docSürveyans - Halk Sağlığı A.D.
download 
Şikayet Transkript
Sürveyans - Halk Sağlığı A.D.
Sürveyans Aslı Davas Doğrudan alıntı yaptığım bazı sunumlar • Dr. Önder Ergönül’ün Salgın incelemesi sunumu (MÜTF-Enfeksiyon Hastalıkları) • Evaluation of surveillance systems- Preben Aavitsland Eurosurveillance • Su ve Besinlerle Bulaşan Hastalıklarda Bildirim ve İhbar Mekanizmaları ve Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Genelgesinin Değerlendirilmesi- Dr. Şehnaz TUMAY-SB • Bulaşıcı hastalıkların ihbarı ve bildirim sistemi 2005-İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi ARADAKİ FARK NE? SÜRVEYANS • KAYITLAR – BB BASAMAK – DOĞUM/ÖLÜM KAYITLARI – HASTANE Tarihçe • İlk Hipokrat yararlanmış, hastalık seyrini – İlerleyici, endemik, alevlenme • Sürveyans sonucunda ilk halk sağlığı eylemi – 1300’lerde Venedik Cumhuriyeti’nin karantina uygulaması • 1532 İngiltere Mortalite Tasarısı • 1662 John Graunt’un ilk istatistik değerlendirmesi -Bills of Mortality • 1776 Johann Peter Frank Almanya’da izlem Modern sürveyans • William Farr-1839, Chadwick, Villerne-Paris • 1878 ABD – Veba, çiçek, sarı hummanın haftalık olarak halk sağlığı bölümlerine bildirimi • 1899 Birleşik Krallık – Bildirimi zorunlu hastalık listesini yayınladı • • • • • • 1907 Office International d’Hygiene Publique 1958 DSÖ- Aylık bulaşıcı hastalık bülteni Sıtma eradikasyon programı Çiçek eradikasyon programı AIDS Biyoterörizm Olguları harita üzerinde işaretlemekle başlar 1855 DSÖ-tanım sağlık hizmetlerinde • planlama yapabilmek, • müdahalede bulunabilmek • bu hizmetleri değerlendirebilmek amacıyla sağlıkla ilgili verilerin • süreğen, • sistematik olarak toplanması, • analizi, • yorumlanması • ilgili tüm birimlere dağıtılması Eylenbosch and Noah 1988,1995 Doğruluk ya da tamamlılıktan çok uygulanabilirlik, birbirine benzerlik (aynılık), hızlılık gibi özelliklerle ayırt edilen yöntemlerle sistematik olarak toplanan verinin süreğen analizi, yorumlanması ve dağıtılması Halk sağlığı sürveyansı≠ epidemiyolojik sürveyans Sürveyansın Amaçları • • • • • Halk sağlığı önceliklerini tanımlayabilmek Hastalığın kişi, yer, zaman eğilimlerini saptamak Salgınları saptamak Hipotez oluşturabilmek Epidemiyolojik araştırmalar için vakaların tanımlanması • Önleme ve kontrol programlarının etkinliğini değerlendirmek • Gelecekteki sağlık ihtiyaçları ve eğilimleri belirleyerek planlamaya olanak tanımak Sürveyans=etkili müdahale olanağı↑ • Aşıyla korunulabilir hastalıklar • Travmatik kafa yaralanmaları sürveyansı→çocuklarda bisiklet kaskı takmayla ilgili yasa • Çoklu ilaç tedavisine dirençli pnömoni →2yaş↓ pnömokok aşısı uygulaması Sürveyans tipleri Pasif sürveyans • Hastalıkla ilgili raporların ilgili kurumlardan beklendiği tip • T.C. Sağlık Bakanlığı bulaşıcı hastalıklar bildirim sistemi (eski) Aktif sürveyans • Rutin raporların beklenmesi değil verilerin çeşitli yöntemlerle gidilip/telefonla aranarak vb. düzenli olarak toplanması • Avantajları – Doğrudan ulaşım – Sağlık kurumları bildirim konusunda duyarlı↑ – Bireysel çalışanların sisteme dahil edilmesi – Kısa dönemli hastalık kontrol aktivitelerinde ya da influenza gibi mevsimsel salgınlarda daha yaygın kullanım – Aşıyla korunulabilir hastalıklarda ya da kesin tanısı laboratuvara dayalı hastalıklarda önerilir(özel ve kamu dahil edilmeli) • Dezavantajları – Pahalı? – Personel ihtiyacı fazla Sentinel (örneklem)sürveyans • Verinin bir örneklemden toplandığı • Verinin toplandığı yerlerin toplumu temsil ettiği kabul edilir • Verinin toplandığı yerlerdeki yaş, cinsiyet dağılımları tahminde bulunabilmek için önemli • Her vakayı bilmenin önemli olmadığı durumlarda tercih edilir(Poliomyelit vb.(-)) • Genellikle – Hastalıkları erken dönemde saptamak – Hastalığın eğilimini izlemek • Örnek – Influenza virüsün tipini belirlemek için bazı hastanelerin izlenmesi – GP ağı oluşturup intihar girişimlerini izlemek – Okullar, çocuk bakımevleri izlem için seçilebilir Laboratuvar sürveyansı • Bazı enfeksiyon hastalıklarında yararlı • ABD’de bazı halk sağlığı laboratuvarlarından bildirimler otomatik • İngiltere’de mikrobiyoloji laboratuvarları haftalık bildirim yapıyor • Avantajları •Dezavantajları – Spesifikliği Risk altındaki nüfusu – Esnekliği temsil etmeme olasılığı – Hızlılığı çok yüksek – Ayrıntılı bilgi (Aktif/pasif sürveyans tercihi?) • Hastalık kadar sürveyansın nerede ve hangi koşullarda uygulandığı önemli • Gelişmiş ve geliştirilmemiş ülkelerde sürveyansın aynı yapıda olması çok zor • Farklılıklar – Hastalık eğilimleri – Bütçe – Alt yapı-bilgisayar, network, laboratuvar, sağlık merkezi olanakları vb. – Kır/kent yapılanma farklılıkları – Personel sayısı, eğitimi – Hedeflerin belirlenmesi-ölüm, hastalık kayıtları↓ – İş akış şemaları vb. Sürveyans sisteminin kurulması Bilgi döngüsü, vakaların gerçekleşmesinden önlenebilmesine kadar olan tüm süreci kapsar 1-Tarafların tanımlanması 2-Sistem amaçlarının tanımlanması 4-Veri kaynaklarının tanımlanması 5-Ulaşılabilir kaynakları değerlendirilmesi 3-Bir vaka tanımlanması 6-Tarafların bilgilendirilmesi ve dahil edilmesi 7-Veri ihtiyacının tanımlanması 8-Veri toplanması 12-İzleme ve değerlendirme 11-Personelin eğitilmesi ve sistemin aktive edilmesi 9-Veri işleme sisteminin kurulması 10-Raporların tasarlanması ve dağıtılması Vaka tanımı-1 • Sarılıkla karakterize, yükselmiş karaciğer enzimleri olan, hepatit A’ya karşı geliştirilmiş IgM (+) Seçiciliği (spesifitesi) yüksek, bu tanımın dışladıkları •Klinik ve epidemiyolojik olarak uygun olanlar (lab-) •Asemptomatik hepatit A geçirenler Kesin vaka Olası vaka Şüpheli vaka Vaka tanımı-2 • Gözleri sararmış herkes •Geniş kapsamlı ve basit bir tanım •Seçiciliği düşük bilgi •Laboratuvar olanaklarının sınırlı olduğu ve hepatit A olgularının epidemiyolojik olarak yoğunlaştığı yerlerde uygun bir vaka tanımı Vaka 1 ve 2’nin herhangi biri mükemmel değil, ikisinin de kullanımının uygunluğu şartlara ve amaçlara bağlı Vaka tanımı (Noah1995 ) • Özellikle sürveyans sistemi kurulurken – Keskin sınırları olabilir ama çok seçici olmak zorunda değil – Yüksek duyarlı, düşük seçicilik bildirimi arttırır Bildirim sürecini etkileyenler • • • • • • • Yasal düzenleme ve yaptırım varlığı Donanım Hastalığa tanı koyma yöntemleri Laboratuvar hizmetleri Eğitimli personel Epidemiyolojik hizmetler Sağlık çalışanları ve raporlama personeli ile iletişimin düzeyi • Hastalığın öncelikliliği Bildirim Sistemlerinin SınırlılıklarıEn Önemlileri • Standart vaka tanımlarının olmaması • Yetersiz bildirim – Bildirimin gerekliliği konusunda bilgi eksikliği – Bildirim konusuna olumsuz yaklaşımlar vb. • Bildirilen vakaların temsil gücünün olmaması • Bildirimden sorumlu birimlerin bulunmaması • Bildirimlerin zamanında yapılmaması Örnek vaka Seyahat İlişkili Lejyoner Hastalığı Sürveyansında yaşanan sorunlar Sistem özellikleri Etkili mi? • • • • • • Bilginin kullanımı • Kullananlar • Müdahaleler Basitlik Esneklik Kabul edilebilirlik Veri kalitesi Duyarlılık Positive prediktif değer • Temsil gücü • Zamanlılık Amaçlarla bağlantılı Basitlik • Sistem kolay işliyor mu? • Veri toplama, analiz, dağıtım aşamaları ve verinin kalitesiyle ilgili iş akışları belirlenmiş mi? • Veri uygun şekilde standardize edilmiş mi? • Veri nasıl toplanıyor (bilgisayar-otomatik, bilgisayar elle giriş, kağıt formlarla vb.)? • İş duplikasyonu var mı? • Formlar kolay anlaşılabilir mi? Esneklik • Sistemin değiştirilmesinin kolay olması – Bilgi içeriğinde – İşletimsel yapıda (başka bir veri kaynağının rahatlıkla eklenmesi vb.) • Örnek – Yeni bir olay tipiyle ilgili bilgi ekleme-semptom başlama tarihi vb. – Bir hastalıkla ilgili daha çok bilgi toplamak için hedef nüfusun değiştirilmesi – Yeni bir hastalığın eklenmesi – Vaka tanımının değişmesi – Yeni bir kaynaktan farklı veri tipinin gelmesi vb. Kabul edilebilirlik • Katılım istekliliği – Bilgiden yararlananların – Bilgiyi sağlayanların • Veri planlanan normal işletimsel akışla toplanabiliyor mu? • Toplanan veri karar vermeye yardımcı oluyor mu? • Güvenlik, gizlilik, mahremiyete gerekli önem verilip, sağlam bir güven sağlanıyor mu? Veri güvenilirliği • Sağlık durumunun belirtilmiş tüm tanımlara göre sınıflanmış ve tanımlanmış gerekli bilgilerle tam kaydı • Sadece tanımlanmış durumların kaydı, benzer durumların kaydedilmemesi • İlgili nüfusta araştırılan tüm sağlık durumunun saptanması ya da tüm nüfustaki olayları yansıtabilecek bir örneklemin saptanması Duyarlılık Tüm gerçek olguları yakalayabilme gücü Salgınları saptayabilme gücü? • Bilinmeyen vakaların oranı? • Tüm olgular yakalanmışsa %100 • Alan araştırmaları, ölüm belgelerinin incelenmesi vb. farklı kaynaklarla değerlendirme • Yakala, yeniden yakala Duyarlılık • = bildirilen gerçek vakalar toplam gerçek vakalar • = gerçek vakaların saptanma oranı Rapor Sonuç+ Klinik örnekler Tıbbi destek alan Semptom+ Enfekte Maruz Seçicilik ya da Duyarlılık Pozitif prediktif değer • Eğer bildirim yapılan tüm vakalar gerçekten vaka kriterlerine uyuyorsa pozitif prediktif değer % 100 • Tanı testlerinin ve vaka tanımının seçiciliğine, • Sürveyansla takip edilen bilginin prevalansına bağlı Yanlış salgın alarmları!!!!! Temsiliyet gücü • İzlenen nüfusta bildirilen vakaların gerçek nüfustaki vakaların ne kadarını temsil ettiği • Bildirim nadiren tam • İzlenen olayın zaman, yer, nüfus dağılımı konusunda bilgi verme gücü önemli • Temsiliyet değerlendirilirken, – izlenen nüfusun demografik ve sosyokültürel özellikleri, – izlenen olayın klinik seyri(kuluçka dönemi, pencere dönemi, bulaş yolu vb) – ve sonucu (ayaktan tedavi, hastaneye yatış, ölüm, engellilik vb), – izlenen olay sonucunda gerekli olan müdahale tipleri ve tüm veri kaynakları gözden geçirilmelidir Temsiliyet gücü-önemli iki soru • Sürveyans hedeflerinin gerçekleşmesi için gereken nüfusu temsil ediyor mu? • Bildirilmeyen vakalar toplumda tanımlanabilecek belli özellikleri olan bir grubu temsil ediyor mu? – Örneğin sigortasızlar, yoksullar vb. Zamanlılık Hastalanma Tanı Bildirim Müdahale Salgınların saptanması açısından en önemli özelliklerden biri 1998-2002 İsveç Zorunlu Bildirim Sistemi’nin Zamanlılığının Değerlendirilmesi • En kısa sürede veri akışı (örnek alınması-klinik ya da laboratuvar tarafından ilk bildirim) – Meningokok enfeksiyonu ve salmonelloz (medyan 7 gün) • En uzun süre-tularemi-11 gün • Laboratuvar bildirimleri, klinik bildirimlerden hızlı • Elektronik bildirimler kağıda dayalı bildirimlerden 1.5/1.7 kat hızlı Bildirimler en çok klinik tabanlı Kullanışlılık/yararlılık Sağlık sistemi Sürveyans Merkezi Olay Veri Eylem Bilgi Hedefler karşılandı mı? • Gerekli bilgi sağlandı mı? – Eğilimler – Salgınlar – Gelecekte etki – Yeni araştırmalara hipotez oluşturma • Bilgi kullanıldı mı ve kim kullandı? – Eylemler: listeleme – Sonuçlar: listeleme Rıza(compliance) • Sürveyans sistemi işleme konmadan önce mahremiyet etki değerlendirmesi yapılmalı – Sürveyans sistemi yasalara uygun işliyor mu? – Kişisel bilgilerin saklanması için uygun güvenlik önlemleri alınmış mı? • Dört önemli alanı var: – – – – Mahremiyet Güvenlik Gizlilik Etik • Politikalar, yasalar, anlaşmalar bu alanları göz önünde bulundurarak düzenlenmeli Verimlilik genelde maliyet ve hedeflerin değerlendirilmesiyle yapılıyor Yeni bildirim sistemi Değişiklik öncesi… • Bildirim Umumi Hıfzısıhha Kanunu’nun 58. maddesine göre – Kurumlar değil hekimler yasal olarak sorumlu – Özel ya da kamuda çalışan tüm hekimler bildirimi zorunlu hastalıkları kesin veya şüpheli teşhisini koyar koymaz 24 saat içinde bildirmekle yükümlüydü – Bildirimlerin ya bölge sağlık ocağı aracılığı ile ya da doğrudan sağlık müdürlüğüne yapılması gerekliydi • 4789 sayılı Sağlık Bakanlığı Genelgesine göre de özel sağlık kuruluşları saptanmış bildirimi zorunlu hastalıkların tümünü bulaşıcı hastalıklar bildirim fişi ile il sağlık müdürlüğüne 24 saat içinde faks ile bildirmekle yükümlüydü Rehbere ve yeni düzenlemeye neden ihtiyaç duyuldu (SB) ? • AB entegrasyonu • Mevcut sistemde – hastalığın hangi kriterlere uygun olarak teşhis edilip edilmediği bilinmemekte, – sadece hekimin kanaati dikkate alınmakta – hastalıkların görülme sıklıkları tespitinde güvensizlik ? • Bildirim sisteminin iyi denetlenmemesi, • Vaka tanımlarının yeterince açık olmaması, • Sağlık çalışanlarının eğitiminde bildirime yeterince önemin verilmemesi, • Sürveyans bilgisinin yararlılığı konusunda geribildirimlerim verileri toplayanlara geri dönmemesi • Bildirim sisteminin zaman alıcı olması, • Bildirilen bazı vakaların gizlenmesi, • Sistemin önlem alma amacıyla kullanılmaması • Bilginin toplanmak istenmemesi Tüm dünyada (%5-60) olduğu gibi Türkiye’de de bulaşıcı hastalıkların bildirimleri istenen düzeyde değildir Düzenlemeler • 24/02/04 tarihinde Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Yönergesi • 06/11/2004 tarihinde de Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemi Hakkında Tebliğ • DSÖ ve ABD Hastalık Kontrol Merkezi’nin (HKM) konuyla ilgili kaynaklarından yararlanılmış, Daha önce uygulanan bildirim sistemi ile yeni uygulama arasındaki en önemli farklar nelerdir ? • • • • • • • Hastalık sayısı 39 → 51 Hastalıkların bildiriminde bazı tanı standartlarının kullanılması Her bir hastalık için ihbar ve bildirimin nasıl yapılacağının belirlenmiş olması Hastalık bildirimlerinin yapılacağı kurumların belirlenmesi ve seçilmiş bazı hastalıklar için sentinal sürveyans (seçilmiş noktalardan bildirim alınması) sisteminin kullanılması Sağlık ocakları dışındaki sağlık kurumlarında bildirimden sorumlu bir kişi veya ünite bulundurulması Bildirim sisteminde yer alan enfeksiyon hastalıklarının tanısı için gerekli olan laboratuvar çalışmaları tarif edilmesi Bildirim sistemi yönergesine uymayanlar hakkında “Kamu sağlığını tehlikeye düşürücü davranışlardan dolayı” Cumhuriyet Savcılıklarına İl Sağlık Müdürlükleri tarafından suç duyurusu yapılması (yönerge madde 13 – 14) YENİ BİLDİRİMİ ZORUNLU BULAŞICI HASTALIKLAR GRUP A HASTALIKLAR GRUP B HASTALIKLAR (23 hastalık) (4 hastalık) GRUP C HASTALIKLAR (15 hastalık) GRUP D HASTALIKLAR (9 hastalık) YENİ BİLDİRİM SİSTEMİNDE YER ALAN HASTALIKLAR GRUP A GRUP B AIDS AIDS AKUT AKUT KANLI KANLI İSHAL İSHAL BOĞMACA BOĞMACA BRUSELLOZ BRUSELLOZ DİFTERİ DİFTERİ GONORE GONORE HIV HIV ENFEKSİYONU ENFEKSİYONU KABAKULAK KABAKULAK KIZAMIK KIZAMIK KIZAMIKÇIK KIZAMIKÇIK KOLERA KOLERA KUDUZ/ KUDUZ/KUDUZ KUDUZ RİSKLİ RİSKLİ TEMAS TEMAS MENİNGOKOKSİK HAST. MENİNGOKOKSİK HAST. NEONATAL NEONATAL TETANOZ TETANOZ POLİOMİYELİT POLİOMİYELİT SİFİLİZ SİFİLİZ SITMA SITMA ŞARBON ŞARBON ŞARK ŞARK ÇIBANI ÇIBANI TETANOZ TETANOZ TİFO TİFO TÜBERKÜLOZ TÜBERKÜLOZ AKUT AKUT VİRAL VİRAL HEPATİTLER HEPATİTLER GRUP C AKUT AKUT HEMORAJİK HEMORAJİK ATEŞ ATEŞ CREUTZFELDT-JAKOB CREUTZFELDT-JAKOB H. H. EKİNOKOKKOZ EKİNOKOKKOZ H. H. INFLUENZA INFLUENZA Tip Tip bb (Hib) (Hib) ENF. ENF. İNFLUENZA İNFLUENZA KALA-AZAR KALA-AZAR KONJENİTAL KONJENİTAL RUBELLA RUBELLA LEJYONER LEJYONER HASTALIĞI HASTALIĞI LEPRA LEPRA LEPTOSPİROZ LEPTOSPİROZ ŞİSTOZOMİYAZ ŞİSTOZOMİYAZ TRAHOM TRAHOM TOKSOPLAZMOZ TOKSOPLAZMOZ TULAREMİ TULAREMİ •• ÇİÇEK ÇİÇEK •• SARI SARI HUMMA HUMMA •• EPİDEMİK EPİDEMİK TİFÜS TİFÜS •• VEBA VEBA GRUP D CAMPYLOBACTER CAMPYLOBACTER JEJUNI JEJUNI CHLAMYDIA CHLAMYDIA TRACHOMATIS TRACHOMATIS CRYPTOSPORIDIUM CRYPTOSPORIDIUM SP SP ENTAMOEBA HISTOLYTICA ENTAMOEBA HISTOLYTICA ENTEROHEMORAJİK ENTEROHEMORAJİK E.COLI E.COLI GIARDIA GIARDIA INTESTINALIS INTESTINALIS SALMONELLA SALMONELLA SP. SP. SHIGELLA SHIGELLA SP. SP. LISTERIA LISTERIA MONOCYTOGENES MONOCYTOGENES GRUP A HASTALIKLAR Bildirimi, ülke genelinde hizmet veren bütün sağlık kurumlarından yapılır. Bu hastalıkların önemli bir kısmı için ilk başvuru noktası birinci basamak Grup A Hastalıkların Bildirim Sistemi Özel Hekim Özel Sağlık Kurumları Form 014 Form 014 Sağlık ocakları SSK hastaneleri SB Devlet hastaneleri Üniversite Hastaneleri Belediye hastaneleri Günlük Form 014 İl Sağlık Müdürlüğü Form 017 A Aylık Sağlık ocakları Form 017 A Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Kontrolü Daire Başkanlığı Sıtma Savaş Daire Başkanlığı Verem Savaş Daire Başkanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri • Genişletilmiş Bağışıklama Programı (GBP) sürveyans formu ; Aylık olarak bildirilir. Bildirilen hastalıklar – – – – – – Difteri Boğmaca Tetanoz Kızamık Hepatit B Neonatal Tetanoz GBP sürveyans formunda bildirilen hastalıklar,aylık olarak form 017’lerle de bildirilir. Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri Form 021 ile Tüberküloz Vakalarını; aylık olarak Verem Savaş Dispanserler İl Sağlık Müdürlüğüne İl Sağlık Müdürlüğü Verem Savaş Dairesi Başkanlığına Bulaşıcı Hastalık Bildirimleri Aylık Sıtma Çalışmaları Formu Bütün Sağlık Kuruluşları İl Sağlık Müdürlüğü Sıtma Savaş Dispanseri İl Sağlık Müdürlüğü Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığına SM’ne sadece kesin tanı bildirilenler • • • • • • • • AIDS HIV enfeksiyonu Kızamıkçık Sıtma Sfiliz Şark çıbanı Tetanoz Tüberküloz SB’na olası vaka bildirimleri yapılan A grubu hastalıklar (5 hastalık) • • • • • Boğmaca Kızamık Kuduz riskli temas Poliomyelit Tifo GRUP B HASTALIKLAR Başta DSÖ’nün 1969 tarihli Uluslararası Sağlık Düzenlemeleri (International Health Regulations) olmak üzere çeşitli kararlar uyarınca, kuşku duyulduğu anda ihbarı zorunlu olan hastalıklar GRUP B HASTALIKLAR SARI HUMMA VEBA TİFÜS ÇİÇEK GRUP B HASTALIKLAR Ülkede bulunan bütün sağlık kuruluşlarında tespit edildiği anda ihbarı zorunlu olan hastalıklardır. İl Sağlık Müdürlüğünün “441 81 11 / 129-193-178” telefonuna hemen bildirilir. Hastalıkların ULUSLAR ARASI (DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ) Bildirimi Sağlık Bakanlığı tarafından yapılacaktır. Grup B Hastalıkların Bildirim Sistemi Sağlık ocakları Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Özel Hekim Özel Sağlık Kurumları İl Sağlık Müdürlüğü Sağlık Bakanlığı Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B SSK hastaneleri SB Devlet hastaneleri Üniversite Hastaneleri Belediye hastaneleri DDY hastaneleri Hemen telefonla Ay sonunda Form 017 B Dünya Sağlık Örgütü GRUP C HASTALIKLAR • Bu hastalıkların çoğunu bildirim sistemine yeni dahil olan hastalıklar • Ortak özellikleri hiçbiri için birinci basamaktan bildirim istenmemesi • “sentinal sürveyans” Grup C Hastalıkların Bildirim Sistemi İlgili sağlık kuruluşları Günlük Form 014 İl Sağlık Müdürlüğü Aylık Form 017 C Sağlık Bakanlığı Ekinokok olası vaka bildirimi kesin vaka bildirimi 24 saat içinde ihbar filyasyon gerekliliği bildirimi yapacak sağlık kurumları Lejyoner hastalığı Leptospiroz Şistozomiyaz Influernza + + + + + + + - + + + + - Salgında+ Yataklı Tedavi Kurumları Enfeksiyon Hastalıkları Kliniği Bulunan Hastaneler Yataklı Tedavi Kurumları Eğitim ve Araştırma Hastaneleri Ankara, İzmir, İstanbul, Antalya, Diyarbakır, ERzurum, Trabzon, Adana, Samsun) GRUP D HASTALIKLAR Bu grupta diğer gruplardan farklı olarak “enfeksiyon etkenleri”nin bildirimi Seçilmiş laboratuvarlardan bildirim Grup D Hastalıklar •Halk Sağlığı Laboratuvarları, •Bölge Hıfzısıhha Laboratuvarları, •Devlet Hastaneleri Laboratuvarları, •Üniversite Hastaneleri Laboratuvarları, •SSK Hastaneleri Laboratuvarları, •Askeri Hastane Laboratuvarları •Diğer kamuya ait hastanelerin laboratuvarları Grup D Hastalıkların Bildirim Sistemi İlgili sağlık kuruluşları (Kamu Laboratuvarları) Günlük Enfeksiyon Etkenleri Bildirim Fişi Kurum Bildirim Sorumlusu Haftalık Form 017 D + Enfeksiyon Etkenleri Bildirim Fişi İl Sağlık Müdürlüğü Aylık Form 017 D Sağlık Bakanlığı Hastane • • • • • • • • • Dokuz Eylül Üni. Ege Üni. Başkent Üni. Özel Hastaneler ve kurumlar Ödemiş SSK Tepecik SSK Tepecik SSK Doğumevi Atatürk Devlet B. Uz Çocuk • Deri ve Zührevi Hast. Disp. • Diş Hast. • Sıtma Savaş Disp. Poliklinik sayısı ( 9 aylık) Bildirim 377.913 410.383 9.351 221.263 75 99 0 342 236.110 800.104 187.058 659.790 228.499 30 327 5 184 542 35 2 6 Dikkat edilmesi gerekenler Enfeksiyonlu hasta Semptomatik Sağlık kurumuna başvuru (-) Tanı (-) Sağlık kurumuna başvuru (+) Bir tanıdan şüphe (+) Klinikle tanı (-) Tanı (+) Bildirim (+) Bildirimı (-) Laboratuvar Lab.istenmedi istendi Test (+) Lab. tanı (+) Bildirim (+) Test (-) Lab. tanı (-) Bildirimı (-) Test yalancı(-) • Bildirilmeyenlere ceza öngörülmesine rağmen, – bildirimlerin nasıl denetleneceği, – bildirmeyenlerin nasıl saptanacağı yer almamakta • Ayrıca sürveyans sisteminin ne sıklıkta ve nasıl değerlendirileceği gibi önemli bir başlık (-) • SB kesin vakalarla ilgileniyor • Kesin vaka laboratuvar, 2 ve 3. basamak • Olası vaka bildirimini bu durum nasıl etkileyecek? • (A grubu) çocukluk çağı hastalıkları • (D grubu) ishalli hastalıklar • çoğunlukla birinci basamak sağlık hizmetleri kullanılacak • Ekonomik nedenlerle laboratuvar tanısı almayacak • Kesin tanı almış vakalar toplamın ne kadarını oluşturacak? • D grubunda bildirimlerin sadece laboratuvarlardan yapılması • Sağlık ocaklarında ve ikinci basamakta hekimlerin mikroskop bakısıyla koydukları tanıların önemi ortadan kalkmış durumda • Salgınlar saptanmasında gecikmeler???? Olası vaka bildiriminin zorunlu tutulmadığı hastalıklar (+) • A grubunda kızamıkçık, sıtma, sifiliz, şark çıbanı, tetanoz ve tüberküloz • C grubunda ekinokok, hib, influenza, kalaazar, lepra, sspe, şiştozomiyaz, toksoplazmoz, trahom Yani bir kızamıkçık vakası laboratuvar tanısıyla doğrulanmadığında ülkede hiçbir istatistiğe yansımayacaktır. Çünkü olası vaka istatistiklerinde yer almayacak • Olası vaka bildirimlerinin düzenli yapılabilmesi için personelin bu konuda oldukça iyi güdülenmesi gerekmekte • Kayıtların belli periyotlarda taranmasıyla olası vaka tespiti yoluna gidilmeli (aktif sürveyans) • Yakala-tekrar yakala • Kesin vaka tanımları yapabilmek için tanısına güvenilecek laboratuvarlarda belli özellikler aranma zorunluluğu getirilmiş • Bu çağdaş ve ileri bir adım • Bu özellikleri taşımayan, aktif olarak belli tahlilleri yapmasına izin verilen laboratuvarlardan gelen sonuçların ne şekilde değerlendilebileceğiyle ilgili bir bilgi rehberde yok • Bu vakalarda tanının doğrulanması için ikinci kez tahlil yapılması ve dolayısıyla ikinci kez ödeme yapılması olası • Bunun maliyetler ve bildirim üzerindeki etkisinin iyi değerlendirilmesi gerekmekte • Belirli hastalıklarda olası vakaların bir salgını işaret ettiği durumlarda sosyal güvence ayırdı yapmaksızın laboratuvar maliyetlerinin devlet bütçesinden karşılama mekanizmalarının hızlı işlemesini sağlayacak iş akışları geliştirilmesi gerekmekte • Yeni sistemin iyi işletildiği takdirde sosyal güvenlik kurumları üzerindeki mali etkisi planlamada göz önünde bulundurulmalı Türkiye’deki sağlık hizmetlerine ulaşımda eşitsizliğin çok fazla olduğu ve ikinci basamaktan elde ettiğimiz verilerin tüm toplumu temsil etmekten uzak olduğu göz önünde bulundurulmalı TEŞEKKÜRLER Veri toplamada yerelleşme Uluslararası Ulusal Bölgesel toplama • Merkezin rolleri – Rehberlik – Koordinasyon – Standardizasyon – İş akışı önerisi geliştirme – Eğitim Yerel Verinin toplanacağı yeri belirleme ve operasyonda yerelin karar vericiliği önemli Yerelin kararlığı olmazsa sürveyans işlemez! Sağlık sistemlerinin yerelleşmesinin sürveyansa olası etkileri • Yerel yönetimin toplanan bilgiye ihtiyaç duymayacağını düşünebilmesi • Yerelde çalışan ve veriyi değerlendiren personelin sürveyansla toplanan bilgiyi iyi yorumlayamaması, uygun halk sağlığı önlemini almada gecikmelere neden olabileceği • Yerelin kaynakları yetersiz olabilir: – – – – Personel Laboratuvar Ulaşım Mali • Ulusal sistemden yerele geçerken gerekli düzenlemeler yapılmazsa toplanan veri eyleme dönüşme amacından çok toplama amaçlı kalabilir
