docManastır Tıbbı
download 
Şikayet Transkript
Manastır Tıbbı
MANASTIR TIBBI (Monastic Medicine) • Hipokratik-Galenik Tıp ekolunun devamı • Cerrahi teknikler bilinmesine rağmen, yüksek enfeksiyon riski nedeniyle zorunlu haller dışında pek uygulanmıyor • Tam olarak hangi hastalıkların nasıl tedavi edildiklerine ait ayrıntılı bilgilere sahip değiliz ! Manastır Tıbbı • Manastırdaki iyileşme sadece fiziksel değil, dini, uhrevi öğelerin de iyileşmede rol aldığı kabul ediliyor • Azizlerin kemiklerinin bulunduğu yerlere özel bir iyileştirme potansiyeli atfediliyor. Sekizinci Yüzyıl • 707, Şam, ilk hastane benzeri yapı, Halife I. Velid (Xenodocheion, Xenon, Nosocomieon) • 750, Bağdad, Abbasi Halifesi Mansur, ibn Bahtişu • 786 Harun Reşid, Bimaristan (Pers ve Hindu tıbbi gelenekleri egemen) Dokuzuncu Yüzyıl • 813, Bağdad, Halife Memun, Yunancadan ve Süryaniceden çeviri faaliyetleri, HipokratikGalenik Tıbbın egemen olması • Büyük şehirlerin fethedilmesi ile birlikte, İslam devletinin nüfusunun artması, buna paralel olarak özellikle büyük şehirlerde sağlık ve hayır kurumlarına olan ihtiyacın artması • Finansman sorunu ! Vakıf Müessesesi ! • Vakıf kelimesinin anlamı • İlk vakıf ne zaman oluşturuldu • Osmanlı medeniyetinde vakıfların önemi • Osmanlı döneminde hemen tüm Sağlık kurumları vakıflar aracılığı ile yapılandırılmıştır. Vakıf Müessesesi ! • Daru’r-raha Vakfı: Rükneddin bin Kemaleddin Ahmed bin Rahat bin Hattab, 1320. Vakıf Müessesesi ! • Gelirler 5’e bölünüyor • 1. hisse Personel maaş ve giderlerine, mübarek gecelerde helva, aydınlatmaya • 2. hisse oğlu Ömer Bey’in ve onun küçük kızı Dilşad’ın ihtiyaçlarına • 3. hisse yaşlı, muhtaç kadınların teçhiz ve tekfinine, ama ve cüzzamlılara yardım • 4. hisse ismi belirlenen şahıslara para yardımı • 5. hisse mütevellilere İlginç bazı Vakıflar • Leylek vakfı: Leyleklerin beslenmesi için her yıl 100 kuruş (Mürselli İbrahim Ağa, 1307) • Piknik Vakfı: Talebeler her yaz ğikniğe götürülecek (1731) İSLAM TIBBI • Tıbb-ı Nebevi Tıbb-ı Nebevi • İslam coğrafyasında gelişen tıp tarihi üzerine çalışan bilim adamlarının bir kısmı “İslam Tıbbı” adını verdikleri …., ayetler ve hadisler ışığında oluşan bir yapı olarak düşündükleri bir süreci savunma eğilimindedirler. Bu grup arasında bazı bilim adamları, Hz. Peygamberin tüm davranışlarını Allah’ın gözetiminde gerçekleşen eylemler olarak algılamaktadır. Dolayısıyla onun her sözü vahiy olarak anlaşılmaktadır. Tıbb-ı Nebevi • Diğer gruptaki bilim adamları ise tarih ve medeniyet ırmağı içinde beslenen İslam tarihi kesitinin, kendi şartlarında en iyiyi üretmeye çalıştığını, diğer kültürlerden aldığı değerleri geliştirerek bilim dünyasına önemli bir katkı sunduğunu, ancak daha sonra gücünü kaybettiğini düşünürler. Hadislerde karşımıza çıkan ifadeler, bizzat vahiy olduklarına dair bir vurgu bulunmuyorsa dönemin folklorik yapısını oluşturmaktadır. Tıbb-ı Nebevi • Bunlar hem geçmiş kültürlerin izlerini, hem de Arap kültürüne ait birikimleri taşımaları nedeniyle önemli birer malzeme grubudur. • Tıbb-ı Nebevi Kavramı miladi 9. yüzyılda kullanılmaya başlamış ve sadece Peygamber’in ifadelerine değil diğer medeniyet ve kültürlerden alınan bilgiler de aynı başlık altında derlenmiştir. Prof. Dr. Levent Öztürk • İslam Tıp Tarihi Üzerine İncelemeler, Ensar Kitap, İstanbul, 2013, s. 137-140 İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Halife Velid bin Abdülmelik zamanında (707) yılında Şam’da kurulan bir sağlık kurumunu biliyoruz. • Ancak bu kurum, Suriyeli Hristiyanların yardımı ile kurulan Xenon-Nosokomeion benzeri düşkünler ve hastalar için bir bakım yeri niteliğindeydi. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Cundişapur: I. Şapur tarafından 3. yüzyılda kurulan kent, bir bilim ve sanat merkezi olmuş ve burada açılan tıp okulu pek çok ünlü hekim yetiştirmiştir. İslam uygarlığında bilinen ilk tam teşekkülllü hastane de 800 yılında Abbasi Halifesi Harun Reşid tarafından Bağdad da kuruldu. Başına da Cundişapurdaki hekimlerden biri olan Cebrail bin Bahtişu getirildi. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Ancak Cundişapurda bu kadar eski bir sağlık kurumunun bulunduğuna dair elimizde somut bir veri yok. Bu rivayet yaklaşık 1000 yıl sonra bazı Arap yazarları (İbn Ebu Usaybia) tarafından ortaya atılıyor ve sorgulanmadan kabul ediliyor. • Eski Pers ya da Bizans kaynakları bundan hiç bahsetmediği gibi aksine elimizdeki sınırlı veri tam tersine Sasani (Pers) döneminde bu tür kurumların bulunmadığına işaret ediyor. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Ancak, Pers imparatorluğunda yoğun bir Hristiyan topluluğunun bulunduğu, ve bunlara imparator tarafından, dönemin uygulamalarına aykırı olarak, bir Xenodocheion kurulma izni verildiği anlaşılıyor. Her ne kadar eski kaynaklar doğrudan Cundişapurdan bahsetmiyorlarsa da Nizipte bir Tıp okulu ve Xenodocheion’dan bahsediyorlar. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Nasturi Patrik Timothy’nin 790 yılında yazdığı bir mektupta Pers devletinde kurdukları Xenodocheion’dan bahsederken bu kelimenin eşanlamlısı olarak Bimaristan kelimesini vermiş. • İlk İslam hastanelerinin isimlerinin Bimaristan olması (Arapça el-marza yerine) bu kökene işaret ediyor. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Nasturi Patrik Timothy Abbasi halifesi el Mehdi tarafından himaye edilen, onun huzurunda Aristo hakkında teolojik ve felsefi tartışmalar yürüten bir kişiydi. • 850 yılında Taberi, Cundişapur hastanesinin yöneticisinden bahsediyor. • El Talib, 1038 yılında, Cundişapura komşu Susa şehrinde Hintli hekimlerden ve Yunan mahkumlardan kaynaklanan bir Tıp geleneğinin olduğunu, bunun kuşaktan kuşağa geçtiğini söylüyor. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Hiç kuşku yok ki İslam Uygarlığında ilk hastaneler Xenodocheion ve Nosokomeion’u örnek almıştı. Bu hastanelerde Müslüman olmayan hekimler ağır basıyordu (Bahtişu ve Barmakid aileleri) • Bu durum neredeyse tüm 9. yüzyıl boyunca devam etmişe benziyor. Abbasiler döneminden başlayarak hızlanan tercüme faaliyetleri sonucu çoğu Yunanca ve Süryanice metinler Arapçaya çevrildi. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Bu faaliyetler Bağdatta yoğunlaşmıştı. Bağdat nüfusu 10. yüzyılda 1 milyon olarak tahmin edilmektedir. • 10. yüzyılda Bağdat hastanelerinde Müslüman hekimlerin çoğunlukta olmaya başladığını görüyoruz. Aynı zamanda bu hastaneler köken aldıkları Xenodocheion ve Nosokomeion gibi kurumlardan çok daha farklı kurumlara dönüşüyorlar İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Bu faaliyetler Bağdatta yoğunlaşmıştı. Bağdat nüfusu 10. yüzyılda 1 milyon olarak tahmin edilmektedir. • 10. yüzyılda Bağdat hastanelerinde Müslüman hekimlerin çoğunlukta olmaya başladığını görüyoruz. Aynı zamanda bu hastaneler köken aldıkları Xenodocheion ve Nosokomeion gibi kurumlardan çok daha farklı kurumlara dönüştüler. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • Bunlar dini değil seküler kurumlardı • Galenik tıp ekolünü takip ediyorlardı • Çok sayıda hekim ve yardımcı sağlık personeli görev alıyordu • Ancak bu hastanelerin nasıl işlediğine ve hasta olarak kimleri kabul ettiklerine dair bilgilerimiz yok denecek kadar az. • Burada akıl hastalarının ya da cüzzamlıların bulunup bulunmadığını da bilmiyoruz. İslam Uygarlığında İlk Hastaneler • 9. yüzyılda Kahire’de Ahmed İbn Tolun tarafından ilk akıl hastanesi kuruldu. Bu tür bir kuruma daha önceleri pek rastlanmamaktadır (bazı manastırlar, kiliseler, exorcism !)