görevlendirilen kişiler veya dışarıdan hizmet alınan kişi veya kuruluşların sayısı;
işyerinin büyüklüğü, maruz kalınabilecek tehlikeler ve işçilerin işyerindeki dağılımı dikkate
alınarak, koruyucu ve önleyici çalışmaların organizasyonunu yapmaya ve yürütmeye yeterli
olacaktır.
f) İşyeri içindeki veya dışındaki kişi veya kuruluşların bu maddede belirtilen sağlık ve
güvenlik risklerini önleme ve risklerden korunma ile ilgili görev ve sorumlulukları açık olarak
belirlenir. Bu kişi ve kuruluşlar gerektiğinde birlikte çalışırlar.
g) İşverenin yeterli mesleki bilgi, beceri ve donanıma sahip olması halinde, işyerinin
büyüklüğü, işin niteliği ve işçi sayısı dikkate alınarak bu maddenin (a) bendinde belirtilen
hususların yerine getirilmesi sorumluluğunu kendisi üstlenebilir.
h) İş sağlığı ve güvenliği konularında hizmet verecek kişi ve kuruluşların nitelikleri ve
belgelendirilmesi ile işverenin sorumluluğu hangi hallerde üstlenebileceği ile ilgili usul ve
esaslar Bakanlık tarafından belirlenir.
İlkyardım, Yangınla Mücadele ve Kişilerin Tahliyesi, Ciddi ve Yakın Tehlike
Madde 8 — İlkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlike ile
ilgili uyulacak hususlar aşağıda belirtilmiştir:
a) İşveren;
1) İşyerinin büyüklüğünü, yapılan işin özelliğini ve işyerinde bulunan işçilerin ve diğer
kişilerin sayısını dikkate alarak; ilkyardım, yangınla mücadele ve kişilerin tahliyesi için gerekli
tedbirleri alır.
2) Özellikle ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında,
işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.
b) İşveren, (a) bendinde belirtilen ilkyardım, yangınla mücadele ve tahliye işleri için,
işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeleri dikkate alarak, bu konuda eğitimli, uygun
donanıma sahip yeterli sayıda kişiyi görevlendirir.
c) İşveren;
1) Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan veya kalma riski olan tüm işçileri, tehlikeler ile
bunlara karşı alınmış ve alınacak önlemler hakkında mümkün olan en kısa sürede bilgilendirir.
2) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda, işçilerin işi bırakarak derhal çalışma
yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için gerekli talimatı verir ve gerekeni yapar.
3) Ciddi ve yakın tehlike durumunun devam ettiği çalışma şartlarında, zorunlu kalınması
halinde, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilen kişiler hariç, işçilerden çalışmaya
devam etmelerini istemeyecektir.
d) Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk eden
işçiler bu hareketleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşmeyecek ve herhangi bir zarar
görmeyecektir.
e) İşveren, işçilerin kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike
olduğunda ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda, kendi bilgileri doğrultusunda ve
mevcut teknik donanımlar ile tehlikenin sonuçlarının engellenmesi için gerekeni yapabilecek
durumda olmalarını sağlamak zorundadır.
İşçiler, kendi görevlerini yapmakta ihmal veya kusurlu davranışları olmadıkça bu
hareketlerinden dolayı dezavantajlı duruma düşürülemezler.
İşverenin Diğer Yükümlülükleri
Madde 9 — İşveren yukarıda belirtilen yükümlülükleri ile beraber aşağıdaki hususları
yerine getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren ;
1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak
şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar.
2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve
kullanılması gereken koruyucu ekipmana karar verir.
3) Üç günden fazla işgünü kaybı ile sonuçlanan iş kazaları ile ilgili kayıt tutar.
4) İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlar.
b) (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde belirtilen çalışmalar ve değerlendirmelerle
ilgili kayıt ve dokümanların hazırlanması ile (a) bendinin (3) ve (4) numaralı alt bentlerinde
belirtilen belgelerin düzenlenmesi, işyerinin büyüklüğü ve yapılan işin niteliğine göre,
Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara uygun şekilde yapılır.
İşçilerin Bilgilendirilmesi
Madde 10 — İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin bir biçimde sürdürülmesi
için işçilerin bilgilendirilmesi esastır. Bu amaçla;
a) İşveren, işyerinin büyüklüğüne göre;
1) İşyerinin geneli ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte yürütülen
faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında,
2) Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinin (b) bendine göre, işyerinde görevlendirilen kişiler
hakkında,
işçilerin ve temsilcilerinin gerekli bilgiyi almalarını sağlamak zorundadır.
b) İşveren, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen işçilerin de, (a) bendinde
belirtilen bilgileri almalarını sağlamak üzere, söz konusu işçilerin işverenlerine gerekli bilgileri
verir.
c) İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görev ve sorumluluğu bulunan işçilerin
veya temsilcilerinin bu görevlerini yürütebilmeleri için;
1) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde
belirtilen risk değerlendirmesi ve alınan koruyucu önlemlere,
2) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (3) ve (4) numaralı alt bentlerinde
belirtilen iş kazası kayıtları ve raporlarına,
3) Sağlık ve güvenlikle ilgili denetim faaliyetlerinden, bu konuda sorumlu kişi ve
kuruluşlardan, koruma ve önleme çalışmalarından elde edilen bilgilere,
ulaşabilmelerini sağlar.
İşçilerin Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması
Madde 11 — İşveren sağlık ve güvenlikle ilgili konularda işçilerin görüşlerinin alınması ve
katılımlarının sağlanması için aşağıdaki hususları yerine getirmekle yükümlüdür:
a) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konularında işçi veya temsilcilerinin görüşlerini alır, öneri
getirme hakkı tanır ve bu konulardaki görüşmelerde yer almalarını ve dengeli katılımlarını
sağlar.
b) İşverence, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevleri bulunan işçi veya
temsilcilerinin özellikle aşağıdaki konularda dengeli bir şekilde yer almaları sağlanır veya
önceden görüşleri alınır:
1) Sağlık ve güvenliği önemli derecede etkileyebilecek herhangi bir önlemin alınmasında.
2) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (a) bendinde belirtilen işler ile 7 nci maddesinin (a)
bendinde ve 8 inci maddesinin (b) bendinde belirtilen kişilerin görevlendirilmesinde.
3) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinde ve 10 uncu maddesinde belirtilen
hususlarda.
4) Bu Yönetmeliğin 7 nci maddesinin (c) bendinde belirtilen işyeri dışındaki uzman kişi
veya kuruluşlardan hizmet alınmasında.
5) Bu Yönetmeliğin 12 nci maddesinde belirtilen eğitimin organizasyonu ve planlanmasında.
c) İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcileri, tehlikenin
azaltılması veya tehlikenin kaynağında yok edilmesi için işverene öneride bulunma ve
işverenden gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.
d) İş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevleri bulunan işçi veya işçi temsilcileri, bu
görevlerini yürütmeleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşürülemezler.
e) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunda özel görevi bulunan işçi temsilcilerine, bu
Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirebilmeleri için her türlü imkanı sağlar ve herhangi
bir ücret kaybı olmadan çalışma saatleri içerisinde yeterli zamanı verir.
f) İşçiler veya temsilcileri, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverence alınan önlemlerin ve
sağlanan imkanların yetersiz olduğu kanaatine varmaları halinde Bakanlığa başvurma hakkına
sahiptir.
İşçi temsilcileri, işyerinde yetkili makamlarca yapılan denetimler sırasında görüşlerini
bildirme hakkına sahiptir.
İşçilerin Eğitimi
Madde 12 — İşyerinde sağlık ve güvenliğin sağlanması ve sürdürülebilmesi için;
a) İşveren, her işçinin çalıştığı yere ve yaptığı işe özel bilgi ve talimatları da içeren sağlık ve
güvenlik eğitimi almasını sağlamak zorundadır. Bu eğitim özellikle;
1) İşe başlanmadan önce,
2) Çalışma yeri veya iş değişikliğinde,
3) İş ekipmanlarının değişmesi halinde,
4) Yeni teknoloji uygulanması halinde,
yapılır.
Eğitim, değişen ve yeni ortaya çıkan risklere uygun olarak yenilenir ve gerektiğinde
periyodik olarak tekrarlanır.
b) İşveren, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen işçilerin yaptıkları işlerde
karşılaşacakları sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimat almalarını sağlar.
c) Sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görevi bulunan işçi temsilcileri özel olarak eğitilir.
d) (a) ve (c) bentlerinde belirtilen eğitim, işçilere veya temsilcilerine herhangi bir mali yük
getirmez ve eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşçilerin Yükümlülükleri
İşçilerin Yükümlülükleri
Madde 13 — İşçiler işyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili aşağıda belirtilen hususlara
uymakla yükümlüdür:
a) İşçiler, davranış ve kusurlarından dolayı, kendilerinin ve diğer kişilerin sağlık ve
güvenliğinin olumsuz etkilenmemesi için azami dikkati gösterirler ve görevlerini, işveren
tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yaparlar.
b) İşçiler, işveren tarafından kendilerine verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda,
özellikle;
1) Makina, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını
doğru şekilde kullanmak,
2) Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve kullanımdan sonra
muhafaza edildiği yere geri koymak,
3) İşyerindeki makina, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalardaki güvenlik donanımlarını
kurallara uygun olarak kullanmak ve bunları keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek,
4) İşyerinde sağlık ve güvenlik için ciddi ve ani bir tehlike olduğu kanaatine vardıkları
herhangi bir durumla karşılaştıklarında veya koruma tedbirlerinde bir aksaklık ve eksiklik
gördüklerinde, işverene veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisine derhal haber vermek,
5) İşyerinde, sağlık ve güvenliğin korunması için teftişe yetkili makam tarafından belirlenen
zorunlulukların yerine getirilmesinde, işverenle veya sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi ile
işbirliği yapmak,
6) İşveren tarafından güvenli çalışma ortam ve koşullarının sağlanması ve kendi yaptıkları
işlerde sağlık ve güvenlik yönünden risklerin önlenmesinde, işveren veya sağlık ve güvenlik işçi
temsilcisi ile mevzuat uygulamaları doğrultusunda işbirliği yapmak,
ile yükümlüdürler.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Sağlık Gözetimi
Madde 14 — İşveren, işçilerin işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerine
uygun olarak sağlık gözetimine tabi tutmakla yükümlüdür:
a) İşçilerin işe girişlerinde sağlık durumlarının yapacakları işe uygun olduğunu belirten
sağlık raporu alınır.
b) Yapılan işin özelliğine göre, işin devamı süresince sağlık muayeneleri düzenli aralıklarla
yapılır.
Risk Grupları
Madde 15 — Kadınlar, çocuklar, yaşlılar, özürlüler ve diğer hassas risk grupları, özellikle
bunları etkileyen tehlikelere karşı korunurlar.
Sağlık ve Güvenlik İşçi Temsilcisi
Madde 16 — İşyerinde sağlık ve güvenlikle ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme,
önlem alınmasını isteme, önerilerde bulunma ve benzeri konularda işçileri temsil etmeye yetkili,
bir veya daha fazla işçi, sağlık ve güvenlik işçi temsilcisi olarak görev yapar.
Sağlık ve Güvenlik İşçi Temsilcisi, işyerinde çalışan işçiler tarafından seçilir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
EK 8. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği Yıldız Dağları Biyosfer Projesi – Raporlar Serisi
37 ACİL DURUM TALİMATI
Acil Durum
Yangın
Deprem
Su
Baskını/
Sel
Gaz
Sızıntısı
Proje Ofis Personeli için Acil Durum Talimatları
Sakin ol
Yangın alarmına bas
Bağırarak çevrendekileri uyar
İtfaiyeyi ara. (Telefon No :110)
Yangının çıkış noktasını bularak kontrol almaya çalış ve yangın
söndürücü ile yangına müdahale et
Elektrikli aletlerin fişini çek
Acil çıkış yönlendirme oklarını takip ederek alanı tahliye et
Toplanma Noktasına git
Sakin ol
Derhal bir koruyucu bir obje ile başını ve vücudunu koruyarak
sarsıntının bitmesini bekle
Eğer içerideysen, dışarı çıkmaya çalışma
Vücudun en az zarar görmesi için ana rahmindeki pozisyonu al (başını
ve elleri bacaklarının arasına al)
Eşiğin altında durma çünkü kapı çarpıp yaralanmaya sebep olabilir
Camlardan, cam bölmelerden, aynalardan, raflardan, yüksek
mobilyalardan ve dengesiz yapılardan
uzak dur
Suyun yükselme ihtimaline karşın eşya ve malzemeleri güvenli bir
yere taşı
Kapıları kapalı tut ve suyun içerlere daha fazla girmemesi için kum
torbaları da kullanılabilir
Elektrikli ekipmanları kapat ve şalteri indir
Acil çıkış yönlendirme oklarını takip ederek tahliye et
Toplanma noktasına git
Özellikle suda sürüklenebilecek veya batma tehlikesi olan malzeme ve
ekipmanları koru
Tüm camları ve kapıları aç ve ortamı havalandır.
Önlem olarak yanıcı hiçbirşeye veya elektriğe dokunma
Gaz kaçağına karşı kibrit, çakmak gibi açık alevli aletler kullanma
Acil çıkış yönlendirme oklarını takip ederek binayı tahliye et
Toplanma Noktasına git
Sakin ol
Güvenliği ara
Ambulans ve İlkyardım ekibini ara.
Yaralıyı hareket ettirme ancak yaralı için tehlike devam ediyorsa
güvenli bir yere taşı.
Diğer kişilerin güvenlikleri için tehlike varsa, onları da uyar.
Mümkünse, yaralının yanında bir kişi kalsın. Yaralının işitmesi,
Kaza
görmesi kontrol edilmeli ve fiziksel olarak konrtol edilmelidir.
Eğer giysi alev aldıysa, yere yatarak yerde yuvarlan veya duşa gir.
Eğer vücuda kimyasal döküldüyse 15 dakika boyunca dökülen yeri bol
suyun altına tut ve derhal kirlenmiş giysiyi çıkar
İş Şağlığı ve Güvenliği Mühendisine haber ver
Hazırlayan: Sanem Çamlı (H&S Uzmanı)
Sabotaj
OFİS İŞ SAĞLIĞI, GÜVENLİĞİ VE ÇEVRE İŞARETLEMESİ
1. ACİL DURUMLARA YÖNELİK İŞARETLEME
Bina dışarısına asılmalıdır. Seçilecek emniyetli bir
noktaya mutlaka asılmalıdır.
Tüm yangın söndürücülerin yukarısına mutlaka
asılmalıdır.
Eğer binada yangın merdiveni varsa oranın girişine
asılabilir.
Acil Çıkış kapılarına ve koridorlara mutlaka
asılmalıdır.
Koridorlara mutlaka acil çıkış yönünü gösteren
oklar mutlaka asılmalıdır.
Ofiste mutlaka bulunması gereken ilkyardım Dolabının
üzerine bu işaret mutlaka asılmalıdır.
2. İş Güvenliği İşaretleri
Sigara içilmeyen yerlere asılmalıdır.
İçilmeyen suların olduğu yerlere asılmalıdır.
Mesela tuvaletlerdeki muslukların üzerine
asılmalıdır.
Elektrik panosunun üzerine “Elektrik Tehlikesi”
yazısıyla beraber asılmalıdır.
-
Bunlar dışında merdivenlere yani basamaklara kaydırmaz mat yapıştırmak
gerekir. Daha sonrada merdivenlerin başına veya basamak aralarına
“BASAMAĞA DİKKAT” yazmak gerekir.
-
Çevre konusunda atık kutularının üzerine “Evsel Atık”, “Atık Pil”, “Kağıt
Atıklar”, “Atık Cam” gibi yazılar asmak gerekir.
ELEKTRİKLİ ALET VE EKİPMAN LİSTESİ
Yer (Bina ve Kat) :
Beyanı Veren Kişi ve
Beyan Tarihi :
Sayfa No :
Bölüm ve/veya Oda
:
No
Elektrikli Alet
veya Ekipman
Özelliği
(kod numarası,
vb. bilgiler)
Adet /
Ağırlık
4/6
Elektrikli Alet
veya Ekipmanın
Durduğu /
Konulduğu Yer
Sorumlu Kişi
ACİL DURUMDA KURTARILACAK MALZEME VE
EKİPMAN LİSTESİ
Yer (Bina ve Kat) :
Beyanı Veren Kişi ve
Beyan Tarihi :
Sayfa No :
Bölüm ve/veya Oda
:
No
Malzeme
(Önemli
Doküman vb.
dahil) veya
Ekipman
Özelliği
(kod numarası,
elektrikli vb.
bilgiler)
Adet /
Ağırlık
5/6
Malzeme veya
Ekipmanın
Durduğu /
Konulduğu Yer
Sorumlu Kişi
PROJE OFİS ALANI - ACİL DURUM MÜDAHALE EKİBİ (ADME)
(Örnek)
ADME Lideri
Ad-Soyad
Mobil telefon no
Yangın Söndürme Ekibi
Ad-soya /Tel
Ad-soya /Tel
Ad-Soyad
Mobil telefon no
Ad-soya /Tel
Çevre Koruma
Ad-Soyad- iş telefonu
İlkyardım Ekibi
Ad-soya /Tel
Tahliye & Kurtarma Ekibi
Ad-soya /Tel
Ad-soya /Tel
Ad-soya /Tel
Ad-soya /Tel
Ad-soya /Tel
Güvenlik Ekibi
(Gündüz)
Ad-soya /Tel
Ad-soya /Tel
(Gece)
Ad-soya /Tel
YILDIZ DAĞLARI BİYOSFER PROJESİ
RAPORLAR SERİSİ
Doğa Eğitim Merkezi Eğitim Stratejisi

DOĞA EĞİTİM MERKEZİ EĞİTİM STRATEJİSİ

Transkript

Benzer belgeler

Slayt 1 - Çelik Erengezgin

4 Eylül 2015 Eğitim Dönemi - Kartal Obası

30 Ekim-10 Kasım 2012

HES`lerle Gelen Kader Artvin-Yusufeli merkezli, “Barhal Vadisi

Slayt 1

4 Eylül 2015 Eğitim Dönemi - Arı Obası

Bursa Dağ Filmleri Festivali 20 Mart`ta başlıyor

edirne doğa sporları kulübü faaliyet katılım listesi

Sunum

11 Nisan – 15 Nisan 2016