İş Yerinde - Aceka Holdİng

İş Yerinde
İnsan Haklarının Geliştirilmesi
İletişimin Güçlendirilmesi
ve
Kötü Muamelenin Önlenmesi
Projesi
Giriş
İş yerinde ayrımcılık ve kötü muamelenin önlenmesi, mutlu ve adil çalışma
koşullarının
sağlandığı bir
iş yerinin
oluşturulması
için
gerekli temel unsurları
oluşturmaktadır. Bu amaca ulaşmak için fabrika yönetimlerinin, fabrikalarda üretim
yaptıran markaların ve elbette o ülkenin yasa yapıcılarının farklı sorumlulukları
bulunmaktadır. Bununla birlikte, yapılması gerekenlerden biri de idari kadronun ve
çalışanların insan hakları ve ayrımcılığın
artırılması,
iş
yerinde
farklı
önlenmesi konularında farkındalıklarının
pozisyonlarda
çalışan
kişiler
arasındaki
iletişimin
güçlendirilmesidir.
Bu amaçlar doğrultusunda, Ceseka Tekstil bünyesinde 18 – 22 Temmuz 2011
tarihleri arasında bir hafta süren bir eğitim projesi gerçekleştirilmiştir. Ceseka Tekstil,
Milteks Grup AŞ. şirketlerinden olup Fatsa-Ordu’da faaliyette bulunmaktadır. Milteks,
İstanbul’da, Puma ile Sogep işbirliğinde uygulanan ilk eğitim projesinin uygulandığı
fabrikadır. Ceseka Tekstil bünyesinde gerçekleştirilen bu çalışma, 2008 yılında Milteks ile
başlayan işbirliğinin devamı ve Milteks’in kurumsal sorumluluk/KS çalışmalarının bir
parçasıdır.
Sayfa 1
Biz
bu
projeyi
gerçekleştirmeye
Puma.Safe ile ortak karar verdik. Böyle bir
projenin
Ceseka
ortamının
Tekstil’de
iyileştirilmesi
için
çalışma
faydalı
olacağını düşündük. Bu proje beş tam iş
günü süresince uygulandı. Oturumlara
katılan çalışanların ücretlerinden herhangi
bir kesinti yapılmadı.
Proje
süresince
ve
sonucunda
çalışanlarımızın günlük yaşamda ve iş
yaşamında
bilmediğimiz
birçok
sorunu
olduğunu gördük. Bu proje neticesinde biz kurum olarak iş yeri ile ilgili sorunların
giderilmesi için elimizden gelen çabayı sarf edeceğiz. Kendileri de özel yaşamlarında
buradan öğrendikleriyle sorunlarına müdahale edecekler.
Çalışanlarımızın mutluluğu ve üretimdeki verimlilikleri bizim için önemli. Bu proje ile
çalışanlarımızla bizim iletişimimiz de güçlenecektir.
(Ahmet Gökdemir, Milteks Grup
Yönetim Kurulu Üyesi ve Ceseka Tekstil Genel Müdürü).
Ben eğitimlerin kadın hakarı oturumu
hariç tamamına katıldım. İş Kanununa
ilişkin
oturumu
gözetiminde
Ceseka’da
Puma.Safe
ben
zayıf
ve
yürüttüm.
olan
Sogep
Projenin
çalışan-yönetim
ilişkilerini güçlendireceğini düşünüyorum.
Nitekim program süresince ya da aralarda
çalışanlardan birçok soru aldık. Dolayısıyla,
bu ve benzeri projeler kurum içi iletişimin
güçlenmesinde
etkili
olacaktır.
Milteks
Grup olarak bu tür projelerin grup firmaları
içerisinde daha da fazla uygulanması için
çaba sarfedeceğim. (Öztürk Aktepe, Milteks Grup İnsan Kaynakları Müdürü ve Tedarik
Zinciri Uygunluk Sorumlusu).
Sayfa 2
Bu
projenin
gerçekleşmesini
çok
istiyordum. Anadolu’da endüstrinin yeni
gelişiyor
kültüre
olmasından
ilişkin
biliyorum.
dolayı
problemler
Böyle
bir
kurumsal
yaşandığını
projeyle
bu
problemlere müdahale etme şansı bulduk
ve çözüm üretilmesine yardımcı olduk.
Eğitimlerde benim rolüm öncelikle
gözlemcilikti. Toplumsal cinsiyet ve kadın
hakları
oturumu
haricindeki
tüm
oturumlara katıldım. İnsan Hakları konusu
kapsamında Puma İş Ahlakı ve Davranış Kuralları’na ilişkin bir sunum yaptım. İletişim
oturumu sırasında da dilek, şikayet ve dert dinleme prosedürüne ilişkin Puma.Safe
beklentilerini tüm katılımcılara ve fabrika yöneticilerine anlattım.
Puma, 2015 yılında dünyadaki en çok aranan ve bilinen, sürdürülebilir spor ve
yaşam tarzı markası olmayı hedefliyor. Bunun için de çeşitli projeler uyguluyor veya
tedarik zincirinde uygulanmasını sağlıyor. Milteks bizim stratejik ortaklarımızdan bir tanesi
ve 2015 hedeflerimize stratejik ortaklarımızla birlikte çalışarak ulaşmayı istiyoruz. (Olgun
Aydın, Puma.Safe Humanity & Ecology Auditor and Responsible for Continious
Improvement—Puma.Safe Sosyal ve Çevre Denetçisi ve Sürekli Gelişim Sorumlusu) .
Sayfa 3
Uygulama ve İçerik
Proje kapsamında işçilerin, bant şeflerinin ve idari kadronun katılımıyla eğitimler
gerçekleştirilmiştir. Eğitimler, mesai saatleri içerisinde uygulanmıştır ve katılımcıların
ücretlerinden eğitimde geçen süre için bir kesinti yapılmamıştır. Eğitimlerin etkinliğinin
yüksek olması ve katılımcıların aktif olarak tartışmalara katılımlarının sağlanması amacıyla
katılımcı sayıları sınırlandırılmıştır. Hergün dört grup ile birer buçuk saatlik oturumlar
gerçekleştirilmiştir ve her grupta otuz katılımcı yer almıştır. Dolayısıyla, eğitimlere toplam
yüz yirmi kişi katılmıştır. Söz konusu yüz yirmi kişi, her bir battan eşit sayıda ve rastgele
belirlenmiştir. Katılımcıların, eğitime katılamayan çalışanlara da konular hakkında bilgi
verebilmesini kolaylaştırmak için her banttan eşit sayıda katılımcı olmasına özen
gösterilmiştir. Bununla birlikte, ilerleyen bölümde katılımcılarla yapılan görüşmelerden
görüleceği üzere, katılımcılar ele alınan konuları sadece eğitime katılamayan çalışanlara
değil aile üyelerine ve yakın çevrelerine de aktarmışlardır.
Sayfa 4
Proje kapsamında hem işçiler hem de bant şefleri ve idari kadro çalışanları için
eğitimler uygulanmıştır. İşçilerin katılımıyla gerçekleştirilen eğitimlerin konuları ve
eğitmenler şu şekildedir:
● İnsan Hakları (Ceren İşat, Sogep)
● Puma İş Ahlakı ve Davranış Kuralları (Olgun Aydın, Puma.Safe Humanity)
● Ayrımcılık (Ceren İşat, Sogep)
● Kadın Hakları (Ceren İşat, Sogep)
● İletişim (Ceren İşat, Sogep)
● İş yerinde dilek, şikayet ve dert dinleme prosedürü (Olgun Aydın, Puma.Safe Humanity)
● İş Kanunu (Öztürk Aktepe, Milteks Grup İnsan Kaynakları)
Bu başlıkların yanı sıra, Sogep temsilcisi tarafından idari kadro ve bant şeflerinin
katılımıyla yarım günlük bir atölye çalışması gerçekleştirilmiştir. Bu atölye çalışmasında,
insan hakları, ayrımcılık ve iletişim konuları ele alınmıştır.
Sayfa 5
Eğitimler,
katılımcılarının
en
rahat
iletişim
kurabilecekleri
ve
özgürce
konuşabilecekleri ortamlarda gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle, işçilerle yapılan oturumlarda
bant şefleri, kadınlarla yapılan oturumda da erkekler katılımcılar arasında yer almamıştır.
Eğitimler, katılımcıların etkin katılımına izin veren grup çalışması ve simülasyon
yöntemleri ile gerçekleştirilmiştir. Katılımcılara tartışmalar için yeterli süre tanınabilmesi
için sunumlar mümkün olduğunca kısa tutulmuştur. Böylece eğitimler, grubun ihtiyaçları
doğrultusunda sürekli revize edilebilen bir esneklikte uygulanmıştır. Eğitime katılanların
önemli bir bölümü için Ceseka çalıştıkları ilk iş yeridir. Eğitimlerde, oldukça genç ve
çalışma hayatının başında olan bir katılımcı profili mevcuttu. Bu durum, eğitimin uzun
süreli etkiler oluşturma potansiyelini artıran bir unsur oldu.
Sayfa 6
Geri Bildirimler ve Değerlendirme
Eğitimler sonrasında, rastgele seçilen bir grup katılımcı ile projeye ilişkin görüşmeler
yapılmıştır.
Söz
konusu
görüşmeler
Sogep
ve
Puma
temsilcisi
tarafından
gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların görüşlerini rahatça dile getirebilmelerini sağlamak
amacıyla görüşmelere Ceseka ve Milteks temsilcileri katılmamıştır.
Bu görüşmeler, eğitimlerin katılımcılarda öncelikle özgüven artışına yol açtığını
göstermektedir. Haklarını bilmek ve hak ihlali ile karşılaşıldığında iş yerindeki dilek-şikayet
mekanizması da dahil olmak üzere hangi mekanizmalardan faydalanılabileceğini bilmek,
katılımcılarda öncelikle bir güven artışına yol açtı.
Sayfa 7
Daha önce böyle bir eğitime katılmadım. Oldukça güzeldi. Farklıydı. En
başında, birinin böyle bir şey düşünmesi çok hoştu. Genelde böyle şeyler düşünmez
işverenler. İlginçti. Konular daha çok işçiyi düşünen konulardı. Derslerde yaptığımız
tartışmalara bezer tartışmaları aramızda yapıyorduk ama birkaç arkadaşımızla. Bu kadar
kalabalık bir araya gelip de desrlerde konuştuğumuz konuları hiç konuşmamıştık. Herkesi
tanımıyordum da, tanımış oldum.
Haklarımı
aramak
istediğimde
yanlış
yollara
başvurabilirdim.
Nereye
başvuracağımı bilmiyordum. Eksikti bilgilerim. Onu tamamlamış oldum. Şimdi daha rahat
hakkımı savunabilirim. Burada Ordular Fatsalılar arasında tartışmalar çıkabiliyordu. Bunun
azalmasına da mutlaka katkısı olacaktır. Türkiye’nin genel sorunu önyargılar. Başka
ülkelerde nasıl bilmiyorum da, bizde yaftalama çok fazla. İnsanları çok kolay yaftalıyoruz.
Aslında bir insan değişirse dünya değişir derler ya, onun gibi bir şey. Çünkü gülmek gibi
bulaşıcı her şey. Ben buradan çıktığımda bir kişiye anlatırsam, o kişiye de belki faydası
olur. O kişi de başkasına anlatırsa, etkiler git gide çoğalabilir. Ama bence Istanbul’da daha
çok böyle projeler yapılmalı çünkü esas ayrımcılık orada. (İsa Doğdu, katılımcı).
Sayfa 8
Özellikle
hayatlarında
kadın
önemli
katılımcıların
etkiler
kadın
haklarına
oluşturduğunu,
ilişkin
yaptığımız
bilgilerinin
ve
aşağıda
artmasının,
alıntıladığımız
görüşmelerde de gördük:
Sürekli
katılırım.
olsa
Çünkü
çocuklarımla
başladım.
bu
eğitim
sürekli
bilgim
arttı.
Eşimle,
diyaloğumu
Tartışmadan
anlatabilmeyi
geliştirmeye
istedeklerimi
öğrendim.
Başka
arkadaşlarıma da, evde çocuklarıma da
burada öğrendiğim şeyleri anlatıyorum.
Haklarını anlatıp haklarını savunmalarını
sıkı sıkı tembihliyorum. Güzel iletişim
kurmaları için yolları anlatıyorum.
Benim kendime güvenim arttı. Ben
bir kişiyle oturup sohbet edemezdim. Birisi
bana
bir
şey
sorsa
cevap
vermeye
utanırdım. Ben tek başıma çarşıya gezmeye de gidemezdim. Utanıyordum. Güvenim arttı.
Artık çarşıya tek başıma giderim. Bu eğitimlerde sanki karşımda psikolog varmış da ben
ondan bilgi alıyormuşum gibi hissettim. Sanki hep ben konuşmuşum siz de dinlemişsiniz
gibi geldi bana.
Çalıştığım başka yerlerde müdürlerle, patronlarla konuşmaya çekinirdim. Yanlarından
bile geçemezdim. Ama ben burada müdür, patron ayrımı olmadığını gördüm.
Buradakilerle konuşabiliyorum, derdimi anlatabiliyorum. Derdime çare bulabiliyorum.
(Sema Gülçiçek, katılımcı).
Sayfa 9
Bir buçuk seneden beri
burada çalışıyorum. İlk defa
böyle bir eğitime katıldım ve
çok mutluyum. En azından
kendi haklarımızı biliyoruz,
nasıl
davranacağımızı
biliyoruz,
lardan
ne gibi kanunyararlanacağımızı
biliyoruz. Bu benim için çok
önemliydi. Bilmediğim çok
şey vardı, onları öğrendim.
Kadın
hakları
ile
ilgili,
iletişimin nasıl sağlanacağıyla ilgili, nerede nasıl doğru iletişimi kurmakla ilgili şeyler.
Gerek oyunla gerek anlatımla öğrendik. En çok kadın hakları konusu benim için önemliydi.
Bir kadın olarak bunu öğrenmek beni çok mutlu etti. Mesela 4320 kanunu bizim için çok
önemli bir kanun. Biz dün internette kanunu bulup okuduk da arkadaşlarla. Neyin nasıl
olduğunu öğrendik. Bu bizim için çok önemliydi, bir kadın olarak kendini savunmak çok
önemli. Bunları öğrendik. Derslerde birçok aile içi sorunu da konuştuk. Bundan önce
herkes içine kapalıydı. Kimse bu kadar açık ve net konuşamıyordu. Çünkü ayıplanmaktan
çok korkuyorlardı. Ama bunlara ilişkin bir kanun olduğunu bilmeyen arkadaşlarımız da
vardı. Böyle eğitimlerin en azından senede iki üç defa yapılmasını istiyorum. Çünkü
bilinçlenmek güzel bir şey. Özellikle bu kadın haklarını erkeklerin de bilmesini istiyorum,
çünkü bilinçsiz erkekler çok. İçeride fabrika işçileri arasında dahi var. En azından herkesin
eşit olduğunu anlasınlar istiyorum. Toplantıdan sonra biz öğrendiklerimizi erkek
arkadaşlarımıza anlattığımızda bence neyin ne olduğunu daha iyi anladılar.
Mesela benim en yakın arkadaşımla birbirimizi yanlış anladığımız çok oluyordu. Şimdi
teker teker konuşup birbirimizi dinlememiz gerektiğini öğrendik. Benim için çok önemli.
Çünkü anlaşamıyorduk genelde. Şimdi aramız daha iyi.
Psikolojik olarak da rahatladık. İnsan bazı baskıların karşısında ne yapacağını
bilmeyince bunalıyor. Şimdi ruhsal olarak da rahatladığımızı düşünüyorum. (Tuba Kale,
katılımcı).
Sayfa 10
Eğitimler tüm çalışanlar arasında farklı seviyelerdeki iletişimi arttırdı. Katılımcıların
çoğundan aldığımız geri bildirimler, iletişim konusundaki oturumun oldukça etkili olduğunu
gösterdi. Projenin iletişimi güçlendirici yanı sadece iletişim konusundaki bir buçuk saatlik
eğitim değildi. Eğitimler sırasında katılımcı sayılarının etkin iletişime izin verecek sınırda
tutulması ve katılımcı profilinin özgür iletişime izin verecek şekilde oluşturulmuş olması
iletişimi güçlendiren temel unsurlardı. Hem işçilerin birbiri ile olan iletişiminde hem de
işçilerin bant şefleri ve idari kadro ile olan iletişiminde olumlu etkiler ortaya çıktı.
Sayfa 11
Eğitim benim için güzel geçti. Eğitimlerin,
insanların biraz daha sorunlarını dile geçirmesi
açısından
önemli
olduğunu
düşünüyorum.
Biliyorduk ama dile getirmiyorduk. Bu açıdan
önemli
olduğunu
düşünüyorum.
Arkadaşlar
arasında konuşuyoruz. Onların açısından da
güzel
geçtiğini
gördüm.
Mesela
serviste
giderken akşam, kadınlar erkek arkadaşlara bize
böyle davranmayın dediler. Daha önce hiç
dememişlerdi. Aile mahkemesine gideriz falan
diye de şaka yaptılar hatta. Eve gidince hemen
yatıp
uyuma,
eşine
yardım
et
şeklinde
konuşmalar oldu. Sanki kadınların sesi daha çok
çıkmaya
başladı.
Aile
mahkemesinden,
kanunlardan falan bahsetmeye başladılar. Bu da
benim hoşuma gitti.
İletişimle ilgili bölüm de benim çok hoşuma gitti. Günlük hayatta çok karşılaştığımız
bir sorun. Az önce mesela ben bant şefimle konuşuyordum. Bant şefim bana bir soru
sordu, ben de yanıtlıyordum. Ama o sırada o başka şeylerle ilgileniyordu, beni dikkatli
dinlemiyordu. Ben de dedim ki, bak, seninle benim aramda büyük bir iletişim sorunu var.
Sonra gülmeye başladık ikimiz de. Evet dedi, ben başka bir şey düşünüyordum seni
dinlemedim dedi. Biz de yani anlattıklarınızı uygulamaya, hareketlerimize daha fazla
dikkat etmeye başladık.
Daha fazla zamanımız olsa çok daha güzel olurdu ama ben memnunum yine de. (Elif
Çelik, katılımcı).
Sayfa 12
Ben çok mutlu oldum. Benim okul hayatım
da olmadı, dışarıdan bitirdim, o yüzden sanki
okula gitmiş gibi oldum. Çok şey öğrendim,
yasaları öğrendim. Hayata dair önemli şeyler
bunlar.
Ben çok cahil olduğumu öğrendim
aslında. Yasalarla ilgili eğitimler, özellikle kadın
hakları konusu benim için en önemlilerinden biri
oldu. Hatta not aldım yasa maddelerini falan.
Şiddet
mesela
gördüğümüzü
birbirimizle.
konuşmamıştık
hiç.
falan
paylaştık
Daha
önce
bunları
Özel
hayatımı
hiç
konuşmamıştım mesela, niyeyse eğitimlerde
konuştum. Çok etkiledi beni eğitimler. Nasıl
olduysa ben de anlatıverdim öyle. Sonra arkadaşlarım da şaşırdı. Biz seni böyle
bilmiyorduk falan dediler. Bana karşı önyargılıydı bir çoğu. Şimdi sanki biraz daha değişti
gibi. Bana soğuk duruyorlardı. Burada dört yıldır çalışıyorum ama sadece bir tane yakın
arkadaşım var. O da eskiden komşumdu o yüzden beni iyi tanıyor. Diğerleri korkuyorlar.
Bizim buralarda eşinden ayrılmış insanlara fazla yaklaşılmaz. Korkarlar. Yadırganırsanız.
Ayrı yaşamanız, dışarı çıkmanız insanların gözüne batar. Niye evlenmiyor diye dert ederler
mesela. Ben karşılaştığım bu önyargıları derslerde anlatınca bazı arkadaşlarım gelip biz
senin için böyle düşünmüyoruz falan dediler. Aramızdaki mesafede bir kırılma oldu yani.
Herkes eğitim alsın istiyorum. O eksikliği yaşıyorsunuz çünkü. İşçi olmanın eksikliğini
de yaşıyorsunuz. Yeniden ısındım işime. (Gülay Erkuş, katılımcı).
Sayfa 13
Projenin temel sonucunun katılımcıların güçlenmesi olduğu görülmektedir. İş
yerlerinin adil koşullar altında çalışılan ve aynı zamanda da güçlenilen yerler olması
önemlidir. Bu proje, çalışanların güçlenmesine katkı sunmuştur ancak elbette bunun
süreklilik arz etmesi önemlidir. Katılımcıların da belirttiği gibi, bu tür çalışmaların süreklilik
kazanması gerekmektedir.
Eğitimlerin tüm çalışanların katılımıyla uygulanamamış olması, projenin zayıf yönü
olarak nitelendirilebilir. Bununla birlikte, mevcut koşullar altında mümkün olan en fazla
sayıda katılımcının katılımı sağlanmıştır. Çok sayıda katılımcı ile katılımcılığı az olan
eğitimler uygulamak ile az sayıda katılımcının etkin katılımının sağlandığı eğitimler
uygulamak arasında bir seçim yapmak zorunda kalınmıştır ve katılımcı sayısını azaltıp aktif
katılımı artırmak temel yöntem olarak seçilmiştir. Ancak, bundan sonraki aşamada eğitim
programına katılamayan katılımcılar için de bir program tasarlanması ve uygulanması
önemli olacaktır.
Sayfa 14
Daha fazla bilgi için
Öztürk Aktepe
Milteks Grup İnsan Kaynakları
[email protected]
Olgun Aydın
Puma.Safe Humanity & Ecology
[email protected]
Ceren İşat
Sosyal Kalkınma ve Cinsiyet Eşitliği
Politikaları Merkezi
[email protected]