vergide yeni dönem gündemi

Sayı 20 • Ekim / Aralık 2014
BA N K
D E Ğ İ Ş AC I L I K
İM ZA TA
MAN
I
AKILLI DÖNÜŞÜMDE
BAŞARININ SIRRI
DEĞER YARATAN
MODEL
VERGİDE YENİ
DÖNEM GÜNDEMİ
GÜVENİ KÖRÜKLEYEN DEĞİŞİMİ
FİŞEKLEYEN OLMAK!
Geçen sayımızın sunusuna Eleşkirt –Türkeli köyü ilkokulu öğretmen ve öğrencileriyle KPMG Gönüllülerinin kurduğu
gönül bağından söz ederek başlamıştık. Bu sayının sunusunu da, geliri Türkeli İlkokulu kütüphanesine bağışlanacak
bir tiyatro oyununun olumlu etkisi altında yazıyoruz. KPMG Tiyatro Kulübü, uzun bir süredir çalıştığı Haldun Taner’in
“Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım” adlı eserini Ağrı’daki öğrenci kardeşlerimiz için oynadı. Salonu dolduran
altı yüzü aşkın seyircinin, profesyonelce sahneye konulmuş, yetenekli oyuncuların başarı ile oynadığı, değerli bir
tiyatro eserini dakikalarca ayakta alkışladığına şahit olduk.
Dergimizin sayfaları arasında “UFRS 9 Ne Getiriyor”, “Engelsiz Bankacılık ”, “Yeni Teknolojik Eğilimler”
“Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Yeni Dönemi ”gibi teknik yazıları yazanlarla, o akşam sahnedeki
başarılı tiyatrocuların yahut zor beğenileri ile onları alkışlayan coşkun seyircilerin aynı insanlar olması şaşırtıcı
bulunabilir. Oysa buna alışmalıyız. Çünkü dergi sayfalarında başka bir bağlamda söz edildiği gibi; artık
“Değişim Zamanı”!
“İş yeri” haylidir yalnız işten, “iş” yalnız çalışmaktan ibaret değil. İşimizin tedarik zincirinin ötesinde
hayatlarımıza kattıkları bakımından sürekli bir şekilde gözden geçirilmesi, geliştirilmesi gerekiyor.
Böylelikle kendisini iş dışında gösteren değerli yanlarımız da, çalıştığımız sırada bizden uzaklaşmamış
oluyor. Çalışırken olsun dinlenirken olsun, daha bütüncül kimliklere sahip olabiliyoruz. Sürdürülebilir bir
hayat için bütünsel, dengeli, sorumlu kimliklere bugün daha çok ihtiyacımız var.
Dergi sayfalarında yer alan uzmanlığa dayalı yazı ve değerlendirmelerin ortak yanı; belirsizliği
gidermek, değişimi yönetmek konusunda okuruna yardımcı olmaktır. “Denetimin Değeri
Nasıl Artırılır?” diye sorarken, denetimin belirsizliği gidermede nirengi olma özelliğinin nasıl
artırılabileceği kastedilmektedir. “Fabrikanızda Para Yıkanıyor Olabilir mi?” sorusuyla da, görünen
ile özün uyumuna dair donanımımızı artırmak, dolayısıyla belirsizliğe karşı yetkinliğimizi
pekiştirmek gayreti güdülmektedir. Bu bağlamda dergi sayfalarında KPMG Küresel
Sürdürülebilirlik Başkanı ile yapılan söyleşinin özellikle aydınlatıcı olacağını düşünüyoruz.
KPMG’nin “Küresel CFO Araştırması” sonuçlarına göre pek çok şirket, akıllı finans modelleri
için gerekli yatırımları yapmaya hazır görünüyor. Ancak finansal dönüşümü başarıyla
yönetebilmenin sırrının, “Hedef İşletim Modeli” adı verilebilecek bir modelde saklı olduğu
ifade ediliyor. Sunulan model hakkında üst düzey finansal yönetici olan okurlarımızın
izlenimlerini alabilmeyi çok isteriz.
Bu sayımızda da KPMG Vergi Bölümü uzmanları birbirinden ilginç konuları dikkatlerinize
sunuyor: Bölgesel Yönetim Merkezleri, Murabaha İşlemlerinde Vergi Sorunları, Royalti
ve Lisans Ödemelerinde Beyan Konusu, Gelecek, Geldi Derken Vergi
Affı, Sürpriz Yatırım İndirimi Hamlesi, İş Yeri Vergilendirmesi başlıklı
yazıları ilgiyle okuyacağınızı umuyoruz. Timur Çakmak, her zaman olduğu
gibi vergi alanındaki gelişmelerin bütüncül ve yukarıdan bir fotoğrafını
sunuyor.
KPMG Gündem, sizlerin her sayıda artan ilgisi ve güveni ile gurur
duyuyor. Sizden aldığı cesaretle, temas ettiği her alanda güveni
körüklemeye, değişimi fişeklemeye devam edecek.
İyi okumalar dileriz.
Ferruh Tunç
KPMG Türkiye Başkanı,
Kıdemli Ortak
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 3
46
16
DEĞER YARATAN MODEL
KPMG İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik
Danışmanlığı Küresel Başkanı Barend van Bergen
ile Gerçek Değer Metodolojisi’ni konuştuk. Bergen,
bu modelin en büyük farkının finansal bir sonuca
varması olduğunu söylüyor.
Sahibi
KPMG İş ve Yönetim
Danışmanlığı A.Ş.
Sorumlu Yazı İşleri
Müdürü / Editör
İdil Gürdil
[email protected]
Görsel Yönetmen
Korkut Çoruh
Tolga Çoruh
Yılda 4 kez
yayınlanmaktadır. Ücretsiz
dağıtılır. Dergide
yayımlanan tüm yazıların
sorumluluğu yazarına aittir.
İzinsiz alıntı yapılamaz.
26
Baskı & Cilt
Karagön Ofset ve
Matbaacılık
Reklam San. ve Tic. Ltd. Şti.
Cemal Nadir Sok. No:24
Eminönü/Cağaloğlu İstanbul
Tel: 0212 511 27 29
Adres
Kavacık Rüzgarlı Bahçe
Mah. Kavak
Sok. No:29 Beykoz 34805
İSTANBUL
Tel: +90 216 681 90 00
Faks: +90 216 681 90 90
www.kpmg.com.tr
Katkıda Bulunanlar
Abdulkadir Kahraman, Ayhan Üstün, Bahar Caner, Begüm Güzel, Ceren Şahlı, Cihan Doğrayan, Çiğdem Atılgan, Çiğdem
Gürer, Ebru Öz Yerkar, Ehtiram İsmayilov, Emrah Akın, Esma Kabak, Ferruh Tunç, Figen Tahiroğlu Würsching, Hakan Aytekin,
Hakan Güzeloğlu, Hakan Uçak, İdil Gürdil, Latif Oylan, Murat Alsan, Murat Palaoğlu, Orhan Akova, Seda Tığdemir,
Serap Tutkun, Servet Gözel, Sinem Cantürk, Tayfun Aykut Gözükara, Timur Çakmak
EKİm / ARALIK 2014 - SAYI:20
içindekiler
58
YENİ
VERGİ
AFFI
“Torba Yasa
Tasarısı”
11/09/2014 tarihli
Resmi Gazete’de
yayımlanarak
yürürlüğe girdi.
Peki bu tasarı neler
getiriyor?
20 FABRİKANIZDA PARA YIKANIYOR
OLABİLİR Mİ?
Uluslararası alanda kara parayla
mücadele süreci yasalarla yürütülüyor.
Bu yasalar şirketlere de birtakım
sorumluluklar getiriyor.
24 İÇ DENETİM İÇİNDE BİLGİ
TEKNOLOJİLERİ DENETİMİNİN YERİ
Şirketler cephesinde BT iç denetimine
yönelik farkındalık artıyor. Çünkü bu
denetim, şirketlerin sürdürülebilirliğinin
güvencesi anlamına geliyor.
26 AKILLI DÖNÜŞÜMDE BAŞARI MODELİ
Pek çok şirket akıllı finans modelleri
için yatırım yapmaya hazır. Ancak bu
dönüşümü başarıyla yönetebilmenin sırrı,
“Hedef İşletim Modeli”nde saklı.
30 DENETİMİN DEĞERİ NASIL ARTIRILIR?
Denetçilerden beklenenler, denetçi
bağımsızlığı ve denetimin kalitesi son
yıllarda daha da fazla tartışılıyor. Peki
denetimin değerini artırmak mümkün
mü?
34 BİREYSEL FİNANSAL TABLOLARDA
ÖZKAYNAK YÖNTEMİ
Standart, bağlı ortaklık, iştirakler
ve iş ortaklıklarının, yatırımcının
bireysel finansal tablolarında
muhasebeleştirilmesiyle ilgili yeni bir
seçenek getiriyor.
38 BANKACILIKTA DEĞİŞİM GEREKLİLİĞİ
Yapısal reform, davranış, yönetişim ve
“Basel 4” gibi ortaya çıkan düzenleyici
gereklilikler, oyunun kurallarını
değiştirecek nitelikte.
44 ÖDEME VE ELEKTRONİK PARA
KURULUŞLARI İÇİN YENİ DÖNEM
Ödeme kuruluşları ve elektronik para
kuruluşlarının faaliyetleri kapsamında
BDDK’ya başvuru ve lisansa ilişkin
süreç devam ediyor.
46 ENGELSİZ BANKACILIK
BDDK’nın hazırladığı yeni taslak, engelli
müşterilerin bankacılık hizmetlerini
güvenle yapabilmesi için gerekli
düzenlemeleri kapsıyor.
48 TEKNOLOJİDE YENİ EĞİLİMLER
Küresel olarak mobil teknoloji tüketici
pazarlarına, bulut teknolojisi ise
girişimci pazarlara etki edecek en önemli
teknolojiler olarak görülüyor.
56 VERGİDE YENİ DÖNEM GÜNDEMİ
Vergi gündeminin en önemli başlığını,
Torba Kanun ile yapılan
düzenlemeler oluşturuyor.
62 İŞ YERİ VERGİSİNDE SON DURUM
Teknik ve pratik yönleriyle iş yeri (PE)
vergisiyle ilgili detayları bu makalemizde
ele aldık.
64 ROYALTİ&LİSANS VE GÜMRÜK
Gümrük mevzuatında yapılan
değişikliklerde royalti veya lisans
ödemelerine ilişkin düzenlemeler ön
plana çıkıyor.
67 MURABAHA İŞLEMLERİNDE VERGİ
SORUNLARI
Murabaha işlemlerinin, mevduat
bankaları tarafından gerçekleştirilmesi
halinde vergi kanunları karşısındaki
durum önemli.
50 BS FORMU KAOSU
Finansta “Form Bs” karışıklığı sürüyor.
Finans kuruluşlarına ihbarnameler
gönderilmeye devam ediliyor.
70 SÜRPRİZ YATIRIM İNDİRİM HAMLESİ
Yatırım indirimi ile ilgili olarak Danıştay’ın
2014’te verdiği kararla sağlanacak
menfaatler yeni bir boyut kazanmış
durumda.
52 UFRS 9 NE GETİRİYOR?
UFRS 9 standardı, 24 Temmuz 2014’te
yayınlandı. Yeni standart, 1 Ocak 2018
itibarıyla yürürlüğe girecek.
72 YENİ CAZİBE MERKEZİ TÜRKİYE
Türkiye’nin “bölgesel yönetim merkezleri”
için küresel önemde bir çekim merkezi
olabilmesi büyük önem taşıyor.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 5
Kpmg’den haberler
KPMG Türkiye’ye “Yılın Denetim İnovasyonu” ödülü
KPMG
, dünyaca ünlü
International
Accounting Bulletin (IAB)
dergisinin 2014 ödülleri
kapsamında “Yalın Denetim”
yaklaşımı ile “Yılın Denetim
İnovasyonu” ödülünün
sahibi oldu.
Yalın iş yaklaşımı,
operasyonel
verimliliği ve
işletmenin
performansını
artırmak için yaygın
olarak kullanılan
bir iyileştirme
yöntemidir, ancak yalın
metodolojiyi denetimin
kalitesini ve değerini
artırmak amacıyla
mali tablo denetimine
uygulamak,
bütünüyle
KPMG’ye
özel bir
inovasyon. Yalın
iş yaklaşımını denetime
uygulama fikri ilk olarak 2011’de
KPMG Avustralya tarafından,
müşterilerine değer katmak ve
denetimin kalitesini artırmak
düşüncesiyle geliştirilmişti.
KPMG’nin “Dinamik Denetim”
dönüşüm programının bir
parçası olarak yalın metodoloji
Avustralya’nın yanı sıra KPMG’nin
ABD, Kanada ve Hollanda’daki
üye firmalarında da uygulamaya
konuldu ve son derece olumlu
sonuçlar alındı. KPMG Türkiye
Denetim Bölüm Başkanı Murat
Alsan ödülü, “Bu ödül ile
KPMG’nin ‘denetimin değerini
artırmak’ ve ‘denetimde inovasyon’
hedefleri takdir edilmektedir.
Bu hedefler denetimin değişen
dinamiklere yanıt verebilmesine
yardımcı olarak denetimin değerinin
anlaşılmasını sağlayacaktır. Yalın
bir denetim yaklaşımı sistematik
ve sürekli olarak müşteriler veya
işletmeler için değer yaratmayan
ve zaman israfına yol açan
süreçlerin belirlenmesinde
ve ortadan kaldırılmasında
işletmelere yardımcı olan
bir denetim yaklaşımıdır.
Klasik bir denetim yaklaşımı
ise kontrollerin etkin işleyip
işlemediğini belirlemek için kontrol
değerlendirmelerine odaklanır.
Yalın denetim yaklaşımının
önemli bir parçası olan kontrol
değerlendirmeleri işletmeler
için hem operasyonel zayıflıkları
hem de verimlilik fırsatlarını
belirleyecektir. Bundan sonraki
çalışmalarımızı, yurtdışındaki
bazı KPMG üye firmaları
tarafından hayata geçirilen ‘Lean
in Audit’ denetim yaklaşımının
ülkemizde uygulanabilirliği üzerine
odaklandıracağız” sözleriyle ifade
etti.
KPMG ve Oracle işbirliğiyle finans
sektörü bilgi güvenliği toplantısı
23
Ekim 2014 tarihinde
Les Ottomans Otel’de
KPMG ve Oracle işbirliğiyle
“Finans Sektörü Bilgi Güvenliği
Toplantısı” gerçekleştirildi.
KPMG Türkiye Bilgi Sistemleri
ve Risk Yönetimi Bölüm
Başkanı ve Şirket Ortağı Sinem
Cantürk’ün açılışını yaptığı
etkinlikte, Bilgi Sistemleri ve
Risk Yönetimi Kıdemli Müdürleri
Servet Gözel ve Ehtiram
İsmayilov; “Regülasyonlar
bilgi güvenliği konusunda ne
diyor?” konulu bir sunum
6 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
gerçekleştirerek “Regülasyonlar
veri güvenliği konusunda ne
diyor?”, “Uyumluluk kriterleri
nelerdir, nasıl belirlenir?”,
“Iç veya dış düzenleme ve
denetleme kurumları, kurum
organları bilgi güvenliğinin
sağlanması konusunda bilgi
teknolojileri çözümlerinin
sahiplerinden neler istiyor?”
ve “Sektörün Bilgi Teknolojileri
çözümleri ve uygulamaları
regülasyon kriterleriyle ne kadar
uyumlu?” sorularının cevaplarını
katılımcılarla değerlendirdiler.
Euromoney
“Expert Guides”
listesine
KPMG Türkiye’nin
3 vergi lideri girdi
S
18. Türkiye İç Denetim Kongresi gerçekleşti
T
İDE’nin düzenlediği 18. Türkiye
İç Denetim Kongresi “İtibar
Gelecektir; Kurumsal İtibarın
Yönetilmesinde İç Denetimin Stratejik
Rolü” temasıyla 20-21 Ekim 2014
tarihlerinde, Wyndham Grand İstanbul
Levent Otel’de gerçekleştirildi. 2
gün süren kongrede, kurumsal
itibarın yönetilmesinde iç denetimin
stratejik rolü teması çerçevesinde
çeşitli sunumlar yapıldı, oturumlar
düzenlendi. Türkiye’nin önde gelen
şirket ve bankalarının üst düzey iç
denetim yöneticilerinin yoğun ilgi
gösterdiği kongrede, iç denetimin
gelişen teknolojideki rolü, alacak
riski yönetiminin önemi, sosyal
medya yönetimi ve denetiminin
kurumsal itibar üzerindeki etkileri,
iş kanunundaki değişiklikler ve iş
kazalarının önlenmesindeki rolü
konulu panellere yer verildi. Risk
yönetimi konusunda özellikle
Avrupa’nın otorite kabul ettiği
isimlerden, dünya çapında pek
çok önemli yöneticiye koçluk
yapan Fransız Profesör Jean-Paul
Louisot, “Kurumsal İtibarın Temel
Taşları” başlığı altında deneyimlerini
katılımcılarla paylaştı. KPMG
Türkiye’nin de sponsorları arasında yer
aldığı kongre kapsamında Danışmanlık
Bölümü Şirket Ortağı Hakan
Aytekin ve Danışmanlık Bölümü
Direktörü Naciye Kurtuluş Sime’nin
gerçekleştirdikleri “Uyum Riskinin
Yönetimi” oturumu, büyük ilgi gören
sunumlardan biri oldu.
ektörün en prestijli
dergilerinden Euromoney
yayınlarının bir kolu olan
“Expert Guide” hukuku ve vergi
alanında dünyanın önde gelen
danışmanlarının yer aldığı, iki yılda
bir güncellenen listesini yayımladı.
Listede Türkiye’den vergi alanında
KPMG Türkiye Vergi Bölüm
Başkanı Abdulkadir Kahraman,
Vergi Bölümü Ortaklarından Timur
Çakmak ve Ayhan Üstün yer aldı.
Ayrıca, derginin Avrupa’daki
kanaat önderlerinin görüşlerine
yer verdiği bölümde derginin
değerlendirme komitesinin talebi
üzerine Türkiye ile ilgili bölümde
KPMG Türkiye adına Ayhan
Üstün’ün “Overview of the Turkish
Economy from an Investor’s
Perspective” başlıklı makalesi
yayımlandı. Dünya genelinde
sektör oyuncuları
tarafından
bağımsız olarak
aday gösterilen
danışman ve
hukukçular
arasından öne
çıkan isimlere yer
veren dergi, 90’ın
üzerinde yetkinlik
alanında faaliyet
gösteren sektör
mensupları
ile görüşerek
belirlediği
adayların
içinde en iyi olanları, ilk etapta
meslektaşlarının oyları ile seçiyor.
Derginin seçim kurulunun
yaptığı ikinci değerlendirmede
ise adayların profesyonel
biyografileri, sektördeki
bilinirlikleri ve başarıları göz
önünde bulunduruluyor.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 7
Kpmg’den haberler
Hakan Uçak’tan
ODD’de Torba Yasa ve
Gümrük Sunumu
KPMG
Türkiye Gümrük ve
Dış Ticaret Kıdemli
Müdürü Hakan Uçak 19 Eylül Cuma
günü Otomotiv Distribütörleri Derneği
(ODD) tarafından gerçekleştirilen Dış
Ticaret Komitesi toplantısında
“Torba Yasa ile Gümrük Alacaklarının
Yeniden Yapılandırılması” konusuna
ilişkin bir sunum yaptı.
Altyapı projelerinde özel
sektörün rolü tartışıldı
Murat Palaoğlu sektör
profesyonellerine sunum yaptı
K
PMG Türkiye Gümrük ve Dış Ticaret Bölümü Şirket Ortağı Murat
Palaoğlu, Ege İhracatçı Birlikleri’nin düzenlediği toplantıda dahilde
işleme rejimi ve ihracata yönelik devlet yardımları başlıklarında sektör
profesyonellerine sunum yaptı.
KPMG EĞİTİM MERKEZİ
Eğitim Takvimi
Ekim – Aralık 2014
Eğitim tarihleri ve kayıt
için: kpmg.com.tr
8 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
T
ürk-İngiliz Sanayi ve Ticaret
Odası öncülüğünde 19 Eylül’de
düzenlenen 3. Türk-İngiliz İş Forumu’na
katılan KPMG Türkiye Gayrimenkul
ve Altyapı Sektör Lideri İsmail Önder
Ünal, etkinliğe katılan profesyonellere
altyapı projelerinde özel sektörün rolü
hakkında bir sunum yaptı.
KPMG Eğitim
Merkezi eğitim
kataloğunu
yeniledi
A
lanında uzman KPMG
Türkiye profesyonelleriyle
her sektörden katılımcılara
eğitimler veren KPMG Eğitim
Merkezi, 2014-2015 yılı için
eğitim kataloğunu yeniledi
ve eğitimlerinin yelpazesini
genişletti.
İsmail Önder Ünal,
19. Muhasebe
Kongre’sinde
konuşma yaptı
KPMG
Denetim Bölümü
Şirket Ortaklarından
İsmail Önder Ünal, 17-18 Eylül 2014
tarihlerinde Ankara’da TÜRMOB
tarafından düzenlenen 19. Türkiye
Muhasebe Kongresi’ne katıldı. Ana
teması “Geçmiş Deneyimler Işığında
Geleceğin Tasarlanması: Meslekte
Yeni Ufuk ve Açılımlar” olan kongrede
Ünal, Bağımsız Denetimin Gözetimi
ve Uygulamalar konulu oturumda,
‘Ülkemizde Uygulanabilecek bir
Bağımsız Denetim ve Gözetim
Sisteminin Temel Yapı Taşları’ üzerine bir
konuşma yaptı.
KPMG şirket ortakları Pekin’de
bir araya geldi
KPMG
’nin dünya
genelinde 650
şirket ortağı her yıl düzenlenen
Uluslararası Şirket Ortakları
Konferansı’nda bir araya geldi.
Bu yıl Pekin’de gerçekleştirilen
konferansın açılışı, KPMG’nin
Küresel Başkanı John Veihmeyer
tarafından yapıldı ve KPMG’nin
bu yılki vizyonu değerlendirildi.
KPMG Türkiye adına konferansa
Türkiye Başkanı Ferruh Tunç ile
şirket ortakları Nesrin Tuncer ve
Murat Alsan katıldılar.
Genç Liderler Akademisi bisiklet atölyesini gerçekleştirdi
KPMG
Türkiye
1,5 yıl önce
başlattığı Genç Liderler
Akademisi’nin kapanışında,
KPMG Gönüllüleri’nin de
desteğiyle Bisiklet Montajı
Atölyesi gerçekleştirdi.
8 küçük öğrencinin de
yardımıyla gerçekleşen
atölyenin sonunda ortaya
çıkan bisikletler, Çekmeköy
Saadet Yılmaz İlkokulu’ndaki
ihtiyaç sahibi çocuklara
hediye edildi.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 9
Kpmg’den haberler
KPMG Türkiye Vergi
Bölümü’ne yeni ödüller
KPMG
Türkiye Vergi Danışmanlığı
ekibi, önemli finans
dergilerinden Acquisition International’ın
2014 Finans Ödülleri kapsamında Türkiye’de
“Kurumların Vergilendirilmesi Alanında Yılın
Danışmanlık Şirketi” (Corporate Tax Advisory
Firm of the Year) ve “En İyi Finansal Danışmanlık
Şirketi” (Best Financial Advisory Firm of the Year)
ödüllerini kazanırken, Transfer Fiyatlandırması
ekibi ise dergisinin düzenlediği 2014 Finans
Ödülleri kapsamında “Türkiye’nin En İyi Transfer
Fiyatlandırması Şirketi” (Best Transfer Pricing
Firm of the Year) ödülünün sahibi oldu.
Değer yaratmada
yeni metodoloji
KPMG
’nin küresel sürdürülebilirlik
hizmetlerinin başkanlığını
yürüten Barend van Bergen, 23-24 Eylül’de
düzenlenen Yeşil İş Konferansı’nda sunum
yapmak üzere İstanbul’daydı. Konferansta
kurumsal değer yaratmak ve bu alandaki yeni
vizyon üzerine bir sunum gerçekleştiren van
Bergen’ın görüşlerini ve bu konuda KPMG’nin
geliştirdiği metodolojiyi ilerleyen sayfalarda
yer alan kendisiyle yaptığımız söyleşide detaylı
olarak okuyabilirsiniz.
10 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
KPMG Türkiye vergi liderleri
Barcelona’da buluştu
KPMG
’nin 2014
EMA
Bölgesi Vergi Zirvesi, bu yıl
“The Tax Innovation Summit”
ismiyle 50 ülkeyi temsilen
720’nin üzerinde üst düzey
profesyonelin katılımıyla
22-24 Eylül tarihleri arasında
Barselona’da gerçekleşti.
Dünyada gerçekleşen
teknolojik yenilikler ve bu
yeniliklerin vergi pratiğine
uygulanışı çerçevesinde
şirketlerin kendilerini nasıl
konumlandırabileceklerinin
tartışıldığı zirvede,
uluslararası vergilemede
ağırlığı giderek artan
“permanent establishment”
ve “transfer fiyatlandırması”
kavramları, yerel ülke
yönetimlerinin daha fazla
vergi geliri elde etmek için bu
konuda şirketlere yarattıkları
zorluklar, küresel düzeyde
vergi kayıp ve kaçağıyla
mücadele için hukuki
düzenlemeler, bu konuda
yoğunlaşan kamuoyu baskısı
ve şirket yöneticilerinin artan
hassasiyetleri gibi konular da
öne çıktı.
Zirveye bu yıl KPMG
Türkiye adına, vergi bölümü
şirket ortaklarından Ayhan
Üstün, Timur Çakmak,
Murat Palaoğlu ve Hakan
Güzeloğlu katıldı. Murat
Palaoğlu zirveye ilişkin olarak;
“Vergi konusunda küresel
yaklaşımları ve yenilikleri
değerlendirmek için çok
yararlı bir platformdu. Yeni
trendlerin şirketler, KPMG
ve kamu için olası etkileri ve
gelecekte nasıl konumlanmak
gerektiği gündemdeydi.
Benim için en dikkat çekici
konu ise ‘büyük veri’ ve
bunun kullanımı oldu. Bunu
kamunun yapması ‘şeffaflık ve
hesap verebilirlik’ için önemli,
ancak şirketler de gelecek
projeksiyonlarını belirlerken
bunu kullanabilirler“
yorumunda bulundu.
KPMG International üç
önemli ödülün sahibi oldu
KPMG
International, 16 Eylül’de
Londra’da düzenlenen
dünyaca ünlü International Accounting
Bulletin (IAB) dergisi ödülleri kapsamında
üç ayrı prestijli ödülün sahibi oldu. 3. kez
“Yılın Sürdürülebilir Firması”, 2. kez “En
İyi Sosyal Ağ Kuran Firma” ödülünün
sahibi olan KPMG, bu yıl “Yalın Denetim”
yaklaşımı ile “Yılın Denetim İnovasyonu”
ödülüne de layık görüldü.
KPMG Türkiye Alumni
LinkedIn grubu açıldı
K
urulduğu günden bugüne KPMG
Türkiye’ye emek vermiş ve büyümesine
katkıda bulunmuş olan tüm çalışanlarını bir
çatı altında birleştirip ilişkilerini tazelemek
isteyen KPMG Türkiye, eski ve yeni tüm
KPMG’liler için LinkedIn platformu üzerinde
özel bir grup kurdu.
PERYÖN İç Anadolu Şubesi’ne suistimal sunumu
KPMG
Türkiye
Suistimal
Önleme ve İnceleme Direktörü
Çiğdem Gürer, 26 Eylül’de
Ankara’da düzenlenen
toplantıda PERYÖN İç Anadolu
Şubesi üyelerine yaptığı
sunumda suistimal konusunu
ele aldı. PERYÖN katılımcıları ile
suistimallerin kurumlarda ortaya
çıkışı ve yapılması gerekenlerin
gerek idari gerek hukuki
boyutları detaylı olarak tartışıldı.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 11
Kpmg’den haberler
KPMG Türkiye büyüyor
K
PMG Türkiye, üniversiteden
yeni mezun olan 130 gencin
katılımıyla çalışan sayısını
800’e çıkardı. Türkiye’nin
önde gelen üniversitelerinden
yeni mezun olan 130 kişilik
yeni asistan grubu KPMG
Türkiye’nin vergi, denetim
ve danışmanlık bölümlerinde
işe başladı. Yeni asistanların
hızlı adapte olabilmelerini
sağlamak amacıyla, KPMG
12 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
Türkiye tarafından 13-14 Ekim
tarihlerinde gerçekleştirilen
oryantasyon programı
kapsamında genç mezunlar,
KPMG şirket kültürü, hizmetler,
kariyer yolculuklarının başında
ihtiyaç duyacakları tüm konular
hakkında bilgilendirildiler.
KPMG Türkiye’nin yeni dönem
asistanları, alacakları teknik
eğitimlerin ardından projelerde
görev yapmaya başlayacaklar l
Ağrı’lı çocuklara “gönüllü” destek
KPMG Gönüllüleri, “Türkelili Çocuklar Gülsün” projesi doğrultusunda çalışmaya devam ediyor.
Gönderdikleri kırtasiye malzemeleriyle yeni okul sezonunda da çocukların yüzünü güldüren gönüllülerin
yeni hedefi ise Ağrı’daki Türkeli İlkokulu’na bir kütüphane yapılması…
KPMG
Gönüllüleri
2013 yılından
beri destekledikleri “Türkelili
Çocuklar Gülsün” projesi
kapsamında Ağrı’daki çocukları
yeni eğitim yılında da yalnız
bırakmadı. İzmir ve Ankara
ofislerindeki gönüllülerin de
desteğiyle toplanan yardımlarla
yeni okul sezonuna güzel bir
başlangıç yapabilmeleri için
çocuklara çeşitli kırtasiye
malzemeleri gönderildi.
Miniklerin yüzlerindeki
mutluluğu hayal ederek
projeye destek veren KPMG
Gönüllüleri’nin devam eden
büyük projesi ise Kültür
Mantarları Tiyatro Kulübü’nün
desteğiyle sergilenen
Haldun Taner’in “Gözlerimi
Kaparım Vazifemi Yaparım”
oyunu! 4 Kasım’da Şişli
Kent Kültür Merkezi’nde
sahnelenen oyunun geliri,
Ağrı’daki Türkeli İlkokulu’na bir
kütüphane yapılması amacıyla
kullanılacak.
KPMG Gönüllüleri’nin yeni
dönemde sosyal sorumluluk
çalışmaları yine çevre, eğitim
ve toplum alanlarında hız
kesmeden devam edecek.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 13
ekibimizin yeni üyeleri
İLKER BORA YARGIÇ - Vergi, Kıdemli Müdür
Marmara Üniversitesi İşletme Bölümü’nden 1997 yılında
mezun olan Bora Yargıç, yüksek lisans eğitimini 2005
yılında Marmara Üniversitesi’nde muhasebe-finans alanında
tamamladı. Çalışma hayatına 1998 yılında Mazars-Denge
SEDA BERBEROĞLU - Risk Yönetimi
Danışmanlığı, SAP Müdürü
Seda Berberoğlu, Ağustos 2014 itibariyle KPMG Türkiye Risk
Yönetimi Danışmanlığı Bölümü’nde SAP müdürü olarak göreve
başladı. Marmara Üniversitesi Enformatik Bölümü’nden 2005
BERRAK BUDAK - Denetim, Müdür
KPMG Ailesi’ne katılan bir diğer isim de Berrak Budak. KPMG
Türkiye Denetim Bölümü’nde müdür olarak Ekim 2014 itibariyle
göreve başlayan Budak, İstanbul Üniversitesi İşletme Bölümü’nden
2004 yılında mezun oldu. Budak’ın kariyeri, 2005 yılında CPA
SMMM’de muhasebe asistanı olarak başladı. 2006 yılında Deloitte
ÇAĞDAŞ ŞENYAPRAK - Vergi, Müdür
Çağdaş Şenyaprak, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme
Bölümü’nden 2008 yılında mezun oldu. Kariyerine 2008
yılında Ernst&Young Türkiye’nin Bursa ofisinde vergi asistanı
ÖZGE DEMİRKOL METE - Denetim, İş
Geliştirme Müdürü
KPMG Türkiye Denetim Bölümü’nde iş geliştirme müdürü
olarak Ekim 2014 itibariyle göreve başlayan Özge Demirkol
Mete, Boğaziçi Üniversitesi Turizm İşletmeciliği Bölümü’nden
2002 yılında mezun oldu. 2006 yılında ise Sabancı
Üniversitesi’nde MBA programını tamamladı. Çalışma
ELİF HATİNOĞLU - Muhasebe ve
adlı şirketin vergi bölümünde başlayan Yargıç, 2005 yılında
Ernst&Young Türkiye’ye transfer oldu. 16 yıllık iş tecrübesinin
ardından Ernst&Young Türkiye Vergi Bölümü’ndeki kariyerine
kıdemli müdür olarak devam etti. KPMG Türkiye ailesine eylül
ayında katılan Yargıç, Vergi Bölümü Tam Tasdik ekibinde kıdemli
müdür olarak göreve başladı.
yılında mezun olan Berberoğlu’nun kariyeri, 2006 yılında
KoçSistem’de SAP danışmanı olarak başladı. 2008-2010 yılları
arasında Siemens IT Çözüm ve Hizmetleri’nde SAP çözüm
danışmanı, 2010 yılında IBM Global Services şirketinde kıdemli
danışman olarak görev alan Berberoğlu, 2014 yılında da
yönetici danışmanlık görevine terfi etti.
Türkiye’nin vergi bölümünde uzman olarak görevine devam eden
Budak, 2008 yılında KPMG Türkiye Muhasebe ve Mali Müşavirlik
Hizmetleri Departmanı’na uzman olarak transfer oldu. 2008-2011
yılları arasında Mercek Bağımsız Denetim ve YMM A.Ş. ve BDO
Denet Bağımsız Denetim YMM A.Ş. gibi şirketlerde denetim
uzmanı olarak kariyerine devam eden Berrak Budak, 2011-2014
yılları arasında EY Türkiye’de görev yaptı.
olarak başlayan Şenyaprak, burada 2010 yılında vergi uzmanı
unvanını aldı. 2013 yılında da Pet Gaz’a vergi müdürü olarak
transfer oldu. Çağdaş Şenyaprak, Ekim 2014 itibariyle
müdür olarak KPMG Türkiye Vergi Bölümü Tam Tasdik
ekibine katıldı.
hayatına 2002 yılında Hertz adlı firmada kurumsal satış
sorumlusu olarak başlayan Mete, 2006 yılında Türk Tuborg’a
transfer oldu. Bu şirkette, 2006-2011 yılları arasında satış ve
insan kaynakları bölümlerinde çeşitli pozisyonlarda görev
yaptı. Aynı şirkette, 2011 yılında satış projeleri yöneticiliğine
terfi etti. 2011 yılında Deloitte Türkiye’ye katılan Özge Mete
Demirkol, bu şirkette son olarak pazarlama departmanında
müdür yardımcısı olarak görev yaptı.
İstanbul Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü’nden
2001 yılında mezun olan Elif Hatinoğlu, çalışma hayatına
2003 yılında Arkpres Seatbelts’te başladı. 2005 yılında
KPMG Türkiye Muhasebe ve Mali Müşavirlik Hizmetleri
Departmanı’na muhasebe uzmanı olarak transfer oldu. 20082014 yılları arasında ise Rohm and Haas Kimyasal Ürünler
Ticaret, Fina Enerji Holding, Elektra Enerji, Peak Oyun Yazılım
ve Pazarlama gibi şirketlerde muhasebe kariyerine devam
eden Hatinoğlu, Temmuz 2014 itibariyle KPMG Ailesi’ne tekrar
katıldı. Hatinoğlu, KPMG Türkiye Muhasebe ve Mali Müşavirlik
Hizmetleri Departmanı’nda müdür olarak göreve başladı.
ALPER KESKİN - Risk Yönetimi Danışmanlığı,
Endonezya, Tayland, Çin, Avustralya gibi ülkelerde bulunan
Mali Müşavirlik Hizmetleri, Müdür
SAP Müdürü
Unilever şirketlerinin SAP dönüşümünü sağlayan çeşitli
projelerde SAP danışmanı olarak görev alan Keskin, 2010 yılında
Kocaeli Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden
Prodea Bilgi Teknolojileri ve Danışmanlık Lojistik Çözümleri
2007 yılında mezun olan Alper Keskin, çalışma hayatına
Bölüm Müdürü olarak transfer oldu. Eylül ayı itibariyle KPMG
2007 yılında Unilever’de bölgesel uygulama SAP danışmanı
Türkiye ekibine katılan Keskin, KPMG Danışmanlık Bölümü Risk
olarak atıldı. Buradaki çalışma süresi içerisinde Güney Afrika,
Yönetimi Danışmanlığı Bölümü’nde SAP Müdürü oldu.
14 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
Kitap
GÜMRÜĞE TERK KONULAR
KPMG Türkiye Vergi Bölümü Kıdemli Müdürü ve eski gümrük müfettişi Hakan Uçak,
“Gümrüğe Terk Konular” isimli bir kitap yayımladı. Uçak, bu çalışmayla gümrük uygulamalarının biraz
eğlenceli, biraz hüzünlü, biraz tarihi, biraz da modern yüzünü ortaya koymaya çalıştığını söylüyor.
Hakan Uçak
Gümrük ve Dış Ticaret,
Kıdemli Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 62
M: +90 530 035 38 84
KPMG
Türkiye Vergi Bölümü Kıdemli Müdür ü ve eski gümrük müfettişi Hakan Uçak, “Gümrüğe Terk Konular”
isimli bir kitap yayımladı. “Dış ticaret
alanıyla uğraşanlar dışındakiler için
gümrük mevzuatını ve uygulamalarını anlamaya çalışmak gerçekten de
kolay bir durum değildir” diyen Uçak,
şöyle devam ediyor:
“Zira bu mevzuatı okumak biraz
sıkıcı olabilir. İşine aşık bir gümrükçü
olarak çalıştığım alanın teknik olduğunu kabul etmekle birlikte, sıkıcı değil
de aksine çok eğlenceli olduğunu
düşünüyorum. Aslına bakarsanız,
gündelik hayatımızın önemli bir kısmında gümrük ve gümrük uygulamalarıyla muhatap oluyoruz istemesek
de. Gümrüğe Terk Konular isimli kitap
çalışmamda, gümrük uygulamalarının
biraz eğlenceli, biraz hüzünlü, biraz
tarihi biraz da modern yüzünü ortaya
çıkarmayı amaçladım.” Hakan Uçak’ın
bu kitabında yer alan, “Efsanelere
Konu Bir Gümrük İstasyonu-Kız Kulesi” isimli çalışmasından kısa bir
bölümü sizlerle paylaşıyoruz…
Kız Kulesi: Efsanelere Konu
Bir Gümrük İstasyonu
Uzun zamandan sonra ilk kez, eve
iş getirmemenin keyfini yaşıyordum.
Evde çalışmayacağım için keyif yapabilir, biraz da gümrükten uzaklaşabilirim diye düşünüyordum. Yemek
sonrasında keyif çayı eşliğinde bilgisayarımı açıp internette yer alan
haberlere baktım. Yoğun olan güzel
ülkemin gündemine dair haberlerden çabuk sıkılıp çok merak ettiğim
İstanbul’un eşsiz tarihini araştırmaya
başladım. İstanbul’un eşsiz tarihine
ilişkin gezintimde, Kız Kulesi’nin eşsiz hikâyesine takılıp kaldım.
İstanbul Boğazı’nın orta yerinde
duran bir incidir Kız Kulesi. İstanbul’a
gelen veya Boğaz’ı gezen hemen herkesin hayranlıkla baktığı Kız Kulesi ile
ilgili çok çeşitli efsaneler ve hikâyeler
anlatılır.
Peki, Kız Kulesi ile ilgili ne kadar
bilgi sahibiyiz? Bu tarihi yapının gümrüğü ilgilendirdiğini biliyor muydunuz? Kız Kulesi’nin geçmişi, 2500
yıl öncesine dayanmaktadır. İstanbul’un tarihine eş bir tarihe sahip bir
şaheserdir, Kız Kulesi. Antik Çağ’da
başlayan geçmişiyle Eski Yunan’dan
Bizans İmparatorluğu’na, Bizans`tan
Osmanlı’ya, tüm tarihi dönemlerde
var olarak günümüze kadar gelmiştir.
Kız Kulesi ile ilgili olarak birçok
efsane anlatılmıştır. Bunlardan en
bilineni “yılanlı efsanedir.” Herkesin
bildiği bu hikâyeyi anlatmayacağım.
Kız Kulesi ile ilgili efsanelerden en
enteresanı ise Battal Gazi ile ilgili
olanıdır. Bu efsaneden bahsetmek
istiyorum.
“Hikayeye göre, Battal Gazi’nin
Üsküdar kıyılarında bu kadar uzun
süre kalmasının asıl nedeni, tekfurun kızına âşık olmasıdır. Üsküdar
tekfuru, Battal Gazi’nin korkusuyla
kızını hazineleri ile birlikte kuleye
kapatır. Şam seferini tamamlayarak
Üsküdar’a dönen Battal Gazi, kayık
ile Kız Kulesi’ne gelerek, tekfurun
kızını ve hazinelerini aldıktan sonra Üsküdar’dan atına atlayıp oradan
uzaklaşır.
Çokça bilinen “Atı alan Üsküdar’ı
geçti” lafı bu hikâyeden gelir (www.
kizkulesi.com.tr). Gelelim Kız Kulesi’nin gümrük ile olan bağlantısına.
İstanbullu bir Rum araştırmacı Evripidis’e göre, Kız Kulesi’nin üzerinde
yer aldığı kayalıktan ilk kez M.Ö.
410’da söz edilmiştir. Bu tarihte Atinalı komutan Alkibiades, Boğaz’a
girip çıkan gemileri denetlemek ve
vergi almak amacıyla bu küçük ada
üzerine bir kule inşa ettirmiştir. Sarayburnu’nun bulunduğu yerden,
kulenin bulunduğu adaya zincir gerilir ve kule böylece Boğaz’ın giriş ve
çıkışlarını kontrol eden bir gümrük
istasyonu halini alır.
Efsanelere konu olan, Kız Kulesi’nin gümrük istasyonu olması ve
milattan önce gümrük vergilerinin
tahsil edilmesi beni hayli şaşırtmıştı.
Yakamozlarla süslenen Kız Kulesi’nin
siluetine bakıp efsanelere daldığınızda, aslında bir gümrük istasyonuna
baktığınızı hatırlatmak isterim.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 15
SÖYLEŞİ
DEĞER
YARATAN
MODEL
Son dönemde sosyal yatırımlar tüm şirketlerin
ajandasında... Ancak bu yatırımların geri dönüşü halen
bir muamma. KPMG, bu sorundan yola çıkarak “Gerçek
Değer Metodolojisi” modelini ortaya koydu. Modele göre
şirketlerin yarattığı sosyal etkiler hesaplanıyor ve fiyatlanıyor.
Negatif ve pozitif etkiler ışığında bir strateji oluşturuluyor ve
şirketler, bu doğrultuda bir aksiyon planı hazırlıyor. KPMG
İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik Danışmanlığı Küresel
Başkanı Barend van Bergen, bu modelin finansal bir sonuca
varmasının, diğer yöntemlerle arasındaki en büyük fark
olduğunu söylüyor ve “Bu modeli uygulayarak kârlılığı yüzde
20 artırmak bile mümkün” diye konuşuyor.
A
raştırmalar gösteriyor ki pek çok şirket kurumsal sosyal sorumluluk (KSS) projelerinin
öneminin bilincinde. Yine de bu konuya yatırım yapan şirket sayısı oldukça az. Bunun
en önemli nedenlerinden birisi de bu yatırımların geri dönüşünün net olarak bilinememesi ve bu
nedenle şirket yönetimlerinin bu projeler için ikna edilmekte zorlanılması.
KPMG, bu sorundan yola çıkarak önemli bir çalışmaya
imza attı. “Gerçek Değer Metodolojisi” ismini verdikleri
model sayesinde şirketler, sosyal yatırımlarının değerini
ölçebiliyor. KPMG İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik
Danışmanlığı Küresel Başkanı Barend van Bergen, bu
modelde ilk adım olarak şirketlere yarattıkları dış etkileri
anlamalarında yardımcı olduklarını söylüyor. Daha sonra
bu etkileri fiyatladıklarını ve bu fiyatlama doğrultusunda
bir strateji oluşturduklarını belirtiyor. Son adım olarak da
bu dış etkilerin yarattığı riskler karşısında bir hareket pla-
16 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
nı ortaya koyduklarına dikkat çekiyor.
Van Bergen, şöyle devam ediyor: “Bu metodoloji sayesinde kârlılıkta artış da sağlanabiliyor. Bunun yanında şirketlerin
bilmedikleri dış etkilerini fiyatlaması da son derece önemli
bir konu. En önemlisi daha önce KSS projelerine çok ilgi
duymayan finans departmanları da işin içine dahil oluyor”
diye konuşuyor. Van Bergen’la, KPMG’nin “Gerçek Değer
Metodolojisi”ni, bu metodoloji doğrultusunda hazırladıkları
raporu ve metodolojinin örnek uygulamalarını konuştuk:
KPMG raporları da gösteriyor ki şirketler, son
yıllarda sosyal programlara oldukça yüklü
paralar harcıyor. Ancak bu harcamaların geri
dönüşü bilinmiyor. Geri dönüşün ölçümü neden
bu kadar zor?
Bildiğiniz gibi 100 yılı aşkın bir süredir şirketler, finansal raporlamanın kuralları ve denetimi üzerine kafa yordu.
Ancak şimdi daha geniş bir perspektiften bakmanın tam
zamanı. Şirketlerin sosyal olarak yarattığı etki de işin
içine girmiş durumda. Ancak bu sosyal yatırımları izlemek, denetlemek, niteliksel bir hale getirmek oldukça
zor. Açıkçası kurumsal dünya da son zamanlara kadar
bu konunun ölçülmesiyle ilgili bir talepte bulunmamıştı.
Sonuçta bu faktörlerin fiyatlanamayacağı düşünülüyordu. Ancak bizim yarattığımız Gerçek Değer Metodolojisi
bunu mümkün kıldı. Bu konuda hazırladığımız raporda
bunu nasıl yaptığımızı daha geniş şekilde anlatıyoruz.
Peki bu sosyal etkiyi etkili bir şekilde ölçümlemek nasıl mümkün? Sizin metodolojiniz bu
fiyatlamaya nasıl yardımcı oluyor?
Bunun için çeşitli araçlar ve metotlar var. Hükümetler,
her zaman maliyet-fayda analizi yapar. Ne zaman bir yatırım
yapsalar sadece finansal performansa bakmazlar. Başka
etkileri de göz önünde bulundururlar. Bu nedenle hükümetler bu işi yapıyor zaten. Yeni dönemde bazı lider
20 YILLIK TECRÜBE
ÜST YÖNETİM DESTEĞİ Bizim üst yönetimimiz, şirketlerin sosyal etkilerinin
ölçümlenmesi konusunda yaptığımız işin arkasında. Biz bu modeli bir sürdürülebilirlik
teklifi olarak görmüyoruz. Bu raporu hazırlamamızın nedeni, başlangıçta finansal
raporlamaya yardımcı olmaktı. Bu, kurumsal finansın bir parçası.
İYİ İŞ PLANI Sürdürülebilirlik ve KSS konularıyla biz zaten 20 yıldır uğraşıyoruz..
Toplumsal zorlukları çok iyi biliyoruz. Bu konuda pazarda ön sıralarda olan bir şirketiz.
Çok iyi bir iş planımız var.
3 ADIMLIK STRATEJİ Gerçek Değer Metodoloji’sini ise 3 adımda dünyaya
sunuyoruz. İlk aşamada kaynaklarımızı açıyoruz, global bir metodolojiye ihtiyacımız
var. Bu kaynaklara bakarak şirketlerin dışsal etkilerini anlamalarını sağlıyoruz. Daha
sonra bu konuda bir strateji oluşturmalarına yardım ediyoruz. Üçüncü olarak ise bu
konuya sağlıklı yanıt vermeleri için onlara yollar gösteriyoruz.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 17
SÖYLEŞİ
Negatif etkiler içinde neler yer alıyor?
şirketler de bu konuya yatırım yapmaya başladı. Biz de
raporumuzda sosyal etkinin ölçümlenmesine katkı sağlıyoruz.
Negatif olarak baktığımızda çalışanların sağlığı, sosyal
anlamda topluluklara verilebilecek zararlar, mevcut fabrikanın su tüketimi gibi konular önemli. Biz çalışmamızda belirttiğim gibi pozitif etkilere de baktık. Hindistan’daki çimento şirketi yağmur suyunu topluyor ve komşu
çiftçilere veriyordu. Bu nedenle çiftçiler, yılda 1 mahsul
alırken 3 mahsul almaya başladı. Bu da ekonomik olarak
oldukça iyi bir sonuç ortaya çıkardı.
Bunun dışında şirketler yaşadıkları topluma da pozitif ve negatif etkide bulunabiliyor. Pozitif olarak ürün
ve hizmet üretiyorlar, vergi ödüyorlar, GSMH’nin büyümesine katkıda bulunuyorlar. Bunlar oldukça olumlu
katkılar. Olumsuz taraflara baktığımız zaman da bazen
şirketler içinde bulunmamaları gereken bazı durumlarda
olabiliyor. Bunu bazen isteyerek bazen de istemeden
gerçekleştiriyorlar.
Bu etkileri anladıktan sonra tüm bunları fiyatlamak
için çalışıyoruz. Kendi içimizdeki finans danışmanları bu
işi yürütüyor. Finansal bir model hazırlıyoruz, bu sayede
etkileri niteliksel olarak görünür kılıyoruz. En önemlisi,
bu etkileri denetleme ve izleme şansımız da oluyor. Bu
aslında oldukça basit bir süreç.
Sonuçta şirketlerin finansal performanslarını herkes
anlayabiliyor. Gelirler ve giderler var. Buna göre bir performans ortaya çıkıyor. Çevresel etkileri, sosyal etkileri
ve ekonomik etkileri de hem pozitif hem negatif olarak
bu finansal tabloya eklediğinizde bir değer çıkıyor. İşte
biz buna şirketin “gerçek değeri” diyoruz.
Bu fiziksel bir kazanç değil ancak değil mi?
Nasıl bir teknik analizden bahsediyoruz. Fiziksel
yatırımların geri dönüşünü hesaplamakla aynı mantık mı söz konusu?
Evet, benzerlikleri var. Basit olarak 3 aşamalı bir süreç
bu. Bunu raporumuzda da açıklıyoruz. Birinci aşamada
bizim “dış etkiler” olarak tanımladığımız, henüz fiyatlanmamış konuların ne olduğunu şirketin anlaması için çalışıyoruz. Bunların topluluk nezdinde bir maliyeti oluyor,
ancak fiyatlamak pek mümkün değil. Bu dış etkiler pozitif olabildiği gibi negatif de oluyor. Bizim birlikte çalıştığımız Hindistan menşeli çimento şirketinde olduğu gibi...
Normal olarak şirketlerin çevreyi kirletmesiyle, olumsuz
değer yaratmasıyla ilgili pek çok şey konuşulur. Ancak
şirketlerin çevreye ve sosyal çevreye pozitif etkileri olduğunu belirtmek de gerekli.
Hayır değil. Bu sadece ilk adım. Bu gerçekten şirketlerin dış etkilerini anlamalarıyla ilgili. Hala oldukça teorik
bir aşamada diyebiliriz. Ancak ileride bunun net kazanç
getirileri de olacaktır. Tabii ki her şeyin fiyatlandırılamayacağını biliyoruz. Bu nedenle ikinci adımda finansal
modelde şirketle birlikte büyük ihtimalle fiyatlanabilecek dış etkiler üzerinde çalışıyoruz. Örneğin karbon
salımının şu anda Hindistan ya da Türkiye’de bir fiyatı
yok. Ancak büyük ihtimalle 2020 yılında bunun bir fiyatı
olacak. Çünkü enerji verimliliği şu anda bile şirketlerin
gündeminde.
Bu nedenle biz ne yaptık diye bakarsak: Hindistan’da
90 tesisi olan bu şirkette enerji verimliliğinin önemi ve
karbon fiyatlamasının 2020 yılında ne olacağını ortaya
koyduk. Daha sonra büyük olasılıkla fiyatlanacak dış
KPMG NE YAPIYOR?
VERGİ ÖNEMLİ HALE GELECEK KPMG’nin bu konuda oynayabileceği
çok önemli bir rol var. Bazı hükümetler şu anda şekerin fazla tüketilmesini
engellemek için vergi koymuş durumda. Bu tür çalışmaları önümüzdeki
dönemde daha fazla göreceğiz. Sonuçta sağlık harcamalarını kısmak
için zararlı bazı ürünlere vergiler gelebilir. Bu konuda şirketlere yardımcı
olabiliriz. Vergi konusunda önemli bir tecrübeye sahibiz.
DENETİMDE ENGİN TECRÜBE Sosyal sorumluluk konuları önümüzdeki
18 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
dönemde denetime de tabi tutulacak. Bu konuda da önemli bir tecrübeye
sahip olduğumuz aşikar. Yaratılan değerin denetimi çok önemli. Hatta biz
şu anda bile bunu bazı şirketlerle yapıyoruz.
YOL GÖSTERİCİ ROL En önemlisi danışmanlık tarafında önemli bir
rolümüz var. Şirketleri bu konuda eğitmek, onlara yol göstermek ve onlara
yardımcı olmak gibi bir amacımız mevcut. Sonuçta sosyal etkinin öneminin
artacağını biliyoruz ve şirketlerin buna hazırlıklı olması için çalışıyoruz.
etkileri ortaya çıkardık. Bu faktörleri alıp 3 kategoriye
ayırdık. Hiçbir zaman fiyatlandırılmayacak, fiyatlandırılabilecek ve çok büyük ihtimalle fiyatlandırılabilecekler
şeklinde...
Bu kategorilerde yer alan faktörler sektörden
sektöre değişiyor mu?
Evet, değişiyor. Bunun dışında şirketlere ve şirketlerin bulundukları ülkelere göre de değişiyor. Çünkü varlık
bazlı bir çalışma bu. İşte KPMG burada devreye giriyor.
Biz bu finansal modeli oluşturmaları için şirketlere yardım ediyoruz. Dış etkilerini anlamaları için çalışıyoruz.
Daha sonra da bunun kârlılığa etkisini ölçüyoruz. Riskte olan değere odaklanıyoruz.
Bunlara sahip olduğunuz zaman riske karşı nasıl tepki vereceğinize dair bir strateji geliştirmeniz de kolay
bir hal alıyor. Aynı zamanda da kendi içinizde otomatik
tepkiler geliştirebiliyorsunuz. Bu çimento şirketinde
en optimum ve yaratıcı yolları bularak negatif çıktıları
azaltıp pozitifleri artırmak üzerine çalışıyoruz. Bunun
için ortaya çıkarılabilecek projelere bakıyoruz. Karbon
salımında, su kullanımında ve toprak kullanımında bu
projeleri hayata geçirdik bile. Günün sonunda bu projeler hayata geçtiğinde FAVÖK’te (Faiz, Amortisman
ve Vergi Öncesi Kâr) yüzde 20 oranında bir yükseliş
bekliyoruz. Bu durumda da sizi herkes anlayabiliyor
işte...
Bu oran neden önemli?
Genellikle bir şirkette bu işlere başlandığı aşamada,
şirket içinde CFO bu konuya çok ilgi göstermiyor, çünkü
anlamıyor. Ancak bu sayılar ortaya çıkınca o zaman ilgi
göstermeye başlıyorlar.
Metodolojinin 3’üncü aşamasında neler var?
Üçüncü aşamada tüm bu bilgiler ışığında daha iyi ve
donanımlı kararlar almak için çalışıyoruz. Tüm bu çıktılar
ışığında şirketler projelerini önceliklendirebiliyor ki bahsi
geçen çimento şirketi de bunu yaptı. Bu nedenle de değerlerini korudular, yeni adımlar atarak ileriye gittiler. Şirket içinden 100 kişi bu projeye dahil oldu. Bu yolculuğun
sonunda şirketinize bakış açınız değişiyor.
Bu nedenle KPMG için bu rapor çok değerli. Şu anda
bu metodolojiyi ortaya koymakla kalmadık, gerçek bir
şirkette uyguladık ve sonuç aldık. Bu çalışmayı 3 ayrı
sektörde daha yaptık: Madencilik, içecek ve plastik.
Gelişmekte olan ülkelerdeki şirketlerin bu tür
modele nasıl bakacağını düşünüyorsunuz? Onlar için ne kadar önemli bir konu bu?
Çok iyi bir soru bu. Açıkçası bu ülkelerde çok küçük
bir grup şirket bu konuyla ilgileniyor. Yine de bizim çalışma yaptığımız şirket de Hindistan’dan çıkmıştı. Dünyada böyle bir uygulamayı ilk yapan şirket olmasından
son derece gurur duyduğumu söylemem gerekir. Böyle
bir uygulamayı hayata geçirmek vizyon sahibi olmak ve
liderlik gerektiriyor.
Bu şirket mi size başvurdu yoksa siz mi böyle bir
öneriyle gittiniz?
Bizimle kendi küresel stratejileriyle ilgili çalışmak istedi-
“KÂR VARSA ŞİRKETLER İŞİN İÇİNE GİRER”
Çoğu durumda kurumsal faydayla sosyal fayda yaratmanın çakışan konular
olduğu düşünülüyor. Bu çakışma algısı halen devam ediyor mu?
Şu anda birçok konu çakışıyor. Ancak örneğin hava kirletme konusu henüz fiyatlanmış
değil. Bu nedenle şirketler açısından sonuçlarını ölçebildikleri üretime ağırlık vermek
daha mantıklı gelebiliyor.
Ancak şu bir gerçek: Negatif dış etkilerden şirketlerin kurtulması gerekli. Çünkü
ekosisteme zarar veriyorlar. Bazı durumlarda pozitif dış etkiler için bile aynı durum
geçerli. Eğer şirketler pozitif dış etkileri nedeniyle ödüllendirilmiyorsa, o zaman bunu
yapmalarının bir anlamı kalmıyor.
Bence şu anda uzun soluklu bir tartışmanın başlangıç noktasındayız. Önümüzdeki
dönemde bu metodolojiyi uygulamak ve strateji değiştirmek daha kolay hale gelecek.
Çünkü şirketlerin çevrelerine fayda sağlaması kâr getiriyorsa zaten tüm şirketler
otomatik olarak bu yola girecektir. Bizim yapmamız gereken tek şey şirketlerin bu dış
etkileri anlamasını sağlamak. Hükümetlerin de bunu yapması gerekli.
ler. Bu çalışma da bu stratejiyi oluşturmanın bir parçasıydı. Çok etkileyici aslında... Bizim çalıştığımız bu metodoloji şirketin merkez bürosunu temel alan bir çalışmaydı.
Merkez büro da İsviçre’deydi. Ancak şirket kendini Hintli
bir şirket olarak tanımlıyordu. Bu şirketin CEO’su bize
geldi ve “Biz gelişmekte olan ülkede yer alan bir şirketiz. Altyapı çalışmaları benim dünyamda yok. Burada bu
çalışmayı yapmak önemli, sürdürülebilirliğin iş modeline
nasıl dönüşeceğini bize gösterin” dedi.
Sorunuza geri dönecek olursam evet gelişmekte olan
ülke şirketleri için bu metodoloji ve modelin çok önemli
olduğunu düşünüyorum. Bence bir fark yaratılabileceği
de ispatlanmış durumda. Bu metodoloji tüm dünya tarafından bilinmeye başladı.
Benim Türkiye’deki önde gelen şirketlere şöyle bir
tavsiyem olabilir: Onlar da fark yaratabilir ve yaratmalıdırlar da... Hindistan mesela çok yüksek nüfusa sahip,
su sorunları, enerji sorunu olan bir ülke. Bu nedenle
gelişmekte olan ülkeler için bu konu çok daha önemli.
Çünkü büyük bir potansiyel var. Gidilecek çok yer var.
Bu ölçümlemenin net olarak ne tür faydaları
oluyor?
Bu metodoloji sayesinde kârlılıkta artış sağlanabiliyor.
Bunun yanında şirketlerin bilmedikleri dış etkilerini fiyatlaması da son derece önemli bir konu. En önemlisi daha
önce KSS projelerine çok ilgi duymayan finans departmanları da işin içine dahil oluyor.
Yine de biz müşterilerimizin yüzde 99’unun bir rapor
hazırlamadan bu çalışmayı yapacağını düşünüyoruz.
Çoğu şirket bu konuda ilk sırada olmak istemeyebilir.
Neden istemezler?
Kendi maliyet durumlarını, iç stratejilerini tüm dünyayla paylaşmak istemeyebilirler. Bu nedenle bizim çalışacağımız şirketlerin yüzde 99’u bu metodolojiyi değer
yaratmak ve risk içinde oldukları değerlerini belirlemek,
buna uygun tepkiler geliştirmek için kullanacaktır. Ancak muhtemelen çoğu şirket sonuçları kamuyla paylaşmayacak ve rekabet avantajı kazanmak için bir araç
olarak kullanacaktır l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 19
DANIŞMANLIK
FABRİKANIZDA
“PARA YIKANIYOR”
OLABİLİR Mİ?
IMF verilerine göre dünya toplam hasılasının yıllık yüzde
2 ila 5’lik bölümünü, yasa dışı faaliyetlerden kazanılmış
kara para oluşturuyor. Kara paradan sağlanan gelirin ise
dünyanın en büyük üçüncü ekonomisine eşit olduğu tahmin
ediliyor. Bu nedenle kara parayla mücadele büyük önem
taşıyor. Bu mücadelede şirketlere de görevler düşüyor. AB ve
OECD ülkelerinde yürürlükteki AML (Anti Money Laundering)
yasaları, üye ülkelerin şirketlerine şirket içi risk yönetimi, izleme,
eğitim ve denetim gibi prosedürel yükümlülükler getiriyor.
Çiğdem Gürer
Tayfun Aykut Gözükara
Suistimal Önleme ve
İnceleme Hizmetleri,
Direktör
Suistimal Önleme ve
İnceleme Hizmetleri
Danışman
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 55
M:+90 530 152 45 96
E: [email protected]
T: +90 216 681 97 31
M: +90 533 358 89 67
İ
lk kez 75 yıl önce Al Capone’un verdiği ifadelerde
kullandığı “para yıkamak” deyimi (Money Laundering), zamanın Şikago çetelerinin yasa dışı yollardan
kazandıkları paraları yasallaştırmak ve tekrar ekonomiye sokmak için çamaşırhaneler kurması ve bu sektör
üzerinden kirli paraları aklamasından geliyor. 1980’li yıllardan önce fazla kullanılmayan “para yıkamak” deyimi,
özellikle Watergate skandalı sonrası tekrar gazetelerde
yer almaya ve halk diline yerleşmeye başladı.
Günümüzde ise hukuki yollardan kazanılmamış tüm
maddi değerlerin ekonomiye girişi için yapılan hile ve
hülleleri betimleyen bir tanım haline geldi.
Kara paranın oluşumu için öncelikle hukuki olmayan
şekilde kazanılmış maddi değerin oluşması gerekli.
Dünyada kara paranın oluşması en çok uyuşturucu
üretimi ve ticaretiyle olurken sırasıyla insan kaçakçılığı,
silah kaçakçılığı, değerli maden kaçakçılığı ve hırsızlık,
20 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
gümrük kaçakçılığı diğer haksız kazanç yöntemleri olarak sıralanabilir. Bu tür yapılar içerisinde kazanılan para,
finansal regülatörlerin gözetimi dışında ve nakit veya
değerli kıymet (örneğin elmas) olarak el değiştiriyor. Bu
nakit veya değerli kıymetlerin, tekrar finansal sisteme
girebilmesi için “kara para aklama” diye isimlendirilen
bir işleme tabi tutulup üç aşamadan geçmesi gerekli.
Bunlar, ilk aşamada nakit paranın finansal sisteme arzı
olarak tanımlanabilecek yerleştirme (placement), ikinci
adımda karmaşık finansal hareketlerle paranın kaynağının gizlenmesi (layering) ve son olarak yerleştirilmiş
ve gizlenmiş kara paranın aklanması için iktisadi değer
satın alınmasıdır (integration).
SİSTEME NASIL SOKULUYOR?
Yerleştirme, 1920’li yıllardaki ilk örneklerinden olan
çamaşırhanelerden günümüzde nakit paranın sıklıkla
31 AKLAMA YÖNTEMİ VAR
Belirlenebilmiş 31 adet kara para aklama yöntemine karşı şirketlerin yönetici ve
çalışanlarının bilinçlendirilmesi, kırmızı bayraklı ve şüpheli işlemlerin hızlı bir şekilde
ortaya çıkararak analiz edilmesi ve raporlanması tüm şirketler tarafından kısa sürede
uygulanabilecek tedbirlerdir. Belirlenmiş kara para aklama yöntemlerinden bazıları şöyle:
kullanıldığı casinolar, kafeler, lokantalar, döviz büroları gibi
sektörlere taşındı. İkinci aşama, yani paranın kaynağını
karmaşık finansal hareketlerle gizleme aşaması, artık yaygın kanının aksine sadece banka ve finans kuruluşlarını
ilgilendiren bir aşama olmaktan çıktı. Aksine bankaların
tabi olduğu güçlü regülasyonların varlığı, kara para aklayıcılarını daha az denetlenen sektörlere iterek şirinlemek
(smurfing)1, döviz takasları 2 ve çifte faturalama3 gibi
yeni alternatif yöntemler geliştirilmesini sağladı. Bu yöntemlerin arasında tüm sektörlerde kullanılabileceği için
en çok kullanılan ve denetçiler için takip edilmesi en zor
olan yöntem şirinleme yöntemidir. Örnek olarak 1 milyon
dolar kara para, kara para aklamak üzere görevlendirilen
saha elemanları tarafından belirli bir zaman diliminde 5
bin dolarlar şeklinde farklı iktisadi birimler üzerinden gizleme yapılarak sisteme sokulabilir ve daha sonra zaman
içerisinde birleştirilebilir. Bu iktisadi birimler, firma
1-
•
Bankaların raporlama sistemlerine takılmayacak kadar küçük miktarlarda veya
“temiz” kişilerin hesapları kullanılarak toplu para yatırılması
•
Kara paranın emlak satın alınması yoluyla piyasaya aktarılması ve alınan emlağın
bir süre sonra normal bedelinden daha düşük fiyatlarda satılması
•
Sahte bilgilere dayanan firmalar kurulması, sahte kimliklerle iş yapılması
•
Paravan firmalar kullanılması
•
Çeşitli sigorta teminatları almaları (örneğin çok sayıda bireysel emeklilik) ve bu
sayede ileride toplu çekim yapılması
•
Casinolara sahte müşterilerle para sokulması
Büyük miktarda nakit veya kıymetli evrakın sistem kontrolüne takılmaması
için küçük miktarlarda ve uzun dönemde sisteme sokulması işlemi. Genelde
birçok saha elemanı tarafından günler süren karmaşık operasyonlar
sonucunda paranın sisteme yerleştirilmesi tamamlanır.
2- Piyasadan yüksek miktarda daha kolay çevrilebilir dolar veya Euro alarak
çanta içerisinde bankacılık regülasyonu daha güçsüz bölgelere nakdin
götürülmesi ve sisteme yerleştirilmesi işlemi.
3- Bir firmanın ihracat yaparken çift fatura kesmesi, sahte ikinci faturayı yüksek
meblağdan keserek farkı kadar nakdi sisteme girmesi ve gümrük vergisini
azaltma işlemi.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 21
DANIŞMANLIK
ALTYAPI VE İK YATIRIMI YAPILMALI
HER SEKTÖRÜ İLGİLENDİRİYOR Yakın zamana kadar yalnızca finans
sektöründeki şirketleri kapsayan Kara Para Aklamanın Önlenmesi yasaları, artık
Avrupa Birliği ülkeleri ve ABD ile bağlantısı olan pek çok reel sektör şirketini de
ilgilendiriyor ve onlara da çeşitli sorumluluklar yüklüyor. Artık üretim ve servis
şirketlerinin çoğu da “Müşterini Tanı” prosedürlerini uygulamak, çalışanlarına eğitim
vermek ve tüm bunlardan sorumlu olacak bir uyum birimi kurmak durumunda kalacak.
ŞİRKETLER NELER YAPMALI? Firmalar, AML kontrollerini doğru bir şekilde
uygulayabilmek için ciddi altyapı ve insan kaynağı yatırımı yapmalı. Türkiye’de faaliyet
gösteren firmaların en yakın zamanda hem bağlı bulundukları ülkelerin hem ülkemizin
AML yasalarına uyum için “uyum bölümleri” kurması, yetkin kişileri istihdam etmesi
gerekiyor. Ayrıca kara para aklamayı engelleyecek iç prosedür, politika ve kontrollerle
şirketlerinin iç kontrol sistemlerini geliştirmeleri, devamlı eğitim programlarıyla tüm
çalışanların AML hakkında farkındalıklarını artırmaları ve bağımsız bir denetim birimi
oluşturarak ya da bağımsız denetim şirketlerinden bu konuda düzenli hizmet alarak
ilgili prosedür ve politikaların uygunluğunu ve uygulandığını kontrol etmeleri de şart.
sahiplerinin bilgisi olmadan ithalat/ihracat yapan üretim
şirketlerinden, seyahat acentelerine, sigorta firmalarından servis sağlayıcılarına kadar tüm iktisadi çevreler
üzerinden geçebilir. Üçüncü aşama yani gizlenmiş kara
paranın aklanması için iktisadi değer alımı, kara para
aklamanın önlenebileceği en önemli adımı oluşturuyor.
KARA PARANIN ETKİSİ
İnsani suç sayılan yönleri dışında kara paranın ekonomik olarak tüketim, yatırım ve tasarruf trendlerini
anormalleştirmesi, şişmiş fiyatlar yaratması, haksız
rekabet oluşturması, ithalat ve ihracat oranlarını gerçeğinden saptırması, büyüme verilerine eksi veya artı
değişkenler getirmesi gibi etkileri bulunuyor. Ayrıca
kamu sektöründe düşük cirolar, paraya, kur fiyatlandırmalarına ve faiz oranlarına etkiler, yüksek mevduat
oranları, direkt yabancı sermaye oranlarında değişmeler,
suç oranlarında artış, gerçek dışı ekonomi verileri ve
22 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
finans sektörüne itibar kaybı gibi birçok etkiye de sahip.
NASIL MÜCADELE EDİLİYOR?
FATF (Financial Action Task Force), 1989 yılında en
gelişmiş 7 ülke tarafından kara para aklayanlara karşı
bir metodoloji ve bağlayıcı yasal yaptırımlar oluşturmak
için kurulmuş uluslararası bir organizasyondur. 2001
Kasım’ından itibaren terörün finansmanını da misyonu
içerisine almış olan organizasyon, Türkiye’nin de içinde
bulunduğu toplam gelişmiş 34 ülke ve 2 uluslararası
konsey nezdinde faaliyet gösteriyor.
Özellikle 11 Eylül terör olayları öncesi süreçte var
olan AML (Kara Para Aklama Önleyici – Anti-Money
Laundering) yasaları, yerel olarak çıkarılıyor ve birden
çok yasama organı içerisinde faaliyet gösteren firmalara uygulanabilirliği teknik açıdan yetersiz kalıyordu.
Bu gibi değişkenleri kullanan birçok firma, beklenti
dışında oranlarla karşılaşabiliyor. Kara para aklama
yasalarının caydırıcılığı ve kovuşturma gücü yetersizdi.
Bu gibi etkenlere eklenen vergi cenneti ülkelerin varlığı
ve bazı bankaların gizlilik sözleşmelerine bağlı kalarak
mevduatlarını raporlamama isteği, deyim yerindeyse
kara para aklayıcılarının ekmeğine yağ sürüyordu. Ancak 11 Eylül terör olayları sonrası terörün finansmanını
önlemek amacıyla Amerikan hükümetinin, özellikle
2002 yılından itibaren FATF’in 1990’lı yıllarda yayımladığı kara para aklamayı önleyici tavsiye niteliğindeki 40
öneriyi uluslararası toplumda uygulatmayı baskılaması
sonucunda kara para aklanmasının önlenmesi çabaları,
2010 yılından itibaren ortak bir altyapıya dönüşmeye başladı. AML yasaları çıkarılan ülkelerde faaliyet
gösteren firmalar, belirlenmiş “Müşterini Tanı –KYC”
prosedürlerinin uygulanmasını ve denetimini gerçekleştirmek, AML metodolojisi ve kırmızı bayrakları
hakkında dönemsel eğitimler vermek zorunda kaldı.
Bu yasal düzenleme, birçok uluslararası firmanın uyum
bölümlerini faaliyet gösterdikleri ülkelerde en büyük
altyapı ve finansman kaynağı ayırdıkları birimler haline
getirmeye başladı.
Avrupa Birliği ve OECD ülkelerinde yürürlüğe girmiş
AML yasaları, üye ülkelerin şirketlerine şirket içi risk
yönetimi, izleme, eğitim ve denetim gibi prosedürel yükümlülükler getiriyor. Örnek olarak yakın zamanda son
hali verilen Alman Kara Para Aklama Yasası (Geldwäschegesetz – GwG), Almanya içerisinde ve tüm dünyada
faaliyet gösteren kredilendirme kuruluşları, finansal
servis sağlayıcıları, avukatlık firmaları, sigorta firmaları,
casinolar ve son değişikliklerle birlikte bütün toptan
ve perakende satış yapan Alman menşeili firmaları ve
şirket sahiplerini de bu regülasyonun gereklerinden
sorumlu tutuyor.
TÜRKİYE’DE MASAK
Türkiye’de de kara para aklamayı engellemek amacıyla 1997 yılında Maliye Bakanlığı bünyesinde Mali
Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) kuruldu. MASAK, 6
ay veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan
kaynaklanan malvarlığının kaynağını gizlemek veya
meşru bir yoldan elde edildiğini göstermeye çalışan
kişilerin 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacağını TCK Md. 282’ye dayandırarak belirtiyor. Ayrıca
ilgili maddi değerleri bilerek satın alan, bulunduran ve
kullanan kişilerin de 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezasıyla
cezalandıracağına hükmediyor.
FİRMALARDAN NE BEKLENİYOR?
AML yasalarına uyumsuzluk, tazminatlar ve hapis
cezaları gibi hukuki yaptırımlara ek olarak şirketlerin
uluslararası alanda hızla yayılacak itibar kayıpları ve
ambargolar gibi tehlikeler içeriyor. AML yasaları, içerik olarak ülkeler arasında nüanslar olmakla birlikte
genel olarak tüm ticaret firmalarının, bankaların, aracı
kuruluşların, üretim yapan firmaların ve hizmet sağlayıcılarının, müşteri ve tedarikçi bilgilerinin bağımsız ve
doğru kaynaklardan teyit edilmesini, gerekli durumlarda
“due diligence – durum değerlendirmesi” yapılmasını,
FATF, 1989’da 7 ülke
tarafından kara para aklayanlara karşı
kurulmuş bir organizasyon.
şirketin iç kontrol sisteminin regülasyona göre yeniden
düzenlenmesini, şirket çalışanlarına periyodik eğitimler
verilmesini ve sistemin gerekli durumlarda denetimle
değerlendirilmesini istiyor. Herhangi bir kara para aklama tespit edildiği durumda, şirket yöneticilerine ve tüzel
kişiliğine ciddi maddi cezalar, aynı zamanda kovuşturma
ve hapis cezaları verilmesi söz konusu oluyor.
IMF verilerine göre dünya toplam hasılasının yıllık
yüzde 2-5’lik bölümünü yasa dışı faaliyetlerden kazanılmış kara paranın oluşturduğu biliniyor. Kara paradan
sağlanan gelirin, devletler nezdinde dünyanın en büyük
üçüncü ekonomisine eşit olduğu tahmin ediliyor l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 23
DANIŞMANLIK
İÇ DENETİM İÇİNDE BİLGİ
TEKNOLOJİLERİ DENETİMİNİN YERİ
Şirketler cephesinde “Bilgi Teknolojileri (BT) İç Denetimine” yönelik farkındalık her geçen gün artıyor.
Çünkü BT denetimi, finansal ve finansal olmayan kritik verileri elektronik ortamda işlem gören ve saklanan
tüm organizasyonlar için sürdürülebilirliklerinin güvencesi anlamına geliyor. Ayrıca bu denetim, BT alanında
yapılacak yatırımlardan beklenen değerin, kabul edilebilir seviyelerde olması için de kritik bir öneme sahip.
Hakan Aytekin
Ayşe Ceren Şahlı
Danışmanlık,
Şirket Ortağı
Bilgi Teknolojileri Danışmanlık
Hizmetleri Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 82
M:+90 537 859 85 01
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 00 - 9961
M: +90 530 068 47 70
KRİTİK İÇ DENETİM
Günümüzde ekonomi, iletişim ve teknolojideki hızlı
gelişmelerle birlikte organizasyonların verimliliği ve
etkinliği daha fazla sorgulanıyor. Güvenilir ve şeffaf
olmayan finansal raporlamalar, büyük şirket zararları,
ticari alanda tüm dünyada giderek artan yasal düzenlemelerle birlikte organizasyonlardaki iç denetim faaliyetleri önemli hale geliyor. İç denetim, organizasyonların mevcut kontrol ortamları ve kurumsal yönetişim
süreçlerinin etkinliğinin değerlendirilerek potansiyel
risk ve kontrol eksikliklerinin belirlenmesine, organizasyonların stratejik hedeflerine ulaşmasına, sürdürülebilirliğine ve büyümesine yardımcı oluyor.
Organizasyonların temel iş süreçlerini destekleyen
verilerin üretilmesi ve güncellenmesinde bilgi teknolojileri yoğun olarak kullanılıyor ve iş süreçlerinin
ayrılmaz bir parçası haline geliyor. Bilgi teknolojilerinin kötüye kullanımı, kişisel/gizli verilerin açığa çıkma
riski, kritik veri kayıplarının organizasyona yaratacağı
finansal, operasyonel, itibar ve yasal uyum etkileri,
bilişim suçları, bilgi teknolojilerinde meydana gelebilecek hataların yüksek maliyeti, bilgi teknolojileri
alanındaki sürekli değişim ve güncellemeler gibi risk
ve olumsuzluklar, organizasyonların iç denetim faaliyetleri kapsamına bilgi teknolojileri denetim faaliyetlerinin de entegre edilmesini kaçınılmaz hale getiriyor.
BT denetimi, finansal ve finansal olmayan kritik ve-
24 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
rileri elektronik ortamda işlem gören ve saklanan tüm
organizasyonlar için sürdürülebilirliklerinin güvencesi
olması ve BT alanında yapılacak yatırımlardan beklenen değerin kabul edilebilir seviyelerde elde edilmesi
açısından kritik bir öneme sahip.
MEVZUATLAR NE DİYOR?
ABD’de 2001 yılında büyük bir enerji ve ticaret
devinin kullandığı hatalı muhasebe uygulamaları nedeniyle içinde bulunduğu gerçek finansal durumu
görmezden gelerek kamuya yanlış finansal tablolar
yansıtması, hem bu büyük enerji ve ticaret devinin
iflasına hem bu şirkete yatırım yapan hissedarların
finansal kayıplarına neden oldu. ABD’de yaşanan
bu büyük skandal sonrasında 2002 yılında çıkarılan
Sarbanes-Oxley yasası, diğer adıyla “Halka Açık
Şirketler Muhasebe Reformu ve Yatırımcıyı Koruma
Yasası”, Amerika borsalarında işlem gören halka açık
bütün şirketleri kapsayacak şekilde imzalandı. Çıkarılan bu yasayla şirketlerde etkin bir kurumsal yönetişim yapısının oluşturulması ve finansal raporlamalar
üzerindeki kontrollerin düzenli olarak izlenmesi ve
iyileştirilmesi hedefleniyor.
Ülkemizde bilgi teknolojileri denetiminin zorunlu
olduğu sektörler var. Bankalarda kullanılan yazılım
ve donanımların, finansal veri üretiminde kullanılan
bilgi teknolojilerin ve ilgili iç kontrollerin değerlendi-
rilmesi amacıyla Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 2006’da yayımlanan “Bankalarda
Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Gerçekleştirilecek
Bilgi Sistemleri Denetimi Hakkında Yönetmelik” ile
bankaların bilgi sistemleri ve finansal veri üretimine
dahil olan süreç ve sistemlerin denetimi yasal bir zorunluluk haline geldi.
Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Kamu Gözetimi
Kurumu (KGK), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu
(BTK) düzenlemeleri ve yasalaşan yeni Türk Ticaret
Kanunu (TTK) ile iç denetim reel sektörde de yaygınlık
kazanıyor. Bu kanunda yer alan kurumsal yönetişim
ilkelerine uyum ve olası risklerin önceden saptanması gibi konular, belirli boyutun üzerindeki reel sektör
kuruluşlarının iç denetim organizasyon yapılarını
güçlendirerek gerekli düzenlemeleri yapmasını gerektiriyor.
İÇ DENETİMDE BT’NİN ÖNEMİ
Bilgi teknolojileri denetimi gibi özel uzmanlık gerektiren alanlarda yetişen personel maliyetleri çok yüksek. Bu nedenle büyük, küçük pek çok organizasyon
iç denetim faaliyetleri kapsamındaki BT denetimi çalışmalarını göz ardı ederek kısıtlı olan veya hiç olmayan
kaynaklarla BT denetimi faaliyetlerini yürütüyor. BT
denetimi, organizasyonun finansal ve finansal olmayan veri güvencesi açısından kritik öneme sahip. İç
denetim faaliyetleri kapsamına BT denetim çalışmalarını entegre etmeyen organizasyonlarda, BT alanlarında gerçekleştirilecek yeni uyarlama, satın alma
gibi projelerin uygunlukları, faydaları, maliyetleri, kabul
edilebilir kontrol eksiklikleri ve riskler doğru bir şekilde
hesaplanamıyor. BT kaynaklarının ekonomik ve verimli
bir şekilde kullanılmasında ve beklenen faydaların elde
edilmesinde de BT iç denetimi büyük önem taşıyor.
Organizasyonlar finans, üretim, insan kaynakları,
stok yönetimi, pazarlama gibi yürütmekte oldukları
temel iş süreçleri ve aktivitelerini, tek bir yapıda bütünleştirerek organizasyon ve yatırımcılar için kritik
öneme sahip finansal ve finansal olmayan verilerin
tamamını tek ve güvenilir bir kaynaktan takip etmeyi
DANIŞMANLARIN ROLÜ
•
İHTİYAÇ ARTIYOR
BT denetimiyle şirketler, genelde dış denetim esnasında tanışıyor. Bu da
oldukça limitli bir kapsamla gerçekleşebiliyor. Şirketler, bu artan mevzuat ve
karmaşıklaşan iş yapış yaklaşımlarıyla hem dış denetime hem regülasyonlara
(lokal ve global) hem de risklerin erken tanısı için BT iç denetimi kendi
bünyelerinde oluşturma ihtiyacını her geçen gün hissediyor.
•
FARKINDALIK OLUŞTU
Birçok orta ve büyük ölçekli şirket, BT denetiminin, iç denetim faaliyetleri
içerisindeki yeri ve öneminin farkına vardı. Bu şirketler, yetişmiş uzman
personel maliyetlerini düşürmek, BT alanındaki gelişmelere hızlı bir şekilde
adaptasyon sağlayarak yenilik ve güncellemelerden kaynaklanacak potansiyel
riskleri, en kısa sürede gidermek için danışman kuruluşlardan kısmen ya da
tamamen destek alarak yürütmeyi tercih ediyor. Ayrıca mevzuatlara uyumun
sağlanabilmesi amacıyla iç denetim faaliyetleri kapsamında gerçekleştirmeleri
gereken BT iç denetimlerini, sektör özelindeki problemler ve risklerle bu
problemlerin çözümü konusunda bilgi sahibi olan ve sektöre özel mevzuat ve
standartlara hâkim danışman kuruluşlardan destek alıyorlar.
•
KPMG’NİN HİZMETLERİ
Hâlihazırda KPMG olarak, farklı sektörlerde hizmet sunan birçok orta ve büyük
ölçekli şirketle işbirliği içerisinde iç denetim faaliyetleri kapsamında periyodik
olarak gerçekleştirmeleri gereken risk odaklı BT denetimlerinin gizlilik, bütünlük,
erişilebilirlik gibi bilgi kriterleri ve CobIT, ISO27001 ve ITIL gibi dünyaca kabul
görmüş standart yönetişim çerçevelerine uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi,
bilgi teknolojileri ve iş süreçlerinde meydana gelebilecek potansiyel risklerin en
kısa zaman ve uygun bir şekilde giderilmesine yönelik hizmetler sunuyoruz.
hedefliyor. Kurumsal kaynak planlaması (Enterprise resource planning-ERP) sistemleri, bir organizasyonun
tüm süreç ve verilerinin bütünleşik bir yapıya getirilmesine yardımcı olmayı hedefleyen sistemlerdir.
Yeni geliştirilecek bir ERP uyarlama projesi kapsamında, proje geliştirme aşamasına geçmeden önce
organizasyonda görev alan personele ilişkin rol, sorumluluklar ve yetki matrisleri etkin olarak analiz edilmeden ve tasarlanmadan, projenin tamamlanarak
sistemin kullanıma açılması durumunda kritik yetki
açıkları oluşabilir.
Bu doğrultuda, kapsamlı sistem kurulumları (örneğin SAP kurulumu) gibi projeler öncesinde BT denetim
kapsamına giren aşağıdaki temel başlıklara ilişkin ön
analiz ve değerlendirme çalışmalarının yürütülmesinin
de organizasyonlara fayda sağlayacağı öngörülüyor.
• Yetkilendirme,
• Değişiklik yönetimi
• Kalite ve risk yönetimi
• Üçüncü parti hizmet yönetimi
• Operasyon yönetimi
Aksi takdirde, üretim ortamında çalışan uygulamaların yeni uyarlamalara tabi tutulması ve düzenlenmesi
hem maliyet hem zaman açısından olumsuz etkiler
oluşturur ve eksikliklerin giderilmesine kadar geçen
süre zarfında organizasyonu, kontrol eksikliklerinden
kaynaklanabilecek potansiyel risklere maruz bırakır l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 25
DANIŞMANLIK
AKILLI
DÖNÜŞÜMDE
BAŞARI MODELİ
KPMG International’ın “Küresel CFO Araştırması” sonuçlarına göre pek çok şirket,
akıllı finans modelleri için gerekli yatırımları yapmaya hazır. Ancak finansal dönüşümü
başarıyla yönetebilmenin sırrı, “Hedef İşletim Modeli”nde saklı. Bu model ise finans fonksiyonu
tarafından verilen hizmetlerin, işletmenin stratejileriyle uyumlu hale gelmesinden tutun da
kültürel ihtiyaçlarla BT sistem gerekliliklerine kadar uzanan 6 farklı alana yoğunlaşıyor.
İdil Gürdil
Ebru Öz Yerkar
Risk Yönetimi Danışmanlığı
Bölüm Başkanı, Şirket Ortağı
Finansal Yönetim ve
Raporlama, Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 00
M:+90 533 599 56 68
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 00
M: +90 530 941 14 84
K
PMG International tarafından 2006’dan bugüne her yıl düzenli olarak yapılan “Küresel
CFO Araştırması”, 15 ülkede 440 CFO ve üst
düzey finans yöneticisiyle anket yöntemiyle
gerçekleştirildi. Bir önceki sayımızda bu araştırmanın
sonuçlarını sizlerle paylaşmıştık. Araştırmamıza katılan
CFO ve üst düzey finans yöneticilerinin yaşadığı en
büyük zorluğun, günlük rutin operasyonları başarıyla
yürütürken stratejik karar alma mekanizmalarına zaman
ayıramamak olduğundan bahsetmiştik. Bu zorluğun
üstesinden gelebilmenin ise “finansal dönüşüm” ile
mümkün olabileceğini vurgulamış ve finansal dönüşümün sağlanabilmesi için gerekli olan “akıllı” finans
fonksiyonunun kilit unsurları üzerinde durmuştuk.
Son bir sorumuz var henüz cevabını vermediğimiz:
“Peki finansal dönüşümü nasıl başarıyla yürüteceğiz?
26 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
HEDEF İŞLETİM MODELİ
Finansal dönüşümü başarıyla yönetebilmenin sırrı,
KPMG tarafından geliştirilen “Hedef İşletim Modeli”nde saklı. Her sektörden şirket için bir uygulama
rehberi olabilecek bu metodolojiyi nasıl uygulayacağımızı gelin birlikte keşfedelim.
Hedef İşletim Modeli, KPMG’nin finansal dönüşüm için daha önce tecrübe ettiği bir yaklaşım. Bu
yaklaşım sayesinde CFO’lar, bugün hangi noktada
bulunduklarını ve finansal dönüşümle birlikte 2-3
yıl sonra nerede olmak istediklerini belirleyebiliyor.
Bu model, finans fonksiyonu tarafından verilen
hizmetlerin, işletmenin stratejileriyle uyumlu hale
gelmesinden tutun da kültürel ihtiyaçlar ile BT sistem gerekliliklerine kadar uzanan 6 farklı alana
yoğunlaşıyor.
1
HİZMETLERİN NİTELİĞİ
Hizmetler başlığı altında, CFO ve ona bağlı çalışan ekipler tarafından verilen hizmetlerin niteliğini değerlendiriyoruz. Birçok operasyonel
gündem maddesine sahip, maliyet odaklı ve içe kapanık
bir yapıdan, üst yönetimin iş ortağı olarak çalışan değer
odaklı bir yapıya uzanan çizgide, henüz yolun en başında
olduğunuzu düşünüyorsanız finansal dönüşüm sizin için
kaçınılmaz görünüyor. Öte yandan CFO ve üst düzey
yöneticilerin, organizasyonlarını nerede konumlandırmak
istediği de çok önemli. İdeal olan yönetimin iş ortağı
olabilmek, ilk aşamada ulaşması zor bir hedef olarak görünüyor. Bu durumda amaç, kısa vadede daha ulaşılabilir
olan finans fonksiyonunun amaçlarını, şirketin stratejileri
ile uyumlu hale getirmek olarak belirlenebilir. Üstelik
çıtayı ulaşabilir bir yerde tutmak, finans ekiplerinin bu
dönüşüme daha çok inanmasını sağlar ve değişimden
kaynaklanan motivasyon kaybını minimuma indirger.
2
ORGANİZASYONUN YAPISI
Muhtemelen hazır bir finans organizasyonunun başına geçtiniz. Peki bu organizasyon, ne
şekilde yapılanmış? Genel muhasebe, nakit
yönetimi, alacak yönetimi ve finansal raporlama gibi iş
“Net ve anlaşılır bir amacın tanımlanmasıyla
bu amaca hizmet eden bir işletim modeli oluşturmak,
finansal dönüşüm yolculuğunun ilk durağı.”
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 27
DANIŞMANLIK
“İyi tanımlanmış bir Hedef İşletim
Modeli, finans fonksiyonunun hangi
alanları geliştirmesi gerektiğini veya hangi yeterliliklere
sahip olması gerektiğini söyleyebilmeli.”
birimleri birbirinden bağımsız mı hareket ediyor? Sürekli
değişen mevzuat ve raporlama yükümlülükleriyle bazı sorumluluklar havada asılı mı kalmış? Finansal dönüşümle
ulaşmak istediğimiz hedef, birimler arası iletişimin güçlü
ve işbirlikçi bir çalışma havasının hakim olduğu entegre
bir finans fonksiyonu elde etmek. Ayrıca bu başlık altında, sorumlulukların doğru tanımlandığı, organizasyonun
temelde insanlar üzerine değil pozisyonlar ve faaliyetler
üzerine kurulduğu şeffaf bir yapıya ne derece sahip
olduğunuz değerlendiriliyor.
3
İK STRATEJİSİ
Finans ekibinizdeki insan kaynağınız, veri
ve belge girişiyle sorumlu olan operasyonel
ekibin yanı sıra teknik bilgi gerektiren ve ani
ortaya çıkan raporlama ihtiyaçlarına cevap
verebilen yetenekleri de içeriyor olmalı. Öte yandan
işin niteliği ne olursa olsun, yaptığı işi sorgulayan, analiz
edebilen, motivasyonu yüksek ve hevesli bir finans ekibi
oluşturmak finansal dönüşümün önemli parçalarından
biri. Bunu yapabilmek için ise finans çalışanlarını cezbeden bir İK stratejisi yaratmak gerekiyor CFO ve üst
düzey yöneticiler, bu başlık altında mevcut ekiplerini
değerlendirip, karar alma mekanizmalarına azami desteği
sağlayabilecek güçlü bir ekip hedeflemeli.
4
SÜREÇ TASARIMI
Peki ya finans fonksiyonunuzu değerlendirdiğimizde daha çok süreçler üzerine mi yoksa insanlar üzerine mi kurulu olduğunu söylersiniz?
Örneğin organizasyonunuzda “İşten ayrılırsa
ne yaparız” dediğiniz birileri var mı? Aslında birçok şirkette
karşılaştığımız bu kötü senaryolar, finans organizasyonunu
kırılgan bir yapı haline getiriyor. Tasarlanmamış süreçler
ve sonrasında ortaya çıkan problemler, en sonunda CFO
ve üst düzey yöneticilerin zamanından çalıyor. Özellikle
katma değeri yüksek olmayan, fakat zamandan çok çalan
günlük işler için standart süreçlerin ve yazılı prosedürlerin
yaratılması, verimlilik amaçlayan bir finans fonksiyonu
için ön şart. Finansal süreçlerin ne oranda iyileştirilmesi
gerektiği ise yine CFO ve üst düzey yöneticilerin Finans
İşletim Modeli’nde hedefledikleri noktaya bağlı.
5
YENİ TEKNOLOJİLER
Üst yönetim ve diğer fonksiyonlardan gelen
bilgi ve raporlama ihtiyaçlarını tek bir sistemden, hızlı bir şekilde karşılayabiliyor musunuz?
Örneğin satış biriminden bir bilgi talebi geldiğinde kullandığınız farklı sistemlerde, farklı sonuçlar mı
görüyorsunuz? CFO ve üst düzey finans yöneticileri için
28 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
teknolojinin karşılığı, şirketlerin kullandıkları ERP sistemleri.
Muhasebe ve raporlama için birden fazla sistem kullanılabileceği gibi tek bir sistemden bütün bilgi ve raporlama ihtiyaçlarını gidermek de yeni teknolojiler sayesinde mümkün.
Öte yandan birden fazla muhasebe ve raporlama aracını
tek bir sisteme dönüştürmek hem zahmetli hem masraflı.
CFO’lar bu dönüşümden bekledikleri faydayla bu değişimin
maliyetini analiz edip Hedef İşletim Modeli’nde nerede
olmayı arzu ettiklerine karar vermeli. Özellikle üretim
yapan şirketlerde, entegre olmayan birden fazla sistemin
kullanıldığı örnekler, finansal dönüşüm adımının atılması
gereken kritik durumlardan biri. Çok uluslu şirketler ise
ana ortağın uygun bulduğu sistemleri kullanarak finansal
dönüşüme bir adım daha yakın görünüyor.
6
DIŞ KAYNAK KULLANIMI
CFO’ya bağlı olan bütün finansal birimler, tek
bir merkezden mi yönetiliyor? Bu merkez
doğru yetkinliklere sahip olan insanlara ve
sistemlere sahip mi? Küreselleşme ve yeni
teknolojilerle birlikte şirketlerin maliyetlerini optimize
etme çabası, dış kaynak kullanımını gündeme getiriyor.
Türkiye’deki örneklerine, daha çok büyük gruplarda ve
Türkiye piyasasına şirket satın alma yoluyla girmiş büyük
küresel şirketlerde ortak hizmet merkezleri şeklinde
rastlıyoruz. Ortak hizmet merkezlerinde defter tutma,
mutabakatlar, vergi beyannamelerinin doldurulması gibi
yüksek hacimli ve düşük değerli faaliyetlerin sağlanması
KATMA DEĞER YARATMANIN 4 YOLU
tercih ediliyor. Planlama ve bütçeleme gibi değerli faaliyetlerin şirket bünyesinde tutulmasına öncelik veriliyor.
CFO’lar finansal dönüşüm sonunda ne kadar merkezi
bir yapıda olmayı hedeflediklerine ve şirket bünyesinde
bırakılacak fonksiyonlara karar vermeli.
ÜÇ ÖNEMLİ ADIM
Siz bir şirketin CFO’su olarak finans organizasyonunuzu
bu saydığımız 6 temel alanda nerede görüyorsunuz? Hedef İşletim Modeli uygulamasının ilk adımı, mevcut durumu tespit etmektir. Mevcut durum tespitinde, her başlık
için detaylı analiz, anket ve çalıştaylar sonucunda ilgili alan
için finans fonksiyonunuzun bir puanı oluşacaktır. İkinci
adım ise geliştirilmesi gereken alanları ve finansal dönüşüm sonunda amaçlanan noktayı belirlemek. Örneğin
yazılı prosedürleriniz ve iş tanımlarınız eksik olduğundan,
süreçler konusunda organizasyonunuz 2 puan aldı. Arzu
ettiğiniz durum ise yazılı prosedürlerin ve iş tanımlarının
olduğu, en azından günlük rutin işlerin standart hale geldiği bir yapıya kavuşmak. Bunun içinse sahip olduğunuz
yapıya, 2 puan değerinde bir katma değer yaratarak 4
puanlık bir organizasyon yapısına ulaşmanız gerekiyor.
Aradaki 2 puanlık farkın nasıl ve ne kadar sürede aşılacağına karar vermek ise finansal dönüşüm planının üçüncü
ve son adımı. Unutmayın, Hedef İşletim Modeli, CFO ve
finans fonksiyonları için sadece bir yol haritası niteliğinde.
Bundan sonraki adım ise dilerseniz bizim yardımımızla bu
yol haritasını uygulamaya koymak! l
Bugünün CFO’su, bir yandan finans fonksiyonunu şirketin stratejik hedeflerini
destekleyecek şekilde çalışır hale getirip, finansal analiz ve kurumsal karar
mekanizmasına destek rolünü güçlendirmeye çalışırken, bir yandan da artan yasal ve
mevzuat uyum gerekliliklerini yerine getirmek için mücadele etmektedir. KPMG, finans
fonksiyonun performansını artırarak CFO’nun iş ortağı olarak şirkete daha fazla katma
değer sağlamasına yardımcı olmaktadır.
CFO danışmanlık hizmetlerimiz 4 başlık altında toplanabilir:
01
Etkin karar destek (kurumsal performans yönetimi, maliyet muhasebesi
ve yönetimi, planlama, bütçeleme, tahmin ve ERP uygulamaları
danışmanlığı),
02
Verimli finans operasyonları (finansal süreç optimizasyonu, yalın finans,
finans fonksiyonunun gözden geçirilmesi/kıyaslama, kaliteli dönem
kapanışı ve entegre raporlama),
03
Mevzuat uyum (UFRS/US GAAP dönüşüm hizmetleri, raporlama destek
hizmetleri)
04
Finans dönüşümü (finans vizyon ve stratejisi, finansal dönüşüm,
finans hedef işletim modeli, finans organizasyonu ve finansal süreçlerin
entegrasyonu)
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 29
DENETİM
DENETİMİN
DEĞERİ
NASIL
ARTIRILIR?
Denetçilerden beklenenler, denetçi bağımsızlığı ve denetimin
kalitesi son yıllarda daha da fazla tartışılıyor. Denetçi bağımsızlığı
ile ilgili konular ise Avrupa Parlamentosu tarafından Avrupa
Birliği’nde 2016 yılında yürürlüğe girecek denetçi rotasyonu
ile ilgili denetim reformları ve ülkemizdeki denetim rotasyonu
düzenlemeleri dikkate alındığında daha fazla önem kazanıyor.
Düzenlemeler denetçi firma zorunlu rotasyonunu ve denetim
harici hizmetler üzerinde ek kısıtlamaları getiriyor. Peki
denetimin değerini artırmak nasıl mümkün? İşte yanıtlar....
Murat Alsan
Latif Oylan
Denetim Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
Mesleki Uygulama
Bölümü, Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 02
M: +90 533 276 21 69
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 33
M: +90 533 296 56 50
D
enetimin değeri” konusunda KPMG’nin
global yaklaşımını paylaşmak amacıyla
yapılan geniş katılımlı yuvarlak masa sohbetlerinin ikincisi Johannesburg’da üçüncüsü ise Singapur’da gerçekleşti. Ağustos
ve eylül aylarında gerçekleştirilen bu sohbetlerde iş
dünyası temsilcileri, yatırımcılar, regülatörler ve akademisyenler kıdemli KPMG ortakları ile bir araya gelerek denetim ile ilgili önemli konuları tartıştı.
Bu tartışmalarda öne çıkan konular yatırımcılar ve
toplumun farklı kesimlerinden daha fazla bilgi ve
şeffaflık için gelen taleplerin denetim mesleği için
yarattığı fırsatlar ve zorluklar, denetçi bağımsızlığı ve
30 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
denetim kalitesi olarak göze çarpıyor. Bu hususlardan ilki ile ilgili olarak katılımcılar özellikle denetçilerin finansal tablolara ek olarak sunulan ve ileriye
dönük bilgiler üzerine ne tür güvence verebileceğini
tartıştı. Denetçi bağımsızlığı ile ilgili hususlar ise Avrupa Parlamentosu tarafından Nisan 2014’te onaylanan ve Avrupa Birliği’nde 2016 yılında yürürlüğe
girecek denetçi rotasyonu ile ilgili denetim reformları dikkate alındığında daha fazla önem kazanıyor.
Düzenlemeler denetçi firma zorunlu rotasyonunu
ve denetim harici hizmetler üzerinde ek kısıtlamaları
getiriyor. Johannesburg’daki sohbette ise zorunlu firma rotasyonuna karşı görüşler ön plana çıktı.
KPMG’nin denetim değeri konulu en
sonuncu yuvarlak masa toplantısı
Kanada’da gerçekleştirildi. Kanada’da
gerçekleştirilen toplantıda denetimin değeriyle ilgili öne çıkan
konuları Gündem’in gelecek sayısında değerlendireceğiz.
DAHA FAZLA ŞEFFAFLIK ÇAĞRISI
Johannesburg’daki gerçekleştirilen yuvarlak masa
toplantısında bir katılımcı piyasaların denetimden
geçmiş yıllık faaliyet raporlarından ve finansal tablolardan daha sık ve belli bir güvence içeren bilgi
güncellemesine ihtiyacı olduğunu belirtti. Bu bilgileri
pazara sunarken de önem kazanan iki unsur tutarlılık
ve karşılaştırılabilirlik. Sunulan bilgilerin bu unsurları
içermesinde denetim mesleğinin önemli bir rol oynayabileceği sohbette desteklenen bir görüştü. Aynı
katılımcı bankacılık sektörünü örnek vererek düzenleyici kurumlar açısından bilginin sürekli bir ihtiyaç
olduğunu belirtti.
Katılımcılar piyasaların günlük bazda işlediği bir
ortamda ve sürekli etkileşimin olduğu bankacılık
sektöründe yıllık kurumsal raporların alınan kararlarda yetersiz kaldığı görüşünü paylaştı. Katılımcılardan biri yatırımcıların geçmişe dönük bilgi yerine
ileriye dönük bilgiye ihtiyacı olduğunu belirtti. Başka
bir katılımcı ise şimdiye kadar yapılan raporlamaların denetçiler geçmişe odaklandığı için bilgilendirici
olmadığını dile getirdi. Piyasa beklentilerini karşılamak için sunulan bilgilerin arttırılması ile raporlama
yükümlülükleri arasında uygun bir denge yaratmak
gerekiyor. Bu konuda son zamanlarda yapılan inovasyonlar, örneğin entegre raporlama, çözüm sunabilir. Gerçi katılımcılardan bazıları inovasyonların pratikte uygulanmama riski ile ilgili kaygısını da belirtti.
Johannesburg toplantısında dile getirilen en önemli
konulardan biri düzenleyici kurumların ve yatırımcıların denetçilerden beklentileriydi.
DENETÇİ BAĞIMSIZLIĞI VE KALİTE
Singapur’daki katılımcılardan biri denetçi bağımsızlığının, denetim harici hizmetler üzerindeki kısıtlamanın ve zorunlu rotasyonun ülkesinde en büyük
sorun olduğunu belirtti. Bu çerçevede denetçi bağımsızlığının denetim kalitesinin tek ölçümü olup olmadığı sorusu dile getirilen diğer bir
husustu. Bağımsızlığın denetim kalitesinin yerine geçmediği ve sadece
bağımsızlığın ele alınarak denetim
kalitesini yükseltmenin de mümkün
olmadığı dile getirildi. Bağımsızlığın
güvence için önemli olduğu fakat
denetim kalitesi için tek başına yeterli bir husus olmadığı, üzerinde
mutabık kalınan bir görüş. Örneğin
Denetçi bağımsızlığı
denetçi yetkinliği de denetim kaliteDenetçi yetkinliği
si için önem arz ediyor. Bu yorumDenetçi liderliği
lar denetim kalitesi için birden fazEtkin denetim komitesi
la unsurun gerekli olduğunu ve bu
Geliştirilmiş denetçi raporu
unsurlar arasında etkin bir yapılandırmanın gerekliliğini öne çıkarıyor.
Dolayısıyla denetçinin bağımsızlığı
unsuruna tek başına kalite için başrolü vermek yerine bu unsuru kalite için gerekli unsurlardan biri olarak ele almak gerekiyor.
Singapur’daki sohbette yatırımcılar açısından bağımsızlığın bir sorun olmaya devam ettiği de dile
getirilen bir husus oldu. Denetçinin bağımsızlığını
DENETİM KALİTESİ
İÇİN
GEREKLİ
UNSURLAR
1.
2.
3.
4.
5.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 31
DENETİM
değerlendirirken yatırımcılar genelde görev süresi
ve denetim harici hizmetler için ödenen ücretlerin
miktarına bakıyor. Fakat bağımsızlık her sorunu çözmüyor. Yatırımcılar sadece bir veya iki müşterisi olan
ve gelirlerin çoğu bu müşterilere dayanan denetim
firmalarıyla ilgili de denetim bağımsızlığına ilişkin sorunların farkında. Bu sorunları çözmek için hem büyük
denetim firmaları hem de daha küçük denetim firmaları açısından adil olabilecek bir sistem gerekiyor.
Johannesburg’daki sohbette ise denetçilerin
müşterileri ile bazen karmaşık olabilecek ilişkilerini
yönetmenin denetçi bağımsızlığı için önemli faktörlerden biri olduğu dile getirildi. Ayrıyeten artan
rekabetin denetçi bağımsızlığı için farklı sorunlar
yaratabileceği de katılımcılar tarafından paylaşılan
bir görüştü. Bir katılımcı ise denetim ücretlerindeki
düşüşün kalite üzerinde olumsuz etki yaratacağını
belirtti. Asıl göze çarpan, yapılan toplantılarda bütün katılımcılar denetim kalitesi için liderlik vasfının en temel faktör olduğu üzerinde görüş birliğine
varmasıydı.
DENETİM KOMİTELERİ
Denetim kalitesi için denetçi bağımsızlığının yanında diğer kontrollerin de mevcut olması gerektiği ve
bağımsızlığın sadece bir başlangıç noktası olduğu
dile getirilen diğer bir konu. Bu hususla ilgili olarak
denetim komitelerinin rolü de sohbetlerde öne çıkan konulardan biri oldu. Son ekonomik gelişmeler ışığında denetim komitelerinin bağımsızlığının
ve yetkinliğinin geçmişe göre gelişme gösterdiği
de göze çarpıyor. Günümüzde denetim komiteleri
başkanlıklarının çoğunlukla finansal tablolar hakkında belli bilgi ve birikime sahip profesyoneller
tarafından yapılması dikkat çeken bir husus.
Denetim komitelerinin 2015 için önceliklerini
belirlerken ve rollerini yeniden şekillendirirken bu
hususları değerlendirmesi sorumlu oldukları işletmeler açısından yararlı olabilir. Denetim komiteleri
bunu yaparken belli konulara odaklanabilir. Örneğin, işletmenin bağımsız denetçilerini etkileyen
mevzuat değişikliklerinin anlaşılması ve işletmenin etik ve uyum programlarının hile ve suistimale
karşı hazırlıklı olması. Avrupa Birliği başta olmak
üzere çeşitli ülkelerde yürürlüğe girmekte olan
denetçi rotasyonlarıyla ilgili düzenlemelerin anlaşılması denetim komiteleri için büyük önem taşıyor. Çünkü denetçinin değişimiyle işletmenin tabi
olduğu denetim sürecindeki değişiklikler olması
söz konusu.
DENETÇİ RAPORU
Londra’da yapılan ilk yuvarlak masa sohbetinde
dile getirilen konulardan biri de denetçi raporunun
kapsamıydı. Denetçi raporunun mevcut biçiminin
eleştirilmesinin en büyük nedeni uyuma çok fazla
odaklanması olarak belirtiliyor. Johannesburg ve
Singapur’daki bulgular da bu konuda daha önceki
sohbetlerle tutarlı. Örneğin, bugünlerde gerçekleştirilen tipik bir denetimin, uyum bazlı olduğu
belirtilen görüşlerden biri. Denetçiler standartlara
uyum göstermeye çok fazla odaklandıklarından etraflarında gerçekleşenlerden haberdar değil. Yeni
Son ekonomik gelişmeler ışığında denetim
komitelerinin bağımsızlığının ve yetkinliğinin geçmişe göre
gelişme gösterdiği göze çarpıyor.
32 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
mevzuat ve kuralların hile ve gerçeğe uygun finansal tablo hususlarını ele almak için tasarlanan klasik denetim üzerinde bir değişiklik yaratmayacağı
görüşü de sohbetlerde paylaşılan bir görüş oldu.
Dile getirilen ilginç bir görüş ise denetimin
değerinin denetçi bağımsızlığından daha önemli
olduğu. Denetimin katma değerini artırmak için
denetçi raporunun genişletilmesi sohbetlerde
yapılan bir öneri oldu. Bu çerçevede denetçi raporunun genişletilerek işletmenin maruz kaldığı
belli riskleri ele alması veya kontrol incelemelerinin sonuçlarının paylaşılması tartışılabilir. Mevcut
uygulamalardan dolayı denetçi raporları çoğu zaman birbirinin aynı oluyor fakat bu raporların okuyucuları işletmelerin risk yönetimi yapıları ve iç
kontroller hakkında daha fazla bilgi almak istiyor.
Örneğin, yatırımcılar denetçi raporunda işletme
tarafından gerçekleştirilen tahminler hakkında
kendilerini rahat hissettirecek bilgiler görmek istiyor. Katılımcılar arasında bu tarz yararlı bilgilerin
denetçi raporunda sunulmasının işletmeler ve yatırımcılar açısından denetimin değerini artıracağı
görüşü hakimdi.
RİSK PAZAR KAYNAKLI
Sohbetlerde ortaya çıkan farklı bir görüş ise riskin işletmeler tarafından yaratılmasından ziyade
pazar ortamından kaynaklandığı için denetçiler tarafından ele alınmasının mümkün olmadığı.
Genişletilmiş denetçi raporunun önemli bir
değişiklik olacağı sohbetlerde üzerinde mutabık
kalınan görüşlerden biri oldu. Yeni rapor dikkatleri
denetimin kalitesine çekecek ve sadece olumlu
veya olumsuz şeklinde bir görüş olmayacak.
Denetimin değeri için mevcut denetçi raporuyla
ilgili yorumlar ışığında KPMG’nin Rolls Royce ile
İngiltere’de genişletilmiş denetçi raporu konusunda ortak gerçekleştirdiği çalışma büyük önem
taşıyor. İngiltere’deki yeni düzenlemeler denetçinin hazırladığı denetçi raporunda temel denetim
hususlarının dikkate aldığı riskler dışındaki önemli
riskler hakkında da yorumda bulunmasını gerektiriyor. KPMG bu gerekliliğin bir adım ilerisine giderek bu yorumlarını yönetime sunduğu bulgusunu
da raporunda belirtti. Bu rapor ile ilgili yatırımcılar
tarafından gelen tepkilerin oldukça olumlu olması
göze çarpıyor.
KPMG’nin “denetimin değeri” konusunda küresel yaklaşımını paylaşmak amacıyla geçtiğimiz aylarda Johannesburg ve Singapur gerçekleştirilen
sohbetlerde verilen mesajlar Londra’da gerçekleştirilen sohbet ile aynı yönde. Katılımcılar tarafından yapılan yorumlar dikkate alındığında denetim
kalitesinin sadece denetçi bağımsızlığından ziyade diğer unsurlara bağlı olması ve bağımsızlığın
sadece kalite için bir başlangıç noktası olduğu öne
çıkan bir görüş oluyor. Aynı zamanda yatırımcılar
ve toplumun farklı kesimlerinden daha fazla bilgi
ve şeffaflık için gelen taleplerin denetim mesleği
için yarattığı fırsatları ve zorlukları da değerlendirmek gerekli l
MESAJLAR AYNI
S
ohbetlerde denetim değeriyle ilgili dile getirilen konulardan biri de denetçi firmalarının
zorunlu rotasyonuydu. Bazı katılımcılar zorunlu şirket rotasyonunun doğru bir çözüm
olmadığını ve denetçi bağımsızlığının firmalardan ziyade kişilere bağlı bir husus olduğu
üzerinde durdu. Firmaların rotasyonuna alternatif olarak kişilerin rotasyonu bazı katılımcılar
tarafından sohbetlerde sunulan önerilerden biri oldu. Johannesburg’daki sohbette zorunlu
rotasyona karşı olan görüşlerin varlığı göze çarptı. Katılımcılardan biri zorunlu rotasyonun
denetçilerin kendilerini iş süreçlerini ve risklerini bildikleri işletmelerden kendilerini
uzaklaştıracağını belirtti. Buna bağlı olarak denetçiler yeni işlerde ilk yıllarını hizmet
verdikleri işletmeleri tanımakla geçirerek işletme için değer yaratmakta zorlanabilir. Başka
bir katılımcı ise Avrupa Birliği’nde zorunlu rotasyon ile ilgili sohbetlere katıldığını belirterek
getirilen kurallarda herhangi bir yarar görmediğini dile getirdi.
Katılımcılardan bazıları rotasyonun denetim pazarını geliştirmeyi hedeflediği görüşünü
paylaştı. Fakat ilginç olan ise zorunlu rotasyonun rekabeti kısıtlayacağı ve denetçilerin
seçileceği havuzu daraltacağı idi. Bu unsurlar göz önüne alındığında zorunlu rotasyon
sonucunda denetim pazarının genişlemesi pek mümkün gözükmüyor.
Denetçinin bağımsızlığı unsuruna
tek başına kalite için başrolü vermek
yerine bu unsuru kalite için gerekli unsurlardan biri
olarak ele almak gerekiyor.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 33
DENETİM
BİREYSEL
FİNANSAL
TABLOLARDA
ÖZKAYNAK
YÖNTEMİ
Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu tarafından
yayımlanan Bireysel Finansal Tablolarda Özkaynak
Yöntemi standardı, bağlı ortaklık, iştirakler ve iş
ortaklıklarının yatırımcının bireysel finansal tablolarında
muhasebeleştirilmesiyle ilgili yeni bir seçenek
getiriyor. Getirilen değişiklikle birlikte bu yatırımların
muhasebeleştirilmesinde özkaynak yöntemi bir seçenek
olarak sunuluyor. Değişiklikler 1 Ocak 2016 tarihinde veya
sonrasında başlayan yıllık dönemler için geçerli olacak ve
geriye dönük olarak uygulanacaktır.
Çiğdem Atılgan
Latif Oylan
Denetim,
Direktör
Mesleki Uygulama
Bölümü, Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 66
M: +90 533 580 27 97
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 33
M: +90 533 296 56 50
U
luslararası Muhasebe Standartları Kurulu
tarafından Ağustos 2014 tarihinde yayımlanan Bireysel Finansal Tablolarda Özkaynak
Yöntemi (UMS 27’de değişiklikler) standardı
bağlı ortaklık, iştirakler ve iş ortaklıklarının yatırımcının
bireysel finansal tablolarında muhasebeleştirilmesiyle
ilgili yeni bir seçenek getirmektedir. Getirilen değişiklik bu yatırımların muhasebeleştirmesi için özkaynak
yöntemini bir seçenek olarak sunmaktadır. Örneğin
Brezilya gibi bazı ülkelerde yasal raporlama açısın-
34 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
dan bireysel finansal tablolarda özkaynak yönteminin
kullanılması büyük önem taşıdığı ve bu ülkelerde bu
yöntemin bireysel finansal tablolarda kullanılabilmesi
için Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK)
ile uzun süredir çalışılıyordu. Bu değişiklik, UMSK’nın
Mayıs 2012’de özkaynak yöntemiyle muhasebeleştirmesiyle ilgili araştırma projesi çerçevesinde sınırlı
kapsamdaki değişikliklerin bir parçasını temsil etmektedir. Getirilen değişiklikler 1 Ocak 2016 tarihinde veya
sonrasında başlayan yıllık dönemler için geçerli olup
geriye dönük olarak uygulanacaktır.
ÖZKAYNAK YÖNTEMİNİN GEÇMİŞİ
Özkaynak yöntemi bütün konsolidasyon prensiplerinin kabul edilmesinden önce İngiltere’deki bağlı
ortaklıkların ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki belli
bağlı ortaklıkların konsolidasyonunun bir çeşidi olarak
ortaya çıkmıştır. Özellikle konsolide finansal tablolar,
raporlama işletmesi tarafından sahip olunmayan varlıkları ve yükümlülükleri gösterdiği için uygun görülmemiştir. Fakat bilançoda bağlı ortaklıklardaki yatırımların
muhasebeleştirilmesinde kullanılan ve temettülere dayalı hasılat temelli maliyet yönteminin kullanımı, bağlı
ortaklıklardaki kayıpların zamanında muhasebeleştirilmemesi ve kazançların biriktirilmesinden dolayı bağlı
ortaklıkların performansını doğru şekilde yansıtmadığı
Zaman Çizelgesi
12 Ağustos 2014
Değişikliklerin yayımlanması
1 Ocak 2016
Değişikliklerin yürürlük tarihi
31 Aralık 2016
Değişikliklerin yürürlükte olduğu ilk yıllık finansal tablolar
uygun değerleme seçeneklerine ek olarak üçüncü
seçenek olarak sunulması raporlama uygulamalarında
farklılıkları artırabilir.
için eleştirilmiştir. Buna bağlı olarak özkaynak yöntemi
bağlı ortaklıkların fiili sonuçlarının işletmenin finansal
tablolarına dahil edilmesi avantajını sunmuştur.
BİREYSEL FİNANSAL TABLOLARDA
MUHASEBELEŞTİRMEYE GETİRİLEN
DEĞİŞİKLİKLER
Bazı ülkelerdeki mevcut yasal düzenlemeler, yatırımcıların bireysel finansal tablolarında bağlı ortaklık,
iştirakler ve iş ortaklıklarındaki yatırımlarını muhasebeleştirirken özkaynak yöntemini kullanmalarını gerektirmektedir. Uluslararası Finansal Raporlama Standartları’ndaki (UFRS) mevcut düzenlemeler bu yöntemin
bireysel finansal tablolarda kullanılmasına izin vermemektedir. Bazı yerel düzenlemelerde bu uygulamaya
izin verilip UFRS’de izin verilmemesi bu ülkeler açısından UFRS uygulamalarıyla yerel raporlama arasında
farklılık oluşturmaya devam etmektedir. Çoğu durumda
özkaynak yönteminin kullanılması UFRS ve yerel mevzuat çerçevesinde hazırlanan bireysel finansal tablolar
arasındaki tek farklılık olarak göze çarpmaktadır.
Bu farklılığın ortadan kalkması için belli ülkeler UMSK’dan yukarıda belirtilen yatırımları bireysel finansal
tablolarda özkaynak yöntemi kullanılarak raporlanabilmesi için bu seçeneğin getirilmesini talep etmişlerdir.
Bu taleplere cevap olarak ve yerel genel kabul görmüş
muhasebe prensipleri ve UFRS arasındaki farklılıkları
ortadan kaldırmak amacıyla UMSK 12 Ağustos 2014
tarihinde Bireysel Finansal Tablolarda Özkaynak Yöntemi (UMS 27’de değişiklikler) standardını yayımlamıştır. Değişiklikler bireysel finansal tablolarda özkaynak
yönteminin kullanımına izin verip sadece iştiraklerdeki
ve iş ortaklıklarındaki yatırımların muhasebeleştirilmesinde değil, bağlı ortaklıklardaki yatırımların muhasebeleştirilmesinde kullanılmasına izin vermektedir.
ARTABİLECEK FARKLILIKLAR
Değişiklikler daha fazla şirketin bireysel finansal
tablolarında UFRS uygulamalarına neden olabilir.
Fakat özkaynak yönteminin UMS 27 Bireysel Finansal Tablolar standartında mevcut maliyet ve gerçeğe
ÖZKAYNAK YÖNTEMİYLE İLGİLİ DİĞER
HUSUSLAR
Hem UMSK hem de UFRS Yorumlar Komitesi geçmişte özkaynak yönteminin kullanılmasıyla ilgili belli
hususları, bu yöntemin niteliği ve amacı üzerine olan
sorular dahil olmak üzere, ele aldı. Örneğin bu sorulardan biri özkaynak yönteminin tek kalem konsolidasyon mu yoksa sadece
finansal araçlar değerleme
muhasebeleştirmesinin bir
Bireysel finansal tablolarda bağlı
çeşidi mi olup olmadığıydı.
Değişikliklerin özkaynak
ortaklık, iştirakler ve
yöntemini bireysel finansal
iş ortaklıklarındaki yatırımların
tablolarda sadece iştirakler
muhasebeleştirilmesi için
ve iş ortaklıklarında değil
kullanabilecek yöntemler
bağlı ortaklıklarda kullanılmasını da mümkün kılması
• Maliyet yöntemi
bu soruların cevaplandırıl• Gerçeğe uygun değerleme yöntemi
masının önemini artırıyor.
• Özkaynak yöntemi
Tüm bu soruların cevaplandırılmasıyla ile ilgili
olarak Avrupa’da bazı kurumların halihazırda proaktif projeleri mevcuttur. Örneğin Avrupa Finansal Raporlama Danışmanlık Grubu Ocak 2014’te “Özkaynak
Yöntemi: Bir ölçümleme temeli mi yoksa tek kalem
konsolidasyon mu?” konsültasyon dokümanını yayımlamıştır. Bu yayınının amacı özkaynak yöntemiyle
ilgili belli hususları göz önüne getirmek olup UMSK’ya
özkaynak yönteminin temeli için belli prensiplerin
oluşturulmasında yardım etmeyi amaçlar. Yayın özkaynak yöntemini konsolide finansal tablolar açısından
ele alır ve bireysel finansal tablolar üzerindeki etkisini
değerlendirmez.
UMSK özkaynak yönteminin kullanımı ile ilgili getirdiği değişikliklerin amaçları, örneğin UFRS’lerin kullanımının teşvik edilmesi ile aynı yönde olarak değişikliklerin özkaynak yönteminin kullanımında daha fazla
yönlendirme belirtmemesine karar vermiştir. Bunun
yerine mevcut uygulama sorunlarına ilişkin gelen yorumların UMSK’nın devam eden özkaynak yöntemi
kullanarak muhasebeleştirmenin yararlılığı ve zorlukları
üzerine olan araştırma projesinde ele alınması bekleniyor. Fakat UMSK’nın diğer araştırma projelerinde
olduğu gibi değişikliklerin uzun bir dönemde gerçekleşmesi beklenmektedir l
YÜRÜRLÜK TARİHİ
Değişiklikler 1 Ocak 2016 tarihinde veya sonrasında başlayan yıllık dönemler için
geriye dönük olarak uygulanacaktır. Erken uygulamaya izin verilmektedir.
İŞLETMELER TARAFINDAN UYUM İÇİN YAPILMASI
GEREKENLER
İşletmelerin, UMSK tarafından getirilen değişiklikleri değerlendirmesi ve bireysel finansal
tablolarında bağlı ortaklıklar, iştirakler ve iş ortaklıklarındaki yatırımlarını raporlarken
özkaynak yöntemini kullanıp kullanmayacaklarına karar vermeleri gerekmektedir.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 35
güncel yayınlarımız
EUROPEAN REAL
SnapShot!
Advisory Real Estate / Autumn 2014
50 Soruda
Sosyal
Güvenlik
Uygulaması
Current developments in the key
real estate markets in Europe
Special focus:
The Hotel Investment Market
Nisan 2014
kpmg.com.tr
kpmgvergi.com
1
2
3
Otomotiv Sektörü
Yeni Teşvik Sistemi
4
Eğitim Sektörü
KPMG TÜRKİYE
Döviz Kazandırıcı Hizmet
Ticaretine Devlet Teşvikleri
Yeni Teşvik Sistemi Kapsamında
Madencilik Ve Enerji Sektörleri
Mart 2013
Mayıs 2013
Yatırım Teşvik
Sistemi
2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları
Hakkında Karar Kapsamında Sağlanan
Teşvik ve Destekler
Türkiye’nin 2023 hedefleri açısından otomotiv sektörü özel bir öneme sahiptir. Sektörün 2023 yılında
4 milyon adet/yıl üretim ve 3 milyon adet/yıl ihracat yapması hedeflenmektedir. 2023 yılında yapılması
planlanan 3 milyon adet/yıl ihracat karşılığında beklenen ihracat geliri ise yaklaşık 75 Milyar $’dır.
2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının eki “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” ile yürürlüğe
konulan yeni yatırım teşvik sistemi yatırımcılar için birçok yeniliği ve fırsatı beraberinde getirmiştir. En son
15/02/2013 tarihinde 2013/4288 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yatırım teşvik sisteminde özellikle “Elektrik
Üretimi” yatırımları bakımından önemli değişikler yapılmıştır.
kpmg.com.tr
kpmgvergi.com
19/06/2012 tarih ve 28328 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının
eki “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” ile yürürlüğe konulan yeni yatırım teşvik sistemi
otomotiv sektörü açısından birçok yeniliği ve fırsatı beraberinde getirmiştir. En son 15/02/2013 tarih
ve 28560 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2013/4288 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Yatırımlarda
Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar” ile otomotiv sektörü ana ve yan
sanayi yatırımlarına yeni ve önemli destekler öngörülmüştür.
1. MADENCİLİK YATIRIMLARI
25/06/2012 tarih ve 28334 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2012/4 sayılı Döviz Kazandırıcı
Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Tebliğ ile Türkiye’nin döviz kazandırıcı hizmet gelirlerinin
artırılması ve hizmet sektörlerinin uluslararası rekabet gücünün geliştirilmesini amaçlamakta;
bunun için Türkiye’de yatırımcıların gerçekleştirdikleri faaliyetlere ilişkin giderlerin belirli bir kısmının
Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan (DFİF) karşılanması öngörülmektedir.
Yeni Teşvik Sisteminin otomotiv sektörüne yönelik fırsatları nelerdir?
1) Asgari Yatırım Tutarları Düşürüldü
2012/3305 sayılı Karar ile otomotiv yatırımlarına düzenlenecek
teşvik belgeleri için gereken asgari yatırım büyüklükleri
düşürülmüştür. Bu sayede daha çok yatırımın teşvik sisteminden
yararlanması amaçlanmaktadır. Buna göre;
• Büyükölçekliyatırımlarkapsamınagirmebakımından“ana
sanayi yatırımları” için gerekli olan yatırım büyüklüğü 250
Milyon TL’den 200 Milyon TL’ye; “yan sanayi yatırımları” için
ise 100 Milyon TL’den 50 Milyon TL’ye indirilmiştir.
• Bölgeselteşvikkapsamınagirmebakımından“yansanayi
yatırımları” için gereken asgari yatırım büyüklüğü ise her yatırım
bölgesi için 1 Milyon TL aşağı düşürülmüştür.
2) Otomotiv Sektörü Bakımından Önemli Yatırımlar
“Öncelikli Yatırım” Kapsamına Alındı
5
Yeni teşvik sisteminin en önemli yeniliklerinden birisi getirdiği
“Öncelikli Yatırım” kavramıdır. 2012/3305 sayılı Karar’ın 17.
Maddesinde “Öncelikli Yatırım Konuları” sayılmaktadır. Bu
maddede sayılan öncelikli yatırım konuları, nerede yapılırsa
yapılsınlar, 5. Bölge’de uygulanan bölgesel desteklerden
yararlanabileceklerdir. Ancak yatırımın 6. Bölgede yapılması
halinde, bu bölge desteklerinden yararlanılacaktır. Bu destekler
kapsama giren yatırımlar için büyük fırsatlar sunmaktadır. Bu
kapsamda sektör için önem arz eden “test merkezleri, rüzgâr
tüneli ve benzeri nitelikteki yatırımlar” 2012/3305 sayılı Karar ile
öncelikli yatırımlar arasına alınmıştır. Buna ek olarak 15/02/2013
tarihli 2013/4288 sayılı Karar ile otomotiv sektörü için çok önemli
yeni destekler öngörülmüş ve belli tutarın üzerindeki ana ve yan
sanayi yatırımları da öncelikli yatırım kapsamına alınmıştır. Öncelikli
yatırım kapsamına yeni dâhil edilen otomotiv yatırımları şunlardır:
Tebliğ kapsamında yer alan ve döviz kazandırıcı hizmetlere
yönelik olarak desteklenecek sektörler şunlardır:
• Eğitim,
• Sağlıkturizmi,
• Bilişim,
• Film
• Asgari300milyonTLtutarındaki“ana sanayi yatırımları”
• Asgari75milyonTLtutarındaki“motor yatırımları”
• Asgari20milyonTLtutarındaki“motor aksamları, aktarma
organları ve bunların aksamları ile otomotiv elektroniğine
yönelik yatırımlar”
Yukarıda da belirttiğimiz üzere, bu yatırımlar da 2013/4288 sayılı
Karar ile 5. bölgede uygulanan desteklerden yararlanma imkânına
kavuştular.
6
1. KPMG Türkiye 2014 Otomotiv
Yöneticileri Araştırması: Türkiye Otomotiv
Sektöründe Sürdürülebilir Büyüme
İlki 2013’te gerçekleştirilen ve Türkiye’nin
en kapsamlı ilk yerel otomotiv araştırması
olan KPMG Türkiye Otomotiv Yöneticileri
Araştırması’nın ikincisi, otomotiv sektörünün ana
hedefi olan uzun vadeli ve sağlıklı büyümenin
yollarını araştırmak amacıyla “Türkiye Otomotiv
Sektöründe Sürdürülebilir Büyüme” temasıyla
yayımlandı.
Dili: Türkçe/İngilizce
Buhizmetsektörlerindekiyatırımcılarave/veyaişbirliği
kuruluşlarına çeşitli oran ve tutarlarda
• Pazaragiriş
• Yurtdışıtanıtım
• Yurtdışıbirim
• Belgelendirme
• Ticaretheyeti
• Alımheyeti
• Danışmanlık
vb. destekler verilmektedir.
7
4. 50 Soruda Sosyal Güvenlik Uygulaması
KPMG Türkiye Vergi Bölümü tarafından derlenen
bu bilgi dokümanı, sosyal güvenlik uygulamalarına
ilişkin en güncel ve en sık karşılaşılan soruları bir
araya getirerek, güncel ve uygulamaya yönelik
açıklayıcı cevaplar sunmayı amaçlamaktadır.
Dili: Türkçe
2. Investment in Turkey 2014
KPMG Türkiye vergi profesyonelleri tarafından
İngilizce olarak her yıl hazırlanan ve Türkiye’de
iş yapan ya da yatırım yapmayı düşünen yabancı
yatırımcılar için Türkiye’deki vergi sistemine ışık
tutan genel bir el kitabı niteliği taşıyan Investment
in Turkey 2014 yayımlanmıştır.
Dili: İngilizce
5. Otomotiv Sektörü Yeni Teşvik Sistemi
En son 15/02/2013 tarih ve 28560 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan 2013/4288 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı eki “Yatırımlarda Devlet Yardımları
Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar”
ile otomotiv sektörü ana ve yan sanayi yatırımlarına
yeni ve önemli destekler öngörülmüştür. Varlık Barışı
Kanunu ikinci kez gündeme getirilmiş ve TBMM’de
kabul edildikten sonra 9 Mayıs 2013 tarih ve 28661
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Bu sektördeki yeni teşviklerin neler
olduğunu özetleyen dokümanımız güncellenmiştir.​​
Dili: Türkçe/İngilizce
3. Avrupa Gayrimenkul Pazarındaki
Gelişmeler:
KPMG tarafından hazırlanan “Avrupa
Gayrimenkul Pazarındaki Gelişmeler” raporunun
yeni sayısı yayımlanmıştır. Rapor, Avrupa’daki
gayrimenkul pazarındaki gelişmelere ve
değerlendirmelere yer vermektedir. Dili: İngilizce
6. Yatırım Teşvik Sistemi
KPMG Türkiye Vergi uzmanları tarafından hazırlanan
2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları
Hakkında Karar Kapsamında Sağlanan Teşvik ve
Desteklere ilişkin bilgiler sunan Yatırım Teşvik
Sistemi Dokümanımız, 2014/6058 sayılı BKK ile
güncellenmiştir.
Dili: Türkçe/İngilizce
36 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
1.1. Öncelikli Yatırımlar
2012/3305 sayılı Kararname ile “maden çıkarma yatırımları
ve/veya maden işleme yatırımları” Öncelikli Yatırım konuları
arasına alınmıştır. Öncelikli yatırım konuları, bölgesel sistemde
5. Bölgeye uygulanan desteklerden yararlanma imkânına sahip
yatırımlardır.
Öncelikli yatırımlar;
• KDV İstisnası,
• Gümrük Vergisi Muafiyeti,
• 7 yıl süreyle Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteği,
• %40 Yatırıma Katkı Oranı ile %80 Oranında Vergi İndirimi,
• 700 Bin TL’ye kadar Faiz Desteği
• Yatırım Yeri Tahsisi
desteklerinden yararlanabileceklerdir.
Bu desteklere ek olarak, bu yatımları yapan yatırımcılar
“yatırıma katkı oranının %50’sini yatırım döneminde”
kullanabileceklerdir.
3213 sayılı Maden Kanununda tanımlanan I. grup madenler
ve mıcır yatırımları ile İstanbul’da gerçekleştirilecek istihraç
ve/veya işleme yatırımları öncelikli yatırımlara sağlanan
desteklerden faydalanamayacaklardır.
8
1.2. Bölgesel Destekler ve 6. Bölge’de Yapılacak Yatırımlar
30/05/2013 tarih ve 28662 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
2013/4763 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 2012/3305 sayılı
Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar’ın EK-4 sayılı ve
“Teşvik Edilmeyecek veya Teşviki Belirli Şartlara Bağlı Yatırım
Konuları” başlıklı ekinde değişikliğe gidilmiştir.
Yapılan değişiklik ile, 2012/3305 sayılı Karar EK-4’ün l/B/6 sırası
yürürlükten kaldırılmıştır. Bu düzenleme ile önceden teşvik
edilemeyecek “İmalat, Enerji ve Madencilik Yatırımları” arasında
yer alan “kömür istihracına yönelik yatırımlar” bu kapsamdan
çıkarılarak teşvik sistemi kapsamına sokulmuştur.
Maden çıkarma ve işleme yatırımları “Öncelikli Yatırımlar”
arasında sayıldığı için, daha önceden teşvik edilemeyecek
yatırımlar arasında sayılan “kömür istihracı yatırımları” da bu
kapsama girmiş bulunmaktadır.
Yatırım teşvik sisteminde 6. Bölge’de yer alan illere özel bir önem
verilmiştir. Bu illerde yapılacak tüm yatırımlar -birkaç istisna
hariç- bölgesel teşvik unsurlarından yararlanabilmektedirler.
Buna göre, I. Grup madenlere yönelik yatımlar ve mıcır yatırımları
sadece 6. Bölgede yapılmaları halinde Bölgesel desteklerden
yararlanabilecekler; aksi durumda bu yatırımlara genel teşvik
sistemi destekleri uygulanacaktır.
Yatırım teşvik sisteminde 5. ve 6. Bölgelere sağlanan destekler
aşağıdaki tabloda özetlenmektedir.
Destek Unsurları
5.Bölge
KDV İstisnası
+
Gümrük Vergisi Muafiyeti
+
6.Bölge
+
+
Yatırıma Katkı
Oranı (%)
OSB Dışı
OSB İçi*
40
50
55
Sigorta Pirimi
İşveren His. Desteği
OSB Dışı
OSB İçi*
7 yıl
10 yıl
10 yıl
12 yıl
Yatırım Yeri Tahsisi
+
50
+
Faiz Desteği
+
+
Gelir Vergisi Stopajı Desteği
-
10 yıl
Sigorta Primi Desteği
-
10 yıl
*
Öncelikli yatırımlar, sadece 5. ve 6. Bölgede yapıldıkları durumda ek
olarak OSB desteklerinden yararlanabilirler.
7. “Eğitim Sektörü” Döviz Kazandırıcı
Hizmet Ticaretine Devlet Teşvikleri
25/06/2012 tarih ve 28334 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan 2012/4 sayılı Döviz Kazandırıcı
Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında
Tebliğ ile Türkiye’nin döviz kazandırıcı hizmet
gelirlerinin artırılması ve hizmet sektörlerinin
uluslararası rekabet gücünün geliştirilmesini
amaçlamakta; bunun için Türkiye’de yatırımcıların
gerçekleştirdikleri faaliyetlere ilişkin giderlerin belirli
bir kısmının Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan
(DFİF) karşılanması öngörülmektedir. Bilgilendirme
dokümanımız burada dikkat edilmesi gereken
noktaları özetlemektedir.
Dili: Türkçe/İngilizce
8. Yeni Teşvik Sistemi Kapsamında
Madencilik ve Enerji Sektörleri
2012/3305 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın
eki “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında
Karar” ile yürürlüğe konulan yeni yatırım teşvik
sistemi yatırımcılar için birçok yeniliği ve fırsatı
beraberinde getirmiştir. En son 15/02/2013 tarihinde
2013/4288 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yatırım
teşvik sisteminde özellikle “Elektrik Üretimi”
yatırımları bakımından önemli değişikler yapılmıştır.
Bilgilendirme dokümanımız burada dikkat edilmesi
gereken noktaları özetlemektedir.
Dili: Türkçe/İngilizce
Finans
gündemi
BANKACILIKTA DEĞİŞİM GEREKLİLİĞİ
Düzenleyici gereklilikler bankacılıkta oyunun
kurallarını değiştirecek.
ÖDEME VE ELEKTRONİK PARA
KURULUŞLARI İÇİN YENİ DÖNEM
BDDK’ya başvuru yapılmasına ve lisans alınmasına
ilişkin süreç devam ediyor.
ENGELSİZ BANKACILIK
BDDK’nın “Bankacılık Hizmetlerinin Erişilebilirliğine
Dair Yönetmelik Taslağı”, 2016’da yürürlüğe girecek.
TEKNOLOJİDE YENİ EĞİLİMLER
Küresel olarak mobil teknolojiler, tüketici pazarlarına
etki edecek en önemli teknoloji olacak.
BS FORMU KAOSU
Finans sektöründe “Form Bs” karışıklığı ve
yaşananlar…
UFRS 9 NE GETİRİYOR?
UFRS 9 Finansal Araçlar Standardı’nın getirdiği
yenilikleri araştırdık…
FİNANS
GÜNDEMİ
BANKACILIKTA
DEĞİŞİM GEREKLİLİĞİ
Yapısal reform, davranış, yönetişim ve “Basel 4”ün muhtemel oluşumu
hususlarını içerecek şekilde ortaya çıkan düzenleyici gereklilikler, oyunun
kurallarını değiştirici nitelikte. Bankacılık sektöründeki mevcut iş modellerinin
neredeyse tamamının uygulamadan kaldırılması gerekecek. Bu durumda
kaybedenlerin olması olası. Kazananlar, gerekli değişimlerle yüzleşen ve bu
değişimleri uygulamak konusunda acımasız davrananlar olacak.
Orhan Akova
Esma Kabak
Denetim, Şirket Ortağı
Denetim, Direktör
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 12
M: +90 533 281 27 74
E: [email protected]
T: +90 (216) 6819072
M: +90 533 2910414
D
üzenleyici reform gündemi, acımasız bir şekilde ilerlemeye devam ediyor. Düzenleyici
girişimlerin, “yüksek önem arz etme” durumu yatışacak gibi görünmemekle birlikte
özellikle Avrupa’da bankacılık sektörünü kökten değişime uğratmaya devam edecek.
Düzenleme dalgası, bankaların çoğunu altından kalkamayacağı şekilde vuruyor. Bu gidişat, mali kriz sona
ermeden önce daha çok kayıp verileceği ihtimalini de
beraberinde getiriyor. Müşterilerin, yatırımcıların ve
düzenleyicilerin taleplerini karşılayarak bu fırtınanın
önünde seyreden bankalar başarılı olacak.
38 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
Bankaların önünde duran ve bu yazının odak noktasını oluşturan ilk engel, sermaye, likidite, iyileşme
ve çözüm planlamasına ilişkin mevcut ve ileriye dönük düzenleyici gerekliliklerin karşılanmasıdır. Basel
3 uygulamasına odaklanan bankalar, kaldıraç oranı,
risk ağırlıklı varlıklar ve stres testine ilişkin daha sert
gerekliliklerin bir sonucu olarak Basel 3’ün Basel 4’e
potansiyel dönüşümüyle birlikte ortaya çıkacak büyük
resmi göremiyor.
Avrupa Merkez Bankası, Avrupa Bankalar Birliği’ndeki büyük bankalara ilişkin daha fazla sermaye eksikliği
tespitine yol açabilecek kapsamlı değerlendirme yürütüyor. Çözüm planlaması, bankaların teminat gösterilebilir uzun vadeli borç ihraç etmesini gerektirecek ve
fonlama maliyetlerini artıracak. Tüm bu hususlar, daha
düşük kaldıraç veya sermaye artışı anlamına geliyor.
Bu yazıda, bankaları strateji, iş ve işletim modeli,
yönetişim ve kültürlerini değiştirmeye zorlayan düzenleyici ve diğer baskıların bir birleşimini sunan 4
alana değineceğiz. Mutlaka bunların banka müşterileri
üzerinde de kayda değer etkileri olacak.
YAPISAL DEĞİŞİM
Düzenleyici gereklilikler, küresel kuruluşların bölgesel olarak veya ayrı ayrı yönetilen daha küçük ölçekli
Bankaların yönetişim ve risk
yönetimini büyük oranda iyileştirmesi gerekiyor.
iştiraklere bölünmesi hususunu da içeren kökten bir
yapısal değişikliği mecbur kılacak. Halihazırda birçok banka, tüzel kişilik yapısını gözden geçirmeye,
bilançosunu küçültmeye ve yeniden yapılandırmaya
başladı. “Basel 4” etkileriyle birleştiğinde bu durum,
iş yapma maliyetini çarpıcı şekilde artıracak.
Sayısız düzenleme, uyum, sermaye, likidite, fonlama, vergi ve yönetişim hususlarını ele almak, karmaşık ve çok yönlü bir sorun. Bankalar, ayrıca operasyonel karmaşıklıkları da göz önünde bulundurmalı.
Genellikle uygulama aşamasına kadar dikkate alınmayan bu karmaşıklıklar, çok sayıda seçeneği imkansız
kılabilir ya da maliyet veya harcanan zamanı artırarak
bu seçeneklerin uygulanamaz hale gelmesini sağlayabilir.
DAVRANIŞ, PİYASALAR VE KÜLTÜR
Geçmişte birçok bankacılık uygulaması, müşterinin
ihtiyaçlarına en uygun ürünü satmak yerine yalnızca
satış yapma isteğine odaklanan “ürün öne çıkarma”
(product push) stratejisine dayalıydı. Bu durum, geçtiğimiz yıllarda perakende bankacılıkta müşterileri
yanlış yönlendirerek satışlar yapılmasına, kurumsal
bankacılıkta ise piyasanın büyük ölçüde ve yaygın
olarak suistimal edilmesine neden oldu.
İtibar açısından bakıldığında bu durum, bankacılık
sektörü için bir felaket oldu. Finansal olarak bakıldı-
BANKALAR BİRDEN ÇOK
BASKIYA KARŞILIK VERMELİ
MÜŞTERİLERİMİZ
MÜŞTERİLER
•
•
•
Daha az ve daha pahalı ürünler
Daha fazla şeffaflık, daha az esneklik
İstediği veya ihtiyacı olan ürünlerin değil düzenleyicinin
izin verdiği ürünlerin sunulması
Tam anlamıyla müşteri
merkezli olmak
Ürün öne çıkarma
konseptini, müşterinin
menfaatlerine hizmet etme
kültürüyle değiştirmek
YATIRIMCILAR
•
•
•
Yeterli kazancı sağlamadan daha fazla sermaye
koymayacaklar
Risk azalırsa daha düşük bir kazancı kabul etmeye
hazırlar
Borç üzerindeki faiz oranının teminat tehdidini yansıtması
gerekecek
Sermaye maliyetinin
üzerinde öz sermaye
kârına sahip olmak
Strateji, iş modeli ve
maliyet azaltımı yoluyla
yeni sermaye ihracını
kolaylaştırmak
DÜZENLEYİCİLER
•
•
•
Düzenleyici talepleri, sermaye maliyetini artırmaktadır
Bankalara, sermaye piyasalarına ve gölge bankacılığa
olan güvensizlik
Kişisel sorumluluk ve gelişmiş risk yönetiminin önemi
YATIRIMCILAR
BANKALARA
YÖNELİK
ZORLUKLAR
Batmasına izin
verilmeyecek kadar
büyük” (“too big to
fail”) riskini hafifletecek
sermaye, likidite ve çözüm
sunma gerekliliklerini
karşılamak
Özellikle kültürel
değişimle tekrar güven
kazanmak
DÜZENLEYİCİLER
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 39
FİNANS
GÜNDEMİ
ğında ise bu soruna belirli yetki alanlarında odaklanıldı.
Ancak neresinden bakılırsa bakılsın tablo can sıkıcı.
Perakende bankalar, müşteri merkezli olmayı istiyor.
Ancak eski sistemler, bankacılık kültürü ve sektördeki
atalet göz önünde bulundurulduğunda bunu ulaşması
zor bir hedef olarak görüyorlar. Kurumsal bankalar ise
birçok iş kolu için müşterilerin sözleşmenin tarafı olarak
veya tecrübeli yatırımcılar olarak geçmiş yaklaşımları
dikkate alındığında müşteri merkezli olmanın getirdiği
gerekliliklerle mücadele ediyor.
Avrupa’daki denetleyici kurumlar, bankaların davranışlarında köklü değişimler yapmasını bekliyor. Düzenleyici
çıta, yalnızca elde edilecek sonuçlar açısından değil
aynı zamanda davranış riskinin banka için ne anlama
geldiğine ve stratejinin temelini nasıl oluşturduğuna ilişkin anlaşılır açıklamalarla yönetişim, kontrol ve anahtar
göstergelerin üst yönetimden ürün tasarımı, üretim ve
dağıtım aşamasına kadar açık bir şekilde nasıl yorumlanacağı ve uygulanacağına ilişkin hususlar açısından
da yükseltildi.
Organizasyonu yatırımcıların, müşterilerin ve düzenleyicilerin ihtiyaç ve gerekliliklerini karşılayacak şekilde yeniden şekillendirmek, yalnızca bankaların DNA,
kültür ve değerlerinde yapılacak köklü değişikliklerle
mümkün. Bu, birçok bankanın değişim programlarına
yansıtılır. Ancak bu tür bir değişimi gerçekleştirmek,
ana operasyonların düzenlenmesinden bile daha zor.
Bu değişimin, banka kültüründe baştan aşağı yapılacak büyük bir dönüşümle desteklenmesi önemli. Bu
da politikaları, işe alım uygulamalarını, teşvik yapılarını,
değerleri entegre etmeyi ve artık kabul edilebilir olmayan davranışların sonuçlarını göstermeyi içerir. Bu,
yönetim kadrosunun karşı karşıya olduğu büyük bir zorluk. Birçok banka için tüm paydaşları memnun etmek
yalnızca kökten değişimle mümkün olacakken pek azı
bu konuda tam bir çözüme sahip.
VERİ VE RAPORLAMA
Bankalar, veri yönetimi kapsamında 3 büyük zorlukla
karşılaşıyor. Bankaların müşterileriyle daha yakın ilişkiler
kurabilmesi için doğru verileri elde etmesi ve kullanması gerekiyor. Bankalar, raporlama ve açıklamalara ilişkin
düzenleyicilerin ve diğer kurumların geniş kapsamlı
ve sürekli artan taleplerini karşılamalı. Bunun yanı sıra
bankaların, ilgili riskleri etkin bir şekilde anlamalarını,
bir araya getirmelerini, çözümlemelerini ve yönet-
Organizasyonu yeniden şekillendirmek ancak
bankaların DNA, kültür ve değerlerinde yapılacak değişikliklerle mümkün.
40 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
GELİŞEN DÜZENLEYİCİ GÜNDEM
DÜZENLEYİCİ BASKIYA MARUZ KALAN ALANLAR
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
D
ASPAC
(Asya Pasifik)
ASPAC
(Asya Pasifik)
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
Amerika Kıtası Ülkeleri
Amerika Kıtası Ülkeleri
LİKİDİTE
SİSTEMİK RİSK
üzenleyici baskı endeksimiz, genel olarak bir yıl
öncesine göre kısmen daha yüksek. 6,5 yıllık mali kriz
döneminde, bankalar üzerindeki genel düzenleyici
baskı, pek az hafifleme belirtisi gösteriyor. Düzenleyici
reformların ilk dalgasının uygulamaya alınması, kaldıraç,
yapısal ayrışma ve yerelleştirilmiş denetim gibi gelişmeye
devam eden yeni düzenleyici girişimlerle aynı zamana denk
geliyor.
Bazı alanlarda baskı, uygulamanın devam etmekte olduğu
2013 yılından beri hafif bir azalma gösterdi:
•
Likidite – Likidite yeterlik oranındaki hafiflemeleri
ve bankalar tarafından gerçekleştirilen bilanço
düzenlemelerini yansıtır.
•
Sistemik risk – ABD ve diğer bazı ülkelerde uygulanan
kurtarma ve çözüm planlamasına ilişkin ilerlemeyi
yansıtır.
•
Ücretlendirme – Bankaların düzenleyici kısıtlamalara
yönelik tepkilerine ilişkin olumsuz öngörülerin asılsız
çıkması durumunda söz konusu olur.
•
Piyasa altyapısı – Türev ürünlere ilişkin takas, alım
satım ve raporlama gereksinimlerinin düzenlenme
aşamasında olması durumunda söz konusu olur.
ASPAC
(Asya Pasifik)
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
ASPAC
(Asya Pasifik)
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
Amerika Kıtası Ülkeleri
Amerika Kıtası Ülkeleri
KÜLTÜR VE DAVRANIŞ
PİYASA ALTYAPISI
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
ASPAC
(Asya Pasifik)
ASPAC
(Asya Pasifik)
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
Amerika Kıtası Ülkeleri
Amerika Kıtası Ülkeleri
ÜCRETLENDİRME
MUHASEBE VE AÇIKLAMA
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
Diğer yandan aşağıdaki hususları içeren yeni düzenleyici
girişim akımı, bankalar üzerindeki baskıyı artırdı:
•
Sermaye – Daha yüksek kaldıraç oranıyla bankaların
kredi ve piyasa riski ağırlıklandırmalarına dair daha sıkı
bir yaklaşımın birleşiminden ortaya çıkan “Basel 4”
beklentisi
•
Sistemik risk – Liikanen önerilerini uygulamak üzere
AB teklifleri kapsamında yapısal bir ayrışma beklentisi
•
Denetim – Dünya genelinde denetleyicilerin
giderek artan yoğunluktaki yaklaşımı ve denetim
sorumluluklarının Avrupa Bankalar Birliği’nden Avrupa
Merkez Bankası’na kayması
•
Yönetişim – Risk yönetimine yönelik FSB (Finansal
İstikrar Kurulu) ve Basel Komitesi girişim serisiyle veri
raporlamasına ilişkin yeni ve kapsamlı gereklilikler
•
Kültür ve davranış – Özellikle büyük bankaların
kültürlerini ve davranış tarzlarını iyileştirmelerine ilişkin
artan bir baskıyla karşılaşması.
ASPAC
(Asya Pasifik)
ASPAC
(Asya Pasifik)
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
Amerika Kıtası Ülkeleri
Amerika Kıtası Ülkeleri
DENETİM
YÖNETİŞİM
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
ASPAC
(Asya Pasifik)
ASPAC
(Asya Pasifik)
EMA
(Avrupa,
Orta Doğu ve
Afrika)
Amerika Kıtası Ülkeleri
Amerika Kıtası Ülkeleri
SERMAYE
MALİ SUÇ VE VERGİ
Bölgesel olarak son 4 yıl boyunca görülen en net eğilim
sermaye, sistemik risk, piyasa altyapısı ve denetim
yoğunluğu gibi alanlara yüklenmiş düzenleyici gereklilikler
nedeniyle Asya Pasifik bölgesindeki bankalar üzerinde en
düşük seviyeden başlayarak istikrarlı biçimde artan bir baskı
olmasıdır. Diğer yandan Asya Pasifik bölgesindeki baskılar
genel olarak Amerika kıtası ülkeleri ve EMA bölgesine göre
daha düşük olmaya devam ediyor.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 41
FİNANS
GÜNDEMİ
DÜZENLEYİCİ BASKI ENDEKSİ
Temel gösterge
DÜZENLEYİCİ DEĞİŞİM -
1
2
3
4
Düşük
Düzenleyici
Baskı
BÖLGESEL FARKLILIKLAR
5
Yüksek
Düzenleyici
Baskı
2014
2013
2012
2011
2014
2013
40
40
2012
2011
41
2014
2013
40
39
42
Amerika Kıtası Ülkeleri
2012
2011
40
41
22
28
EMA
(Avrupa, Orta Doğu ve
Afrika)
29
31
ASPAC
(Asya Pasifik)
KÜRESEL BASKI ARTMAYA DEVAM EDİYOR
2011
33.7
36.7
2012
36.7
2013
37.3
2014
melerini sağlayacak doğru verilere, sistemlere ve bilgi
teknolojileri mimarisine sahip olmadığına ilişkin denetleyicilerin şüphelerine karşılık verebilmesi gerekiyor.
Bankalar aynı zamanda, çok sayıda verinin süresiz
olarak mevcut bulunduğu bir ortamda geçmişe yönelik
soruşturmaların etkisini, birbiriyle çelişen ulusal yasaları, veri gizliliği ve siber suça ilişkin yeni ve öngörülemez
riskleri ele almalıdır.
Bu zorlukların üstesinden gelmenin anahtarı, veri
analizi yetkinliklerini artırmak, veri yönetimine ilişkin
hakları, rolleri ve sorumlulukları net bir şekilde anlamak
(muhafaza etmek ve yeterli duruma getirmek dahil)
temel veri kalitesi sorunlarının üstesinden gelmeye
yönelik anlaşılır bir plan yapmak ve yapılandırılmamış
42 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
NOT
Bölgesel rakamlar, düzenleyici baskının mevcut olduğu on bağımsız
alan kapsamındaki her bir bölgenin puanlarının toplamıdır. Küresel
baskı endeksi, her bir bölgenin puanlarının (ağırlıksız) toplamının üçe
bölümünden elde edilir.
verilerin daha fazla paylaşılması, yeniden kullanılması
ve daha iyi ele alınmasıyla esnek teknoloji çözümlerini
uygulamaktır.
YÖNETİŞİM VE RİSK
Mali krizle yukarıda belirtilen sorunlar ve zorluklar,
bankaların yönetişim ve risk yönetimini büyük oranda
iyileştirmesi gerektiğini işaret ediyor. Bu hususta şimdiden çalışmalara başlandı. Ancak daha yapılması gereken
çok şey var. Bankalar, iş stratejisi, risk iştahı, risk kültürü
ve yönetim hususlarıyla mücadele ettiği sürece, gelişen
analitik teknolojilerin yanı sıra yalnızca temel ve kritik
sistemlerdeki önemli yatırımların sağlayacağı kökten
ve farklı düzeyde yönetim bilgisine ihtiyaç duyacak l
KPMG Eğitim Merkezi
Eğitim Kataloğumuz
Yenilendi!
kpmg.com.tr
finans
gündemi
ÖDEME VE ELEKTRONİK
PARA KURULUŞLARI
İÇİN YENİ DÖNEM
Ödeme kuruluşları ve elektronik para kuruluşlarının faaliyetleri
kapsamında BDDK’ya başvuru yapılması ve lisans alınmasına ilişkin
süreç devam ediyor. İlgili kuruluşlar BDDK tarafından yayımlanan
mevzuata uyum konusunda çalışmalarını tamamlayarak, BDDK’ya
faaliyet izni için başvuru yapmaya hazırlanıyor.
B
Ehtiram Ismayilov
Bilgi Sistemleri Risk Yönetimi,
Kıdemli Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 61
M: +90 533 294 61 13
ilindiği üzere, ödeme ve elektronik para kuruluşlarının lisanslanması ve denetlenmesi
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) yetki ve sorumluluğuna
bırakıldı. Yayımlanan mevzuat doğrultusunda ödeme
kuruluşlarıyla elektronik para kuruluşlarının anonim
şirket şeklinde kurulmaları, bu kuruluşlara ilişkin lisanslama, faaliyet ve denetim gibi alanların düzenlenerek
BDDK’dan gerekli izinleri almadan faaliyet göstermesi
yasaklanıyor.
Halihazırda ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu olarak faaliyetine devam eden şirketler yayımlanan
mevzuat doğrultusunda uyumlu hale gelebilmek ve
faaliyet izni başvurusunda bulunmak üzere çalışmalarını hızlandırdı. Mevzuat doğrultusunda bu şirketlerin
faaliyetlerine devam edebilmekle birlikte, en geç 2015
yılı Haziran ayı sonuna kadar BDDK’ya faaliyet izni başvurusunda bulunması ve süreci başlatması gerekiyor.
Diğer taraftan, yayımlanan mevzuat doğrultusunda,
ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu olarak faaliyet göstermeyen ve bu işe girmek isteyen kurumlar
44 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
için faaliyet izni başvurusu yapmadan ve ilgili lisanslama sürecinden geçmeden faaliyet gösterilebilmesi
söz konusu değil. İlgili kurumların BDDK tarafından
yayımlanan yönetmelik ve tebliğ doğrultusunda ayrı
anonim şirket kurmaları ve şirket organizasyonuyla
ilgili süreç, altyapı ve insan kaynağını tesis etmeleri
bekleniyor.
DOĞRU SONUÇ ÖNEMLİ
Ağırlıklı olarak son aylarda, şirketler öncelikli olarak
elektronik para kuruluşu veya ödeme kuruluşu olup
olmadıklarına ilişkin değerlendirme yapmak ve mevzuatı bu gözle incelemek üzere çeşitli platformlarda
çalışmalar gerçekleştirdi. Yapılan çalışmalar sonucu
varılan karar doğrultusunda mevzuata uyum ve faaliyet izni başvurusu gerçekleştirileceğinden, mevzuat
kapsamına girilip girilmediği noktasında doğru sonuca
varılması önem arz ediyor. Bu nedenle, yayımlanan
mevzuat doğrultusunda şirketler kendilerini ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu olarak konumlandırmakta güçlük çekiyor ise ve iş modelleri noktasında
ŞİRKETLERE ÖNERİLER
Faaliyet izni alınması noktasında gereksinimlerin
karşılanması ve sürecin daha etkin ve verimli
gerçekleştirilebilmesi amacıyla şirketlere aşağıdaki
şekilde bir yaklaşım önermekteyiz.
•
Öncelikli olarak, şirketin mevzuat kapsamında
ödeme kuruluşu veya elektronik para kuruluşu
olup olmadığı ve iş modeli konusunda tereddütleri
mevcut ise BDDK ile bilgi paylaşımı yapılması ve
görüş alınması gerekmektedir.
•
Yapılan değerlendirme sonucu, şirketin mevzuat
kapsamında yer aldığı ve iş modelinin uygunluğu
belirlendikten sonra, mevzuat doğrultusunda
eksiklikler belirlenmeli ve eksikliklerin giderilmesi
için yol haritası oluşturulmalıdır.
•
İlgili eksiklikler tamamlandıktan ve tasarlanan yapı
ve kontroller işletilmeye çalışıldıktan sonra BDDK
tarafından yetkilendirilmiş denetim şirketlerinden
birisi tarafından gerçekleştirilen inceleme sonucu
yerinde inceleme raporunun hazırlanması
gerekmektedir.
•
Yukarıdaki bütün çalışmalar tamamlandıktan
sonra başvuru dosyası içeriği de kontrol
edilerek izin başvurusu için BDDK’ya sevkinin
gerçekleştirilmesi daha uygun olacaktır.
Mevzuat doğrultusunda şu anda faaliyet gösteren ödeme ve
elektronik para kuruluşlarının en geç Haziran 2015 sonuna kadar BDDK’ya faaliyet
izni başvurusunda bulunması ve süreci başlatması gerekiyor.
mevzuat doğrultusunda soru işaretleri varsa, faaliyet
izni konusunda tek yetkili merci olan BDDK’ya sözlü
ve yazılı bilgilendirme yapılması ve görüş alınarak ilerlenmesi daha uygun olacaktır. BDDK tarafından bu tarz
yapılan sözlü ve yazılı başvurulara olumlu yaklaşıldığı
ve şirketlere yol gösterici nitelikte geri bildirimlerde
bulunulduğu örnekler mevcuttur.
YERİNDE İNCELEME RAPORU
Hem mevcut durumda ödeme kuruluşu ve elektronik para kuruluşu olarak faaliyet gösteren şirketler hem
de yeni kurulan ve faaliyet izni almak isteyen firmalar
için en önemli aşamalardan ve başvuru için gereksi-
nimlerden birisi BDDK tarafından yetkilendirilmiş olan
denetim şirketleri tarafından yapılacak denetim ve
temin edilecek yerinde inceleme raporudur. Yerinde
inceleme raporu içeriğine ilişkin BDDK tarafından
genelge yayımlandı. Genelge doğrultusunda BDDK
tarafından yetkilendirilmiş denetim şirketleri tarafından
gerçekleştirilecek denetimlerin aynı formatta olması
ve faaliyet izni başvurusunda bulunacak şirketlerin
durumunun benzer kriterler doğrultusunda ve karşılaştırılabilir şekilde değerlendirilebilmesi amaçlanıyor.
Yerinde inceleme raporu kapsamında bağımsız denetçi
tarafından şirket altyapısı ve işleyişiyle ilgili görüş belirtilmesi de gerekiyor l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 45
finans
gündemi
ENGELSİZ
BANKACILIK
BDDK tarafından hazırlanan “Bankacılık Hizmetlerinin
Erişilebilirliğine Dair Yönetmelik Taslağı”, 1 Ocak 2016’da
yürürlüğe girecek. Taslak, engelli müşterilerin şube ve
şube dışı kanallardan güvenli ve rahat yararlanabilmesi için
bankacılık hizmetlerinde yapılması gereken düzenlemeleri
kapsıyor. Bu doğrultuda yaklaşık 11 bin şube, 2,5 milyona
yakın POS cihazı ve 44 bini aşkın ATM cihazının taslağa
uygun duruma getirilmesi gerekiyor.
F
Servet Gözel
Bilgi Sistemleri Risk
Yönetimi, Kıdemli Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 76
M:+90 530 940 50 95
inansal özgürlük ve toplum içerisindeki eşitlik,
engelli bireylerin yaşamında çok önemli bir role
sahip. Özellikle engelli bireylerin, toplum içerisinde başka bireylere bağımlı olmadan günlük
hayatlarını sürdürebilmesi ve sosyal hayatlarında ihtiyaç duydukları hizmetlere engelsiz olarak erişebilmesi
önem taşıyor. Engelli vatandaşların ihtiyaç duyduğu
finansal hizmetlerden daha rahat, güvenli ve engelsiz
yararlanabilmesi amacıyla Bankacılık Düzenleme ve
Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından yeni bir çalışma
yürütülüyor. Söz konusu çalışma kapsamında BDDK
tarafından “Bankacılık Hizmetlerinin Erişilebilirliğine
Dair Yönetmelik Taslağı”, 5 Haziran 2014 tarihli ve 5886
sayılı kararla yayımlandı ve kamuoyu görüşüne açıldı.
Yönetmelik taslağının Resmi Gazete’de yayımlanması
sonrasında bankaların, mevcut yapı, faaliyet ve sistemlerini 1 Ocak 2016 tarihine kadar bu yönetmelik
taslağında yer alan hükümlere uygun hale getirmesi
gerekiyor.
Yönetmelik taslağı içeriğinde engelli müşterilerin
şube ve şube dışı kanallardan güvenli ve rahat yararlanabilmesi için bankacılık hizmetlerinde yapılması
gereken düzenlemeler yer alıyor.
Yayımlanan taslağın 4. maddesi uyarınca bankaların
hizmetlerini ve ürünlerini planlarken engelli müşterilerin de gereksinimlerini göz önünde bulundurması ve
bankacılık hizmeti sunulan alanların erişebilirlik standartlarına uygun hale getirilmesi gerekiyor.
Yönetmelik taslağı içerisinde farklı engellere sahip
müşterilerin banka ve kredi kartları, ATM cihazları,
şubeler, POS cihazları, internet bankacılığı ve çağrı
merkezleri gibi bankacılık hizmetlerine daha güvenli
ve kolay erişim sağlayabilmelerine ilişkin yapılması
gereken düzenlemeler ve gereklilikler ayrı başlıklar
halinde yer alıyor.
BANKA VE KREDİ KARTINDAKİ DÜZENLEMELER
• Engelli müşteriler için engel durumuna ilişkin bilginin, müşteri talebine istinaden kartta tutulması
46 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
•
•
gerekecek. Söz konusu bilginin farklı bankalara ait
ATM ve POS cihazlarında da kullanılabilmesi için
gerekli düzenlemeler yapılacak. Engelin çeşidine
göre ATM ve POS cihazı kullanımını kolaylaştırıcı
yardımcı işlevler otomatik olarak etkinleştirilecek.
Engel durumuna ilişkin bilginin yer aldığı kartlarla
bankanın riskli olarak belirlediği kartlı işlemlerin
gerçekleştirilmesi durumunda işleme ilişkin müşteriye kısa mesaj veya e-mail gibi bir yöntemle
bilgilendirme yapılacak.
Görme engelli müşterinin kartla ödeme yapması
gerektiğinde, ödenecek tutar bilgisi müşteriye
okuyucu programlar ile okunabilecek şekilde kısa
mesaj ile iletilecek. Ayrıca kart engelli müşterinin
doğru yönü ayırt edebileceği şekilde tasarlanacak.
ATM CİHAZLARINDAKİ DÜZENLEMELER
• Engel durumuna ilişkin bilginin yer aldığı kartlarla
asgari olarak bakiye sorgulama, para çekme, kredi
kartı borç sorgulama ve kredi kartı borcu ödeme
işlemleri için farklı bankalara ait ATM’leri herhangi
bir ek masraf ve ücrete tabi olmaksızın kullanabilecek. Söz konusu işlemlerden doğan masraflara ilişkin mahsuplaşma sosyal sorumluluk ilkesi
kapsamında bankalar arasında gerçekleştirilecek.
• Bankalar, engelli müşterilerin ATM’yi kullanırken
kullandıkları kişisel veya kritik bilgilerin gizliliğini
sağlayacak tedbirler alacak. Ekranı vücuduyla kapatamayacak durumda olan müşteriler için işlem
süresince ATM ekranını kapalı duruma getirme
seçeneği sunulacak.
11 BİN ŞUBENİN DEĞİŞİMDEN
GEÇMESİ GEREKİYOR
•
•
•
•
•
•
•
•
ATM ekranlarının çevresel faktörler neticesinde
olumsuz etkilenmemesi için gerekli olan asgari ekran özellikleri uygun şekilde seçilecek. ATM ve çevresinin yeterli miktarda aydınlatılması sağlanacak.
Bankalar engelli müşterilerin sayı, adres ve durumlarını değerlendirerek ATM hizmeti sunduğu her
bölgedeki ATM cihazlarından en az bir tanesinin
ortopedik engelli müşterilerin kullanımına uygun
olarak temin edecek. Ayrıca ATM hizmeti sunulan
iller için her ilde asgari olarak bir ATM’nin ortopedik
engelli müşterilerin kullanımına uygun olarak tesis
edecek.
Aynı bankaya ait üç veya daha fazla ATM’nin yakın çevrede bulunması durumunda bunlardan bir
tanesi ortopedik engelli müşterilerin kullanımına
uygun tesis edilecek.
Ortopedik engelli müşterilerin kullanımına uygun
ATM’ler, Türkiye Bankalar Birliği, Türkiye Katılım
Bankaları Birliği ve bankalar tarafından internet
sayfaları ve varsa mobil uygulamalar vasıtasıyla
adres ve ulaşım detaylarıyla birlikte duyurulacak.
Ortopedik engelli müşterilerin kullanımına uygun
olan ATM’ye tekerlekli sandalyenin yanaşabilmesi
ve tekerlekli sandalyeden klavyeye erişilebilmesi
için gerekli erişebilirlik standartlarına uyulacak.
Görme engelli müşteriler için ATM ekranlarında
gösterilen uyarılar, yönergeler, onaylar ve hata mesajları gibi bilgilerin müşteriye iletilmesi için sesli
menü fonksiyonları bulunacak. Söz konusu sesli
menü hizmetinin kulaklık veya telefon ahizesi ile
mahremiyeti sağlanacak. Ayrıca makbuz üretilmesi
•
RAPOR HAZIRLANDI Engelli vatandaşlara verilen bankacılık hizmetlerinin
geliştirilmesi amacıyla ve hizmetlerin verilmesinde bir rehber olarak
değerlendirilmek üzere Türkiye Bankalar Birliği, Ağustos 2011’de bankalara
yönelik tavsiyeleri içeren bir rapor hazırlayarak bankalarla paylaştı. Ayrıca
2012 yılında benzer bir çalışma tekrarlanarak karşılaştırmalı bir rapor sunuldu.
•
HİZMETLER YETERSİZ Söz konusu rapora göre 2012 yılında işitme engelli
müşterilere uzaktan destek hizmeti veren banka sayısı 5 olarak görülüyor. Ayrıca
ortopedik engelli müşterilere hizmet veren şube ve ATM sayısı 3 binin altında.
Aynı rapor içerisinde yer alan verilere göre 2012 yılında yeni ürün/kampanya
tanıtımında engellilere yönelik özel tanıtım yapan bir banka bulunmuyor.
•
UYUM SÜRECİ Türkiye Bankalar Birliği’nin ve Bankalararası Kart Merkezi’nin
sitesinde yer alan bilgilere göre yurtiçinde bulunan yaklaşık 11 bin şube, 2,5
milyona yakın POS cihazı ve 44 bini aşkın ATM cihazının söz konusu yönetmelik
taslağına uygun duruma getirilmesi gerekiyor.
gereken durumlarda, makbuz üzerinde yer alan
hesap bilgileri ve hata mesajı gibi önemli bilgiler
de müşteriye sesli olarak sunulacak.
Görme engelli müşteriler için tesis edilecek sesli
menü kapsamında asgari olarak bakiye sorgulama, para çekme ve kredi kartı işlemleri bulunacak.
Sesli menünün başlatılmasına ilişkin Braille alfabesi ile hazırlanmış yönergeler ATM’nin kolaylıkla
ulaşılabilecek bir kısmında bulunacak.
ŞUBELER, POS CİHAZLARI, İNTERNET BANKACILIĞI VE ÇAĞRI MERKEZLERİNDEKİ DÜZENLEMELER
• Şubeler ve hizmetler, engelli müşterilerin şubeden sunulan tüm hizmetlere bir başka kişinin
yardımı olmadan erişebilmesini sağlayacak şekilde tasarlanacak ve şubelerdeki hizmetlerde
engelli müşterilerin öncelikli olarak yararlanması
sağlanacak.
• POS cihazlarının kontrol tuşlarının telefon standartlarına uygun şekilde konumlandırılması ve
tuşların bazılarında kullanım kolaylığı sağlamak
amacıyla kabartma benzeri işaretlerin kullanılması
sağlanacak. Ayrıca POS ekranlarının ışık, karanlık
gibi faktörler sonucu görüntü kalitesinin düşmesini önlemeye yönelik minimum ekran özelliklere
sahip olarak seçilecek.
• Görme engelli müşteriler için internet bankacılığı
ve mobil bankacılık uygulamalarının erişebilirlik
standartlarına uygun olması sağlanacak ve kısa
mesajıyla gönderilen tek kullanımlık şifrelerin gerekli güvenlik önlemleri sağlanarak ekran okuyucu
programıyla uyumlu olması sağlanacak.
• İşitme engelli müşterilere parola alma, değiştirme
gibi işlemler çağrı merkezi haricinde bir yöntemle
de sunulacak, söz konusu müşterilerin anında
yardım alabilecekleri ve kayıp/çalıntı bildirimi yapabilecekleri güvenli bir çevrimiçi yazışma kanalı
tesis edilecek l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 47
Teknoloji
TEKNOLOJİDE
YENİ EĞİLİMLER
KPMG küresel uzmanları tarafından gerçekleştirilen
“Teknolojik Gelişim Anketi”, farklı ülkelerden 811 teknoloji
uzmanı ve yöneticisinin katılımıyla gerçekleştirildi. Ankete göre
küresel olarak mobil, tüketici pazarlarına etki edecek en önemli
teknoloji olarak görülüyor. Ancak girişimci pazarları söz konusu
olduğunda bulut teknolojisi öne çıkıyor. Anket katılımcıları,
güvenlik ve gizliliği yeni teknolojilerin ticarileştirilmesinin
önündeki en büyük engel olarak görüyor.
Sinem Cantürk
Bilgi Sistemleri Risk Yönetimi
Bölüm Başkanı, Finansal
Hizmetler Sektör Lideri,
Şirket Ortağı
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 37
M: +90 533 294 36 08
B
ulut bilişim, mobil, büyük veri, biyokimlik ve yapay zekâ teknolojileri, küçük veya büyük işletmeleri
etki altına alan yeni teknolojiler
arasında öne çıkıyor. Bu teknolojiler, gelecekte kökten bağlı olacağımız teknolojilerin
dönüşümü için lokomotif görevi görüyor.
Geçmiş yıllarda televizyondan izlediğimiz
teknolojilerin yarısı, şimdiden hayatımıza
girmiş durumda.
Bulut, mobil ve sosyal teknolojilerin küreselleşmesi ve bütünleşmesi, hızlı bir şekilde başka yeni teknolojilerin gelişmesini
de teşvik ediyor. Günümüzde teknoloji şirketleri, küresel kaynak yönetimiyle avantaj
kazanmaya çalışıyor. Bunu da her pazardan
en yetenekli çalışanları bünyesinde toplayarak ve rekabetçilik yönlerini artırarak
48 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
gerçekleştirmeye çalışıyorlar. Doğuda gelişmekte olan Çin ve Hindistan gibi büyük
pazarlar, dijital bir geleceğe doğru adım
atmış durumda ve mikro inovasyonları
yerel pazarlar için ufak değişikliklerle piyasaya sürüyorlar. Ancak halihazırda Silikon
Vadisi, teknolojik gelişimin merkez üssü
durumunda bulunuyor ve bu durumun
yakın gelecekte de değişmesi beklenmiyor. Bunun nedenini de Silikon Vadisi’nin
içerdiği girişimcilik ruhuna, yetenekli ve
yetişmiş insan varlığına ve bu iki unsurun
özel birleşiminin kopyalanmasının zorluğuna bağlayabiliriz.
Bu yazımızda, KPMG küresel uzmanları
tarafından hazırlanan “Teknolojik Gelişim
Anketi” çalışması kapsamında, yeni teknolojilerin eski teknolojilerin yerini almasını
detaylı olarak inceleyeceğiz. Bunu yaparken de 811 teknoloji uzmanı ve yöneticisinin cevapladığı anketle küresel teknoloji
liderlerinin konu hakkındaki görüşlerinin
analizini, başlıklar halinde ele alacağız:
1
Tüketici pazarındaki
teknolojik yenilik
eğilimleri
Mobil ve bulut teknolojileri, öncelikli ve
kaçınılmaz olarak tüketici pazarlarına etki
edecek olan zirvedeki teknolojiler arasında
yer alıyor. Söz konusu teknolojilerin ardından ise biyokimlik teknolojisi geliyor.
Küresel bakış açısı, mobil teknolojiyi
tüketici pazarlarına etki edecek en önemli
teknoloji olarak görüyor. Ancak durum, Çin
ve Hindistan’da farklı şekilde ele alınıyor.
Bu ülkelerde bulut teknolojisi, mobil tek-
nolojilerden daha fazla fırsat yaratmaya
elverişli bulunuyor. Kişiselleştirilmiş ve
gerçek zamanlı bilgiye erişimin kolaylığı,
tüketicilerin mobil teknolojileri benimsemesinin en önemli etkeni olarak göze çarpıyor. Ancak mahremiyet/şeffaflık konuları,
tüketicilerin gelecek üç yıl içerisinde mobil
teknolojileri seçmesinin ve benimsemesinin önünde duran en büyük engel olarak
dikkat çekiyor.
2
Girişimci pazarındaki
teknolojik gelişim
eğilimleri
Şüphesiz girişimci pazarları için gelişmeye en müsait ve iş dönüşümünü en iyi
destekleyen teknoloji, bulut teknolojisi olarak gözüküyor. Bulut teknolojinin, gelecek
üç yıl içerisinde mobil teknolojiyi geçmesi
öngörülüyor. Ankete katılan Kore, ABD ve
Hindistan, bulut teknolojisine diğer ülkelerden daha fazla önem veriyor. Avrupa,
Ortadoğu, Afrika ve İsrail’de mobil teknolojiler, önem ve gelişim açısından birinci
sırada yer buluyor.
Küresel olarak ise “büyük veri” teknolojisi, üçüncü sırada ve geçtiğimiz yıllardan çok daha fazla önem addedilen bir
3
konumda yer alıyor. Söz konusu sonuç,
artık şirketlerce büyük veri setlerinin işlenmesi ve yeni iş fırsatlarının yaratılması gerekliliğinin farkına varıldığına işaret
ediyor. Diğer ülkelerden farklı olarak Çin,
yapay zekâyı girişimci pazarına etki edecek teknolojiler arasında üçüncü sırada
konumlandırıyor. Bulut, mobil teknolojilerle
veri analitiği yapay zekânın ilerlemesine
muhakeme, öğrenme, iletişim ve objelerin
hareket ettirilmesi gibi çok çeşitli alanlarda
katkı sağlıyor. Dolayısıyla üretimden sağlık
hizmetlerine robot teknolojisi ve yapay
zekâ, iş ve sosyal olarak yeni fırsatların
doğmasına, söz konusu teknolojilerin gelişimiyle birlikte imkân sağlıyor.
Bulut ve mobil teknolojilerin girişimciler tarafından benimsenmesinin ve kullanılmasının önündeki en büyük engel ise
güvenlik/gizlilik öğeleriyle ilgili teknolojilerin eski teknolojilerin yerini alması durumunda, teknoloji yol haritasının yeniden
oluşturulması olarak ön plana çıkıyor. Ek
olarak ilgili teknolojilerin karmaşıklığı da
şirketlerin gözünü korkutan engeller arasında yer alıyor.
Diğer yandan şirketlerin iş verimliliğini
artırma ve daha yüksek üretkenliğe kavuşması; dolayısıyla kârlılığını ve pazardaki
paylarını artırmasının yolu, bulut ve mobil
teknolojilerin benimsenmesinden ve kullanılmasından geçiyor.
Teknolojik gelişim yönetimi
Hiyerarşik olmayan, fikirlerin tüm
organizasyonel seviyede teşvik edildiği ve desteklendiği yönetim biçimleri,
günümüzde yaygın şekilde yönetimde kullanılıyor. Ancak halen chief executive officer
(CEO) rolündeki çalışanlar, teknolojik gelişim konusunda karar verici ve yönlendirici
olarak görülüyor. Bu durum, geleneksel
yönetim biçimine sahip Japonya’da yüzde
53’lere varan oranda destek görüyor. Chief
executive officer harici rollerde ise chief innovation officer ve chief information officer,
küresel olarak yönetimde karar verici roller
olarak belirleniyor.
Küresel olarak organizasyon içerisinde
teknolojik gelişimin değerinin ölçülmesinde, kaba tabirle teknolojik değişimin “işe
yaramasında” gelir artışı, pazar payının
artması ve müşteri sayısında artış dikkate
alınıyor. Çalışanların şirkete yaratıcı fikirlerle katkı yapması ve motive edilmesi için en
önemli motivasyon unsuru, doğal olarak
para. Ancak para haricinde çalışanların kariyer gelişiminin desteklenmesi ve yeni ve
farklı projeler için zaman yaratılması şirketlerde teknolojik gelişimin desteklenmesi
ve yaratıcılık kültürünün oluşturulması için
yapılması gerekenler arasında yer alıyor.
Yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve yönetiminin sağlanması için buna uygun olarak
teknoloji alanında eğitilmiş ve yetenekli bir
nüfusun bulunması çok önemli bir kıstas.
Bunun haricinde yeterli teknolojik altyapının bulunması, sermayeye erişim ve yaratıcılık teşviklerinin devlet veya kurumlar
tarafından sağlanması da yeni teknoloji
geliştirmenin olmazsa olmazları arasında
bulunuyor.
Sonuç olarak bulut, mobil teknolojileri,
veri yönetimi ve analizinin geliştirilmesi,
aynı zamanda biyokimlik, makine-makine
arası iletişim, nesnelerin interneti ve gelişmekte olan diğer teknolojilerin olgunluğa
erişmesine yardımcı oluyor. Öyle görünüyor
ki bundan sonra her şey birbiriyle kablosuz
olarak bağlanacak teknolojilerin gelişimi ve
ilerlemesinde sınırsız analiz imkânı kullanılarak çok daha ileriye gideceğiz l
TİCARİLEŞTİRMENİN ZORLUKLARI
4
Yeni teknolojilerin pazarlanmasının
önündeki engeller
Güvenlik ve gizlilik/mahremiyet konuları, hepimizin
farkında olduğu gibi yeni teknolojilerin ticarileştirilmesinin önünde
duran en büyük engeller olarak göze çarpıyor. İki engelin aşılması
ise teknoloji şirketlerinin, müşterilerini eğitmesi ve daha güvenli bir
altyapının yaratılması için daha fazla kaynak ayırmasından geçiyor.
Güvenlik ve gizlilik/mahremiyet konuları en büyük engeller, fakat ilgili
konuların üstesinden gelindiğinde dahi bulut, mobil teknoloji gibi
ilgili teknolojilerin karmaşıklığı, teknolojilerin gelir kaynağı haline
getirilmesi ve kurulumda teknolojilere yatırım yapılması, pazarlamanın
önündeki diğer engeller olarak girişimcilerin karşısına çıkıyor.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 49
FİNANS
GÜNDEMİ
BS FORMU
KAOSU
Finans sektöründe “Form Bs” karışıklığı sürüyor. Tebliğ
düzenlemelerinde yer alan “Form Bs ile bildirilmesine
gerek bulunmamaktadır” ibaresine rağmen finans
kuruluşlarına vergi/ceza ihbarnameleri gönderilmeye
devam ediliyor. Şirketler tarafından açılan davaların ise bir
bölümü lehte bir bölümü aleyhte sonuçlanıyor.
Hakan Güzeloğlu
Vergi, Şirket Ortağı
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 69
M: +90 530 387 61 53
Ö
ncelikle bu yazıyı bir yıla yaklaşan süreçte hala kaleme alıyor
olmaktan son derece rahatsızlık
duyduğumu sizlerle paylaşmak
isterim. Geçen bir yıla yakın sürede vergi/
ceza ihbarnamelerinin terkini ve bu hatadan geriye dönüş beklenirken yapılan hatalı
uygulamanın finans sektöründe katlanarak
devam ediyor olması gerçekten üzücü.
Blog yazılarımda konuyu ana hatlarıyla
kaleme aldığımda sizlerden o kadar yapıcı
ve güzel geri dönüşler aldım ki KPMG Gündem dergimizde de gelinen son noktayı
özetlemek istedim.
NELER YAŞANDI?
Vergi daireleri, 2008 hesap dönemine
ilişkin zaman aşımı olan 31 Aralık 2013 tarihine kadar bankalara, özel finans kurumlarına, aracı kurumlara, portföy yönetim
şirketlerine, menkul kıymet yatırım fon ve
ortaklıkları ile sigorta şirketlerine 2008 yılına
ilişkin vergi/ceza ihbarnamelerini gönderdi.
50 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
En son aşamada söz konusu şirketlere, son 4 yıl olmak üzere 2009-2013 yıllarına ilişkin vergi/ceza ihbarnameleri de
gönderildi. Eğer bu yazıyı okuduğu sırada
sorumlu olduğu benzer şirketlerde çalışan
meslektaşlarımız varsa bilsinler ki devam
eden yıllara ilişkin vergi/ceza ihbarnameleri
yakın zamanda kendilerine tebliğ edilecek.
Tebligatları alan mükellefler, bir umutla
vergi dairelerine tekrar itiraz etse de Gelir
İdaresi’nin yazısı, bu vergi dairelerinin cevap yazısında aynen kullanılarak yapılan
tarhiyatta bir isabetsizlik görülmediği iddia
edilmeye maalesef devam ediliyor.
Bu aşamada, önceki tebliğ düzenlemelerinde yazan, “Form Bs ile bildirilmesine
gerek bulunmamaktadır” ifadesine rağmen yapılan tarhiyatlara mı üzülürsünüz;
bu şekildeki tarhiyatların vergi hukukunun
temel ilkelerini çiğneyerek yapılmasına
mı şaşırırsınız; yoksa o dönemleri bilen
bir mali müşavir olarak bu uygulamanın
meslektaşlarımızca yapılan bir hata gibi
VERGİ AFLARINDAN DA
FAYDALANILABİLİR
VERGİ BARIŞI Bu noktada
dava süreci dışında izlenebilecek bir diğer
yol da 6111 Sayılı Vergi Barışı Kanunu’nun 4.
maddesi kapsamında 31.12.2010 tarihinden
önceki dönemlere ilişkin vergi aslına bağlı
olmayan cezanın yüzde 75’inin silinerek
cezanın yüzde 25’inin vergi dairesine ödenmesi
olabilir. Bu seçenekte dava açma hakkınızdan
“Vergi Barışı”ndan yararlandığınız için feragat
etmiş olacağınızı da unutmayın.
TORBA KANUN 2010 yılının
Kasım ve Aralık aylarından itibaren verilecek
B formlarına ilişkin cezalarda ise en son
yayımlanan 6552 sayılı Torba Kanun ile
getirilen dar kapsamlı vergi affı kapsamındaki
cezaların yüzde 50’sinin ödenerek
faydalanılması mümkün.
4 SAVUNMA ARGÜMANI
Yersiz olarak yapıldığına inandığım vergi/ceza ihbarnamelerine karşı açılacak davalarda
kullanılabilecekYÖNETİM
birkaç savunma
argümanını paylaşmak
BÖLGESEL
MERKEZLERİ
HANGİistiyorum:
FAALİYETLERDE BULUNABİLECEK?
01
Bu tarhiyatların önünü açan vergi idaresinin varsayımsal ve bütünlükten kopuk
görüşü incelenmeli. Söz konusu görüş, tamamen varsayımsal olarak verilen
bir işlem tesis etme veya görüş olduğundan temel savunma argümanı olarak
irdelenmeli diye düşünüyorum.
02
396 no’lu VUK genel tebliğindeki açıklamalar, bahse konu özelgeye dayanak
teşkil ettiği iddia ediliyor. Burada yapılan tarhiyatlar, verginin yasallığı ilkesine
tamamen aykırı olduğundan bahisle Bs formlarının verilmesi zorunlu olsa
bile tebliğin yayımı sonrası olan 2010 yılından itibaren bunun mümkün olması
gerekeceği, bu nedenle de 2008 ve 2009 yılına yapılan tarhiyatın tamamen
hukuksuz olduğunun altı çizilerek vurgulanmalı.
03
04
nitelendirilmesine mi kızarsınız anlamak
mümkün değil!
Bir meslektaşım gelinen bu noktayı
göndermiş olduğu mesajda o kadar güzel
özetliyor ki…
Kendisi, kanunları hazırlayanların hukuki
donanıma sahip olması gerektiğini ve hatalı
kanun, KHK ve yönetmeliklerin çıkmaması
gerektiğini ifade ediyor.
Meslek mensubu olarak kendisi ile Bs
formunun bir bilgi verme formu niteliğinde olduğunu, normalde olmayan bilginin,
bildiriminin de olmaması gerekirken her
dönem için bildirim olmadığına dair de bilgi
istendiğini, bu yüzden de ödenen cezaların büyüklüğü yanında artık tüm devlet
kurumlarının ‘Bilgi vermemekten kesilen
cezaların’ arkasına sığınarak her işi meslek mensuplarının sırtına yüklemesinin de
ayrıca sıkıntı yarattığı ve birçok devlet kurumunun da işlemlerini meslek mensuplarına yüklemiş olduğu hususlarında hemfikir
olduğumu belirtmek isterim.
Vergi dairelerine yapılan itirazlarda, verilen cevaplardaki ifade sigorta
şirketlerine ilişkin bir dayanak gösterilip yanlış argüman gösterilerek
cevaplandı. Bu yazının da dava da karşı argüman olarak kullanılması mümkün.
Danıştay, Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu’nun örnek bir kararında takvim
yılının kapanmasından sonra geriye dönük özel usulsüzlük cezasının
kesilmesinin kanun maddesinin düzenlenme amacıyla hukuka uygun olmadığını
ifade etti. Bu karar da bir savunma argümanı olarak değerlendirilebilir.
Hakikaten önceki yazılarımda kullandığım
ifadeyi tekrar yinelemek istiyorum.
Neden bu kurumlar olarak biz Ba formu
verirken yanında boş da olsa Bs formu
vermedik? Biz bu düzenlemeyi yanlış mı
anladık?
Yukarıdaki sebeplerden vergi idaresinin
bu konudaki tarhiyatların kaldırılması yönünde ivedi adım atması gerektiği düşüncesindeyim.
AÇILAN DAVALARDA SON DURUM
2008 yılına ilişkin vergi/ceza ihbarnamelerine ilişkin Bs formlarının verilmemesi sebebiyle bazı banka ve sigorta şirketlerinin açtığı
davalarda, birinci derece vergi mahkemesince verilen kararların mükelleflerin lehine
sonuçlandığını memnuniyetle söyleyebiliriz.
2009 yılına ilişkin açılan davalarda ise
2008 yılına ilişkin mükellef lehine verilen
birinci derece vergi mahkemesi kararları
yanında, 2009 yılına ilişkin ilk 6 ayın lehe,
ikinci 6 ayın aleyhe olduğu karar örnekleri
de var. 2009 yılına ilişkin kararların kısmi
red, kısmi kabul olarak verilmesinin nedeni
Vergi Usul Kanunu’nun 355. maddesine getirilen 01.08.2009 tarihinden itibaren geçerli
olan “Ayrıca yazılı olarak bildirilme şartının
aranmayacağı” şeklindeki düzenlemedir.
Öte yandan 2009 yılına ilişkin kısmi red
ve kısmi kabul olarak verilen örnek bir kararda, Bs formu verme yükümlülüğünün bulunmadığı iddiasına yönelik olarak ise vergi
mahkemesi ilgili Vergi Usul Kanunu genel
tebliğlerindeki ifadelerden bilanço usulüne
göre defter tutan mükelleflerin ister hadler
altındaki alım satımları olsun ister herhangi
bir alım veya satışı olmasın her türlü bildirim
formu verme zorunluluğunun bulunduğuna
hükmederek davacı kurumların iddialarına
itibar etmediği yönünde karar verdi.
2008 yılına ilişkin davaların kazanılması
yanında 2009 yılına ilişkin bu şekilde bir
karar çıkmasının takip eden 2010, 2011,
2012 ve 2013 yıllarına ilişkin tarhiyatlara karşı açılacak davalarda savunma ve davanın
kazanılmasını güçleştireceği aşikâr.
Sonuç olarak yapılan bu tarhiyatları, o
dönemde uygulamanın içine olan biri olarak
değerlendirdiğimde hukuka aykırı olduğunu
belirtmek isterim. İşin tabii ki bir tarafında
mükellefler bu tarhiyatlar sebebiyle ekstra
bir vergi yükü ile karşılaşıyorken diğer tarafında uygulamayı yanlış olarak yaptıkları
nitelendirilen mali işlerden sorumlu kişilerle
meslek mensupları da bu tarhiyatları anlatmakta epeyce zorlanıyor l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 51
FİNANS
GÜNDEMİ
“UFRS 9”
NE GETİRİYOR?
UFRS 9 Finansal Araçlar Standardı, 24 Temmuz
2014’te yayınlandı. Yeni standart, 1 Ocak 2018 itibarıyla
yürürlüğe girecek. UFRS 9, finansal tablo okuyucularına,
işletmelerin gelecekteki nakit akımlarıyla ilgili belirsizlikler,
zamanlamalar ve tutarlar konusunda faydalı bilgiler sağlıyor.
En önemlisi yeni standart, bir finansal varlığa ilişkin değer
düşüklüğünün ne zaman muhasebeleştirileceği ve nasıl
ölçüleceğine ilişkin yol haritası da oluşturuyor.
U
Cihan Doğrayan
Denetim, Kıdemli Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 67
M: +90 533 599 31 24
MS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme
ve Ölçme” standardının değiştirilmesi kapsamında başlatılan UFRS 9 Finansal Araçlar
projesi, sınıflandırma ve ölçme, değer düşüklüğü ve riskten korunma muhasebesi kavramlarının
bölümler halinde hazırlanarak bir araya getirilmesiyle
tamamlandı. UFRS 9 Finansal Araçlar standardının nihai
hali, Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK)
tarafından 24 Temmuz 2014 tarihinde yayınlandı. UFRS
9, 1 Ocak 2018 tarihi itibarıyla veya sonrasında başlayan
yıllık hesap dönemleri için yürürlüğe girecek olup bu
standardın erken uygulanmasına izin veriliyor.
UMSK tarafından başlatılan bu projeyle finansal
araçlara ilişkin finansal raporlamanın ilke bazlı ve daha
az karmaşık bir hale getirilmesi hedeflendi. Ayrıca
finansal varlıkların raporlanmasıyla ilgili prensiplerin
oluşturularak finansal tablo okuyucularının, işletmelerin gelecekteki nakit akımları hakkındaki belirsizlikleri,
zamanlamaları ve tutarları konusunda kendi değerlendirmelerini oluşturabilmeleri için ilgili ve faydalı bilgilerin sağlanması amaçlandı. Makro riskten korunma
muhasebesi olarak adlandırılan dinamik risk yönetimi
muhasebesi ise UFRS 9 projesinin dışında tutularak
UMSK tarafından ayrı bir proje olarak yürütülüyor. Bu
proje için UMSK tarafından henüz bir zaman planı
açıklanmamakla birlikte çalışmalar sürüyor.
SINIFLANDIRMA VE ÖLÇME
UFRS 9, finansal varlıklar için gerçeğe uygun değerleri üzerinden ölçülen finansal varlıklar ve itfa
edilmiş maliyet bedelleri üzerinden ölçülen finansal
varlıklar olmak üzere iki ana müteakip ölçüm sınıflandırması getiriyor. Bu sınıflamanın temeli, işletmenin
iş modeline ve finansal varlıkların sözleşmeye dayalı
nakit akımlarının niteliklerine dayanıyor.
52 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
UMS 39’da finansal varlıklar, gerçeğe uygun değer
farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal varlıklar, vadeye kadar elde tutulacak yatırımlar, kredi ve alacaklar
ve satılmaya hazır finansal varlıklar olarak dört başlık
altında toplanıyor. Finansal varlıklar için yapılan bu sınıflandırma UFRS 9 ile basite indirgeniyor. Dört başlık
halindeki finansal varlıklar, itfa edilmiş maliyetle ölçülen finansal varlıklar ve gerçeğe uygun değeri üzerinden ölçülen finansal varlıklar olarak iki başlık halinde
sınıflandırılıyor. UFRS 9’da yapılan bu sınıflandırmada,
ilgili finansal varlıkların yönetimi için işletmenin kullandığı yönetim modeli (finansal varlık yönetim modeli) ve söz konusu varlıkların sözleşmeye bağlı nakit
akış özellikleri dikkate alınıyor.
UFRS 9’a göre bir finansal varlık, itfa edilmiş maliyeti üzerinden ölçülemediği sürece gerçeğe uygun
değerinden ölçülür. Gerçeğe uygun değeri üzerinden
ölçülen ve finansal riskten korunma ilişkisinin parçası
olmayan bir finansal varlıktan kaynaklanan kazanç ve
kayıplar, kâr veya zararda muhasebeleştirilir. Örneğin
alım satım amacıyla alınan hisse senetlerinden kaynaklanan kazanç ve kayıplar, gelir tablosunda yer alır.
Finansal varlıkların ilk muhasebeleştirilmesinde, standart kapsamında olan ve alım satım amacıyla elde tutulmayan özkaynağa dayalı bir finansal araca yapılan
yatırımın, gerçeğe uygun değerinde sonraki tarihlerde meydana gelecek değişikliklerin diğer kapsamlı
gelirde sunulması konusunda geri dönülemeyecek
bir tercihte bulunulabilir. Bir finansal varlığın sözleş-
varlığa ilişkin değer düşüklüğünün ne zaman muhasebeleştirileceği ve nasıl ölçüleceğine ilişkin kurallar
yeniden oluşturulmuş durumda.
UMS 39’un kullandığı gerçekleşen zarar modelinin
kredi riskinden kaynaklanan zararların muhasebeleştirilmesinde gecikmelere yol açması, küresel finans
krizinde en çok endişeye neden olan konulardan biriydi. Gerçekleşen zarar modeli, kredilerin temerrüde
düşmesi gibi durumlar ortaya çıkana kadar beklenen
zararların muhasebeleştirilmesine izin vermediği için
eleştiriliyordu. Bu modele göre birçok kredinin aynı
anda kötüye gitmesi durumunda, örneğin kriz dönemlerinde finansal tablolara bir anda yansıyan olumsuz
etki, önemli boyutlara ulaşabiliyor. Bu nedenle standart hakkında yorum yapan kurumlar, değer düşüklüğü ölçme yönteminin bu tür “mevsimsel” etkilerden
arındırılması gerektiğinin altını çiziyordu.
Bahsedilen etkiler nedeniyle UMSK tarafından yayınlanan nihai standartta, UMS 39’da var olan “gerçekleşen zarar” modelini “beklenen zarar” modeliyle
değiştirdiği görülüyor.
Beklenen zarar modeli, kredinin ilk muhasebeleştirilmesi sonrasında karşılığın oluşturulmasını, dolayısıyla daha birinci günde geleceğe yönelik 12 aylık beklenen kredi zararlarının muhasebeleştirilmesini bekliyor.
İkinci aşamada, alacağa ilişkin kredi riskinin önemli
oranda artması ve kredi kalitesinin artık düşük kredi
riski grubuna girmemesi durumunda, alacağın ömrü
boyunca beklenen kredi zararı tahmin edilip muhasebeleştirilmesi gerekiyor.
meye bağlı nakit akışlarının tahsilini amaçlayan bir yönetim modeli kapsamında elde tutulması ve finansal
varlığın sözleşme hükümlerinin, belirli tarihlerde sadece
anapara ve anapara bakiyesine ilişkin faiz ödemelerinin
yapılmasına yönelik nakit akışlarına yol açması durumlarında finansal varlık, itfa edilmiş maliyeti üzerinden ölçülüyor. Gerçeğe uygun değer farkı, kâr veya zarara yansıtılanlar dışındaki finansal varlıkların ölçümünde, bunların
edinimiyle doğrudan ilişkilendirilebilen işlem maliyetleri
de gerçeğe uygun değerlerine ilave ediliyor.
DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ
2008 yılında yaşanan küresel finans krizi, finansal varlıkların üzerindeki değer düşüklüğünün muhasebeleştirilmesi konusunu önemli bir gündem maddesi haline
getirdi. Projenin en önemli parçası olarak bir finansal
RİSKTEN KORUNMA MUHASEBESİ
Yeni riskten korunma muhasebesi modeli ise işletmelerin risk yönetimi uygulamalarını finansal tablolara
yansıtmasını kolaylaştırıyor ve bu uygulamaların finansal tablolara ve işletmenin nakit akımlarına etkisinin
yatırımcılar tarafından daha iyi anlaşılmasını sağlıyor.
UMS 39 ile karşılaştırıldığında, riskten korunma muhasebesinin temel prensiplerinde önemli derecede bir
değişiklik bulunmuyor. Yeni model, özellikle finansal
olmayan kurumların risk yönetim politikaları sonucunda finansal olmayan bileşenlerin riskten korunma muhasebesine dahil etmesine izin veriyor (örnek olarak
jet yakıtının bir parçası olarak petrol fiyatlarının riskten
korunma muhasebesine dahil edilmesi). İlke bazlı bakış açısıyla UFRS 9, bileşenlerin çeşitlerinden ziyade,
risk bileşeninin tespit edilmesi ve ölçülebilmesini dikkate alıyor l
UYGULAMADA NELER YAŞANABİLİR?
•
•
YENİ TALEPLER: Nihai standart, uygulama
anlamında birçok zorluğu da beraberinde
getiriyor. Birçok kurum için, özellikle
de bankalar gibi kredi veren kuruluşlar
için bu yeni yöntem, bilgi sistemlerinden önemli talepleri de beraberinde
getirecek.
ZAYIFLIKLARI ÇÖZECEK: Yeni standart,
özellikle 2008 yılında yaşanan küresel
finans krizinde, finansal varlıkların
gerçekleşen zarar modeline göre değerlenmesinde gözlemlenen birtakım zayıflıklara çözüm getirme amacını taşıyor.
•
GÜÇLÜKLERİ AZALTACAK: Bu yeni
değerleme ölçütlerinin, finansal tablo
hazırlayıcıları için oldukça karmaşık,
maliyetli ve güç olacağından hareketle
beklenen zarar modelinde kullanılacak
girdilerin dayanacakları objektif, doğrulanabilir veya destek olacak esasların
da birlikte sunulması, şüphesiz finansal
tablo hazırlayıcıları, iç ve dış denetçilerle
düzenleyici kurumlar açısından uygulama
güçlüklerini azaltacak.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 53
finansal hizmetler yayınlarımız
1
3 1. Gelişen Yatırım Yönetimi Regülasyonu:
Tünelin sonunda ışık görünüyor mu?
KPMG uzmanları olarak bizler, bu senenin
“Uygulama ve Yerine Getirme” senesi
olacağını öngörüyoruz. Her yeni reform
kendine özgü engeli beraberinde getiriyor.
Ancak yoğun regülasyon dalgası sonunda
tünelin sonunda ışık görünüyor. Amerika
Birleşik Devletleri, Asya-Pasifik, Avrupa
ve Ortadoğu daki varlık yöneticileri ve
yatırımcıların karşılaştığı kilit regülasyon
sorunlarına eğilen Gelişen Yatırım
Yönetimi Regülasyonu dokümanımız
yayında.
2. Finans Sektörü için Dodd-Frank:
Değişikliğe Doğru Vites Büyütmek
2010 yılında yasa olarak kabul edilen
Dodd-Frank Kanunu, Amerika Birleşik
Devletleri’nde finansal sektör üzerinde
54 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
2
4
hâkimiyet sağlamış durumda. Türkiye’nin
de gündeminde olan konu, KPMG Türkiye
finansal hizmetler uzmanlarımız tarafından
ayrıca ele alınmaktadır. KPMG Global
uzmanlarımız tarafından hazırlanan
yayınımıza web sitemizden ulaşabilirsiniz.
3. Basel 4 - Gün Işığına mı Ulaşılıyor?
Basel 3 geliştirme aşamasında olan
regülasyonlar içerisinde çeşitliliğin
artmasını sağlayan ve “her şeyden biraz
daha fazla” regülasyon girişiminden biri.
Bankaların, tüm bu girişimlerin bütünleşik
etkisini düşünmek ve Basel 3 etkisinin
ve Basel 4’e yönelik hamlelerin strateji
ve iş modelleri üzerindeki etkisini göz
önünde bulundurmak zorunda olduğunu
düşünüyoruz. Tüm detayların yer aldığı,
global uzmanlarımız tarafından hazırlanan
raporumuz yayında.
4. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumu Mevzuatına Uyum: Ödeme
Kuruluşları ve Elektronik Para Kuruluşları
6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet
Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri
ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında
Kanun 27 Haziran 2013 tarih ve 28690 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girdi. Ödeme kuruluşları ve elektronik
para kuruluşlarının, kanunda öngörülen
yönetmelikler doğrultusunda gerekli izinleri
alarak faaliyet göstermeleri ve ilgili mevzuat
kapsamında belirlenen temel ilkelere uymaları
gerekmekte. Ödeme kuruluşları ve elektronik
para kuruluşlarının (kuruluş) bilgi sistemleri
yönetiminde esas alacakları temel ilkeler,
bağımsız bilgi sistemi denetim ilkeleri ve
KPMG Türkiye’nin sunduğu hizmetler hakkında
ayrıntılı bilgiye dokümanımızdan ulaşabilirsiniz.
Vergi
gündemi
VERGİDE YENİ DÖNEM GÜNDEMİ
Vergi gündeminde en önemli başlık Torba
Kanun’la gelen düzenlemeler…
YENİ VERGİ AFFI
Hem vergi afları konusunda genel bir hafıza
tazeledik hem de 6552 Sayılı Kanun’la
getirilen temel hükümleri ele aldık.
İŞ YERİ VERGİSİNDE SON DURUM
Teknik ve pratik yönleriyle iş yeri vergisiyle
ilgili detaylar...
ROYALTİ& LİSANS VE GÜMRÜK
Royalti ve lisans ödemelerine yönelik dikkat
çekici düzenlemeler…
MURABAHA İŞLEMLERİNDE
VERGİ SORUNLARI
Murabaha işlemlerinin mevduat
bankalarınca gerçekleştirilmesi halinde
vergi kanunları ne diyor?
sürpriz YATIRIM İNDİRİM
HAMLESİ
Yatırım indirimi uygulamasıyla ilgili olarak
Danıştay’ın yeni kararları ve sonuçları…
YENİ CAZİBE MERKEZİ TÜRKİYE
Doğrudan yabancı yatırım çekmek için
Türkiye oldukça önemli...
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 55
VERGİ
GÜNDEMİ
takvim
VERGİDE YENİ
DÖNEM GÜNDEMİ
Vergi gündeminde en önemli başlık Torba Kanun ile yapılan düzenlemeler.
Bu kanun kapsamında vergi, sosyal güvenlik ve gümrük idarelerinin alacaklarına
af ya da yapılandırma geliyor. Bununla birlikte e-fatura uygulamasına geçişin
ardından e-defter sistemine geçiş için önümüzdeki ayların yoğun geçeceği
öngörülüyor. Önümüzdeki günlerde vergide yeni tasarı ise gündemin önemli bir
parçasını oluşturacak.
Timur Çakmak
Vergi, Şirket Ortağı
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 00
M: +90 530 954 64 09
G
elecek üç aylık vergi gündeminin en önemli
konularının başında yeni Torba Kanun ile yapılan düzenleme geliyor. 11 Eylül 2014 tarih
ve Mük. 29116 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Torba Kanun, geniş bir kapsamda düzenleme yapıyor. Vergi, sosyal güvenlik ve
gümrük idarelerinin alacaklarıyla birlikte yapılandırma
ya da af getiriyor. 6552 Sayılı Torba Kanun’un vergi yapılandırmasının yanı sıra kurumlar vergisi mükellefleri
açısından önemli bir düzenlemesi ise 74’üncü maddesinde belirtilen “kasa ve ortaklardan alacaklar” hesabına ilişkin düzeltme imkânı getirmesi. Bu, gerçek bir af
olarak değerlendirilmelidir.
Ayrıca 2013 yılında TBMM’ye sevk edilen ve yeni
gelir vergisi tasarısı konusunda yine bir gelişme olmadığını da belirtmek isteriz. Bununla birlikte e-fatura uygulamasına geçişin ardından e-defter sistemine
geçiş için önümüzdeki ayların yoğun geçeceğini söylemek yanlış olmaz. Söz konusu hususlarla ilgili ayrıntılı açıklamaları bu sayımızda ele alıyoruz.
Ayrıca bugüne kadar haber çıkmayan yeni gelir
vergisi tasarısının tekrar gündeme gelme ihtimali olduğunu da hatırlatmak istiyoruz.
YENİ TORBA KANUN’UN GETİRDİKLERİ
Daha önce 2011 yılında 6111 sayılı kanun ile yapılan vergi affı düzenlemesi üzerinden çok geçmeden
yine benzer bir düzenlemenin 6552 sayılı kanunla
yapıldığını görüyoruz. Yapılan bu düzenleme ile vergi
borçlarıyla idari para cezalarına ilişkin olarak ilerleyen
sayfalarda kaleme alınan “Gelecek Geldi Derken Vergi Affı” başlıklı yazıda detaylarını bulabileceğiniz 213
sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamına giren bazı alacakların tahsilinden vazgeçiliyor.
56 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
Diğer bir anlatımla, vergi aslının ve buna bağlı faiz
ve cezalar yerine yurtiçi üretici fiyat endeksi değişim
oranları dikkate alınarak hesaplanacak tutarın ödenmesi yeterli olacak. Bir vergi aslına bağlı olmaksızın
kesilmiş olan vergi cezalarının yüzde 50’sinin Torba
Kanun’da belirtilen süre ve şekilde tamamen ödenmesi şartıyla cezaların kalan yüzde 50’sinin tahsilinden vazgeçilmekte ancak cezaların tamamı affedilmemektedir.
Önceki yapılandırmada olduğu gibi mükellefler
hesaplanacak borçlarını ikişer aylık dönemler halinde 18 eşit taksitte yani 36 ay içinde ödeyebilecekler.
Ayrıca daha önce borçlarını tecil ettiren mükellefler
ödenmeyen kısımlar için bu kanun hükümlerinden
yararlanabilecek.
Yeni Torba Kanun aynı zamanda kasa ve ortaklardan alacak ve borç hesaplarına düzeltme imkanı sunuyor.
Buna göre kurumlar vergisi mükelleflerinin 31.12.
2013 tarihi itibarıyla bilançolarında yer almakla birlikte
işletmede fiilen bulunmayan kasa mevcutları ve ortaklardan alacak ve borç tutarı arasındaki net alacak
tutarı üzerinden ödenecek yüzde 3 oranındaki vergiyle düzeltilmesi mümkün olup, düzeltme için bu verginin süresinde ödenme şartı aranıyor.
SGK ALACAKLARINA YAPILANDIRMA
SGK alacakları ile gümrük vergilerine de yapılandırma getirildi.
Kanun SGK alacaklarının yeniden yapılandırılması
ile ilgili olarak daha öncekine benzer düzenlemeler
içeriyor. Aynı zamanda 5510 sayılı Kanun kapsamındaki sigortalılık statülerinden kaynaklanan sigorta
primleri, emeklilik keseneği ve kurum karşılıklarıyla
işsizlik sigortası primi ve sosyal güvenlik destek primi,
yine isteğe bağlı sigorta primi ve topluluk sigortası primi, SGK mevzuatı uyarınca takip edilen damga vergileri,
özel işlem vergisi ve eğitime katkı payları, inşaatlarla ilgili eksik işçilik tutarı üzerinden hesaplanan sigorta primleri, genel sağlık sigortalısı olanların primler için yapılandırma imkanı sağlıyor. Yine kanun gümrük vergilerine de
yapılandırma imkanı sunuyor. Torba Kanun ayrıca birçok
kanunda da değişiklik getiriyor.
E-DEFTERE GEÇİŞ ZORUNLULUĞU YAKLAŞIYOR
Bilindiği üzere 2013 yılı e-fatura’ya geçiş karmaşasıyla başladı ve sonuçta sorunları tam halledilmemiş olsa
da e-fatura sistemine geçilmiş oldu. Öncelikle hatırlamak
gerekir ki, 421 seri no’lu VUK Genel Tebliği ile e-defter
tutma zorunluluğu kapsamı belirlendi. Buna göre;
• 5015 sayılı Petrol Piyasası Kanun’u kapsamında madeni yağ lisansına sahip olanlar ile bunlardan 2011
takvim yılında mal alan mükelleflerden 31/12/2011
tarihi itibarıyla asgari 25 milyon TL brüt satış hasılatına sahip olanlar,
• Özel Tüketim Vergisi Kanunu’na ekli (III) sayılı listedeki malları (kolalı içecekler, şaraplar, yüksel alkollü
içecekler ve biralar) imal veya ithal edenler ile bunlardan 2011 takvim yılında mal alan mükelleflerden
31/12/2011 tarihi itibarıyla asgari 10 milyon TL brüt
satış hasılatına sahip olanlar e-defter sistemine geçmek zorunda.
NE ZAMAN BAŞLAMAK GEREK?
Mevcutta e-defter uygulaması zorunluluğu henüz
başlamamasına rağmen bazı şirketler bu uygulamaya
geçmiş durumda. Bununla birlikte e-fatura düzenleme zorunluluğu kapsamına girenler aynı zamanda
e-defter de düzenlemekle yükümlü. Konuyla ilgili
GİB 2013 Kasım ayında yayımladığı 67 no’lu sirküler
ile bazı açıklamalarda bulundu. Buna göre 421 sıra
numaralı VUK Tebliği kapsamında elektronik defter
tutma zorunluluğu bulunan ve yukarıda belirtilen mükelleflerden;
• Elektronik defter uygulamasına 2014 Aralık ayı
içinde başvuranların 1/1/2015 tarihinden itibaren,
• Elektronik defter uygulamasına 2014 Aralık ayından önce başvuranların en geç 2014 Aralık ayından başlamak üzere,
Özel hesap dönemine tabi olanların 1/12/2014 tarihinden önce elektronik defter uygulamasına başvuru
yapmaları ve en geç 2014 Aralık ayı içinde, elektronik
defter tutmaya başlamaları gerekiyor.
Ayrıca 1 sıra numaralı Elektronik Defter Genel Tebliği’ne göre kendilerine izin verilenler, www.edefter.gov.tr
internet adresinde duyurulan format ve standartlara
uygun olarak ve aylık dönemler itibarıyla elektronik
defterlerini oluşturmaya ve saklamaya başlayacak.
E-defter kapsamındaki mükelleflerin belirtilen tarihlerden önce cezai durumla karşılaşmamak için başvurularını yapmaları gerekiyor l
YENİ GELİR VERGİSİ
KANUNU TASARISI
Hatırlayacağınız üzere 2013 Haziran ayında Başbakanlık tarafından TBMM Başkanlığı’na sunulan yeni gelir vergisi tasarısı ile
mevcut 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve
5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu yürürlükten kaldırılarak, gerçek kişi ve kurumlara
ilişkin gelir ve kazanç vergilemesi tek bir kanun
altında düzenlendi. Henüz TBMM Plan ve Bütçe
Komisyonu’nda bekleyen tasarının ne zaman
görüşülmeye başlayacağı konusunda bugüne
kadar bir açıklama yapılmadı. 25 Eylül 2014 tarihinde Sayın Başbakan’ın Maliye Bakanlığı’ndan
aldığı brifing sonrası yaptığı açıklamadan söz konusu tasarının tekrar gündeme geleceği ve buradaki amacın ise dolaylı ve dolaysız vergiler arasındaki
eşitsizliğin kaldırılması olduğu belirtildi. Bu nedenle
önümüzdeki günlerde vergide yeni tasarı, gündemin
önemli bir parçasını oluşturabilir.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 57
VERGİ
GÜNDEMİ
GELECEK, GELDİ DERKEN...
“YENİ VERGİ AFFI”
58 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
“Torba Yasa Tasarısı” 11/09/2014 tarihli Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girdi. Buradan hareketle hem
vergi afları konusunda genel bir hafıza tazelemesi hem de
6552 Sayılı Kanun ile getirilen temel hükümleri ele almak
istedik. İşte detaylar...
Emrah Akın, YMM
Vergi, Direktör
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 40
M:+90 530 173 08 47
H
aziran başında TBMM Başkanlığı’na verilen bir kanun teklifi ile
“vergi affı” konusu yeniden hızla
gündemin ilk sırasına yerleşmişti. Biz de KPMG Gündem’in bir önceki sayısında Türkiye’nin vergi affı tarihi hakkında
hafıza tazelemeye çalıştık.* Vergi aflarının,
günahları ve sevaplarıyla, ekonomik sistem
ve kamu maliyesi üzerinde ciddi etkileri
olan düzenlemeler olduğunu vurgulayıp;
bir nevi “vergi aflarını anlama kılavuzu”
oluşturmaya gayret ettik.
Yazımıza esin kaynağı olan ve kamuoyunda “Torba Yasa Tasarısı” olarak da bilinen 6552 Sayılı İş Kanunu ile Bazı Kanun ve
Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden
Yapılandırılmasına Dair Kanun 11/09/2014
tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Buradan hareketle hem vergi afları konusunda genel bir hafıza tazelemesi hem
de 6552 Sayılı Kanun ile getirilen temel
hükümleri ele almak istedik. İşte detaylar...
VERGİ AFFI NEDİR?
Devletin bazı alacak haklarından vazgeçmesini vergi affı olarak tanımlamamız mümkün. Ülkemizde bu alacak hakkından vazgeçebilmek için, bir kanun çıkarmak zorunlu.
“Vergi Affı İyi mi Kötü mü?”, Emrah Akın - Abdulkadir Kahraman,
*
KPMG Gündem Sayı 19 Temmuz/Eylül 2014
Vergi afları, hem bilinçli olarak vergi ödemeyenlere hem de çeşitli mali imkânsızlıklar yüzünden vergisel yükümlülüklerini
yerine getiremeyenlere vergi yükümlülüklerini yerine getirmek için yeni bir şans
veren düzenlemeler. Bu taraflarıyla, vergi
afları, kamuoyunda sürekli yapılan tartışmaların aksine, “vergi uyumunu” artırmanın da en önemli araçları.
Vergi uyumuna önemli katkıları olan
vergi afları, sadece az gelişmiş ülkelere
mahsus düzenlemeler değil, OECD bünyesindeki gelişmiş ülkelerde de karşımıza
çıkan düzenlemelerdir.
Vurgulamakta yarar var, sık sık çıkarılan vergi aflarının yarattığı “afla aklanma
alışkanlığı” bu uygulamaların en önemli
mahzuru olarak karşımıza çıkıyor. Vergi aflarının bir rutine dönüştüğü ülkelerde vergisel yükümlülükler mükellefler tarafından,
af beklentisiyle, bilinçli olarak sürekli olarak
bir sonraki affa erteleniyor. Bu durum da
vergi yönetimin etkinliğini ciddi oranda
düşürüyor.
6552 SAYILI KANUN NELER GETİRDİ ?
Eylülde Türkiye’nin modern mali tarihindeki 30 civarında vergi affı arasındaki
Vergi afları, hem
bilinçli olarak vergi
ödemeyenlere
hem de çeşitli mali
imkânsızlıklar
yüzünden vergisel
yükümlülüklerini yerine
getiremeyenlere vergi
yükümlülüklerini yerine
getirmek için yeni bir şans veren
düzenlemeler.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 59
VERGİ
GÜNDEMİ
yerini alan 6552 Sayılı Kanun’un çok geniş
kapsamlı bir vergi affı olduğundan söz etmek oldukça zor.
6552 sayılı kanun ile getirilen ve vergi
affı kapsamında değerlendirebileceğimiz
düzenlemeleri ana hatlarıyla hem kanun
hükümleri hem de 27 Eylül’de Resmi Gazete’de yayımlanan “Bazı Alacakların 6552
Sayılı Kanun Kapsamında Yeniden Yapılandırılmasına Dair 1 Seri Numaralı Genel
Tebliğ” çerçevesinde ele almaya çalışalım.
Vergi borçları ile idari para cezalarına ilişkin gecikme faizi ve gecikme zamlarına
yapılandırma imkânı geldi: Kanun “vergi
asıllarına” değil; vergiye bağlı fer’i alacaklar
olan “ceza ve faizlere” bir yapılanma imkanı
getiriyor. Bu durum 6111 sayılı Kanun’da
benimsenen bir modeldi. Yapılandırmaya
konu borç ve cezaları ise şöyle sıralamak
mümkün:
•
•
•
•
•
30/04/2014 tarihinden önceki dönemlere ait beyana dayanan vergilerde, bu tarihe kadar verilmesi
gereken beyannamelere ilişkin vergi ve bunlara bağlı vergi cezaları,
gecikme faizleri, gecikme zamları
(2013’e ilişkin gelir vergisi 2’nci
taksiti hariç),
01.01.2014-30.04.2014 tarihleri arasında tahakkuk eden vergiler ve
bunlara bağlı vergi cezaları, gecikme faizleri, gecikme zamları (2014
MTV 2. taksit hariç),
30/04/2014 tarihinden önce yapılan
tespitlere ilişkin olarak “vergi aslına
bağlı olmayan vergi cezaları”,
30/04/2014 tarihinden önce verilen
ve kanunda sayılan idari para cezaları,
Şu ana kadar sayılanlar dışında kalan
ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının
Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında takip edilen ve kanunda
sayılan kamu alacakları 6552 sayılı
kanun kapsamında yapılandırmaya
tabi tutulabilecekler.
Bu alacakların ödenmemiş kısmının
tamamıyla bunlara bağlı faiz, cezai faiz,
gecikme faizi, gecikme zammı gibi ferî
amme alacakları yerine, 6552 sayılı kanunun yayımlandığı tarihe kadar Yİ-ÜFE aylık
değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutarın ödenmesi şartıyla bu alacaklara bağlı faiz, cezai faiz, gecikme faizi,
gecikme zammı gibi ferî amme alacaklarının tahsilinden vazgeçilecek. Kanunun
yayımlandığı tarih itibarıyla vadesi geldiği
hâlde ödenmemiş olan ya da ödeme süresi henüz geçmemiş bulunan ve bir vergi
60 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
aslına bağlı olmaksızın kesilmiş olan vergi
cezalarının yüzde 50’sinin, belirtilen süre
ve şekilde tamamen ödenmesi şartıyla,
cezaların kalan yüzde 50’lik kısmı tahsil
edilmeyecek.
SON TARİH 1 ARALIK...
Kanun kapsamında yapılandırılacak alacakların “kesinleşmiş ve vadesi geldiği
halde ödenmemiş olması” gerekiyor. Bir
kamu alacağının kesinleşmesi, bu alacağın
varlığının hukuki olarak ihtilafsız olarak ortaya çıkmasıdır denilebilir; ancak her kamu
alacağının nasıl kesinleşeceğini doğru olarak tespit etmek için ilgili olduğu kanun
hükmüne de bakmak gerekiyor.
Bu imkandan yararlanmak isteyen borçlular, 6552 sayılı kanunun yayımlandığı
tarihi izleyen ikinci ayın sonuna kadar (1
Aralık 2014 mesai saati sonu) başvuruda
Eylülde Türkiye’nin
modern mali
tarihindeki 30
civarında vergi affı
arasındaki yerini
alan 6552 Sayılı Kanun’un
çok geniş kapsamlı bir vergi
affı olduğundan söz etmek
oldukça zor.
bulunmazlarsa yapılandırma imkanını kaybetmiş olacaklar. Uygulamaya göre, mükelleflerin, hesaplanacak borçlarını ikişer
aylık dönemler halinde ve 18 eşit taksitte
ödemeleri mümkün. 120 TL’nin altındaki
idari para cezalarının da (sigara kullanım
cezaları hariç) otomatik olarak silineceğini
de belirtelim.
Vurgulamakta yarar var, borçluların ayrıca dava açmamaları, açılmış davalardan
vazgeçmeleri ve kanun yollarına başvurmamaları da yapılanmanın temel şartlarından.
Kasa ve Ortaklardan Alacaklara
Düzeltme İmkânı
6552 sayılı kanunun çok geniş kapsamlı
bir vergi affı olduğundan söz etmek oldukça zor. Ancak kanun kapsamındaki düzenlemeler içinde gerçek bir “vergi affı” olarak
nitelendirilebilecek hükümlerin “işletmede
mevcut olmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklar” hakkında olduğunu belirtmek gerekiyor.
6552 sayılı kanunla, bilanço esasına göre
defter tutan kurumlar vergisi mükelleflerine, 31/12/2013 tarihi itibarıyla düzenledikleri bilançolarında görülen; ancak işletmelerinde fiilen bulunmayan kasa mevcutları ile
işletmenin esas faaliyet konusu dışındaki
işlemleri dolayısıyla ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu
bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak
tutarlarını vergi dairelerine beyan ederek
kayıtlarını fiili duruma uygun hale getirmeleri imkanı veriliyor.
Mükellefler, beyan ettikleri tutarlar üzerinden yüzde 3 oranında bir vergi hesaplamak ve bu vergiyi de beyanname verme
süresi içinde ödemek zorunda. Mükellefler
adına, beyan edilen tutarlar nedeniyle ilave
Şu Noktalara Dikkat!
bir vergi tarhiyatı yapılması da mümkün
değil ki bu oldukça önemli bir güvenlik
mekanizması.
Normal şartlar altında, kurum tarafından ortaklara dağıtılan kâr payının yüzde
15 oranında kurumlar vergisi stopajına tabi
olduğu düşünülünce, 6552 sayılı Kanun’un
tam anlamıyla adına “vergi affı” diyebileceğimiz hükümlerinin de bunlar olduğu
görülebiliyor.
Özetle, kurumlar vergisi mükelleflerine
6552 sayılı kanun ile işletmede fiilen mevcut olmayan kasa alacakları ve işletmenin
esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla ortaklarından alacaklı bulunduğu
tutarlar nedeniyle karşı karşıya kalabilecekleri yüksek vergi yükünü ve muhtemel
bir incelemeyle karşı karşıya kalınabilecek
vergi cezasını sadece yüzde 3 bir vergi ile
bertaraf etme olanağı verilmiş oluyor l
01
02
03
04
KAPSAMA ALINMAYANLAR Kanun tasarısı TBMM
gündemindeyken, dava süreci devam eden vergi alacaklarının,
inceleme ve tarhiyat safhasındaki alacakların ve matrah
artırımının (gelir, kurumlar, katma değer vergisi ve gelir vergisi
stopajı gibi) tasarı kapsamına alınmasının yararlı olabileceği de
çeşitli kesimlerce vurgulanmıştı. 6552 sayılı kanuna bakınca bu
düzenlemelerin kanun kapsamına alınmadığını görüyoruz.
FAYDA AZALACAK Bu hususların kapsamda olmamasının, bu
aftan beklenen faydayı azaltacağını söyleyebiliriz. Özellikle
yargının ve gelir yönetiminin iş yükünün azaltılması bağlamında
gerekli hükümlerin kapsama alınmasının büyük yararı olabilirdi.
AFLA AKLANMAK Rutinleşmeyen, iyi hazırlanan ve iyi yönetilen
vergi aflarının, vergi uyumuna önemli katkıları olan düzenlemeler
olduklarını söyleyebiliriz. Sürekli tekrarlayan aflarla, “afla
aklanmayı alışkanlık haline getiren” bir mükellef modelinin
yaratıldığı ülkelerde, vergi aflarının vergisel uyumu zedelemesi
ise kaçınılmaz.
VERİLECEK MESAJA DİKKAT Bundan sonraki “müstakbel”
vergi aflarına ilişkin olarak kamuoyuna verilecek mesajların,
affın tekrarının, olağanüstü gelişmeler dışında, artık mümkün
olmayacağı hususlarına odaklanması da oldukça önemli.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 61
VERGİ
GÜNDEMİ
İŞ YERİ
VERGİSİNDE
SON DURUM
Özellikle son yıllarda daha da fazla tartışılır oldu.
Türkiye’de şirketi ya da şubesi olmayan uluslararası bir
firma, Türkiye’de satış yaparsa elde ettiği gelir nerede
vergilendirilir? İşte bu sorunun yanıtı iş yeri oluşup
oluşmadığının belirlenmesiyle doğru orantılı.
İş yeri oluşumunu anlamak için de tanımını iyi yapmak
ve koşullarını iyi anlamak gerek. İşte teknik ve pratik
yönleriyle iş yeri (PE) vergisiyle ilgili detaylar...
G
Ayhan Üstün
Vergi, Şirket Ortağı
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 20
M: +90 533 312 29 92
erek Türkiye’de iş yapan yabancı şirketler
gerekse yurtdışında iş yapan Türk şirketleri
için iş yeri kavramı önemli vergisel sonuçları
olabilecek bir kavram. Bu nedenle, sınır ötesi iş yapan ve gelir elde eden kurumların faaliyetlerini
tercihen bir vergi uzmanı yardımıyla iş yeri rejimi açısından gözden geçirmesinde ve planlamasında fayda var.
Peki iş yeri vergilemesinin detayları neler? Uluslararası
vergilemede “Permanent Establishment” (PE) olarak
adlandırılan iş yeri vergilemesi, özellikle sınır ötesi
ticaret ve iş yapma şekillerinin arttığı küresel ekonomi
ortamında daha da önemli hale gelen bir vergi kavramı.
Bir şirket prensip olarak kendi kurulduğu ve vergi
mükellefi olduğu ülkede kazancını beyan eder ve vergi
öder. Ancak bu şirket diğer ülkelerde de iş yapmaya ve
gelir elde etmeye başladığında, ne zaman ve hangi koşullar altında o ülkelerde vergi mükellefiyeti doğabilir?
İş yeri kavramı bu ihtiyaçtan doğmuştur.
Örneğin, birçok uluslu şirketin eğer Türkiye’de kurulu
şirketi veya şubesi varsa zaten bu şirket ya da şube
üzerinde elde edilen gelir ve yapılan işlemler Türk vergi
rejimine tabidir. Ancak Türkiye’de bir şirket ya da şubesi
olmayan bir yabancı şirket, Türkiye’deki müşterilerine
mal satmaya ve satış sonrası hizmetler vermeye başlarsa bu gelirin nerede vergileneceğine karar verilebilmesi
için iş yeri oluşup oluşmadığının belirlenmesi gerekir.
Aynı şekilde, yurtdışında iş yapan ve gelir elde eden
Türk şirketlerinin de iş yeri vergilemesi dolayısıyla diğer
ülkelerde bir vergi yükümlülüğü doğup doğmadığına
dikkat etmeleri gerekir.
62 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
VERGİ ANLAŞMALARI KAPSAMINDA İŞ YERİ
Türkiye’nin de taraf olduğu OECD model vergi anlaşmalarında iş yeri kavramı genellikle 5’inci madde
kapsamında tanımlanmış, koşulları ve istisnalarına yer
verilmiştir. Bu maddelerin önemli unsurlarına bakarsak;
•
•
•
•
İş yeri terimi, teşebbüsün faaliyetini kısmen veya
tamamen yürüttüğü bir sabit iş tesisini ifade eder.
Bu tanım özellikle; işe ilişkin fiziki bir yerin varlığını (ofis, büro, fabrika, atölye...); bu yerin sürekli
olarak iş için kullanılmasını, elde edilen gelir ile
bu sabit yer arasında mantıklı bir ilişki olmasını ön
koşul olarak kabul eder.
Diğer ülkede yürütülen ve belirli bir süreyi aşan
inşaat ve onarım işlerinin (genellikle 6 ay) ve diğer
ülkede işletilen yer altı kaynaklarının (petrol kuyusu veya maden ocakları gibi) iş yeri oluşturduğu
kabul edilir.
“Yardımcı ve tamamlayıcı” karakterdeki hizmetler
sabit bir yer aracılığıyla ve sürekli yapılsa bile iş yeri
oluşturmaz. Örneğin sadece teşhir ve teslim için
eşya stoklanması, işe ilişkin sabit bir yerin sadece
bilgi toplama amacıyla kullanılması bu kapsamda iş
yeri tanımından istisna edilen faaliyetlerdir.
Diğer ülkede, bağımsız bir acente dışında, yabancı
firma adına yetkili bir kişi aracılığıyla ve sürekli
olarak mukaveleler akdedilmesi iş yeri oluşturan
bir faaliyet sayılır.
TÜRK VERGİ MEVZUATINDA İŞ YERİ
Türk vergi mevzuatına baktığımızda ise uluslararası
vergilemede bu kadar önemli olan ve uzun akademik
incelemelere konu olan iş yeri kavramının yeterli derecede kapsanmadığını görüyoruz.
VUK kapsamında yapılan genel bir iş yeri 1 ve buna
atıf yapan Gelir Vergisi Kanunu hükümleri 2 dışında
Türkiye’de yerleşik olmayan (dar mükellef) kurumların
hangi koşul ve sınırlar içinde Türkiye’de iş yeri oluşturacağı ve vergi yükümlüğü doğacağı yerel mevzuatta açık
olarak düzenlenmiş değil. Bu gibi durumlar genelde
vergi anlaşmalarına göre çözülmeye çalışılıyor. Vergi
anlaşması olmayan ülkelerde yerleşik kurumlar için
ise Türk vergi mevzuatı hükümlerinin yorumlanması
yoluyla bir sonuca ulaşılmaya çalışılıyor.
Bu durum kısmen Türk vergi rejiminin dar mükellef
kurum kazançlarının önemli bir bölümünü stopaj yoluyla vergilemek istemesinden kaynaklanıyor3. Türk vergi
sistemine göre yabancı şirketin söz konusu kazancının
kaynakta kesinti yoluyla vergilendiği durumlarda iş
yeri oluşup oluşmaması daha çok teorik bir tartışmaya dönüşüyor. Ancak vergi anlaşması hükümlerine
göre iş yeri oluşmadığı ve Türkiye’nin vergileme hakkı
ortaya çıkmadığı durumlarda bile stopaj vergilemesi
yapılmaya çalışılması birçok yabancı şirketi Türkiye’de
kendilerinden stopaj kesmek isteyen müşterileriyle
karşı karşıya getiriyor.
PRATİK ZORLUKLAR
Diğer taraftan, Türkiye’de iş yeri oluştuğunu kabul
eden ve bu şekilde vergi yükümlülüğünü yerine getirmek isteyen bir yabancı firmanın uygulamada karşılaştığı birçok zorluk vardır. Vergi daireleri, kanunlarda
açıkça yer almayan İş yeri tanımı altında bir kuruluş
yapmaktan çekinmektedirler. Vergi anlaşmalarına re-
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Öncelikle Türkiye’de iş yeri kavramının mevzuat altyapısının netleşmesi gerektiğini
düşünüyoruz. Örneğin, “Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu” kapsamında, yabancı
bir firmanın Türkiye’de iş yapış şekilleri arasına iş yeri tanımı eklenebilir.
Ardından diğer mevzuat (Vergi Kanunları, İş Kanunu, Ticaret Kanunu, Gümrük
Mevzuatı...) yabancı bir şirketin Türkiye’de iş yeri olarak faaliyet gösterebileceğini
“Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu’na” atıf yaparak tanıyabilir.
Diğer taraftan, iş yeri işlemlerinin vergisel olarak kayıt altına alınması ve vergi
matrahının belirlenmesini amaçlanan dışında ilave vergi yükleri doğurmayacak şekilde
sağlayan düzenlemeler vergi mevzuatı içinde yapılabilir.
Bu şekilde belirsizlikler ortadan kalktığında, yabancı şirketler iş yeri statüsünde
tescil olmak ve Türkiye’de vergi ödemek konusunda bugünden daha fazla istekli
olacaklardır.
ferans yaparak vergi dairesinde böyle bir tescil yapılması sağlandığında da diğer kurumlar (SGK, Çalışma
Bakanlığı, Gümrük İdareleri, Bankalar vb.) Türkiye’de
bir şirket ya da şube olarak tescil edilmeyen böyle bir
İş yeri adına işlem tesis etmek istememektedirler.
Dolayısıyla vergi kanunlarının bir gerekliliğini yerine
getirmek için İş yeri kurmak isteyen yabancı firmalar,
Türkiye’de faaliyet göstermek için gereken eleman
istihdam etmek, ithalat yapmak veya bankada hesap
açmak gibi zorunlu işlemleri dahi yapmakta zorlanmaktadırlar. Vergi idaresi ile olan ilişkilerinde de özellikle
mevzuatta açık olmayan birçok konu sebebi ile eleştiri
Türk vergi mevzuatına baktığımızda
uluslararası vergilemede önemli yeri olan iş yeri
kavramının yeterli derecede kapsanmadığını görüyoruz.
ile karşılaşmak riski taşımaktadırlar.
Diğer taraftan, mevzuata uygun olarak kurulan bir
İş yerinin vergiye tabi kazancının belirlenmesinde de
genel vergi kanunu hükümlerinin yetersiz kalması
sebebi ile birçok tartışmalı konu ile karşılaşılmaktadır.
Örneğin, iş yeri doğal olarak yurtdışındaki ana şirketinin
bir uzantısıdır ve ana şirketi ile arasındaki işlemlerin iki
ayrı şirket arasındaymış gibi değerlendirilmesi, transfer
fiyatlaması ve örtülü sermaye gibi kısıtlamalara konu
olması, her zaman vergisel olarak doğru sonuç vermemektedir. İş yeri ile ana şirket arasındaki işlemlerin
normal iki şirket arasındaki gibi yansıtılmaya çalışılması
durumunda KDV, Stopaj, Damga Vergisi gibi birçok
ilave vergi yükü ile karşı karşıya kalınmaktadır l
1- VUK, Madde 156 (İş yeri)
2- Gelir Vergisi Kanunu, Madde 7 (Kazancın veya iradın Türkiye’de elde
edilmesi) ve Madde 8 (İş yeri ve daimi temsilci)
3- Kurumlar Vergisi Kanunu, Madde 30 (Dar Mükellefiyette Vergi Kesintisi)
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 63
vergi
gündemi
ROYALTİ ve LİSANS ÖDEMELERİNİZİ GÜMRÜK İDARESİNE BEYAN EDİYOR MUSUNUZ?
ROYALTİ & LİSANS
ve GÜMRÜK
Dış ticarette önemli yenilikler göze çarpıyor. Özellikle gümrük mevzuatında
yapılan değişiklikler dikkat çekici. Bu değişikler arasında ithalatçı şirketler
tarafından ödenen royalti veya lisans ödemelerine ilişkin düzenlemeler ön plana
çıkıyor. Bunların dikkatli şekilde incelenmesi ise riskleri minimize etmek isteyen
işletmeler açısından kritik önem taşıyor.
Murat Palaoğlu
Hakan Uçak
Gümrük ve Dış
Ticaret, Şirket Ortağı
Gümrük ve Dış Ticaret,
Kıdemli Müdür
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 62
M: +90 533 280 50 84
E: [email protected]
T: +90 216 681 91 62
M: +90 530 035 38 84
D
ış ticaret ve gümrük konularında önemli yenilikler hayata geçiriliyor. Son dönemde gümrük
mevzuatında yapılan değişikliklerden belki de
en önemlisinin ithalatçı şirketler tarafından
yurtdışına ödenen royalti (royalty) veya lisans ödemelerine ilişkin düzenleme olduğu söylenebilir. Bu düzenlemelerin ve getirmiş olduğu yeniliklerin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi dış ticaret yapan şirketlerin ileride
karşılaşabilecekleri riskleri bilmeleri açısından önemli.
ROYALTİ VE LİSANS’IN ESASLARI
Royalti, bir ayrıcalık veya hak karşılığında yapılan veya
talep edilen ödeme olarak tanımlanıyor. Özellikle ulusla-
64 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
rarası ticaretin artması ve belli ürünleri ya da markaların
tüketiciler nezdinde daha fazla talep edilmesi nedeniyle
bu eşyaları üreten ya da ithal eden ithalatçı şirketler, bu
hakkın kullanılması karşılığında ek bir ödeme yapabiliyor.
Royalti ödemeleri, royalti sözleşmeleri kapsamında
yasal hak sahibiyle bu hakkı kullanan kişiler arasında yapılıyor. Royalti sözleşmeleri bir marka hakkının
kullanımı olabileceği gibi bir satış hakkının devrini de
kapsayabiliyor.
Lisans ise patent, alâmetifarika, üretim yöntemi veya
teknik bilgi gibi maddi olmayan hakların kiralanması
karşılığında yapılan ödeme olarak tanımlanıyor. Lisans
da tıpkı royalti gibi bir markanın ya da hakkın kullanıl-
GÜMRÜKTE GÜNDEM
01
6552 Sayılı Yasa Kapsamında
Gümrük Alacaklarının Yeniden
Yapılandırılması: Kamuoyunda “Torba
Yasa” olarak bilinen 6552 sayılı İş Kanunu İle Bazı
Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde
Değişiklik Yapılması İle Bazı Alacakların Yeniden
Yapılandırılmasına Dair Kanun 11.09.2014 günlü
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
30.04.2014 tarihinden önce doğan ve vergi aslına
bağlı alacaklarda vergi aslı ve cezalarında bir
indirim uygulanmıyor. Sadece hesaplanan faiz
oranları yeniden yapılandırılıyor. Yapılandırma
kapsamında Yİ-ÜFE oranı faiz yerine uygulanıyor.
Gümrük vergilerine bağlı olmayan cezalarda
ise yüzde 50 oranında bir indirim uygulanıyor.
Kanun uyarınca 50 TL’nin altında yer alan
alacaklar ile 80 TL’nin altında kalan cezalar
ve toplamda 100 TL’nin altındaki alacaklar
herhangi bir işleme gerek kalmaksızın siliniyor.
Gümrüklenmiş değere ilişkin cezalarda sadece
faiz oranı yeniden yapılandırılıyor.
02
TRT Bandrol Ücretleri ve İthalat
Vergileri: 6552 sayılı İş Kanunu İle
Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde
Kararnamelerde Değişiklik Yapılması İle Bazı
Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair
Kanun ile ticari amaçla ithal edilen radyo ve
televizyon cihazları için ithal sırasında bandrol
alınacağı yer almaktadır. Bu düzenlemeyle
ticari amaçlı ithalatlarda TRT kurumuna ödenen
bandrol ücretleri ithalat vergileri tanımı içinde
yer alıyor.
03
Ayakkabı İthalatlarında İlave
Gümrük Vergisi: 02.08.2014 günlü Resmi
Gazete’de yayımlanan İthalat Rejim
Kararına Ek Karar ile ayakkabı ithalatlarında ilave
gümrük vergisi uygulaması başladı. Getirilen bu
düzenleme ile ayakkabılarda yüzde 30 veya yüzde
50 oranında ilave gümrük vergisi tahsil ediliyor.
Ayrıca düşük kıymetli ayakkabı ithalatlarından
birim başına minimum 3 dolar veya 5 dolar ilave
gümrük vergisinin uygulanabileceğini belirtiliyor.
Avrupa Birliği ve Serbest Ticaret Anlaşması
imzalanan ülke menşeli ayakkabılar ilave gümrük
vergisinin kapsamı dışında tutuluyor.
ması karşılığında satıcılara yapılan ek ödemeler olarak
karşımıza çıkabiliyor.
Lisans sözleşmesi de royalti sözleşmesinde olduğu gibi hak sahibi firmayla hakkın kullandırıldığı firma
arasında yapılıyor. Lisans sözleşmesi marka ve patent
hakkı yanında üretim yönetimi veya teknik bilgi (know
how) gibi üretim süreçlerini de içerebiliyor.
GÜMRÜK GENEL TEBLİĞİ DÜZENLEMELERİ
Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından 2 Seri No.lu
Gümrük Genel Tebliği ile ithalde gümrük idaresine beyan edilen royalti ve lisans ödemelerine ilişkin önemli
düzenlemeler yapıldı. Tebliğde yer alan açıklamalar ve
düzenlemeler özellikle yurtdışından gayri maddi hak
satın alan şirketler açısından önemli.
4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 27’nci maddesi uyarınca, ithalat konusu eşya için ödenen royalti ve lisans
ücretleri gümrük kıymetine ilave ediliyor. Royalti ve
lisans ödemelerinin gümrük kıymetine ilave edilmesinde ödemenin ithalat konusu eşyayla ilgili olması şartı
yanında satış koşulu olma şartı da aranıyor.
2 Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği ile yapılan düzenlemelerde, bu şartlara ilişkin önemli açıklamalar yapıldı.
Tebliğ aynı zamanda, üretim yapan firmalar tarafından
yurtdışına (satış hasılatı üzerinden) yapılan ödemelerin
de gümrük kıymetine ilave edilebileceğini düzenliyor.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 65
vergi
gündemi
DİKKATLİ ANALİZ ÖNEMLİ
S
on dönemde dış ticaret ve
gümrük konularında yapılan
değişiklikler ve düzenlemelerden
belki de en önemlisi royalti ve lisans
ödemelerine ilişkin olan 2 Seri No.lu
Gümrük Genel Tebliği olarak öne
çıkıyor.
Yapılan düzenlemeler neticesinde
gerek üretim gerekse ticaret yapan
şirketler tarafından yurtdışına
ödenen royalti ve lisans ücretlerinin
gümrük kıymeti karşısındaki durumu
daha da önem kazanıyor.
Dış ticaret yapan şirketler için
mali riskler yaratması nedeniyle
bu royalti veya lisans ödemelerine
ilişkin düzenlemelerin şirket
uygulamaları karşısında dikkatli
bir şekilde analiz edilmesi ve
değerlendirilmesi önem arz ediyor.
Bu düzenleme uyarınca, özellikle üretim yapan şirketler tarafından yurtdışına ödenen royalti ve lisans
ödemelerinin gümrük denetimlerinde eleştiri konusu
yapılabileceği dikkat çekiyor. Zira yapılan düzenlemelerin yoruma açık olması ve gayri maddi hak kapsamında
yapılan bir kısım ödemeleri gümrük kıymetinin bir unsuru olarak değerlendirmesi firmalar açısından ciddi mali
riskler barındırıyor.
Gayri maddi hak kapsamında yurtdışına royalti ve
lisans ödeyen şirketlerin, mevcut düzenlemeyi dikkatli
bir şekilde analiz etmesi ve yapmış oldukları sözleşmelerin yeni düzenleme karşısındaki durumunu incelemesi
tavsiye ediliyor.
ÖDEMELERİN BEYANI
İthalat konusu eşyayla ilgili olarak yurtdışına ödenecek royalti ve lisans ödemeleri, ithal anında biliniyor ise
beyanın ithalat anında yapılması gerekiyor.
İthal eşyanın gümrük kıymetine dâhil edilmesi gereken, ancak tutarı ithalattan sonra belli olacak royalti ve
lisans ücretleri ise Gümrük Yönetmeliği’nin 53’üncü
maddesi çerçevesinde istisnai kıymetle beyan edilebiliyor.
İstisnai kıymetle beyanda hesaplanacak vergilerin ise
harcamanın öğrenildiği ayı takip eden ayın 26’ncı günü
akşamına kadar gümrük idaresine beyan edilmesi ve
ödenmesi gerekiyor. Royalti ve lisans ödemeleri kapsamında Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu ödememek
için bu kapsamdaki ödemelerin de beyan süresi içinde
yapılması gerekiyor.
Royalti veya lisans ücreti ödemelerinin dönemsel olarak belirlendiği durumlarda, yükümlünün talep etmesi
ve gümrük idaresinin izin vermesi şartıyla; royalti veya
lisans ücretlerinin dönemsel olarak beyan edilmesine
izin veriliyor. İzin talebinde bulunulurken tebliğ ekinde
yer alan formlar gümrük idaresine ibraz ediliyor ve vergilendirme bu formlar üzerinden takip ediliyor.
VERGİ DAİRESİNE BEYAN EDİLENLER
Gerek üretim gerekse ticari amaçlı yapılan ithalatlar
kapsamında yurtdışına yapılan royalti ve lisans ödemeleri zaman zaman vergi dairesine KDV beyannamesiyle
beyan edilip ödeniyor. 2 Seri No.lu Tebliğ, bu kapsamda yapılan beyanlara ilişkin olarak cezai müeyyideler
barındırıyor.
Tebliğ’in 11’inci maddesi uyarınca gümrük idaresine
beyan edilmesi gereken harcamaların vergi dairesine
beyan edilmesi durumunda, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 241’inci maddesi uyarınca usulsüzlük cezası
düzenleniyor l
Yapılan düzenlemelerin yoruma açık olması ve gayri
maddi hak kapsamında yapılan bir kısım ödemeleri gümrük kıymetinin
bir unsuru olarak değerlendirmesi firmalar açısından ciddi mali riskler barındırıyor.
66 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
vergi
gündemi
MURABAHA İŞLEMLERİNDE
VERGİ SORUNLARI
Murabaha işlemleri
genel olarak katılım
bankaları tarafından
yürütülen bir süreç.
Ancak bankacılık
mevzuatında bu
işlemlerin geleneksel
bankalar tarafından
yapılmasının önünde
de bir engel yok.
Yasal düzenlemelere
bakarak “murabaha
işlemlerinin” mevduat
bankaları tarafından
gerçekleştirilmesi
halinde vergi
kanunları karşısındaki
durum ise önemli.
G
Abdulkadir Kahraman,
YMM
Vergi Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 04
M:+90 533 294 97 24
lobal ölçekte islami finans pazarı her
geçen yıl artmaktadır. İslami Finansal
Hizmetler Sektörü İstikrar Raporu’na
göre islami finansal varlıklar 2012 yıl
sonu itibariyle 1,6 trilyon ABD Doları’na ulaşmış
olup, bir önceki yıl ile kıyaslandığında bu seviye
yıllık yüzde 20,4 büyüme oranını temsil ediyor*.
Finans sektöründeki global finans kurumlarından
HSBC, Barclays, Deutsche Bank ve Standard Chartered Bank gibi bankaların islami finans bölümleri
bulunmaktadır. Dolayısıyla, söz konusu bankalar geleneksel bankacılık faaliyetlerine ilave olarak, islami
finans sektöründe de faaliyet göstermektedirler.
MURABAHA İŞLEMLERİ
Murabaha işlemi, yeterli nakdi olmayan bir
müşterinin almak istediği mal veya varlığı katı-
lım bankaları veya mevduat bankaları aracılığıyla
satın alarak mal veya varlığın bedelini bankaya
belli bir vade çerçevesinde ödemesi olarak tanımlanabilir.
Murabaha işlemleri esas olarak katılım bankaları tarafından yapılabileceği gibi, geleneksel
bankalar tarafından da yapılabilir. Benzer şekilde
faktoring işlemleri de mevduat bankaları tarafından gerçekleştirilebilir. Bankacılık mevzuatında
buna engel bir durum yoktur.
Genel olarak, bu işlemlerde sağlanan borç ve
ödenecek finansman maliyeti (faiz veya katılım
bankası geliri) bir mal alım-satım görüntüsü altında gerçekleştiriliyor. İşleyişe örnek vermek gerekirse, yurtdışından bir mal sağlayıcısı (acente)
devreye girerek yurtdışı İslami banka bu acenteden peşin bedelle aldığı malı Türkiye’deki
Islamic Financial Services Board, Islamic Financial Services Industry Stability Report 2013, page
http://www.ifsb.org/docs/IFSB%20-%20IFSI%20Stability%20Report%202013%20(Final).pdf
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 67
vergi
gündemi
Murabaha işleyiş ile ilgili şematik tablo aşağıdaki gibidir:
MURABAHA
Banka
(Finansal Kurum)
Mal veya
Varlık Bedeli
+
Mal veya
Varlık Bedeli
Finansman
Maliyeti
Satıcı
Müşteri
Mal veya
Varlık Bedeli
Alıcı
İster mevduat bankaları, isterse
katılım bankaları tarafından
gerçekleştirilsin “murabaha işlemlerinin” kredi
olarak değerlendirilmesi gerekli.
bankaya vadeli satıyor, Türkiye’deki banka ise aynı malı
bu acenteye peşin satmıyor. Böylece, Türkiye’deki
banka nakit yaratıyor (finansman), bu nakdi de belirli
bir vadede geri ödendiğinden faiz oranına isabet eden
vade farkı (faiz) ile birlikte ilk finansmanı sağlayan
bankaya geri ödüyor.
BANKALAR KANUNU’NDAKİ TANIM
Bankacılık Kanunu’na göre, banka tanımı “mevduat bankaları” ve “katılım bankaları” ile “kalkınma ve
yatırım bankalarını” kapsıyor. Buna göre banka ibaresiyle yukarıda belirtilen tüm bankalar tanımlanıyor.
Aynı Kanun ile “mevduat bankası” ve “katılım bankası” da tanımlanıyor. Buna göre, mevduat bankası,
Bankacılık Kanunu’na göre kendi nam ve hesabına
mevduat kabul etmek ve kredi kullandırmak esas
olmak üzere faaliyet gösteren kuruluşlarla yurtdışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye’deki
şubelerini ifade ediyor.
Diğer taraftan, “katılım bankası”, Bankacılık Kanunu’na göre özel cari ve katılma hesapları yoluyla fon
toplamak ve kredi kullandırmak esas olmak üzere
faaliyet gösteren kuruluşlarla yurtdışında kurulu bu
68 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
nitelikteki kuruluşların Türkiye’deki şubelerini ifade
ediyor.
KREDİNİN TANIMI
Bu tanımlara ilave olarak, Bankacılık Kanunu’nun
48’inci maddesinde “krediler” tanımlanmış ve bu
tanım oldukça geniş tutulmuştur. Söz konusu tanıma
göre, geleneksel bankacılık ürünlerine ilave olarak,
vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleriyle benzeri
diğer sözleşmelerden dolayı bankalarca üstlenilen
her türlü riskler “kredi” sayılıyor.
Yukarıda yer alan düzenlemelerden de anlaşılacağı
üzere banka ve kredi tanımı oldukça net bir şekilde
tanımlanmış durumda. Dolayısıyla, ister mevduat
MURABAHA İŞLEMLERİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
VERGİ USUL KANUNU KARŞISINDAKİ
DEĞERLENDİRİLMESİ
Bankalar tarafından gerçekleştirilen murabaha niteliğindeki
işlemler “kredilerin” tabi olduğu değerleme ilkeleri
çerçevesinde işleme tabi tutulmalıdır.
KURUMLAR VERGİSİ KARŞISINDAKİ
DEĞERLENDİRİLMESİ
Bankalar tarafından gerçekleştirilen murabaha niteliğindeki
işlemler “kredilerin” tabi olduğu değerleme ilkeleri
çerçevesinde işleme tabi tutulmalıdır. Dolayısıyla, mevduat
bankaları tarafından gerçekleştirilen işlemler “kredi”
niteliğinde olduğundan yurtdışına yapılacak ödemelerden
yüzde “0” oranından vergi tevkifatı uygulanmalıdır. Bankacılık
Kanunu’nda yer alan “banka” ve “kredi” tanımları bu yaklaşım
için en geçerli ve yeterli dayanaktır. Diğer taraftan, söz
konusu işlemin vadeli mal temini iddiasıyla vergi tevkifatına
tabi olması gerektiği yaklaşımına katılmıyoruz. Çünkü işlem
Bankacılık Kanunu’na göre “kredi” olarak değerlendirilmiştir.
DAMGA VERGİSİ KARŞISINDAKİ
DEĞERLENDİRiLMESİ
•
•
bankaları, isterse katılım bankaları tarafından gerçekleştirilsin “murabaha işlemlerinin” kredi olarak
değerlendirilmesi gerekli. Vergi uygulamaları açısından “mevduat bankaları” ile “katılım bankaları”
arasında ürün farklılıkları olsa da vergi mevzuatımızda
ayrı düzenlemelere yer verilmemiş, söz konusu kurumlar için değerleme hükümleri aynı ilkelere dayalı
olarak yürütülmüştür.
Sonuç olarak, bütün bu düzenlemeler çerçevesinde bankaların gerçekleştirdikleri “murabaha işlemleri”nin mevduat bankaları açısından “kredi”
niteliğinde olduğu açıktır. Dolayısıyla, söz konusu
işlemlerin banka açısından kredi niteliğinde olduğu
kanaatindeyiz l
Düzenlenen kâğıtlarla ilgili olarak Damga Vergisi Kanunu’na
ekli (2) sayılı tablonun “IV- Ticari ve medeni işlerle ilgili
kâğıtlar” başlıklı bölümünün (23) numaralı fıkrasında yer
alan düzenleme aşağıdaki gibidir:
“kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek
kâğıtlar ile bu kâğıtlar üzerine konulacak şerhler (kredilerin
kullanımları hariç)” ibaresi,
“kredilere, bunların teminatlarına ve geri ödenmelerine
ilişkin kâğıtlar ile bu kâğıtlar üzerine konulacak şerhler
(kredilerin kullanımları hariç)”.
Bahse konu madde gerekçesinde, “bankalar, yurtdışı kredi
kuruluşları, uluslararası kurumlar ve finansman şirketlerinin
müşterilerine kullandıracakları kredilere, bunların
teminatlarına ve geri ödemelerine ilişkin düzenlenen
kâğıtlarla bu kâğıtlar üzerine konulacak şerhler damga
vergisinden istisna olacağı” açıklaması yer almaktadır.
Böylece, “krediler” ile ilgili kâğıtların vergiden istisna
olduğu açık ve tartışmasız olmasından dolayı, murabaha
işlemleri damga vergisinden istisna olduğu kanaatindeyiz.
GİDER VERGİLERİ KANUNU (BSMV)
KARŞISINDAKİ DEĞERLENDİRİLMESİ
Murabaha işlemi sonucunda banka lehine kalan bir para
söz konusu olmadığından, BSMV ödenmesini gerektiren bir
işlemin söz konusu olmadığı kanaatindeyiz.
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 69
VERGİ
GÜNDEMİ
SÜRPRİZ YATIRIM
İNDİRİM HAMLESİ
2006 yılında yatırım indirimi uygulamasının bir anda kaldırılması, o dönemde en çok böyle bir
avantajın iptalini öngörmeden yatırıma başlayan mükellefleri üzdü. Ancak, 2010 yılında çıkan bir
tebliğ ile mükelleflere geriye dönük olarak bazı haklar yeniden verildi. Şimdi, Danıştay’ın 2014 yılında verdiği
yeni bir kararla sağlanacak menfaatler yeni bir boyut kazanmış durumda. Zaman, mükellefler için geçmişe
çok fazla takılmama, 2010 yılında gelen kısmi adaleti 2014’teki bu yeni kararla artık perçinleme zamanı…
G
Güray Kurşunoğlu
Vergi, Direktör
E: [email protected]
T: +90 232 464 20 45-112
M: +90 533 448 73 75
eç gelen adalet, adalet değildir cümlesine
katılmayanlardanım. Telefon kulübesinde
adam geçebilen futbolcusu olarak bilinen,
oynadığı dönemde Denizlispor, Fenerbahçe ve son olarak Beşiktaş taraftarının efsanevi futbolcu haline gelen Yusuf Şimşek gibi bir yetenek,
ilk kez milli takıma çağırıldığında 32 yaşına gelmişti.
Fenerbahçe’de oynadığı dönemde milli takıma hiç
çağırılmayan Yusuf, 4 sezon sonra Denizli’de oynarken
milli takıma seçilmiş, aradan 4 yıl daha geçtiğinde ise
Beşiktaş’ta şampiyonluk yaşamış ve Türkiye Kupası’nı
kaldırmış bir şekilde futbolculuk kariyerine veda etmişti. Emektar futbolcunun milli takıma seçilmesi, bir
anlamda göz önünde olanın keşfedilmesiydi, adalet
geç de olsa tecelli etmişti ki futbolcu bunu daha da
ileriye götürmesini bildi.
Yusuf’un 4’er yıl arayla yaşadığı bu döngüyü şimdi
pek çok mükellef yatırım indirimi müessesesinde yaşıyor. 2006 yılında yatırım indirimi uygulamasının bir
anda kaldırılması, o dönemde en çok böyle bir avantajın iptalini öngörmeden yatırıma başlayan mükellefleri
üzdü. Ancak, Anayasa Mahkemesi’nin aldığı karara
istinaden 2010 yılında çıkan bir tebliğle mükelleflere
geriye dönük olarak bazı haklar yeniden verildi. Şimdi,
Danıştay’ın 2014 yılında verdiği yeni bir kararla sağlanacak menfaatler yeni bir boyut kazanmış durumda.
Zaman, mükellefler için geçmişe çok fazla takılmama,
2010 yılında gelen kısmi adaleti 2014’teki bu yeni kararla
artık perçinleme zamanıdır...
İsterseniz tarihsel kronolojiyle mükellefin kaybettiklerine, sonradan bulduklarına ve şimdi bulmak üzere
olduklarına sırasıyla bakalım.
2006 YILINA BAKIŞ
Mükelleflerin, faaliyetlerinde kullanmak üzere satın
aldıkları veya imal ettikleri amortismana tabi iktisadi
kıymetlerin maliyet bedellerinin yüzde 40’ını vergi
matrahlarının tespitinde yatırım indirimi istisnası olarak indirim konusu yapmalarına ilişkin düzenleme, ilgili
dönemde 5479 Sayılı Kanun ile yürürlükten kaldırılmıştı.
08.04.2006 tarihinden itibaren yatırım indirimi uygulaması kaldırılırken, maliye tarafından 2006 yılı öncesi
başlayıp 2006 yılında devam eden yatırımlar açısından
yatırım indirimi uygulamasının yeni yatırımlara da uygu-
70 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
lanabileceği yönünde düzenleme yapıldı. Öte yandan,
01.01.2006-08.04.2006 arasındaki dönemde yapılmaya
başlanan yatırım harcamaları yatırım indiriminden faydalandırılmadı. Bir anlamda 08.04.2006 tarihine kadar
böyle bir avantajın varlığını hesap ederek yatırım yapmaya başlayan mükellefler cezalandırıldı.
2010 YILINDA GELEN PANSUMAN
Anayasa Mahkemesi 2009 yılında kararını verdi.
Maliye de buna uyarak 2010 yılında 276 no’lu Gelir
YATIRIM İNDİRİMİNDEN YARARLANILACAK MI?
Vergisi tebliği ile düzenlemeyi yaptı1. Bunun sonucunda yapılan yanlıştan kısmen dönülerek 1.1.20068.4.2006 döneminde yapılan yatırımların da yatırım
indiriminden faydalanabileceği söz konusu tebliğle
açıklığa kavuşturuldu. Mükellefler, 1.1.2006-8.4.2006
dönemi yatırımları karşılığında geçmişe dönük olarak
hak kazandıkları yatırım indirimlerinden 2010 yılında
faydalanma olanağı elde ettiler ve bunu kullandılar.
YANLIŞLAR NEYDİ?
Maliye 2010 yılında çıkardığı tebliğiyle 1.1.20068.4.2006 dönemi yatırımlarını kapsama dahil ettiği
halde bu periyodda yatırıma başlamış olup sonraki
aylarda yatırımlarını devam ettiren mükelleflerin sonraki aylara ait yatırımlarını kapsam dışı tutmuştu. Bu
durum, yatırıma başlarken böyle bir avantajın iptal
olacağını bilmeyen ve 8.4.2006 tarihinde bir anda
sonraki harcamalarının yatırım indiriminden faydalanamayacağını gören mükelleflerin mağduriyetini tam
anlamıyla gidermiyordu.
SÖZ SIRASI DANIŞTAY’DA
Danıştay, 2014 yılında aldığı kararla 2010 yılında
çıkmış olan tebliğin, “1.1.2006-8.4.2006 döneminde
başlamış olmakla birlikte bu aralıkta tamamlanmayarak 8.4.2006 tarihinden sonra yapılan harcamaların yatırım indiriminden faydalanamayacağı” ile ilgili
TEREDDÜT YOK Artık 1.1.2006-8.4.2006 arasında başlamış olup 8.4.2006 tarihinden
sonra devam eden yatırımların yatırım indiriminden yararlanması hususunda herhangi
bir tereddüt kalmamıştır. Danıştay’ın 2014 yılındaki bu kararıyla ilgili Danıştay Vergi
Dava Daireleri Kurulu nezdinde temyiz yolu açık ancak kararın değişmesi beklenmiyor.
İdare hukuku ilkeleri uyarınca yargısal bir kararla iptal edilen idari işlem ortadan
kalktığında, bu karar tesis edilmeden önceki hukuki durum aynen geri gelecektir.
TALEPTE BULUNMAK MÜMKÜN Sonuç olarak, 1.1.2006-8.4.2006 döneminde yatırıma
başlayan mükelleflerin 8.4.2006 sonrasında yaptıkları harcamalarının, 276 no’lu tebliğin
ilgili kısmı iptal edildiği gerekçesiyle yatırım indiriminden yararlandırılması ve bu
kapsamda mükelleflerce 2010 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi’nin (2010 yılında
matrah oluşmamışsa 2010 yılından sonra ilk matrah oluşan yıla ait beyannamenin)
düzeltilmesi talebinde bulunulması mümkün hale gelmiştir.
DÜZELTME SÜRECİ Bizim önerimiz, öncelikli olarak mükelleflerin bir yandan mali
müşavirleriyle 8.4.2006 sonrasında devam etmiş olan yatırımlara dair çalışma yaparak
hazırlıklarını tamamlarken bir yandan da bu süreçte maliye tarafından düzeltmeye
dair herhangi bir açıklama yapılıp yapılmayacağını takip etmeleri, herhangi bir ilave
açıklama gelmemesi halinde düzeltme sürecine geçilmesi yönündedir.
bölümünü iptal etti2. Bunun sonucunda, 1. 1. 2006 8. 4. 2006 arasında başlamış olup 8. 4. 2006 tarihinden sonra devam eden yatırımların geçmişe dönük
olarak yatırım indiriminden faydalandırılmasının önü
açılmış oldu l
1- 276 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği
2- Danıştay’ın 30.01.2014 tarih ve E:2011/4834, K:2014/476 Sayılı Kararı
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 71
VERGİ
gündemi
BÖLGESEL YÖNETİM MERKEZLERİ
YENİ CAZİBE
MERKEZİ
Doğrudan yabancı yatırım çekmek Türkiye için oldukça önemli. Türkiye, özellikle son 10-15 yıllık
dönemde bu konuda önemli bir performans sergileyerek yaklaşık 140 milyar dolarlık uluslararası
yatırımı çekebilmiş durumda. Uzunca bir süredir TBMM’nin gündeminde olan Gelir Vergisi Kanun
tasarısına uluslararası yatırımcıları daha da özendirecek hükümlerin eklenmesi, Türkiye’ye uluslararası
sermayenin çekilebilmesi ve Türkiye’nin “bölgesel yönetim merkezleri” için küresel önemde bir
çekim merkezi olabilmesi için büyük önem taşıyor.
Ü
Emrah Akın,
YMM
Vergi, Direktör
E: [email protected]
T: +90 216 681 90 40
M: +90 530 173 08 47
lkelerin çektiği “doğrudan yabancı yatırımlar”
uzun yıllardır oldukça önemli bir ekonomik parametre olarak kabul ediliyor. Ülkeye gelen doğrudan yabancı yatırım (foreign direct investment
- FDI) tutarının düzenli olarak artışı önemli bir ekonomik
istikrar göstergesi olarak kabul görüyor.
Doğrudan yabancı yatırım çekmek, Türkiye için de oldukça önemli. Türkiye özellikle son 10-15 yıllık dönemde bu
konuda önemli bir performans sergileyerek yaklaşık 140
milyar dolarlık uluslararası yatırımı çekebilmiş durumda.
Türkiye’ye gelecek doğrudan yabancı yatırımların özendirilmesine ve doğrudan yabancı yatırımlara uygulanacak
işlemlere ilişkin temel hükümleri 4875 sayılı Doğrudan
Yabancı Yatırımlar Kanunu’nda bulmak mümkün. 4875 sayılı kanun, doğrudan yabancı yatırımların özendirilmesine,
yabancı yatırımcıların haklarının korunmasına, yatırım ve
yatırımcı tanımlarında uluslararası standartlara uyulmasına ilişkin temel çerçeveyi çiziyor. Özetle, uluslararası
yatırımcılar, oyunun temel kuralları için öncellikle 4875
sayılı Kanun ve Kanun’un ilgili mevzuatına başvurmak
durumunda.
Türkiye, dört saatlik uçuş mesafesi içinde bulunan
yaklaşık 60 ülke ve 2 milyar insanla, uluslararası yatırımcı
için oldukça önemli bir çekim merkezi. Bu kıymetli coğrafi
konumun, ekonomik ve siyasi istikrar, hukuk güvenliği ve
72 / KPMG GÜNDEM - EKİM / ARALIK 2014
cazip yatırım teşvik imkânlarıyla desteklendiği her durumda Türkiye’nin doğrudan yabancı yatırımlar için önemli bir
adres olacağı konusunda şüpheye yer yok.
“YATIRIM SERBESTİSİ” ÖNEMLİ
“Yatırım Serbestisi” 4875 sayılı Kanun’un içine işlemiş
temel bir prensip olarak karşımıza çıkıyor. Yani uluslararası
anlaşmalar ve özel kanun hükümleri tarafından aksi öngörülmedikçe yabancı yatırımcıların, Türkiye’de doğrudan
yabancı yatırım yapması serbest ve daha da önemlisi
Türkiye’de yabancı yatırımcılar yerli yatırımcılarla eşit muameleye tabi tutuluyor.
Bu noktada vurgulamakta yarar var: Kanun’un adında
da yer alan “yabancı yatırımcı” kavramı, Kanun’da geçen
“serbesti ve eşit muamele” kavramlarını biraz zedeliyor.
Yerli yatırımcı ile eş tutmayı taahhüt ettiğiniz yatırımcıya
yabancı yatırımcı yerine “uluslararası yatırımcı” demek
mevcut uluslararası ekonomik ilişkiler bağlamında daha
doğru ve samimi görünüyor.
“Yatırım Serbestisi” kavramını, sadece yatırımın başlangıç aşamasına özgü bir ilke olarak değerlendirmek
doğru değil. Bu yatırımlardan kaynaklanan kâr, bedel gibi
değerlerin ülke dışına kolayca transferini de bu kapsamda
değerlendirmek gerekli. Vurgulayalım, uluslararası yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kâr,
BÖLGESEL YÖNETİM
MERKEZLERİ HANGİ
FAALİYETLERDE
BULUNABİLECEK?
•
Yatırım ve yönetim
stratejilerinin oluşturulması
•
Planlama
•
Tanıtım, satış ve satış sonrası
hizmetler
•
Marka yönetimi
•
Finansal yönetim
•
Teknik destek
•
AR-GE
•
Dış tedarik
•
Yeni geliştirilen ürünlerin test
edilmesi
•
Laboratuar hizmetleri
•
Araştırma ve analiz
çalışanların eğitimi
gibi faaliyetlere ilişkin
koordinasyon ve yönetim
hizmeti sağlanması
temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar
ile dış kredi anapara ve faiz ödemelerinin bankalar veya
özel finans kurumları aracılığıyla Türkiye dışına serbestçe
transfer edilmesi mümkün.
YENİ ADRES TÜRKİYE Mİ?
Başlıkta sorduğumuz sorunun cevabı için birkaç ayrı
unsuru birlikte değerlendirmemiz gerekiyor: Bölgesel yönetim merkezlerinin kuruluş, örgütlenme ve faaliyetlerine
ilişkin yasal düzenlemeler ve konunun vergisel boyutu.
Uluslararası yatırımcıların, Türk Ticaret Kanunu’nda yer
alan şirketleri veya Borçlar Kanunu’nda düzenlenen adi
şirketleri kurarak veya bu şirketlere iştirak ederek Türkiye’ye yatırım yapması mümkün. Ancak henüz bu tür büyük
yatırımlar yapmadan da Türkiye’nin ekonomik potansiyelini
ve koşullarını analiz etmelerine imkân veren kolay bir yol
daha var: “İrtibat büroları”.
İrtibat büroları, Ekonomi Bakanlığı tarafından düzenlenen ve yönetilen bir sistemin içinde faaliyet gösteriyor. Ekonomi Bakanlığı, yabancı ülke kanunlarına göre
kurulmuş şirketlere Türkiye’de irtibat bürosu açma izni
veriyor ve gerek görürse bu izinlerin süresini uzatıyor. Bu
noktada belirtelim, irtibat büroları Türkiye’de ticari faaliyette
bulunamıyor.
Türkiye, dört saatlik uçuş mesafesi
içinde bulunan yaklaşık 60 ülke ve
2 milyar insanla uluslararası yatırımcı için oldukça
önemli bir çekim merkezi.
Uluslararası yatırımcıların Türkiye’de “bölgesel yönetim
merkezi” kurabilmelerinin önünü açabilmek için 2012 yılı
Temmuz ayında Ekonomi Bakanlığı Doğrudan Yabancı
Yatırımlar Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nde çok önemli
bir değişiklik yaptı.
Bu değişiklikle, uluslararası şirketlerin Türkiye’de, irtibat
bürosu yapılanması altında, bölgesel yönetim merkezi
kurarak; yazımızın devamında belirttiğimiz 11 konuda
faaliyette bulunmaları mümkün hale gelmiş oldu. Hem
de Ekonomi Bakanlığı’ndan alınacak 10 yıllık bir izinle.
Kuruluş izni alacak olan bölgesel yönetim merkezlerinin,
münhasıran uluslararası yatırımcıların diğer ülkelerdeki
birimlerine yönelik olarak faaliyet göstermeleri zorunlu.
VERGİ İDARESİNİN TAVRI BELİRLEYİCİ
Ekonomi Bakanlığı tarafından 2012’de atılan adımın,
uluslararası yatırımcıların bölgesel yönetim merkezlerini
Türkiye’ye getirmelerini teşvik etmek bakımından oldukça
önemli olduğunu kabul etmek gerekiyor. Önümüzdeki
dönemde bu konuya ilişkin daha kuvvetli ve etraflı yasal
bir düzenlemenin yapılması ve bölgesel yönetim merkezlerinin irtibat bürolarının şemsiyesinin altından çıkarılarak
daha belirgin sınırlar içinde tanımlanması yararlı olacaktır.
Belirtmiştik, Ekonomi Bakanlığı’nın 2012’de attığı adımdan
beklenen en yüksek faydanın sağlanabilmesi için, bölgesel
yönetim merkezleri hakkında vergi idaresinin alacağı tavır
da oldukça önemli.
VERGİ MEVZUATI TARAFINDAN BAKINCA…
İrtibat büroları, ticari bir faaliyette bulunmadıkları ve
dolayısıyla ticari kazanç da elde etmedikleri için mevcut
yasal düzenlemeler çerçevesinde herhangi bir kurumlar
vergisi ve katma değer vergisi mükellefiyeti ile de karşı
karşıya kalmıyor. Diğer yandan, çalışanlara ödenen ücretler
gelir vergisi stopajına tabi tutulmuyor. Böyle bir çerçeveye
oturan “bölgesel yönetim merkezleri” de uluslararası
yatırımcılar için oldukça cazip.
Bölgesel yönetim merkezlerinin, faaliyetlerin vergisel
açıdan bir “iş merkezi” oluşturması ve vergiye tabi tutulmaları konusunda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın uygulama
ve görüşlerinin henüz tam anlamıyla berrak olduğunu
söyleyebilmek oldukça zor. Bu durum da Türkiye’de bölgesel yönetim merkezi kurma planı içinde olan uluslararası
yatırımcılarda ciddi bir tereddüt yaratıyor.
Uzunca bir süredir TBMM gündeminde olan Gelir Vergisi Kanun tasarısına bu konuyu açıklığa kavuşturacak ve
uluslararası yatırımcıları daha da özendirecek hükümlerin
eklenmesi, Türkiye’ye uluslararası sermayenin çekilebilmesi ve Türkiye’nin “bölgesel yönetim merkezleri” için
küresel önemde bir çekim merkezi olabilmesi için büyük
önem taşıyor l
EKİM / ARALIK 2014 / KPMG GÜNDEM / 73
iletişim
İş Geliştirme ve Pazarlama
Ergün Kış
Denetim, Şirket Ortağı
İş Geliştirme
+90 0216 681 90 00
[email protected]
Kurumsal İletişim
Murat Alsan
Denetim Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
[email protected]
Ferruh Tunç
KPMG Türkiye Başkanı,
Kıdemli Ortak
[email protected]
Figen Tahiroğlu Würsching
Kurumsal İletişim ve Pazarlama
Kıdemli Müdür
+90 216 681 90 00
[email protected]
Keith Durward
Danışmanlık Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
[email protected]
Sektörler
Endüstriyel Üretim
Hakan Ölekli
Denetim, Şirket Ortağı
[email protected]
Finansal Hizmetler
Murat Alsan
Denetim Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
[email protected]
Gayrimenkul ve Altyapı
İsmail Önder Ünal
Denetim, Şirket Ortağı
[email protected]
İlaç
Nesrin Tuncer
Denetim, Şirket Ortağı
[email protected]
Kamu
Ferruh Tunç
Kıdemli Ortak, Türkiye Başkanı
[email protected]
Otomotiv
Ergün Kış
Denetim, Şirket Ortağı
[email protected]
Tüketici Ürünleri ve
Perakende
Fikret Selamet
Denetim, Şirket Ortağı
[email protected]
Abdulkadir Kahraman
Vergi Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
[email protected]
Ülke Masaları
ALMANYA
Ergün Kış
Denetim, Şirket Ortağı
Almanya Masası Lideri
[email protected]
AMERİKA
Hakan Aytekin
Danışmanlık, Şirket Ortağı
Amerika Masası Lideri
[email protected]
ÇİN
Lars Meyer
Danışmanlık, Şirket Ortağı
Çin Masası Lideri
[email protected]
Fransa
Jean-Andre Bonnardel
Danışmanlık, Kıdemli Müdür
Fransa Masası Lideri
[email protected]
HOLLANDA
Raymond Timmer
Danışmanlık, Şirket Ortağı
Hollanda Masası Lideri
[email protected]
İNGİLTERE
Keith Durward
Danışmanlık Bölüm Başkanı,
Şirket Ortağı
İngiltere Masası Lideri
[email protected]
İTALYA
Tayfun Pişirir
Danışmanlık ,Şirket Ortağı
İtalya Masası Lideri
[email protected]
JAPONYA
Eray Büyüksekban
Vergi, Şirket Ortağı
Japonya Masası Lideri
[email protected]
KPMG OFİSLER
İSTANBUL (Merkez Ofis)
Rüzgarlıbahçe Mh. Kavak Sk.
No:29, 34805
Kavacık-Beykoz, İstanbul Türkiye
İZMİR
Heris Tower, Akdeniz Mah.
Şehit Fethi Bey Cad.
No:55 Kat 21, 35210
Alsancak, İzmir Türkiye
Halil Bağdınlı
Vergi, Şirket Ortağı
+90 232 464 20 45
[email protected]
İsmail Önder Ünal
Denetim, Şirket Ortağı
+90 232 464 20 45
[email protected]
ANKARA
The Paragon İş Merkezi
Kızılırmak Mah.
Ufuk Üniversitesi Cad.
1445 Sok. No: 2 Kat: 13
Çukurambar, Ankara
06550 Türkiye
+90 (312) 491 72 31
Timur Çakmak
Vergi, Şirket Ortağı
+90 216 681 90 00
[email protected]
Engin Ölmez
Denetim, Kıdemli Müdür
+90 312 491 72 31
[email protected]
basladı!
KPMG Gündem’in
diğer sayılarını
okudunuz mu?
Bu
veve
herhangi
bir bir
gerçek
veya
tüzel
kişinin
özelözel
durumuna
hitaphitap
etmemektedir.
Sürekli
güncel
Bu dökümanda
dökümandayer
yeralan
alanbilgiler
bilgilergenel
geneliçeriklidir
içeriklidir
herhangi
gerçek
veya
tüzel
kişinin
durumuna
etmemektedir.
Sürekli
ve
doğruvebilgi
sunumuna
özen gösterilmesine
karşın bu bilgiler
doğru
olmayabilir.
Hiçolmayabilir.
kimse özelHiç
durumuna
uygun
güncel
doğru
bilgi sunumuna
özen gösterilmesine
karşın her
bu zaman
bilgiler her
herdurumda
zaman her
durumda
doğru
kimse özel
bir
uzman görüşü
almaksızın,
bu dökümanda
yer, alan
bilgilere dayanarak
KPMG International
bir İsviçre
durumuna
uygun bir
uzman görüşü
almaksızın
bu dökümanda
yer alanhareket
bilgilereetmemelidir.
dayanarak hareket
etmemelidir. Cooperative
KPMG International
kuruluşudur.
KPMG
bağımsız
şirketler
ağınınbağımsız
üye firmaları
KPMG
International
Cooperative’e
bağlıdır. KPMG
International
Cooperative
Cooperative bir
İsviçre
kuruluşudur.
KPMG
şirketler
ağının
üye firmaları
KPMG International
Cooperative’e
bağlıdır.
KPMG
müşterilerine
herhangi bir hizmet
sunmamaktadır.
üye firmanın
KPMG International
veyaInternational
bir başka üyeCooperative’e
firmayı üçüncü
International Cooperative
müşterilerine
herhangiHiç
bir bir
hizmet
sunmamaktadır.
Hiç bir üyeCooperative’e
firmanın KPMG
şahıslar
karşıüye
karşıya
getirecek
bağlayıcı
hiçbir
yetkisizorlayıcı
yoktur. yada bağlayıcı hiçbir yetkisi yoktur.
veya bir ile
başka
firmayı
üçüncüzorlayıcı
şahıslaryada
ile karşı
karşıya
getirecek
2013Akis
AkisBağımsız
BağımsızDenetim
Denetim
Serbest
Muhasebeci
Müşavirlik
KPMG
International
Cooperative’in
üyesi
Türk
© 2014
ve ve
Serbest
Muhasebeci
MaliMali
Müşavirlik
A.Ş.,A.Ş.,
KPMG
International
Cooperative’in
üyesi bir
Türkbir
şirketidir.
şirketidir.
adı ve
KPMG
logosu
KPMG International
Cooperative’in
tescilli
ticari markalarıdır.
Türkiye’de basılmıştır.
KPMG
adıKPMG
ve KPMG
logosu
KPMG
International
Cooperative’in
tescilli ticari
markalarıdır.
Türkiye’de basılmıştır.