Haftalık E-Bülten 30.12.2014

30.12.2014-05.01.2015 • No: 1
TAPI BORU HATTI İNŞA SÜRECİ: BAŞARI İÇİN BİR ÜMİT VAR MI?
2014 yılı sonunda Avrasya bölgesinde enerji güvenliğiyle ilgili yaşananlar, bölgedeki ve bölge dışındaki ülkeleri, yeni şartlara uyum sağlamayı gerektirecek çeşitli gelişmelerle karşı karşıya bırakmıştır. Bu noktada, Türkmenistan’dan Afganistan’a, Pakistan’a ve Hindistan’a miktarı 33 milyar metreküpe ulaşan doğal gazın ulaştırılmasını sağlayacak bir ortaklık ile şekillenen TAPI (Turkmenistan, Afghanistan, Pakistan,
India) doğal gaz boru hattı projesinin uygulamaya konma kararının, bölgedeki enerji güvenliği politikasında yaşanan oldukça önemli değişikliklerin bir sonucu olduğu açıktır. TAPI Boru Hattı Şirketi’nin kurulması, bu konuda uzun süren görüşme ve gecikme sürecinin de bttiği anlamına gelmektedir. Bununla birlikte bu dört ülkenin boru hattı ile ilgili TAPI projesi üzerinde siyasi bir anlaşmaya varması, yine de bazı nedenlerle bu boru
hattının inşa edilmesini garanti etmemektedir.
Bu noktada, TAPI boru hattı inşa sürecinin, bölgedeki enerji yönetiminin belirgin
özelliklerini kapsayan kendine özgü
dinamiklerinin bulunduğu belirtilmelidir. Boru hattının inşası ile ilgili ilk girişim 15
Mart 1995 yılında gerçekleştirilmişti. Bu tarihte
Türkmenistan
ve
Pakistan
hükümetleri sözkonusu boru hattı projesi için kendi aralarında bir mütabakat anlaşması imzalamışlardı. Orjinal projede Hindistan yer almamaktadır. İlk başta adı TAP olan bu boru hattı projesi bir Arjantin firması olan Bridas Corporation ile başlamıştır ancak Türkmenistan projenin sonunda Unocal ve Delta Oil Co. adlı firmalarla anlaşma imzalamış ve Bridas Corporation’nın katılımı olmadan alternatif bir proje ortaya koymuştur. Ayrıca taraflar, boru hattının inşası için Orta Asya Doğal Gaz Boru Hattı Ltd. (CentGas) konsorsiyumunu oluşturmuşlardır. 1998 yılında Nairobi’de ve Dar es Salaam’da Amerikan konsolosluklarına yapılan terrorist saldırılara kadar her şey iyi gitmişti. Sözü geçen Amerikan konsolosluklarının, o dönemde Afganistan’ın hemen hemen tüm bölgelerini (yaklaşık %90) kontrolünde tutan Taliban’ın da destek verdiği Osama bin Ladin’in direktifleriyle bombalandığı çokça ifade edildi. Aslında bunun anlamı, TAP projesinin ilerlemesine izin veren
Taliban liderleriyle yapılan önceki anlaşmaların iptal edilmesidir.
Projenin uygulama aşamasının ikinci ayağı 11 Eylül saldırılarından sonra gerçekleştirilmiştir. Afganistan’ın Üsame bin Ladin’i barındırdığı gerekçesiyle 2001 yılında ABD’nin müdahalesine maruz kalması sonrasında boru hattı planlama süreci devam etmiştir. Mayıs 2002’de düzenlenen toplantıda Türkmenistan, Afganistan ve Pakistan cumhurbaşkanları proje üzerinde işbirliği yapmaya karar vermişlerdir. Taraflar, projedeki gelişmeleri izlemek üzere Asya Kalkınma Bankası (AKB)’nın proje ile ilgili çalışmaları finanse etmesini talep etmek amacıyla ülkelerin petrol ve doğal gaz bakanlarından oluşan bir Yönetim Kurulu oluşturmuşlardır. 2005 yılında AKB projeye katılımını taahhüt ederek bölgesel teknik
destek sağlama sorumluluğunu üstlenmiştir. Yönetim Kurulu’nun 2008 yılındaki onuncu toplantısınıda TAP boru hattı meselesinde yeni gelişmeler yaşanmıştır. Bu tarihten itibaren Hindistan TAPI boru
hattına resmi olarak dahil olmuş ve boru
hattı projesinin bir tarafı durumuna gelmiştir. Aynı yıl bu dört ülke Doğal Gaz Boru Hattı Çerçeve Anlaşması’nı imzalamışlar ve bir kaç yıl sonra taraflar, boru hattı ile ilgili hükümetlerarası bir anlaşmaya imza atmışlardır. Bu noktada Hindistan’ın TAPI boru hattı projesine dahil edilmesinin, doğal gaz ihracatı üzerindeki geçiş ücretleriyle ilgili müzakereleri daha da karmaşık hale getirdiği belirtilmelidir.
Bununla
birlikte
son
dönemdeki
gelişmelere göre tarafların fiyat ve geçiş ücretleri konusundaki güçlüklerin ortadan
kaldırılmasında başarılı olabildikleri ifade edilmektedir. TAPI Boru Hattı Firması Ltd. (TPCL) Yönetim Kurulu ilk toplantısını 11 Kasım 2014 tarihinde gerçekleştirmiştir. Burada dört TAPI devlet doğal gaz firmasının– “Turkmengas”, Afghan Gas Enterprise, Inter
State Gas Systems (Private) Ltd. ve
GAIL Ltd. – TPCL’de eşit paylara sahip olduğu belirtilmelidir.
Bununla birlikte, projeye katılan ülkeler arasındaki başarılı anlaşmaya rağmen boru hattı inşasının başlangıç tarihi belirsizdir çünkü öncelikle açığa kavuşturulması gereken en az iki nokta söz konusudur- Afganistan bölgedeki Talban
faaliyetlerinin kontrol altına alındığını ve mayın tarlalarının da temizlenmesini içerecek şekilde boru hattı güzergahı boyunca fiziki güvenliği sağladığını raporla belgelemelidir. Ayrıca Türkmenistan sahip olduğu doğal gaz rezervlerine ilişkin belgeleri ortaya koymalıdır. Bu iki nokta da 2005 yılında tamamlanan ve 2008 yılında güncellenen AKB raporunda belirtilmiştir. Politika, Dış İlişkiler ve Güvenlik
• Kırgızistan Avrasya Ekonomik Birliği’ne girmek için anlaşmayı imzaladı. Kırgızistan, 1 Mayıs 2015 itibariyle Avrasya Ekonomik Birliği’nin tam üyesi olmayı düşünmektedir.
•
Avrasya Ekonomik Yüksek Kurulu
Kremlin’de toplandı. Toplantıda özellikle Avrasya Ekonomik Birliği’nin faaliyetlerinin uygulamaya dönük yönleri ve yetkili
organları ele alındı. •
CSTO ülkelerinin –Rusya, Ermenistan, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistanliderleri Kremlin’de gerçekleştirilen zirvenin sonuçlarını içeren 22 belgeyi kabul etti.
•
NATO Kabil’de düzenlenen bir törenle Afganistan’daki görevinin resmi olarak sona erdiğini açıkladı. •
Afganistan Cumhurbaşkanı Ashraf Ghani, kalan ABD askerlerinin bölgeden
çekilmesine ilişkin 2 yıllık zaman sınırının ‘yeniden gözden geçirilmesi’ gerekebileceğini söyledi.
•
LPR temsilcilerinin, Kiev güvenlik
görevlilerinin ve AGİTin katılımıyla Luhansk’da bir toplantı gerçekleştirildi.
•
Ukrayna Hükümeti ve Rusya taraftarı ayrılıkçılar yüzlerce savaş suçlusunu değiş tokuş yaptılar.
gerçekleştirdi. Ticaret Birimi’nden yapılan açıklamaya göre üçüncü dört aylık dönemde GSYİH yıllık % 5 oranına yükselirken, bir önceki büyüme tahmini
olan %3.9 oranı da böylece yukarı doğru revize edildi.
•
Çin, Rus rublesi ile Yuan swap ticareti başlattı.
• Ukrayna’da Türk Konseyi Bölgesel Diaspora Merkezi açıldı. Merkezin açılış töreni Kiev’de Ukrayna-Azerbaycan Diasporası Ortak Binası’nda yapıldı.
EEkonomi, Finans ve Enerji
•
Brent ham petrol fiyatları varil başına 57 ABD dolarının altına düştü.
•
Rusya 2014 yılında petrol üretimini %0.6 oranında arttırarak Sovyet öncesi 526 mln. ton seviyesine çıkardı. Aynı zamanda Rusya’nın ham petrol ihracatı % 5.7 oranında azaldı.
•
Venezuella Cumhurbaşkanı Nicolas
Maduro Çin’i ziyaret etti ve petrol üreten ülkeler açısından azalan petrol fiyatlarının olumsuz etkisinin giderilmesine yönelik çalışıldığını belirtti.
•
Ukrayna’nın Naftogaz şirketi Ocak ayına ilişkkin doğal gaz arzı için ön ödeme yaptığından Gazprom 150 milyon
ABD doları gelir elde etti.
•
Rusya ve Ukrayna arasında Ukrayna’ya elektrik enerjisi ulaştırılmasıyla ilgili iki anlaşma imzalandı.
•
Ukrayna Donbas’dan kömür satın almaya hazır olduğunu duyurdu.
•
Ukrayna
Parlamentosu
IMF
desteğini alabilmek için 2015 Bütçesini onayladı.
•
Özbekistan’da cumhurbaşkanlığı seçimlerinin seçim raundunun başladığı duyuruldu.
•
Sırbistan Rusya’ya olan doğal gaz
borcunun ilk 100 milyon ABD dolarlık kısmını ödedi.
•
İran Rusya’ya nükleer madde nakliyatı konusunda ABD ile anlaşma yaptığına ilişkin raporları kabul etmediğini açıkladı.
•
Yunanistan’daki siyasi belirsizlik, ülkeyi Euro bölgesinde 2010 yılında olduğu gibi yeni bir borç krizine grime riskiyle karşı karşıya getirdi. •
Filistin sorunu ile ilgili çözüm önerisi
BM’den çoğunluğun desteğini alamadı. •
İran, Doğal Gaz İhraç Eden Ülkeler Forumu (GECF)’nun üçüncü toplantısının 2015 sonbaharında yapılacağını duyurdu.
•
Güney Kore, Ocak ayında iki taraflı görüşmeler yapmak üzere Kuzey Kore’ye öneri sundu.
bölgeyi Çin’in iç kısmına yakınlaştıran pek çok karayolunu hizmete açtı. 2015 yılında bölgenin karayolu uzunluğunun 2013 yılının neredeyse iki katı olan 5,000 kilometreye ulaşması beklenmektedir.
•
BM Libya’daki geniş kapsamlı savaş tehdidine karşı uyarıda bulundu.
•
Türkiye, Bakü-Tiflis-Kars (BTK)
demiryolunun 2015 yılı sonuna kadar faaliyete geçmesinin hedeflendiğini duyurdu.
•
ABD ekonomisi son 10 yıl içindeki en hızlı ekonomik büyümesini •
Sincan Uygur Özerk Bölgesi, güney
ve kuzey bölgeleri birbirine bağlayan ve E Toplum ve Kültür
•
Amerikan siyasi aksiyon komedisi
olan “The Interview” filminin ABD’de gösterimi serbest bırakıldı. Dünya liderleri film ile ilgili çeşitli yorumlarda bulundular.
•
Air Asia uçağının kalıntıları Java Denizinde bulundu. Endonezya’nın başkentinden Singapur’a doğru yola çıkan Air Asia uçağı162 yolcusuyla birlikte kalkıştan bir süre sonra Java Denizi üzerinde yol alırken gözden kaybolmuştu.
•
Hint Okyanusu’ndaki tusunami faciasında hayatını kaybedenler için Endonezya’nın Banda Aceh kasabasında bir anma töreni düzenlendi. Bı tören faciadan sonraki on yıl içinde düzenlenen törenlerin ilki niteliğini taşımaktadır.
•
Çin meteoroloji uydusu içeren bir
uzay roketi fırlattı. FengYun-2 uydusunun
meteorolojik verileri toplaması ve iletmesi düşünülmüştür.
•
Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamalarına göre Ebola virüsünden ölenlerin sayısı 8,000’e yaklaştı. Ebola ile ilgili ölüm ve vakaların ulaştığı en yüksek sayı, 3,423 ile Liberya’da gerçekleşti.
•
Papa Francis bu yılki yeni yıl mesajında özellikle tacize uğrayan çocuklar, mülteciler ve rehineleri ve Ortadoğu’da, Afrika’da, Ukrayna’da ve diğer ülkelerde şiddetten zarar görenleri gündeme getirerek gönderdi.
• Yeni yıl kutlamaları dünyanın pek çok
yerinde gündeme damgasını vurdu.
Hazırlayanlar Lidiya Parkhomchik, Hayal Ayca Simsek, Rassul Arin