Kuvvetler Ayrılığı

HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ VE KUVVETLER AYRILIĞI PANEL AÇILIŞ KONUŞMASI 30.04.2010 Av. Muammer AYDIN İstanbul Barosu Başkanı Saygı değer Konuklar, Değerli Meslektaşlarım; hepiniz hoş geldiniz. İstanbul Barosu Cumhuriyet Hukuku ve Kültürü Merkezi'nin düzenlemiş olduğu Hukukun Üstünlüğü ve Kuvvetler Ayrılığı Paneline hoş geldiniz diyor; hepinizi şahsım ve Baro Yönetim Kurulu adına saygıyla selamlıyorum. Bugün bu panelde aramızda çok değerli akademisyenler yer alıyor. Kendilerinin engin hukuk bilgilerinden yararlanacak olmanın mutluluğunu yaşarken, konu hakkında kısaca kendi görüşlerimi de sizlerle paylaşmak istiyorum. Bilindiği üzere Anayasamızda yazılı olan hukuk devleti ilkesi, hukukun üstünlüğü temeline dayanır Hukuk devleti ve hukukun üstünlüğü kavramları, insanlığın tarihi gelişiminden ve uzun savaşımlar sonucunda edinmiş olduğu birikimler doğrultusunda bugünkü aşamaya erişmiştir. Bu aşamayı Toplumsal örgütlenmenin ulaştığı en ileri ve çağdaş düzey, çoğulcu, demokratik hukuk devleti olarak niteleyebiliriz. Demokratik hukuk devleti, kurallar ve kurumlar rejimidir. Hukuk devleti ilkesi, çağdaş demokrasilerin belirleyici niteliğidir. Çağdaş uygarlık düzeyine yükselebilmek, hukuk devleti ilkesinin evrensel standartlara uygun olarak gerçekleştirilmesi, geliştirilmesi ve korunması ile olanaklıdır. Hukuk devleti, demokratiklik ilkesinin yanı sıra, evrensel kuralların üstünlüğünün de güvencesidir. Hukukun üstünlüğü ilkesi, devletin hukuka bağlılığını, yasama ve yürütme erkleri ile yönetimin işlem ve eylemlerinin bağımsız yargı tarafından denetimini sağlar; temel hak ve özgürlüklerin güvencesini oluşturur. Böylece kişilerin hukuk güvenliğini de sağlamış olur. Temel hak ve özgürlükler olarak da belirtilen insan hakları, uygar toplumların olmazsa olmaz koşuludur. Demokratik hukuk devleti, temel hak ve özgürlükleri korumak ve yaşama geçirmekle yükümlüdür. Çağdaş demokrasinin en önemli özelliği, devletin insan için var olduğu anlayışıdır. Toplumda, her şey temel hak ve özgürlükleri sağlamaya, bunları korumaya ve geliştirmeye yönelik olmalıdır. Hukukun üstünlüğü kavramını bir diğer iki sözcüklü kavram izler ki, o da Kuvvetler ayrılığı ilkesinden başkası değildir. Bu ilke Fransız aydınlanmacı düşünür Baron de Montesquieu tarafından formüle edilen, demokratik devlet yönetimini düzenleyen bir modeldir. Güçler ayrılığı kuramı ilk kez 17. yüzyılda İngiliz düşünür John Locke tarafından ileriye sürülmüştür. Locke, ortaçağın baskıcı felsefesi Mutlak monarşi yönetimi tartışılmaz bir yönetimdir ve gücünü Tanrıdan alır kuralını eleştirdi. Lock'a göre bir devlette yasama, yürütme ve yargılama erkleri Tanrı tarafından bir kişiye verilemez, bu erkler halktan gelen erklerdir. Atatürk Cumhuriyeti, bu ilkeyi benimseyerek egemenliği yeryüzüne indirmiş ve kuldan birey, ümmetten ulus yaratmıştır. Bu model içinde devlet çeşitli birimlere ayrılmıştır, her birimin ayrı ve bağımsız gücü ve sorumluluk alanları vardır. Bunun yanında her birim bir diğerinin güç kullanımı üzerine sınırlamalar getirebilmektedir. Devlet birimleri genel olarak yasama, yürütme ve yargıdan oluşur. Kuvvetler ayrılığı demokrasiyi korumakta ve zorba, totaliter hükümetlere engel olabilmektedir. Bazı durumlarda ise kuvvetler ayrılığı aynı zamanda yönetimi yavaşlatmakta ve yürütme diktatörlüğünü desteklemekte; denetimi azaltmaktadır. Bir birimin diğerlerinden üstün olmasını engellemek ve birimleri birlikte çalışmaya teşvik etmek için, kuvvetler ayrılığını uygulayan yönetim sistemleri "frenler ve dengeler"i geliştirmişlerdir. Frenler ve dengeler sistemi sayesinde bazı birimler diğer birimlere etki edebilirler. Türkiye Cumhuriyeti Devleti de bu frenler ve dengeler sistemine özellikle de bu sıralarda yoğun biçimde gereksinim duymaktadır. Anayasa'mızda Türkiye Cumhuriyeti'nin temel nitelikleri sayılmıştır. Bu değiştirilemez nitelikler, Türkiye Cumhuriyeti'nin laik ve sosyal bir hukuk devleti olduğunu hükme bağlar. Bunlar vazgeçilmez niteliklerdir ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin, Türk Ulusu'nun ulusal yararlarını en iyi biçimde gözetecek bir yapıya sahip olduğunun göstergesidir. Kanunlar, yasama organı tarafından yapılır, bu yasalar yürütme organı tarafından yürütülür ve adalet, yargı organı tarafından yerine getirilir. Her üç kuvvet gücünü halk egemenliğinden alır. Modern ve çağdaş demokrasinin gerçekleşmesi için birbirinden ayrı bu üç organın birbirinden ayrılması gereklidir. Her üç kuvvet bir elde toplanırsa, bu diktatörlük olur. Eğer yasama organının çıkardığı yasaların anayasaya uygunluğu Anayasa Mahkemesi tarafından ve eğer yürütme organının karar, işlem ve eylemleri yargı organı tarafından denetlenemiyorsa, orada çağdaş demokrasi yok demektir. Siyaset biliminin ve anayasa hukukunun temel kuralı şudur: Halkın egemenliği, her zaman halkın özgürlüğü demek değildir. Çoğunluğun azınlığı ezdiği yerde özgürlük yoktur. Özgürlükten söz edilemez, orada artık bir baskı rejimi söz konusudur. Bu kuvvetler tek elde, bir kişi ya da kurumda toplanırsa, bunlar kötüye kullanılır. Demokrasi ortadan kalkar, özgürlükler zedelenir. Hepimiz izliyoruz. Bugün Türkiye'de yasama organı fiilen yürütme organının emrine girmiştir. Yürütmenin başı konumundaki Başbakan, meclis anayasa değişikliklerinde oylamaya katılmayan vekilleri neredeyse azarlama boyutuna gelmiş, katılanları ise birebir izleyerek oylarının rengini denetlemektedir. Bu da yürütmenin yasamaya baskısının acı ve somut bir örneğidir. Yapılmak istenen değişikliklerle Anayasa Mahkemesi ve HSYK yani Yargı erki, yürütme organının denetimine alınmak istenmektedir. Bu durum kuvvetler ayrılığı ilkesini temelden dinamitlemekte, ortadan kaldırmaktadır. Panelin yararlı geçmesini diler hepinize saygı ve sevgiler sunarım.