A z ve çene bozukluklar nda sv besleme

A z ve çene
bozukluklar nda s v
besleme
A z hastal klar , Çene ve Yüz cerrahisi
çindekiler
Giri
Genel talimatlar
Ö ünlerin düzenlenmesi
Ekmek
Süt ve süt ürünleri
Meyve
Çorba
Patates, makarna, sebze ve et, tavuk ya da bal k
Dikkat edilecek noktalar
Haz rlama
Haz r kar k ö ünler
Pratik tavsiyeler
Vücut a rl
Rahats z edici balgam olu mas
A rl a z
Zorlay c aptes (kab zl k)
A z hijyeni
Sonuç
© Catharina-ziekenhuis
Michelangelolaan 2
Postbus 1350
5602 ZA Eindhoven
040 - 239 9111
www.catharina-ziekenhuis.nl
Hasta bilgilendirmesi
Mon/vloeibare voeding bij mond-en kaakaandoeningen/06-06-2007
2
3
3
4
4
5
5
5
5
5
6
6
6
6
7
7
8
8
9
Giri
A z n zdaki veya çenenizdeki bozukluktan dolay beslenmenizi normal yoldan
alamazs n z, ama s v yiyecekler kullanmal s n z. Yiyecek, içilebilecek kadar ince
olmal (muhtemelen bir kam ya da emzikli bardak ile). Özellikle et, ekmek,
meyve ve bunun gibi yiyecekler kullanmak mümkün de ildir.
Size gerekli olan bütün besleyici maddeleri (çe itli vitamin ve mineraller)
alabilece iniz ekilde ö ününüz, çe itli yemeklerden olu mal . Bu bro ürde biz
s v beslenme ile ilgili tavsiyeler ve talimatlar veriyoruz.
Genel Talimatlar
Alttaki emada günlük minimum ihtiyac n z olan besleyici maddeler yaz l d r.
Yeme miktar ki iye göre de i ir; bu yüzden verilen miktarlar baz al nmas
niteli inde geçerlidir.
Yiyecekler
S v beslenme için günlük miktarlar
Ekmek yerine geçecek tah l ürünleri
(yulaf malt , irmik unu, Brinta)
3 porsiyon lapa olarak i lenmi
Süt ve süt ürünleri
3 bardaktan 5 barda a kadar
Meyve ezmesi ya da meyve suyu
2 tabak ya da bardak
Et, bal k, tavuk ya da yumurta
(kar t r lm )
100-125 gram (çi tart lm )
Patates, bezelye türleri, makarna ya da
pilav (kar t r lm )
En az 3 kepçe
Ya ya da margarin
En az 30 gram
Islak eyler (örne in su, kahve, çay,
süt, çorba)
2 litre
3
S v yiyeceklerde rengine, s cakl na ve tad na göre çe itlilik olu turabilirsiniz.
Renkte de i iklikler: bezelye, taze fasulye ve bezelyelerin ayn rengi vard r,
bunun yan nda havuçlar, karnabahar ve pancarlar n farkl renkleri vard r.
S cakl kta de i iklikler: so uk yiyecekleri s cak yiyecekler ile de i tirin,
örne in so uk puding ya da s cak lapa, s cak çorba ya da so uk meyve suyu
gibi.
Tatta de i iklik: tatl yiyecekleri ac yiyecekler ile de i tirin. Ayn zamanda
baharatlar ve çe niler kullan labilir. S cak yiyecekleri ayr kar t r n ve ayr
olarak taba a koyun. Bu ekilde et/bal n, sebzenin, patatesin ya da
makarnan n tad n daha iyi alabilirsiniz.
S v yiyecekler daha çabuk tokluk hissi verdi i için bazen günlük yiyecek miktar
almakta zorlanabilirsiniz. Yine de yeterince enerji (kalori) ve besleyici maddeleri
alabilmek için günlük daha fazla küçük ö ünler al nmas n tavsiye edilir; yani
sadece 3 ana ö ün de il, yan s ra 3-6 küçük ö ün. S cak ö ünü icab nda iki ayr
porsiyonda kullanabilirsiniz.
Ö ünlerin bile imi
Ekmek
Ekmek yerine lapa kullanabilirsiniz. Lapay süt ile incelterek en do ru kal nl
elde edersiniz. Kaygan bir lapay koyu krema- veya puding tozu ya da pirinç unu
gibi ince ba lama malzemeleri ile yapars n z.
Mümkünse Bambix, Brinta, yulaf malt , pirinç ve k r lm arpa gibi kal n ba lay c
malzemeler tercih edilebilir. Ama o zaman lapan z tel kar t r c ya da mutfak
robotu ile püre haline getirmelisiniz.
Süpermarketlerde haz r içecek kahvalt lar almak mümkündür. Bu, ekmek ö ünleri
için iyi bir de i iklik olur. Örne in Goedemorgen (Mona), WakeUp (Honig), Meyve
kahvalt s (Hero).
Süt ve süt ürünleri
Süt, ayran, (içilen) yo urt, haz r puding ve lapa kullan rs n z. E er puding ya da
lapa çok kal nsa bunu süt ile inceltiniz.
4
Meyve
Meyveden püre ya da suyunu elde etmek için tel kar t r c ya da mutfak robotu ile
do rayabilirsiniz. Püre muhtemelen meyve suyu ile inceltilebilir. Yine
(muhtemelen meyve sular ile inceltilmi ) haz r meyve sular ve meyve püreleri
kullanabilirsiniz. Haz r meyve kâseleri (bebek yiyece i) hali haz rda ö ütülmü tür.
Çorba
Çorbay s cak ö ünlerde ya da arada alabilirsiniz. Tek ba na et suyu enerji
(kalori) ve besleyici maddeler sa lamaz. Bu yüzden sebze ve etle kar t r lm
ince haz rlanm çorbadan faydalanmak tavsiye edilmeye de erdir. Gerekliyse
çorba süzdürülebilir. Bezelye türü sebzelerden de (barbunya, fasulye, bezelye
gibi) besleyici çorbalar yapabilirsiniz. Pi mi bezelye türlerini ö ütebilir,
muhtemelen süzebilir ve et suyu ile inceltebilirsiniz.
Patatesler, makarna, sebze ve et/tavuk/bal k
Patates ya da makarna, sebze ve et, tavuk ya da bal ktan ö ün kar mlar
haz rlan labilir. Patates ya da makarna ve sebze çok iyi kaynat lmas gerekiyor.
Et ya da tavu u önce hafifçe k zartabilir ve sonra az buharla bu ulayarak
pi irebiliriniz. Et ha lan labilir. Her türlü bal k uygundur, bu ulanm ya da hafif
pi irilmi . Bunlar n hepsi kar t r l r ve ince ö ütülür, bu kar m süt, sos ya da et
suyu ile inceltilebilir.
Taze patates normal (eski) patateslere göre daha zor ö ütülür. Pratik olarak
ku konmaz, kereviz, ye il lahana ve ek i lahana d nda bütün sebzeler
ö ütülmeye uygundur. Bunlar genelde sert lifler içerir. Mantar ve domatesin de
ö ütülmesi zordur; fakat domatesin kabu u soyulursa çok iyi i lenilebilir.
Haz r kavanoz bebek yiyecek de kullan labilir; iste e göre tuz da eklenilebilir.
Dikkat edilecek noktalar
Ö ün kar mlar n haz rlad ktan sonra bir daha s tmay n.
Bal k ve yumurtan n keskin kokusu oldu unu hesaba kat n.
Haz rlama
Uzun bir süre, yiyecekleri s v haline getirerek yemeniz gerekiyorsa elektrikli
mutfak yard m cihazlar pratik ve zaman kazand r c olabilir. Böyle bir cihaz tabi ki
kendiniz tedarik etmelisiniz, ama bir arkada , tan d k ya da kom udan ödünç
alman z da belki mümkündür.
5
El blenderiler yeme i mükemmel bir ekilde ö ütürler. El blenderiyle çok iyi
bir ekilde tek ki ilik ö ünler haz rlayabilirsiniz, üstelik az yer tutar ve mutfak
cihazlar ndan daha ucuzdur.
Mutfak cihazlar n n daha fazla fonksiyonlar vard r; ç rpma, kar t rma,
ö ütme, yo urma, kesme, rendeleme, do rama ve bazen de s kma. Daha
küçük porsiyonlar için özel olarak küçük mutfak cihazlar vard r.
Bir kar t r c - ya da yiyecek elek ile yiyecekler el ile ö ütülebilir. Her ey
elekten kolayl kla geçmez. Ette geride parçalar kal r. Ama yiyecekleri
ö ütmek için ucuz bir yard mc araçt r.
Haz r kar
k ö ünler
Sofra ö ünü. Bu konu hakk nda oturdu unuz bölgedeki Thuiszorg kurulu u
vas tas ile ya da Alt n Rehberden (Gouden Gids) bakarak daha fazla bilgi
edinebilirsiniz.
Baz yemek firmalar uygun ö ünler teslim edebiliyor.
Kavanoz bebek yiyecekleri; süpermarketlerden al nabilir.
Farkl tatlarda toz eklinde komple kar m ö ünler de bulunur: Clinutren mix
(Nestle), Resource Instant Menu (Novartis), Florimix (MR Medical). Bunlar
yard mc irketler vas tas ile sipari edilebilir. Fiyat n dikkate alarak önce bir
diyet uzman yla görü mekte fayda var.
Pratik tavsiyeler
Vücut a rl
Yeterli derecede enerji (kalori) almak için al ageldi iniz yiyeceklerle k yasla s v
g dalardan daha fazla tüketmelisiniz.
Vücut a rl n z yeterli yiyip yemedi inizin iyi bir ölçe idir. Düzenli olarak
a rl n z kontrol edin (haftada bir kere).
Kilo kayb nda yeme düzeninizi mutlaka yeniden ayarlaman z gerekir. Bunu gün
içinde da t lm daha fazla küçük ö ünler yiyerek yapabilirsiniz. Bu
yap lam yorsa yiyecek enerji bak m ndan daha zengin hale getirilebilir; bu ayn
miktarda yiyecekte daha fazla kalori oldu u anlam na gelir.
6
Yiyecekler a a daki gibi enerji bak m ndan daha zengin hale getirilebilir:
Çok kalori sa layan yiyecek maddelerini seçin. Örne in ya s z ve yar m
ya l , (diyet) margarin ve tereya , (diyet) halverine yerine tam ya l süt
(ürünleri).
Lapa da, pudingde, kar k yemek ö ünlerinde, çorbalarda ve soslarda
i lemek için kaymak kullan n. Ç rp lm kaymak çok hava içerdi inden ve bu
yüzden daha çabuk tokluk hissi verdi i için tercihen ç rp lmam kaymak
kullan n.
Fantomalt (Nutricia) ya da Polycose (Abbott) gibi beslenme ekerleri
kullanabilirsiniz. Beslenme ekeri normal ekerden daha az tatl d r ama ayn
oranda kalori sa lar. Beslenme ekerler eczanelerden temin edilebilir. Bunu
çaya, kahveye, meyve suyuna, meyve püresinde, puding, lapa, süt, ayran ve
bunun gibi yiyecek ve içeceklere katabilirsiniz. Günlük 100 gram beslenme
ekeri kullanabilirsiniz.
Diyetisyene dan arak Fortify (Nutricia) ve Ensure (Abbott) gibi enerji- protein
bak m ndan zengin diyet tozlar da kullanabilirsin. Bu preparatlar
eczanelerde bulabilirsiniz ve kalori ve protein yan nda vitamin ve minerallerde
sa larlar. Diyet tozunu süt (ürünleri), kar k ö ünler ve çorba gibi so uk ve
s cak yiyecek maddelerini kat yorsunuz
Haz r enerji bak m ndan zengin s v içilir yiyecekler de bulunabiliyor; örne in
Nutridrink, Fortifresh, Ensini (Nutricia), Ensure Plus, Ensure Plus Fresh,
Enlive (Abbott), Resource Energy (Novartis), Fresubin Energy (Fresenius) ve
Clinutren 1.5 (Nestlé). Bu gibi diyet masraflar n n kar lan p kar lanmad
konusunda sa l k sigortan zdan bilgi al n.
Rahats z edici balgam olu mas
Ço u ki i, balgam ikâyetlerinin süt ve eker bak m ndan zengin ürünlerin
kullan m ndan sonra meydana geldi i fikrine sahiptir. Tatl süt (ürünleri) a zda
yap kan bir his b rak r. Ki i bunu balgam olarak alg lar, ama gerçekte daha fazla
balgam üretilmez.
Tavsiyeler:
Ayran ve (içilir) yo urt gibi ek i süt ürünleri daha az yap kanl k hissi verir.
A z n (karbonik asit içeren) maden suyu, su, limon suyu ya da siyah bira
(buna Oud Bruin de denir) ile çalkalay n.
Ö ünden sonra ek i meyve suyu için (portakal suyu, greyfurt suyu).
7
A rl a z
A z n zdaki yaralardan (hala) ikâyetiniz varsa a r dan dolay yemek yerken
zorlanabilirsiniz. A a daki besinler ac hissetmenizi art rabilir.
Ac baharat (örne in biber, pul biber, sar msak, hardal), karbonik asit,
karbonik asit içeren içkiler, alkollü içkiler, me rubat, spor içecekleri ve meyve
sular gibi keskin ve ek i yiyecek maddeleri.
Yiyecek maddelerinin fazla yüksek ya da dü ük s cakl klar .
Zorlay c aptes (kab zl k)
Kab zl n en çok meydana geldi i nedenler unlard r:
Çok az yiyecek liflerinden
Çok az içecek neminden.
S v yiyecekler ile beslenirseniz yeterli lif almayabilirsiniz. Yeterli s v
içmezseniz vücut bir dereceye kadar kurur, ve bu yüzden d k da daha
sertle ir.
Kab zl engellemek/iyile tirmek için a a dakileri deneyebilirsiniz:
Yeterince s v kullan n; günde toplam 2 litre.
Yeterince yiyecek lifleri kullan n:
- lapa; Bambix, Brinta, Nutrigran
- içecek kahvalt lar (Goedemorgen, WakeUp, Meyve Kahvalt s )
- Uyar c lar (Nutricia); ekstra lifli meyve içece i.
- bezelye çe itleri çorbalar (bezelye çorbas , barbunya, fasulye çorbas )
- shal yap c etkili Roosvicee Laxo gibi erik pekmezi.
Dikkat edin: müshil maddeleri yaln zca doktorunuzla konu tuktan sonra kullan n:
A z hijyeni
A z ve çenenin hastalanmas durumlar nda bazen di leri temiz tutmak zor
olabilir. Bu bilhassa çeneler sabitlenmi se, kesinlikle geçerlidir.
Di tartarlar bakterilerin a zdaki di minesine zarar verdi i için olu uyor. Bu
bakteriler kendilerini yeterli derecede eker yenildi inde büyüyebiliyorlar.
Ne var ki enerji ihtiyac n kar lamak için bazen ekerin kullan lmas gerekli
olabiliyor. Bu yüzden a z n z her ö ünden sonra iyi bir ekilde y kay n. Sonra
özenli bir ekilde f rçalay n ve muhtemelen a z du u ile spreyle püskürterek
temizleyin. Bundan sonra ula lamayacak yerlerdeki bakterileri zarars z hala
getirmek için a z n z klorheksidin 0,2 % çözeltisi ile y kayabilirsiniz.
8
Hastal k durumunda a z bak m hakk nda tavsiye ve tedavi için çene cerrah , di
doktoru veya a z hijyenistine dan abilirsiniz.
Sonuç
Sorular ve/veya problemlerde, mesai günleri saat 09:00 ile saat 12:00 aras
040 239 8869 numaras vas tas yla ileti ime geçebilirsiniz.
Catharina-hastanesindeki Çene cerrah ile ilgili daha fazla bilgiyi
www.kaakchirurgie-eindhoven.nl adresinden okuyabilirsiniz.
9