Temel Ağız-Diş Sağlığı Göstergeleri

Birlikte öğrenelim
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Temel Ağız-Diş Sağlığı Göstergeleri
Bahar GÜÇİZ DOĞAN
Toplumların ağız-diş sağlığı düzeyini gösteren ve durumun iyileştirilmesi için yapılan müdahalelerin, planların ve programların başarısının değerlendirilmesinde
kullanılan temel ağız-diş sağlığı ölçütleri, aynı zamanda
gruplara ve yere göre karşılaştırılabilir bilgilerdir. Bu ölçütlerin rutin sağlık kayıtlarından kolayca elde edilebilir
olmasına karşılık, ülkemizdeki diğer sağlık kayıtlarında
yaşanan sıkıntılar ağız-diş sağlığına ilişkin kayıtlar için
de geçerli olduğundan, ülke düzeyinde veya bölgesel
ölçütlere ulaşmak için temel ağız-diş sağlığı araştırmalarına gerek duyulmaktadır. Bu araştırmalarda başlıca
toplumu etkileyen ortak ağız-diş sağlığı hastalıkları ve
durumlarının prevalansı, toplumun alt gruplarında (ki bu
gruplar özel olarak hizmet gereksinimi olan gruplardır)
hastalığın düzeyi, şiddeti ve tedavi gereksinimi konusundaki varyasyonlar belirlenir (1).
Genel olarak toplumun ağız-diş sağlığı düzeyinin
belirlenmesinde Dünya Sağlık Örgütü’nce önerilen bazı
yaş/yaş grupları vardır. Bu yaşlar/yaş grupları şöyledir:
5 yaş, 12 yaş, 15 yaş, 35-44 ve 65-74 yaş grupları. Beş
yaş süt dişlerindeki çürük düzeyini belirlemede önemlidir ve çürük düzeyinde olan değişimleri diğer indeks
yaşlardaki daimi dişlerde olan değişimlerden çok daha
kısa sürede gösterir. On iki yaş, üçüncü azı dişleri dışında bütün daimi dişlerin sürmüş olduğu yaştır. On beş
yaşta daimi dişler 3-9 yıldır ağızdadırlar ve ağız ortamına
maruz kalmışlardır. Bu yaş aynı zamanda ergenlik çağında periodontal hastalık göstergelerinin değerlendirilmesi
için de önemli bir yaştır. Otuz beş-kırk dört yaş grubu,
erişkinlerin ağız-diş sağlığı durumunu incelemek için
standart izleme grubudur. Diş çürüklerinin tam etkisi,
ağır periodontal hastalığın düzeyi ve ağız sağlığına ilişkin hizmetlerin genel etkileri bu yaş grubuna ilişkin veriler ile izlenebilir. Altmış beş-yetmiş dört yaş grubu ise,
yaş dağılımındaki değişiklikler ve uzayan yaşam süreleri
ile birlikte önem kazanmıştır. Bu grup için toplanan veriler hem yaşlılar için uygun ağız-diş sağlığı hizmetlerinin
planlanması, hem de ağız bakım hizmetlerinin toplumdaki genel etkilerinin izlenmesi için gereklidir (2, 3).
Ağız sağlığına ilişkin ölçütlerin hesaplanmasına
temel olacak verilerin toplanması için Dünya Sağlık
Prof. Dr., Hacettepe Üniversitesi, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı, Ankara.
Yazışma adresi: Prof. Dr. Bahar Güçiz Doğan
HÜTF Halk Sağlığı AD, 06100, Ankara.
e-posta: [email protected]
40
Örgütü’nün geliştirdiği standart formların, kodlama sisteminin ve araç-gerecin kullanılması önerilmektedir (2,
4). Ağız muayenelerinin, standardizasyon ve kalibrasyon eğitiminden geçmiş ve %80 veya daha üst düzeyde
uyum sağlamış (2) diş hekimliği fakültesi mezunu diş
hekimleri veya 4.-5. sınıf öğrencisi diş hekimi adayları
tarafından yapılması gereklidir.
Toplumun ağız - diş sağlığı düzeyini göstermek üzere kullanılan temel ölçütler şöyledir:
• Çürük deneyimi prevalansı
• Tedavi edilmemiş çürüklü kişi yüzdesi
• Ortalama diş sayısı
• Ortalama çürük ve kayıp diş sayısı
• DMFT indeksi (Çürük, kayıp, dolgulu dişler indeksi)
• Dişsizlik yüzdesi
• Dental flüorozis
• Toplum periodontal indeks (Community periodontal
index-CPI)
Bunların dışında, Dünya Sağlık Örgütü ağız sağlığı
araştırmalarında klinik değerlendirmede incelenebilecek
diğer durumlar olarak ekstra oral muayene, temporomandibular eklem değerlendirilmesi, oral mukozanın değerlendirilmesi, mine opasiteleri/hipoplaziler, ataçman kaybı, tedavi ihtiyacı, protez durumu ve protez gereksinimi,
dentofasiyal anomaliler ile acil bakım ve konsültasyon
gereksinimini de tanımlamıştır.
Yukarıda belirtilen temel ölçütlerin tamamının
hesaplanması için dişlerin durumu ile toplum periodontal indeksin muayene formu üzerine Dünya Sağlık
Örgütü’nün standart kodlama sistematiği ile belirtilmesi gerekmektedir. Buna göre dişlerin durumu “sağlam”,
“çürük”, “dolgulu ve çürük”, “dolgulu, çürük yok”, “eksik, çürük nedeniyle”, “eksik, başka nedenle”, “fissür
sealant”, “köprü ayağı, özel kron veya veneer/implant”,
“sürmemiş diş (kron) / ekspoze olmamış kök”, ve “travma” olarak kodlanmaktadır (2, 5).
Toplum periodontal indeksin kodları ise “sağlıklı”,
“sond ile muayene edilmeden, doğrudan veya ağız aynası kullanılarak kanamanın gözlenmesi”, “sond ile muayene sırasında diş taşı saptanması, ancak sondun üstündeki
siyah bandın tümünün gözlenebilir olması”, “4-5 mm
cep (diş etinin kenarı sondun üstündeki siyah bant sınırları içinde)”, “6 mm veya daha derin cep (sondun üstündeki siyah bant görünmüyor)” şeklindedir (2, 6). Toplum
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Güçiz Doğan
periodontal indeks (Community periodontal index-CPI),
her kategoriye düşen kişi yüzdesi olarak ifade edilir. Bu
muayeneler sırasında özel olarak tasarlanmış, ucu 5,5
mm toplu, topun ucundan başlayarak 3,5 ve 5,5 mm’ler
arasında siyah bant bulunan, 8,5 ve 11,5 mm’lerde işaret
bulunan hafif CPI sondu kullanılır (bkz. Resim 1).
Çürük deneyimi prevalansı, en az bir dişinde doldurulmuş veya doldurulmamış çürük olan kişilerin yüzdesidir ve şöyle hesaplanır:
En az bir dişinde doldurulmuş veya doldurulmamış çürük olan kişi sayısı
Toplam kişi sayısı
dolgulu (filled) dişlerin toplamını gösterir. Bu indeks hesaplanırken 30 yaşın altındaki kişiler için kayıp diş sayısı
olarak yalnız “eksik, çürük nedeniyle” kodu almış dişler
hesaplamaya katılırken, 30 ve daha yukarı yaştaki kişiler
için hem “eksik, çürük nedeniyle”, hem de “eksik, başka
nedenle” kodları almış dişler hesaplamaya katılır. DMFT
hesaplamasında temel bütün daimi dişler yani, 20 yaş
dişlerini de içerecek şekilde, 32’dir. “Fissür sealant” veya
“köprü ayağı, özel kron veya veneer/implant” kodu almış
olan dişler DMFT hesaplamasına dahil edilmezler (2, 7).
30 yaş altındaki kişiler için DMFT=
Çürük diş + dolgulu çürük diş + dolgulu diş + çürük nedeniyle eksik diş
× 100
Tedavi edilmemiş çürüklü kişi yüzdesi, en az bir dişinde aktif, doldurulmamış çürüğü bulunan kişi yüzdesidir ve şöyle hesaplanır:
En az bir dişinde aktif, doldurulmamış çürük
olan kişi sayısı
Toplam kişi sayısı
30 yaş ve üstündeki kişiler için DMFT=
Çürük diş + dolgulu çürük diş + dolgulu diş + çürük veya başka nedenle eksik diş
Dişsizlik yüzdesi, muayene formunda bütün dişleri
“eksik, çürük nedeniyle” ve “eksik, başka nedenle” veya
“sürmemiş diş (kron) / ekspoze olmamış kök” kodu almış
olan kişilerin yüzdesidir; hesaplama şekli şöyledir:
× 100
Ortalama diş sayısı, ağızda bulunan ve “sağlam”,
“çürük”, “dolgulu ve çürük”, “dolgulu, çürük yok”, “fissür sealant” veya “köprü ayağı, özel kron veya veneer/
implant” kodu almış olan bütün dişlerin toplanıp kişi sayısına bölünmesiyle hesaplanır.
Dişsizlik yüzdesi=
Toplam diş sayısı
Toplam kişi sayısı
Ortalama kayıp diş sayısı=
Toplam kişi sayısı
× 100
Dental flüorozisin değerlendirilmesinde Dean indeksinin kullanılması önerilmektedir (2, 8). Değerlendirme
en fazla etkilenmiş iki diş üzerinden yapılır. Eğer iki diş
eşit şekilde etkilenmemişse, daha az etkilenmiş olanın
indekse göre aldığı skor kaydedilir. İndekste skorlama
“normal”, “şüpheli”, “çok hafif”, “hafif”, “orta”, ve “şiddetli” şeklinde yapılır ve her skora düşen kişi sayısının
yüzdesi olarak ifade edilir.
Ortalama çürük diş sayısı hesaplanırken “çürük” ve
“dolgulu ve çürük” kodu almış dişler toplanıp kişi sayısına bölünür. Ortalama kayıp diş sayısı ise “eksik, çürük
nedeniyle” ve “eksik, başka nedenle” kodları almış dişlerin ortalamasıdır.
Ortalama çürük diş sayısı=
Toplam çürük veya başka
nedenle eksik diş
+
sürmemiş diş (kron) / ekspoze olmamış kök sayısı
Toplam çürük ve dolgulu
çürük diş sayısı
Toplam kişi sayısı
® KAYNAKLAR
Toplam çürük veya başka
nedenle eksik diş sayısı
1. Sheiham A, Spencer J. Health needs assessment. In: Pine
CM, editor. Community oral health. Bath-Great Britain:
Elsevier Sciences Limited; 2002 p39-54.
2. WHO. Oral Health Surveys-Basic Methods. 4th Edition.
World Health Organization, Geneva, 1997.
3. “Pathfinder” surveys. http://www.whocollab.od.mah.se/
expl/pathfinder.html. Erişim tarihi: 26.11.2007.
4. Gökalp S, Güçiz Doğan B: Türkiye Ağız-Diş Sağlığı Profili,
2004. T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile
Planlaması Basımevi, 2006, s. 31-32, 140-168.
5. Dentition status and treatment need.
http://www.whocollab.od.mah.se/expl/orhsurvey97.html.
Erişim tarihi: 26.11.2007.
6. Community Periodontal Index (CPI).
http://www.whocollab.od.mah.se/expl/orhcpitn97.html.
Erişim tarihi: 26.11.2007.
7. Caries Prevalence: DMFT and DMFS.
http://www.whocollab.od.mah.se/expl/orhdmft.html.
Erişim tarihi: 26.11.2007.
8. Dental fluorosis. http://www.whocollab.od.mah.se/expl/
orhfluor97.html. Erişim tarihi: 26.11.2007.
Toplam kişi sayısı
Resim 1. CPIDMFT
sondu (3).
indeksi, çürük (decayed), kayıp (missing) ve
11.5 mm
8.5 mm
5.5 mm
3.5 mm
0.5 mm
Resim 1. CPI sondu (3).
41
Duyurular
® 12 Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 21-25 Ekim
® 7th International Conference on Health
2008 Ankara
Economics, Management and Policy, 10-13
Temmuz 2008, Atina, Yunanistan.
www.halksagligi2008.org
www.atiner.gr/docs/Health.htm
® EUPHA 2008 conference: I-health: innovation
® Health Economics And Global Renaissance-7th
and health in Europe. Lizbon, Portekiz, 6-8
November 2008
European Conference on Health Economics,
23-26 Temmuz 2008, Roma, İtalya
http://www.eupha.org/html/menu3_2.html
http://www.echeroma2008.eu
® 12. Dünya Halk Sağlığı Kongresi 27 Nisan-1
® The 12th Biennial Congress of the European
Mayıs 2009 İstanbul
Society for Health and Medical Sociology ESHMS: Health and Wealth in East and West:
Divergence and Convergence in Europe, 2830 Ağustos 2008, Oslo, Norveç.
http://www.t-hasak.org
® 13. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi 12.
www.hio.no/eshms
Dünya Halk Sağlığı Kongresi ile ortaklaşa
düzenlenecektir
® 13th Annual meeting of the European
® ASPHER 2008 conference Innovation and
Association of Dental Public Health, 4-6
September 2008, Heidelberg, Almanya
modernization in research and education in
public health, 5-6 November 2008
www.eadph2008.de
www.aspher.org
® 8th IUHPE European conference on health
® Annual conference 2008 of the UK Faculty of
promotion and education, 9-13 September
2008, Torino, Italya
Public Health: Challenging problems, sharing
solutions: working together for public health,
3-5 Haziran 2008, Cardiff, İngiltere.
http://www.hp08torino.org/
http://www.publichealthconferences.org.uk/
® International Congress on Migration and
travel medicine: the Challenge of the New
Schengen Border of Hungary, 2-4 Ekim 2008,
Macaristan.
® EURO-URHIS conference: improving health
in European urban areas: the role of urban
health indicators, 10-11 Haziran 2008,
Brüksel, Belçika.
http://infektologia.aok.pte.hu/congress
[email protected]
® Annual congress European Respiratory
Society, 4-8 Ekim 2008, Berlin Almanya
® The Politics of Health, 25 - 27 Haziran 2008,
www.ersnet.org
Atina, Yunanistan.
www.ehma.org
42
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Temel İlkeler
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ’NİN TEMEL İLKELERİ
da 2.5 cm boşluk kalacak şekilde, Times New Roman
yazı karakteri kullanılarak, 12 punto ve iki satır aralıklı
olarak, MS Word programında yazılmalıdır. Yazarlara
yazılarının bir kopyasını saklamaları önerilir. Yayınlanmadan önce makalenin içeriği konusunda uzlaşmak yazarların sorumluluğunda olduğundan, tüm yazılar yazarların her birince imzalanmalıdır.
YAZARLARA AÇIKLAMALAR/BİLGİLER
Toplum Hekimliği Bülteni yılda 3 kez (4 ayda bir)
Ocak, Mayıs ve Eylül aylarında çıkar. Toplum Hekimliği
Bülteni içeriğinde, halk sağlığı alanı ile ilgili olan “afetler ve sağlık”, “ağız ve diş sağlığı”, “bulaşıcı hastalıklar”,
“çevre sağlığı”, “çocuk ve adolesan sağlığı”, “epidemiyoloji”, iş sağlığı”, “kadın sağlığı”, kronik hastalıklar”,
“mezuniyet öncesi ve sonrası halk sağlığı eğitimi”, “nüfus bilimi”, “okul sağlığı”, “ruh sağlığı”, “sağlık eğitimi”,
“sağlık ekonomisi”, “sağlık yönetimi”, “sağlığın sosyal
boyutu”, “tıbbi antropoloji”, “tıbbi etik”, “toplum beslenmesi”, “yaralanmalar ve şiddet koruma ve kontrolü”
gibi konulara yer verir. Basılan yazıların, özetler de dahil
olmak üzere, yayın hakkı Toplum Hekimliği Bülteni’ne
aittir; izinsiz basılamaz ve/veya çoğaltılamaz. Derginin
kısaltılmış adı TOPLUM HB şeklindedir.
Yazılarda bulunması gereken bölümler: Kapak sayfası, başlık sayfası, Türkçe özet, İngilizce özet ve başlık,
giriş ve amaçlar, yöntem, bulgular, tartışma ve sonuç,
kaynaklar, istenirse teşekkür, tablolar, şekiller, grafikler,
resimler. Çalışmayı parasal ve/veya teknik olarak destekleyen kaynaklar varsa, kapak sayfasında dip not olarak
belirtilmelidir. Tüm sayfaların sağ alt köşede başlık sayfasından itibaren numaralandırılması gerekmektedir.
A. Kapak Sayfası
Kapak sayfasında, yazının daha önce, özeti dışında,
yayınlanmadığı ya da yayınlanmak üzere herhangi bir
yere gönderilmediği, yazarların yazının son halini okuyarak onayladıkları, yazı ile ilgili her türlü sorumluluğu
üstlendikleri belirtilmeli ve yazarlarının tümünün imzaları bu metnin altında yer almalıdır. Yazarlar çalışmayı
yürüten kişiler olmalıdırlar. Çalışmayı destekleyen ya da
çalışma ile ilgili danışılan kişilerin adları gerekiyorsa teşekkür bölümünde anılmalıdır.
YAZI TÜRLERİ
A. Araştırma makaleleri
Bilimsel yöntem ve kurallara uygun olarak yapılmış
araştırmalar bu kapsamdadır. Gönderilen yazıların daha
önce, özeti dışında, herhangi bir yerde yayınlanmamış
ya da yayın için kabul edilmemiş olması gereklidir. Araştırma makaleleri, özet dahil olmak üzere, 4000 sözcüğü
aşmamalıdır. Sözcük sayısı başlık sayfasında yer almalıdır.
B. Başlık Sayfası
B. Çağrılı Yazılar/Derlemeler
Dergide yayınlanmak üzere gönderilen yazıların tarafsız bir biçimde değerlendirilebilmesi için, yazarların
ad-soyad ve adreslerinin yalnız başlık sayfasında yer alması gerekmektedir. Yazının başlığı olabildiğince kısa
ve bilgilendirici olmalıdır. Başlık sayfasında, yazarların
ad-soyad, unvan ve çalışma adresleri ile birlikte her
türlü yazışmanın yürütüleceği yazara ait yazışma adresi, telefon ve faks numaraları, elektonik posta adresleri
bulunmalıdır. Eğer yazı herhangi bir bilimsel toplantıda
sunulmuş ise, toplantının adı, yeri ve tarihi belirtilmelidir. Metin, özet ve kaynaklar dahil, tablolar, grafikler
ve şekiller hariç olmak üzere, sözcük sayısı bu bölüme
yazılmalıdır.
Dergide yayınlanacak çağrılı yazı/derleme türündeki
yazılar editörler kurulu tarafından önceden planlandığı
için, en yeni bilgileri kapsamlı biçimde gözden geçiren
ve tartışan davetli yazılar bu kapsamda yayınlanacaktır.
Çağrılı yazılar/derlemeler, özet dahil olmak üzere, 5000
sözcüğü aşmamalıdır. Sözcük sayısı kapak sayfasında
yer almalıdır. Çağrılı yazı/derleme yazılar kendine özgü
alt başlıklardan oluşabilir.
C. Editöre Mektuplar
Bu bölümde, dergide son iki sayıda yayınlanmış olan
yazılara yönelik görüşler ve katkılar yer alacaktır. Orijinal bir çalışma olarak hazırlanmamış ve hazırlanamayacak bilgilerin iletilmesi amacıyla oluşturulduğundan
kısa-öz olmalı, 400 sözcüğü aşmamalı, özet içermemeli,
kaynaklar sınırlı olmalıdır.
C. Özet ve Anahtar Sözcükler
Başlık sayfasından sonra, sıra ile Türkçe ve İngilizce özetler başlıkları ile birlikte ayrı ayrı sayfalarda yer
almalıdır. Özetler 250 sözcüğü aşmamalıdır. Özetlerin
başında Türkçe ve İngilizce başlık, sonunda ise mutlaka
Index Medicus’a göre seçilmiş en çok 5 (beş) anahtar
sözcük yer almalıdır. Özetler şu alt başlıklar ile yazılmalıdır: Amaç(lar) [Objective(s)], Yöntem [Method],
Bulgular [Findings], ve Sonuç [Conclusion]. Derleme yazıların özetleri, derlemenin önemli noktalarının kısa bir
değerlendirmesi olmalıdır.Türkçe anahtar sözcükler, İngilizce anahtar sözcüklerin tam Türkçe karşılıkları olma-
D. Kısa raporlar
Araştırma özetleri bu kapsamdadır. Kısa raporlar,
kaynaklar hariç, 1000 sözcüğü aşmamalıdır.
YAZIM KURALLARI
Derginin yayın dili Türkçe’dir. Yazılarda Türk Dil Kurumu yazım kurallarına uymak esastır. Yazılar, standart
A4 boyutlarına (21 X 29.5 cm) beyaz kağıda, dört kenar43
Temel İlkeler
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
lıdır. Kullanılan anahtar sözcüğün Index Medicus’ta yer
alan anahtar sözcükler arasında olup olmadığı internette
“NLB MeSH Browser” sayfasından kontrol edilebilir.
de “basımda” ibaresi ile ve yazının basılacağı yayının
adı ve tarih ve/veya sayı belirtilerek gösterilebilir. Altı
yazardan fazla sayıda yazarlı eserlerde ilk altı yazarın adı
kurallara uygun olarak yazılmalı, devamında Türkçe kaynaklarda “ve diğerleri”, yabancı dille yazılmış kaynaklarda “et al” yazarak yazar adlarının yazımı tamamlanmalıdır. Yayınların adları Index Medicus’ta geçtiği şekilde
kısaltılarak yazılmalıdır. Index Medicus’ta yer almayan
yayınların adlarının kısaltılmadan yazılması gerekmektedir. Kaynaklar aşağıda belirtildiği şekilde, iki satır ara
ile yazılmalıdır.Bülten’in yazım kurallarına uygun olarak
yazılmamış olan kaynaklar, uygun düzeltmelerin yapılması için yazar(lar)a geri gönderilecektir.Kitap ve makale
başlıkları “düz cümle” formunda (yalnız ilk sözcüğün ve
özel isimlerin baş harfleri ile kısaltmalar büyük harf olacak şekilde) yazılmalıdır. Başlıklar italik yazılmamalıdır.
Yazar adlarında noktalama düzenine dikkat edilmelidir.
Örneğin, “Doe, J” değil, “Doe J”.
D. Ana Metin
Giriş ve Amaç(lar): Okuyucuyu incelenen sorun/
konu ve diğer yazarların bu konudaki bulguları hakkında
bilgilendirmek amaçlanmalıdır. Çok önemli makaleler
referans olarak kullanılmalı ve çalışmanın amacı hakkında açık ve ayrıntılı bilgi verilmelidir.
Yöntem: Çalışmada kullanılan yöntemler ve veri
toplama biçimi ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Yöntemle ilgili daha önce yayınlanmış olan yazılar kaynak
gösterilmelidir.
Bulgular: Çalışmadan elde edilen bulgular hiçbir yorum olmaksızın açıklanmalıdır. Tablo, şekil veya grafiklerdeki veriler ve yapılan analizler ayrıntılı olarak açıklanmalıdır.
Tartışma ve Sonuç: Bulgular, diğer yazarların önceki
çalışmalarındaki bulgularla ilişkilendirilir ve bu veriler
üzerine yorum yapılır. Bu bulguların alanına katkıları da
açıklanmalıdır. Verilere dayalı öneriler getirilmelidir.
Bir dergideki makale kaynak gösterildiğinde, cilt,
sayı, sayfa gibi numaraları ayıran iki nokta üst üste veya
noktalı virgül işaretinden sonra boşluk bırakılmamalıdır. Örneğin, “…Vol 1; 63: 320-328.” değil, “… Vol
1;63:320-328.”
E. Tablolar, Grafikler, Şekiller
Her tablo/grafik/şekil ayrı sayfaya olmak üzere,
kaynaklar dan sonra yer almalıdır. Her tablonun/grafiğin/şeklin, metinden bağımsız olarak kim, ne, nerede,
ne zaman sorularına yanıt verecek şekilde tanımlayıcı
bir başlığı olmalıdır.Tablo/grafik/şekil ile ilgili başlık ve
açıklamalar tablonun verildiği sayfada verilmelidir. Yazıda en çok beş tablo yer almalıdır. Tablolar, Bülten’in
yayın stiline uygun olarak değiştirilebilir.Grafikler/şekiller en çok iki adet olmak üzere, tablolardan sonra yer
almalıdır. Yazının kabulünden sonra orijinal kopyaları
disket ile gönderilmelidir. Tam sayfayı kaplayan tablolar/grafikler/şekiller basılmayacaktır; yazarların bu bilgiyi metin içinde vermeleri gerekmektedir. Fotoğraf kabul
edilmeyecektir.
Standart Dergi Makalesi gösterimi: Yazar(lar). Başlık.
Derginin adı ve yılı;cilt:sayfalar. Örneğin, “Silverstone
PH, Lemay T, Eliot J, Hsu V, Starko R. The prevalence of
major depressive disorder and low self-esteem in medical inpatients. Can J Psyciatry 1996;41:67-74.”
Kitap Bölümü gösterimi:
Yazar(lar). Bölüm başlığı. İçinde: editör(ler)in ad(lar)ı,
editör(ler). Kitabın başlığı. Basıldığı yer: Basımevi; Basım
yılı.sayfalar.Örneğin,”Flach F. The resilience hypothesis
and post traumatic disorder. In: Wolf ME, Mosnaim AD,
editors. Post-traumatic stres disorder: etiology, phenomenology, and treatment. Washington (DC): American
Psychiatric Press; 1990 p37-45.”
Konferans Sunumu (tebliğ): Yazar(lar). Başlık. Tebliğ
(sunumun yapıldığı konferansın adı) da sunulmuştur;
konferansın tarihleri; konferansın yeri. Örneğin, “Labrie
F. Androgen Deficiency syndrome in women: role of
androgen and their precursor DHEA in women. Paper
presented at the Female Sexual Function Forum; October, 2001;Boston (MA).”
F. Dipnot
Tablo kapsamındaki herhangi bir konunun belirtilmesi için (*) gösterimi ile dipnot kullanılabilir. Bu özel
durumun açıklaması hemen tablonun altında, 10 punto yazı karakteri ile belirtilmeli, bunun dışında metinde
dipnot kullanılmamalıdır.
G. Kaynaklar
Kaynaklar metin içinde geçtikleri sıra ile numaralandırılarak listelenecektir. Yazı içinde kaynaklar ilgili satırın sonunda, kaynak numarası parantez içinde yazılarak
gösterilecektir. Örneğin, “HIV infekte bir anneden bebeğine virüsün bulaşma riski %50 dolayında bulunmuştur
(5)” gibi. Kaynakların doğruluğundan yazarlar sorumludur. Kişisel haberleşmeler/yazışmalar kaynak olarak belirtilmemelidir. Kişisel görüşmelerin metin içinde gösterimi şöyle olmalıdır: (kaynak kişinin adı, tarihi ve kişisel
görüşme) veya (basılmamış gözlem). Yayına kabul edilmiş ancak henüz yayınlanmamış eserler, kaynak listesin-
Elektronik ortam kaynakları:
Elektronik ortamdan aktarılan kaynaklar basılı kaynaklarda olduğu gibi gösterilecek, en sona elektronik
adres ve kaynağa erişim tarihi belirtilecektir. Örneğin,
“Webster T. Commentary: Does the sectre of ecologic
bias haunt epidemiology?. Int J Epidemiol 2002;31:161162. http://ije.oupjournals.org/cgi/content/full/31/1/161,
16.10.2003.”
Diğer konular için “Uniform Reguirements for Manuscript Submitted to Biomedical Journals (Ann Intern
Med 1997;126:26-47) isimli yazı incelenebilir.
44
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ • Cilt 26, Sayı 2, Mayıs-Ağustos 2007
Temel İlkeler
H. Teşekkür
da hayvan haklarını koruduklarını ve kurumlarının etik
kurullarından onay aldıklarını belirtmek zorundadırlar.
Vaka sunumlarında hastanın kimliğinin ortaya çıkmasına
bakılmaksızın hastalardan “bilgilendirilmiş olur” (informed consent) alınmalıdır. Eğer makalede doğrudan ya
da dolaylı ticari bağlantı veya çalışma için maddi destek
veren kurum mevcut ise yazarlar; kullanılan ticari ürün,
ilaç, firma… ile ticari hiçbir ilişkisinin olmadığını ve varsa nasıl bir ilişkisinin olduğunu (konsültan, diğer anlaşmalar) kaynaklardan önce bildirmek zorundadır.
Teşekkür, çalışmanın bir bölümünde katkı sağlayan
kişiler içindir; 4 satırı geçmemelidir. Teşekkür edilen kişinin de bu konuda izninin alınmış olmasından yazar(lar)
sorumludur.
YAZILARIN DERGİYE GÖNDERİLMESİ
Yayınlanmak üzere gönderilen makaleler için Kontrol Listesi:
1. Editöre yazılmış mektup
2. Yazışmalar için ilgili yazarın adres, telefon, faks ve
e-posta bilgileri
3. İmzalı yayın hakkı devir formu (EKTE)
4. Şekil ve tablolarda dahil makalenin 3 kopyası
5. Makalenin elektronik kopyası (diskette, editör isterse
CD’de-çalışmanın yayına kabul edildiği bildirildikten
sonra)
6. Bütün şekil, tablo ve grafikler
7. Türkçe ve İngilizce Makalenin Adı
8. Özet (250 kelime)
9. Anahtar sözcükler (en fazla beş)
10.Uygun bölümlere ayrılmış makale
11.Tam ve doğru kaynaklar listesi
12.Bütün kaynaklar makalede metin içinde geçtikleri
sıra ile numaralandırılarak parantez içinde yazılmış
olmalı
Orijinal makalenin yanında üç kopyanın yazı işlerine
gönderilmesi gerekmektedir. Bütün yazışmalar, iletişimi
yapacak olan yazar ile yapılacaktır. Yazının başında, yayın için gönderildiğini ve bütün yazarlar tarafından okunduğunu belirten bir mektup yer almalıdır. Makalelerin
etik kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır.
İLETİŞİM
Yazarlar, makalenin yazı işlerinin eline geçtiği konusunda bilgilendirileceklerdir; bu sırada yazılarına verilen
numara da bildirilecektir. Bu numara daha sonra yapılacak
bütün yazışmalarda veya telefon ile yapılan görüşmelerde
belirtilmelidir. İletişimde bulunulacak olan yazar, adres
değişikliklerini Bülten’e bildirmek zorundadır. Dergiye
gelen yazılar, sonuç ne olursa olsun, geri gönderilmez.
Derginin bilimsel yazışma adresi:
Toplum Hekimliği Bülteni, Hacettepe Üniversitesi
Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, 06100, Sıhhiye, Ankara.
Telefon: 90. 312. 305 15 90
Faks: 90. 312. 311 00 72
e-posta: [email protected]
YAZILARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
Bütün yazılar orijinalite, geçerlilik ve içerik ve sonuçların önemi yönünden değerlendirilecekledir. Gerekli
görüldüğü durumlarda hakemlerin görüşleri yazarlara gönderilebilir. Bütün hakem raporları isimsiz olarak
gönderilecektir. Yazarlar editörün son kararı konusunda
bilgilendirileceklerdir. Gönderilen her yazının kabul
edilip edilmediği yazışma adresine en geç üç ay içinde
bildirilir.
BİLİMSEL SORUMLULUK
Tüm yazarların gönderilen makalede akademik-bilimsel olarak doğrudan katkısı olmalıdır. Makaledeki çalışmayı planlamalı veya yapmalı, makaleyi yazmalı veya revize
etmeli, son halini kabul etmelidir. Makalelerin bilimsel
kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır.
KABUL EDİLEN YAZILAR
Yayına kabulden sonra, dizgi aşamasında yazının
son halinin bir kağıt kopyası ile birlikte, Microsoft Word
yazılım programı ile yazılmış bir disket kopyasının da
Bülten yazı işlerine gönderilmesi gerekmektedir.
ETİK SORUMLULUK
Dergi, “İnsan” öğesinin içinde bulunduğu tüm çalışmalarda Helsinki Deklarasyonu Prensiplerine uygunluk
(http://www.wma.net/e/policy/b3.htm) ilkesini kabul
eder. Bu tip çalışmaların varlığında yazarlar, makalenin
YÖNTEM bölümünde bu prensiplere uygun olarak çalışmayı yaptıklarını, kurumlarının etik kurullarından ve
çalışmaya katılmış insanlardan “bilgilendirilmiş olur”
(informed consent) aldıklarını belirtmek zorundadırlar. Çalışmada “hayvan” öğesi kullanılmış ise yazarlar,
makalenin YÖNTEM bölümünde Guide for the Care
and Use of Laboratory Animals (www.nap.edu/catalog/5140.html) prensipleri doğrultusunda çalışmaların-
YAYIN HAKKI
Yazıların yayınlanmak üzere kabulünden sonra her
türlü yayın hakkı “Toplum Hekimliği Bülteni”ne aittir.
Dergide yayınlanan yazılar için yazar(lar)a herhangi
bir ücret ya da karşılık ödenmez. Yazıların içeriğindeki
görüşlerden yazar(lar) sorumludur. Yazar(lar)ın, yazıya
konu olan veri tabanını ve araştırma ile ilgili belgeleri en
az 2 (iki) yıl saklamaları gerekmektedir. Dergi, yazısı yayınlanmış olan her yazara bir adet olmak üzere iletişim
adresine gönderilir.
45
TOPLUM HEKİMLİĞİ BÜLTENİ
YAYIN HAKKI DEVİR FORMU
Biz, aşağıda isimleri olan yazarlar, ................................................................................................. başlıklı makalenin yazılmasının yanı sıra, çalışmanın planlanması, yapılması, ve verilerin analiz edilmesi aşamalarında da aktif olarak rol aldığımızı ve bu çalışma ile ilgili her türlü sorumluluğu kabul ettiğimizi beyan
ederiz. Makalenin geçerli bir çalışma olduğuna inanıyoruz. Makalenin son hali hepimiz tarafından gözden
geçirilmiş ve yayınlanması uygun bulunmuştur. Ne bu makale ne de bu makaleye benzer içerikte bir başka
çalışma hiçbir yerde yayınlanmamış veya yayınlanmak üzere gönderilmemiştir. Gereken durumda makale
ile ilgili bütün verileri editörlere göndermeyi garanti ediyoruz. Toplum Hekimliği Bülteni’nin bu makaleyi
değerlendirmesi ve yayınlaması durumunda, makale ile ilgili tüm ‘copyright’ haklarımızı Toplum Hekimliği
Bülteni’ne devrettiğimizi beyan ve kabul ederiz.
Yazar İsmi* Tarih İmza
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
*Tüm yazarlarca imzalanacaktır
46