dítě desiny

1
ODA BÜLTENI
BULETINI I ODËS
Yıl - Viti / Sayı - Numri : 2014/2
Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova
Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë
KEDS akademi başlıyor
Akademia e KEDS fillon punën zyrtarisht
Yabancı Yatırımlar Arttı; Türkiye Öncü Oldu
Rriten Investimet e Huaja - Turqia në rendin e parë
Kosova’da Finans Sektörü
Sektori Financiar Në Kosovë
KTTO Üyeler Meclisi Toplantısı Düzenlendi
U Realizua Mbledhja e Kuvendit të Anëtarëve të OTKT’së
2
3
Içindekiler Përmbajtja
Baslarken... Parathënie
Başlarken / Parathënie
3
Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova / Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë
4
Ekonomi Haberleri / Lajme nga Ekonomia
8
Röportaj / Intervistë
21
Odadan Haberler / Lajme nga Oda
40
Şirketlerden Haberler / Lajme nga Kompanitë
42
Şirket tanıtımı / Promovimi i Kompanisë
48
Të nderuar Anëtarë, të respektuar Biznesmenë,
Ofrojmë në vlerësimin tuaj, numrin e ri të buletinit të Odës Tregtare
Kosovaro – Turke (OTKT).
Në këtë numër te buletinit do të gjeni intervista të ndryshme me
akterët e sektorit financiar. Po ashtu do të njohtoheni lidhur me
zhvillimet ekonomike të vendit, me lajmet nga antarët, lajme nga
Oda si dhe prezantimi i njërës ndër kompanitë tona antare.
Në këtë periudhë gajtë të së cilës mundohen të shërohen plagët të
cilat shkaktoi kriza ekonomike globale, mendojmë se ekonomia e
Kosovës me potenciale të saja do të do të shënojë rritje të dukshme
në këtë drejtim. Janë ndërmarrë hapa të dukshëm sa i përket
realizimit të disa projekteve të mëdha në vend, siç janë projekti i
nergjisë, autostradës, si dhe projektet tjera fizibiliteti dhe punimet
e të cilave vazhdojnë ende. Pas përfundimit të zgjedhjeve të cilat
planifikohen të mbahen, mendoojmë që këto projekte do të fitojnë
më shumë vëmendje.
Ndërkaq, masat të cilat janë ndërmarrë nga Qeveria e Kosovës për
zhvillimin e lidhjeve investitore dhe atyre tregtare, kanë rëndësi
shumë të madhe. Përveç projekteve gjigande të nivelit global siç
janë projekti i energjisë dhe infrastukturës në vend, vlerësohen me
rëndësi të veçantë edhe prepektivat e ofruara për ndërmarrjet e
vogla dhe të mesme.
Oda Bülteni /Buletini i Odës
Kosova Türkiye Ticaret Odasının yayın organı. İki ayda bir yayınlanır.
Është botim i Odës Tregtare Kosovaro Turke. Publikohet një herë në dy muaj.
Kosova Türkiye Ticaret Odası adına imtiyaz sahibi Başkan Vekili / Në emër të Odës Tregtare
Kosovaro Turke z.Kryetar: Ahmet Mithat Milli
Değerli üyeler, Sevgili işadamları,
Yayın Koordinatörü / Koordinator i Publikimit: Esin Muzbeg
Editör ve Tercüman / Editor dhe Përkthyes: Selda Pajazit – Ahmetaj
Bu bülten Kosova Türkiye Ticaret Odası İdaresi tarafından Yayın Kurulu koordinasyonunda hazırlanmaktadır.
Ky buletin me anë të koordinimit të Redaksisë përgaditet nga Administrata e Odës Tregtare Kosovaro Turke.
Yayın Kurulu KTTO-nun İcra Kurulu Üyelerinden oluşur:
Redaksia përbëhet nga Antarët e Këshillit Ekzekutiv të OTKT-së:
Ahmet Mithat Milli – Başkan Vekili /z. Kryetar
Ayhan Demirkıran – Başkan Yardımcısı/Nënkryetar
Abdurrahman Balkız – Üye/Antarë
Ayhan Albeyoğlu – Üye/Antarë
Gökhan Hacıibrahimoğlu – Üye/Antarë
Mustafa Erdem – Üye/Antarë
Ali Hocaoğlu – Üye/Antarë
Bültende aktarılan ekonomi haberleri, şirket haberleri ve yorumlar Odanın görüşünü temsil etmez . Kaynak gösterilerek alıntı yapılır.
Lajmet ekonomike, lajme nga kompanitë dhe komentet e vendosura në buletin nuk përfaqësojnë vlerësimet dhe pikëpamjet e Odës. Mund
të përdoren citime duke u deklaruar burimi prej nga është marrë.
Mizanpaj ve Yayın / Dizajni dhe Botimi:
ASHA Sh.p.k.
Yıl - Viti / Sayı - Numri : 2014/2
Adresa: Imzot Nike Prella No. 42 Ulpianë Prishtinë – KOSOVË
Tel: + 381 38 550 100
www.kt-to.org
[email protected]
Türkçe / Shqip
Kosova Türkiye Ticaret Odası (KTTO) Bülteninin yeni sayısını
değerlendirmelerinize takdim ediyoruz.
Bu sayımızda finans sektörünün aktörleri ile söyleşilerimizi
sizlerle paylaşacağız. Ülkedeki önemli ekonomik gelişmeleri
sunup üyelerimizden haberler, Odamızdan haberler ve şirket
tanıtımı bölümlerimiz yer alıyor.
Global ölçekteki krizin toparlanma eğilimi gösterdiği bu
dönemde Kosova ekonomisinin de daha hızlı bir büyüme
potansiyeliyle ilerleyeceğini beklemekteyiz. Uzun zamandır
fizibilitesi ve altyapı çalışmaları devam eden enerji, otoyol ve
benzeri projelerin hayata geçmesi konusunda bazı adımlar
atıldı. Yapılacak seçimlerin ardından da bu projelerin ivme
kazanacağını öngörmekteyiz.
Öte yandan Kosova hükümetinin ticareti ve yatırım ilişkilerini
geliştirmek konusunda attığı adımlar önem arz ediyor. Global
ölçekteki büyük enerji ve altyapı projelerinin yanı sıra, küçük
ve orta ölçekli işletmelere sunulan perspektifler de bir o kadar
önemli görülmektedir.
Yerel partnerlerle birlikte Kosova Türkiye Ticaret Odası, Türkiye
ile ticaret ve yatırım ilişkilerinin geliştirilmesi konusunda
elinden gelen desteği verme gayretini göstermektedir. İlk
etapta KOBİ’lerin durumu ve finansmanı, akabinde de Kosova’da
iş yapma potansiyellerine ilişkin bir çalışmayı gündeme
getireceğiz.
Kosova’da iş yapma ortamı iyileştikçe, iyi fizibiliteye sahip
projelerin ve bu projeleri finanse edecek girişimcilerin de
artacağı öngörülmektedir. Gerek merkezi hükümet, gerekse
belediyeler nezdinde yapılan projeler ve çalışmalar takdirle
izlenmekte, yeni düzenleme ve reformlar da beklenmektedir.
Oda Tregtare Kosovaro Turke së bashku me partnerët lokal,
përpiqet të mbështesë dhe të kontribuojë në zhvillimin e tregtisë
dhe mardhënieve investitore me Turqinë . Gjatë ditëve në vijim do të
sjellim në rend të ditës punimet idhur me gejndjen dhe financimin
e NVM-ve, e më pas do të realizojë punimet lidhur me Potencialet e
Kosovës për Biznes.
Duke u përmirësuar mjedisi i biznesit në Kosovë, parashohim
rritjen projekteve me punime të mira fizibiliteti dhe rritjen e numrit
të sipërmarrëve për financimin e tyre. Projektet dhe punimet e
implementuara si nga ana e Qeverisë së Kosovës po ashtu edhe
nga ana e Pushtetit Lokal vlerësohen në mënyrë të lavdëruar, priten
edhe rregullime dhe reforma tjera me radhë.
Saygılarımla, / Me respekt,
Başkan V. / Z. Kryetar
Türkçe
Shqip
4
5
Devam Vazhdim
“Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova” “Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë”
“Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova” “Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë”
Kosova, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletlerinin desteğini
hep yanında buldu. AB ve ABD’nin dışında Türkiye de Kosova ile
yakın ilişkiler geliştiren ve onu destekleyen ülkelerin başında
yer aldı. Türkiye Kosova’nın hem yatırımda hem de ticarette ilk
partnerlerinden biri olmaya devam ediyor.
që nga viti 2008. Kosova gjithmonë ka gjetur afër saj mbështetjen e
Bashkimit Evropian dhe Shteteve të Bashkuara. Përveq BE-së dhe
SHBA’ve edhe Turqia ishte një prej shteteve kryesore e cila zhvilloi
marrëdhënje të ngushta me Kosovën duke e mbështetur Kosovën
bashkë me vendet e tjera. Turqia vazhdon të jetë partneri i parë i
Kosovës si në investim ashtu edhe në tregti.
KOSOVA EKONOMİSİNE GENEL BİR BAKIŞ
NJË VËSHTRIM EKONOMISË SË KOSOVËS
Kosova bağımsızlığını ilan ettiği 2008 yılında dünyada global krizin
belirmesine rağmen, ülke göreli olarak krizden daha az etkilendi.
Ekonomik büyümesi kısmen durağanlaşsa bile eksiye düşmedi.
2008 yılında 3 Milyar 940 Milyon € olan gayri safi yurtiçi hasıla
2013 yılına gelindiğinde 5 Milyar €’yu buldu. Kişi başına düşen milli
gelir de aynı oranla 2310 €’dan 2777 €’ya yükseldi. Satın alma gücü
paritesine göre yapılan hesaplamalarla 2012 yılı için Kosova’da kişi
başına düşen milli gelir 7400 € civarında idi.
Që nga pavarësia e Kosovës më 2008, pavarësisht krizës globale shteti
i Kosovës relativisht pak është prekur nga kriza. Edhe pse zhvillimi
ekonomik i vendit është stangnuar, prap se prap ekonomia e vendit
nuk është zvogëluar. Produkti i brendshëm bruto e cila në vitin 2008
ishte 3 miliardë 940 million €, në vitin 2013 u rrit në një vlerë me 5
miliardë €. Edhe Bruto Prodhimi Vendor (BPV) për kokë banori ka
shënuar rritje të njëjtë nga 2310 € në 2777 €. Sipas paritetrit të fuqisë
blerëse në vitin 2012, Bruto Prodhimi Vendor (BPV) për kokë banori në
Kosovë kishin vlerë rreth 7400 €.
Yıllar
V����
Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova
Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë
Kosova 17 Şubat 2008’de tek taraflı olarak ilan ettiği bağımsızlığının
6. Yıldönümünü kutladı. Birleşmiş Milletler’e henüz üye olamasa da
başta uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası olmak üzere
birçok uluslararası kuruluşa üye oldu; 106 ülke tarafından tanındı;
bölgesel ve uluslar arası mekanizmalara dahil oldu.
Kosova festoi 6-vjetorin e pavarësisë së saj të cilën e kishte shpallur më
17 Shkurt 2008. Kosova ende nuk është anëtare e Bashkimit Evropian,
mirëpo u bë anëtare e shumë institucioneve ndërkombëtare si Fondi
Monetar Ndërkombëtar (IMF) dhe Banka Botërore; u njoh nga 106
shtete; është përfshirë në mekanizmat rajonale dhe ndërkombëtare.
Cumhurbaşkanı Atifete Jahjaga, Amerika Birleşik Devletleri
ve Avrupa Birliği’nin desteğine teşekkür ederek, her kuruluş
yıldönümünde demokrasi ve özgürlük adına çizilen yolda
Kosova’nın bir adım daha ilerlediğini söyledi. Kosova devletinin inşa
sürecinin devam ettiğini belirten Jahjaga, hukukun üstünlüğünün
sağlanması, her alanda kalkınmış ve yolsuzluktan arınmış bir ülke
kurma hedefi için çalışmaya devam edeceklerini kaydetti. Jahjaga,
ekonomik kalkınma için yabancı yatırımcıyı çekecek iş ortamının
oluşturulması konusunda da çaba sarf edildiğini belirtti. Öte
yandan Başbakan Hashim Thaçi, Kosova’nın vizyonunun kalkınmış
demokratik bir ülke olmak olduğunu söyledi. Thaçi, dünyanın
özgür ülkeleriyle aynı ailede, komşularıyla dost ilişkiler içinde ve
uluslararası toplum karşısında tüm yükümlülüklerini yerine getiren
bir ülke olmayı hedeflediğini bildirdi.
Kosova bağımsızlığının 6’ıncı yıldönümüne, yüksek oranda işsizlik
oranı ve sosyal, ekonomik göstergelerin düşük seviyede olduğu bir
hava ile girmiş olsa bile, kutlamalar için halkın coşkusu ve umudu
büyüktü. Kosova savaştan çıkmış bir ülkeyi andırmadığı gibi,
ekonomisi de bir savaş ekonomisi görünümünden uzaklaşıyor.
Global krize rağmen 2008’den bu yana ekonomik büyümesi eksiye
düşmeyen Kosova, az da olsa istikrarlı bir büyümeyi sürdürdü.
Presidentja e Kosovës Atifete Jahjaga falënderoi Shtetet e Bashkuara
të Amerikës dhe Bashkimin Evropian për mbështetjen dhe theksoi se
në çdo përvjetor Kosova në rrugën për demokrasi dhe liri është duke
shkuar me hapa më tej. Duke theksuar se Shteti i Kosovës është në
procesin e zhvillimit Jagjaga gjatë fjalimit të saj tha se do të vazhdojnë
të punojnë për ndërtimin e një vendi ku dominon sigurimi i sundimit
të ligjit, zhvillim në të gjitha fushat dhe një shtet pa korrupsion.
Gjithashtu Jahjaga tha se janë duke bërë përpjekje për krijimin e
mjedisit të biznesit për të tërhequr investitorët e huaj me qëllim të
zhvillimit ekonomik të vendit. Në anën tjetër Kryeministri i Kosovës
Hashim Thaqi theksoi se vizioni i Kosovës është që të bëhet një shtet i
zhvilluar demokratik. Thaqi theksoi se synon që Kosova të jetë në një
familje me vendet e tjera të lira të Botës, të ketë marrëdhënje miqësore
me fqinjët e saj dhe të jetë një shtet që përmbush të gjitha detyrimet e
saj karshi bashkësisë ndërkombëtare.
Edhe pse Kosova në 6.vjetorin e saj hyri me një normë të lartë të
panunësisë dhe nivelit të ulët të pasqyrës sociale dhe ekonomike
entuziazmi dhe shpresa e popullit për festim ishte mjaft i lartë. Kosova
më nuk i ngjan një shteti të dalë nga lufta por gjithëashtu është edhe
duke u larguar edhe nga pasqyra e ekonomisë së një lufte. Pavarësisht
krizës globale Kosova sado pak ka treguar një rritje stabile ekonomike
GDP (M�l�on €)
PBB (M����� €�
K�ş� başına düşen m�ll� gel�r €
BPV €
2008
2009
2010
2011
2012
2013
3.940
4.008
4.291
4.776
4.916
5.004
2310
2311
2436
2668
2721
2777
Öte yandan ülkenin ticari açığı ekonomik gelişmenin önünde en
büyük engeli teşkil etmeye devam ediyor.
Ticari açık ihracatın artması ile kısmen azalsa bile hala çok yüksek
seviyelerde seyretmeye devam ediyor. 2013 yılında ihracatın
ithalatı karşılama oranı %12 olarak kaldı. Aşağıda Kosova İstatistik
Kurumunun verilerinden derlenen tablolarda 2012 ve 2013
yıllarına ilişkin ithalat ve ihracat rakamlarını kıyaslamalı olarak
değerlendirebiliriz.
İthalatın 2.5 Milyar € seviyelerinde olduğu Kosova’da ihracat
maalesef 300 Milyon € civarlarında kalmaya devam ediyor.
Bu büyük ticari açık, diasporadan gelen havaleler ile kısmen
kapatılıyor. Yıllık 600 Milyon € civarında bir transfer diasporadan
Kosova’ya geliyor.
Në anën tjetër deficiti tregtar i vendit po ndikon negativisht dhe po
vazhdon të krijojë pengesë mbi zhvillimin ekonomik të vendit. Edhe
pse deficiti tregtar pjesërisht është zvogëkuar si rezultat i rritjes së
eksportit ende vazhdon të mbetet në nivel shumë të lartë.
Në vitin 2013 raporti i eksportit ndaj importit mbetet të jetë 12%.
Në tabelat e mëposhtme të hartuara nga Agjencia e Statistikave të
Kosovës duke bërë krahasime midis të dhënave mund të vlerësojmë
shifrat e importit dhe eksportit për vitin 2012 dhe 2013.
Niveli i importit në Kosovë pasqyron të jetë rreth 2.5 miliardë €,
ndërsa fatkeqësisht niveli i eksportit mbetet të jetë rreth 300 milion
€. Ky deficit i lartë tregtar pjesërisht është duke u mbyllur me paratë e
dërguara nga diaspora. Një transfer vjetor me vlerë rreth 600 milionë
€ po vjen nga diaspora në Kosovë.
Türkçe
Shqip
Ilkokul
��������
6
7
Devam Vazhdim
Devam Vazhdim
“Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova” “Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë”
Kosova’nın 2012 - 2013 Ocak - Aralık İthalatı (‘000)€
Importi i Kosovës për vitet 2012 – 2013 Janar – Dhjetor (‘000) €
Ülkeler
Shtetet
2012
2013
� �eğ��me
% Ndr��h���
1
İtalya
Ita��a
71.351
74.364
4,2
2
Arnavutluk
Sh����r�a
40.179
43.800
9
7,1
3
H�nd�stan
I�d�a
22.920
28.953
26,3
2,4
4
Makedonya
�a�ed���a
26.342
26.162
-0,6
-35,2
5
Karadağ
�a�� � ��
16.627
17.401
4,6
12,4
6
��r��stan
S�r��a
14.918
14.334
-3,9
33,9
7
Almanya
G�er�a��a
14.880
10.990
-26,1
0,5
8
Türk�ye
T�r��a
11.376
7.395
-34,9
9
İsv��re
����ra
15.133
7.209
-52,3
10
Avusturya
A��tr�a
4.362
6.328
45
İLK 10 ÜLKE
10 SHTETET E PARA
238.088
236.936
-0,4
276.100
293.919
6,4
Ülkeler
Shtetet
2012
2013
� �e���me
% Ndr�sh���
1
�ır��stan
S�r��a
278.379
285.233
2,4
2
Almanya
G�er�an�a
303.722
252.831
-16,7
3
İtalya
Ita��a
213.353
228.599
4
Türk�ye
T�r��a
199.837
204.691
5
Makedonya
�a�edon�a
286.123
185.185
6
��n
K�na
159.683
179.590
7
Yunan�stan
Gre��a
109.005
145.977
8
Arnavutluk
Sh����r�a
109.824
110.463
9
Bosna Hersek
Bosna Hercego��na
10
-2
83.536
85.286
Hırvat�stan
Kroac�a
72.013
73.356
1,8
İLK 10 ÜLKE
10 SHTETET E PARA
1.817.225
1.749.461
-3,7
2.507.609
2.450.363
-2,2
TOPLAM
GJITHSEJ
Kosova’nın 2012 - 2013 Ocak - Aralık İhracatı (‘000)€
Eksporti i Kosovës për vitet 2012 – 2013 Janar – Dhjetor (‘000) €
Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu / Burimi: Agjencia e Statistikave të Kosovës
Ticaret verilerinin yanı sıra Kosova’ya gelen doğrudan yabancı
yatırımlar da Kosova’nın kalkınması için oldukça önemli bir
yere sahip. Kosova hükümetinin beklediği seviyede bir yabancı
yatırımın olmamasına rağmen, yapılan bazı iyileştirmeler ile belli
bir seviye korundu. Kosova Merkez Bankasının verilerine göre
Kosova’ya giren doğrudan yabancı yatırımlar şöyle:
TOPLAM
GJITHSEJ
Kaynak: Kosova İstatistik Kurumu / Burimi: Agjencia e Statistikave të Kosovës
Bashkë me të dhënat e tregtisë, edhe investimet e huaja direkte në
Kosovë zënë një vend shumë të rëndësishëm për zhvillimin ekonomik
të vendit. Edhe pse deri tash nuk pati investime të huaja në nivelin e
pritur nga Qeveria e Kosovës, me disa përmirësime të realizuara prap
se prap u ruajt një nivel i caktuar i investimeve.
Sipas të dhënave të Bankës Qëndrore investimet e huaja direkte në
Kosovë janë pasqyruar më poshtë në tabelë:
Ülkeler / Shtetet
M�lyon € / M�l�on� �
1
Almanya / Gjermanıa
388.4
2
Büyük Br�tanya / Brıtanıa E Madhe
304.2
3
Türk�ye / Turqia
221.6
4
Slovenya / Sllovenıa
219.3
5
İsv�çre / Zvicra
205.9
6
Avusturya / Austrıa
150.8
7
Arnavutluk / Shqiperia
103.1
8
ABD / SHBA
72.7
9
Hollanda / Holanda
67.3
10
Fransa / Franca
31.6
İLK 10 ÜLKE / 10 SHTETE E PARA
1,764.9
TOPLAM / GJITHSEJ
2,286.5
“Bağımsızlığının Altıncı Yılında Kosova” “Kosova në 6. Vjetorin e Pavarësisë”
TÜRKİYE İLE İLİŞKİLER
MARRËDHËNJET ME TURQINË
Kosova ile Türkiye’nin iyi düzeyde olan siyasi ve kültürel ilişkileri,
ekonomik ilişkilerle de pekişiyor. Kosova devleti için devasa yatırım
projelerinden olan otoyol, havalimanı inşaatı, enerji dağıtımı ve
tedariki ihaleleri Türk şirketleri tarafından veya onların içinde
bulunduğu konsorsiyumlar tarafından alındı. Başarıyla inşatları ve
devirleri gerçekleşen bu projelerin yanı sıra Türk şirketleri, enerji
ve otoyol gibi diğer projelerde de yer almaya hazır olduklarını
gösterdiler.
Marrëdhënjet e mira politike dhe kulturore midis Kosovës dhe Turqisë
po vazhdojnë të forcohen edhe më tepër me marrëdhënjet ekonomike
midis dy vendeve. Projektet gjigande investive për shtetin e Kosovës si
ajo e autostradës, ndërtimi i aeroportit, si dhe tenderet për furnizim
me energji elektrike janë marrë nga kompanitë turke apo nga
konsorciumet brenda të cilave gjenden këto kompani turke. Përveq
përfundimit të suksesshëm të ndërtimit dhe transferimit të projekteve
kompanitë turke gjithëashtu treguan gadishmërinë për të marrë
pjesë edhe në projekte të tjera si ato të ndërtimtarisë dhe autostradës.
Özel sektörün bu yoğun ilgisi, devletlerarası bazı anlaşmaların
yapılmasıyla da pekişti. Kosova ile Türkiye arasında Yatırımların
Korunması ve Karşılıklı Teşviki Anlaşması, Ekonomik İşbirliği
Anlaşması, Gümrük Konularında İşbirliği ve Karşılıklı Yardım
Anlaşması, Karayoluyla Uluslar arası yük ve Yolcu Taşıma Anlaşması,
Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması ve Serbest Ticaret
Anlaşması imzalandı.
Türkiye hem ticarette hem de yatırımda Kosova ile işbirliği yapan
ilk ülkelerin başında geliyor. 2013 yılında Kosova’nın 204 Milyon
€ ile 4. ticari partneri olan Türkiye, yatırımda ise 2013 yılı birincisi
oldu. Merkez Bankasının verilerine göre toplamda 221,6 Milyon
€’luk yatırım ile Türkiye 3. Sırada yer alıyor.
Türkçe
Shqip
Ky interesim intensiv i sektorit privat u forcua edhe më tepër me
realizimin e disa marrëveshjeve midis dy shteteve. Deri më tani midis
Kosovës dhe Turqisë u nënshkruan këto marrëveshje: marrëveshja
për promovimin reciprok dhe mbrojtjen e investimeve, marrëveshja
e bashkëpunimit ekonomik, marrëveshje për bashkëpunim dhe
ndihmë reciproke në çështjet doganore, marrëveshja e transportit
ndërkombëtar rrugor të udhëtareve dhe mallrave, marrëveshja mbi
parandalimin e tatimit të dyfishtë dhe marrëveshje e tregtisë së lirë.
Turqia është në mesin e shteteve të para e cila bashkëpunon me
Kosovën si në aspektin e tregtisë ashtu edhe në atë të investimit.
Në vitin 2013 Turqia me 204 milionë € pasqyrohet të jetë partneri i
4.tregtar i Kosovës, ku për vitin 2013 në investim zuri vendin e parë.
Sipas të dhënave të Bankës Qëndrore Turqia me investime me një
vlerë prej 221,6 milionë € renditet në vendin e tretë.
8
9
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kosova 1.55 Milyar Avro Dış Borç İle
Kosova me 1.55 Miliard Borxh të Jashtmë
03 Ocak 2014 – Kosova Merkez Bankası raporuna göre Kosova’nın
brüt dış borcu kamu ve özel sektör olmak üzere 2013 Eylül ayının
sonunda 1.55 milyar avro’ya ulaştığı bildirildi. Kamu borcunun
özel sektör borcuna oranla (toplam borcun %25) daha düşük
olduğu açıklandı. Merkez Bankasına göre kamu dış borcu 387.8
Milyon avro’dur, 324,6 milyonluk kısmı Hükümetin dış borcunu
kapsamaktadır. Bu değer geçen döneme göre 6.5 milyon avro
düştüğü tespit edildi.
03 Janar 2014 – Banka Qendrore e Kosovës (BQK) ka raportuar se
borxhi i jashtëm bruto i Kosovës, i cili përfshin borxhin privat dhe
borxhin publik, në fund të Shtatorit 2013 kishte arritur vlerën 1.5
miliard euro.Borxhi publik në krahasim me borxhin privat (total.
25%) ka një pjesëmarrje të ulët në gjithsej borxhin e jashtëm bruto.
Sipas Bankës Qëndrore borxhi i jashtëm publik është 387.8 Milion
euro, ndërkaq vlera 324,6 Milion përbënë borxhin e Jashtëm të
Qeverisë së shtetit. Duke krahasuar me vitin paraprak, raportohet se
kjo vlerë ka shënuar rrënje në 6.5 Milion euro.
PTK Özelleştirme süreci başarısızlıkla
sonuçlandı
Dështon Procesi i Privatizimit të PTK-s
03 Ocak 2014 – Kosova Parlamentosu, PTK sürecinin
özelleştirilmesine ilişkin raporu onaylamayarak sürecin
başarısızlıkla sonuçlanmasına neden oldu. Hükümet ile
muhalefet arasındaki uzlaşmazlık nedeniyle Parlamento bu
konuyu onaylamak üzere toplanmadı. Özelleştirme anlaşmasının
imzalanması için 30 Aralık 2013 olan son gün geçti ve herhangi bir
erteleme olmaksızın PTK varlıklarının %75’inin özelleştirilmesine
ilişkin süreç başarısızlıkla sonuçlanmış oldu.
03 Janar 2014 – Parlamenti i Kosovës, duke mos aprovuar raportin
lidhur me procesin e privatizimit të PTK-s shkakton dështimin e të
këtij procesi. Për shkak të mosmarrëveshjeve në mes të Qeverisë
dhe opozitës, Parlamenti nuk arriti të mbledhet për të aprovuar këtë
qështje. Pas kalimit të datës 30 Dhjetor 2013 e cila ka qenë data e
fundit e mundshme për nënshkrim të kësaj kontrate, duke mos u bërë
asnjë zvarritje tjetër procesi i privatizimit të 75% të aksioneve të PTK
është përbyllur me dështimin e këtij procesi.
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Maliye Bakanı Besim Beqaj, PTK’nın özelleştirme sürecinin sonuç
vermemesi nedeniyle 2014 yılı için öngörülen projelerde bire
aksaklık olmayacağını Priştine – Üsküp otoyol projesinin de inşa
edileceğini söyledi.
Öte yandan PTK’nın %75’nin özelleştirme sürecinin başarısız
bir şekilde sonuçlanmasının ardından ihaleyi kazanan “Axos
Capital” Şirketi Kosova Hükümetinin aldığı karara tepki gösterdi.
ACP Axos Capital şirketin yetkili kişisi Jan Budden özelleştirme
süreci sırasında meydana gelen aksamaların, ertelemelerin ve
sonuç alınamamalarından dolayı Kosova Hükümetinin sorumlu
olduğunu dile getirdi. AXOS şirketi Kosova Hükümeti tarafından
bütün bu ani ve nedensiz kararların kabul edilemez ve uluslararası
hukuk standartlarına aykırı olduğunu ileri sürdü.
Ministri i Fınancave Besim Beqaj, bëri të ditur se nuk do të këtë
zvarritje të projekteve të parapara në vitin 2014 për shkak të dështimit
të privatzimnit të PTK-s, I cili përkujtoi projektin e ndërtimit të
autostradës Prishtinë – Shkup.
Në anën tjetër, pas dështimit të procesit të privatizimit të 75% të
aksioneve të PTK-s, Kompania fituese i tenderit “Axos Capital” reagoi
kundër vendimit të Qeverisë së Kosovës.Përfaqësuesi i Kompanisë
ACP Axos Capital – Jan Budden reagoi duke theksuar se zvarritjet e
shkaktuara gjatë procesit të privatizimit, mos arritja në përfundime
janë përgjegjësi e Qeverisë së Kosovës. Kompania AXOS bëri të ditur
se vendimet e paarsyeshme dhe të papritura të arrituar nga Qeveria
e Kosovës janë të papranueshme dhe janë në kundërshtim me
standardet e ligjeve ndërkombëtare.
Yılın en Büyük Enerji Projesi
“Kosova e Re”
Projekti më i Madh i Energjisë
“Kosova e Re”
05 Ocak 2014 – Kosova Ekonomi Kalkınma Bakanı Fadil Ismaili
2014 yılı için enerji alanında termik santral inşaatı olan “Kosova e
Re” projesinin en büyük proje olma özelliğini taşıdığını açıkladı.
Yıl içinde üç konsorsiyumdan tekliflerin ulaşmasını bekledikleri
ifade eden Ismaili, Mart – Nisan ayları arasında tekliflerin sunumu
için duyuruyu ilan edeceklerini bildirdi. İhalede kısa listeye kalan
3 konsorsuyum şöyle idi:
05 Janar 2014 – Projekti më i madh për vitin 2014 në fushën e
energjetikës do të jetë ndërtimi i Termocentralit ”Kosova e Re”, ka
thënë ministri i Zhvillimit Ekonomik, Fadil Ismaili. Ministri Ismaili
duke bërë të ditur se brenda vitit pritet të arrijnë ofertat nga tre
konsorciumet e parakualifikuara, lajmëroi se brenda periudhës
kohore Mars – Prill 2014do të bëjë prezantimin e ofertave të
parashtruara. 3 Konsorciumet e listës së ngushtë janë:
Adani Power / PT Adani Global konsorsiyumu Hindistan –
Endonezya
Park Holding – Türkiye
PPC / ContourGlobal LLP konsorsiyumu Yunanistan ve büyük
Britanya/ABD
Adani Power / PT Adani Global konsorsiyumu Indi – Indonezia
Park Holding – Turqi
PPC / ContourGlobal LLP konsorciumi Greqis dhe Britani e Madhe/
SHBA
Türkçe
Shqip
10
11
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kosova Dünya Ticaret Örgütüne (WTO)
Mesafeli Duruyor
Kosova e Distancuar me Organizatën
Botërore të Tregtisë (WTO)
Kosova ile Arnavutluk Arasında Tarım Anlaşması
Gündemde
Paralajmërohet Mrrëveshja për Bujqësi në mes
të Kosovës dhe Shqipërisë
08 Ocak 2014 – Kosova hükümeti, Dünya Ticaret Örgütü Üyeliği
için tüm hazırlıkların yapılmasına rağmen henüz uygulamaya
girmediğini açıkladı. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Departman
Müdür Vekili Blerim Ahmeti’ye göre Dünya Ticaret Örgütüne
üye olma yönünde hazırız; ancak bu bir zorunluluk değil, ülke
olarak ekonomik kalkınma sürecinde olduğumuz için şu aşamada
Dünya Ticaret Örgütüne üye olunması çok avantajlı durmuyor.
Diğer taraftan geçen yılın sonlarına doğru Dünya Ticaret Örgütü
159 üye ülkenin temsilcileri arasında küresel ticareti teşvik etmeyi
amaçlayan bir anlaşmaya mutabık olduklarını açıkladı. Anlaşma
üye ülkelerin gümrük işlemlerinin basitleştirilmesi ile ticareti
kolaylaştırma konularını kapsıyor.
08 Janar 2014 – Qeveria e Kosovës, bëri të ditur se edhe pse janë
bërë të gjitha para përgaditjet për Anëtarësimin e Kosovës në
Organizatën Botërore të Tregtisë ende nuk janë ndërmarrë hapa për
konkretizimin e saj. Blerim Ahmeti, Zv. Drejtori i Departamentit të
Tregtisë nën Ministrinë e Tregtisë dhe Industrisë, duke bërë të ditur
gadishmërinë lidhur me antarësimin në Organizatën Botërore të
Tregtëisë, shtoi se nuk jemi të detyruar për këtë anëtarësim sepse
jemi një shtet që gjendemi në një periudhë të zhvillimit ekonomik
dhe në këtë fazë nuk do të kemi shumë avantazhe me antarësimin
në Organizatën Botërore të Tregtëisë. Ndërkaq gjatë fundit të vitit
të kaluar Organizata Botërore e Tregtëisë bëri të ditur se bashkë
me përfaqësuesit e 159 shteteve anëtare janë dakorduar lidhur me
përpilimin e një marrëveshjeje e cila ka për qëllim nxitjen e tregtisë
globale. Kjo marrëveshje përmban në vete qështjet lidhur me
thjeshtëzimin e procedurave doganore dhe lehtësimin e tregtisë të
antarëve brenda organizatës.
13 Ocak 2014 – Arnavutluk Tarım Bakanı Edmond Panariti, iki
ülke hükümetlerinin yapacağı bir sonraki toplantıda Kosova ile
Arnavutluk arasında tarımcılık alanında işbirliğini öngören bir
anlaşmanın imzalanabileceğini söyledi. Panariti, akabinde de gıda
güvenliği konusunda bir anlaşmanın olabileceğini duyurdu. İki
ülkenin ortak hükümet toplantılarının ikincisinin Haziran ayında
Vlora’da yapılması planlanıyor.
13 Janar 2014 - Ministri i Bujqësisë, Zhvillimit Rural dhe
Administrimit të Ujërave të Shqipërisë, Edmond Panariti ka deklaruar
se parashikohet që në mbledhjen e radhës së dy qeverive, mund të
nënshkruhet një marrëveshje për fushën e bujqësisë. Panariti, po
ashtu paralajmëron marrëveshje edhe për standardet e sigurisë
së ushqimit. Mbledhja e radhës në mes të këtyre dy Qeverive
planifikohet të realizohet gjatë muajit Qershor, në Vlorë
Bechtel & Enka Priştine - Üsküp Otoyolunu İnşa
Edecek
Bechtel & Enka do ta ndërtojë autostradën
Prishtinë – Shkup
14 Ocak 2014 - Amerikan ve Türk konsorsiyumu Bechtel &
Enka, Kosova ile Arnavutluğu birbirine bağlayan otoyolu
tamamladıktan sonra Priştine Üsküp otoyolunu da inşa edecek.
Bakanlardan oluşan komisyon toplantısında en iyi teklifin bu
konsorsiyum tarafından verildiği açıklandı. Koridor 6 olarak
adlandırılan otoyolun 600 Milyon €’luk bir maliyet ile 42 ayda
tamamlanması hedefleniyor. İhalede 756 milyon € teklif veren
“Cooperativa Muratori and Cementisti, C.M.C. di Ravenna & Doğuş
(CD)” konsorsiyumu ise ikinci oldu.
14 Janar 2014 – Pas përfundimit të autostradës e cila lidh Kosovën
me Shqipërinë, Konsorciumi Amerikano – Turk Bechtel & Enka
do të ndërtojë edhe autostradën Prishtinë – Shkup. Është bërë e
ditur se në mbledhjen e Komitetit Drejtues Ndërministror oferta e
këtij konsorciumi është vlerësuar si oferta më e mirë ndër të tjerat.
Kohëzgjatja e ndërtimit të Rrugës 6 është planifikuar të zgjasë
42 muaj me kosto prej 600 Milion euro. ndërsa Konsiorciumi i
“Cooperativa Muratori and Cementisti, C.M.C. di Ravenna & Dogus
(CD)”, është renditur i dyti me ofertën financiare.
Yabancı Yatırımlar Arttı; Türkiye Öncü Oldu
Rriten Investimet e Huaja; Turqia në rendin e
parë
14 Ocak 2014 – Sanayi ve Ticaret Bakanlığının verilerine göre 2012
yılına kıyasla 2013 yılında hem yabancı şirketler hem de yabancı
yatırımlar arttı. Yatırım ajansı Başkanı Valdrin Lluka, 2013’ün
3 çeyreğinde yabancı yatırımların miktarı bir önceki yılın aynı
dönemine göre % 15 artarak 205 Milyon € olarak gerçekleştiğini
açıkladı. Söz konusu artışın yabancı yatırımcı anlamında pozitif
bir artış olduğu dile getirildi. İlgi çekici yatırımlar arasında
gayrimenkul, inşaat, enerji ve finans sektörü yer almaktadır. 2013
yılında önemli ve dominant yatırımlar arasında ülke olarak Türkiye
birinci sırada yer aldı. Diğer ülkeler sırasıyla Almanya, İsviçre,
Arnavutluk ve İngiltere olarak sıralandı.
14 Janar 2014 – Sipas të dhënave të Tregtisë dhe Industrisë,
krahasuar me vitin 2012, në vitin 2013 kompanitë dhe investimet e
huaja kanë shënuar rritje në Kosovë. Valdrin Lluka, Kreu i Agjencionit
për Promovimin e Investimeve në Kosovë thotë se nga muaji janar
deri në shtator të vitit 2013 vlera e investimeve ka arritur në 205
milionë euro, apo 15 % më tepër krahasuar më periudhën e njëjtë
të vitit të kaluar Lluka thotë se ky është lajm pozitiv rritjen e shumës
së investimeve të huaja. Turqia ka dominuar sa i përket investimeve
të rëndësishme të realizuara në Kosova gjatë vitit 2013. Ndërkaq
shtetet tjera renditen si: Gjermania Zvicra, Shqipëria dhe Anglia.
Mevduatın Yaklaşık %48’i Vadeli
48% të Depozitave janë të Afatizuara
08 Ocak 2014 – Kosova Merkez Bankası Ticari Bankalarda müşteri
mevduatlarının değerlerinin %2.36 Milyar avroya ulaştığını
açıkladı. Mevduatın yaklaşık %48’i vadeli mevduat olarak
duruyor. Kredilerin mevduata oranı ise %76 seviyelerinde…
Merkez Bankasının verilerine göre Kosova’da finans sektörü
kârlı yatırımlardan birini oluşturmaya devam ediyor. Kasım 2013
tarihine kadar ticari bankaların kârı 23.6 Milyon avro idi. Geçen
yılın aynı dönemine oranla %14.3’lük bir artış söz konusu. Öte
yandan ticari bankaların sermayesi 251.1 milyon avro’ya ulaştı.
2012’nin Kasım ayı ile karşılaştırıldığında sermaye %3.4 oranında
arttı.
08 Janar 2014 - Banka Qendrore e Kosovës (BQK) ka njoftuar se
depozitat e klientëve në bankat komerciale janë rritur në vlerën 2.36
miliardë euro. Rreth 48% të depozitave janë të afatizuar. Ndërsa
raporti i kredive ndaj depozitave mbetet në nivelin 76 për qind.
Sipas të dhënave të Bankës Qëndrore, Sektori financiar në Kosovë
vazhdon të jetë njëra ndër investimet fitimprurëse . Fitimi i bankave
komerciale deri në muajin Nëntor 2013 shënoi vlerën 23.6 milionë
euro. Krahasuar me periudhën e njëjtë të vitit paraprak, fitimi është
rritur për 14.3 %. Ndërkaq, Kapitali i bankave komerciale arriti në
251.1 milionë euro. Krahasuar me Nëntorin e vitit 2012, kapitali u rrit
me 3.4 për qind, ka njoftuar BQK-ja.
Serbest Ticaret Üretim Olmadan Anlamsız
Trergtia e Lirë nuk ka efekt pa prodhim
08 Ocak 2014 – Kosova Merkez Bankası Ticari Bankalarda müşteri
mevduatlarının değerlerinin %2.36 Milyar avroya ulaştığını
açıkladı. Mevduatın yaklaşık %48’i vadeli mevduat olarak
duruyor. Kredilerin mevduata oranı ise %76 seviyelerinde…
Merkez Bankasının verilerine göre Kosova’da finans sektörü
kârlı yatırımlardan birini oluşturmaya devam ediyor. Kasım 2013
tarihine kadar ticari bankaların kârı 23.6 Milyon avro idi. Geçen
yılın aynı dönemine oranla %14.3’lük bir artış söz konusu. Öte
yandan ticari bankaların sermayesi 251.1 milyon avro’ya ulaştı.
2012’nin Kasım ayı ile karşılaştırıldığında sermaye %3.4 oranında
arttı.
13 Janar 2014 – Kapacitetet e pamjaftueshme të prodhuesve Kosovarë
kanë bërë që marrëveshjet tregtare të arritura të jenë gati pa ndonjë
efekt pozitiv. Ekspertët e ekonomisë të cilët kanë bërë këtë vlerësim,
kanë bërë të ditur se edhe marrëveshja e nënshkruar me CEFTA-n e
cila është nënshkruar me anë të iniciativës së Bashkimit Evropian,
shpeshherë hasë në shkelje nga ana e Anëtarëve të vet. Ndërkaq në
mes të Kosovës dhe Turqisë është nënshkruar marrëveshja për tregëti
të lirë. Sipas Odës Amerikane, në rast se Kosova arrinë të nënshkruan
Marrëëveshjen për Stabilizim dhe Asociim, vlerësohet se Kosova do
të fitojë qasje të pakufizuar në tregun e BE-së, por përderisa Kosova
nuk ka prodhim kjo qasje do të jetë e kufizuar.
Ndërsa Instituti Riinvest konsideron se hapi i parë që do të duhej ta
bënin institucionet e Kosovës karshi mbledhjes më të madhe të të
hyrave është minimizimi i ekonomisë së paligjshme.
Türkçe
Shqip
12
13
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Hükümet IMF ile Yeni Görüşmelere Başlıyor
Qeveria fillon takimet e radhes me IMF
15 Ocak 2014 - Maliye Bakanı Besim Beqaj, IMF’nin öncül ve
ardıl Kosova şefleri Johannes Wiegand ve Jacques Alian-Miniane
görüştü. Görüşmede Kosova için yeni bir IMF programı konusu da
ele alındı. 2013 yılının başarılı bir yıl olduğunu belirten Beqaj, 2014
yılında hükümetin yapmayı planladığı reformlar konusunun ele
alındığını belirtti. IMF ile işbirliğinin devam edeceği dile getirilen
toplantıda, IMF’nin yeni programı için görüşmelerin Şubat ayında
başlayabileceği kaydedildi.
15 Janar 2014 – Ministri i Financave Besim Beqaj takoi shefat e
IMF –s me Johannes Ëiegand, shefin në shkuarje të misionit dhe
me Jacques Alian-Miniane , shefi i ri i misionit për Kosovë. Në këtë
takim u diskutua fillimi i bisedimeve për një program të ri ndërmjet
Kosovës dhe IMF-s. Ministri Beqaj informoi përfaqësuesit e IMF-së
për përmbylljen me sukses të vitit 2013, si dhe për një sërë çështjesh
me interes, që lidhen me reformat e Qeverisë për vitin 2014. Në
mbledhjen ku është bërë zotimi për vazhdimin e bashkëpunimit
edhe në të ardhmen, u diskutua edhe mundësia që në muajin Shkurt
të fillohet me diskutimet për një program të ri për periudhën e
ardhshme.
Kosova – Arnavutluk İşbirliği Ticareti
Kolaylaşıyor
Bashkëpunimi Kosovë – Shqipëri
Ndihmon Tregtinë
15 Ocak 2014 – Kosova ile Arnavutluk hükümetlerince imzalanan
ve iki ülke arası ticari ilişkilerin kolaylaştırılması için prosedürlerin
hafifletilmesini öngören anlaşmadan olumlu sonuçlar bekleniyor.
Uzmanlara göre bu anlaşmayla geçtiğimiz yıllarda ticari engel
olarak öne çıkan prosedürler kalkacak. Her iki ülkenin üreticileri
anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle piyasanın da iyileşeceğini
umuyor. Kosova ile Arnavutluk arasında 2012 yılına kıyasla 2013’te
ticaret hacmi de artmıştı. Kosova gümrüklerinin verilerine göre,
2012 yılında Arnavutluğa olan ihracatımız 26 Milyon € iken,
2013’te bu rakam 60 Milyon €’ya çıktı. Arnavutluk’tan ithalat ise
105 milyon €’dan 110 Milyon €’ya çıktı.
15 Janar 2014 – Marrëveshja e nënshkruar në mes të Kosovës dhe
Shqipërisë e cila parashihet të lehtësojë procedurat dhe lidhjet
tregtare në mest ë dy shteteve pritet të japë rezultate pozitive.
Sipas ekspertëve me anë të kësaj marrëveshjeje do të eliminohen
procedurat të cilat ishin bariera tregtare gjatë viteve që lam pas.
Prodhuesit e të dy shteteve shpresojnë që me hyrjen në fuqi të kësaj
marrëveshjeje edhe tregu do të shërohet. Në vitin 2013 krahasuar
me vitin 2012 vëllimi i tregtisë në mes të Kosovës dhe Shqipërisë ka
shënuar rritje të dukshme. Sipas të dhënave të Doganës së Kosovës,
në vitin 2012 eksporet e realizuara në Shqipëri të cilat ishin 26
Milion € në vitin 2013 kjo vlerëq shënoi rritje në 60 Milion €. Ndërsa
importet nga Shqipëria nga 105 Milion € kanë shënuar rritje me vlerë
110 Milion €.
Trepça Ciddi Bir Yatırımla Kazandırabilir
Me Investime Serioze Trepça Mund të
Sjellë Përfitime
20 Ocak 2014 – Trepça madenleri hakkında yapılan bir fizibiliteye
göre ciddi bir yatırım ile Trepça madenlerinden nihai ürün olarak
altın, gümüş, çinko ve kurşunun elde edilmesi sonucu devlete
de ciddi kazanımlar getireceği değerlendirildi. Ancak uzmanlara
göre Trepça’nın öncelikle alacaklılar meselesi ve Sırbistan’ın
müdahalesinden kurtulması lazım.
Öte yandan Kosova Özelleştirme Ajansı (AKP), kendi yönetimi
altında olan Trepça maden işletmelerinin, profesyonelce yönetimi
için Kasım 2013’te ihaleye çıktı. 04 L – 035 no’lu Belirli Şirketlerin
ve Onların Varlıklarının Yeniden Yapılandırılması Yasası (Ligji për
riorganizimin e ndërmarrjeve të caktuara dhe pasurisë së tyre)
çerçevesinde yapılan ihale ile Profesyonel Hizmet Alımı ile şirketin
yönetim görevlerinin başarılı bir şekilde yapılması hedefleniyor.
20 Janar 2014 – Sipas të dhënave të arritura bazuar në një studim
fizibiliteti, vlerësohet se me anë të një investimi serioz, Trepca me
prodhimin e produkteve finale të minierave si ari, argjend, zink apo
plumb mund t’i ofroj Qeverisë përfitime serioze. Por, sipas ekspertëve
paraprakisht Trepça duhet të lirohet nga kreditorët dhe ndërhyrjet e
Sërbisë.
Ndërkaq, Agjencia e Privatizimit të Kosovës (AKP) ka shpallur një
tender në Nëntor të vitit 2013 për menaxhimin e Trepçës në mënyrë
profesionale e cila është nën menaxhimin e tij. Me anë të tenderit
të shpallur në bazë të Ligjit për riorganizimin e ndërmarrjeve të
caktuara dhe pasurisë së tyre / nr. 04 L – 035, synohet që ndërmarrja
të arrijë Shërbimin dhe menaxhimin e suksesshem dhe profesional.
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kosova Özelleştirme Ajansı bu uluslar arası ihaleye 40 kadar
firmanın ilgi gösterdiğini ve 9 firmanın teklif verdiğini açıkladı.
İhaleyi kazanacak olan şirketin, 04 L – 035 no’lu yasa ve
ilgili mevzuat çerçevesinde Trepça’nın canlandırılması için
yeniden yapılandırılması planını hazırlanması ve alacaklılar ile
mahkemenin (Kosova Yüksek Mahkemesi Özel Dairesi) onayına
sunması bekleniyor. Bu ihale özelleştirme ihalesi olmadığı gibi
tasfiyeyi de öngörmemektedir.
Yeniden yapılandırma planı şu ana konulara odaklanıyor:
- Şirketin iş yapan birimleri dikkate alınarak analitik bir çalışma ile
alternatif yeniden yapılandırmaların değerlendirilmesi
- Alacaklıların talepleri dikkate alınarak, geçerli görülen taleplerin
karşılanması için somut stratejilerin hazırlanması
- Yeniden yapılandırmaya ilişkin nihai planın sunumu ve bunun
Alacaklılar Komisyonu ile Kosova Yüksek Mahkemesi Özel Dairesi
önünde gerekçelendirilmesi
- Yeniden Yapılandırma genel planının uygulama esaslarının
anlatımı, gerekli görülen kararların ve önerilerin alınması ve
bunların gerekçelendirilmesi.
AKP-ja ka raportuar se për këtë tender nderkombëtar kanë shprehur
interesim rreth 40 kompani, ndërkaq 9 prej tyre kanë ofruar ofertat e
tyre. Ndërmarrja e cila do të fitojë tenderin në fjalë, në bazë të ligjit të
përcaktuar do të jetë i obliguar që për ringjallen e Trepqës të formojë
plane për ristrukturimin e saj dhe këtë planifikim t’ua prezantojë
Kreditorëve dhe Gjykatës (Gjykata Supreme – Dhoma e Veçantë) për
aprovim. Ky tender nuk është as tender i privatizimit e as i likuidimit.
Planifikimi për Ristrukturim Fokusohet në këto qështje Kryesore:
- Duke u marrë parasyshë njësitë e ndërmarrjes të bëhet një punim
analitik dhe sërish të bëhet rivlerësimi i alternativave për ristrukturim;
- Duke u marrë parasyshë kërkesat e kreditorëve, të përgaditet një
strategji konktrete për plotësimin e kërkesave të arsyeshme ;
- Prezantimi i palnit përfundimtar lidhur me ristrukturim dhe
justifikimi i saj para Komisionit të Kreditorëve dhe para Gjykatas
Supreme – Dhoma e Veçantë;
- Sqarimi lidhur me zbatimin e planit të përgjithshëm për ristrukturim,
në rast nevoje marrja e vendimeve, rekomandimeve dhe justifikimi i
tyre.
Kosovalıların Tasarrufu Yaklaşık 2.5 Milyar € Kursimet e Kosovarve rreth 2.5 Miliard €
26 Ocak 2014 – Merkez Bankası Başkanı Bedri Hamza, 2013 sonu
itibariyle Kosova’daki mevduat tasarruflarının bir önceki yıla göre
%7,6 artarak 2 Milyar 411 Milyon €’ya ulaştığını açıkladı. Ülkenin
genel ekonomik durumu dikkate alındığında bu tasarrufun fazla
olduğu değerlendirildi. Ortalama maaşın 300 – 400 € olduğu bir
ülkede bu tasarrufun mümkün olamayacağı belirtilerek, maaş
dışında diasporadan gelen gelirlerin tasarrufa katkı sağladığı
kaydedildi. Uzmanların bir kısmı, yüksek tasarrufun olumlu
olduğunu ve bunun kredi faizlerinin düşmesine neden olacağını
söylerken, bazıları da Kosova’da yatırım için uygun ortam
olmadığından dolayı sermayenin tasarruf olarak biriktiğini öne
sürdü.
26 Janar 2014 – Në fund të vitit 2013, vlera e kursimeve apo
depozitave të klientëve në Kosovë në karahsim me vitin e kaluar duke
shënuar rritje prej 7.6 % ka arritur në 2 miliardë e 441 milionë euro, ka
bërë të ditur guvernatori i Bankës Qendrore të Kosovës, Bedri Hamza.
Duke u marrë parasyshë gjendja e përgjithshme ekonomike e cila
mbretëron aktualisht në vend vlerësohet se kjo vlerë e kursimit është
vlerë e lartë. Duke theksuar se në një vend ku paga mesatare është
300 – 400 € në muaj është e pamundur të kursehet me këtë vlerë, Ai
theksoi se përveç pagave mujore të ardhurat nga diaspora mund të
jenë një burim i atyre parave të kursyera. Një pjesë e ekspertëve, duke
vlerësuar kursimin e lartë si pozitive, dhe rezultimin e saj në norma
më të ulta të kredisë, disa ekspertë të tjerë mendojnë se qytetarët nuk
janë të sigurt të bëjnë biznes në këtë klimë të tillë biznesi dhe gjëja
më e lehtë është që paratë të ruhen në bankë
Kayıtdışı Ekonomi ile Mücadele
Luftimi me Ekonominë Joformale
27 Ocak 2014 – Kosova kayıtdışı ekonomi, para aklama, terörün
finansmanı ve mali suçlar konusunda mücadele için 2014 – 2018
yılı ulusal strateji planını hazırlıyor. Maliye Bakanlığı tarafından
hazırlanan plan, görüşülmek üzere hükümete sunuldu. Maliye
Bakanlığı söz konusu planın ilgili bakanlık, Avrupa Birliği ve sivil
toplum desteğiyle oluşturulduğunu belirtti.
27 Janar 2014 – Pregaditet Projekt-Strategjia Kombëtare dhe Plani
i Veprimit për parandalimin dhe luftimin e ekonomisë joformale,
pastrimin e parave, financimin e terrorizmit dhe krimeve financiare
për periudhën 2014-2018. Plani i përgaditur nga Ministria e
Financave me qëllim të diskutimit të saj iu është prezantuar Qeverisë
së Kosovës. Ministria e Financave ka raportuar se plani në fjalë
është përgaditur me anë të mbështetjes së BE-së dhe organizatave
qeveritare.
Türkçe
Shqip
14
15
Devam Vazhdim
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Trepça Devletin yönetiminde olmalı
Trepça do të mbetet nënë menaxhimin e
qeverisë
Standartlar konusunda Türkiye ile işbirliği
Bashkëpunim në mes Kosovës dhe Turqisë
në fushën e standardeve
3.02.2014 – Ekonomik Kalkınma Bakanı Fadil İsmajli, Trepça
maden işletmelerinin devletin elinde olması gerektiğini söyledi.
Trepça ile ilgili ayrı bir yasa çıkarılmasına ilişkin teklifin Kosova
Parlamentosunca sunulması ve uzmanlardan oluşan bir komisyonca
incelenip önerilerin dile getirilmesi üzerine değerlendirmelerde
bulunan Bakan İsmajli, Trepça’nın bir kamu şirketi olarak hükümet
ve parlamento hissedarlığında olması gerektiğini söyledi. İsmajli,
yeni statüsü ile bu kamu şirketinin özelleştirilemeyeceğini
belirterek, Trepça’nın yeniden organize edilebilmesi için tek
çıkar yolun bu olduğunu sözlerine ekledi. Bakan İsmajli, yasal
düzenleme yapılıncaya kadar Trepça’nın Kosova Özelleştirme
Ajansınca yönetileceğini, yeni yasanın çıkmasıyla da şirketin sahibi
olan devletin yönetimi alacağını söyledi.
03.02.2014 - Ministri i Zhvillimit Ekonomik, Fadil Ismajli ka thënë se
Trepça duhet të shndërrohet në ndërmarrje publike në mënyrë që
të kontrollohet nga Qeveria. Ministri Ismaijli i cili vlerësoi se duke u
mbështetur në propozimin lidhur me krijimin e një ligjit të veçantë
për Trepçen, prezantimit të saj në Kuvendin e Kosovës, shqyrtimin
nga komisioni i ekspertëve dhe vlerësimin e propozimeve të tyre, tha
se Trepça si një pasuri kombëtare duhet të mbetet pasuri shtetërore
dhh parlamentare. Ismajli, duke theksuar se, me status të ri këto
ndërmarrje nuk do të mund të privatizohen, Ai shtoi se kjo është e
vetmja mënyrë për riorganizimin e Trepçës. Ministri Ismajli raportoi se,
gjerë në rregullimin e përgaditjeve ligjore Trepça do të menaxhohet
nga AKP-ja ndërsa pas hyrjes në fuqi të ligjit në fjalë ndërmarrja do të
kalojë në menaxhimin e vet Qeversiëë e cila konisderohet pronare e
vetme e kësaj ndërmarrje.
04. 02. 2014 Agjencia Kosovare e Standardizimit (AKS) dhe Instituti i
Standardizimit i Turqisë (IST) nënshkruan Memorandum Mirëkuptimi
në fushën e respektimit reciprok të standardeve. Zv.Ministri i Tregtisë
dhe Industrisë, Cuneyd Ustaibo, raportoi se Agjencia Kosovare
e Standardeve deri më tash ka miratuar rreth
6 000 standarde
evropiane dhe ndërkombëtare si standarde Kosovare. Ustaibo,
shtoi se standardet Kosovare çdo ditë e më tepër po kërkohen nga
prodhuesit dhe tregtuesit Kosovarë. Ndërkaq Presidenti i IST-së
Instituti i Standardizimit të Turqisë , Hulusi Senturk, tha se pas këtij
memorandumi, Kosova do të integrohet më shpejt me standardet
evropiane. Şentürk gjithashtu theksoi se shpresojnë se gjatë kohës,
derisa jemi anëtarë të Asamblesë së Përgjithshme të jemi me fat që të
votojmë pro anëtarësimit të Kosovës në Organizmat e Standardeve
Europiane, CEN dhe CENELEC”.
Batık kredi oranı artıyor
Rritet Vlera e Kredive Joperformuese në
Kosovë
4.02.2014 – Kosova Standardizasyon Ajansı ve Türk Standartlar
Enstitüsü, standartların karşılıklı olarak tanınması için bir iyi
niyet memorandumu imzaladı. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Bakan
Yardımcısı Cüneyd Ustaibo, Kosova Standardizasyon Ajansının
bugüne kadar Avrupa ve uluslar arası olan 6000 kadar standardı
Kosova için de kabul ettiğini bildirdi. Ustaibo’ya göre her geçen
gün Kosovalı üretici ve tüccarlar tarafından da standartlı ürünler
talep ediliyor.
Öte yandan Türk Standartlar Enstitüsü Başkanı Hulusi Şentürk,
imzalanan bu memorandumun ardından Kosova’nın kısa
bir zaman içinde Avrupa standartlarına daha kolay entegre
olacağını ifade etti. Şentürk ayrıca, Türkiye’nin Genel Kurula
üyeliği nedeniyle Kosova’nın Avrupa Standartları Örgütü, CEN
ve CENELEC gibi kuruluşlara üyeliği için destek vereceklerini dile
getirdi.
Tarımcılık sektörüne destekler artıyor
Rriten Mbështetjet në Sektorin e Bujqesisë
3.02.2014 – Kosova’da batık kredi oranı bir önceki yıla göre 2013
yılında biraz artmış olsa bile bölgede en düşük seviyeyi korumayı
başardı. Merkez Bankasının açıklamalarına göre 2013 yılı sonunda
batık kredi oranı %8,7’yi buldu. Bankacılık sisteminin kredi verme
miktarı da giderek yavaşlıyor. Bu durum batık kredi oranının da
yükselmesine neden oldu. 2012 yılına kıyasen 2013’te batık kredi
% 1,2 oranında arttı.
Merkez Bankasında Ekonomi Politikaları Daire Başkanı Arben
Mustafa, 2013 yılında toplam kredilerin geçen yıla kıyasen %2,4
artarak 1,81 Milyar €’yu bulduğunu bildirdi. Ancak 2012’de batık
kredi oranı %7,5 iken 2013’te 8,7’ye çıktı. Bu oran kayıplar için
ayrılan komisyonlarla kapatılıyor. Fakat batık kredi oranının artışı
bankacılık sektörü açısından olumsuz sinyaller veriyor. Kosova
Bankalar Birliği İcra Müdürü Petrit Balija, düşük de olsa bu artış
trendinin bankalar açısından kaygılandırıcı bulunduğunu ama
mevcut seviyenin ekonomik olarak yönetilebilir olduğunu
kaydetti. Bölge ülkelerindeki batık kredi oranları ise %20 ila 25
seviyelerinde seyrediyor.
Kreditë joperformuese në Kosovë në vitin 2013 kanë shënuar rritje
krahasuar me vitin paraprak, por, prapë mbeten më të ulëtat në rajon.
Sipas zyrtarëve të Bankës Qendrore të Kosovës, në fund të vitit 2013,
ato kanë arritur në rreth 8.7 për qind.Kjo për industrinë e bankave
është shqetësuese, ndonëse ende mbetet i lartë niveli i mbulimit të
tyre nga provizionet për humbje nga kreditë. Në krahasim me vitin
2012, në vitin 2013 vlera kredive joperformuese në Kosovë ka shënuar
rritje prej 1.2 %. Arben Mustafa, drejtor i departamentit për politika
ekonomike në Bankën Qendrore të Kosovësbëri të ditur se e në fund
të vitit 2013, gjithsej vlera e kredive kishte arritur në 1.81 miliardë
euro, duke shënuar rritje vjetore prej 2.4 për qind krahasuar me vitin
2012. Por, vlera e kredive joperformuese e cila në vitin 2012 ishte 7.5
% paraqet një rritje të lehtë me vlerë prej 8.7 %. Kjo vlerë mbulohet
me komisionin e caktuar për humbje. Por, rritja e kredive të tilla është
shqetësuese për industrinë bankare. Ky trend i rritjes, megjithëse i
vogël është shqetësues për industrinë e bankave, por konsiderojmë
se niveli aktual është i përballueshëm , thotë Petrit Balija, drejtor
ekzekutiv i Shoqatës së Bankave të Kosovës. Bdërkaq vlera e kredive
joperformuese në shtetet në rajon konsiderohet rreth 20 – 25 %.
4.02.2014 – Tarımcılık Ormancılık ve Kırsal Kalkınma Bakanlığı, 2014
yılı desteklerini artıracağını açıkladı. Bakanlığın kullanımındaki
yatırım bütçesinin %60 ila 80’inin kırsal kalkınmayı sağlayacak
olan proje desteklerine ayrılacağı bildirildi. Çiftçiler için, hayvan
çiftliklerinin inşaatı, çiftliğin eksiklerinin tamamlanması, et ve
yumurta üretimi için yatırımların desteklenmesi konusunda
duyurunun yapıldığı kaydedildi. Bakanlık Sözcüsü Adil Behramaj,
et ve süt ile meyve ve sebze ürünlerinin işlenmesi ve şarapçılığın
da destek kapsamında olduğunu söyledi. Bakanlık ayrıca buğday,
mısır ve ayçiçek için rutin desteklerin devam edeceğini bildirdi.
04.02.2014 – Minisrtria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural
raportoi se në vitin 2014 do të rriten mbështjet. Është bërë e ditur se
60 – 80 % të buxhetit të Ministrisë për investime do të përdoren për
projektet dedikuar zhvillimit rural. Është theksuar se është bërë njotimi
lidhur me grandet që do të realizohen siç janë: përkrahja e fermerëve,
ndërtimi i fermave, mbulimi i nevojave të fermave, investimet lidhur
me prodhimin mishit dhe vezëve. Zëdhënsi i Ministrisë Adil Behramaj
bëri të ditur se këto grande do të shfrytëzohen edhe për përpunimin
e produkteve të mishit, qumshtit dhe pemëve e perimeve. Ndërkaq
Ministria raportoi se do të kenë vazhdimin e mbështetjeve rutinore
edhe në fushën e grurit, misrit dhe lulediellit.
Ticari açık 2,1 Milyar €
Decifidi Tregtare 2.1 Miliard €
07.02.2014 – Kosova 2013 yılını da 2,1 milyar € gibi ciddi bir ticari
açıkla kapadı. Kosova İstatistik Ajansının yayınladığı yıl sonu
verilerine göre, Kosova’nın ihracatı bir önceki yıla oranla %6,4
artarak 293 Milyon € olarak gerçekleşti; ithalat ise 0,3’lük bir düşüş
ile 2 Milyar 450 Milyon €’yu buldu. 2012’de 2,2 Milyar olan ticari
açık 2,1 Milyar €’ya düşmüş oldu.
İhracatta metal hurda ve mineral ürünler %66,5’lik bir oranla
baskın olmaya devam ediyor. Ardından da içecek ve tütün %7,3;
bitkisel ürünler %5,7; lastik ve ürünleri %4,9; deri %4,2 ve tekstil
%4 olarak takip ediyor.
07.02.2014 – Kosova vitin 2013 përmbylli me decifid tregtar prej 2.1
Miliard €. Sipas të dhënave të publikuara në fund të vitit nga ana e
Agjencisë të Statistikave të Kosovës, në krahasim më vitin e kaluar
eksporti i Kosovës ka shënuar rritje 6.4% me vlerë 293 Milion €;
ndërsa importi me rënje prej 0,3% arriti vlerën 2 Miliard e 450 Milion
€. Në vitin 2012 decifidi tregtar i cili ishte 2.2 Miliard € ka shënuar
rënie në vlerën 2. 1 Miliard €. Në eksport hekurishtet dhe produktet
minerale vazhdojnë të dominojnë me vlerë prej 66.5 %. Pasuar me
7.3% pije dhe duhan; 5.7 % produkte bimore; 4.9 % produkte të
gomës; 4.2% lëkurë, dhe 4% tekstil.
Türkçe
Shqip
16
17
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
İthalatta ise metaller ve mineral ürünler %25’lik bir payı tutuyor.
Ardından da hazır gıda %16,1; mekanik ve elektrikli aletler %13,7;
kimya sanayi ürünleri %6,9; ulaştırma araçları %6,5; bitkisel
ürünler %4,9; plastik ve lastik ürünleri %4,9 vs takip ediyor.
Ülkelere göre ihracat ve ithalat sıralaması ise şöyle:
İhracat: İtalya %26; Arnavutluk %18,8; Hindistan %10,1; Karadağ
%6,7; Makedonya %6; Sırbistan %3,9
İthalat: Sırbistan %26; Almanya %10,7; Türkiye %9,4; İtalya %8,7;
Çin %8,5; Makedonya %5,8
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Ndërkaq në importe metalet dhe produktet metalurgjike mbulojnë
vlerën prej 25 %. Më pas renditen: 16.1% ushqimoret ; 13.7% pajisjet
mekanike – elektrike, 6.9% produktet e industrisë kimike; 6.5% mjete
të transportit; 4,9%produkte bimore; 4.9% produkte nga palstika
dhe goma; etj.
Renditja e ekport – importit sipas shteteve:
Export: Italia 26%, Shqipëria 18.8%, India 10.1%, Mali i Zi 6.7 %,
Sërbia 6%;
Import: Sërbia 26%, Gjermania 10.7%, Turqia 9.4%, Italia 8.7%, Kina
8.5%, Maqedonia 5.8%
Sharr kompleksin özelleştirmesi gündemde Privatizimi i Kompleksit “Sharr” në rend të
ditës
11.02.2014 – Kosova Meclis Başkanı Jakup Krasniqi, Hani i
Elezit’teki “Sharr” komplekslerinin eski sendika temsilcilerini
özelleştirme sürecini görüşmek üzere kabul etti. Görüşmenin
ardından eski çalışanlar, Meclis Başkanı Jakup Krasniqi ile
görüşmelerinden güç aldıklarını, öte yandan yerli ve yabancı
temsilcilerin hassasiyetlerinin de farkına vardıklarını ancak ne
olursa olsun taleplerinden vazgeçmeyeceklerini dile getirdiler.
Bu şirketin sendika başkanı Xheladin Laqi, Parlamentonun
önümüzdeki oturumlarında seslerinin duyulabileceğinden ve eski
Sharr şirketinin özelleştirilmesinin gündeme geleceğinden dolayı
memnun olduklarını ifade etti. İşçiler, statülerinin geri verilmesini
ve işten çıkarılanların eski yerlerine dönmesini talep ediyor.
Öte yandan Kosova Özelleştirme Ajansı, bir kamu şirketi olan Elez
Han’daki PMN Sharr’ın özelleştirilmesinden toplamda 41 Milyon
440 bin € gelir elde edildiğini açıkladı. Sharr şirketler grubunun
bünyesinde “Salloniti” (Hani i Elezit); “FGG Lepenci” (Kaçanik);
“Silkapor” tuğla fabrikası (Kaçanik) ve Çimento Fabrikası (Hani i
Elezit) yer alıyordu.
11.02.2014 – Kryetari i Kuvendit të Kosovës Jakup Krasniqi, lidhur me
qështjen e privatizimit të kompleksit “Sharr” i cili gjendet në Han të
Elezit takoi ish përfaqësuesit e sindikatës . Pas takimit punëtorët kanë
bënë të ditur se nga takimi me Kryeparlamentarin e Kosovës Jakup
Krasniqi-n kanë marrë forcë, ndërkaq edhe pse janë të vetëdijshmë
lidhur me qëndrimin e përfaqësuesëve vendor dhe atyre të huaj
prapë e prapë nuk do të heqin dorën nga kërkesat e tyre. Kryetari i
Sindikatës Xheladin Laqi bëri të ditur kënaqsinë lidhur me ngritjen e
zërit dhe diskutimit tësaj qështjeje në Parlament. Puntorët kërkojnë
rikthimin e statusit dhe punëtorëve të tyre.
Në anën tjetër AKP-ja ka bërë të ditur se të ardhurat e përfituara nga
privatizimi i PMN Sharri i cili gjendet në Han të Elezit kanë arritur
vlerën prej 41 Milion e 400 Mijë €.
Nën grupin e ndërmarrjeve të Sharr-it marrin pjesë “Salloniti”
(Hani i Elezit); “FGG Lepenci” (Kaçanik); “Silkapor” fabrika e tullave
(Kaçanik) dhe Fabrika e Cimentit (Hani i Elezit).
Yerli Ürün Haftası
Java e Produkteve Vendore
13.02.2014 – “Ben yerli ürün tüketiyorum; Ya Siz?
” sloganı ile Yerli Ürün Haftası başladı. Kosova İş İttifakı (AKB)
organizasyonunda ve Elkos Grubun desteğinde yapılan
etkinliklerde konuşan AKB Başkanı Agim Shahini, ELKOS Grup
ile birlikte Kosova’nın bağımsızlığının 6. Yıldönümü vesilesiyle
Kosova ve Arnavutluk’ta 14 – 20 Şubat tarihleri arasında yerli
ürün haftası etkinliklerini düzenleyeceklerini bildirdi. Bu tip
etkinliklerle, vatandaşın yerli üretimi tüketmelerinin teşvik
edilmesi hedefleniyor.
13.02.2014 – Filloj java e Produkteve Vendore me moton “Unë
konsumoj produkte vendore Po ju?
”. Në aktivitetet e realizuara nën organizimin ne Aleancës Kosovare
të Biznesit - AKB dhe mbështetjes së ELKOS Group-it, Kreu i
AKB-s Agim Shahini bëri të ditur se për nder të gjashtë vjetorit të
shtetësisë së Kosovës, organizojnë Javën e prodhimeve vendore në
Kosovë dhe Shqipëri, e cila mbahet 14 – 20 Shkurt 2014. Me anë
të aktiviteteve të tilla synohet, stimulimi i qytetarëve që të përdorë
produkte vendore.
Türkçe
Shqip
18
19
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
KEDS akademi başlıyor
Akademia e KEDS fillon punën zyrtarisht
14.02.2014 – Kosova Elektrik Dağıtımı ve Tedariki (KEDS) şirketi,
KEDS Akademi’yi resmen başlattı. Açılış töreninde bir konuşma
yapan KEDS Genel Müdürü Vedi Yeşilkılıç, KEDS Akademinin
Kosova’da bu alanda yetenekli olan öğrencilerin yetişmesini
sağlayacağını söyledi. Türkiye’nin en iyi üniversitelerinden biri
olan ve dünyada ilk 200 üniversitenin içinde bulunan Boğaziçi
Üniversitesinin eğitim desteği vereceği proje kapsamında
öğrencilerin eğitimi, pratik yapması, akabinde de geçici veya
daimi bir sözleşme ile istihdamı öngörülüyor. Akademinin ilk
yılında 30’u teknik lise, 20’si de elektro teknik fakültesinden olmak
üzere 50 öğrencinin eğitimi kapsanıyor.
14.02.2014 – Hapet zyrtarisht Akademia e KEDS-it për Distribuim
dhe Furnizim me Energji Elektrike (KEDS). Vedi Yesilkilic, Drejtor
Gjeneral i KEDS i cili mbajti një fjalim rasti, shpjegojë për Akademinë
dhe qëllimet e Akademisë. Sipas tij, Akademia e KEDS në këtë drejtim
do të mundësojë edukimin e nxënësve të talentuar në Kosovë. Nën
këtë projekt për të cilën do të ofrohet mbështetja e Universitetit
Bogazici në Turqi që njihet si një prej 200 universiteteve të para në
botë, parashihet asrimi i nxënësve, praktika, dhe më pas me anë të
një kontratë afatshkurtë apo afatgjatë punësimi i tyre. Në vitin e parë
të akademisë parashihet edukimi i 50 studentëve ndër të cilët 30 prej
tyre do të jenë në shkollën e mesme të profesionit të teknikës dhe 20
në fakultetin e elektro teknikës.
Hibelere ne oldu?
Çfarë ndodhi me donacione?
15.02.2014 – Kosova bağımsızlığını ilan ettiği 2008 yılında Brüksel’de
Kosova için donörler konferansı düzenlenmiş ve çeşitli ülkelerin
vaat ettiği hibeler 1,2 Milyar €’ya ulaşmıştı. Kosova medyası,
ülkenin bağımsızlığının 6. Yıldönümünde bu konuyu hatırlatarak bir
sorgulamada bulundu. Söz konusu konferansta, AB Komisyonu 500
Milyon €, ABD 400 Milyon $, Almanya 100 Milyon € hibe taahhüdünde
bulunmuştu.
15.02.2014 – Në vitin 2008 kur është shpallur Pavarësia e Kosovës, në
Bruksel është organizuar Konferenca e Donatorëve dhe donacionet
e premtuara nga shtete të ndryshme kanë arritur vlerën 1.2 Miliard
€. Mediat Kosovare, në përjetorin e 6 të Pavarësisë së shtetit duke
përkujtuar këtë temë filluan të merren me këtë qështje. Në konferencën
në fjalë donacionet e premtuara ishin , Komisioni i BE-s 500 Milion €,
SHBA 400 milion $, Gjermania 100 Milion €.
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Kosova’daki sivil toplum temsilcileri ve Parlamentonun ekonomi
ile ilgili bazı komisyon üyeleri konuyla ilgili bir gelişmenin olup
olmadığına dair bir bilgiye sahip olmadıklarını ileri sürdü. Kosova
Parlamentosunun LDK saflarından Ekonomik Kalkınma Komisyonu
Üyesi Teuta Sahatçiu, hükümetin parlamentoya söz konusu
hibelerle ilgili herhangi bir malumat iletmediğini belirtti. Donörler
Konferansının düzenlenmesine ilişkin ekipte yer alan GAP (Institute
for Advanced Studies) İcra Müdürü Agron Demi, söz konusu
hibelerin 3 yıllık projeler kapsamında harcanması öngörülüyordu
ancak bugüne kadar nereye ne kadar hibe veya proje yardımının
yapıldığına ilişkin bir resmi belgenin olmadığını söyledi. Demi, 2009,
2010 ve 2011 yılı bütçelerine doğrudan destek olarak 208 Milyon
€ aktarıldığını bildirdi. Hibe ve dış desteklerin koordinasyonundan
sorumlu olan Avrupa Entegrasyonları Bakanlığı, bazı desteklerin 3 yıl
sonrasında da devam ettiğini belirterek, 10 milyon €’nun üzerindeki
birkaç projeye vurgu yaptı: AB Adalet sarayının finansmanı için 15,2
Milyon €; Dünya Bankası enerji projeleri için 16,6 Milyon €; USAID
yerinden yönetimler için 14,8 milyon €; iş ortamının iyileştirilmesi
için 12 Milyon €; KEK’in modernizasyonu için 20,8 milyon €; hukukun
üstünlüğünün sağlanması için 14,9 Milyon €; Almanya’nın ise enerji
ve madencilik sektörüne sağladığı destekler 32,2 Milyon € olarak
kayda geçti. Yardımların önemli bir kısmı teknik hizmet desteği
olarak gerçekleşti.
Disa prej përfaqësuesve të organizatave joqeveritare dhe disa nga
antarët e komisionit parlamentar lidhur me ekonomi bënë të ditur se nuk
kanë njohuri lidhur me këtë qështje. Antarja e LDK-s dhe njëkohësisht
Antare e Komisionit Parlamentar për Zhvillim Ekonomik znj. Teuta
Sahatçiu, bëri të ditur se Qeveria nuk ka ofruar kurfarë informate lidhur
me këtë qështje. Lidhur me realizimin e Konferencës së Donatorëve,
Drejtori Ekzekutiv i GAP (Institute for Advanced Studies) Agron Demi i
cili ishte pjesëmarrës në këtë organizim bëri të ditur se donacionet në
fjalë janë premtuar për shpenzimet e projekteve 3 vjetore dhe se lidhur
me këtë qështje nuk ka asnje dokument zyrtarë se a janë shfrytëzuar
apo ku janë shfrytëzuar këto donacione. Demi, po ashtu raportoi se
me qëllim të mbështetjes financiare, në vitet 2009, 2010, dhe 2011 janë
transferuar rreth 208 Milion € në mënyrë direkte. Ministria e Intergrimeve
Evropiane e cila është përgjegjëse për koordinimin e donacioneve dhe
mbështetjeve të jashtme duke bërë të ditur se disa përkrahje vazhdojnë
edhe pas 3 viteve, njëkohësisht theksuan disa prej projekteve me vlerë
mbi 10 Milion € siç janë: Financimi i Pallatit të Drejtësisë nga BE-s me
vlerë 15.2 Milion €, Banka Botërore për projektet e enegjisë 16.6 Milion €,
USAID për vetqevrisje të pushtetit lokal 14.8 Milion €, për përmirësimin e
mjedisit të biznesit 12 Milion €, për modernizimin e KEK-ut 20.8 Milion €,
për sigurimin e sundimit të ligjit 14.9 Milion €, ndërsa për mbështetjen e
sektorit për miniera dhe energji Gjermania ka ofruar 32. 2 Milion €. Një
pjesë e konsiderueshme e mbështetjeve janë shfrytëzuar për shërbime
teknike.
Kosova, komşu ülkelere bariyerler koyunca
kazandı
Kosova Fitoi, Pasi që Vendosi Bariera me
Shtetet Fqinje
16.02.2014 – Kosova’nın komşularıyla ticari ilişkileri değerlendirildiği
zaman Kosova’nın ticari bariyerler uygulamaya başladığı zaman
kazanma eğilimi gösterdiği öne sürüldü. Ekonomi uzmanları
Sırbistan, Makedonya, Bosna Hersek ve Arnavutluk gibi CEFTA üyesi
ülkeler ile ticari ilişkilerde çeşitli problemlerin yaşanması nedeniyle
Kosova ürünlerinin bu piyasalara gerektiği kadar iletilemediğini öne
sürdü. En büyük ticari engel ise Sırbistan ve Bosna Hersek tarafından
Kosova’nın tanınmamasından kaynaklanan meseleler nedeniyle
yaşandı. Makedonya ile Kosova ürünü içecekler ve un ithalatına ilişkin
konularda yaşandı. Arnavutluk ise patates ithalatı için referans alınan
yüksek fiyat uygulaması ile engeller koydu. Sanayi ve Ticaret Bakan
vekili Bernard Nikaj, bölge ülkeleriyle ticari ilişkilerde bazı sıkıntıların
yaşandığını ancak son yıllarda çözümler üretme konusunda bazı
adımların atıldığını dile getirdi.
16.02.2014 – Kur vlerësohen mardhëniet tregtare të Kosovës me shtetet
Fqinje, supozohet se Kosova filloi të fitojë pasi që vednosi bariera
me këto shtete. Ekspertët e Ekonomisë konsiderojnë se pasi që janë
përjetuar probleme të ndryshme me shtetet antare të CEFTA-s me
Sërbinë, Maqedoninë, Bosnën dhe Shqipërinë, në këtë kontekst Kosova
nuk ka arritur të dërgojë produktet e saja në tregjet e këtyre vendeve
në mënyrë të mjaftueshme. Pengesat më të mëdha janë përjetuar për
shkak të mosnjohjes së Kosovës nga Serbia dhe Bosne Hercegovina.
Problemet me Maqedoninë janë shfaqur lidhur me pijet si produkt
i Kosovës dhe importi i miellit..Ndërkaq Shqipëria pengoi me rritjen e
cmimit të patateve të eksportuara. Bernand Nikaj Ushtrues i Detyrës së
Ministrit të Tregtisë dhe Industrisë, bëri të ditur se probleme të tilla janë
përjetuar me shtetet e rajonit por sidoqoft gjatë viteve të fundit janë
ndërmarrë hapa për zgjedhjen e këtyre qështjeve.
20
21
Devam Vazhdim
Ekonomi Haberleri Lajme nga Ekonomia
Öte yandan Kosova’nın ticari ve ekonomik faaliyetlerinde bölgesel
anlaşmazlık konusunu analiz eden Shpend Kursani, Kosova’nın
üretim gücünün zayıflığı nedeniyle ticaret serbestliğini getiren
anlaşmaların aleyhte bir sonuç doğurduğunu öne sürdü. Kursani,
2011 yılında Kosova’nın Sırbistan ve Bosna Hersek ürünlerine
uyguladığı 52 günlük ambargo kararı sonucunda Kosova üretiminin
ve imalat sanayinin kazandığını belirtti. Kursani’ye göre ancak
sürenin kısalığı nedeniyle üretim sanayinde pozitif etkileri görme
imkanı olmadı.
Në anën tjetër, Shpend Kursani i cili analizoi qështjen lidhur me
mosmarrëveshjet e Kosovës me shtetet fqinje në fushën e tregtisë,
konsideroi se për shkak të prodhimit të dobët të Kosovës marrëveshjet
të cilat sjellin lirinë e tregtisë në të kundërtën shkaktuan pasoja të
dëmshme. Kursani, bëri të ditur se në vitin 2011 Kosova me anë të
embargos 52 ditëshe në produktet e Sërbisë dhe Bosnës ka fituar në
fushën e prodhimit dhe industrisë. Sipas Kursanit, ndikimet pozitive
në industrinë e prodhimit nuk arritën të shihen për shkak të kohës së
shkurtë.
İşte Kosova gerçeği!
Realiteti i Kosovës !
16.02.2014 – Kosova bağımsızlığının 6. Yıldönümünü kutlamasına
rağmen, hala çok ağır sosyal ve ekonomik şartlar altında yaşamaya
devam ediyor. Gerek yerel, gerekse uluslararası kuruluşlarca yapılan
tüm analiz ve raporlarda, ekonomik büyümenin düşüklüğü, ticari
açık, ciddi doğrudan yabancı yatırımın çekilememesi, işsizlik
ve fakirlik oranındaki yükseklik gibi konular Kosova’nın peşini
bırakmadığı belirtildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Kosova’da 125.658 kişiyi kapsayan 30.296 ailenin sosyal yardımdan
faydalandığını açıkladı. Kosova İstatistik Kurumunun verilerine göre
2013 yılında işsizlik oranı %31, fakirlik oranı %29,7, açlık sınırında
olanların oranı ise %10,2 civarlarında seyrediyor. Ortalama maaş ise
300 – 400 € civarında.
16.02. 2014 – Kosova edhe pas përvjetorit të 6 të pavarësisë ende
vazhdon të jetojë në kushte të rënda sociale dhe ekonomike. Sipas të
gjitha raporteve të analizave të bëra si nga institucionet vendore po
ashtu edhe ato ndërkombëtare, verëhet stagnimi i rritjes ekonomike,
decifidi tregtar, pamundësia e tërhejes së investimeve të huaja direkte,
rritja e nivelit të papunësisë dhe varfërisë në vend, vazhdojnë të
përcjellin Kosovën. Minisrtia e Punës dhe Mirëqenies Sociale raporton se
duke përfshirë 125.658 individë në Kosovë 30. 000 familje shfrytëzojnë
ndihmat sociale. Sipas të dhënave të Agjencisë të Statistikave të Kosovës
në vitin 2013 papunësia në Kosovë ishte 31%, ndërsa vlera e varfërisë
29.7 %, ndërkaq skamnorët në kufi të pamundësissë për t’u ushqyer
arrinë vlerën 10.2%. ndërkaq paga mesatare është rreth 300 – 400 €.
Hükümet kamu sektöründe zam kararı aldı
Qeveria morri vendim për rritjen e pagave
në sektorin publik
19.02.2014 – Hükümet, Nisan ayından itibaren geçerli olmak
üzere tüm kamu personeli için zam kararı aldı. Başbakan Hashim
Thaçi, Maliye Bakanı Besim Beqaj’ı bu yönde bir çalışma yapmakla
görevlendirdi. Başbakan Thaçi, bu hamle ile Kosova’daki kamu
sektörü çalışanlarının gelirlerinin bölge ülkeleriyle eşitlenmesinin
hedeflendiğini, daha sonra da AB standartları için çalışılacağını
öne sürdü.
19.02.2014 - Qeveria morri vendim që, që nga muaji Prill të bëhet
rritja e pagave për shërbyesëve civil. Kryeministri Hashim Thaqi,
detyroi Ministrin e Financave Besim Beqaj që të realizojë punime në
këtë drejtim. Kryeministri Thaqi, me anë të kësaj ndërhyrjeje synon që
punëtorët civil të kenë të ardhura në mënyrë të barabartë me shtetet
në rajon, duke shtuar se më pas do të punojë për standardet e BE-së.
Diaspora parası günlük tüketime gidiyor
21.02.2014 – Kosova Merkez Bankası, 2012 ile 2013 yıllarının
3 çeyreklik diaspora havalelerine ilişkin kıyaslamalı raporunu
yayınladı. Rapora göre 3. çeyreğe kadar diasporadan gelen
para, bir önceki yılın aynı dönemine göre 17,9 Milyon € atarak
454,6 milyon € olarak gerçekleşti. Kosova dünyada diasporanın
gönderdiği havaleler bakımından ilk sıralarda olmasına rağmen, bu
paraların ailelerin günlük ihtiyaçlarının giderilmesi için harcanması
yönünde de ilk sıralarda yer alıyor. 2013 yılında Kosova İstatistik
Kurumu tarafından yayınlanan bir araştırma, Kosova’daki ailelerin
%43’ü, aile üyelerinden bazı bireylerin Kosova dışında yaşadığını,
bunlardan da %22,4’ünün aileleri için finansal destek sağladığını
ortaya koydu.
Të hollat e Diasporës shpenzohen për
konsumim ditor
20.02.2014 – Banka Qëndrore e Kosovës – BQK raportoi transferet e
diasporës për 9 muajët e viteve 2012 dhe 2013 duke bërë krahasiminin
në mes të dy viteve në fjalë. Sipas raportit, të hollat e arritura nga
diaspora brenda 9 muajëve, sipas vitit të kaluar ka shënuar rritje prej
17.9 Milion€ me vlerë prej 454.6 Milion €. Edhe pse Kosova zë vendin e
parë sa i përket transfereve taë të hollave nga diaspora, po ashtu ajo
zë vendin e parë edhe për shfrytëzimin e këtyre mjeteve për konsume
ditore nga ana e këtyre familjeve. Sipas një hulumtimi të publikuar
nga Agjencia e Statistikave të Kosovës në vitin 2013, 43% të familjeve
në Kosovë kanë ndonjë të afërm jashtë vendit dhe se 22.4 % të tyre
ofrojnë ndihmë financiare për familjet e tyre në vend.
Röportaj Intervistë
KOSOVA’DA FİNANS SEKTÖRÜ
SEKTORI FINANCIAR NË KOSOVË
Kosova Türkiye Ticaret Odasının bülteni için bu
sayımızda finans sektörüne ağırlık verdik. Finans
sektöründe faaliyet gösteren üyelerimizden Kosova e Re
Sigorta Şirketi Temsilcisi Ahmet Mithat Milli, BKT Genel
Müdürü Abdurrahman Balkız, TEB Genel Müdürü Ayhan
Albeyoğlu ve İş Bankası Genel Müdürü Atilla Dağdeviren
ile görüşmelerde bulunduk.
Në këtë numër të buletinit të Odës Tregtare Kosovaro Turke
u fokusuam në sektorin e financave. Lidhur më këtë sektorë
takuam Anëtarët tanë të cilën operojnë në Kosovë. Anëtarët
në fjalë janë Ahmet Mithat Milli Përfaqësues i Kompanisë së
Sigurimeve Kosova e Re, Drejtori Gjeneral i Bankës Kombtare
Tregtare – BKT Abdurrahman Balkız, Drejtori Gjeneral i Bankës
TEB Ayhan Albeyoğlu dhe Drejtori Gjeneral i Bankës İş Bankası
Atilla Dağdeviren
Kosova e Re Temsilcisi Ahmet Mithat Milli, Kosova sigorta
şirketinin özelleştirmeden alınıp Kosova e Re olarak yeniden
yapılandırılması hem Kosova için hem de Kosova’daki Türk
yatırımcısı için çok önemli olduğunu belirtti. Milli, Kosova e
Re’nin Kosova’nın ilk özelleştirmesi olduğu gibi, Kosova’ya giren
ilk doğrudan yabancı yatırım; Kosova’ya yapılan ilk Türk yatırımı
olduğunu söyledi.
Ahmet Mithat Milli Përfaqësues i Kompanisë së Sigurimeve Kosova e
Re, tregoi se Kompania Kosova e Re e cila është ristrukturuar pasi që
është marrë me anë të privatizimit nga Kompania Siguria e Kosovës
ka rëndësi të veçantë si për Kosovën po ashtu edhe për Investitorin
Turk në Kosovë. Milli, bëri të ditur se Kopmania e Sigurimeve Kosova
e re, përveç se është privatizimi i parë në Kosovë, po ashtu është edhe
investimi i parë i huaj dhe i drejtpërdrejt cili është njëkohsisht është
investimi i parë Turk në Kosovë.
BKT Kosova Genel Müdürü Abdurrahman Balkız, Türk sermayeli
ama Arnavutluk kökenli bir banka olduklarını ve öncelikli olarak
Kosova ile Arnavutluk arasında en azından finans açısından bir
köprü oluşturmayı hedeflediklerini belirtti. Balkız, 2007’den
itibaren Kosova’da olduklarını ve 2007’den bu yana Kosova ile
Arnavutluk arasında hem ticaret hacminin arttığını hem de
ticaretin kolaylaştığını kaydetti.
TEB Kosova Genel Müdürü Ayhan Albeyoğlu, hem BNP Paribas’ın
global anlamdaki tecrübesini hem de TEB’in Türkiye’deki
önemli bir aktör olarak birikimlerini Kosova’ya yansıtma imkanı
bulduklarını belirterek, faaliyete geçtikten sonra piyasaya bir
canlılık getirdiklerini ifade etti. Albeyoğlu, piyasada beşinci yılı
tamamladıktan sonra sıfırdan kurulan bir banka olarak aşağı
yukarı ilk 3 banka arasında güçlü bir noktaya geldiklerini dile
getirdi.
İş Bankası Kosova Genel Müdürü Atilla Dağdeviren, İş Bankasının
bölgesel büyüme hedefi olduğunu belirterek, Türkiye’nin tarihsel
ve kültürel bağlarının bulunduğu, Türk yatırımcısının olduğu
bölgelerin tercih edildiğini söyledi. Kosova ile bu yakın bağlar ve
gelişmekte olan piyasası nedeniyle buraya geldiklerini kaydeden
Dağdeviren, İş Bankasının aktif büyüklüğü bakımından Türkiye’nin
en büyük bankası olduğunu burada hem Türk yatırımcısına hem
de Kosovalı yatırımcıya bu büyüklüğü getirdiklerini söyledi.
İşte finansçıların gözüyle Kosova’da finans sektörü!
Drejtori Gjeneral i Bankës Kombtare Tregtare – BKT Abdurrahman
Balkız, duke bërë të ditur se banka e tyre është me kapital nga Turqia
por origjinën e ka nga Shqipëria, Ai po ashtu theksoi se në aspektin
financiar, prioritet kanë krijimin e një ure në mes të Kosovës dhe
Shqipërisë.
Balkız, reaportoi se kjo bankë në Kosovë operon që nga viti 2007, dhe
se që nga ky vit kanë rritur vëllimin tregtare dhe kanë lehtësuar këtë
fushë.
Drejtori Gjeneral i Bankës TEB Ayhan Albeyoğlu, duke bërë të ditur
se në Kosovë kanë sjellur eksperiencat globale të BNP- s si dhe
pasqyrimin e Bankës TEB në Turqi si një aktor i rëndësishëm, Ai
theksoi se pas hyrjes në këtë treg kanë ndikuar në refreshimin e
tregut. Albeyoğlu, raportoi se TEB si një bankë e cila është themeluar
që nga fillimi pas përfundimit të pesë viteve ka arritur të renditet në
mesin e rreth tri bankave të para në treg.
Drejtori Gjeneral i Bankës İş Bankası Atilla Dağdeviren, duke bërë të
ditur synimin e rritjes së tyre në mjedisin rajonal, theksoi se si bankë
përzgjedhin vendet me të cilat kanë lidhje historike dhe kulturore,
e po ashtu vendet ku operojnë investitorët Turk. Dağdeviren bëri të
ditur se në Kosovë gjenden për shkak të këtyre lidhjeve dhe për shkak
të tregut i cili gjendet në fazë të zhvillimit. Drejtori, duke theksuar se
İş Bank në aspekt të aseteve është Banka më e madhe në Turqi, po
ashtu bëri të ditur se këtë fuqi të kësaj banke e kemi sjellur në Kosovë
si për investitorët Kosovarë po ashtu edhe për investitorët Turk.
Kështu vlerësohet sektori financiar në Kosovë me sytë e financuesve!
22
23
Röportaj Intervistë
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Devam Vazhdim
Ahmet Mithat MİLLİ - “Kosova e Re” Sigorta Şirketi, Kürüm Holding-in Ülke Temsilcisi | Përfaqësues i Kürüm Holding në Kompaninë e Sigurimeve
“Kosova e Re”
Kosova e Re Sigorta Şirketi, Kürüm Holding’in
Ülke Temsilcisi Ahmet Mithat Milli ile söyleşi
Intervista me Ahmet Mithat Milli ,
Përfaqësuesin e Kürüm Holding në
Kompaninë e Sigurimeve Kosova e Re
Kosova’nın eski sigorta şirketini devralıp “Kosova e Re”yi
yeniden yapılandırdınız. Bu şirketle birlikte devraldığınız
yükümlülükler de oldu mu? Şirketi piyasada rekabet
edebilir bir hale dönüştürme sürecinden bahseder misiniz?
Pasi që morrët përsipër ish Kompaninë e Sigurimeve
ristrukturuat atë nën emrin “Kosova e Re”. Cilat janë
detyrimet të cilat morrët bashkë me këtë kompani? A mund të
na tregoni lidhur me procvesin e konvertimit të Kompanisë në
një kompani konkurrente në treg?
Eski Kosova Sigorta şirketini, Kosova e Re olarak 2002 yıllında
özelleştirmeden satın aldığımızda sermaye yapısı güçlü değildi.
Savaştan yeni çıkmış dolayısıyla da belirli bir sermayesi olmamış
veya sermayesi başkaları tarafından yenmiş yani Sırbistan’ın o
zamanki batık banklarında yok olmuştu. Şirketin borçları var,
ödemesi gereken hasarları var ama bunları ödeyebilecek takatleri
yoktu. Bina olarak bir takım varlıkları var idi ama nakit olarak çok
fazla bir varlığı yoktu. Biz bu durumda bu şirketi devraldığımız
zaman bu Kosova’nın ilk özelleştirmesiydi. “Kosova e Re”
Kosova’nın ilk özelleştirmesi olduğu gibi Türk şirketlerinin de aldığı
ilk şirkettir dolayısıyla çok önemlidir. Ayrıca bizim grubun buraya
yapmış olduğu yatırım da Kosova’ya yapılan ilk yabancı yatırımdır.
Yani hem ilk Türk yatırımı gerçekleşmiş hem de Kosova’ya gelen
ilk yabancı yatırım olmuştur.
Në vitin 2002, pasi që morrëm nga privatizimi ish Kompaninë
“Sigurimi i Kosovës” u ballafaquam me një strukturë jo të fortë të
kapitalit. İshte fazë pas përfundimit të luftës dhe natyrisht nuk
kishte një kapital të caktuar apo kishte hasur në humbje në ish
Bankat e atëhershme të Sërbisë. Kompania kishte borxhe dhe dëme
për të paguar por nuk kishte kapacitet për t’i realizuar ato. Ne kur
realizuam blerjen e kësaj kompanie, ky ishte rasti i parë i privatizimit
në Kosovë. Objekti i kompanisë edhe pse posedonte disa asete, sa i
përket pasurisë në para të gatshme nuk kishte shumë çka.Kompaninë
“Kosova e Re” e bënë të veçantë rasti i parë i privatizimit dhe blerja
e parë nga kompania Turke. Po ashtu invetimet e realizuara nga
grupi jonë në Kosovë janë investimet e para të huaja. Pra kjo situatë
rezulton si investim i parë Turk dhe investim i parë i huaj në Kosovë.
Türkçe
Shqip
Yapılandırma aşamasına gelince biz öncelikle güçlü bir şirket
kurmak amacıyla merkez bankasıyla görüşmelerimizi sürdürdük
ve ne istendiğine, ne kadar sermayeye gereksinim duyulduğuna,
ne kadar ödenmemiş hasarları olduğuna, bu hasarların ne
kadarının Sırp döneminden kaldığına, ne kadarının yeni hasar
olduğuna baktık. Daha sonra bize verilmiş olan bilgiler dahilinde
bir ihaleye çıkıldı. İhalede en yüksek rakamı veren biz olduk.
Bizden sonraki ikinci büyük rakam arasında 1 Milyon €’luk bir fark
var idi. İhaleye girmeden önce biz burada ne yapabiliriz diye bir
takım sigortacıları, bilirkişileri Türkiye’den getirttik. Bu uzmanlar
gerekli incelemelerde bulundular, sigorta sistemini ele aldılar,
mevzuatı incelediler ve bize bir görüş verdiler. Biz bu öneri ve
görüşlerin akabinde Holdingimizin yönetim kurulunun olumlu
kararı ile de işe koyulduk.
Sa i përket fazës së ristrukturimit, ne së pari filluam takimet tona
me Bankën Qëndrore dhe konstatimet lidhur me kërkesa, rishikimi
i kapitalit të nevojitur, dëmet e paguara, dëmet e mbetura nga
periudha Sërbe, dëmet e reja, etj. Më pas në bazë të informatave që
morrëm ofruam ofertën tanë për tenderin e shpallur. Oferta jonë
ishte oferta me çmimin më të lartë. Vlera më e madhe pas nesh
kishte dallim me 1 Milion €. Ne para se të hyjmë në këtë tender, për
të konstatuar se çfarë mund të bëjmë në këtë drejtim, kemi sjellur
nga Turqia disa ekspertë të kësaj fushe. Ekspertët në fjalë bënë
hulumtime, shqyrtuan sistemin e sigurimeve, analizuan dispozitat
ligjore dhe në këtë kontest ofruan vlerësimet e tyre. Pas vlerësimeve
dhe konstatimeve të arritura, me anë të vendimit pozitiv të Bordit të
Drejtorëve të Ndërmarrjesë sonë, hymë në këtë punë.
Yabancı bir yatırımcı olarak finans sektöründe faaliyet
gösteriyorsunuz. Kurumunuzun Kosova’da faaliyete geçmesi
ile Kosova’nın kazanımları ne oldu; Sizin kazanımlarınız ne
oldu? Kıyaslamalı bir değerlendirme yapabilir misiniz?
Operimet tuaja i realizoni si investitorë të huaj në vend. Cilat
ishin përfitimet e Kosovës pasi që filloi aktivivtetet institucioni
juaj; Cilat ishin përfitimet e juaja? A mund të bëni një vlerësim
krahasues?
Bizim yatırımımız ile Kosova’ya en azından bir güven geldi. Yani
Kosova’ya özelleştirme yoluyla yabancı sermayenin gelebileceğini,
Kosova’nın eskiden kalan bir takım şeylerinin yeniden yapılanmak
suretiyle aktif hale gelebileceğini kavradılar. Çünkü eski sistem
yeni sistemin karşısına çıktı ve bu eski sistemle yeni sistemin
çatışması başladı. Fakat her eski sistemin yok olması gibi yeni
sistem eski sistemi yok etti. Kosova’da şu andaki özelleştirme
ve yapılanma bir iki jenerasyonun geçmesiyle çok daha iyi bir
sisteme oturacak. Bu süreci deneyimle görmek hepimiz için bir
kazanım oldu.
Me anë të investimit tonë Kosova përfitoi të paktën një siguri. Pra
është kuptuar se në Kosovë mund të arrijë një kapital i huaj përmes
privatizimit, dhe është konstatuar se disa gjëra të vjetra të mbetura
në Kosovë mund të rikonstrukturohen. Në këtë fazë sistemi i vjetër
u ballafaqua me sistemin e ri të aplikuar dhe në këtë kontekst filloi
faza e konflikteve në mes të sistemit të vjetër dhe sistemit të ri. Por, si
shkrirja e çdo sistemi të vjetër edhe në këtë fazë sistemi i ri fitoi kundër
sistemit të vjetër. Privatizimi dhe ristrukturimi aktual në Kosovë me
kalimin e dy gjeneratave do të forcojë këtë sistem edhe më mirë.
Sigortacılık sektörü rekabetin en yoğun olduğu
sektörlerden biri… Bu niceliksel görünümün ürün çeşitliliği
açısından faydaları neler? Yoksa niceliksel fazlalık haksız
rekabet yöntemlerini de gündeme getiriyor mu?
Sektori i Sigurimit është njëra ndër sektorret më konkurente...
Në këtë pikëpamje, çfarë dobie ofrojnë shumë llojshmëritë
e produketve? Apo kjo laramani e produkteve a mund të
shkaktojë metoda të padrejta të konkurrencës?
Sigortacılık insanlarının hayat yapılarının ve kazançlarının
artmasıyla gelişir. İnsanlar eğer kazançlarını artıramayacaksa veya
yiyecek ekmekten daha fazla bir şey bulamıyorlarsa yani kıt kanaat
geçiniyorlarsa ne evlerini, ne evlerindeki eşyaları ne kendilerini
sigorta etme gereği duyar. Nedenine gelince, kişiler önce
kendilerine ondan sonra mallarına bir güvence ararlar. Dolayısıyla,
çok ufak bir pazarda çok fazla şirketin olması manidardır. Bu
ülkenin toplam sigorta cirosu 50-60 Milyon aralarında oynayan
bir cirodur ve bu 50-60 Milyon ciroda oynayan bir ülkede 10 tane
sigorta şirketi artı 1 tane Sırpların sigorta şirketi olmak üzere
toplam 11 tane sigorta şirketi bulunmaktadır. Sırp sigorta şirketin
çok fazla bir payı yok ama diğer 10 tane sigorta şirketin toplam
sektörden pay almaya çalıştığını düşündüğümüzde şirket başına
ortalama olarak 5 Milyon’luk bir pazar mevcuttur.
Sigurimi zhvillohet me anë të rritjes së sturkturës së jetesës dhe
përfitimeve në këtë aspekt. Nëqoftë se njerëzit nuk mund të rrisin
përfitimet e tyre apo në rast se fitojnë aq sa për të konsumuar
në ushqimin e tyre primarë dhe nëqoftëse me shumë vështërsi
mundohet të gjallërojnë,njerëzit nuk do të ndjenë nevojën për të
siguruar vetëveten apo shtëpitë e tyre. Arsyeja është se, individët së
pari kërkojnë sigurimin e vetëvetes e më pas të gjësendeve. Natyrisht,
në një treg të vogël është me rëndësi të ketë shumë kompani. Gjiroja
totale e sigurimeve në këtë shtet sillet rreth 50 – 60 Milion €. Në
Kosovë operojnë 11 Kompani të Sigurimeve ndër të cilat njëra është
Kompani Sërbe. Kompania Sërbe edhe se nuk ka një pjesë të madhe
në këtë treg, kur mendojmë për 10 kompanitë tjera në këtë sektor të
cilat mundohen të marrin pjesën e tyre nga tregu, mund të themi
që secilit nga kompanitë veq e veq i takon nga një pjesë e tregut me
vlerë prej 5 Milion €. Sektori i sigurimeve në botë ka përparuar më
shumë se bankat. Pra në botë sektori i sigurimeve ka banka.
24
25
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Dünyada sigorta sektörü yani sigortacılık bankacılıktan daha
ileridedir. Yani Dünyada sigorta sektörlerinin bankaları var.
Maalesef burada sigorta sektörünün bankacılık yapması yasak.
Bankanın sigorta şirketiyle, sigorta şirketinin bankayla birbirine
destek olmaktan birbirine güven vermekten birbirine sigorta
satmaktan yani yapılan kredileri şunları bunları sigorta etmekten
daha doğal bir şey olamaz.
Kosova’da sigorta sektörünün 60 Milyon €’luk payının 45 Milyon
€’su zorunlu trafik sigortalarından kaynaklanmaktadır. Zorunlu
sigorta poliçelerinin hem yüksek fiyatı var hem de gereksiz bir
risk üstlenilmiş olunur. İlk yıllarda araçlar çok eski model idi ve
tamirleri çok düşük fiyatlarda mümkün olmaktaydı. Ama son
yıllarda yeni model arabaların gelmesi yeni modellerin yükselmesi
eski modellerin gitmesi hasar prim oranlarını %7’lerden %35’lere
taşımıştır. 10 yılda %7’lerden %35’lere taşınan hasar prim oranı
bir 10 yıl sonra %70’lere çıkmasını beklememizi doğaldır. Bu
şartlar altında zorunlu trafik sigortası satmak büyük bir yük. Trafik
sigortası sadece ve sadece belirli riskleri veya tamirleri karşılayacak
olsaydı bu hasar prim oranını daha fazla yükseltmeyecekti ve
daha başka sigorta türlerine de imkan verecekti.
Por fatkeqësisht këtu, kompanive të sigurimit nuk i lejohet operimi
bankar. Nuk ka gjë më të natyrshme se sa bashkëpunimi, mbështetja,
besimi i ndërsjellt, shtitja – blerja e sigurimeve , e kredive, më mes
bankave dhe kompanive të sigurimit.Brenda vlerës së përgjithshme
sektorin e sigurimit e cila është rreth 60 Milion € , vlera 45 Milion€
rrjedhin nga sigurimet e automjete të cilat janë të detyrueshme.
Policet e sigurimit të cilat janë të detyrueshme kanë një qmim të
lartë dhe se me anë të tyre merren përsipër rreziqe te ndryshme.
Gajtë viteve të para veturat ishin shumë të vjetra dhe natyrisht edhe
riparimi i tyre kushtonte më lire. Por gjatë viteve të fundit me arritjen
e veturave të modeleve të reja dhe me humbjen e modeleve të vjetra,
riparimi i modeleve të reja kushton me vlerë më të lartë, dhe kur
bëjmë një krahasim vërehet dukshëm ngritja e përqindjes së vlerës
për dëme nga 7% në ditët e sotme është rritur në 35 %. Duke vërejtur
se brenda 10 viteve kur vlera e përqindjes për dëme është ngritur
nga 7% gjerë në 35 %, është e natyrshme të mendojmë se edhe pas
10 viteve të ardhshme kjo vlerë nga 35% mund të rritet në 70%. Në
këto kushte shitja e sigurimetve të detyrueshme të automjeteve do
të na sjellin më shumë ngarkesë. Në rast se sigurimi i automjeteve të
të ketë mbuluar vetëm reziqet apo dëmet e përcaktuara kjo vlerë e
përqindjes së dëmeve nuk do të rritej më tutje, dhe në këtë kontekst
do të ishin hapur mundësitë edhe për lloje tjera të sigurimeve.
Kosova’da sigortacılık sektörü gerek mevzuat altyapısı
gerekse denetim mekanizmaları açısından iyi işleyen bir
sisteme sahip mi? Eksiklikler var mı?
A funksionon sektori i sigurimeve në Kosovë, në aspekt të
infrastrukturës lgjore dhe në aspekt të mekanizmave të
kontrollit ? A ka mangësi?
Her şeyin başında bir takım kanunları yeniden ele alıp yeni
baştan yorumlamak ve bu ülkenin şartlarına göre yazmak gerek.
Dışarıdan bir ülkeden paket bir kanun getirip ülkenin şartlarına
göre uyarlamadan uygulamaya sokmak buradaki durumu daha
kötüye götürür. Mevzuat altyapısında büyük bir revizyona ihtiyaç
var. Her ülkede olduğu gibi denetleniyoruz ve yabancı yatımcılar
olarak daha fazla denetleniyoruz.
Disa nga ligjet duhet të vlerësohen, të diskutohen që nga fillimi dhe
të shkruhen në bazë të rregullave të këtij shteti.
Jashtë pakos nga një vend të përshtaten me kërkesat e vendit për
të sjellë një ligj për të vënë në praktikë do të keqësojë situatën këtu.
Gjenjda në këtë vend do të përkeqësohet edhe më tej në qoftë se
sjellet një pako ligjore nga një shtet tjetër dhe duke mos përshtatur
aspak fillon të zbatohet në vend. Infrastruktura ligjore ka nevojë për
një revizion serioz.
Zorunlu trafik sigortasının dışında diğer sigortacılık
ürünleri hakkında Kosova’da yeterli bir bilinç söz konusu
mu? Kosova’da kullanımı az olan sigorta çeşitlerinden
bahseder misiniz? Sigortalılık bilincinin gelişmesi için neler
yapılabilir?
Përveç Sigurimit të deyrueshëm të automjeteve, a ka
informata të mjaftueshme lidhur me produktet tjera të
sigurimit në Kosovë? A mund të na tregoni lidhur me produktet
e sigurimit të cilat përdoren më së paku në Kosovë? Çfarë
mund të ndërmerret vetëdijësimin e më tutjeshëm lidhur me
sigurimet?
Bilinç eksikliği maalesef var. Burada adam başı petrol istasyonu var,
çoğu risklere açık pozisyonlarda duruyor ve sanmıyorum ki %10’u
sigortalı olsun. Ki bunun için zorunlu bir sigorta getirilmiş değil.
Ancak sahibinin bir takım sorumlukları var ise o zaman sigorta
yaptırıyor. Bu durum sadece benzin istasyonlarında değil aynı
zamanda sağlıkta da böyle. Devletin belirli sağlık politikası yok,
sağlık sigortası da yok. Diğer alanlarda da sigortalar yaptırılmıyor.
Fatkeqësisht se ka informata të mangëta në këtë drejtim. Këtu në
çdo hap mund të shofim stacione për karburante, shumica prej
tyre janë të vendosur në pozicione të rrezikuara por megjithate nuk
mendoj se janë të siguruar as 10% prej tyre. Lidhur më këtë nuk ka
asnjë obligim për sigurime të detyrueshme. Por në rast se pronari ka
përgjegjësi të ndryshme atëherë aplikon sigurimin në këtë drejtim.
Kjo gjendje përveq stacioneve të karburanteve vlenë edhe për fushën
e shëndetësisë. Shteti nuk ka politika të përcaktuara për shëndetësi, e
po ashtu nuk ka as sigurime të shëndetësisë. Sigurimet nuk aplikohen
as në drejtime tjera.
Türkçe
Shqip
Şirketiniz açısından 2013 yılı nasıl geçti? 2014 yılı
hedefleriniz neler?
Sipas kompanisë suaj si mund të vlerësoni vitin 2013? Cilat
janë prioritetet tuaja për vitin 2014?
2013’te 2012’ye nazaran prim oranımızı %30 artırdık. Bu
sadece pazarın büyümesinden kaynaklanmadı. %10 pazarın
büyümesinden kaynaklanıyorsa %20’si bizim başarımızdır. Daha
fazla şirketler ile diyaloga gittik, kendileriyle daha sık ve yoğun
çalışma temposu içerisine girdik, tanıtımımızı daha iyi yaptık,
şirketlere belirli avantajlar sağlamaya çalıştık. Bunlarla bizim
yaklaşık olarak pazar büyümesinin haricinde %20’li oranında
şirketin pazardan pay kapmasını sağladık. Yani Kosova genelinde
%9’luk bir yüzdeden %12’lik bir paya çıktık. 2014 yılında da bu
payı %14’e çıkarmayı hedefliyoruz. Tabi pay arttıkça iş hacmi
arttıkça bunların getirileri kadar götürüleri de var, risk de artıyor
onları da göğüslemeye çalışıyoruz.
Në vitin 2013 krahasuar me vitin 2012 kemi bërë ngritjet e përqindjes
së dëmeve në vlerën 30%.
Kjo nukndikojë për shkak të rritjes së tregut. Nëse 10% rrjedh nga
ndikimi i rritjes së tregut, 20 % të kësaj vlere është vetë rezultati i
suksesit tonë. Ne më shumë zgjeruam dialoget tona me kompani
tjera, po ashtu në këtë drejtim rritëm kapacitetet e bashkepunimeve
në mënyrë më të hovshme, zgjeruam njoftimet dhe marketingun
tonë, dhe po ashtu u munduam të që kompanive të caktuara ti
ofrojmë më shumë avantaje. Me anë të këtyre hapave që ndërmorrëm
përveç rritjes së tregut, ne mundësuam që kompania të përfitojë
edhe 20% nga pjesa e përgjithshme e tregut. Pra në pergjithësi në
Kosovë nga vlera 9% realizuam rritje prej 12 % nga pjesa e tregut të
përfituar. Në vitin 2014 synojmë që këtë rritje t’a arrijmë gjerë në 14
%. Meqenëse me rritjen e këtij rrjeti të tregut dhe me anë të rritjes së
vëllimit të punës ballafaqohemi edhe me avantazhet e ardhura dhe
të metat të cilat sjellen në këtë kontekst.
2014 yılı Haziran ayında sağlık sigortasını hayata geçirmek üzere
çalışmalarımıza devam ediyoruz. Bu çok önemli bir konu çünkü
burada bir sağlık reformu yok. İnsanlar sağlığına önem veriyorlar
fakat ekonomik güçlerin eksikliğinden dolayı kendilerine çok fazla
bakamıyorlar. Bu sektörde öncelikle sağlığa yönelmek gerekiyor.
Üzerinde durduğumu konu oldukça kapsamlı bir proje olacak.
Kompania e sigurimeve sh.a.
K
K O S O VA
I n s u r a n c e C o m p a n y s . a .
Vazhdojmë punimet tona lidhur me realizimin e sigurimeve
shëndetësore që nga muaji Qershor 2014. Kjo është një qështje shumë
e rëndësishme sepse këtu nuk ka asnje reformë për shëndetësi. Njerëzit
i japin rëndësi shumë shëndetit të tyre por për shkak të mangësisë së
forcës ekonomike nuk mund të arrijnë këtë me plotkuptimin e fjalës.
Në këtë sektor prioritet duhet të jetë shëndeti. Në këtë qështje jam
përqëndrusr me një projekt mjaft gjithëpërfshirës.
26
27
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Mesela kredi kartı biz yaklaşık 7 yıl önce geldiğimizde de yaygındı
ama nakit karşılıklı kredi kartı kullanılıyordu, taksitlendirme
imkanı yoktu. Bütün bunlar bireysel ihtiyaçları genişleten
kazanımlardır. Bundan banka da faydalanıyor ama esas olarak
daha çok bireyler faydalanıyor. Yani kişi kredibilitesi ölçüsünde
bankaların veya finans kuruluşlarının karşısında yeteri kadar
güçlü olabiliyor. .
Tabii ki bir finans kuruluşunun birinci önceliği kâr elde etmek
olsa da bir başka hedefinde saygınlıktır. Piyasada yeni bir hizmeti
BKT yaptı denilmesi bizim için kazanacağımız paradan daha
önemlidir. Malum aynı coğrafyanın milleti ikisi de, iki taraf ta
Arnavut, birbirine sempati ile bakan iki millet. Aslında tek millet
iki devlet. Burada en azından bizim kazanımımız paradan önce
Kosova ile Arnavutluk arasındaki bu köprüyü en azından finans
açısından temin edebilmiş olmaktır.
Biz Arnavutluk kökenli bir banka olduğumuz için, önceliğimiz
Arnavutlukla Kosova arasında ticaret yapan şahısların veya
şirketlerin ticaretine aracılık etmek, ilk önceliğimiz bu. Buraya
geldiğimizden itibaren bakıldığında istatistiki olarak da bir artış
söz konusudur. Biz iki tarafın da kazanacağı optimum bir noktada
bir araya geliyoruz. Yıllar itibariyle özellikle Arnavutlukla Kosova
arasındaki ticaret hacmi hem arttı hem de kolaylaştı. Burada tabi
otoritelerin regülasyonlarının da katkısı büyük, bizim de katkımız
paralel olarak gelişti.
“Abdurrahman BALKIZ “- BKT Kosova Genel Müdürü | Drejtori Gjeneral i BKT-s në Kosovë
BKT Kosova Genel Müdürü Abdurrahman
Balkız ile söyleşi…
Intervista me Drejtorin Gjeneral të Bankës
Kombtare Tregtare – BKT - Abdurrahman
Balkız…
Yabancı bir yatırımcı olarak finans sektöründe faaliyet
gösteriyorsunuz. Kurumunuzun Kosova’da faaliyete geçmesi
ile Kosova’nın kazanımları ne oldu; Sizin kazanımlarınız ne
oldu? Kıyaslamalı bir değerlendirme yapabilir misiniz?
Ne jemi investitorë të huaj që realizojmë aktivitet tona në
sektorin financiar. Çfarë përfitoi Kosova nga aktivitetet e
institucionit tuaj në Kosovë? Çfarë përfituat Ju? A mund të bëni
ndonjë vlerësim duke bërë një krahasim?
Kosova’nın kazanımı bizim kazanımımızdan daha fazla oluyor.
Çünkü piyasaya yeni bir aktör, yeni bir rakip olarak girdiğiniz
zaman, mevcut bankalardan veya finans kuruluşlarından
daha farklı bir hizmet veya daha farklı bir fiyatlama yapmanız
gerekmekte; bu da esasen Kosova’nın kazanımlarına direkt etki
eden bir faktör oluyor.
Kosova përfiton më shumë se ne. Sepse, kur hyni në një treg si akter
i ri, si një konkurrent i ri, jeni të detyruar që të sjellni shërbime më të
ndyrshme dhe çmime më të dalluara nga bankat dhe institucionet
aktuale në vend; dhe kjo kryesisht ndikon në përfitimet direkte
të Kosovës. Si p.sh. para 7 viteve kur Ne erdhëm në Kosovë kredit
kartelat ishin të zakonshme por kredit kartelat në vend të mjeteve
kesh nuk ishin ende në përdorim sepse nuk ekzistonrte mundësia
e ndarjeve në këste. Të gjitha këto janë përfitime të cilat zgjerojnë
kërkesat individuale.
Türkçe
Shqip
Nga kjo gjendje normalisht që përfitojnë edhe bankat por kyesisht
përfitimet i takojnë vetë individëve. Pra kredibiliteti individual është
mjaft e fuqishëm ndaj bankave dhe institucioneve bankare.
Natyrisht edhe pse ndër prioritetet e para të institucioneve financiare
është përfititmi i tyre, ndërkaq qëllimi tjetër është dinjiteti. Thënja “Ky
shërbim i ri është i BKT-s” për Ne është më me rëndësi të veçantë në
krahasim me mjetet e fituara.
Siç dihet të dy popullsitë i takojnë pot ë njëjtës gjeografi, të dy palët
janë Shqiptar të cilët e simpatizojnë njëri – tjetrin. Në të vërtetë dyu
shtete e një komb. Para përfitimeve financiare, njëra ndër përfitimet
tona të para është formimi i një ure ndërlidhëse në fushën e sektorit
financiar në mes të Kosovës dhe Shqipërisë.
Meqenëse jemi një bankë me thelb nga Shqipëria, priotriteti ynë i parë
është ndërmjetësimi për tregëtinë e individëve apo kompanive në mes
të Kosovës dhe Shqipërisë. Kur shikojmë të dhënat statistikore, që nga
periudha kur filluam të operojmë në vend vërehet një rritje e dukshme.
Ne arrijmë në një pikë optimale aty ku të dyja palët do të përfitojnë.
Gjatë këtyre viteve, në mes të Kosovës dhe Shqipërisë veçanërisht
tregtia ka shënuar rritje dhe shkallë të lehtësimit. Këtu kanë kontribuar
rregullimet e autoriteve dukshëm, e po ashtu edhe kontributet tona
janë zhvilluar në mënyrë paralele.
Sektöre yeni bankaların girmesi niceliksel bir artışın dışında
rekabeti ve ürün çeşitliliğini de beraberinde getiriyor mu?
Bankanızın sektöre girmesi ile Kosova finans sektörü nasıl
etkilendi?
Arritja e bankave të reja përfeç rritjes së numrit të tyre në vend
a sjellin me vete edhe konkurrencën dhe shumë – llojshmërinë e
produkteve? Si ndikoi në sektorin financiar të Kosovës, hyrja e
Bankës suaj në treg?
Bankacılık yaparken farklı olmanız lazım. Fark yaratmanız lazım.
Eğer fark yaratamaz iseniz o zaman diğerlerinden bir farkınız olmaz.
Bu her sektör için aynıdır, özellikle hizmet sektöründe ürün çeşitliği
ile rekabetin getirdiği bir çok avantajı beraberinde kendiliğinden
getirmiş olursunuz. Dolayısıyla sektöre yeni katılacak bankalar
hem rekabeti ve hem de ürün çeşitliliğini de beraberinde getirmek
zorundadır. BKT-nin sektöre girmesi, Kosova finans sektöründe
rekabeti artıran bir etkisi olmakla beraber özellikle Arnavutluk ile
yapılan ticaret oldukça pozitif etkilendi ve Ticari ilişkiler Bankacılık
açısından daha hızlı kolay hale geldi.
Nëse jeni në sektorin bankar duhet të jeni ndryshe. Duhet të jeni të
dalluar. Nëse nuk arrijni të dalloheni nga të tjerët atëherë nuk do të
keni asnjë veçoritë ndryshme. Kjo dukuri vlenë për të gjitha sektoret,
sidomos në sektorin e shërbimin avantazhet të cilat i sjellë lloj –
llojshmëria e produketeve dhe konkurrenca arrijnë vetvetiu. Natyrisht,
bankat e reja të cilat pretendojnë të hynë në treg domosdoshmërisht
duhet të sjellin si konkurrencën po ashtu edhe llojet e reja të produkteve
bankare. Me hyrjen e BKT-s në këtë sektor, përveç ndikimit konkurues
në sekorin financiar të Kosovës, ka sjellur edhe efekte pozitive sa i
përket tregtisë me Shqipërinë dhe efikacitetit bankar në aspekt të
lidhjeve tregtare.
28
29
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Kosova’da bankacılık sektörü gerek mevzuat altyapısı
gerekse denetim mekanizmaları açısından iyi işleyen bir
sisteme sahip mi? Eksiklikler var mı?
Në fushën e sektorit bankar, a ka Kosova një sistem funksional
sa i përket infrastrukturës ligjore dhe mekanizma të kontrollit?
A ka mangësi?
Hiçbir şey mükemmel değildir, ama karşılaştırmalı olarak
yapacağınız bir değerlendirmede Kosova’nın mevzuat altyapısı ve
denetim mekanizmaları oldukça iyi ve etkin. Ancak denetimin her
zaman daha iyi yapılacağına dair ortak bir fikir vardır herkeste.
Mevzuat altyapısı ise piyasa koşullarına paralel olmak
durumundadır, diğer bir deyişle mevzuat yatırımcının aslında
geleceğe dönük projeksiyonunu da belirler. Eğer geleceğe dönük
projeksiyonunuzu negatif yönde etkileyecek olursa zaten bundan
ilk zararı görecek olan devletin kendisi olur. Örneğin finans
sektörünün önünü tıkayan bir uygulama öngörülürse bu durum
bir çok firmayı etkileyeceği için aslında kendisine zarar verir.
Mevzuat her zaman için tüm yatırımcıların, açan mahiyette olması
lazım. Bunun aksi olursa zaten yatırımcılar, ama özellikle yabancı
firmalar Kosova-yı çekici bulmamaya baslar. Bu durum nedeniyle
Kosova otoritelerinin oldukça duyarlı olduğunu ve hassas hareket
ettiklerini mümkün mertebe eksikliğe yer vermemeye çalıştıklarını
söyleyebilirim.Kosova’da gözlemlediğim kadarıyla her ne kadar
çeşitli iyileştirme çalışmaları yapılıyor olsa da Hukuki alt yapıda bir
takım eksiklikler göze çarpmaktadır.
Nuk ka asgjë të shkëlqyeshme, por nëqoftëse bëhet një vlerësim i
përgjithshëm mund të themi se infrastuktura ligjore dhe mekanizmat
e kontrollit në Kosovë janë mjaft të mira dhe funksionale. Por çdo kush
mendon se kontrollimet mund të bëhen edhe më mirë.
Ndërkaq sa i përket legjislacionit kjo duhet të jetë paralele me kushtet e
tregut, me fjalë tjera legjislacioni përcakton parashikimet e ardhshme
të një investitori. Në rast se këto parashikime të ardhshme ndikohen
negativisht, në këtë drejtim së pari ndikohet vetë shteti përkatës.
Si p.sh. në rast se parashihet zbatimi i ndonjë rregulle e cila bllokon
sektorin financiar, kjo gjendje do të ndikojë së pari tek kompanitë dhe
në këtë kontekst do të dëmtojë vetëveten. Legjislacioni, gjethmonë
duhet të jetë i hapur natyrshëm për të gjithë investitorët. Në të
kundërtën investitorët e posaqërisht investitorët e huaj fillojnë të
shohin Kosovën jo tërheqëse në këtë drejtim. Për këtë arsye, mund të
themi se autoritetet Kosovare janë shumë të ndjeshëm dhe veprojnë
me kujdes të shtruar në këtë drejtim duke u munduar për evitimin
e mangësive të mundshme. Siç kam vërejtur, në Kosovë edhe pse
punohet në drejtim të përmirësimeve, prap se prap në fushën e
ligjislacionit ende ka mangësi.
Kosova’da kredi faizlerinin yüksek olduğuna ilişkin bir yargı
var. Durum gerçekten öyle mi? Faiz oranlarının göreli yüksek
olmasının altında yatan sebepler neler?
Në Kosovë ekziston një gjykim që normat e interesit të kredive
është shum e lartë? A është kështu në të vertetë? Cilat janë
arsyet e kësaj dukurie?
Faiz paranın fiyatıdır. Yani nasıl herhangi bir malin fiyatı
belirlenirken satın alma maliyeti, üretim maliyeti, dağıtım maliyeti,
pazarlama malın gibi unsurlar göz önüne alınıp üzerine bir kâr
konuluyorsa, bankacılıkta da malın , yani paranın fiyatı faizdir.
Tıpkı diğer sektörlerde olduğu gibi, ilk önce neye bakarsınız
paranın maliyetine. Bizim sektörümüzde paranın da maliyeti
faizdir. Yani fon fazlası olandan bir bedel ödeyerek parayı alıyoruz,
fon eksikliği olan yatırımcıya arada bir marj koyarak satıyoruz.
Bunu yaparken de çeşitli giderlerimiz oluyor sadece mevduata
ödediğimiz faizle sınırlı değil bunun pek çok gider kalemleri var
örneğin personel giderleri var, binaların kiraları var, su, elektrik,
telefon yani pek çok gideri var. Bunlar da Bankanın satın aldığı
paranın maliyetine ilave edilir, üzerine kâr konulur. Bir de bütün
bunların üzerinde “Ülke Riski” denilen bir kavram var. Risk
derecelendirmeleri farklı olan ülkelerin diğer parametrelerle
birlikte faizleri de farklı olur. Kredi faizleri böylelikle belirlenir.
Yani mevduat faizleri ve sabit giderlerin üzerine risk faktörünü de
üstune koyduğunuzda, faizin oranı ortaya çıkar. Piyasa koşullarını
değerlendirecek olursak, diyelim ki siz 100 € kredi verdiniz ve
bunun 100 €’su faiziyle beraber size geri dönüyorsa, faizinizi ona
göre düşürürsünüz.
Interesi është çmimi i parasë. Sikurse, qysh merren parasyshë
faktorët indikatorë për përfitimin nga një produkt siç janë: çmimi me
të cilin është blerë, çmimi i prodhimit, çmimi i shpërndarjes, çmimi
i promovimit, etj., po ashtu edhe në sektorin bankar, produkti pra
paraja ka një çmim i cili quhet interes. Njëjtë si në sektoret tjera, se
pari shikohet kostoja e parasë. Në sektorin tonë kostoja e parasë
është interesi. Pra, ne marrim paratë nga ata që kanë fond më tepër
dhe paguajm një shumë të caktuar, por për investitorët të cilët kanë
mungesë të këtij fondi i bëjmë shitje me një diferenc të caktuar. Duke
bërë këtë, nuk kufizohemi vetëm me pagesë të interesit të depozitave,
kemi edhe shpenzime tjera siç janë, shpenizmet e personelit, qeraja
e objekteve, fakturat e ujit, energjisë elektrike, telefonit, etj. Këto
shtohen në koston e parave të blera nga banka dhe në përfitimet e
arritura. Mbi të gjitha ekziston edhe një koncept i cili quhet “Rreziku i
Vendit – Shtetit”. Shtetet lidhur me rrezikshmëri kanë dallime në mes
vete, dhe në këtë kontekst kanë dallime edhe në parametrat tjera dhe
normat e interesit. Normat e interesit përcaktohen në këtë mënyë.
Pra, normës së interesit dhe shpenzimeve fiske, kur i shtohet edhe
faktori i rrezikshmërisë, në këtë mënyrë llogaritet dhe përcaktohet
norma e interesit. Kur vlerësojmë kushtet e tregut, mund të themi se
p.sh. ju paguani 100 € për kredi dhe kjo vlerë ju kthehet juve duke
shtuar edhe koston e interesit në vlerën 100 €, ju në këtë mënyrë
arritni të llogaritni normën e interesit.
Türkçe
Shqip
Ama eğer 100 € verip 80 €’sunu zor alıyorsanız ona göre bunu da
fiyatlara yansıtırsınız.
İşin bir başka yanı da diğer faktörlerdir. Örneğin alternatif
getirilerinize de bakarsınız, dolayısıyla faiz oranları öyle % 3’le
mevduat aldım % 15’le krediyi satıyorumla bitmiyor.
Por, nëqoftë se ju i ofroni 100€ dhe 80€ mezi se i merrni atëherë në
këtë kontekst llogaritni çmimin e arritur.
Ndërkaq ana tjetër e kësaj qështjeje përbëhet prej disa faktorëve
tjerë. Si p.sh. kur shikoni të ardhurat alternative, natyrisht që normat
e interesit nuk përmbyllen duke llogaritur 3% mora depozitë, 15 %
shita kredinë.
Kredi verirken, bankacının değerlendirdiği temel kriterler
neler? Fizibilitesi yapılmış uygun projeler için uygun faiz
oranlarıyla finansman sağlanılabilinir mi?
Për të ofruar një kredi, cilat kritere kryesore duhet vlerësuar nga
ana e bankës? A mund të financohen me një normë të interesit
më të përshtatshme projektet e të cilave iu është bërë fizibiliteti?
Kredi verirken, bankacının değerlendirdiği temel kriterler
arasında projenin verimliliği gelir. Verimliliği yüksek projeler
elbette daha uygun faiz oranlarıyla kredilendirilir. Krediye konu
işletmenin ve/veya şahsin kredibilitesi yani kredi geri ödeme
yeteneği de çok önemli bir veridir Örneğin bir yerde kuraklık söz
konusu olduğunda, tarım ile uğraşan firmalar belli ki yeterli verimi
alamayacak, dolayısıyla böyle bir işletmeyi kredilendirecek Banka
göreceli olarak daha yüksek riske girmiş olacak olduğundan daha
yüksek faiz işleyecektir. Bütün bunlar dikkate alınması gereken
faktörlerdir. Ayrıca her sektörün kendi içinde bir fiyatlaması vardır
yani tek bir faiz oranı tespit edilerek herkese eşit uygulanmaz.
Kur ofrojmë një kredi, ndër kriteret e para dhe kryesore të cilat duhet
vlerësuar nga banka ëshët efikasiteti i projektit. Natyrisht që për
projektet me efikasitet të lartë ofrohen norma më të përshtatshme të
interesit. Është me rëndësi, besueshmëria – kredibiliteti i kompanisë
apo /dhe individit i cili kërkon kredinë, si dhe kapaciteti i tij për të
paguar ate. Si p.sh. nëse në një vend ekziston tharrja e tokës, natyrisht
që kompanitë të cilat merren me bujqësi nuk do të kenë rendimentin
e mjaftuar, dhe në këtë kontekst meqenëse bakana e cila do t’i ofrojë
kredi kësaj kompanie do të hyjë në një rrezikshmëri më të dukshme
natyrisht që do të aplikojë normë të lartë të interesit. Të gjitha këto
janë faktore të cilat duhet të merren parasyshë. Ndërkaq, çdo sektor
ka një çmim në vete, pra nuk ekziston mundësia e aplikimt të një
vlere të njëjtë të interesit për të gjithë.
Son birkaç yıldır, Kosova ekonomisinin artık özel sektör eliyle
büyümesi gerektiğine ilişkin değerlendirmeler yapılıyor.
Ancak bu büyüme hep hedeflenenin altında… Bir yandan
diasporadan gelen para tüketime gidiyor, öte yandan sektörde
tasarruflar birikiyor ama yatırım projeleriyle ekonomik
büyümeye katkı sağlayan oran az. Sizce bu konudaki engeller
neler? Krediler en fazla hangi alanda kullanılıyor?
Ka disa vite që vlerësohet se, ekonomia e Kosovës duhet të
rritet nga këndi i sektorit privat. Por kjo rritje gjithnjë është
nën vlerën e synuar.Në një anë, paraja që vjen nga diaspora
shpenzohet për konsumim ditor, në anën tjetër nga ana e
sektorit akumulohen kursime por ato janë të pa mjaftueshme
për të kontribuar me investime në rritjen ekonomike. Sipas
Juve, cilat janë pengesat në këtë drejtim? Në cilat sektore më së
shumti përdoren kreditë e kërkuara?
Diasporada yaşayan insan sayısı yüksek olan ülkelerde genelde
iki şey yapılır: birincisi yurtdışında yaşayan insanların anavatanına
gönderdiği para ile, buradan ev, arsa gibi gayrimenkul alınır,
ikincisi burada kalan aile bireylerinin geçimine katkıda
bulunulur. Böylelikle İnşaat ve mobilya sektörünün gelişimi
ve gıda sektöründeki malların tüketiminin artması gündeme
gelir. Zaten bir ülke neden diasporaya sahip olur? Genel olarak
insanlar, ülkesinde yeterince istihdam olanağının olmaması ve
temel ihtiyaçlarını ülkesindeki gelirleriyle sağlayamaması gibi
nedenlerle yurtdışına gitmeyi düşünürler. Kosova’ya diasporadan
gelen paraların büyümeye etki etmemesinin asil nedeni de budur.
Çünkü insanlar temel ihtiyaçlarını sağladıktan sonra yani yaşam
koşullarını iyileştirdikten ve rahat bir şekilde geçimini sağladıktan
sonra yatırım yapmayı düşünürler.
Në shtetet ku një numër i madh i popullsisë është në diasporë
aplikohen dy gjëra: e para, me anë të parave të dërguara nga
individët të cilërt jetojnë jashtë vendit, në vendlindjen e tyre blehen
shtëpi, toka, patundshmëri të ndryshme etj. Ndërsa veprimi i
dytë është kontribuimi i tyre për ekzistencën e familjeve që kanë
këtu. Në këtë kontekst ballafaqohemi me zhvillimin e sektorit të
ndërtimtarisë, mobiljeve, dhe rritjen e vlerës për konsumimin e
produkteve ushqimore. Edhe ashtu, pse njerëzit zgjedhin diasporën?
Ata mendojnë të shpërngulen në shtete të jashtme nëqoftë se, në
shtetin e tyre nuk kanë mundësi të mjaftueshme për punësim, dhe
në rast se të ardhurat e fituara nuk ju mjaftojnë për shpenzimet nevojat elementare
30
31
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Şu an Kosova diasporası kısmen bir takım yatırımcılara sahip olsa
da henüz yeterli düzeyde değil maalesef ve yatırım yapılması
sermaye birikiminin olmasından sonra mümkün olabilecektir..
Bize başvuran krediler ise en fazla inşaat ve tüketim sektöründe
kullanılmak üzere geliyor.
Ky është faktorë kryesorë i cili ndikon drejtpërdrejtë në rritjen e vendit.
Sepse njerëzit në përgjithësi pasi të kenë të ardhura për nevojat
elementare, dhe pas përmirësimit të kushteve të jetesës, kalojnë në
një fazë të rehatshëm dhe më pas mund të mendojnë për investime
të mundshme. Momentalish, Kosova edhe pse ka investitporë nga
diaspora, fatkeqësisht kjo ende nuk është në nivel të duhur, sepse
kjo do të jetë e mundur vetëm pas akumulimit të kapitalit të tyre.
Kërkesat për kredi të cilat parashtrohen në bankën tonë, më së shumti
përdoren në sektorin e ndërtimtarisë dhe në sektorin e ushqimit.
Kosova’nın övünç kaynaklarından biri makro mali denge
ve bankacılık sisteminin sağlamlığı…. Bu durumu nasıl
değerlendiriyorsunuz? Bankanız açısından 2013 yılı nasıl
geçti? 2014 yılı hedefleriniz neler?
Njëra nga krenaritë e Kosovës është stabilitetit makro
financiar dhe forca e sistemit bankar … Si e vlerësoni këtë
gjendje? Sipas bankës suaj si kaloi viti 2013? Cilat janë
synimet tuaja për vitin 2014?
Bankacılık sisteminin sağlamlığının ilk göstergesi, sistemin
tamamının kârda mı zararda mı olduğuyla anlaşılır. Sektörde
toplam 9 banka var, bu bankaların tamamının alt alta yıl sonu
gelir gider durumlarını incelediğinizde, bankacılık sektörü kâr
elde etmiş olduğunu görüyorsunuz. Çevre ülkelerin durumu
böyle değil. Dolayısıyla, yakın vadede bankacılık sektörünün kâr
üretememe gibi bir sıkıntısı yok. Dolayısıyla otoritelerin Bankacılık
sektörünün sağlamlığı konusunda yaptığı açıklamalar %100
doğru. Bizim açımızdan değerlendirecek olursak biz 2013 yılını
2012’den itibaren planladık ve çevre ülkelerdeki ve Avrupa’daki
krizden Kosova’nın da etkileneceğini düşündüğümüzden dolayı
kredilerde tutucu olma stratejisini benimsedik. Bu konuda başarılı
olduk ama bu da bize kârın azalması olarak yansıdı. 2014 yılında
bu risklerin özellikle çevre ülkelerin ve Avrupa krizinin gevşemeye
dönük işaretler verdiğini görüyoruz. Bu durum bize2013 yılı
için benimsediğimiz stratejinin 2014 yılında değiştirilmesi
gerektiğini gösteriyor. Yani 2014 yılında kredilerde daha agresif
olacağız. Bankacılık sektörü 2012 yılına göre 2013 yılında yaklaşık
%10 büyümüş, bizim de hedefimiz bunun biraz daha üstünde
büyüyebilmek, yani bankacılık ortalama büyüme rakamının
üstüne çıkmak. Bunu da aktiflerimizin kalitesini artırarak ve
boyutunu büyüterek temin edeceğiz. Dolayısıyla temel çözüm
2013 yılındaki bu yavaşlığı, 2014’te daha agresif davranarak
kapatmak olacak. Kosova’daki tecrübelerimize dayanarak son
olarak şunları söylemek istiyorum: Kosova, insanlarıyla birlikte
yeniliklere çok çabuk entegre olan çok dinamik bir profilde.
Özellikle finans sektörü için bu dinamik profilin doğru yöne
kanalize edilmesi - dönüştürülmesi lazım. Finans sektörünün
çözümlere ortak olmaya çalışmaları lazım, özellikle BKT- nin
mottosu çözümün ortağı olmaktır.
Fuqishmëria e sistemit bankar, në rend të parë kuptohet përmes
përiftimit apo i humjes së sistemit në këtë drejtim . Në këtë sektor
operojnë 9 banka, kur analizohen të ardhurat dhe shpenizmet e
këtyre bankave në fund të vitit, mund të shohim se sektori bankar
ka arritur përfitime të caktuara. Kjo gjendje nuk është kështu edhe
në shtetet fqinje. Prandaj nuk ka shqeësime se në një ardhme të
afërt mund të ndodh e kundërta. Natyrisht deklaratat e dhëna nga
autoritetet lidhur me fuqishmërinë e sektorit bankar janë 100 % të
sakta. Sipas vlerësimeve nga këndi jonë, ne vitin 2013 e planifikuam
që nga viti 2012 dhe duke menduar se edhe Kosova mund të
ndikohet nga kriza ekonomike sikurse shtetet tjera evropaine,
përcaktuam një strategji konservatore për kreditime. Lidhur me kët
qështje arritëm sukses por kjo ndikoi tek ne me anë të zvogëlimit
të përfitimeve. Vërejmë dukshëm shenjat të cilat sinjalizohen nga
shtetet Evropiane lidhur me zbutjen e krizës gjatë vitit 2014. Kjo
gjendje tregon se për vitin 2014 duhet të ndërrojmë strategjinë të
cilën zbatuam për vitin 2013. Pra, brenda vitit 2014 do të jemë më
të rrept lidhur me kredi. Kur karasojmë me vitin 2012, sektori bankar
ka shënuar prej 10% rritje në vitin 2013. Ne synojmë që këtë vlerë
t’a rrisim edhe më shumë, pra të kalojmë vlerat e përgjithshme sa i
përket rritjes mesatare të këtij sektori. Këtë do ta realizojmë me anë
të rritjes së aktiviteteve dhe kapaciteteve tona. Prandaj zgjidhja
kryesore do të jetë që ngadalësinë e vitit 2013, ta shëndrrojmë në
një rreptësi më të dukshme gjatë vitit 2014. Bazuar në eksperiencat
tona në Kosovë dua të shtojë këto fjalë: Së bashku me popullin e
Kosovës, me një profil dinamik dhe integrues në risi të mundshme,
këtë dinamik duhet shfrytëzuar për drejtimin në anën e duhur dhe në
mënyrë të drejtë veçanërisht në sektorin financiar . Sektori financiar
duhet të bashkëpunojë për prodhimin e zgjidhjeve, BKT-ja në veçanti
përmban këtë moto në vetëvete.
Türkçe
Shqip
TEB Kosova Genel Müdürü Ayhan
Albeyoğlu ile söyleşi
Yabancı bir yatırımcı olarak finans sektöründe faaliyet
gösteriyorsunuz. Kurumunuzun Kosova’da faaliyete geçmesi
ile Kosova’ya getirdikleriniz neler nasıl bir mantaliteyi taşımış
oldunuz. Genel bir değerlendirme yapabilir misiniz?
Yabancı bir banka olarak TEB Kosova’da 6 yıl önce kurulmuştuk.
TEB BNP Paribas ortaklığını içeriyor, dolayısıyla kuruluş
beraberinde hem BNP Paribas’ın global anlamdaki tecrübesini
hem TEB olarak Türkiye’deki önemli bir aktör olarak birikimlerini
yansıtma imkanı sağladı. Kosova’da faaliyete geçtikten sonra
yeni hizmetler getirdik, piyasayı canlandırdık. Aslında ilk beş
yılı tamamladıktan sonra bunun sonuçlarını da aldık. Yeni
kurulan bir banka olarak ilk üç banka arasında yer alarak güçlü
bir noktaya geldik. Bu da gösteriyor ki getirdiğimiz yeni ürünler
ve hizmetler Kosova’da beğeni topladı, tercih edilme noktasına
getirdi bizi. Yeni ürünleri gündeme getirdik, bunların başında
kredi kartı olayı gerçekten bireylerin hayatlarını kolaylaştırmak
konusunda temel enstrümanlardan bir tanesi oldu. Müşterilerin
temel ihtiyaçlarının analiz edilmesi ve onlara bir çözüm sunulması
anlamında da sadece kurumsal ve büyük müşterilerde değil
tüm müşteri segmentlerinde de portföy yönetimi yaklaşımı
getirdik. Bizim şubelerimizde, konusunda uzman KOBİ bankacılık
yapıyorsa KOBİ bankacılığı portföy yöneticisi, bireysel bankacılık
yapıyorsa bireysel bankacılık portföy yöneticisi ve kurumsal
bankacılık yapıyorsa kurumsal bankacılık portföy yöneticililerimiz
var. Bu portföy yöneticilerimizle o müşterinin ürün bazında tüm
ihtiyaçlarını analiz ederek böyle bir yaklaşımın da gelmesini
sağlamış olduk. Tüm bunların ötesinde şunu da söyleyebiliriz 6.
yılın sonunda bugün itibariyle 500’ün üzerindeki kişiye istihdam
sağlamış olduk.
Sektöre yeni bankaların girmesi niceliksel bir artışın dışında
rekabeti ve ürün çeşitliliğini de beraberinde getiriyor mu?
Bankanızın sektöre girmesi ile piyasa nasıl etkilendi; yeni
ürün çeşitliliği ile daha fazla bir gelişme söz konusu oldu mu?
Bir gelişme oldu tabi ki! Bankacılık sektöründe kredi kartı ve kredi
kartının taksitli kullanılıyor olması özelliği sektöre bir canlılık
getirdi. Diğer taraftan bizim ‘direct debit system’ dediğimiz
direkt borçlandırma sistemi getirdik. Yeni teknolojik gelişmelerin
sonucunda internet bankacılığını sadece bireylerin değil hem
bireylerin hem de şirketlerin imkanına sunduk. Rekabetin
canlanmasıyla, yeni ürünlerin girmesiyle diğer sektördeki
oyuncuların da yeni ürünle hizmet geliştirerek pazara sunmasıyla
sektör de etkilendi ve bir etkileşim söz konusu oldu.
Ayhan ALBEYOĞLU
TEB Kosova Genel Müdürü | Drejtori Gjeneral i Bankes TEB në Kosovë
Intervistë me Ayhan Albeyoğlu - Drejtor
Gjeneral i Bankës TEB në Kosovë
Ju operoni në sektorin financiar si investitorë i huaj në vend.
Çfarë keni sjellur në Kosovë me anë të aktiviteteve tuaja
dhe çfarë mentaliteti keni sjellur në vend. A mund të bëni një
vlerëesim të përgjithshëm?
Banka TEB si një bankë e huaj është temeluar 6 vite më parë.
Përbëhet nga ortakëria TEB – BNP Paribas, dhe natyrisht bashkë me
themelimin në Kosovë kanë sjellur eksperiencat globale të BNP- s
si dhe pasqyrimin e Bankës TEB në Turqi si një akter i rëndësishëm.
Pasi që filluam operimet tona në Kosovë kemi refreshuar tregun dhe
kemi sjellur shërbime të reja në vend. Realisht, pas përfundimit të
këtyre pesë viteve të para filluam të marrim rezulatate. Si një bankë
e themeluar nga fillimi, arritëm të renditemi ne mesin e tri vendeve
të para në mesin e bankave tjera në vend. Kjo dëshmon se me anë të
produkteve dhe shërbimeve të reja morrëm pëlqime nga Kosova, dhe
arritëm në një pikë preferuese. Ne ofruam shërbime të reja, në rend të
parë kredit kartela, u shënëdrrua në një instrument i cili me të vërtet
lehtësoi dukshëm jetën e individëve. Duke analizuar nevojat kryesore
të klientëve, dhe duke ofruar zgjedhje të duhura, ne kemi sjellur
qasje të portfolit menaxhues duke u bazuar në të gjitha segmentet e
klientëve, jo vetëm për klientët e korporatave apo klientët e mëdhenj.
32
33
Röportaj Intervistë
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Kosova’da bankacılık sektörü ve bankacılıkla ilişkili diğer
mevzuat altyapısı nasıl? İşleyişle ilgili söyleyecekleriniz neler?
Bankacılık mevzuatı dünyadaki tüm mevzuat gelişmelerine paralel
olarak yakından izlenen ve çok güncel olarak takip edilen bir yapıda.
Gelişmiş bir mevzuat sistemimiz var. Düzenleyici otoriteler de dünyada
bu konudaki her türlü gelişmeleri takip edip birebir yansıtıyorlar. Bu
tarafta bir sıkıntımız yok. Ancak esasen ülkenin genel hukuki alt yapısı
bizi direkt ilgilendirmeyen fakat bizimle, ürünlerimizle, hizmetlerimizle
bağlantılı olan kısımla ilgili gelişim alanı olan konular var. Bu konularda
ilgili otoritelerin de yakından çalışmaları olduğunu biliyoruz. Bu hukuki
alt yapının içerisinde özellikle ticaretin düzenlenmesi ve ticaretin bir
şekilde sekteye uğraması halinde bunun tasfiyesi ve tahsilatına yönelik
hukuki sürecin hızlanması gerekiyor. Çünkü finansal sektörde, kredilerin
hepsinin karşılığını oluşturan teminatlar ve zamanında kredilerin geriye
toplanabilmesi en önemli konulardan birisini oluşturuyor. Diğere
taraftan yeni hizmet ve ürünlerin sunulabilmesi, rahat uygulanabilmesi
için örneğin kadastro tapu sorunun çok net olabilmesi lazım. Bununla
ilgili olarak da otoriteler tarafından çalışmalar devam ediyor ki daha fazla
konut kredileri geliştirilebilsin, daha fazla ürün bu konuda geliştirilebilsin.
Dolayısıyla, tüm ekonomik koşullarda ve iş ortamını çevreleyen hukuki alt
yapıdaki gelişmelerin bir an önce tamamlanmasını ve hayata geçmesini,
bekliyoruz.
Son birkaç yıldır, Kosova ekonomisinin artık özel sektör eliyle
büyümesi gerektiğine ilişkin değerlendirmeler yapılıyor. Ancak bu
büyüme hep hedeflenenin altında… Bir yandan diasporadan gelen
para tüketime gidiyor, öte yandan sektörde tasarruflar birikiyor
ama yatırım projeleriyle ekonomik büyümeye katkı sağlayan oran
az. Sizce özel sektörün önünde büyümesini engelleyen nedenler
neler? Size gelen kredi talepleri en fazla hangi alanda kullanılıyor?
.
Genel olarak baktığımızda biz yatırım bankası değil ticari bankayız,
aslında ticaretin finansmanında yer alıyoruz. Özümüz itibariyle bu
tarafta yer alıyoruz, Bireysel bankacılıkta bireylerin tüm hayatında
yer almak istiyoruz. Fizibilitesi çok iyi yapılmış bir yatırımın önümüze
gelmesi durumda da bunu ticari açıdan değerlendirmekteyiz. Yatırımın
fizibilitesi anlamında bunu sadece yatırım amacıyla değerlendiren
yatırım bankacılığı veya bunu destekleyen kurumlar, uluslar arası
kuruluşlar veya fonlar var. Biz ancak ticari tarafı itibariyle destekleme
noktasındayız. İyi fizibilitesi yapılmış işler, projeler bize geldiği zaman biz
bunlarla mutlaka ilgileniyoruz. Bireysel Bankacılık tarafına baktığımızda
bireylerin özellikle, tasarruflarını mevduat olarak değerlendirmeleri hem
de bireylerin kendi bireysel yatırımlarının arttığını görüyoruz. Özellikle
ev almaya yönelik, konut almaya yönelik yatırımların bireysel yatırım
olarak arttığını görüyoruz. Dolayısıyla sektörde daha çok inşaat başta
olmak üzere ticaret ağırlıklı bir finansman yapısı söz konusu. Tabi yatırım
projesinin olabilmesi için daha fazla yatırımcı daha fazla girişimcinin
daha fazla proje harcayıp bu konuda projeler geliştirmesi ve bunlarla
ilgili başvurularda bulunması gerekiyor. Bu ilgili otoritelerin teşviklerini
düzenlemeleri ve yönlendirilmeleriyle yatırım ortamının iyileşmesine
yönelik yapılacak çalışmalarla belirli bir noktaya gelebilir görüşündeyim
Devam Vazhdim
Në degët tona, për të ofruar shërbime bankare dedikuar NVMve kemi menaxherë të portfolit për NVM, për të ofruar shërbime
individuale kemi menaxherë të portfolit individual, dhe për të ofruar
shërbime institucionale kemi menaxherë të portfolit institucionale.
Me menaxherat e këtyre portfoliove duke analizuar kërkesat e
klientëve në bazë të produkteve të ofruara, kemi siguruar një qasje të
tillë. Ne gjithashtu mund të themi se që nga sot e gjerë në fund të vitit
të 6 kemi siguruar punësimin e 500 punëtorëve në Kosovë.
Me hyrjen e bankave të reja në këtë sektor përfeç rritjes së
numrit të tyre, a ka sjellur në vete edhe konkurrencën dhe
shumëllojshmërinë e produkteve? Si ndikoi në treg, hyrja juaj
në këtë sektor; me anë të shumëllojshmërisë a janë arritur
zhvillime të reja?
Sigurisht që kemi arritur zhvillime! Kredit kartelat dhe karakterisitika
e saj për ndarjen në këste, në sektorin bankar, sjelli një lulëzim të
ri. Në anën tjetër , ne kemi sjellur edhe një sistem të ri i cili quhet
“direct debit sistem” me anë të së cilës aplikohen borxhet në mënyrë
të drejtpërdrejtë. Si rezultat i zhvillimeve teknologjike sistemi
bankar përmes internetit shërbejnë jo vetëm për individë po edhe
për korporata. Me lulëzimin e konkurrencës, dhe me aplikimin
e produkteve të reja, edhe akterët tjerë të këtij sektori zhvilluan
shërbimet e tyre dhe duke ofruar këto në treg, kjo gjendje ndikoi në
një bashkëverim të dukshëm.
Si është sektori bankar dhe legjislacioni lidhur me banka në
Kosovë? Çfarë mund të na tregoni lidhur me funksionimin e saj?
Legjislacioni bankar, i cili vëzhgohet nga afër dhe gjithnjë
monitorohet, ka një strukturë e clia zhvillohet në mënyrë paralele
me legjislacionet në tërë botën. Kemi një legjislacion të zhvilluar.
Edhe autoritetet rregullative, në tërë botën përcjellin zhvillimet dhe
pasqyrojnë ato në mënyrë të drejtpërdrejtë. Shikuar në këtë kënd
nuk kemi asnjë pikëllim. Por sa i përket legjislacionit të shtetit, edhe
pse nuk kemi lidhje të drejtpërdrejtë, është një pjesë dhe disa qështje
të cilat kanë të bëjnë me zvillimin tonë, produktet dhe shërbimet
tona. Jemi të informuar, se edhe autoritetet lidhur me këtë qështje
zhvillojnë punimet e tyre. Brenda kësaj infrastukture ligjore, sidomos
në rregullimin e tregtisë dhe për mbrojtjen nga përqarja e tregtisë,
për asgjësimin dhe mbledhjen e saj duhet të veprohet në mënyrë
të përshpejtuar në procesin legjislativ. Sepse në sektorin financiar,
njëra ndër qështjet më të rëndësishme përbëhet nga garancionet
dhe arritja e mbledhjes së kredive. Ndërkaq, për promovimin efikas
të shërbimeve dhe produkteve të reja, si p.sh. qështja e vërtetimeve
kadastrale duhet të jetë të sakta. Për zhvillimin e më tutjeshëm të
kredive për ndërtime kolektive, dhe për prodhimin e produkteve
tjera, vazhdojnë punimet e autoriteteve në këtë drejtim. Prandaj, ne
jemi në pritje të zhvillimeve të reja sa i përket kushteve të përgjithsme
ekonomike, infrastrukturës ligjore, të cilat përbëjnë mjedisin e
biznesit.
Kosova’nın övünç kaynaklarından biri makro mali denge ve
bankacılık sisteminin sağlamlığı…. Bu sağlamlığın sektöre
yansıması nasıl? Diğer taraftan bankanız açısından 2013 yılı
nasıl geçti? 2014 yılı hedefleriniz neler?
Njëra nga krenaritë e Kosovës është stabilitetit makro financiar
dhe forca e sistemit bankar … Si e vlerësoni këtë gjendje? Sipas
bankës suaj si kaloi viti 2013? Cilat janë synimet tuaja për vitin
2014?
Bankacılık sektörüne baktığınızda Kosova’da gerçekten güçlü. İlgili
Kur vëzhgojmë sektorin bankar në Kosovë shohim se met ë vërtet është
sektorë i fuqishëm. Nga autoritetet relevante ky sektor kontrollohet,
vëzhgohet me kujdes dhe përkrahet. Po ashtu, paralelisht me rritjen
makro ekonomike, janë të pashmangshme zvillimet tjera në këtë
sektor . Ne si TEB, brenda vitit 2013, shënuam rritje në shumë fusha
të sektorit. Realisht, disa ndër to kontribuan në rritjen e mesatares
së sektorit. Kjo gjendje zgjon kënaqësi tek ne. Si me shërbime të reja
po ashtu edhe me produkte të reja ne vazhduam kontributet tona
edhe gjatë vitit 2013. Në veçanti, sa i përket projetve sociale me
anë të shërbimeve dhe produkteve të cilat filluam t’i ofrojmë vitin
e kaluar në këtë drejtim, edhe vitin 2014 vazhdojmë me ofrimin e
këtyre shërbimeve; Mund të them se ky fakt na bënë që të dallohemi
në këtë sektor. Shifrat e rritjes sonë janë mjaft të mira. Duke rritur
shumëllojshmërinë e produkteve, nivelin e shërbimit për kënaqësinë
e klientëve, dhe me portfolio të kredive të mira dhe shërbimeve
cilësore, këtë rritje do të vazhdojmë ta shënojmë edhe në vitin 2014.
Sikurse që përbyllëm vitin 2013 në mënyrë të suskseshme, presim
që edhe në vitin 2014 të arrijmë rezultate të sukseshme në sektorin
financiar; ne veçanti do të mundohemi të vazhdojmë pëlqimin nga
qytetarët e Kosovës. Besojmë që këtë do ta arijmë me shërbimet,
produktet tona të reja dhe me anë të punimeve tona të reja në
drejtim të projektev sociale.
otoriteler tarafından çok iyi denetleniyor, izleniyor ve destekleniyor.
Tabi makro ekonomik büyümeye paralel gelişmelerin olmaması da
kaçınılmaz sektörde. Biz TEB olarak 2013 yılında sektörün pek çok
alanında büyümeler gerçekleştirdik. Aslında belli büyüme kalemlerimiz
sektörün ortalamalarını yukarıya taşıyan şekilde gerçekleşti. Bundan
dolayı memnunuz. Katkılarımız 2013 yılında devam etti, hem yeni
hizmetlerimiz hem yeni ürünlerimizle özellikle sosyal sorumluluğa
yönelik geçen sene içerisinde başladığımız ürün ve hizmetler ile 2014
yılında da devam edip bu hizmet ve ürünler ile biraz daha sektörde
ayrıştığımızı söyleyebilirim. Büyüme rakamlarımız gayet iyi. 2014 yılına
baktığımızda da aynı şekilde büyümemizi sağlıklı bir kredi portföyü
ile hizmet kalitemizi, ürün çeşidimizi artırarak ve müşterilerdeki
memnuniyeti oluşturan bir hizmet seviyesi yönünde büyümeye devam
edeceğiz. İyi bitirdiğimiz 2013 yılını aynı şekilde 2014 yılında da iyi
finansal sonuçlara ulaşacağımızı bekliyoruz; özellikle müşterilerimizden
ve Kosova halkından bize olan, bize ilişkin olan beğeninin devam
etmesini sağlamaya çalışacağız. Bunu da yeni hizmet ve ürünlerimizi
ve sosyal sorumluluk alanındaki çalışmalarımızı daha da artırarak,
sürdürerek gerçekleştireceğimize inanıyoruz.
Türkçe
Shqip
34
35
Röportaj Intervistë
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Devam Vazhdim
Atilla DAĞDEVİREN - Türkiye İş Bankası Priştine Şubesi Müdürü | Drejtor i Türkiye İşbank Dega në Prishtinë
Türkiye İş Bankası Priştina / Kosova Şubesi
Müdürü Atilla Dağdeviren ile söyleşi
Intervistë me Atilla Dağdeviren - Drejtor i
Degës së Kosovës – Türkiye İş Bankası
Yabancı bir yatırımcı olarak finans sektöründe faaliyet
gösteriyorsunuz. Kurumunuzun Kosova’da faaliyete geçmesi
ile Kosova’nın kazanımları ne oldu; Sizin kazanımlarınız ne
oldu? Kıyaslamalı bir değerlendirme yapabilir misiniz?
Ju operoni në sektorin financiar si investitorë i huaj në vend.
Çfarë keni sjellur në Kosovë me anë të aktiviteteve tuaja
dhe çfarë mentaliteti keni sjellur në vend. A mund të bëni një
vlerëesim të përgjithshëm?
Bizim İş Bankası olarak bölgesel büyüme diye bir hedefimiz var.
Bunu yaparken de mümkün olduğunca Türk yatırımcısının yada
Türk kökenli yatırımcıların olduğu tarihsel ve kültürel ilişkilerimizin
olduğu bölgeler bizim tercihimiz. Kosova söz konusu olduğunda,
yüzyıllardır süre gelen bir dostluğumuz var, kültür birliğimiz var,
tarihsel ciddi ilişkilerimiz var. Aynı zamanda Kosova gelişmekte
olan bir piyasa. İş Bankası çok güçlü bir banka. Türkiye’de aktif
büyüklük açısından Türkiye’nin en büyük bankası. Birincisi,
biz Kosova’daki Türk yatırımcısına ve Kosovalı yatırımcıya bu
büyüklüğü taşıdık. Onlara yeni bir kapı açtık diye düşünüyorum.
Burada gerek diğer Türk bankalarının gerek diğer yabancı
bankaların veya yerel bankaların erişemedikleri ulaşamadıkları
müşterilere kurumsal ve ticari müşterilere ulaşmak gibi bir
hedefimiz ve niyetimiz var.
Ne si İş Bank synojmë të shënojmë rritje rajonale. Duke bërë këtë
fokusohemi në përzgjedhjen e vendeve me të cilat kanë lidhje
historike dhe kulturore, e po ashtu vendet ku operojnë investitorët
Turk apo investitorët me origjinë Turke. Kur është fjala për Kosovën,
themi se kemi një miqësi e cila vazhdon me qindra vite, kemi një
kulturë të përbashkët dhe kemi lidhje serioze sa i përket historisë
sonë. Ndërkaq Kosova është një treg i cili gjendet në fazë të zhvillimit.
İş Bank është një basnkë shumë e fuqishme. Në aspekt të aseteve
është Banka më e madhe në Turqi. Në reand të parë, ne sjellëm
këtë fuqi në Kosovë si për investitorët Kosovarë po ashtu edhe për
investitorët Turk. Mendojmë se hapëm një derë të re për ata. Synojmë
që të arritjmë tek klientët institucional dhe komercial, tek të cilët
nuk kanë arritur bankat tjera Turke apo bankat tjera të huaja si dhe
vendore. Kemi kontakte të vazhdueshme me ata.
Onlarla temaslarda bulunuyoruz. Bizim sermaye gücümüzden
kaynaklı, sermaye yapımızın büyüklüğünden kaynaklı
imkanlarımız var elimizde ve onlara bunu daha kolay
aktarabiliyoruz. Kosova gibi sürekli gelişme halinde ve yatırım
halinde (pazarın küçük olması nedeniyle yatırım ihtiyacının
da küçük olmasına rağmen) stratejik bir yere sahip bir ülkede
bunu yaparak aynı zamanda Balkanlardaki bölgesel büyüme
politikamıza da hizmet ediyoruz. Aynı zamanda Kosova’da
hepimizin malumu en fazla Türk nüfusun, Türk kökenli nüfusun
olduğu Prizren’de ikinci şubemizin hazırlıklarını yapıyoruz.
Kararlarımız alındı, izinlerimiz alındı, inşaat işlerine başlandı, en
kısa sürede o şubeyi de hizmete geçireceğiz. Ondan sonra da
buradaki faaliyetlerimize devam edip büyümemizi sürdüreceğiz.
Biz buraya gelmekten mutluyuz ve Kosovalı yatırımcıların ve
Kosova’da yatırım yapan Türk yatırımcıların da bizim buraya
gelmiş olmamızdan mutlu olduklarını hissediyoruz. Öyle geri
bildirimler alıyoruz. Yakın coğrafyamızda özellikle Balkanlarla
ilgili bu ilişkilere sahip olduğumuz Kosova’da gelip burada
büyüme amacındayız. Bölgesel büyümemizin de merkezi olarak
Balkanlarda Kosova’yı seçtik. Bundan da mutluyuz.
Ne kemi mundësi të cilat burojnë nga fuqia dhe struktura jonë
kapitale dhe ne këtë mund t’ua transferojmë atyre në mënyrë
shumë të lehtë. Duke zhvilluar punimet tona në një shtet si Kosova
i cili vazhdhimisht hasë në zhvillime (meqenëse, posedon një treg
të vogël edhe investimet janë të vogla) dhe posedon një vend
strategjik, njëkohësisht zhvillojmë politikat tona në drejtim të
synimit tonë për rritje rajonale në Balkan. Njëkohësisht, ne kemi
filluar parapregaditjet tona për hapjen e degës së dytë në Prizren,
aty ku gjendet numri më i madh i popullsisë Turke apo popullsisë
me origjinë Turke. Ne morrëm vendimet, lejet, filluam me ndërtimin
e zyreve dhe besojmë që shumë shpejtë edhe ajo degë do të fillojë
ofrimin e shërbimeve tona. Më pas me anë të aktiviteteve tona
do të vazhdojmë rritjen tanë. Ne me ardhjen në Kosovë ndihemi
të lumtur, dhe ndjejmë që si Investitorët Kosovarë po ashtu edhe
investitorët Turk ndihen të lumtur me arjdhen tonë në vend. Pra ne
marrim reagime të tilla. Ne synojm që përmes lidhjeve posaqërisht
me Kosovën, e cila është afër nesh me gjeografi të arrijmë rritje në
tërë Balkanin. Si epiqendëqr të rritjes sonë në Balkan kemi zgjedhur
Kosovën. Kjo na bënë të lumtur.
Sektöre yeni bankaların girmesi niceliksel bir artışın dışında
rekabeti ve ürün çeşitliliğini de beraberinde getiriyor mu?
Bankanızın sektöre girmesi ile Kosova finans sektörü nasıl
etkilendi?
Me hyrjen e bankave të reja në këtë sektor përfeç rritjes së
numrit të tyre, a ka sjellur në vete edhe konkurrencën dhe
shumëllojshmërinë e produkteve? Si ndikoi në treg, hyrja juaj
në këtë sektor?
Sektöre en son biz girdik ama duyumlarımıza göre başka bankaların
da katılması söz konusu. Bir kere rekabet her zaman kaliteyi
daha yukarıya çeker. Bizim gelişimizle ve ilk kredi icraatlarımızla
piyasanın aşağıya doğru ivmelendiğini gördük, hani bunun ilk
kanıtı biziz. Bizden sonra başka bankaların sektöre katılması bizce
rekabeti arttırır, ürün çeşitliliğini beraberinde getirir. Biz henüz,
ikinci şubemizi açacağız, ürün çeşitliliğimiz bireysel bankacılıkta,
ticari bankacılığa veya kurumsal bankacılığa göre daha yüksek.
Ama sektörün bireysel bankacılık kısmına da hizmet etmek gibi
bir amacımız var. Yapımızı, organizasyonumuzu buna doğru da
genişletme çabamız söz konusu.
Sipas renditjes, ne jemi të fundit që kemi hyrë në këtë sektor, por
sipas informatave të cilat na kanë arritur, në këtë treg do të hyjnë
edhe disa banka tjera. Në rend të parë, konkurrenca është faktorë
i cili gjëthmonë ngrit nivelin e kualitetit. Me ardhjen tonë dhe me
ekzekutimin e kredis së parë, kemi vërejtur një rënje të shpejtë të
tregut, ne jemi fakti i parë në këtë drejtim. Sipas neve, bankat të
cilat planifikojnë ardhjen e tyre pas nesh do të rrisin konkurrencën
dhe do të sjellin lloje të ndryshme të produkteve. Ne tani për tani
përgaditemi për hapjen e degës sonë të dytë, shumë llojshmëria në
produktet tona bankare sa i përket shërbimeve individuale janë më
të larta në krahasim me shërbime komercaile apo institucionale.
Prandaj synojmë që shërbimet tona ti ofrojmë edhe në sektorin e
shërbimeve individuale. Punimet tona, strukturën dhe organizimin
tonë e zhvillojmë në këtë drejtim.
Türkçe
Shqip
36
37
Röportaj Intervistë
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Devam Vazhdim
Kosova’da bankacılık sektörü gerek mevzuat altyapısı
gerekse denetim mekanizmaları açısından iyi işleyen bir
sisteme sahip mi? Eksiklikler var mı?
Në fushën e sektorit bankar, a ka Kosova një sistem funksional
sa i përket infrastrukturës ligjore dhe mekanizma të kontrollit?
A ka mangësi?
Kosova’nın övünç kaynaklarından biri makro mali denge ve
bankacılık sisteminin sağlamlığı…. Bankanız açısından 2013
yılı nasıl geçti? 2014 yılı hedefleriniz neler?
Njëra nga krenaritë e Kosovës është stabilitetit makro financiar
dhe forca e sistemit bankar … Si e vlerësoni këtë gjendje? Sipas
bankës suaj si kaloi viti 2013? Cilat janë synimet tuaja për vitin
2014?
Kosova genç bir ülke, daha 6. yaşını yeni kutladı. Ama Kosova
finans yapılanması, merkez bankasının yapılanması ve denetimi
anlamında çok başarılı bir ülke. Bankacılık sektörü ve mevzuatı
ülkenin ve sektörün ihtiyaçları doğrultusunda esnek ve bir şekilde
uyum içinde yönetilmektedir. Fakat bankacılık sektörünü, finans
sektörünü etkileyen mevzuatlarda her ülkede olabileceği kadar
eksiklikler olduğunu düşünüyorum.
Ama bununla ilgili gerek biz kendi odamızda “Kosova Türkiye
Ticaret Odasında” gerek “Bankalar Birliğinde” sıkıntıları paylaşıyor
ve bu bahsettiğim kuruluşlar sayesinde işi yapacak olan yetkililere
de iletilmesini sağlıyoruz. Bunlardan yakın zamanda sonuç
alınacağını düşünüyorum.
Kosova është një shtet i ri, tani më ka kremtuar 6 vjetorin e saj.
Por, duhet theksuar se është një shtet shumë i suksesshëm sa i
përket strukturimit financiar, strukturimit të bankës qëndrore, dhe
funksionalizimit të sistemit të kontrollit në vend. Sektori bankar dhe
legjislacioni, në drejtim të nevojave të shtetit menaxhohet në mënyrë
të përshtatshme dhe fleksibile. Por, mendoj se sa i përket legjislacionit
i cili ndikon në sektorin bankar dhe sektorin financiar, ka mangësi si
në çdo shtet tjetër.
Por ne, lidhur me këtë qështje përmes institucioneve si “Oda Tregtare
Kosovaro Turke” dhe “Bashkësia e Ballkanit” ne ndajmë vështërsitë
me të cilat hasim, dhe përmes këto institucioneve sigurojmë
njohtimin e zyrtarëve relevant lidhur me brengat tona. Ne besojmë
se në një të ardhme të afërt do të marrim rezultate lidhur me këto
qështje.
2013 bizim ilk yılımızdı. Bizim 2013 yılında planladığımız buradaki
mevzuatımızı tam anlamıyla Kosova mevzuatına uydurmak
ve market gereksinimlerini karşılayacak pozisyona, yeterliliğe
gelmekti. Bunu da çok büyük oranda sağladık. Ama tam anlamıyla
bitti mi? Regülasyonlar bitmedi, bitemez de zaten. Çünkü yeni bir
ürün çıkıyor, yeni bir insan doğuyor, yeni bir grup geliyor, yepyeni
bir ticari alan açılıyor v.b. Fakat biz hedeflediğimiz birçok noktanın
yakınına ulaştığımızı biliyoruz. Kosova’nın bankacılık sistemi
övünç duyulacak bir durumda. Merkez Bankasının işleyişi iyi ve
uluslararası regülasyonlara uyumlu faaliyet gösteriliyor.Kosova
Balkanlar arasında en düşük geri dönmeyen kredi oranlarına
sahip ki bu da Kosova için önemli bir şey.
Kosova’da kredi faizlerinin yüksek olduğuna ilişkin bir yargı
var. Durum gerçekten öyle mi? Faiz oranlarının göreli yüksek
olmasının altında yatan sebepler neler?
Kredi verirken, bankacının değerlendirdiği temel kriterler
neler? Fizibilitesi yapılmış uygun projeler için uygun faiz
oranlarıyla finansman sağlanılabilinir mi?
Në Kosovë ekziston një gjykim që normat e interesit të kredive
është shum e lartë? A është kështu në të vertetë? Cilat janë arsyet
e kësaj dukurie?
Për të ofruar një kredi, cilat kritere kryesore duhet vlerësuar nga
ana e bankës? A mund të financohen me një normë të interesit
më të përshtatshme projektet e të cilave iu është bërë fizibiliteti?
Kosova’da faizler AB ülkelerine göre biraz yüksek. Kosova ne olursa
olsun çok yeni bir ülke, çok genç bir ülke, tam tanınmış durumda
değil, sınır komşusu olan Sırbistan ile sıkıntıları olan bir ülke.
Bu nedenle diğerlerine göre daha yüksek bir ülke riski var.
Sonuçta bankacıyız ve bizim de amacımız ticaret yapmak. Biz de
mal satıyoruz ama daha farklı bir mal, biz parayı satıyoruz parayı
alıyoruz. Bize göre bu ülkede daha makul fiyatlamalar yapılabilir ki
biz de bunu yapıyoruz şu anda.
Në krahasim me shtetet e BE-së, në Kosovë normat e interesit janë më
të larta. Sidoqoftë, Koısova është një shtet i ri, ende nuk është njkohur
nga të gjitha shtetet, dhe ka ende probleme me shtetin fqinjë Sërbinë.
Për këtë arsye, për shkak të rrezikut më të lartë në vend, aplikohet
norma më e lartë e interesit. Pra ne jemi një bankë dhe qëllimi ynë
është të bëjmë tregti. Edhe ne bëjmë shitjen e një produkti por ky
produkt është më të ndryshe, produkti jonë është paraja. Sipas neve
në këtë shtet ka mundësi të aplikohen çmime më të ulëta të cilën ne
e aplikojmë.
Ndërkaq kriteret kryesore të cilat vlerësohen nga banka janë:
meqenëse klientela jonë i takojnë më shumë segmentit institucional,
ne shikojmë të gjitha dokumentet e ofruara nga ata, vlerësojmë
ato dhe më pas fillojmë punimet e fizibilitetit në treg. Më pas duke
vleërësuar kërkesat e klientëve, rishikojmë se a knë nevojë në të vërtet
për një gjë të tillë. Pra, ne nuk ofrojmë vetëm kredi po në njëfarë
mënyrë mundohemi t’i ofrojmë edhe konsulencë financiare. Ne
absolutisht kujdesemi për kërkesat e klientëve tanë. Sipas mendimit
tim, nuk është e drejtë teoria “në cfarëdo mënyre të jetë, vetëm të
bëjë shitjen e parasë”. Unë, sikur të isha biznismen si nga këshilltari
im i tregtisë, këshilltari i financave po ashtu edhe nga banka kisha
pritur të shëndrrohet në palë të tretë lidhur me këtë qështje; gjë që ne
mundohemi ta realizojmë.
Viti 2013 për ne ishti viti i parë në Kosovë. Planifikimet tona brenda
vitit 2013 ishin, harmonizimi i përgjithshëm i dispozitave tona ligjore
me ato të Kosovës, dhe shëndrrimi në një pozitë ku mund të ofrojmë
një kapacitet të mjaftueshëm për nevojat e tregut. Këtë e arritëm
këtë në masë të madhe. Por a përfundoi me këtë? Rregullimet ende
nuk përfunduan, meqenëse nuk përfundojnë. Sepse në treg hynë një
produkt i ri , arrinë një person i ri, një grup i ri, hapet një mjedis i ri
i tregtisë, etj. Por, në jemi të vetëdijshëm se kemi arritur në shumë
pika të qëllimeve tona. Sistemi bankar i Kosovës është në gjendje për
tu lavdëruar. Funksionalizimi i Bankës Qëndrore është në gjendje të
mirë dhe aktivitetet e saja i realizon me harmonizimin e rregullimeve
ndërkombëtare. Sa i përket kredive joperformuese Kosova posedon
vlerat më të ulta në Balkan, dhe ky fakt shton rëndësinë e Kosovës.
Ne do të punojmë në drejtim të mbrojtjes së stabilitetit makro
financiar dhe sistemit bankar, dhe jemi të bindur se kjo krenari do
të vazhdojë edhe gjatë viteve të ardhshme. Unë mendoj se ndoshta
jo në vitin 2014, por në një periudhë të ardhme të afërt Kosova do
të integrohet në Bashkimin Europian në mënyrë më të shpejtë. Ky
hap është i rëndësishëm. Unë mendoj se Bashkimi Europian me anë
të një marrëveshjeje, së bashku me Sërbinë dhe shtetet të cilat nuk
kanë njohur Kosovën si shtet për shkak të Sërbisë do të ftojnë vetë
Kosdovënpër anëtarësim në BE. Kështu që në shtet do të dominjonë
më shumë mirëqenja.
Me antarësimin në Bashkimin Europian, Kosova e cila mbështetet
nga Europa do të mbështetet edhe më tutje. Po ashtu mendoj se
integrimi në europë do të realizohet në mënyrë më të rregullt dhe më
të lehtë. Meqenëse ka edhe shumë punë për t’u bërë, kam shpresa se
duke udhëzuar njerëzit në mënyrë të duhur dhe të drejtë do të arrijë
një e ardhme pozitive për këtë vend.
Kredi verirken bankanın değerlendirdiği temel kriterlere gelince:
Bizim buradaki hedef kitlemiz daha çok kurumsal segment
olduğu için insanların bize getirdiği tüm dökümanlara bakıyoruz,
inceliyoruz arkasından piyasa fizibilitesini yapmaya çalışıyoruz.
Akabinde şirketlerin bizden taleplerini değerlendirirken gerçekten
böyle bir şeye ihtiyaçları olup olmadığına bakıyoruz. Yani biz onlara
sadece kredi vermeye çalışmıyoruz bir nevi finansal danışmalık da
yapmaya çalışıyoruz. Biz müşterilerimizin ne istediğine kesinlikle
dikkat ediyoruz. Parayı nasıl olursa olsun sadece satma mantığının
doğru olmadığını düşünüyorum. Ben kendim iş adamı olsaydım
mali müşavirimden ne istiyorsam, bir finans danışmanımdan ne
bekliyorsam bankacımın da beni bu konuda destekleyen üçüncü
ayak olmasını beklerdim; ki biz de bu hizmeti vermeye çalışıyoruz.
Makro mali dengenin, bankacılık sisteminin sağlamlığının
korunması için biz de elimizden geleni yapacağız ve önümüzdeki
senelerde övünç kaynağı olmaya devam edecektir. Benim
Kosova ile ilgili belki 2014 yılında değil ama daha ileriki vadede
Avrupa Entegrasyonunun daha çabuk daha hızlı gelişeceğini
düşünüyorum. Bu önemli bir koz! Avrupa Birliği’nin bir anlaşma
çerçevesinde Kosova’yı tanımayan Sırbistan ve Sırbistan
dolayısıyla tanımayan diğer ülkeler ile Kosova’yı üyeliğe el ele
davet edebileceğini düşünüyorum.
Böylece ülkeye de refah gelmiş olur. Avrupa Birliği’nin içinde
olmak Kosova’ya desteklerini sağlayan Avrupa’nın daha fazla
destek sağlayabilmesi anlamına gelecektir. Ayrıca diasporayla
entegrasyonun daha kolay olacağını daha düzgün bir hale
geleceğini düşünüyorum. Yani daha yapacak çok iş var ama
insanları doğru yöne yöneltmek gerekiyor ve buranın geleceğini
olumlu görüyorum.
38
39
Röportaj Intervistë
Devam Vazhdim
Odadan Haberler… Lajme nga Oda…
Son birkaç yıldır, Kosova ekonomisinin artık özel sektör eliyle
büyümesi gerektiğine ilişkin değerlendirmeler yapılıyor.
Ancak bu büyüme hep hedeflenenin altında… Bir yandan
diasporadan gelen para tüketime gidiyor, öte yandan sektörde
tasarruflar birikiyor ama yatırım projeleriyle ekonomik
büyümeye katkı sağlayan oran az. Sizce bu konudaki engeller
neler? Krediler en fazla hangi alanda kullanılıyor?
Ka disa vite që vlerësohet se, ekonomia e Kosovës duhet të
rritet nga këndi i sektorit privat. Por kjo rritje gjithnjë është
nën vlerën e synuar… Në një anë, paraja që vjen nga diaspora
shpenzohet për konsumim ditor, në anën tjetër nga ana e
sektorit akumulohen kursime por ato janë të pa mjaftueshme
për të kontribuar me investime në rritjen ekonomike. Sipas
Juve, cilat janë pengesat në këtë drejtim? Në cilat sektore më së
shumti përdoren kreditë e kërkuara?
Yaklaşık olarak 250 bin km2’lik bir eski Yugoslavya’nın sadece
25’te biri olan yani yaklaşık olarak 10 bin km2 bir alana sahip olan
Kosova, ülkenin tarım ambarı imiş. Resmi kaynaklardan edindiğim
bazı verilere göre Kosova’nın üretimi kendi ihtiyacının kat be
kat fazlası olduğu gibi, eski Yugoslavya’nın önemli bir kısmını
karşılayabilecek tarım kapasitesine sahipmiş. Bu durum hem
çok verimli topraklara hem de bilinçli bir tarımla uğraşan kesime
sahip olunduğunu gösterir. Fakat tabi savaş çok ağır bir şey çok
acı bir şey, insanlar ailelerini, topraklarını, evlerini kaybediyorlar.
Ve savaştan sonra maalesef kırsal bölgelerden şehirlere büyük
bir göç olmuş, çok hızlı bir göç gerçekleşmiş. Şu anda Kosova’nın
yeterince üretim yapmadığını düşünüyorum, bunu genel olarak
söylüyorum. Maalesef tarım zayıf, üretim zayıf, artı endüstriyel
tarım çok zayıf. Çok güzel bir iklimi var buranın, Kosova’nın
iklimi tarım için çok elverişli, toprağı çok elverişli fakat yeterince
kullanılamıyor. Örneğin çok güzel elma üretiliyor ama bunu
dışarıya satmak için onun bir tesiste mumlanması, soğuk hava
deposunda saklanması, taşınması konusunda eksiklikler var. Ben
burada öncelikle tarımın ve tarımsal endüstrinin desteklenmesi
gerektiğini düşünüyorum. Devletin buna el atmasını, bizlerin de
finans kurumları olarak bu konuya destek vermemizin gerektiğini
düşünüyorum.
Bize genellikle ilk etapta diğer banka borçları sıkışmış olan insanlar
geliyorlar, borç öteleme yani borcu devralmamız isteniyor. Kredi
şartlarımızın daha iyi olduğunu duyup gelenler var. Finansal
kurumuyla bankasıyla anlaşma ortamını kaybetmiş firmalar da var
piyasada ki sayıları oldukça fazla. Bize özellikle yeni yatırım veya
mevcut yatırımların büyütülmesine yönelik teklifler var. Aslında
ben şunu söylemek istiyorum, şundan korkuyorum şirketler
üretimden ziyade ticarete yöneliyorlar, al sata yöneliyorlar.
Çin ekonomisini geliştirmeyi seviyoruz; bütün dünya yapıyor
bunu, Kosova da yapıyor. Türkiye de bu safhalardan geçmişti.
Kalkınma hamlesi dediğimiz şeyin mutlak suretle yerli üretimden
geçmesi gerekiyor, yerli istihdamın sağlanabileceği, yerli üretimin
yapılabileceği bir konu üzerinde yoğunlaşılması gerek. Toprağın
işlenmesi, aynı zamanda zengin kömür yataklarının, zengin
maden yataklarının verimli bir şekilde işletilmesi gerekiyor.
Që nga Ish Jugoslavia e cila posedonte 250 mijë km2 , Kosova e cila
posedon një të 25’tën të kësaj hapësire me rreth 10 mijë km2 , kishte
qenë depoja bujqësore e këtij shteti. Sipas disa të dhënave të cilat
kamë marrë nga burimet zyrtare, Kosova përveç se ka kapacitet për
prodhime të tepërta për nevojat e veta, ajo po ashtu kishte qenë e
aftë të plotësojë një pjesë të konsiderueshme të nevojave bujqësore
të Ish Jugosllavisë. Kjo gjendje tregon se, këtu ekzistojnë toka
shumë të pjellshmen dhe këtu ekziston një shtresë e vetëdijshme e
angazhuıar me sektorin e bujqësisë. Por, lufta është një gjë e rëndë
me shum vuajtje, e cila ka shkaktuar tek njerëzit humjen e familjeve,
humjen e tokave, si dhe humjen e shtëpive tyre. Dhe fatkeqësisht
në këtë kontekst shtresa rurale e njërëzve janë shpërngulur shumë
shpejtë nga fshatërat në qytete. Unë mendoj se momentalisht Kosova
nuk mund të prodhojë mjaftueshëm, këtë e them në përgjithësi.
Fatkeqësisht bujqësia është e dobët, prodhimi është i pamjaftueshëm,
si dhe bujqësia industriale është shumë e dobët. Ky vend ka një klimë
shumë të mirë, Kosova posedon klimë të përshtatshme dhe një tokë
shumë të pjellshme për bujqësi por fatkeqëesisht nuk është duke u
shfrytëzuar në mënyrë të mjaftueshme. Si p.sh. këtu prodhohen
molla shumë të mira, por për shitjen e tyre dhe transferet e tyre jashtë
vendit ka nevojë për depo me ftohje dhe depo ku mund të ruhen ato
afatgjatë. Unë mendoj se këtu prioritet duhet të kenë mbështetja e
bujqësisë dhe industrisë së bujqësisë. Qeveria duhet të mbështesë
këto fusha dhe të na ofrojë neve institucioneve financiare mundësi
për të mbështetur projektet e tilla.
Tek ne, në rend të parë vijnë individët të cilët kanë probleme me
borxhe në banka tjera, të cilët kërkojn nga ne të shtyjmë me tutje
dhe të marrim përsipër këto borxhe. Ka raste të cilët vijnë duke ditur
se ofrojmë kushte më të volitshme lidhur me kredi marrje. Në këtë
treg ka edhe kompani të shumta të cilat nuk kanë arritur të bëjnë
marrëveshjeve me bankat apo institucionet tjera financiare. Kemi
oferta të parashturara lidhur me investime të reja apo edhe raste
për rritjen e investimeve aktuale. Realisht unë dua të them se, më
frikëson fakti së kompanitë apo ndërmarrjet në vend të prodhimit më
shumë fokusohen në tregti, blerje – shitje. Dëshirojmë të zhvillojmë
ekonomi të kinës; e gjithë bota aplikon këtë metodë, e po ashtu edhe
Kosova. Edhe Turqia ka kaluar në këto faza. Metoda të cilën mund ta
quajmë “Masat për Zhvillim”, doemos duhet të fokusohen në etapa
të prodhimit, mundësitë për punësimin e njerëzve vendor, prodhimi
vednor, etj. Po ashtu, me një vëmendje dhe efikasitet të shtruar duhet
punuar në drejtim të pasurive natyrore siç janë tokat, burimet e
qymyrit dhe burimet e minierave.
KTTO Üyeler Meclisi Toplantısı Düzenlendi
Priştine, 28.01.2014 - Kosova Türkiye Ticaret Odası - KTTO’nun
yıllık olağan Üyeler Meclisi toplantısı düzenlendi. Toplantıda
KTTO’nun 2013 yılı etkinliklerine ilişkin faaliyet ve finansal
raporları sunuldu.
T.C. Priştine Büyükelçisi Sayın Songül Ozan, KTTO üyelerine
hitaben yaptığı konuşmada, Odanın kurulduğu 1 Temmuz 2008
tarihinden itibaren, Büyükelçilik olarak KTTO’nun faaliyetlerini
takip ettiklerini ve desteklediklerini ifade etti. Büyükelçi Ozan,
KTTO’nun Türkiye’den Kosova’ya gelen yatırımcı ve diğer
firmaların bir arada olduğu bir yapıyı temsil ettiğini kaydetti.
Ozan ayrıca, Kosova özel sektörünün önemli şirketlerinin de bu
yapı içinde bulunduğunu sözlerine ekledi. Türkiye’den gelen
iş adamlarına Ticaret Müşavirliğine ve Kosova Türkiye Ticaret
Odasına mutlaka uğramalarını tavsiye ettiklerini belirten Ozan,
güvenilir bilgi almanın bir kapısı olarak görev yaptıklarını kaydetti.
Kosova Türkiye Ticaret Odası Başkanı Ahmet Mithat Milli ise
Türkiye ile Kosova arasında Serbest Ticaret Anlaşmasının
imzalanmasının yeni bir perspektif getirdiğini söyledi. Bu
anlaşmayı çift yönlü olarak okumak gerektiğini ifade eden Milli,
Türk ekonomisi yaklaşık 2 milyonluk bir pazara açılırken, Kosova
ekonomisinin 70 milyonluk bir pazara açıldığına dikkat çekti.
Mithat Milli, Kosova ile Türkiye arasında çifte vergilendirmeyi
önleme anlaşmasının imzalanmış olmasının da diğer önemli
bir husus olduğunu belirtti. KTTO Başkanı Milli, Kosova’ya Türk
yatırımlarının çekilmesi konusunda bu anlaşmanın da önemli
bir etken olacağı kanaatini taşıdığını dile getirdi. Milli, 2014 yılı
faaliyetlerinin bu ortam dikkate alınarak planlandığını ve 2014’ün
KTTO için daha aktif bir yıl olacağını dile getirdi.
Açılış konuşmalarının ardından KTTO Genel Sekreteri Esin
Muzbeg tarafından, 2013 yılına ilişkin faaliyet raporu, 2013 yılı
finansal raporları ve 2014 yılı bütçe öngörüsü sunuldu. İcra
Kurulu ve Yönetim Kurulu toplantılarında ele alınan söz konusu
raporlamalar onaylanmak üzere Üyeler Meclisine sunuldu. Üyeler
Meclisi oy birliği ile raporları onayladı.
Türkçe
Shqip
U Realizua Mbledhja e Kuvendit të Anëtarëve të
OTKT’së
Prishtinë, 28.01.2014 - Oda Tregtare Kosovare Turke – OTKT realizoi
Mbledhjen vjetore të Kuvendit të Anëtarëve. Në këtë takim u
prezantua raporti i aktiviteteve dhe vlerësimi buxhetor/financiar i
vitit 2013 të OTKT’së.
Gjatë fjalimit të saj karshi anëtarëve të OTKT’së Ambasadorja e
Republikës së Turqisë Songül Ozan theksoi se si Ambasadë që
nga themelimi i Odës më 1 Korrik 2008 jemi duke përcjellur dhe
mbështetur aktivitetet e Odës. Ambasadorja Ozan tha se OTKT’ja
përfaqëson një strukturë ku investitorët të cilët vijnë nga Turqi në
Kosovë dhe kompanitë e tjera kanë mundësinë të jenë së bashku
për bashkëpunim dhe aktivitete të tjera. Gjithëashtu, Ozan shtoi
se një pjesë e madhe e kompanive të rëndësishme të sektorit
privat të Kosovës gjenden brenda kësaj strukture. Ozan theksoi se
biznesmenëve të cilët vijnë nga Turqia i rekomandojnë që si adresë
e sigurtë dhe e besueshme për marrë informata të vizitojnë së pari
Këshillin e Tregtisë së Ambasadës Turke dhe Odën Tregtare Kosovare
Turke.
Ndërkohë edhe Kryetari i Odës Tregtare Kosovare Turke Ahmet
Mithat Milli theksoi se nënshkrimi i Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë
midis Turqisë dhe Kosovës na solli një perspektivë të re. Milli duke
shpehur mendimin se kjo marrëveshje duhet të lexohet dy palëshe,
tërhoqi vëmendjen se Ekonomia e Turqisë duke u hapur në një treg
prej 2 millionëve, Ekonomia e Kosovës do të ketë mundësinë të hapet
në një treg prej 70 millionëve. Gjithëashtu Milli tha se një qëshjte
tjetër mjaft e rëndësishme është edhe nënshkrimi i marrëveshjes
mbi parandalimin e tatimit të dyfishtë. Kryetari i OTKT’së theksoi
mendimin dhe besimin se kjo marrëveshje do të jetë një faktor
shumë i rëndësishëm mbi tërheqjen e investimeve Turke në Kosovë.
Kryetari Milli u shpreh se duke marrë parasysh këtë mjedis jemi duke
planifikuar aktivitetet për vitin 2014 dhe theksoi se viti 2014 do të jetë
një vit shumë më aktiv.
Pas fjalimeve u prezantua raporti i aktiviteteve të vitit 2013, raportet
financiare të vitit 2013 dhe draft buxheti i planifikuar për vitin
2014 nga Sekretari i Përgjithshëm i OTKT’së, ku pastaj raportet e
analizuara në mbledhjet e Bordit Ekzekutiv dhe Bordit të Drejtorëve
ju prezantuan Anëtarëve të Kuvendit për aprovim. Me shumicën e
votave të Anëtarëve të Kuvendit raportet u aprovuan.
40
41
Devam Vazhdim
Odadan Haberler… Lajme nga Oda…
Resim Yarışması Ödülleri Takdim Edildi
31 Ocak 2014 - Kosova Türkiye Ticaret Odası (KTTO) tarafından
“Ülkemi Seviyorum” ana temasında düzenlenen ödüllü resim
yarışmasında ödüller sahiplerine takdim edildi. Yöntem ve
metodun serbest tutulduğu yarışmaya katılan lise öğrencileri
şu ödüllere layık görüldü.
1. Engji Jaha (100) Priştine
2. Festa Shabani (82,5) Priştine
3. Primesa Arapi (72,5) Prizren
Mansiyon Ödülü Kazanan Öğrenciler
Fatime Shala – Lipjan
Ergin Keçeli – Prizren
Dua Shabani – Prizren
Premisa Arapi – Prizren
Amacı öğrencilerde sanata ilgiyi teşvik etmek olan yarışmada
vatan sevgisine vurguda bulunularak, resim yapmaya ilgisi
ve kabiliyeti olan öğrencilerin çalışmalarının desteklenmesi
hedeflenmiştir.
Shpërndahen Shpërblimet për Garën e
Pikturave
31 Janar 2014 – Oda Tregtare Kosovaro Turke e cila nën moton “Unë
e Dua Vendin Tim” organizoi një garë shpërmblyese, shpërndau
shpërblimet për fituesit e kësaj gare. Gara e cila nga nxënësit e
shkollave të memse u realizua me temë dhe metodë të lirë, përfudoi
me këto rezultate:
1. Engji Jaha (100 p.) Prishtinë
2. Festa Shabani (82,5 p.) Prishtinë
3. Primesa Arapi (72,5 p.) Prizren
Nxënësit ët cilët fituan çmimin e Inkurajimit janë :
Fatime Shala – Lipjan
Ergin Keçeli – Prizren
Dua Shabani – Prizren
Premisa Arapi – Prizren
Qëllimi i organizimit të kësaj gare ishte që duke u fokusuar
veçanërisht në dashurinë ndaj atëdheut të inkurajohen dhe të
mbështeten nxënësit e aftë dhe të interesuar të krijojnë në mënyrë
individuale vepra artistike sa i përket degës së pikturimit.
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
BKT ve Güneydoğu Avrupa için Avrupa Fonu
arasında İşbirliği Anlaşması İmzalandı
Lidhet marrëveshje bashkëpunimi midis BKT
dhe Fondit Europian për Europën Juglindore
Son günlerde Banka Kombëtare Tregtare (BKT) ile Güneydoğu
Avrupa için Avrupa Fonu (EFSE) arasında bir işbirliği anlaşması
imzalandı. Anlaşmanın kapsamında 10 milyon’luk bir fonun
alınması söz konusudur. EFSE ve BKT arasındaki işbirliği
(Arnavutluk`taki BKT dahil olmak üzere) ülkelerin ekonomik
büyümeye katkıda bulunarak ortak hedefler ve aynı iş geliştirme
değerleri taşımasından dolayı uzun yıllara dayanan bir işbirliğini
temsil etmektedir.
Bu anlaşmayı imzalayarak BKT ayrılan fonları küçük-orta ve
tarım işletmeleri için kullanmayı planlamaktadir. BKT bankası
bu kategori’deki işletmelerin güçlenmesi ile Kosova`daki
işsizliğin azalmasına katkı sağlayacağından daha fazla desteğe
ihtiyacı olduguna inanmaktadır. EFSE tarafından BKT`ye ayrılan
fonun bazı açılardan işletmeler için son derece avantajlı olması
planlanıyor:
Ditët e fundit Banka Kombëtare Tregtare (BKT) nënshkroi një
marrëveshje me Fondin Europian për Europën Juglindore (EFSE).
Subjekt i kësaj marrëveshjeje është marrja e një fondi në vlerë
prej 10 milionë euro. Bashkëpunimi midis EFSE dhe BKT daton
për shumë vite (duke përfshirë BKT Shqipërinë) kjo për shkak të
objektivave të përbashkëta dhe ndarjes së vlerave të njëjta në
zhvillimin e biznesit, duke kontribuar kështu në rritjen ekonomike
të vendeve.
Duke nënshkruar këtë marrëveshje, BKT planifikon që fondi i
akorduar të përdoret për ndërmarrjet e vogla, të mesme dhe për
agrobizneset, pasi banka beson se këto janë kategoritë që kanë
më shumë nevojë të përkrahen në mënyrë që fuqizimi i tyre t`i
shërbejë uljes së papunësisë në Kosovë.
•
•
•
•
•
Uzun Vadeli
Cazip Faiz Oranları
Esnek Ödeme Planı
Ödemesiz Dönem (eğer uygulanırsa)
Yatırım ve Sermaye Artışı için Hedef
Bu olumlu koşulların uygulanması işletmeleri destekleyerek
kapasitelerini geliştirmek ve arttırmak amacıyla yapılacaktır.
Banka küçük-orta işletmelerin ve tarım sektörünun
desteklenmesinin,
Kosova’nın genel ekonomik gelişimi
üzerinde hızlı bir etkiye sahip olacağına inanıyor.
Üyeler Kahvaltıda Buluştu
04.02.2014 - Universal Food ev sahipliğinde düzenlenen
kahvaltıda KTTO Kurucu Üyeleri bir araya geldi. T.C. Priştine
Büyükelçisi Sayın Songül Ozan Hanımefendinin de katıldığı
kahvaltı organizasyonunda üyeler buluşması gerçekleşti.
Antarët u Takuan në një organizim Mëngjesi
04.02.2014 – Në mëngjesin e organizuar ku të pranishëm ishin
Anëtarët Themelues të OTKT-s, nikoqirë ishte kompania Universal
Food. Në këtë organizim ku u takuan Anëtarët në fjalë morri
pjesë edhe Ambasadorja e Republikës së Turqisë në Prishtinë Znj.
Songül OZAN.
Fondi i akorduar BKT-së nga EFSE, është planifikuar të jetë shumë i
favorshëm për bizneset në disa aspekte:
•
•
•
•
•
Maturim më i gjatë
Norma atraktive të interesit
Plani i pagesës fleksibil
Grace periudha (nëse aplikohet)
Destinacion për investime dhe rritje të kapitalit
Zbatimi i këtyre kushteve të favorshme do të bëhet me qëllim që
të mbështeten bizneset për zhvillimin dhe rritjen e kapaciteteve
të tyre . Banka beson se mbështetja për ndërmarrjet e vogla, të
mesme si dhe sektorit të agrobiznesit, do të ketë ndikim të shpejtë
në zhvillimin e përgjithshëm ekonomik në Kosovë
“MEHMET AKIF” KOLEJLERI VE MACPRO
KOLEGJET ‘MEHMET AKIF’ DHE MACPRO
2000 yılından itibaren Kosova’da faaliyet gösteren “Gülistan”
eğitim kurumları ilk defa yaşadığımız çevreyi korumak için
gençlerde duyarlılık yaratmak amacıyla MACPRO (Mehmet Akif
College Project) adı altında bir bilimsel olimpiyat düzenledi.
Çevre korunması bügün bütün dünya’da global bir öncelik
olmuştur. Bu yüzden düzenlediğimiz aktiviteler ile öğrenciler
suyu, havayı ve toprağı potansiyel kirleticilere karşı korumak
için yeni tekniklerin geliştirilmesi-keşfedilmesi amacıyla olası ve
yeni yolların araştırılmasında teşvik edilmektedirler.
Institucioni Arsimor “Gulistan” që funksionon në Kosovë që nga
viti 2000, për herë të parë organizoi një olimpiadë shkencore
MACPRO (Mehmet Akif College Project) qëllimi i së cilës është që
të sensibilizojë të rinjët për ruajtjen dhe mbrojtjen e ambientit
ku jetojmë. Mbrojtja e ambientit sot është bërë prioritet në tërë
globin, prandaj përmes aktiviteteve të tilla , nxënësit nxiten që të
hulumtojnë mundësi dhe rrugë të reja për të avancuar metodat e
reja në mbrojtjen e ujit, ajrit dhe tokës nga ndotësit potencial.
MACPRO projesinin amacı düzenlediği aktiviteler ile geleceğin
bilim adamlarını yetiştirmek için kapıları açmak. MACPRO
projesine Gülistan Eğitim Kurumlarına bağlı olan sadece
Priştine, Lipjan, Prizren ve Jakova’da bulunan “Mehmet Akif”
kolejleri dahil edilmektedir.
Aktivitetet e kësaj natyre hapin dyert e ndërtimit të shkenctarëve
të së ardhmes gjë që është edhe synimi i MACPRO-s. Në MACPRO
do të përfshihen vetëm kolegjet “Mehmet Akif” të cilat janë në
kuadër të “Gulistan” -it dhe gjenden në Prishtinë, Lipjan, Prizren
dhe Gjakovë.
Türkçe
Shqip
42
43
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
MACPRO bu olimpiyat’ta kazanan projeler ile Kosova’yı uluslar
arası farklı olimpiyatlarda temsil etmeyi hedeflemektedir.
Bu sene düzenlenen olimpiyatta 160 öğrenci hocaların
yönlendirilmesi ile tek başına hazırladıkları toplam 88 proje ile
katılmışlardır.
MACPRO iki seviyede gerçekleşti:
• Ortaokul ( junior )
• Lise ( senior )
ve üç kategoride gerçekleşti:
• Bilim, ekoloji dhe çevre
• Bilgisayar çalışmaları (programlama, web dizaynı, kısa film ve
afiş tasarımı)
• Endüstriyel tasarım.
Proje değerlendirme komisyonu Priştine Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Öğretim Görevlisi Xhevdet Elezi başkanlığında
yürütülen ilgili derslerin hocalarından oluşmaktaydı.
Komisyon tarafından sunulan projelerin sıralanmış listesine
göre aşağıdaki ödüller verilmiştir:
• Her proje için Altın Madalya ve 100 Euro: 20%’nin ilk
sıralamasında
• Gümüş Madalya: 30% ’nin devam sıralamasında
• Bronz Madalya: 30% ’nin devam sıralamasında
• Jüri Ödülü: 20% ’nin son sıralamasında
Ilk defa düzenlenen MACPRO Prizren yerleşkesindeki Mehmet
Akif Kolejinde 25 Ocak 2014 tarihinde yapıldı.
MACPRO synon përfaqësimin e Kosovës në olimpiada të ndryshme
ndërkombëtare me anë të projekteve fituese të kësaj olimpiade. Në
olimpiadë morrën pjesë 160 nxënës me 88 projekte të përgatituara
nga vetë nxënësit me orientimin e mësimdhënësve.
MACPRO u mbajtë në dy nivele:
• Shkolla e mesme e ulët ( junior )
• Shkolla e mesme e lartë ( senior )
dhe në tri kategori:
• Shkencë, ekologji dhe mjedisi
• Punime kompjuterike (programim, web dizajn, film i shkurtër
dhe poster dizajn)
• Dizajn industrial.
Komisioni vlerësues i projekteve formohet prej profesorëve të
lëndëve përkatëse të cilin e kryesoi Prof.Dr.Xhevdet Elezi ligjerues
në Fakultetin e Bujqësisë pranë Universitetit të Prishtinës.
Komisioni rangoi listën e projekteve të prezantuara në bazë të të
cilës u ndajtën këto shpërblime:
• Medalje ari dhe nga 100 Euro për çdo projekt : 20% i parë i
ranglistës
• Medalje argjendi : 30% i radhës së ranglistës
• Medalje bronzi : 30% i radhës së ranglistës
• Shpërblimi i jurisë: 20% i fundit të ranglistës
MACPRO i cili u organizua për herë te parë u mbajtë në Kolegjin
Mehmet Akif në Prizren, të shtunën më 25 janar 2014.
Akademi KEDS Başladı
Filloi KEDS Akademia
Kosova Elektrik Dağıtım ve Tedarik şirketi (KEDS) elektrik temini
yükümlükleri dışında ek sosyal faaliyetler ve projeler ile topluma
karşı sorumluluk gösteren bir şirket olduğunu resmetmektedir.
Bu hedefi gerçekleştirmek için Şubat ayı başında Akademi KEDS
başladı. Akademi KEDS’in amacı Liderlik, Yönetim ve Teknik Bilgi
becerilerine odaklanarak profesyonel düzeyi yükseltmek. KEDS
Insan Kaynakları Müdiresi Valbona Kadriraj “Bu yıl ki Akademi
KEDS eğitim programı elektrik-elektronik son sınıf ve “Gjin Gazuli
ve “Hasan Tahsini” teknik liselerinden toplam 50 öğrenci için
gerçekleştirilecektir.
Krahas obligimeve për furnizim me energji elektrike, Kompania
Kosovare për Distribuim dhe Furnizim me Energji Elektrike (KEDS)
po tregohet kompani e përgjegjshme edhe në aktivitetet shtesë
ndaj shoqërisë. Për përmbushjen e këtij synimi në fillim të shkurtit
ka startuar me KEDS Akademinë, që ka për synim ngritjen e nivelit
profesional me fokus në Lidership, Menaxhim dhe Njohuri Teknike.
“Trajnimi për këtë vit bëhet për 50 studentë të vitit të fundit të
energjetikës dhe nxënës të shkollave të mesme teknike nga Shkollat e
Mesme “Gjin Gazuli dhe “Hasan Tahsini”.
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
Tüm hazırlıklar öğrencilerin ileri teorik ve pratik bilgi kazanmaları
amacıyla yapılmıştır” diye konuştu. Birinci grup nihai liste
sıkı kriterler sonucunda oluşturulmuş ve 1-2 Şubat’ta Türkiye
Boğaziçi Üniversinden gelen Profesorler ilk eğitim derslerini lise
ve üniversite öğrencilerine vermişlerdir. Dersler iki farklı konu
olmak üzerine Prof.Dr.Fatih Yılmaz ve Prof.Dr.Mahmut Ekşioğlu
tarafından verildi. Priştine Üniversitesi öğrencileri finans ve
yatırım yönetimi alanında ders alırken, lise öğrencileride pratik
endüstriyel güvenlik ve yangın koruma alanında olan derslere
katıldı.
KEDS Genel Müdür s.Vedi Yeşilkılıç: “Akademi KEDS ortakları
işbirliğinde yapılan değerlindirmeye göre bu öğrenciler için
devam ettikleri lisans düzeyine bağlı olarak belirli alanlarda bilgi
düzeyinin artırılmasının oldukça önemli ve gerekli olduğunu
dile getirdi. KEDS bu gibi yatırımları ile öğrencileri iş piyasasına,
KEDS şirketinde veya diğer işletmelerde çalışma imkanı yaratarak
hazırlamayı hedefliyor” dedi. Akademi KEDS sayesinde aldıkları
eğitimin önemini öğrenciler de dile getirdi.
Değişik örnekler ile farklı ders metodlarını öğrenmekten çok
memnun olduklarını söylediler. Akademi grubuna katılımcılardan
biri olan Burim Islami de “Yatırım ve mali yönetimi dersinde
hoca kendi iş hayatından örnekler vererek ve Bursa’da başladığı
kariyerinden itibaren verdiği örnekler ile Elektrik Mühendisliği
Fakültesi öğrencileri olarak procesleri daha kolay bir şekilde
anlamamızı sağlaması son derece önemli bir husustur diye
konuştu. Bizim için önemli olan kaliteli ve profesyonel bir şekilde
ilerlememiz ve süreçleri doğru bir şekilde idrak etmek için
yatırım ve mali yönetim dersini iyice anlamak çünkü üniversite
sonrası bu ders ile sürekli olarak karşılaşacağız”. “Hasan Priştina”
Üniversitesinden lisans derecesini alacak olan Burim Islami
programa katılmanın kendisi ve ailesi için çok önemli olduğu
ve bu program kendisi için kariyerine enerji – elektrik alanında
devam etmesi açısından bir başlangıç noktası olduğuna
inandığını” söyledi.
Priştine “Gjin Gazuli” elektroteknik lisesinden Behare Fazliu da
iki günlük güvenlik ve yangın koruma eğtim dersi programının
eğitim seviyesinden memnun kaldığını ve kendisi için çok önemli
olduğunu vurguladı.
Të gjitha përgatitjet janë bërë që ata do të përfitojnë njohuri të
avancuara teorike dhe praktike”, thotë Valbona Kadriraj, Drejtoreshë
e Burimeve Njerëzore në KEDS.
Krahas obligimeve për furnizim me energji elektrike, Kompania
Kosovare për Distribuim dhe Furnizim me Energji Elektrike (KEDS)
po tregohet kompani e përgjegjshme edhe në aktivitetet shtesë
ndaj shoqërisë. Për përmbushjen e këtij synimi në fillim të shkurtit
ka startuar me KEDS Akademinë, që ka për synim ngritjen e nivelit
profesional me fokus në Lidership, Menaxhim dhe Njohuri Teknike.
“Trajnimi për këtë vit bëhet për 50 studentë të vitit të fundit të
energjetikës dhe nxënës të shkollave të mesme teknike nga Shkollat
e Mesme “Gjin Gazuli dhe “Hasan Tahsini”. Të gjitha përgatitjet janë
bërë që ata do të përfitojnë njohuri të avancuara teorike dhe praktike”,
thotë Valbona Kadriraj, Drejtoreshë e Burimeve Njerëzore në KEDS.
Pas përzgjedhjes me kritere strikte dhe krijimit të listës përfundimtare
për grupin e parë profesorët nga Universiteti Bogaziçi në Turqi më 1
dhe 2 shkurt mbajtën ligjëratat e para për studentët dhe nxënësit.
Ligjëratat u mbajtën nga profesor doktor z.Fatih Yılmaz dhe profesor
doktor z.Mahmut Ekşioğlu në dy tema të ndryshme. Studentët nga
Universiteti i Prishtinës ndoqën ligjëratat në fushën e menaxhimit
të financave dhe investimeve, ndërsa nxënësit e shkollave të mesme
ndoqën ligjërata praktike në fushën e sigurisë industriale dhe
mbrojtjes nga zjarri. “Në bashkëpunim me partnerët e Akademisë së
KEDS është vlerësuar se ngritja e njohurive në fusha përkatëse është
e nevojshme për këta studentë, varësisht se cilin nivel të studimeve
vijojnë. KEDS është i interesuar që përmes investimeve të tilla të
përgatisë studentët për tregun e punës dhe për punësim në KEDS
ose në ndërmarrje tjera simotra”, deklaroi z. Vedi Yeşilkılıç, Drejtor i
Përgjithshëm i KEDS. Në anën tjetër, studentët vlerësojnë që njohuritë
shtesë që marrin në Akademinë e KEDS, plotësojnë njohuritë e fituara
në shkollë, respektivisht universitet dhe ndjehen të kënaqur me
shembujt dhe metodat e ligjërimit të aplikuara nga profesorët. “Në
ligjëratën e menaxhimit të investimeve dhe menaxhimit financiar, ku
jam vetë pjesëmarrës, profesori përdori shembuj praktik nga jeta e tij
e përditshme dhe nga fillimi i karrierës së tij në Bursë të Turqisë, vetëm
për të lehtësuar kuptimin e proceseve për ne si studentë të Fakultetit
të Inxhinierisë Elektrike. Për ne është e rëndësishme të kuptojmë për
menaxhimin financiar dhe të investimeve me qëllim të kualifikimit
të mëtutjeshëm dhe të kuptimit të proceseve, me të cilat pas
përfundimit të studimeve do të përballemi në vazhdimësi”, deklaroi
Burim Islami, nxënës pjesëmarrës në Akademi. Burimi vlerëson që
pjesëmarrja e tij në program do të jetë e rëndësisë së veçantë për të
dhe familjen e tij. Ai beson që programi do të jetë pikënisja e tij për të
vazhduar karrierën në fushën energjetike dhe në KEDS, për çka edhe
është duke marrë kualifikimin në Universitetin Publik të Prishtinës,
“Hasan Prishtina”.
Edhe Behare Fazliu, nxënëse në shkollën e mesme elektroteknike
“Gjin Gazuli” në Prishtinë, pjesëmarrëse në ligjëratën dyditore për
sigurinë industriale dhe mbrojtjen nga zjarri, shprehet e kënaqur me
nivelin e ligjëratës.
44
45
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
Bunun dışında Behare “Akademi KEDS programı gençlere
profesyonel anlamda kendileri geliştirme imkanı ve iş ve
hayatta hedeflerine ulaşmak için kolaylık sağladığını söyledi.
Lise okulumda alacağım dereceye göre bilgi birikimimi artırmak
ve geliştirmek adına katılımcı olarak yer aldığım bu programda
maksimum çabaları göstereceğime inanıyorum” sözlerini ekledi.
Klasik dersler, eğitimler ve KEDS ziyaretleri dışında öğrenciler
planlanan ders programına ek olarak internet aracılığı ile
ders ve sosyal, kültürel ve hayırseverlik gibi diğer aktivitelere
de katılma fırsatı bulacaklar. En iyi öğrenciler Çalık ve Limak
şirketlerinin Türkiye’deki enerji santrallerini ziyaret edecek ve
atölye çalışmaları, seminerler ve konferanslara katılma fırsatı
yakalayacaklar. Boğaziçi Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi
tarafından verilen eğitimler uluslar arası kabul görmüş eğitimler
olmalarından dolayı katılımcıların aldıkları sertifikalar da uluslar
arası akredite edilmiş sertifikalar olacaktır.
Boğaziçi Üniversitesi Dünya`da en iyi 100 üniversite arasında
tanınmaktadır. KEDS Icra Kurulu Üyesi Sayın Mesut Serhat Dinç:
“Akademi, KEDS tarafından alınan bir inisiativin sonucudur.
Bu inisiativ Kosova`da yetenekli öğrencilere eğitim ve staj
programları aracılığıyla uzmanlık ve pratik bilgi sağlayarak var
olan problemleri en etkili bir şekilde çözmek. Programın temel
amacı Kosova`da işsizlik oranını azaltarak katılımcılara KEDS
şirketinde uzun süreli istihdam sağlamak”.
Eğitim dersleri hafta sonları verilmeye devam edecektir.
“Përmes këtij programi KEDS ofron për ne të rinjtë mundësi të mirë
për zhvillim profesional dhe lehtësim në arritjen e synimeve tona
për të avancuar zhvillimin e shkathtësive për jetë dhe punë. Besoj që
angazhimi im do të jetë maksimal me qëllim të ngritjes maksimale
të njohurive në raport me kualifikimin që do të marrë në shkollën e
mesme”, deklaroi Beharja.
Përveç ligjëratave në formë klasike, trajnimeve dhe vizitave në
KEDS, studentët do të marrin pjesë në ligjërata përmes internetit
dhe aktiviteteve shtesë jashtë planprogramit të natyrës sociale,
kulturore dhe filantropike. Studentët më të mirë do të vizitojnë
stabilimentet energjetike të kompanive Çalik dhe Limak në Turqi
dhe do të marrin pjesë në punëtori, seminare dhe konferenca
ndërkombëtare. Trajnimet e ofruara nga Universiteti Bogaziçi
përmes Qendrës për mësim të vazhdueshëm, do të jenë të njohura
ndërkombëtarisht, andaj certifikatat që marrin pjesëmarrësit janë të
akredituara ndërkombëtarisht. Universiteti Bogaziçi në Turqi njihet
si një prej 100 universiteteve më të mira në botë. “Akademia është
iniciativë e KEDS për zgjidhje efektive të problemeve që studentët e
talentuar kanë në Kosovë duke ofruar njohuri praktike dhe ekspertizë
përmes trajnimeve dhe programeve të internshipit. Programi ka për
qëllim zvogëlimin e papunësisë në Kosovë duke ofruar mundësi të
punësimit afatgjatë në KEDS për pjesëmarrësit”, deklaroi në fund
z.Mesut Serhat Dinc, anëtar i Bordit Ekzekutiv në KEDS. Ligjëratat do
të vazhdojnë të mbahen gjatë ditëve të vikendit.
EUROPRINTY Haberi
EUROPRINTY Lajmi
Cartoon Network, SANRIO, Warner Bros, Disney ve Marvel
tarafından temsil edilen grafik görüntülerini Kosova piyasasında
1 Ocak 2014 ile 1 Ocak 2016 yılları arasında Priştine ve FushëKosovë merkezli EUROPRINTY LTD şirketi tarafından temsil
edilecektir. 1 Ocak 2014 tarihinden başlayarak 1 Ocak 2016
yıllında kadar EUROPRINTY şirketi yukarıda bahsi geçen grafik
tasarımlarının temsilini yapacak ve aynı zamanda yasal bir şekilde
fikri mülkiyet haklarınıda koruyacaktir. EUROPRINTY şirketi
Arnavutluk, Makedonya, Kosova ve Karadağ piyasasında grafik
görüntülerin telif haklarına ve lisansların alımı için resmi haklara
sahiptir. EUROPRINTY şirketi aynı zamanda, kendi çıkarlarını
korumak için mevcut yasaya göre Kosovalı yetkililerinden gereken
tüm eylemleri almak veya üstlenmek haklarına sahiptir (Sanayi
ve Ticaret Bakanlığı, Gümrük , Teftiş ve diğer ilgili kurumlar). Telif
hakkı ve ilgili haklar için mevcut yasa: No.04/L-065 ve Madde 8,
paragraf 2.11.
Me këtë publikim njoftojmë të gjithë afaristët në Kosovë, si
përfaqësues të pronës intelektuale të imazheve grafike te
përfaqësuara nga: Cartoon Network, SANRIO, Warner Bros, Disney
dhe Marvel se përfaqësus ligjor për periudhën kohore 01.01.201401.01.2016 për tregun e Kosovës është EUROPRINTY shpk me seli në
Fushë-kosovë dhe në Prishtinë. Duke filluar nga data 01.01.2014 deri
më datën 01.01.2016 kompania në fjalë do të na përfaqësojë dhe do
të mbrojë të drejtën e pronës intelektuale të imazheve të lartcekura
konform ligjit. Pasi kjo kompani është e licencuar ekskluzive,
me të drejta të plota autoriale të imazheve grafike për tregjet
Shqipëri, Maqedoni, Kosovë dhe Mal të zi dhe është e zyrtarizuar
edhe për blerjen e licencave nga EUROPRINTY shpk. Njëkohësisht
EUROPRINTY autorizohet që në funksion të mbrojtjes së interesave
tona dhe të veta të ndërrmarrë të gjitha veprimet konform ligjit
pranë Autoriteteve Kosovare (Ministrisë së Industrisë dhe Tregtisë,
Financave (Doganës), Inspektoratit të Tregut dhe institucioneve të
tjera përkatëse), konform ligjit Nr.04/L-065 për të drejtat e autorit dhe
të drejtat e përafërta neni 8 pika 2.11.
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
Prishtina Fair | Congress & Event Organization
Kosova’da 2014 Yılı Fuar Programı
Prishtina Fair | Congress & Event Organization
Programi i Panaireve për Vitin 2014 në Kosovë
CEO Şirketi (Congress & Event Organization) Priştine’de
düzenlenecek olan 2014 uluslararası fuar programı için başarılı
bir organizasyon gerçekleştirmek amacıyla yoğun bir şekilde
çalışmalarına devam ediyor.
Herzaman olduğu gibi CEO şirketi fuarların ayni zamanda Kosova
ve diğer farklı ülkelerin işletmeleri arasında ikili iş görüşmeleri
içermek ve karşılıklı iyi bir işbirliği ortamı oluşturmak maksadıyla
uygun ortaklar ile daha yakın işbirlikleri kurmaya gayret gösteriyor.
Ülke ve yurt dışından gelen katılımcı firmalar tarafından katılım
için beklentiler oldukça yüksek. Bireysel şirketlerin yanı sıra,
fuara iş/ticaret dernekleri, yatırım promosyon ajansları ve birçok
endüstriyi temsil eden profesyonel meslek birlikleri katılacak.
Kompania CEO (Congress & Event Organization) - Prishtina Fair, po
bën përgatitje intensive rreth organizimit të suksesshëm të programit
të panaireve ndërkombëtare për vitin 2014 të cilat do të organizohen
në Prishtinë.
Si gjithmonë, CEO po kujdeset që të bashkëpunojë sa më ngushtë me
të gjithë partnerët relevantë, në mënyrë që panairet të shoqërohen
edhe me takime të shumta në mes të bizneseve nga vendet e
ndryshme me ato nga Kosova, me qëllim të krijimit të një klime të
mirë të bashkëpunimit reciprok.
Pritshmëritë për pjesëmarrje të kompanive ekspozuese si nga
nga vendi ashtu edhe nga jashtë janë të larta. Përveç kompanive
individuale, në panair do të marrin pjesë edhe asociacione të biznesit,
agjenci të promovimit të investimeve dhe shoqata profesionale
përfaqësuese të industrive të shumta.
Türkçe
Shqip
46
47
Devam Vazhdim
Sirketlerden Haberler Lajme nga Kompanitë
CEO tarafından düzenlenen Kosova’da yapılacak olan 2014 Fuar
Programı:
Sıra No
Rendi Nr
Fuar Adı/Konu
Emri i Panairit/Tema
1
“EXPOKOS 2014” /
Inşaat, Ener��, Madenc�l�k,
Teknolo��, Mo��lya ve
Gayr�menkul Fuarı
“EXPOKOS 2014” /
Panairi i Ndërtimit, Energjisë,
Minierave, Teknologjisë,
Mobilerisë dhe Paluajtshmërive
2
“EDUCATION FAIR” /
E��t�m Fuarı
“EDUCATION FAIR” /
Panairi i Edukimit
3
4
5
6
“TRAVEL FAIR 2014” /
Tur�zm, Seya�at ve
Konaklama Fuarı
“TRAVEL FAIR 2014” /
Panairi i Turizmit,
Udhëtimeve dhe Hotelerisë
“AGROKOS 2014” /
Tarım T�caret�, Gıda, ��ecek
ve Gastronom� Fuarı
“AGROKOS 2014” /
Panairi i Agrobiznesit,Ushqimit,
Pijeve dhe Gastronomisë
“ITTF 2014” / IT, Telekomün�kasyon, Elektron�k
ve Grafik Fuarı
“ITTF 2014” /
Panairi i IT-së, Telekomunikacionit, Elektronikës dhe
Gra�kës
“MEDIKOS 2014” /
Tıp, D�ş �ek�ml��� ve
Eczacılık Fuarı
“MEDIKOS 2014” /
Panairi i Mjekësisë,
Stomatologjisë
dhe Farmaceutikës
Sirket Tanitim Promovimi i Kompanisë
Programi i Panaireve për vitin 2014 të cilat do të mbahen në Kosovë
organizuar nga CEO:
B�t�ş Tar���
Data e Mbarimit
�e��r/�lke
Qyteti/Vendi
Organ�zat�r
Organizator
Ed�syon
Edicioni
Başlama Tar���
Data e Fillimit
XIII
14 Mayıs 2014
14 Maj 2014
17 Mayıs 2014
17 Maj 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
VIII
28 Mayıs 2014
28 Maj 2014
30 Mayıs 2014
30 Maj 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
XI
28 Mayıs 2014
28 Maj 2014
30 Mayıs 2014
30 Maj 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
XIV
08 Ek�m 2014
08 Tetor 2014
11 Ek�m 2014
11 Tetor 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
IX
22 Ek�m 2014
22 Tetor 2014
24 Ek�m 2014
24 Tetor 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
VIII
22 Ek�m 2014
22 Tetor 2014
24 Ek�m 2014
24 Tetor 2014
Pr�şt�ne/ Kosova
Prishtinë/ Kosovë
Congress &
Event Organ�zat�on
Congress &
Event Organization
İletişim:
Kontakti:
Priştine Ofisi CEO shpk, Cad: Rrustem Statovci
Nr.14 , 10000, Priştine / Kosova
Tel:+381 38 220-003;
Fax:+381 38 225-092;
Mob:+377 44 629 916, +377 44 177 832, +377 44 785 508,
Email: [email protected],
Web: www.ceokos.com
Zyra në Prishtinë CEO shpk , Rr. Rrustem Statovci
Nr.14 , 10000, Prishtinë / Kosovë
Tel:+381 38 220-003;
Fax:+381 38 225-092;
Mob:+377 44 629 916, +377 44 177 832, +377 44 785 508,
Email: [email protected],
Web: www.ceokos.com
BALKANLAR’IN KALBİ UZMAN ELLERDE
ZEMRA E BALKANIT NË DUAR TË EKSPERTËVE
Kosova Kalp Hastanesi, ayda ortalama 1600 muayene, 2 bin
tetkikle, sağlığınız için çalışıyor. Merkezimiz, Uzman Doktor,
Hemşire ve Teknisyen kadrosuyla 24 saat hizmet vermektedir.
Koroner ve Kalp Cerrahisi Yoğun Bakım Üniteleri, acil durumda
gelen, hayati tehlikesi olan hastalara kapsamlı bir hizmet
sunmaktadır.
Spitali i Zemrës në Kosovë, me rreth 1.600 trajtime të kontrollit, 2 mijë
analiza të bëra në muaj punon në drejtim të shëndetit tuaj. Qendra
jonë 24 orë ofron shërbimet e saja me Doktorët Specialist dhe me
kolektivin e përbërë nga invermieret dhe me teknikët profesional.
Me anë të posedimit të Njësisë Koronare,Kardioirurgjisë, dhe Njësisë
të Kujdesit Intenziv, Ne ofrojmë shërbime të plota për pacientët
të cilët arrijnë tek ne në mënyrë emergjente, me gjendje të rëndë
shënetësore.
Medicine Hospital İnternational Kosova Kalp Hastanesi, kalp
sağlığını korumak, kalp hastalıklarını teşhis ve tedavi etmek
amacıyla dünya standartlarında donanım ve alt yapı ile hizmet
vermektedir. Her türlü Kalp ve Damar hastasına tanı ve tedavi
imkanı sağlanmış bulunmaktadır. Hastanemiz 21.yüzyılın üstün
teknolojisiyle donatılmış tetkik ve tedavi üniteleri ile bilgi ve
deneyimlerini sunuyor.
Türkçe
Shqip
International Medicine Hospital, disponon infrastrukturë të
standardeve botërore për mbrojtjen e shëndetit të zemrës,
diagnostikimin e sëmundjeve të zemrës dhe trajtimin e këtyre
sëmundjeve. Ofrohen të gjitha mundësitë për diagnostifikimin dhe
trajtimin e të gjitha llojeve të sëmundjeve Kardio- Vaskulare.
Spitali ynë, i pajisur me teknologji të lartë të shekullit 21. si dhe njësitë
për ekzaminim dhe trajtim ofronë njohuritë dhe ekperiencën e saj në
këtë drejtim.
48
49
Devam Vazhdim
Sirket Tanitim Promovimi i Kompanisë
Kalp ve Damar Cerrahisi
Krirurgjia Kardio – Vaskulare
Günümüzde insan sağlığını en fazla tehdit eden ve ölüme neden
olan Kalp Damar Hastalıklarının tanısından sonra gerçekleştirilen
ameliyatlar hasta için büyük hayati önem taşımaktadır.
Üstün teknolojinin ve deneyimin çok önemli olduğu bu branşta,
hastahanemiz yüksek teknoloji ürünü cihazları, konusunda
deneyimli ve akademik kariyere sahip uzman hekimleri ayrıca
eğitimli personeli bir araya getirerek dünya standartlarında
hizmet sunmaktadır.
Bölümümüzde kusursuzsterilizasyon ortamında üstün teknoloji
ve deneyimli bir ekiple kalpameliyatları gerçekleşen hastalarımız,
ameliyattan sonra özel odalarında kalmaktadır.
Në ditë e sotme, njerëzit me sëmundje Kardiovaskulare gjithnjë
kërcënohen me shëndetin e tyre si dhe vdekjen e tyre. Pas
diagnostifikimit, operimi i këtyre pacientëve përmban në vete një
rëndësi të veçantë jetësore.
KARDİYOLOJI
International Medicine Hospital Kosova Kardiyoloji Ünitesi kalp
sağlığını korumak,kalp hastalıklarını teşhis ve tedavi etmek
amacıyla ile hizmet vermektedir.Yeni doğan bebeklerden, ileri
yaşlardaki erişkinlere kadar her türlü kalp hastasına tanı ve tedavi
imkanı sağlanmış bulunmaktadır. Kardiyoloji Polikliniği,kalp
hastalıklarında muayene, teşhis, tedavi, rehabilitasyon ve koroner
yoğunbakım konularında hastalarına hizmet vermektedir.
Misyon, vizyon ve değerlerimiz doğrultusunda;
Biz birlikte çalıştığımız ve hizmet verdiğimiz insanları önemsiyoruz.
Biz mükemmelliyet, etkinlik ve yeterliliğe önem veriyoruz
Biz hizmet, kalite ve bir sanat olarak tıbbi hizmetlerin sağlanması
ve sürdürülmesi için tıbbi ekibimizle güçlü ve etkili bir iletişimin
gerekliliğine inanıyoruz. Biz, tıbbi hizmet kalitesine odaklanmış ,
gururlu, becerikli çalışanlarımızın yaptıkları işleri takdir ediyoruz
Biz gücümüzü ve kalıcılığımızı, hastalarımızın, toplumun sağlık
bakım ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik en etkin yöntemleri
kullanma üzerine kurduk. Biz, hastalarımızın haklarını koruyor ve
onların haklarına saygı gösteriyoruz.
İletişim: Magjistrala Prishtinë – Shkup, Preoc, 10000 Prishtinë
www.imhkosova.com | Tel: 038 500 601 | Faks: 038 500 605
Në këtë lëmi ku teknologjia e lartë dhe ekperienca janë faktorë të
rëndësishëm, spitali ynë duke gërshetuar pajisjet të teknologjisë së
lartë, ekspertë me përvojë dhe karijerë akademike si dhe me ekipe
profesionaleofron shërbime me standarde të larta botërore.
Në departamentin tonë, pacientët tonë të cilët operohen në një mjedis
me kushte të përsosura të sterilizimit, me teknologji të lartë dhe nga
një ekip profesional, pas operimit trajtohen dhe qëndrojnë në dhoma
të veçanta. Në departamentin tonë, teknologji të lartë dhe një ekip
me përvojë të kushteve të përsosur sterilizimit që kanë ndodhur në
pacientët tanë pëson kirurgji kardiake, pasi operacioni është për të
qëndruar në dhoma private.
KARDIOLOGJIA
Njësia e Kardiologjisë në International Medicine Hospital, ofron
shërbimet e saja me qëllim të mbrojtjes së shëndetit të zemrës,
diagnostikimin dhe trajtimin e sëmundjeve të zemrës. Ofrohet çdo
mundësi për diagnostikimin dhe trajtimin e sëmundjeve të tilla duke
filluar që nga foshnjet e posalindura e gjerë tek pacientët me moshë
më të vjetër. Poliklinika e Kardiologjisë, lidhur me sëmundjet e zemrës
pacientëve të tyre i sëhrben me ekzaminime, diagnostikim, trajtim,
rehabilitimin si dhe kujdes intensive.
Për ne është me rëndësi përsosmëria, efektiviteti dhe mjaftueshmëria.
Për ofrimin e shërbimeve në mënyrë kuaitative dhe për vazhdimsinë e
saj, ne besojmë se bashkëpunimet e forta dhe efektive me ekipet tona
mjekësore janë të domosdoshme.
Ne vlerësojme punën e punonjësve tanë të cilët kryejnë detyrën e tyre
duke u përqëndruar në ofrimin e shërbimeve në mënyrë cilësore,të
shkathët dhe me krenari.Ne u formuam me qëllim që me anë të
shfrytëzimit të fuqisë dhe vazhdimsisë sonë, pacientëve dhe qytetarëve
ti ofrojmë shërbimet më efektive në drejtim të shëndetit të tyre.
ÜYELERİMİZ
Kosova Türkiye Ticaret Odası iki ülke arası ekonomik bağları geliştirmek için üyelerinden de güç
alarak çalışmalarına devam ediyor…
KTTO ÜYELİK KATEGORİLERİ
·
·
·
·
·
Kurucu Üyelik Kategorisi
Asil Üyelik Kategorisi
KOBİ Üyelik Kategorisi
Mesleksel Üyelik Kategorisi
Bireysel Üyelik Kategorisi
ANËTARËT
Oda Tregtare Kosovaro Turke për të zhvilluar marrëdhënjet ekonomike në mes të Kosovës dhe Turqisë
dhe duke marrë fuqinë dhe mbështetjen nga anëtarët e Odës vazhdon punën e saj në këtë drejtim…
KATEGORITË E ANËTARËSIMIT NË OTKT
·
·
·
·
·
Kategoria e Anëtarësisë Themeluese
Kategoria e Anëtarësisë Permanente
Kategoria e Anëtarësisë NVM’ve
Kategoria Anëtarësisë Profesionale
Kategoria e Anëtarësisë Individuale
Türkçe
Shqip
50
51
ÜYELERİMİZ/ ANËTARËT
www.kt-to.org
ODA BÜLTENI
BULETINI I ODËS
Yıl - Viti / Sayı - Numri : 2014/2
www.kt-to.org