Indir - Tank Storage International

Küresel Enerji Görünümü
Karadeniz ve Hazar Denizleri Arasında
Konumlanan Türkiye’nin Rolü
A. Necdet Pamir
Başkan Danışmanı, Attila Doğan Şirketler Grubu
Kapsanacak Konular
Mevcut Küresel Enerji Görünümü
Tüketimin kaynaklar bazında dağılımı
Petrol ve gazın ağırlığı; coğrafi dağılımı
2030’a Doğru Kaynaklar Bazında Senaryolar
Referans senaryo
Alternatif senaryo
ABD ve Rusya Enerji Politika/Stratejileri
(Kısa Notlar)
Hazar ve Karadeniz Bölgesi’nin Önemi
Mevcut ve Tasarlanan Projeler Çerçevesinde
Türkiye’nin Konumu
Dünya Birincil Enerji Tüketimi
Kaynaklar Bazında (%),
2007 sonu
Hidro,
diğer
Nükleer yenilenebilirler
5.6 %
6.4 %
Petrol
35.6 %
Kömür
28.6 %
Gaz
23.8 %
Petrol + Gaz = %59.2
Kaynak: BP Statistical World Review of Energy, June 2008
Küresel Ekonomi ve Enerji Talebi
(Bugünden 2030’a)
Enerji yoğunluğu
Enerji talebi
% 1.3
GSH
% 1.8
Dünya Ticari Enerji Talebi
(Kaynaklar Bazında)
Gerçekleşen
Toplamda
Payı
Projeksiyon
%
250
33%
Katrilyon BTU
29%
Sıvı (Petrol)
200
37%
Doğal Gaz
Kömür
150
24%
27%
100
23%
50
Yenilenebilir kaynaklar
8%
8%
6%
Nükleer
6%
0
1990
1995
2000
Kaynak: EIA, IEO 2008
2005
2010
2015
2020
2025
2030
British Thermal Unit(BTU):
1libre suyu 60° F’dan 61°F’a 1 atm basınçta çıkarabilmek için
gereken ısı miktarı
International Energy Outlook 2008 – Özet
Makro Trendler (Referans Senaryo)
2005 – 2030 arasında, dünya enerji talebinin yaklaşık % 50
artması bekleniyor. Gelişmekte olan OECD dışı ülkelerde
talep artışı % 84.
Dünya petrol fiyatları, 2030’lara kadar, görece yüksek bir
seyir izleyecek. Dönemin ortalarına doğru sıvı üretimindeki
arz artışı (Azerbaycan, Brezilya, Kanada, Kazakistan, ABD)
ve bunun piyasaya arzı nedeniyle, fiyatlar bir miktar
rahatlayacak. Fakat, son tahlilde, arz genelde kısıtlı olacak.
Yüksek petrol fiyatlarını sürmesi, yenilenebilirlerin, en hızlı
büyüyen kaynaklar olmasına neden oluyor (yılda % 2.1);
bunu kömür izliyor (yılda % 2.0).
Her ne kadar petrol, 2030’lara kadar tüketimde en yüksek
payı almayı sürdürecekse de, 2005’deki toplam % 37’lik
payı, 2030’da % 33’e geriliyor.
Reference: US EIA 2008
International Energy Outlook 2008 – Özet
Makro Trendler (Referans Senaryo)
Yüksek petrol fiyatlarının devam etmesi, dönemin ileriki
yıllarında talebi daraltıyor. Bu nedenle, 2030 yılı sıvı yakıt
talebinde, bir önceki yılın tahminine göre, % 4 azalma söz
konusu.
OECD dışı ülkeler enerji talebinin, bu yıl, OECD ülkeleri
talebini geçeceği tahmin ediliyor. 2030’da, OECD dışı ülkeler
talebi, OECD’ninkinden % 43 fazla olacak.
Çin’in enerji tüketiminin 2017’de ABD’ninkini geçmesi
bekleniyor. 2030’da Çin’in enerji tüketiminin, ABD’ninkinden
% 32 fazla olacağı öngörülüyor.
Buna karşın, 2030’a kadar fosil yakıtların ağırlığının süreceği
öngörüldüğünden, enerji tüketiminden kaynaklanan
karbondioksit salınımının, 2005’deki 28.1 milyon tonluk
seviyesinden, 2015’de 34.3, 2030’da ise, 42.3 milyon tona
erişmesi bekleniyor. 2005 – 2030 arası yıllık ortalama salınım
artışı: % 1.7
Reference: US EIA 2008
Fosil Yakıtlar CO2 Salınımı
20
44%
Kömür
Milyar Metrik Ton
16
35%
Sıvı yakıtlar
41%
12
21%
39%
8
Doğal gaz
20%
4
Projeksiyon
Gerçekleşen
0
1980
1985
1990
Kaynak: EIA, IEO 2008
1995
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
Alternatif Senaryolar
Bilinen dinamiklerle..
Farklı bir yaklaşım
ve politikalarla…
Alternatif Politika-Alternatif Senaryo
(Uluslararası Enerji Ajansı)
Enerji tüketimi ve CO2 salınımı ciddi
oranlarda azaltılabilir; yeni/yenilenebilir enerji
kaynakları daha yüksek oranda kullanılabilir
Örneğin; 2030 için öngörülen petrol tüketimi
13.6 milyon varil/gün azaltılabilir (S.
Arabistan ve İran üretimlerinin toplamı kadar)
2030’da CO2 salınımında, 6.3 gigaton (% 16)
azalma sağlanabilir. Bu da ABD ve
Kanada’nın toplam salınımları kadar
Harekete geçmeyi 10 yıl ertelersek, 2030’da
elde edebileceğimiz etki, % 75 azalır
Gigaton CO2
Alternatif Politika Senaryosu:
CO2 Salınımını Azaltmak İçin Anahtar Politikalar
Referans Senaryo
•Artan nükleer: -% 10
•Artan yenilenebilir: -% 12
•Elektrik sektörü üretimde
verimlilik ve yakıt: -% 13
•Elektrik tüketimde verimlilik: -% 29
•Fosil yakıt tüketimde verimlilik: % 36
Alternatif Politika Senaryosu
Tüketime yönelik verimlilik artışları, 2030’a kadar olan
salınımların azalmasında üçte ikilik ağırlığa sahip
Alternatif Politika Senaryosu:
Yatırımların Geri Alınma Süreleri
OECD dışı
Yıl
Arabalar
Elektrikli aletler
motorlar
Arabalar
Elektrikli aletler (buzdolabı, bulaşık-çamaşır makinası,aydınlatma, klima,.
Sanayide kullanılan motorlar
Yeni politikaların, özellikle de OECD dışı ülkelerde 2015’den önce
devreye konulacak olanlarının, geri kazanma süreleri çok kısa
Çin ve Hindistan, enerji tüketim artışının
yeni sürükleyicileri (Artışın % 40’ından fazlası)
Hindistan
Çin
Dünya Enerji Talep ve Arzı
Kaynaklar Bazında
Sektörel bazda
Genel enerji
Yenilenebilir
Konut/Ticarethane
kl
Nü
e er
Kömür
Sanayi
Gaz
Ulaştırma
Elektrik üretimi
Gaz
Petrol
Kaynak: The Outlook to Energy, A View to 2030, Exxon Mobil, November 2007
Yeni Bulgular, Yeni Görüşler
Asıl “suçlu” metan mı
CO2 mi?
Küresel Isınmada Metan,
CO2’den çok daha fazla etkili
Küresel ısınmaya neden olan sera gazlarından
metan’ın (karbon dioksittten 25 kez daha etkili),
atmosferdeki oranının geçtiğimiz yıl bir önceki yıla
oranla 2 kat arttığı belirlendi. Nedeni ise, henüz
bilinmiyor.
Doğal gazın temel bileşeni olan metan, sanayi
öncesi dönemden 10 yıl öncesine kadar 2 katından
fazla arttı. Atmosferdeki metan oranı, son 10 yıldır
sabitti. Ancak araştırmacılar, yaptıkları ölçümlerde,
metan oranının son bir yılda yeniden ve 2 kat
arttığını belirlediler.
Bilim adamları; metan seviyesindeki önceki
duraylılığın (stabilite) nedeninin, çiftlik
hayvanlarının ve bataklık arazilerinin yanısıra,
kömür ve gaz üretimi gibi insan faaliyetleri
sırasında yayılan metanın bu yayılma oranının,
daha sonra atmosferdeki parçalanma oranıyla
paralel olmasından kaynaklandığı görüşünü
savunmaktaydılar.
Ancak, geçen yılın başlarında bu “denge”nin
bozulduğu ve milyonlarca ton metanın, havaya
karıştığı gözlemlendi.
MIT’den Matthew Rigby’e göre, “Asıl şaşırtıcı olan,
bu hızlı artışın çok uzun süren bir duraylılık
döneminin ardından görülmesi”ydi. Rigby, “Asıl
sorun ise, metan döngüsünü (cycle) henüz pek
iyi anlamış değiliz” dedi.
Küresel ve Homojen Artış
Bir diğer sürpriz ise, metan seviyesindeki artışın,
küresel olarak hemen her bölgede aynı oranda
yükselmiş olmasıydı. Bir diğer ifade ile, Kuzey
Yarıküre gibi, metan artışlarının daha yoğun olduğu
bölgede değil, tüm kürede eşit oranda bir artışın
gözlemlenmesiydi.
Araştırmacılara göre, kuzey yarıküredeki artışı,
uzun ve ılık bir yıl geçiren Sibirya’daki bataklık
bölgelerinden yayılan metanla açıklamak
mümkünse de, aynı anda ve benzer oranlarda,
güney yarıkürede de gözlemlenen artışı
açıklamayacak yanıt henüz bulunabilmiş değil.
Küresel Isınma mı, Nükleer mi?
(Kırk katır mı, kırk satır mı?)
Son yıllarda öne çıkan
başlıca alternatif yakıtlar
Bio yakıtlar
Gazdan sıvı (Gas-to-Liquids)
Kömürden sıvı yakıt eldesi
Hidrojen
Yakıt hücreleri
Kısa-Uzun Erimli Stratejiler
Fosil yakıtla çalışan santralların verimini
arttırmak
Fosil yakıt enerjisi yaşamsal önemdedir ancak, fosil
yakıtların kirlilik sorununu aşması gereklidir. “Temiz fosil
yakıt sistemleri” çevre kirliliğini ciddi oranda azaltmıştır.
Buna karşın, CO2 emisyonları konusunda, hala ciddi
sorunları vardır.
Bu sorunun çözümü için, çeşitli teknolojiler geliştirilmiştir.
Bu teknolojilerin uygulamaya konması ile, “sıfır” ya da
“sıfıra yakın” kirlilik ve CO2 emisyonu sağlayacaklardır.
Bu teknolojiler; CO2’nin ayrıştırılması, taşınması ve
izolasyonu esasına dayanmaktadır.
Karbon Dioksitin “yakalanması ve Depolanması
CO2 Depolama Seçenekleri
http://www-esd.lbl.gov/GCS/images/storage-ops-lg.gif
Dünya Üretilebilir Petrol Rezervleri
1237.9 milyar varil (2007 sonu)
Kanada petrollü kumları:
152.2 milyar varil
N. America
69.3 billion barrels
S., Central America
111.2 billion bbls
CIS
128.1 billion bbls
EU
18.4
billion bbl
6.8 billion
bbls
M. East
743 billion b.
Asia Pasific
40.5 billion bbls
Africa
117.5 billion bbls
2005 sonu
Rezerv/Üretim:
41.6 yıl
Source: BP Statistical Review of World Energy, June 2008
Dünya (Petrol) Arama+Üretim Maliyetleri
($/varil)
Alaska
8.0
Batı Kanada
Konvns: 9.0
K. Denizi
9.85
Rusya B.field
6.0
Kazakistan
6.0
Doğu Kanada
10.0
Kanada P. Kum
8.41(?)
Meksika Körfezi
9.0
Meksika
9.5
23
Cezayir Libya
6.5
7.5
Nijerya
11.0
4.23
(ağır petrol hariç)
9.0 (ağır petrol)
Çin (kara)
8.90
Çin (Deniz)
11.80
İran
5.0
Endonezya
10.5
Irak
2.5
Brezilya
8.50
Venezuella
Rusya G.field
16.0
Angola
11.5
S. Arabistan
4.0
Latin Amerika
(Mek., Ven., Brez. hariç)
5.52
Arama, geliştirme,üretim maliyetleri dahil;
Vergi, devlet hakkı, diğer devlet payları hariç
Kaynak: CERA, 2008
Not: Bu değerler, göreceli alınmalıdır. Mutlak değerler, farklı kaynaklarda, ciddi değişiklik gösterebilir
$/varil
Total:
0.5 $/bbl
Petrol rezervleri kimin kontrolünde ?
Sınırlı erişimMilli şirketler hakim
Milli şirketler
Üretim Paylaşım
Anlaşmaları
Irak
İmtiyaz
Anlaşmaları
Fosil Yakıtlar – Bölgeler Arası Ticaret:
Petrolün Ağırlığı
milyon ton
petrol eşdeğeri
Bugün ile 2030 arasında,
bölgeler arası enerji ticaret hacmi 2 kat artarken,
en büyük pay petrolde..
Bölgeler Arası Başlıca Petrol Ticareti
Akış Yol ve Miktarları (milyon varil/gün)
2002’de
2030’da
2 milyon varil/gün 10 milyon varil/gün
Net ticaret 2002
Net ticaret 2030
Bölgeler arası petrol ticareti, 2030’a kadar yaklaşık 2 kat artarken,
ek ihraç kapasitesinin büyük bölümü Orta Doğu’dan gelecek.
Petrol Akışı & Başlıca Darboğazlar
4 milyon varil/gün (2010’da)
Türk
Boğazları
Hürmüz Boğazı,
2030’da
Dünya Petrol Ticaretinin
% 36’sını sağlayacak
Petrol arz kesintisi riski, kilit deniz ticaret yolları ve boru hattı
darboğazlarından geçiş arttıkça fazlalaşıyor
Petrol ve Gaz Taşıma Yolları
Boru Hatları ve taşıma güzergahları (deniz ve
kara tankerleri), geçtikleri coğrafyaya; yatırım,
inşaat sürecinde önemli istihdam ve stratejik
önem sağlarlar.
Buna karşın, aynı zamanda risk de oluştururlar.
Örneğin, Kerkük – Yumurtalık Boru Hattı,
Saddam döneminde (hiç değilse) yarı kapasiteyle
çalışırken, işgal sonrası uzun süre çalışmadı.
ABD; Karadeniz ve Türk Boğazları’ndan geçen
petrol trafiğini güvence altına alma gerekçesiyle,
uzun süredir Montreux’yü zorluyor; Active
Endevaour’un görev kapsamını Karadeniz’e
genişletmek istiyor. Son kriz (Rusya-Gürcistan)
bunun zorlamalarının sergilendiği bir “tepe”
noktası oldu
Irak - Türkiye Petrol BH Taşımaları
(1000 varil) (5 Ağustos 2008)
Kapasite: 1.40 milyon varil/gün
1999’da: 0.83 milyon varil/gün
2007’de: 0.40 milyon varil/gün
Türk Boğazları ve Petrol Taşımacılığı
Million barrels/day
3.14 million barrels/day in 2004
4 million barrels/day in 2010
Source: US Dept. Of Energy, 2007
Dış Politika/Güvenlik Boyutu
Rusya Genelkurmay Başkan
Yardımcısı General Nogovitsin,
"Karadeniz savaş gemisi
kaynıyor. Montrö Antlaşması’na
göre azami süre olan 21 günün
dolmasını bekliyoruz. NATO
gemileri Karadeniz’den çıkmazsa,
bunun sorumlusu Türkiye olur"
dedi.
NATO ülkelerine ait savaş
gemilerinin birbiri ardına
Karadeniz’e girişini ilk defa
"Güvenliğine ciddi tehdit" olarak
tanımlayan Rusya, 1936 Montrö
Antlaşması’nın ihlal edilmemesi
konusunda Türkiye’yi uyardı.
Dünya Petrol Fiyatı Tahminleri (ABD Enerji Bakanlığı)
nominal dollars per barrel
$200
Yüksek fiyat
$180
$186
$160
$140
$113
$120
Referans
$100
$80
$69
$60
Düşük fiyat
$40
$20
$0
1980
History
1990
International Energy Outlook 2008
Projections
2000
2010
2020
2030
Dünya Petrol Fiyat Tahmin Kıyaslaması
(Referans Senaryo)
IEO2008 vs. IEO2007
Nominal Dollars per Barrel
$120
2008 tahmini $113
$95
$90
IEO2008
IEO2007
2007 tahmin
$60
$30
History
$0
1980
1990
Source: EIA, IEO2007 and IEO2008
Projections
2000
2010
2020
2030
İspatlanmış Gaz Rezervleri
177.36 trilyon metre küp (2007 sonu, BP)
EU
2.84
% 30.2
53.53
7.98
73.21
14.46
14.58
% 41.3
7.73
Source: BP
Rezerv/Üretim: 60,3 yıl
Gaz rezervleri de belli coğrafyada yoğunlaşmış;
Rusya ve İran, bir arada rezervlerin yarısına sahip
Gaz Rezervlerini Kim Kontrol Ediyor ?
Rusya
% 25.2
Diğer %
28.7
OECD % 8
Yabancı yatırımı
kısıtlayan
O. Doğu
ülkeleri
44.65 trilyon
metre küp
İran % 15.7
Katar
% 14.4
%9
Rusya Gaz Üretimi: 607 milyar m3/yıl ( % 21.3)
Rusya Gaz İhracı: 168 milyar m3/yıl
Kaynak: BP 2008
Enerji sektörünün 2030’a kadar yatırım gereksinimi, 20 trilyon doları geçiyor
ABD
Enerji Politikaları, Stratejileri (Notlar)
Misyon ve Vizyon
Misyon
Amerika’nın enerji gereksinimini karşılayacak
ve geleceğini teminat altına alacak çözümleri
ortaya koymak
Vizyon
Aşağıdaki sonuçları, yaşam sürelerimiz içinde
elde etmeyi garanti etmek:
Enerji Güvenliği; Nükleer Güvenlik;
Bilimin öncülüğünde geliştirilecek teknolojik
devrimler;
Ve tek bir Enerji bakanlığı-Taahhütlerimizi yerine
getirmek
Stratejik Temalar
Tema 1 - Enerji Güvenliği: Güvenilir, temiz, ödenebilir
enerji temini ile, ABD’nin enerji güvenliğini sağlamak
Tema 2 – Nükleer Güvenlik: ABD’nin nükleer güvenliğini
sağlamak
Tema 3 – Bilimsel keşif ve yenilikçilik: ABD’nin bilimsel
keşiflerini, ekonomik rekabet gücünü güçlendirmek; bilim ve
teknolojide yenilik ve buluşlarla, yaşam kalitesini yükseltmek
Tema 4 – Çevreye Karşı Duyarlılık: Nükleer silah üretimi
konusunda sorumlu çözüm sağlayarak, çevrenin korunması
Tema 5 – Yönetimde mükemmeliyet: Sağlam, güvenilir bir
yönetim uygulamasıyla, misyonu gerçekleştirmek
Bu tema başlıklarının altında, Enerji Bakanlığı’nın, misyon ve
vizyonunu başarıyla gerçekleştirebilmesi için, 16 stratejik hedef
tasarlanmıştır
ABD Birincil Enerji Tüketimi (Kaynaklar Bazında) 1960-2030
(Katrilyon BTU)
Gerçekleşen
Tahmin
Sıvı yakıtlar
Kömür
Doğal Gaz
Yenilenebilirler
Nükleer
ABD Sıvı Yakıt Üretimi, Tüketimi ve İthalatı
(milyon varil/gün)
Gerçekleşen
Tahmin
Tüketim
Net ithalat
Üretim
2008’de, bir önceki
yılın tahminine göre
petrolün ağırlığı 2030’da
% 7 azalmış
Kaynak: EIA of the DOE of the U.S., 2008
ABD Doğal Gaz Üretimi, Tüketimi ve İthalatı
(trilyon kübik fit)
Gerçekleşen
Tahmin
Tüketim
Net ithalat
Üretim
“Ensuring a Clean, Secure Energy Future”
(24 Mayıs 2006)
Temiz ve Güvenli Bir Enerji Geleceği Sağlamak; ABD
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Nükleer: Yeni santrallere teşvik. (Enerji
Yasası’nda kredi teşviki, üretim vergisi teşviki,
Federal Risk Sigortası, gecikme olursa dava
açılmaması, ..) (Yuka Dağı-atık için çözüm?)
Nükleer Güç İnisiyatifi (1.1 milyar $) Sanayici
başvuru sayısı 2’den 16’ya, santral sayısı 25
Fransa, Japonya, Rusya’yla işbirliği (nükleerde)
Kömür: Temiz Yakma teknolojisine yatırım (2
milyar $; 2012’de hedef: sıfır kirlilikte kömür)
Gaz: LNG’ye yönelik teşvik
Petrol: Arctic’te araziyi aramaya açış. İstikrarsız
bölgelere bağımlılığı azaltmak
ABD: Enerji ve Dış Politika İlişkisi
“Sanayi devriminden bu yana, enerji ve onun arzının güvenliğini
sağlamak, dünyadaki tüm güçlerin en temel hareket noktası
olmuştur.
Önümüzdeki on yıllarda, zengin kömür ve gaz kaynakları,
kaynak çeşitliliği açısından önemli rol oynayacaklardır;
ancak petrol, başlıca enerji kaynağı olma konumunu,
yakın gelecekte de sürdürecektir.
Gerçekçi olmalı ve görmeliyiz ki, rüzgar, güneş ve
nükleer, sınırlı alternatifler olarak kalacaklar; hidrojene
dayalı bir ekonomi ise, en iyimser tahminle on yıllar
ötesindedir..”
James R. Schlesinger, “Energy and SecurityToward a New Foreign Policy Strategy”,
2005
Adım Adım Körfezin ve Avrasya’nın Kontrolü…
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Rapid Deployment Force (1980-Carter Doktrini) “Bir dış gücün
Körfez’i kontrole kalkışması, ABD’nin yaşamsal çıkarlarına saldırıdır ve
askeri güç dahil, her yolla engellenecektir.”
The Central Command (1980’ler-Reagan) ABD’de yeni ve merkezi bir
komutanlık, Körfez’den ve Doğu Afrika’dan Afganistan’a kadar
sorumlu. Anti-Sovyet bir ittifak çabası (Türkiye-İsrail-S. Arabistan).
Suudilere ve Körfez’e milyarlarca dolarlık silah satışı.
Körfez savaşı S. Arabistan, ticari ve askeri alanda “kaynak
çeşitliliği”ne yöneldi. Körfez Savaşı, durumu eski haline getirdi. Savaş
sonrası ABD, Suudilere 10 yılda 43, Körfez’e 16 milyar dolarlık silah
sattı. Irak’ta uçuşa kapalı bölgeler oluşturuldu.
Afganistan Teröre karşı “ucu açık savaş” başladı. 2003 savunma
bütçesi 400 milyar $. Bunun 60 milyar $’ı Körfez’e. Askeri tesisler
Körfez’den, Hint Okyanusu’nda Diego Garcia’ya, Afrika’da Cibuti’ye..
Özbekistan ve Kırgızistan’a..
Irak Project for the New American Century-Neocons. Perle, Kagan,
Wolfowitz, Woolsey, Cheney, Rumsfeld, Lewis Libby, Elliot Abrams,
Halilzad.. Bunlar Nixon ve Ford’la da vardı.
“Yeni Dünya Düzeni”,“Küreselleşme”,“Orta Doğu Barış Prosesi”,
“Yol Haritası”, “Büyük Orta Doğu Projesi”, “Daha Geniş Orta
Doğu/K. Afrika”... ????
Prof. Michael Klare:
“Irak’ın kontrolü, petrolün yakıt olarak
değil, güç olarak kullanımı içindir.
İran Körfezi’nin kontrolü;
Avrupa’nın, Japonya’nın ve Çin’in
kontrolü içindir.
Böylece, ‘musluk’,
bizim elimizin altındadır.”
“Control over the Persian Gulf translates into control over Europe,
Japan and China. It is having our hand on the spigot.”
(Thirty Year Itch, Robert Dreyfuss, motherjones.com, March 1, 2003)
ABD Merkez Bankası eski Başkanı Greenspan:
“I am saddened that it is politically inconvenient
to acknowledge what everyone knows:
the Iraq war is largely about oil”
“Irak savaşı,
büyük oranda, petrol içindir.”
CENTCOM eski
Komutanı Abizaid:
“Irak Savaşı, elbette ki
petrol içindi.
Arap Dünyasına
Büyük Petrol
İstasyonları
Koleksiyonu
(Topluluğu)
Muamelesi Yaptık”
Obama ile, enerji politikası da
“değişecek” mi?
“The Obama‐Biden comprehensive
New Energy for America plan”
“Dış kaynaklı (ithal) petrol bağımlılığımıza
karşı mücadele etmek,
Küresel iklim değişikliğinin etik, ekonomik ve
çevresel alanlarda oluşturduğu sorunlara
çözüm geliştirmek,
Tüm Amerikelıların yararlanacağı, temiz bir
enerji geleceği yapılandırmak”
Obama’nın Enerji Politikası’nın Hedefleri
Benzin fiyatlarından bunalan Amerikan ailelerine, kısa sürede
rahatlama sağlamak (Şirketlerden 500 – 1000 $)
Temiz enerji için yapılacak (stratejik) yatırımlarla (10 yılda 150
milyar dolar) 5 milyon kişiye istihdam yaratmak
10 yılda, halen Orta Doğu ve Venezuella’dan ithal ettiğimiz
petrolden daha fazlasını tasarruf etmek
2015’e kadar, 1 galonla 150 mil gidebilen araçlardan (Plug in
hybrid cars) ABD’de 1 milyon adet üretmek
2012’ye kadar elektriğimizin % 10’unun, 2025’te % 25’inin
yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesini sağlamak
2050’ye kadar, (tüm ekonomiyi kapsayacak bir karbon tutma
ve ticareti uygulamasıyla) sera gazı yayılımını % 80 azaltmak
Obama ile ne değişir?
En azından, enerjinin uluslararası
boyutunda;
tek taraflı dayatmadan ziyade, karşılıklı anlayışa
daha fazla önem veren,
güç politikasından (power politics) daha çok,
uluslararası hukuka daha saygılı bir yaklaşım
beklemek gerekir.
Rusya’nın
Enerji Politikaları ve Stratejileri
(Notlar)
http://www.russiablog.org/RussianBearGasEU.jpg
Cartoon from the May 4, 2006 issue of The Economist
RF Başlıca Doğal Kaynakları
Dünya gaz rezervlerinin 1/3’ü (44.65 tcm)
Dünya petrol rezervlerinin 1/10’u (79.4 mr v.)
Dünya kömür rezervlerinin beşte biri
Uranyum rezervlerinim % 14’ü
Petrol üretimi: 9.98 milyon varil/gün (2007, BP)
Petrol tüketimi: 2.70 milyon varil/gün
Gaz üretimi: 607 milyar metre küp (2007, BP)
Gaz tüketimi: 439 milyar metre küp
2000’den 2020’ye
Elektrik Üretimi:
878 milyar kw/h’den 1215-1365 billion kw/h’e
Petrol Üretimi:
324 milyon tondan 450-520 milyon tona
Gaz Üretimi:
584 milyar metreküpten 680-730 milyar metreküpe
Kömür Üretimi:
258 milyon tondan 375 – 430 milyon tona
Gaz rezervleri kimin elinde ?
Rusya
% 25.2
Diğer %
28.7
OECD % 8
Dış yatırımları
sınırlayan
O. Doğu
ülkeleri
44.65 trilyon
metre küp
Iran % 15.7
Katar
% 14.4
%9
Rusya gaz üretimi: 607 milyar metre küp/yıl (21.3 %)
Rusya gaz ihracatı: 168 milyar metre küp/yıl
Kaynak: BP 2008
Outlook for Russian Primary
Energy Supply
Energy Strategy to 2020 (2003)
IEA World Energy Outlook (2004)
1000
900
leer
k
ü
N
800
700
Mtoe
600
500
Gaz
Gaz
400
300
100
0
1990
Petrol
Petrol
200
Kömür
Kömür
1995
2000
Coal
2005
Oil
Gas
2010
2015
2020
Other
Russian energy demand is projected to grow steadily,©with
OECD/IEA - 2007
natural gas remaining the dominant fuel
Çeşitli Avrupa Ülkelerinin Rus Gazına
Bağımlılıkları (2007)
Ülke
İthalat
Almanya
35.55
Toplam
Tüketim
83.72
İthalatta
Rusya Payı
% 42.3
Türkiye
23.15
35.06
% 66.0
İtalya
23.8
72.45
% 32.9
Fransa
7.63
33.76
% 22.6
Avusturya
5.60
7.48
% 74.9
Macaristan
7.85
10.48
% 74.9
Bulgaristan
3.10
3.10
% 100
Kaynak: BP, BOTAŞ
RF: Alternatif Kaynakların Kontrolü
RF: Alternatif Kaynakların Kontrolü
İlk aşamada 30 milyar metreküp boru hattı
RF: Alternatif Kaynakların Kontrolü
8 milyar metreküpe yükseldi
“Son Dakika”:
RF
Türkmenistan ve
Kazakistan’la
Anlaşma
İmzaladı
IHT: 20 Aralık 2007
“Rusya’dan
NABUCCO Projesi’ne
Darbe”
SonDakika.com: 20 Aralık 2007
Blue Stream and South Stream
Mavi Akım ve Güney Akım
Kaynak: Gazprom
RF Enerji Politikası
Tipik bir örnek: Ermenistan
ARMROSGAZ: Gazprom hissesi % 45’ten % 58’e
INTERUES’te Rus UES hissesi: 80 %
Gazprom İran-Ermenistan gaz boruhattının işletme
hakkını devraldı
RF, Armenian Telecom’un % 100 hissesine sahip
Rus UES, Metsamor Nükleer Santralı’nın % 100
hissesine sahip
RF İran ve Türkmenistan’ın Avrupa’ya ihraç
yollarını önemli oranda kontrol ediyor
Russia, Iran, and Qatar Consider Gas Troika –
Or Gas Cartel; October 22, 2008, RFERL, Bruce Pannier
Gazprom, Libya and the Gas OPEC;
(April 23, 2008)
RF ve Exxon
RF ve BP-TNK
AB-25 ve İthalat Bağımlılığı
Petrol
Toplam
Enerji
Gaz
Katı
Yakıtlar
Avrupa Gaz Tüketimi (2004): 515 milyar metre küp
Toplam
İç Üretim
Rusya
Norveç
K. Afrika
Diğer
Avrupa Potansiyel Gaz Temini (2030):
515 milyar metre küp
Toplam
İç Üretim
Rusya
Norveç
K. Afrika
Diğer
30
Denge için
Uygulanan Ortak AB enerji politikası var mı?
“Green Paper”, gibi bir takım ortak dökümanların
varlığına karşın, söylem ve uygulamalar farklı
yönde
Her ülke, kendi gerçekleri ve çıkarları
doğrultusunda, ortak politikadan farklı uygulamalar
yöneliyor
Baltık Gaz BH (Almanya-Rusya) Anlaşması, bunun
tipik bir örneği
Rus gazına artan bağımlılık, Avrupa için de sorun
Buna karşın, gerçekçi alternatiflerin önünde
engeller (teknik, ekonomik, politik) olması,
Rusya’nın etkinliğini arttırıyor
The pipeline will run
from Babayevo to the
Russian coast at
Vyborg
before going under the
Baltic Sea to the town
of Greifswald in NorthEastern Germany.
(55 bcm,
operational by 2010)
Enerji’de Hazar ve Karadeniz Boyutu
(Değinmeler)
Her ikisi de, alternatif petrol ve gaz
kaynakları bakımından çok önemli
potansiyel barındırıyor
Hazar’dan başlayan güzergahlar ile
Karadeniz/Türk Boğazları geçişleri,
kritik petrol ve taşıma yolları
Hazar Bölgesi Petrol Rezervleri
İspatlanmış
Ülke
Azerbaycan
Düşük Yüksek
7
İran
Kazakistan
Rusya
7
0.10
9
40
0.3
TOPLAM
Olası
Düşük
Yüksek
32
39
39
15
92
15.10
101
7
132
7.3
Türkmenistan
0.55
1.70
38
38.55
39.70
Özbekistan
0.30
0.59
2
2.30
2.59
186
203.20
235.7
TOPLAM
17.20 49.70
Kaynak: EIA, DOE, 2006 July
Hazar Petrol Üretimi (2010)
(Bin varil/gün)
Düşük
Yüksek
2030’a kadar Bölgesel Petrol Üretimi
milyon varil/gün
Hazar
Rusya
OPEC
Diğerleri
Hazar Petrol Üretimi (2010’a Doğru)
Milyon varil/gün
Hazar Bölgesi Gaz Rezervleri
(trilyon kübik fit)
Ülke
İspatlanmış
Olası
TOPLAM
30
35
65
0
11
11
Kazakistan
65
88
153
Rusya
?
?
?
Türkmenistan
71
159
230
Özbekistan
66.2
35
101
TOPLAM
232
328
560
Azerbaycan
İran
Kaynak: EIA, DOE, 2006 July
Hazar Gaz Rezervlerinin Dünyadaki Yeri
Hazar: Petrol İhracı
Batı Yönünde İhracat
CPC: (Kazak petrolü RF üzerinden Novorossisk’e, 520,000 v/g
kapasite; hedef 750,000 v/g artış)
Bakü – Tiflis - Ceyhan (BTC): (Gürcistan – Türkiye üzerinden
Akdeniz’e) Günde 1 milyon varil.
Trans-Hazar Boruhatları/Tanker geçişleri: Kazak petrolü
de tankerlerle Hazar’ı geçip, düşük hacimde BTC’ye
bağlanmaya başladı (Kasım 2008)
Doğu Yönünde İhracat
Kazakistan – Çin Boruhattı: 850 milyon dolar, 613 mil;
200,000 varil/gün. İlk aşama olan Atasu (Kuzeybatı
Kazakistan)’dan Çin’in Alatav Geçidi’ne (Alataw Pass)
(Kuzeybatı Sincan) Aralık 2005’te tamamlandı. 3 aşamalı.
Kaynak: EIA, Department of Energy, US
BTC Hissedarları
Hazar: Petrol İhracı
Kuzey ve Kuzeybatı’ya İhracat
“Kuzey” Erken Petrol Boruhattı
(Bakü’den Novorossisk’e)
Azerbaycan kesimini SOCAR, RF kesimini Transneft işletiyor
Ekim 1997’de işletmeye alındı; (100-220.000 varil/gün)
RF ve Azerbaycan arasında gaz konusundaki anlaşmazlıklara
bağlı olarak, 1 Nisan 2007’de petrol akışı durdu
“Batı” Erken Petrol Boruhattı
(Bakü’den Novorossisk’e)
İnşaat 1998’de tamamlandı
Mevcut kapasite: 150,000 varil/gün (Orijinal: 80-90,000 v/g)
BTC’nin devreye girmesinin ardından, Ekim 2006’da kapsamlı
revizyona alındı
BTC’deki patlama sonrası yeniden devreye alındı (BP)
Rusya’nın Gürcistan’a girmesiyle geçici devre dışı
Kaynak: EIA, Department of Energy, US
Batı ve Kuzey “Erken Petrol” Boruhatları
Kaynak:: Baker Botts
Hazar: Petrol İhracı
İran üzerinden ihracat (Swap)
Düşük miktardaki Türkmenistan ve Kazakistan petrolü,
Hazar tankerleriyle, İran’ın kuzeyindeki rafinerilere
taşınıyor. Buna karşılık olarak, Harg Adası (Basra
Körfezi)’nda eşdeğer petrol teslim alınıyor (Naftiran
Intertrade Co. (Nico), (NIOC’nin Lozan’da tescilli, bağlı
kuruluşu subsidiary)
İran Neka’daki “swap” ve dağıtım kapasitesini, 50,000
varil/günden 500,000 v/g’e çıkardı (Mevcut swaplar:
150,000 v/g). Neka yakınlarında, günde 250,000 varil
kapasiteli rafineri planlıyor
İran, Tebriz ve Tahran rafinerilerini de geliştirmeyi
(500,000 v/g Hazar petrolü işleyebilmesi için) planlıyor.
Kaynak: EIA, Department of Energy, US
http://media.ft.com/cms/f61f0e58-670b-11dd-808f-0000779fd18c.jpg
Hazar (Gürcistan) İhraç Limanları
Batum: Gürcistan’ın en eski limanı. Hazar petrolünün
demiryoluyla taşınıp, ihraç edildiği bir çıkış noktasıdır. Son
dönemde günde 200,000 varil taşıma sağlandı. 300,000 varil
kapasiteye çıkabileceği belirtilmektedir. RF – Gürcistan
krizinde, Karadeniz’e giriş yapan NATO gemilerinden biri
(Dallas) Poti Limanı’nda Rus yığınağı olması nedeniyle, bu
limana yanaşmıştır. Liman’ın mülkiyeti, 2008 yılında
Kazakistan’ın milli petrol şirketi KazMunayGaz’a devredilmiş
durumdadır.
Kulevi: Günde 200,000 varil petrol yükleme kapasitesi.
SOCAR’a ait. Limandan, daha ziyade demiryolu ile taşınan
petrol ürünleri ve az miktarda ham petrol yüklenmektedir.
Petrol ürünlerinin taşındığı demiryolunun geçtiği bazı
köprüler Rus uçakları tarafından bombalandığından, taşıma
bir süre aksamış; 25 Ağustos 2008’den itibaren yeniden
başlamıştır
Poti: Daha ziyade petrol ürünü ihracı. 140,000 varil/gün
kapasite
Hazar Petrol İhraç Boruhatları
Kaynak: EIA, DOE, 2008
Hazar (Azerbaycan): Gaz İhracı
G. Kafkasya (Baku-Tiflis-Erzurum) Gaz Boruhattı (SCP)
BTC’ye paralel, Gürcistan üzerinden, Erzurum’da Türkiye
gaz iletim ağına bağlanıyor.
Gürcistan, Türkiye (6.6 bcm) ve Yunanistan’a (3.6bcm)
Azerbaycan gazını ulaştırıyor
İtalya’ya uzanması için çalışmalar sürüyor (8 bcm).
NABUCCO hattına katkısı sınırlı ve sorunlu
Türkmen Gazı İhraç Yolları
Trans-Afgan Boruhattı (Proje)
Türkmen gazının Pakistan’a (ve oradan da
Hindistan’a) taşınmasını hedefliyor. Asya
Kalkınma Bankası, fizibiliteyi yaptı (2005).
Riskleri üstlenecek yatırımcı bulma zorluğu, gaz
kaynaklarının yeterliliği kuşkusu ve güvenlik
kaygıları hattın yapımını bugüne dek olanaksız
kıldı (yeni saha keşfi?/küresel ekonomik kriz?)
Körpece-Kurtköy BH (işletmede)
Türkmen gazı İran’a ulaşırken, İran’da üretiminin
bir kısmını Türkiye’ye ihraç ediyor (2007’de 6.16
bcm)
RF, Kazakistan ve Türkmenistan
“Pre-Caspian Gas” Boruhattı’nı
2008 sonu – 2009 başında İnşaya Başlamak İçin
Ortak Deklarasyon Yayınladı (12 Mayıs 2007)
1,200 km
up to 10 bcmpa
from Kazakhstan
500 km
up to 10 bcmpa
from Turkmenistan
Source: Gazprom
Türkiye: “Hub” mı Oluyor?
İran - Ermanistan
Gaz Boruhattı
(Aralık 2006’da devrede)
Toplam uzunluk: 140 km. Tebriz’den
İran/Ermenistan sınırına 100 km
Kapasite: 1.1 milyar metre küp. 2019’da
hedef: 2.3 milyar metre küp
Boru Çapı: 700 mm, 220 milyon USD
İran’ın vereceği gaza karşılık, Ermenistan da
elektrik verecek
Başlangıçta çap 1,420 mm iken, Rus baskısı
ile 700 mm sınırı geldi (Ermenistan içindeki
hattın kontrol hissesi Gazprom’un alt kuruluşu
ArmRosgazprom’a ait)
BTC, Batı ve Kuzey Erken Petrol BH,
G. Kafkasya Gaz BH
Source:http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Baku_pipelines.svg;
Thomas Blomberg
Karadeniz’e Çıkan Hazar ve RF Kaynaklı Petrol,
Türk Boğazları için Artan Risk Oluşturuyor
Fiziki risk
Politik risk
Türk Boğazları ve Petrol Taşımacılığı
Million barrels/day
3.14 million barrels/day in 2004
4 million barrels/day in 2010
Source: US Dept. Of Energy, 2007
Türk Boğazlarını “By-pass” Projeleri
Yuzhny-Brody
Caspian Pipeline Consortium
Costanta-Trieste
Odessa
Burgas-Vlore
Novorossisk
Tuapse
Baku-Supsa
Burgas-Alexandroupolis
Supsa
Kıyıköy-Saros
Bosporus Ünye-Ceyhan
Batumi
Dardanelles
Baku-Tblisi-Ceyhan
Ceyhan
Türk Boğazlarını “By-Pass Projeleri
Samsun (Ünye) - Ceyhan (70 milyon ton/yıl)
Trans-Trakya:
Kıyıköy-Keşan-İbrikbaba (Thrace Development-70 mty)
Kıyıköy-Keşan-İbrikbaba (Anadolu İnşaat-60 mty)
Saray-Ambarlı-Soros (Tunoil- 70 mty)
Kaynak: BOTAŞ
Burgaz – Dedeağaç (Alexandroupolis)
http://www.robertamsterdam.com/greece_turkey.gif
Türkiye: Boruhatları
(Gerçekleşenler ve Projeler)
Bakü Tiflis Ceyhan Petrol BH (3 Haziran 2006) ☺
Kerkük – Yumurtalık Petrol BH (işletmede; kesintili) (1987)
Rusya – Türkiye (Batı Gaz BH) ☺ (1987)
Mavi Akım Gaz BH (Rusya’dan, Karadenizin altı) ☺ (2003)
Türkiye-Yunanistan Gaz BH ☺
Güney Kafkasya (Şah Deniz) Gaz BH ☺ (2007’den beri)
İran – Türkiye Gaz BH (10 bcm) ☺ (2001’den beri işletmede)
Türk Boğazları’nı “By Pass” Petrol B. Hatları (?)
Trans Hazar Türkmenistan Gaz BH
Irak – Türkiye Gaz BH (10 bcm) ?
Mısır – Türkiye Gaz BH (4 - 8 bcm) ?
Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya Gaz
BH (Nabucco Projesi) ?
Mavi Akım’ın Uzatılması Gaz BH (İsrail-Hindistan) ?
Türkiye: Mevcut Petrol Boru Hatları
Baku-Tblisi-Ceyhan
50 million tons/year
Ceyhan
Haydar Aliyev Terminal
Iraq - Turkey (Kirkuk - Yumurtalık)
71 million tons/year
Mevcut Gaz Boru Hatları (İthal ve İhraç) ve LNG İthalatı
RF Batı Gaz BH
14 bcm
G. Kafkasya Gaz BH
(Azerbaycan)
6.6 bcm
Yunanistan’a
0.75 milyon metre küp
Blue Stream (Russia)
16 bcm
İran-Türkiye
10 bcm
LNG
(Cezayir: 4.2 bcm)
(Nijerya: 1.12 bcm)
Atılmış Olumlu Bir Adım
(Türkiye -Yunanistan Gaz Hattı) (İtalya’ya?)
0.75 – 3.6 bcm
Önerilen Boru Hatları
NABUCCO Gaz BH
Turkiye-Bulgaristan-RomanyaMacaristan-Avustury
31 bcm
Ünye-Ceyhan (PetroBHl )
70 milyon ton
İtalya’ya
Türkiye-Yunanistan
Gaz BH Uzatılması
(8 bcm)
Mavi Akım’ın
İsrail’e Uzatılması
Mısır’dan
4-6 milyar metreküp
Irak-Türkiye
Gaz Hattı
10 milyar metreküp
Türkiye: “Hub”
31 bcma
NABUCCO
PIPELINE
AHIBOZ
HUB
ITG/IGI
PIPELINE
12 bcma
CEYHAN HUB:
LNG
Kaynak: Saltuk Düzyol, BOTAŞ G. Müdürü
AB’nin Kaynak Çeşitlendirme Çabası:
NABUCCO ve Türkiye
“Harita”, yani Türkiye’nin jeostratejik konumu,
“köprü” konumu için olumlu bir alt yapı sağlıyor
Türkiye, zengin kaynaklarla, ithalat bağımlılığı
hızla artan ülkeler arasında “doğal köprü”. AB
raporları, Türkiye’yi “4. arter” olarak tanımlıyor
Türkiye, kendisi de büyük ölçekte bir tüketici
Bu konumu, binlerce kilometrelik boruhatlarının
ekonomikliğine katkı koyan, olumlu bir özellik.
Ancak; teknik (rezerv potansiyeli), ekonomik ve
jeo-politik engellerin aşılması kolay değil
“Mücadele”nin Farklı Boyutları
Ekonomik
(Ekonomik durgunluk?)
Üretici, tüketici ve transit ülkelerin farklı çıkarları
Teknik (Rezervler yeterli mi?)
Jeopolitik (ABD, RF, İran politikaları
kıskacında …)
NABUCCO (Gaz) BH Projesi
25 – 31 milyar metre küp
3300 kilometre
5.8 milyar $ = 4.6 milyar avro
OMV (Avusturya)
MOL (Macaristan)
Transgaz (Romanya)
Bulgargaz (Bulgaristan)
BOTAŞ (Türkiye)
RWE (Almanya)
RF’dan Karşıt Proje:
Güney Akım Gaz BH
Gazprom-ENİ (23 Haziran 2007: MOU)
Beregovaya’dan (RF) Varna’ya: Denizin altından
(900 km.)
Bir kol: Greece-Adriatic-South Italy
Alternatif kol: Bulgaristan-Romanya-MacaristanSlovenya-Makedonya-Arnavutluk-Karadağ-K. İtalyaAvusturya
Rusya-İtalya anlaşma imzaladı: 24 Kasım 2007
Rusya-Bulgaristan anlaşma imzaladı: 18 Ocak 2007
Rusya-Macaristan anlaşma imzaladı: 28 Şubat 2007
NABUCCO Ortakları:
Rus Gazına Bağımlılık Oranları
(milyar metreküp, %)
Avusturya: İthalat: 8.73 - Rusya’dan: 6.85 (78.5 %)
Macaristan: İthalat: 10.95 - Rusya’dan: 8.32 (75.9 %)
Romania: İthalat:
6.25 - Rusya’dan: 3.95 (63.2 %)
Bulgaristan: İthalat: 2.85 - Rusya’dan: 2.85 (100%)
Türkiye: İthalat:
30.50 - Rusya’dan: 19.65 (64 %)
Not: RWE 2008’de katıldı
Kaynak: BP Statistical Review of World Energy, June 2007
Nabucco’da Herşey Yolunda mı?
Arz Tarafı
Azerbaycan (RF, ekonomik ve teknik sorunlar)
Gürcistan (RF-ekonomik sorunlar)
İran (ABD ve AB-nükleer)
Irak (ABD, istikrarsızlık)
Mısır (İhracat için yetersiz rezerv)
Talep Tarafı (Ortaklar kararlılıklarını tekrarladılar: 14 Eylül 2007,
Budapeşte)
Avusturya (Baumgarten’da Gazprom’a depo devri)
Macaristan (G. Akım ortağı)
Romanya (Artan Rus baskısı)
Bulgaristan (G. Akım ortağı)
Türkiye (Rusya’ya aşırı bağımlılık)
Türkiye: Gaz İthalatı (2007)
(milyar metre küp) (%)
Rusya
Federasyonu
İran
23.20
63.5 %
6.16
17.0 %
Cezayir
4.28
11.9 %
Nijerya
1.42
4.0 %
Azerbaycan
1.28
3.6 %
36.34
100 %
Toplam
Kaynak: BOTAŞ, 2008
Rusya gazı kesti Ankara ürperdi
2 Ocak 2006, Akşam
İran gazı kesti, BOTAŞ Rus gazına güveniyor
4 Ocak 2007, Milliyet
İran’la İyi Niyet Protokolü
(13 Temmuz 2007) (Seçim: 22 Temmuz 2007)
Türkmen gazının İran üzerinden Türkiye’ye nakli ?
İran gazı, Türkiye üzerinden Avrupa’ya (ILSA?)
İran’dan gaz alımı (3-6 milyar kwh)
İran’da hidroelektrik ve gaz santralleri inşası (ILSA?)
(TPAO) G. Pars gaz sahasını geliştirecek
(Phases: 22, 23, 24) (ILSA?)
Bugüne dek anlaşma imzalanamadı
İran, gaz sevkinde, sorun çıkarıyor
ABD’den gaz tepkisi
17 Temmuz 2007, Sabah
ABD Dışişleri Sözcüsü McCormack,
İran enerji sektörüne yatırım için zamanın uygun
olmadığını savunurken "Bu dönemde İran ile iş
yapmak isteyip istemedikleri kararı, Türk
hükümetine, Türk kuruluşlarına aittir" dedi..
“ABD’ye rağmen İran’a yatırım?”
http://www.abvizyon.com/default.asp?git=6&haber=1613
http://anadoluhaber.blogspot.com/2007/07/trkiye-ve-irandan-abdye-gaz-resti.html
“Türkiye ve İran’dan ABD’ye gaz resti”
“İki komşunun işbirliği ABD’yi ilgilendirmez, önemli olan çıkarlar”
Güler: “İşbirliğine ABD olumsuz bakabilir. Ama biz de kendi ülkemizin enerji arz
güvenliği açısından, enerjide ülkelerle olan ilişkilerimiz açısından bunu
düşünmemiz lazım”
Gül: Önemli olan bizim çıkarımız Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, İran'la yapılan
gaz anlaşmasına ABD'den gelen tepkilere, "Türkiye kimseyi dinlemez. Önemli
olan bizim çıkarımız" sözleriyle rest çekti.
İran’la dalgalı ilişkiler..
(Yeni Şafak, 28 Kasım 2007)
Bakan Güler:
“Avrupalı İran gazı
istemezse, ŞahDeniz’i
devreye sokarız”
(AB Komisyonu
Sözcüsü Ferran
Terredellos
Espuny’nin İran’dan
gaz almayacağız
açıklamasına karşı)
İran Tarafından Kaynaklanan
Olumsuzluklar
İran’ın verdiği gazın, anlaşma koşullarıyla uyumlu
olmaması ve hemen her kış kesinti yaşanması,
İran’ın Güney Pars sahası ve diğer benzer projeler
için önerdiği “buy back” modelinin, yatırım için
uygun görünmemesi,
Toplam yatırım (TPAO) 8 – 10 milyar doları
bulabilir,
Diğer büyük şirketlerin, bu olumsuzluklara karşın
İran’a girme nedeni, söz konusu projelerin yanında,
başka (karlı) projelere de girme olanakları (LNG
terminali, rafineri, vb..)
İran Tarafından Kaynaklanan Olumsuzluklar
Projelerin karlılık oranları cazip olmaktan çok
uzak
Sahayı geliştirdiğinizde, işletmeyi de İran
tarafına devretmeniz isteniyor
Üretilecek gazı cazip bir fiyatla alma olanağınız
yok (“Net-back” kabul edilmiyor)
Yatırımınızı, gazla birlikte üretilen kondensatla
geri ödemeyi öneriyorlar
Önerilen anlaşma koşulları çok sayıda belirsizlik
ve olumsuzluk içeriyor
Geri ödeme süresi, koşulları, vb..
Daha ziyade bir “hizmet sözleşmesi” niteliğinde
Gaz fiyatı çok yüksek
Yabancı şirketler birer birer çekiliyor
“Total steps back from investing in Iran”;
FT.com, July 9, 2008
Total: “(Rezervler açısından) İki büyük ülkeyi
sistem haricinde bırakıp, sonra da petrol ve
gaz yok diyorsunuz. Şaşıracak ne var?”
Daha önce de,
Shell, REPSOL, Statoil ve INPEX yatırımlarını
askıya aldılar (FT.com)
Irak’ta ABD işgalinden bu yana,
Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı uzun
süre çalışmadı.
Türkiye’nin sadece transit geliri kaybı
1 milyar doların üzerinde…
“Yeni Proje”lerden önce, bu sorunun
çözülmesinde yarar var.
Irak - Türkiye Petrol BH Taşımaları
(1000 varil) (5 Ağustos 2008)
Kapasite: 1.40 milyon varil/gün
1999’da: 0.83 milyon varil/gün
2007’de: 0.40 milyon varil/gün
İnşaat şimdiden 2 yıl gecikti
(2008’den 2010’a)
Rusya’ya rağmen zor görünüyor..
3 Ekim 2005
Telif: OMV
5 Şubat 2008
(RWE de katıldı)
Hem RF hem de ABD politikaları
engel oluşturuyor
Azerbaycan
Rusya, 1 Ocak 2007’den itibaren gaz ihraç fiyatını
arttırdı (110’dan to 230 $’a)
İhraç için ayrılabilecek hacimler yeterli mi?
Gaz ihracında anlaşmazlık konuları (fiyat, miktar, transit)
İran:
ABD politikaları (ILSA)
Türkiye’nin değişen yaklaşımları/güvensizlik
Irak:
ABD politikaları, istikrarsızlık – iç çatışma
Mısır: Yetersiz ihracat miktarı
RF: Hem Türkiye, hem AB üzerinde etkili
26 February 2008
Turkish Foreign Minister Ali Babacan gave a
positive signal this week on possible Moscow
participation in the project.
Babacan: "We are open to including Russian gas in
Nabucco”.
When asked how Russia's possible participation
could be justified, given that Nabucco's main
object is reducing European dependency on
Russian gas, the same diplomatic sources
suggested that Europe's main concern was
"diversifying energy routes."
“Rus gazına bağlı olursa,
Nabucco hala Nabucco olur mu?”
This is not what Nabucco was, is and should be
about. Then it also means that European
investors will spend money on building the
Nabucco pipeline in order to receive gas from
Russia, so it would be an even additional service
to the Kremlin and Gazprom. So that's not a
good idea at all in my opinion," Socor stressed.
"Secondly; if Nabucco ends up carrying at least
in part Russian gas -- people talk about 50
percent -- then Nabucco will not be Nabucco
anymore; it will be something completely
different. It may still be called Nabucco but it will
not be Nabucco," he said.
Vladimir Socor:
“NABUCCO değil ama;
Rigoletto ya da Aida
olabilir”
"With Russian gas, it does not matter
whether this project is called
Nabucco or Rigoletto or Aida," he
repeated a joke he also made at the round-table
meeting, referring to the fact that the project was
named after an opera by the prominent 19th
century Italian composer Giuseppe Verdi.
“Gürcistan çatışması, İran’a ambargo
konusunda ayrışma yaratabilir”,
RFE/RL (21 Ağustos, 2008)
Daha önce 3 kez BM Güvenlik Konseyi’nde, İran’ın
nükleer programındaki belirsizlikler nedeniyle
ambargo kararını destekleyen Rusya, bu kez BM
Güvenlik Konseyi Üyeleri + Almanya’nın, İran’a ek
yaptırımlar getirilmesiyle ilgili yapacağı toplantıyı
“BM gündemi çok meşgul” diyerek reddetti
ABD’nin Afganistan’da da Rusya’ya gereksinimi var
Rusya’nın İran’a hem petrol ve gaz hem de nükleer
alanında daha fazla yaklaşması
Karikatür: “Oil War”, Kirk Anderson;
www.ccmep.org/2002_articles/oilwarcartoon.jpg
Türkiye: Enerji Sorunları
Türkiye’nin önemli enerji güvenliği sorunları var
(Aşırı bağımlılık, ithalat faturası, gaz deposunun
olmaması, uzun erimli anlaşmalar, vb..)
Akılcı çözümler geliştirebilmek için, bu sorunlar
doğru tanımlanmalı, profesyonelce ele alınmalı
Hem Türk yetkililer, hem de uluslar arası (küresel
ve bölgesel) aktörler, sorunlara ortak çözüm
geliştirebilirler
Enerji güvenliği sorunları, tek bir ülkenin sorunu
olmaktan çıkmıştır. Dünyanın herhangi bir
bölgesindeki arz kesintisi veya sorun, başta fiyatlar
olmak üzere, küresel ölçekte ve zincirleme
reaksiyon biçiminde etkili olmaktadır.
Ne Yapılmalı?
Türk yetkililer için:
Son derece yetersiz kullanılan yerli kaynakların
kullanımı arttırılmalı
Tek bir kaynağa bağımlılık, en aza indirilmeli. Elektrik
üretiminde gaz kullanım miktarı mümkün olan en alt
seviyeye indidirlmeli.
Enerji bürokrasisinde, politizasyon önlenmeli; kurumlar
özerkleştirilmelidir. Enerji kurumları dikey bütünleşik
yapıda yeniden yapılandırılmalıdır.
Enerji sektöründe serbestleşme ve özelleştirme, mutlak
çözüm değildir. Enerji sektörü, en stratejik alanlardan
biridi ve buna koşut politikalarla yönetilmelidir.
Enerji politikaları, güvenlik politikasıyla, dış politikayla,
ulaştırma, çevre ve tarım politikalarıyla entegre biçimde
planlamalıdır.
Ne Yapılmalı?
İşbirliği yapılan ülkelerin yetkilileri (Üretici veya
tüketici)
Türkiye enerji sektörünü objektif ve bilimsel olarak
değerlendirmeliler. Ülkenin haklı enerji güvenliği
kaygılarına adil olarak yaklaşmalılar.
Bu adımları atabilmek için, sadece resmi söylemle
yetinmemeli, bağımsız ve bilimsel diğer çalışmaları da
dikkate almalılar.
Sadece tek bir ülkenin/şirketin çıkarını gözeten
yaklaşımlar, sonuçta herkesin kaybetmesine neden
olabilir.
Sorunlarını çözemeyen ve yeni sorunlarla karşı karşıya
kalan bir Türkiye, köprü yerine, engel de oluşturabilir.
Türkiye’nin bir köprü olduğu doğrudur.
Ancak bu köprü, Avrupa’lı ülkeler gibi
“sakin sular” üzerinde uzanan bir
köprü değildir...
Paul Simon’ın ünlü şarkısındaki gibi,
“sorunlu”, hırçın sular üzerinde bir
köprüdür.
Turkey is
“A Bridge Over Troubled Waters”
Bu nedenle de,
üretici ve tüketici ülkelerin
transit ülkelerle, işin doğasına
uygun, profesyonel bir anlayışla
işbirliği yapmalarında sonsuz
yarar vardır..
Enerji Güvenliği,
çok boyutlu yaklaşım gerektirir
Enerji güvenliği, ulusal sınırlarda son bulmaz.
Üretim noktasından, tüketimdeki son noktaya
kadar uzanan bir zinciri kapsar.
“Enerji güvenliği” olgusunun
dış (jeopolitik),
iç (operasyonlar ve yatırımlar)
ve dönemsel (kısa ve uzun dönem) bileşenlerinin
varlığı, enerji sistemini kesintisiz sürdürebilmek
için, çok boyutlu ve uluslar arası bir politika
yaklaşımını zorunlu kılar
Kaynak: EIA, “Energy Security”
The Global Energy Scene
Turkey’s Role in this Energy Scene
at the Center of the Black and Caspian Seas
Ek Yansılar
Hazar Petrol Üretim Artışı (Önceki yıla göre)
Azerbaycan
Kazakistan
http://media.ft.com/cms/f61f0e58-670b-11dd-808f-0000779fd18c.jpg
Karadeniz Limanları
http://www.inflotww.sp.ru/images/blacksea.gif
IEA uyarıyor: Petrol yine 100
dolara çıkacak 5 Kasım 2008
BOTAŞ ve finansman sorunları
THE ENERGY STRATEGY OF RUSSIA
FOR THE PERIOD OF UP TO 2020
Ministry of Energy of the Russian Federation
Moscow
2003
Küresel Petrol Arama, Geliştirme ve Üretim Maliyetleri
(CERA, 2008) (Finding, development and production)
1 varil
Petrol
eşdeğeri
Sıvı üretim kapasitesi
milyon varil/gün