docBİLİM VE TEKNOLOJİ SOSYAL DEĞİŞME
download 
Şikayet Transkript
BİLİM VE TEKNOLOJİ SOSYAL DEĞİŞME
BİLİM VE TEKNOLOJİ SOSYAL DEĞİŞME • İnsanlığın ortak mirası olan bilim ve teknolojinin ulaşmış olduğu noktada geçmişten günümüze her toplumun katkısı vardır ve bu durumun yeni nesillere aktarılması gerekmektedir. • • Tahmini Sınav Sorusu • • Bilim ve teknolojinin insanlığın ortak mirası olduğunun bilinmesi bireylerin kendilerine olan güvenlerini, tarihlerine olan saygılarını arttıracak ve küreselleşen dünyada toplumların birbirlerine olan bakış açılarının olumlu yönde gelişmesine katkı sağlayacaktır. • Birbiriyle ilişkili beceri, tema ve kavramların bir bütün olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıya öğrenme alanı denir. • Bilim, Teknoloji ve toplum öğrenme alanı disiplinler arası alan olarak ele alınmaktadır. İçerik açısından ise diğer öğrenme alanlarıyla işbirliği içinde olacak şekilde yapılandırılmıştır. İşbirliği içinde yürütülecek öğrenme alanları: • Birey ve Toplum • İnsanlar, Yerler ve Çevreler • Üretim, Dağıtım ve Tüketim • Küresel Bağlantılar • • Önemli • • Yeni sosyal bilgiler programında 4. Sınıf’tan 7. Sınıf’a kadar devam eden süreçte bilim ve teknolojiyle ilgili konular ‘Bilim, Teknoloji ve Toplum’ öğrenme alanı çerçevesinde yapılandırılmıştır. • . Bilim, Teknoloji ve Toplum Öğrenme Alanı Üniteleri, Ders Saati, Süreler ve Toplam Ders Saatine Oranları Sınıf Üniteler Ders Saati Oranı (%) 4 İyi Ki Var 12 11 5 Gerçekleşen Düşler 12 11 6 Elektronik Yüzyıl 12 10 7 Zaman İçinde Bilim 12 11 • Kazanım; Öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar sayesinde öğrencide görülmesi beklenen bilgi, beceri ve tutumlar olarak tanımlanmaktadır (Ata, 2006:75). • • Yeni sosyal bilgiler öğretim proğramında bazı öğrenme alanları birbiriyle ilişkili şekilde tasarlanmıştır. Buna göre Bilim,Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı aşağıdaki öğrenme alanlarından hangisiyle işbirliği içinde değildir? • • Birey ve Toplum • İnsanlar, Yerler ve Çevreler • Üretim, Dağıtım ve Tüketim • Güç, Yönetim ve Toplum • Küresel Bağlantılar • • • Çözüm • • Bilim, teknoloji ve Toplum öğrenme alanıyla işbirliği içinde olan öğrenme alanları aşağıda verilmiştir: • • Birey ve Toplum • İnsanlar, Yerler ve Çevreler • Üretim, Dağıtım ve Tüketim • Küresel Bağlantılar • • Buna göre Bilim, teknoloji ve Toplum öğrenme alanıyla Güç, Yönetim ve Toplum öğrenme alnı arasında işbirliğinden söz edilemez. • • Cevap:D • Önemli • • Kazanımlarda öğrencilerin yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene ilkeleri doğrultusunda bilim ve teknoloji hakkında bilgi edinecekleri anlaşılmaktadır. ? • Tahmini Sınav Sorusu • • Ünite kazanımlarının planlanmasında öğrencilerin yaş, ilgi, istek ve ihtiyaçları dikkate alınmıştır. • Ek bilgi • • Gerçekleşen Düşler ünitesinde inanların düşünce ve hayallerinin gerçeğe dönüşmesi ele alınmaktadır. • Not • • Farklı sınıf düzeyinde birbiriyle ilişkili farklı kazanımlara yer verilerek ilköğretim 4-5-6. Sınıflarda bilim ve teknolojiyle ilgili gelişmelerin toplum hayatına etkilerini geçmiş-gün-gelecek bağlamında değerlendirmesi sağlanmıştır. • Ek bilgi • • “Zaman İçinde Bilm’’ ünitesinin kazanımlarına bakıldığında ilköğretim 4-5 ve 6. Sınıf kazanımlarına oranla 7. Sınıf kazanımlarında toplum kısmına daha az yer verilmiştir. İlköğretim 7. Sınıf kazanımları çoğunlukla bilim ve teknolojinin kronolojik gelişimini ele almıştır. Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanı çerçevesinde doğrudan verilecek beceriler SINIF ÜNİTE 4 İyi Ki Var 5 Gerçekleşen Düşler 6 Elektronik Yüzyıl 7 Zaman İçinde Bilim BECERİ Karşılaştırma yapma Kütüphane ve referans kaynakları kullanma Yaratıcılık Zaman ve kronolojiyi algılama • • • • • Ek bilgi Giriş Geliştirme Pekiştirme Sembolleriyle ifade edilir • 6. Sınıf Sosyal Bilgiler dersi Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanında çocuğa verilecek beceri ve değer aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmişti? • • A. Karşılaştırma yapma-Akademik dürüstlük • B. Yaratıcılık-Çalışkanlık • C. Zaman ve kronolojiyi algılama- Dürüstlük • D. Karşılaştırma yapma-Bilimsellik • E. Kütüphane ve referans kaynakları kullanmaYaratıcılık • • Çözüm • 6.Sınıf Sosyal Bilgiler dersi Bilim, Teknoloji ve Toplum öğrenme alanında çocuğa verilecek beceri “Yaratıcılık’’ değer ise “Çalışkanlık’’tır. • Cevap:B • Tahmini sınav sorusu • • Atatürkçülükle ilgili konulara 6. Sınıf “Elektronik Yüzyıl’’ ünitesinde yer verilmiştir. Bunun yanı sıra 4. Sınıf ‘İyi ki Var’ ünitesinde yılbaşı konusu işlenirken Atatürk’ün konuyla ilgili devrimlerinden bahsedilmiştir. • Önemli • • Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Matematik, Türkçe ve Fen ve Teknoloji dersleriyle Sosyal Bilgiler arasında yatay ilişkilendirme olan dersler arası ilişkilendirme yapılmıştır. • 5.Sınıf ”Gerçekleşen Düşler’’ ünitesinde Bilim ve teknolojiyle ilgili düzeyine uygun süreli yayınları tanır ve izler’ kazanımında bahsedilen süreli yayın hangisidir? • A. Neşeli Çocuk • B. Bilim Çocuk • C. Teknolojik Çocuk • D. Çocuk Dergisi • E. Yeni Dünya • .”Bilim, Teknoloji ve Toplum’’ öğrenme alanı aşağıdaki derslerden hangisiyle ilişki içerisindedir? • A. Müzik • B. Fen ve Teknoloji • C. Beden Eğitimi • D. Hayat Bilgisi • E. Resim • Çağdaş eğitim anlayışı sonucu yetişen bilim ve teknolojinin getirdiği yeniliklere açık bireylerde aşağıdaki özelliklerden hangisinin görülmesi beklenmez? • A. Problem çözme • B. Eleştirel Düşünme • C. Girişimcilik • D. Dürüstlük • E. İtaat eden • Aşağıda verilen öğrenme alanlarından hangisi disiplinlerarası yaklaşımla oluşturulmuştur? • A. Birey ve toplum • B. Güç, Yönetim, Toplum • C. Kültür ve Miras • D. İnsanlar, Yerler ve Çevreler • E. Bilim, Teknoloji ve Toplum • Bilim, Teknoloji ve Toplum’’ öğrenme alanı aşağıda verilen ara disiplinlerden hangisiyle işbirliği içindedir? • A. İnsan hakları ve Vatandaşlık Eğitimi • B. Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık • C. Trafik Eğitimi • D. Olimpik Eğitim • E. Kariyer Bilinci Geliştirme • . Aşağıdakilerden hangisi “Bilim, Teknoloji ve Toplum’’ öğrenme alanı kapsamında 7.Sınıfta okutulan ünitedir? • A. İyi ki var • B. Elektronik Yüzyıl • C. Zaman İçinde Bilim • D. Gerçekleşen Düşler • E. Bir Zamanlar • Aşağıdakilerden hangisi “Bilim, Teknoloji ve Toplum’’ öğrenme alanı kapsamında okutulan ünitelerden değildir? • Gerçekleşen Düşler • İyi Ki Var • Bir Zamanlar • Elektronik Yüzyıl • Zaman İçinde bilim PALEOTİLİK, NEOLİTİK VE İLKÇAĞDA BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME • Paleolitik Dönem (Eski Taş Çağı) • • • Paleolitik Dönemler • • Alt Paleolitik Dönem • Çakıl taşından yapılmış en eski aletlerden, çakmak taşından yapılan aletlerin kullanılmaya başlanmasına kadar geçen süreci kapsar. • Orta Paleolitik Dönem • Yeni tipte kazıyıcı ve sivri uçlu aletler ağaç, sap ve çubuklara takılabilecek şekilde geliştirilmiştir. Bu dönem neanderthal insanın yaşadığı dönemdir. • Üst Paleolitik Dönem • Sivri uçlar, zıpkınlar geliştirilmiş, fildişi kemik ve boynuz alet yapımında kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca heykel yapımı ve mağara sanatı gelişme göstermiştir. • Bu dönemin en önemli keşiflerinden birisi ateş olmuştur. İnsanoğlu bu mucizeden bin bir şekilde yararlanmıştır. • Ateşin keşfiyle; • İnsanoğlu çevreye tutsaklıktan kurtulmuştur. • • Diğer canlılara karşı üstünlüğünü kesin olarak gerçekleştirmiştir. • • Barınma ve ısınma olanakları gelişmiştir. • Yakılan kamp ateşi sayesinde sosyalleşmenin boyutu değişmiştir. İnsanların iletişim becerileri (dil) gelişmiştir. • Beslenme alışkanlıkları değişmiş, yiyeceklerini pişirerek yemeye başlamışlardır. • • Geceleri hareket imkanı sağlanmış ve geceleri de avlanmaya başlamışlardır. • • • • Not • • İnsanoğlu ilerleyen yıllarda ateşi kullanarak madenleri eritmiş ve bu durum taş devrinden maden devrine geçilmesini sağlamıştır. • • • • • Ek bilgi • • Ateş insan için tapılmaya değer bir mucize olarak görülmüş ve adına ayinler düzenlenmiştir. Neolitik Dönem (Yeni Taş Çağı) • Neolitik dönem, inşaların yerleşik hayata geçişlerini, buna bağlı olarak da hayvan evcilleştirmeyi ve yetiştirmeyi sembolize eder. Tahmini sınav sorusu • Paleolitik dönemden çıkış üretim yapılan 2 yolla sağlanmıştır. • Toplayıcılıktan tarıma geçmek, • • Avcılıktan sürü besiciliğine geçmek biçimindedir. • Yerleşik hayata geçme aşamaları gerçekleşirken coğrafi koşullara uygunluk esas alınmıştır. Havada yeterli miktarda nem ve suyun bulunduğu düz bölgelerde tarım ile birlikte yerleşik köyler ortaya çıkmış, çiftçilik için çok kuru olan otlak ve yüksek yerlerde hayvancılık başlamıştır. Bu süreç Moğollar ve bedeviler gibi göçebe toplulukları ortaya çıkarmış, tarımsal faaliyette bulunan insanlar ise büyük yerleşik uygarlıklara giden yolu açmıştır. • Göçebeliği bırakarak yerleşik hayatı seçen insanlar, avlanma ihtiyacında da azalma hissetmiş ve hayvanları evcilleştirmeye başlamışlardır. Evcilleştirilen hayvanlar inek, öküz, koyun, at, köpek gibi hayvanlardır. • Bütün bu gelişmelerin sonucu insanoğlu yerleşik hayatla tanışmıştır. Dünyanın sayılı antropologlarından Gordon Childe bu olayı “Neolitik Devrim’’ olarak nitelendirmiştir. • Bütün bu gelişmelerin sonucu insanoğlu yerleşik hayatla tanışmıştır. Dünyanın sayılı antropologlarından Gordon Childe bu olayı “Neolitik Devrim’’ olarak nitelendirmiştir. • Neolitik çağda, insanlar taştan yaptıkları araçları cilalamaya ve parlatmaya başlamışlardır. Bu dönem bu nedenle «Cilalı Taş Devri» olarak ta isimlendirilmektedir. • Uzun süre kap-kacak olarak ağaç kabuklarını ve örme sepetleri kullanan insanoğlu sonrasında killi toprağın suyu geçirmediğini fark ederek bu dönemde mutfak gereçlerini topraktan üretmiş, ateş ve killi toprağı kullanarak seramik elde etmiştir. • • • • • • • Önemli Neolitik Çağda; Balta, keser, ok ve yay gibi yeni aletler eskilerine eklenmiştir. Özellikle Ok ve Yay kullanımı ile uzun menzilli avlanma tekniği ortaya çıkmış ve bu da avlanmayı kolay hale getirmiştir. • • Neolitik dönemde ilk üretilen ve kullanılan maden bakır olmuştur. Madenler silah, süs eşyası ve alet yapımında kullanılmıştır. • Uzun süre kap-kacak olarak ağaç kabuklarını ve örme sepetleri kullanan insanoğlu sonrasında killi toprağın suyu geçirmediğini fark ederek bu dönemde mutfak gereçlerini topraktan üretmiş, ateş ve killi toprağı kullanarak seramik elde etmiştir. • Bu dönemde toplum içinde kadın ve erkek arasında iş bölümü anlayışı oluşmuştur. Erkekler evin dışında, kadınlar ise ev içindeki işlerle ilgilenir anlayışı oldukça belirgin hale gelmiştir. Erkekler; hayvancılık, avcılık ve inşaat gibi işlerle ilgilenirken kadınlar; çiftçilik, dokumacılık, çömlekçilik gibi işlerle ilgilenmişlerdir. • • Ek bilgi • • Toplumsal rol ve statü Neolitik dönemde ortaya çıkmıştır. • • • Tahmini sınav sorusu • • Neolitik dönemin en önemli sonucu «Kentleşme» ve «Kent Kültürü» ’nün ortaya çıkması olmuştur. Kentleşme ile birlikte ticaret ve alışveriş hayatı oluşacak ve gelişecektir. Bu dönemde toplumsal farklılıklarda oluşmaya başlamıştır. • Aşağıdakilerden hangisi Paleolitik Dönemin özelliklerinden değildir? • • İnsanlık tarihinin bilinen en eski ve uzun çağıdır. • İnsanlar avcılık ve toplayıcılıkla hayatlarını sürdürmüşlerdir. • Toplumsal rol ve statü bu dönemde ortaya çıkmıştır. • Ateş bu devirde keşfedilmiştir. • Taşları kullanarak bunlardan silah gibi keskin aletler yapmışlardır. • • Çözüm • • Toplumsal rol ve statünün ortaya çıkması Neolitik Dönemde gerçekleşmiştir. • • Cevap:C İLK UYGARLIKLARDA BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME Eski Mısır Uygarlığı • Mısır Neolitik devrimin dünyada ilk başladığı yerlerden biridir.Buna bağlı olarak tarım teknik ve teknolojinin ilk izlerine burada rastlamak mümkündür. Nil nehrinin temmuz ayıda taşması, tarımla uğraşan Mısırlılar için önemli olmuştur. • Mısırlılar yazılarını yazmak ve kaydetmek için Ortadoğu’nun kuru şartlarına son derece uyumlu bir malzeme papirüs adı verilen bitki liflerinden kurutularak elde edilen bir kağıt cincini kullanmışlardır. • • • • Ek bilgi • • Tarım teknik ve teknolojisinin ilk izlerine Mısırda rastlamak mümkündür. • Önemli • • Nil Nehri’nin sene içerisinde ki taşma tarihlerini tespit için Mısır lılar astronomiyle ilgilenmiş ve Güneş takvimini bulmuşlardır. • • Önemli • • Mısırlılar, matematiklerinde kullandıkları on tabanlı hiyeroglif rakamlarıyla sayıları sembollerle ifade etmişlerdir. Cebir işlemlerine çok benzeyen “aha hesabı’’ adlı bir hesaplama yöntemi geliştirmişlerdir. Geometride ise alan ve hacim hesaplamaları yapmışlardır. Önemli bilginlerinden birisi Ahmos’tur. • • Önemli • • Mimari alanda da Mısır medeniyetine ait piramitler birer mimari harikadır. Firavun Keops tarafından yaptırılan Gize’deki büyük piramit Mısır mimari geleneğinin doruk noktasıdır. Bugüne kadar yapılmış en büyük taş yapıdır. • Eski Mısır’da tıp bilimi de önemli derecede ilerleme sağlamıştır. Bunun en önemli sebebi ölüleri mumyalama tekniğidir. Ahiret inançları yüksektir. Mısır’da hekimler hastalıkların sebeplerini araştırmışlar, hastalarına reçete yazmışlar, ancak büyüden de bir türlü vazgeçmemişlerdir. Mezopotamya Uygarlıkları • İki nehir arasındaki bölge anlamına gelen “Mezopotamya’’, genel olarak Fırat ve Dicle nehirlerinin bugünkü Irak sınırlarını içine alan bölgeyi ifade etmektedir. “Bereketli Hilal” olarak adlandırılmaktadır. • Mezopotamya uygarlığını, Sümerler , Akadlar, Babiller ortaya koymuştur. M.Ö 10.000-5.000 yılları arasında insanlar bu bölgede yerleşik hayata geçmiş, tarım ve hayvancılıkla geçimini sağlamaya başlamıştır. Zamanla sürekli yapılar ve konutlar inşa edilmiştir. Bunlar arasında en eskilerden birisi Eriha kentidir. Bu şehrin etrafı çevrili değildi. • Şehrin en yüksek noktası olarak görkemli bir şekilde inşa edilen zigguratlar önemlidir. Zigguratlara sadece rahiplerin girebilmesi, o dönemde bilginin din adamlarının tekelinde olduğunun bir göstergesidir. • Modern astronominin temelinde Mezopotamya astronomisi bulunur. Evrenin, yer, gök ve ikisi arasında bulunan okyanustan oluştuğuna inanmışlardır. • Astronomi çalışmaları ile ilgili gözlemler yazı ile kayda geçirilmiştir. Sümerler gelecek ile ilgili tahminler yaparak yaşamayı tercih etmişler, bunu yıldızlar vasıtasıyla gerçekleştirmek istemişlerdir. Onlara göre gökyüzü çözülmeyi bekleyen şifre gibidir, bütün bilgileri gökyüzünden elde etmek mümkündür. Bilgiyi elde etme çalışmalarını hemen bütün şehirlerde kurulmuş zigguratlar yoluyla gerçekleştirmişlerdir. • Babilli hekimler hastalığın tanrıdan geldiğine inanmışlardır. Yaptıkları tespitlerle en çok kan taşıyan karaciğeri hayatın ve duyuların merkezi saymışlardır. • Kalbi de düşünce ve aklın merkezi olarak nitelemişlerdir. • • • • • • • Ek bilgi Surlarla çevrili şehirlerin ilk örneği Uruk’tur. Önemli Tarihte yazıyı ilk defa Sümerler kullanmıştır. • Ek bilgi • Sümerler ay yılı esasına dayanan takvimi bulmuşlardır. Bu takvim sonraki dini takvimlere ve hicri takvime temel oluşturmuştur. Günü 12 saate, saati 60 dakikaya, dakikayı 60 saniyeye bölmüşlerdir. Güneş, ay ve beş gezegene bağlı olarak bir hafta 7 gün olarak kabul edilmiştir. • • • • • Not Mezepotamyalılar; Cebirin kurucusudurlar. Thales teoremini dik üçgen için bulmuş ve kullanmışlardır. • Pythagoras teoremini kullanmışlardır. • Daireyi 360 dereceye bölmüşlerdir. • Babiller gece ve gündüzü 12’şer saat olarak ikiye bölmüşlerdir. Eski Çin Uygarlığı • • • Eski Çin uygarlığı kapalı bir uygarlık olarak nitelendirilmiş ve Çinlilerin bilimsel etkinliklerin gelişmesinde aktif bir rol oynamadığı düşünülmüştür. Halbuki Çinlilerin erken devirlerde komşuları Türklerle yakın ilişki içinde oldukları bilinmektedir. Bu etkileşim neticesinde Türklerin kullandıkları On iki Hayvanlı Türk Takvimi’ni benimsemişlerdir. 12. yüzyıldan itibaren yapılan seyahatler sonucunda, matbaa ve barut gibi teknik buluşlar, Avrupa’ya Çin’den götürülmüştür. • Çinliler onlu sayı sistemini kullanmışlardır. Ayrıca işlem yapmalarını kolaylaştıran, abaküs ve çarpım cetveli gibi bazı basit aletlerden faydalanmışlardır. • • Tahmini sınav sorusu • • İlk insan kalıntılarının (Pekin insanı) bulunduğu bölge Çin bölgesidir. • Ek bilgi • • Çin astronomisinin, diğer uygarlıklardan bazı temel farklılıkları vardır; takvim hesaplamalarında diğer uygarlıklar Güneş ve Ay’ı esas almalarına karşın, Çin uygarlığında yıldızlar esas alınmıştır. • Eski Hint Uygarlığı • • Eski Hint uygarlığı, Pakistan ve Kuzeybatı Hindistan’ın her yerine yayılmış olan yüzlerce köylerin toplandığı yerleşim birimlerinden oluşur. • Hintlilerin evreni Yer merkezlidir ve astronomiden söz eden metinlerde Ay ve Güneş’in hareketleri ve tutulmaları ile Yer, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn’ün hareketleri yer alır. Aryabhata adındaki astronom ilk defa Yer’in kendi etrafındaki hareketinden söz etmiştir. • Hint tıbbında Yoga Okulu önemli bir yer tutar. • • • Tahmini sınav sorusu • • Eski Hindistan’da kullanılan sayı sistemi, on tabanlı(desimal) dır. Sıfırı ilk defa kullananlardan biri Hintli matematikçilerdir. Orta Asya ve Türkler • • • • • • • Türklerin ilk ortaya çıkışı tarih öncesi dönemde Orta Asya bölgesi olarak kabul edilmektedir. • Orta Asya Türk Tarihi M.Ö 8000’lere hatta çok eskilere kadar götürülmektedir. Arkeologlar tarafından bugün de sürdürülmekte olan kazılarda, taş devrinden kalma çanak çömleklere, çakmak taşından ve taştan yapılmış topuz ve kargı biçimindeki silahlara, buğday ve arpa yetiştirildiğine dair izlere rastlanmıştır. İlk Türk devleti olarak bilinen Hunlar döneminde tarım yapıldığını gösteren işaretlerden biri de demirden yapılmış sabanlardır. • • • • Uygurların yerleşik hayatı benisemesiyle birlikte Uygurlar döneminde İpek yolu ticareti önem kazanmıştır. İpek yolu ticaretin yanı sıra yol üzerinde bazı kültür merkezlerinin oluşmasını sağlamış, dolayısıyla Asyalı bütün kültürler birbirinden etkilenmiştir. • Göktürkler on iki hayvanlı Türk takvimini kullanmışlardır. Takvimde her yıla bir hayvan ismi verilmiştir. Bu hayvanlar, temsil ettikleri yılların bazı özelliklerine sahiptirler. 13. Yüzyıla kadar kullanılmıştır. • • Astronomi çalışmalarına bakılacak olunursa, Türklerin yıldızlar yoluyla yön tayininde bulundukları, güneş ve ayın hareketlerini izledikleri ve bunlara kendilerince anlamlar yükledikleri görülebilir. Güneş bir koruyucu olarak benimsenmiştir. • • Önemli • • Orta Asyada Türkleri ile ilgili bilgiler daha çok Çince kaynaklardan elde edilmektedir. • • • • • • • • • • • • Not Türkler atı evcilleştirmişler ve arabayı kullanmışlardır. Önemli Bronzu ilk defa alaşım olarak kullanan Türklerdir. • Ek bilgi • • On iki hayvanlı Türk takvimi temelde yıldız temelli bir takvimdir. • Önemli • • Göktürk alfabesi Türklerin İslam öncesinde kullandıkları ilk alfabe olarak kabul edilir. Bu alfabe Orhun kitabelerinde hayat bulmuştur. Bilinen ilk Türk yazılı anıtı Orhun Yazıtlarıdır. • Tahmini sınav sorusu • Eski Türkler dünya medeniyetine önemli katkılar getirmişlerdir. Fakat diğer uygarlıklara nazaran çalışmaları yetersiz ve yavaş olmuştur. Bunun asıl sebebi Türklerin yerleşik topluma geçişlerinin geç kalmasıdır. • I. İlk şehirleri ve şehir devletleri kurmuşlardır • II. İlk su kanallarını inşa etmişlerdir • III. Tapınaklar inşa etmişlerdir • IV.Yazıyı icat etmişlerdir • Yukarıda insanlığa yaptığı katkıları sıralanan medeniyet aşağıdakilerden hangisidir? • Mısır Medeniyeti • Mezopotomya Medeniyeti • Anadolu Medeniyeti • Çin Medeniyeti • Hint Medeniyeti Eski Amerika Uygarlıkları • Eski Amerika medeniyetlerini kuran insanların nereden geldikleri bilinmemekle beraber, bazı Moğol kabilelerinin Bering Boğazını geçerek Amerika kıtasına geçtikleri düşünülmektedir. • Olmek Uygarlığı Orta Amerika’da Meksika körfezi civarındaki nemli arazilere yerleşmiştir. Bu bölge Mezopotamya bölgesindeki bereketli hilale eş değerdir. Bu medeniyetin en fazla ilgi çeken yönü taşları oyarak yaptıkları dev boyutlardaki taş heykelciklerdir. Olmek kültüründen sonra Zapotek ve Maya kültürleri vardır. • Mayalara göre gökler on üç tabakadan oluşmakta, ölüler diyarı ise dokuz tabakadan meydana gelmektedir. Yer’in balıklarla dolu bir havuzda yatan kertenkele veya bir timsahın sırtı olduğuna inanmışlardır. Mayalardan sonra Toltek medeniyeti oluşmuştur. Tolteklerin yanında mayalardan sonra Orta Amerika’da meydana gelen en büyük medeniyet Azteklere aittir. • Orta Amerika uygarlıklarının yanı sıra Güney Amerika uygarlıkları da vardır. Chavin uygarlığının yerini Güney Amerika’nın en gelişmiş uygarlığı İnka uygarlığı almıştır. İnkalar duvar örmede harcı kullanmayarak farklı bir inşaat yapmaya başlamışlardır. Kuipu denilen sayma aletini kullanmışlardır. • • Önemli • • Köpek Amerika’da M.Ö 1500’lü yıllara kadar evcilleştirilen tek hayvandır. • Not • Olmek Uygarlığı eski Amerikan Kültürlerinin ilkidir. • Not • • Zapoteklerin en dikkat çekici özellikleri kumtaşı levhalar üzerine oydukları kabartmalardır. • • Ek bilgi • • Amerika kıtasının en ileri medeniyetini Mayalar yaratmışlardır. • • • • Not • • Eski Amerika uygarlıkları, Amerika’nın Avrupalılar tarafından keşfine kadar kesintilerle hükümlerini devam ettirmişlerdir. • anadoluda • Tarih sürecinde Doğu ile Batı’nın ilişkilerinde önemli bir noktada bulunan Anadolu toprakları eski çağlardan itibaren bazı uygarlıkları içerisinde barındırmıştır. • As ur yıllıklarında bölgenin adı “Hatti Ülkesi olarak geçmektedir.’’ M.Ö 1700’lü yıllarda Hitit Devleti’nin belirdiği görülmektedir. Hititlere ait verilerin büyük kısmı, çivi yazılı tabletlerden elde edilmiştir. Hitit ekonomisi tarım üzerine kurulmuştur. Boğazköy’de yapılan kazılarda bu bölgede buğday silolarına rastlanmıştır • • Anadolu yarımadasında ilk yerleşmenin Aksaray ili çevresinde olduğu belirlenmiştir. • • Not • • Anadolunun bilinen en eski adı ‘Hatti Ülkesi’dir. • Ek bilgi • • Çivi yazılı tabletlerin en eskileri Kültepe civarında bulunmuştur. • Hititlerin Mezopotamya kökenli ‘şekel’ ve ‘mina’ adlı ağırlık birimlerini kullandıkları, en çok bakır ve tunçtan eşyalar yaptıkları bilinmektedir. • Batı Anadolu’daki Lidya uygarlığının en büyük başarısı ise parayı icat etmiş olmalarıdır. Lidya bölgesinde yapılan kazılarda çok miktarda sikke çıkarılmıştır. Bu sikkelerin üzerinde Lidya krallığının simgesi olan aslan başı yer almaktadır. Sikkenin icadı sonucunda dünyada takas yerine para ticareti gelişmeye başlamıştır. • Not • • Hititlerin aynı dönemde yaşamış oldukları diğer uygarlıklardan en önemli farkı insan haklarına duyulan saygı konusudur. • Tahmini sınav sorusu • Frigya uygarlığı Fenike alfabesinin Batı’ya yayılmasında önemli rol oynamıştır. • Önemli • Friglerin merkezi Polatlı yakınlarındaki Gordion ve Midas’dır. • • • • • • • • Önemli Friglerin Kyble adı verilen tanrıçaları meşhurdur. Ek bilgi Lidya uygarlığının parayı icat etmesiyle birlikte modern ekonominin temelleri atılmıştır. • Tahmini sınav sorusu • • Van gölü civarında görülen Urartu uygarlığı sulama tekniğinde ileri gitmiştir. Van’daki 51 km uzunluğundaki Şahram Kanalı Urartulardan kalma bir eserdir. ESKİ YUNAN UYGARLIKLARI • Eski Yunan uygarlığı olarak bilinen dönemi tarihçiler iki kısma ayırmaktadırlar. M.Ö 8.yüzyıldan Büyük İskender’in ölümüne (M.Ö 323) kadar geçen dönem Hellenik Çağ ve Romalıların, Ptolemais Krallığına son verdikleri M.Ö 30 yılına kadar geçen dönem ise Hellenistik Çağ olarak adlandırılmaktadır. • Çok geniş sahil şeridinin bulunduğu bu alanda oluşan küçük şehirler, engebeli araziler nedeniyle kara bağlantısı geliştirememişler, buna mukabil denizcilikte ileri gitmişlerdir. • Yunan uygarlığının kaynaklarından biri olarak belirlenebilen Girit Uygarlığı farklı kültürlerin kesişme yeri olmuştur. Giritliler arasında bakır, altın, gümüş gibi madenleri işleyerek güçlü bir uygarlık kurmayı başarmışlardır. En güçlü krallardan biri olan Minos’un adına atfeden Minos uygarlığı da denir. • M.Ö 2000 yılından itibaren Tuna bölgesinden gelen Akalar, Girit’i kısmen istila ettiler onlarda gemiciliği öğrendiler. Başlıca yerleşim yeri Miken olduğu için ,yarattıkları uygarlığa Miken uygarlığı denir. Not • Eski Yunan uygarlığı ve bilimi bugünkü Batı Anadolu kıyılarında Miletos kentinde başlamış, daha sonra Yunan anakarasına ve Girit’e yayılmıştır. • • • Not • • Eski Yunan uygarlığı ve bilimi bugünkü Batı Anadolu kıyılarında Miletos kentinde başlamış, daha sonra Yunan anakarasına ve Girit’e yayılmıştır. ROMA UYGARLIĞI • Roma tarihi eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Eski taş devrinden beri yerleşmelere sahne olan İtalya’ya çeşitli tarihlerde birtakım göçler olmuştur. M.Ö 30 yılında Romalılar İskenderiye’yi ele geçirmişler ve bilinen Dünya’yı hakimiyetleri altına almışlardır. • İlkçağın en büyük mühendis ve teknisyenlerin Roma İmparatorluğu bünyesinde yaşadığı bilgisinde gerçeklik payı vardır. • Roma imparatorluğunda özellikle Yunanlı filozoflar ders vermiş ve Yunanlı doktorlar çalışmaları ile ün yapmışlardır. Bu tıpçılardan biri Bergama’lı Galendir. • Roma imparatorluğunda iki dil kullanılmaktaydı. Aydın bir Romalı Latince’nin yanında Yunanca’yı da bilmek zorundaydı; çünkü bilim ve felsefe yapıtları bu dille yazılmıştı. Dönemin iki büyük bilgini olan Batlamyus ve Galenos Yunanca konuşmuş ve Yunanca yazmışlardır. • • • • Önemli • • Romalılar Roma uygarlığının temeli sayılan çimentoyu bulmuşlar ve bu maddeyi inşaat ve şantiye işlerinde sıkça kullanarak Roma imparatorluğunun temellerini sağlamlaştırmışlardır. • • Ek bilgi • • Romalılar hiçbir zaman Hellenik ve Hellenistik dönemlerde gösterilen başarıyı gösterememişlerdir. Bunun çeşitli nedenleri olabilir; ama hepsinden önemlisi büyük bir ülkeyi yönetmek mecburiyetinde olmalarıdır. Dolayısıyla, bilimsel etkinlikten çok yönetsel etkinliğe ağırlık vermişlerdir. • İnsanlık tarihinde bilinen en eski ve uzun çağ aşağıdakilerden hangisidir? • A-Orta Taş Çağ • B-Yeni Taş Çağı • C-Yontma Taş Çağı • D-Maden Çağı • E-Tunç Çağı • Neandertal insanın yaşadığı dönem aşağıdakilerden hangisidir? • A-Alt Paleolitik Dönem • B-Orta Paleolitik Dönem • C-Üst Paleolitik Dönem • D-Mezolitik Dönem • E-Neolitik Dönem • İnsanoğlu göç ederek yaşamaktan vazgeçmiş, yerleşik hayatla tanışmıştır. Bu olayı ‘Neolitik Devrim’ olarak niteleyen antropolog aşağıdakilerden hangisidir? • A-Gordon Childe • B-Tanill • C-Eberhard • D-Chambers • E-Ronan • Neolitik dönemde insanların deniz ulaşım aracı olarak kullandıkları ilk taşıt aşağıdakilerden hangisidir? • A)Mızrak • B-Vagon • C-Latin Gemisi • D-Tekne • E-Sal • Tekerlek ilk defa M.Ö 3500’lü yıllarda Sümerler tarafından kullanılmış olup keşfin ilk örnekleri aşağıdaki kentlerin hangisinde ele geçirilmiştir? • A-Uruk • B-Ur • C-Eridu • D-Lagaş • E-Eriha • Sayıları sembollerle ifade ederek çeşitli matematik işlemleri yapan, cebir işlemlerine çok benzeyen ‘aha hesabı’ adlı hesaplama yöntemi geliştiren uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • A-Hint Uygarlığı • B-Çin Uygarlığı • C-Amerika Uygarlığı • D-Mısır Uygarlığı • E-Yunan Uygarlığı • Dünya tarihinde bugüne kadar yapılmış en büyük taş yapı aşağıdakilerden hangisidir? • A-Çin Seddi • B-Orhun Kitabeleri • C-Piramitler • D-Philadelphia Binası • E-KVYL-TV Kulesi • Mezopotamya da etrafı surlarla çevrili şehirlerin ilk örneği aşağıdakilerden hangisidir? • A-Ur • B-Uruk • C-Eridu • D-Lagaş • E-Eriha • Gökyüzünü çözülmeyi bekleyen bir şifre olarak gören ve bunu yıldızlar vasıtasıyla gerçekleştirmeye çalışan ,bunu yaparken de zigguratlardan yararlanan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • A-Mezopotamya Uygarlığı • B-Mısır Uygarlığı • C-Roma Uygarlığı • D-Hint Uygarlığı • E-Yunan Uygarlığı • • Pusulayı bulmuşlardır. • Tedavi şekilleri masaj ve akupunktur. • Matbaa ve barut gibi teknik buluşları Avrupa’ya götürmüşlerdir. • Yukarıda özellikleri verilen uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • A-Mezopotamya Uygarlığı • B-Mısır Uygarlığı • C-Roma Uygarlığı • D-Hint Uygarlığı • E-Çin Uygarlığı • Sıfırı ilk defa kullanan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • A-Mezopotamya Uygarlığı • B-Mısır Uygarlığı • C-Roma Uygarlığı • D-Hint Uygarlığı • E-Yunan Uygarlığı • İlk defa alaşım olarak bronzu kullanan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • A-Mısır Uygarlığı • B-Çin Uygarlığı • C-Roma Uygarlığı • D-Hint Uygarlığı • E-Türk Uygarlığı • Türkler On iki Hayvanlı Türk takvimini kullanmışlardır. Bu takvimde hayvan isimleri aşağıda verilenlerden hangisine göre verilmiştir? • A-Ay • B-Gün • C-Yıl • D-Hafta • E-Çağ • Aşağıdakilerden hangisi Orta Amerika uygarlıklarından birisi değildir? • A-Olmek Uygarlığı • B- ZapotekUygarlığı • C-Maya Uygarlığı • D-Aztek Uygarlığı • E Uruk Uygarlığı • Aşağıdakilerden hangisi Orta Amerika uygarlıklarından birisi değildir? • A-Olmek Uygarlığı • B- ZapotekUygarlığı • C-Maya Uygarlığı • D-Aztek Uygarlığı • E-İnka Uygarlığı • Aşağıdakilerden hangisi Orta Amerika uygarlıklarından birisi değildir? • A-Olmek Uygarlığı • B- ZapotekUygarlığı • C-Maya Uygarlığı • D-Aztek Uygarlığı • E-İnka Uygarlığı • Yer’in balıklarla dolu bir havuzda yatan kertenkele veya bir timsahın sırtı olduğunu düşünen uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • • A-Urartu Uygarlığı • B-Maya Uygarlığı • C-Olmek Uygarlığı • D-Yunan Uygarlığı • E-Roma Uygarlığı • Çimentoyu bulan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • • A-Mezopotamya Uygarlığı • B-Amerikan Uygarlığı • C-Anadolu Uygarlığı • D-Yunan Uygarlığı • E-Roma Uygarlığı • Roma uygarlığının bilim ve teknikte yeterince ileri gidememelerinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir? • A-Bilime gereken önemin verilmemesi • B- Bilim adamlarının yetersiz olması • C-Yönetime daha çok önem verilmek zorunda kalınması • D-Romalıların etkileşime kapalı bir uygarlık olması • E-Bilimin o dönemde diğer uygarlıklar tarafından önemsiz görülmesi • En büyük buluşlardan biri sayılan Ok ve yay hangi dönemde bulunmuştur? • A-Paleolitik Dönem • B-Mezolitik Dönem • C-Neolitik Dönem • D-Alt Paleolitik Dönem • E-Orta Paleolitik Dönem • Sivri uçlar, zıpkınlar geliştirilmiş, fildişi kemik ve boynuz alet yapımında kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca heykel yapımı ve mağara sanatı gelişme göstermiştir. • Yukarıda bahsedilen dönem aşağıdakilerden hangisidir? • Alt Paleolitik Dönem • Orta Paleolitik Dönem • Üst Paleolitik Dönem • Neolitik Dönem • Mezolitik Dönem • Taş devrinden maden devrine geçilmesini sağlayan buluş aşağıdakilerden hangisidir? • Ateş • Su • Seramik • Demir • Tekerlek • İlk insan kalıntılarının bulunduğu ülke aşağıdakilerden hangisidir? • Hindistan • Mısır • Yunanistan • Sudan • Çin • İlk defa mantıksal bilim ilkelerini ortaya koyan uygarlık aşağıdakilerden hangisidir? • Roma Uygarlığı • Hint Uygarlığı • Çin Uygarlığı • Yunan Uygarlığı • Mezopotamya Uygarlığı ORTAÇAĞ’DA AVRUPA’DA BİLİM VE TEKNOLOJİ • • • • Hıristiyanlık ve Bilim Erken Ortaçağ Yüksek Ortaçağ Geç Ortaçağ Erken Ortaçağ • • Hıristiyanlık Ortadoğu’da ortaya çıktı ve kısa bir sürede yerel dinler için büyük bir tehlike oluşturmaya başladı. Çünkü Hristiyanların başka bir dine girmeleri yasaktı ve bu yasak Roma İmparatorluğunun birlik ve bütünlüğünü bozuyordu. • Roma İmparatorluğu 395 yılında ikiye ayrıldı. Bu ayrılık Hıristiyanlığı temsil eden kilisenin de ikiye ayrılmasına sebep oldu. Bunlar merkezi Roma’da bulunan ve başında ‘Papa’ adı verilen dinsel önderin yer aldığı Katolik Kilisesi ile merkezi İstanbul’da olan ve ‘Patrik’ tarafından yönetilen Ortodoks Kilisesidir. Bu tarihten sonra tüm dinlerin direnmesine rağmen Kilise gittikçe genişledi ve güçlendi. Ek bilgi • Hıristiyanlığın temel çıkış noktası, bu dünyanın değil öbür dünyanın önemli olduğu görüşünden kaynaklandığı için felsefi temelde gizemcilik gelişmiştir. Amaç insanın özgür düşüncelerini tartışabilmesi ve mutlu yaşaması değil, dünyanın aldatıcı, saptırıcı nimetlerinden arınmış ruhun öbür dünyada ödüllendirilmesi olmuştur. • Doğaya yönelik araştırmalarında, akıl ve bilimin rehberliği yerine Kutsal Kitap’ın rehberliğine sığındılar. • • Bu dönemde Hıristiyanlık düşüncesi açısından en önemli hadiselerden biri manastırların kurulmasıdır. Burada öğretim dili olarak Latince kullanıldı. Hem bili hem de teknolojideki ilk gelişmelerin çoğu manastırlarda başlatıldı. • • Manastırların yanında Roma İmparatoru Charlemange(ŞARLMAN) cahil bir topluma okuryazarlar sağlanması için ‘Katedral Okulları’nı kurdurdu. • Not • • Tedavi amaçlı hastaneler açılmış ancak bilimsel tedavi unutulmuş yerine dini tedavi kullanılmıştır. Altıncı asırda Avrupa’da merkezi otorite kalmamış dolayısıyla yerel krallık ve prenslikler kendi aralarında üstünlük savaşına girmişlerdir. Feodalite bu devirde ortaya çıkmıştır. Ek bilgi • • Şarlman’ın Korelanj İmparatorluğu döneminde küçük harflerin kullanılması gibi yeni yazım kurallarının getirilmesi gibi birçok alanda eğitimsel yenilik yapılmıştır. Bu nedenle bu döneme ‘Korelanj Rönasansı’ denir. Yüksek Ortaçağ • Bu dönemin bilim tarihi açısından en önemli gelişmeleri üniversitelerin, bilim ve felsefe ile yakından ilgilenen tarikatların kurulmuş olmasıdır. Yükseköğretim daha önce katedral okullarında yapılıyordu ve skolastik düşünce bu okullarda üretilmişti. Ek bilgi • Yüksek Ortaçağ Sicilya, Salerno’da bir tıp okulunun kurulması yönünden önem kazanıyordu. Bu okulu dört efsanevi kişi (Latin, Müslüman, Yunan ve Yahudi) tarafından kurulduğu rivayet edilir. • Bu dönemde üniversitelerin yanı sıra, bilimin gelişmesini büyük ölçüde etkilemiş olan iki manastır düzeninin, yani tarikatın da ortaya çıktığ gözlenmektedir. 1209’da Fransisken Tarikatı (Gri Kardeşler), 1215’te ise Dominiken Tarikatı (Siyah Kardeşler) kurulmuştur. Başlangıçta her iki tarikatta dinsel amaçlara sahiptir, ancak gidrek birincisi bilime, ikincisi ise felsefeye yönelmiştir. Fransiskenler fizikle ilgilenmişler İbnü’l Heysem’i izleyerek optik üzerine çeşitli ayzılar yazmışlardır. • Ek bilgi • • Dominikenler çok sıkı kurallar içinde ve yoksul bir yaşamla dini yaşayarak sapkınlığı yok etme amacındalardı. Tarikatın kuralcı ve bağnazlığa yatkın yapısı giderek bilimden uzaklaşmıştır. Özgür düşünce düşmanı olan ‘Engizisyon’ örgütünü kurmuşlardır. • İslam uygarlığının son temsilcileri, Endülüs Emevi Devleti’nin Kurtuba ve Toledo kentlerindeki medrese, kütüphane ve hastanelerinde çalışmışlardır. Bu merkezlerdeki bilgi birikimleri Latince çeviriler aracılığıyla Batı düşüncesine girmiştir. • • Önemli • • Albert Magnus: Tüm Almayanya’yı dolaşarak mineroloji ve biyoloji bilgisi geliştirmiştir. Büyücü Albert ve Evrensel Doktor lakaplarıyla anılan Magnus, İslam ve Antikçağ düşüncesiyle Hıristiyanlığı uzlaştırmaya çalışmıştır. • • • Önemli • • Thomas Aquinas: Dominiklerin yetiştirdiği en büyük düşünürdür. Kafirlere karşı adlı eserinde bilginin iki kaynağı bulunduğunu söylemiştir. Biri akıl, diğeri inançtır. • • Önemli • • Roger Bacon: Fransiskenlerin yetiştirdiği en büyük bilim adamıdır. Geniş bilgisi nedeniyle Batı Dünyası’nda Olağanüstü Bilgin lakabıyla tanınır. Uçan makineler, motorlu gemiler ve arabalar tasarlamıştır, bu yönüyle Rönesans dönemi dâhilerinden Leonardo da Vinci’yi hatırlatır. Geç Ortaçağ • 12. ve 13. Yüzyılda yapılmış çeviriler olmasaydı Ortaçağ zihniyeti aşılamaz ve 17. Yüzyıldaki bilim devrimi gerçekleştirilemezdi. Ancak bu çeviriler sonucunda aktarılan bilgi o denli büyüktü ki özümsenmesi gerekiyordu. • • • Aristo’nun öğretileri Katolik öğretileriyle çelişiyordu. Teolog ve filozoflar arasında çatışma yaşanmıştı. • Bu özümsenme sürecine Thomas Aquinas’ın önemli katkıları olmuştur. Yer merkezli evren Kuramını Hıristiyanların kolayca anlayabilecekleri biçime dönüştürmüştür. Ona göre Dünya Evren’in merkezindedir, çünkü Tanrının yaratma eyleminin amacı olan insanlar Dünya’da yaşamaktadır. • Ortaçağ’ın İtalyan şairi Dante’nin ‘İlahi Komedyadaki’ görüşü de Yer’in Evrenin merkezinde olduğudur. • Not • • Yer’in Evren’in merkezinde bulunduğu görüşüne, Kopernik gelinceye kadar ciddi bir karşı çıkış yapılmamıştır. • Geç Ortaçağ kara ölüm, Veba salgınıyla uğraşmıştır. Veba Avrupa’ya Asya’dan gelmiş ve tüm kıtaya yayılmıştır. İlk yayılış limanlara yanaşan tekneler aracılığıyla olmuştur. Uzmanlar vebayı tedavi veya açıklama konusunda hiçbir şey yapamamış, fakat onu gözlemleyebilmişlerdir. Hastalığın gerçek sebebi bilinmediğinden bazı inanlar Yahudileri kuyuları zehirlemekle suçlamış, bazıları Tanrının gazabı olarak görmüşlerdir. Erken Ortaçağ • Erken Ortaçağ’ın önemli bir özelliği de yollarının yetersiz ve güvensiz olmasıydı. Doğru dürüst bir başkent bile yoktu. Seyahat edenlerin çoğu ya atla ya da yaya olarak seyahat ediyorlardı. Yüksek Ortaçağ • Avrupa tarım devrimi, Kuzey Avrupa’nın benzersiz ekolojik koşullarına uydurulan benzersiz bir teknolojik yenilikler dizisiyle başlamıştır • Batı ilk mekanik devrimine tanık olmaktadır. Devrim kelimesinden, rüzgar ve su değirmenlerinin artmasının yol açtığı dönüşümlerin bütünü anlaşılmaktadır. Değirmenlerin daha kullanışlı ve verimli hale getiren değişim çarklarının bulunmasıdır. Çarklar sayesinde yavaş akan nehirlerde bile değirmen taşını hızlı döndürmek mümkün olmuştur. • . • Önemli • • Yüksek Ortaçağda ağır saban kullanılmaya başlanmıştır. Öküzün yanında at da kullanılmaya başlanmıştır. At nalının da ilk kez ortaya çıkmasıyla, atların çekiş gücü artmış ve tırnakları korunmuştur. • • Ek bilgi • • Ağır pulluk ve birlikte kullanılması gereken öküz takımı pahalı olduğu ve her köylünün ya da çiftçinin kapasitesini aştığı için ortak mülkiyet altında toplumsal tarım ve hayvancılık ortaya çıkmış ve böylece Ortaçağ köyü ile malikâne sitemi Avrupa toplumunun temeli olarak Fransız Devrimi’ne kadar somutlaşmıştır. • XII. yüzyılda manevra yeteneğini ve rüzgârda yelkenlemeyi geliştirdi. Aynı dönemde kare yelkenin yerini üçgen, “Latin Yelken’ almaya başlamıştır. • • • Bizanslı doktorlar kalabalık şehirlerde büyük sorunlara yol açan çiçek, difteri gibi bulaşıcı hastalıklara karşı sürekli mücadele etmişlerdir • Yüksek Orta Çağ döneminde Bolgno şehrinde hukuk öğrenmek isteyen öğrencilerin bir araya gelerek oluşturduğu lonca aşağıdakilerden hahisidir? • Manastır • Ünivesitas • Konsül • Karolenj • Trivium • Çözüm • Üniversitas uzun yıllar ilk üniversiteler için kullanılmış genel bir ifadedir. Daha özel kullanılan ifadelerde ise üniversitenin niteliğine göre ifade değişmiştir. Loncayı kuran öğrenciler ise “universitas scholarium”, öğretmenler ise “universitas magistrorum et scholarium” ifadeleri kullanılmıştır (Öztunalı, 2001). • Cevap:B • Şarlman’ın yönetimindeki Karolenj İmparatorluğu döneminde birçok eğitimsel yenilik yaşanmıştır. Bu sebeple bu döneme ‘Karolenj Rönesans’ı’ denilmiştir. • Yukarıda bahsedilen Karaolenj İmparatorluğu hangi dönemde hüküm sürmüştür? • A-Yüksek Ortaçağ • B- Geç Ortaçağ • C- Erken Ortaçağ • D- Yeniçağ • E-Yakınçağ • Erken Ortaçağ döneminde Batı dillerinde ‘AD’ şeklinde(milattan sonrayı ifade etmek için) kullanılan kısaltma kim tarafından ‘İsa’nın doğuş yılı’ anlamında ifade edilmiştir? • Henry De Vick • Venerable Bede • Lucas • Aqustions • Albert Magnus • Bu dönemde üniversiteler ve bilimle yakından ilgili tarikatlar kurulmuştur. Bilimsel gelişmenin en verimli olduğu bu dönem aşağıdakilerden hangisidir? • A-Yüksek Ortaçağ • B- Geç Ortaçağ • C- Erken Ortaçağ • D- Yeniçağ • E-Yakınçağ • Yüksek Ortaçağ’da Sicilya, Salerno’da bir tıp okulunun kurulmasını sağlayan dört efsanevi insan arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? • A-Latin • B- Müslüman • C- Yunan • D- Yahudi • E-İngiliz • ‘Egnizisyon’ örgütünü kurarak, özgür düşünce düşmanı olan ve bilimsellikten uzaklaşan tarikat aşağıdakilerden hangisidir? • A-Fransisken Tarikatı • B- Benedikten Tarikatı • C- Gri Kardeşler • D- Dominiken Tarkatı • E-Beyaz Kardeşler • Tüm Almanya’yı dolaşarak mineroloji ve biyoloji bilgisi geliştirmiştir. Büyücü ve Evrensel Doktor lakaplarıyla anılmaktadır. • Yukarıda bahsedilen bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? • A-Albertus Magnus • B- Thomas Aquinas • C- Roger Bacon • D- Erasmus • E-Augustinus • Dominiklerin yetiştirdiği en büyük düşünürdür. ‘Kafirlere Karşı’ adlı eseri vardır. Bu kitapta bilginin iki kaynağı bulunduğunu söyler: bunlardan biri inanç diğeri akıldır. • Yukarıda bahsedilen bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? • A-Albertus Magnus • B- Thomas Aquinas • C- Roger Bacon • D- Erasmus • E-Augustinus • Fransiskenlerin yetiştirdiği en önemli bilim adamıdır. Geniş bilgisi nedeniyle Batı Dünya’sında ‘Olağan Üstü Bilgin’ lakabıyla tanınır. • Yukarıda bahsedilen bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? • A-Albertus Magnus • B- Thomas Aquinas • C- Roger Bacon • D- Erasmus • E-Augustinus • Feodal toplumda Ortaçağ’da ilk mekanik saat kim tarafından yaptırılmıştır? • A-Henry De Vick • B- Venerable Bede • C- Lucas • D-Aqustions • E-Albert Magnus • Savaş topunun gemilere yerleşmesi ilk kez 1338’de aşağıdaki ülkelerin hangisinde olmuştur? • Almanya • Portekiz • Ceneviz • İspanya • İngiltere • Bizans’ta dünyevi öğretim yaşı aşağıdakilerden hangisidir? • 5-6 • 6-7 • 7-8 • 6-8 • 8-10 • Sabit yıldızların görünen günlük hareketlerini açıklamak için yerin döndüğünden öz eden Hintli astronomlardan ilkidir. Dünyanın yapısını incelemiş ve onun toprak, su, hava ve ateşten meydana geldiğini ifade etmiştir. • Yukarıda sözü edilen bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? • A-Tao • B-Konfüçyüs • C-Brahmagupta • D-Aryabhata • E-Gupta • İpek böceği ve ipek üretim tekniklerini Bizans hangi toplum aracılığıyla öğrenmiştir? • A-Çinliler • B-Hintliler • C-Persliler • D-Mayalr • E-İnkalar • Bizans döneminde İstanbul’da 330 yılında kurulan üniversiteyi kendi görüşlerini benimsemeyen profesörleri ile birlikte ateşe veren hükümdar kimdir? • A-Philoponos • B-I. Leo • C-II. Leo • D-III. Leo • E-Cabasilas • Porselen ve barut ilk defa hangi uygarlık tarafından keşfedilmiştir? • Hint Uygarlığı • Çin Uygarlığı • Amerika Uygarlığı • Bizans Uygarlığı • Türk Uygarlığı • • Tüm feodal çağ boyunca çalışan, oldukça düzenli tek posta servisi aşağıdaki yerlerden hangilerini birbirine bağlıyordu? • Venedik- Vatikan • İstanbul- Ceneviz • Portekiz- İspanyol • Venedik-İstanbul • Portekiz-Vatikan İslamiyetin Bilime Bakışı • İzleyen yüzyılda (9.yy) çeviri hareketi Yunan bilimsel çalışmalarına yönelmiştir. 832’de Me’mun tarafından yabancı laik bilimlerin çeviri ve ustalaşma merkezi olarak Beyt’ül Hikme (Bilgelik Evi) kurulmuştur. Önemli • • • • Bir araştırma ve eğitim kurumu olan Beyt’ül Hikme Abbasi halifelerinden Me’mun tarafından Cundişapur akademisi örnek alınarak 832 yılında kurulmuştur. Bağdat’ta kurulan bilgelik evinin en önemli görevi dönemin ünlü Astronomlarını, Matematikçilerini ve Hekimlerini bir araya getirmek ve bilimin çeşitli alanlarındaki yapıtları muhtelif dillerden ve özellikle Yunancadan Arapçaya çevirmektir. Tahmini sınav sorusu • • . Kindi, Halife Me’mun’un , • Fahrüddin Razi de Sultan Muhammed Bin Tukuş’un sarayındaydı. • İbn-i Sina çeşitli şehzadelere doktorluk, • İbn-i Haytam danışmanlık yapmış, • İbn-i Rüşt ise El Mansur’un hizmetinde bulunmuştur • Yüzyılda yaşayan ve ünlü seyahatnamesi olan Faslı alim ve seyyah aşağıdakilerden hangisidir? • A) İbn-i Fadlan B) İbn-i Batuta C) Evliya Çelebi • D) İbn-i Yahya E) İbn-i Havkal • Çözüm • İbn-i Batuta 14.yüzyılda yaşamış ve Dünya’nın birçok yerini gezmiş ünlü Arap seyyahtır. • Cevap: B • İbn-i Tufeyl tarafından yazılan ve Daniel Defo’nun Robinson Crusoe’sine örnek olan ünlü kitap aşağıdakilerden hangisidir? • A) Hay bin Yakzan B) Asar’ül Bakiye C) Kitab El Hiyel • D) Kitab El Havi E) Liber Contines • Çözüm • Asar’ül Bakiye, Biruni, • Kitab El Hiyel, Cezeri, • Kitab El Havi, Er Razi, • Liber Contines, Er Razi’ye aittir. • Cevap: A • Farabi ‘nin İhsaul Ulüm Eserinde Bilimlerin Tasnifi. • 1. Aşağıdakilerden hangisi İslam dünyasında bilimin gelişmesinin nedenlerinden değildir? • A) İslamiyet’in bilime bakışı • B) Hükümdarların himayesine bağlılık • C) Tercüme yoluyla gelen bilimsel miras • D) Devlet adamlarının desteği • E) İslam eğitim sistemi • Aşağıdakilerden hangisi Farabi’nin ilimleri sınıflamada kullandığı kıstaslardan değildir? • A) Dil ilimleri • B) Mantık • C) Siyaset ilimleri • D) Alet ilimleri • E) Toplum ilmi • Dikkat: İhsa-ul Ulüm • Bilim tarihine geniş bir perspektiften bakıldığında, bilimsel bilginin uzun ve çetin gelişim aşamaları geçirdiği görülür. • Aşağıdakilerden hangisi bu aşamalardan değildir? • A) Mısır ve Mezopotamya’da görülen ampirik bilgi dönemi • B) Bilgileri sistemleştirme ve deneye dayanmayan sistemlerin kurulduğu Antik Yunan dönemi • C) Ortaçağda Türk-İslam dünyasında gerçek bilim dönemi • D) Yakınçağda rasyonalist bilim dönemi • E) Rönesans başlangıcından itibaren ortaya konan modern bilim dönemi • Dünyanın ilk resmi üniversitesi olarak kabul edilen Medrese hangisidir? • A) Sahn-ı Seman Medresesi • B) Süleymaniye Medresesi • C) İznik Medresesi • D) Nizamiye Medresesi • E) Ezher Medresesi • İslam tarihinde ilk hastane hangi devlet tarafından kurulmuştur? • A) Emeviler B) Abbasiler C) Selçuklular D) Fatımiler E) Karahanlılar • • İslam tarihinde ilk hastane ve ona bağlı Medrese Emevi halifesi Velid İbni Abdulmelik tarafından 707 yılında Şam ‘da kurulmuştur. • İhsa’ül Ulüm adlı eserinde bilimlerin tasnifini yapan İslam filozofu aşağıdakilerden hangisidir? • A) İbn-i Sina B) Katip Çelebi C) Farabi D) İbn-i Haldun E) El Kindi • İhsa’ül Ulüm adlı eser, Farabi’ye aittir • Sincar Ovası’nda Dünya’nın çevresini ölçerek meridyen yayının derecesini hesaplayan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Benu Musa B) Kutbeddin Şirazi C) El Harezmi D) Uluğ Bey E) El Battani • Sincar Ovası’nda Dünya’nın çevresini ölen bilim adamı Benu Musa’dır. • Mukaddime (Giriş) kısmıyla meşhur olan Kitab’el İber olarak bilinen kitap hangi İslam bilginine aittir? • A) İbn-i Haldun B) İbn-i Batuta C) İbn-i Rüşt D) Gazali E) El Cahiz • Kitab’el İber, ünlü İslam sosyologu İbn-i Haldun’a aittir. • Otomasyon teknolojisinin başka bir ifadeyle Sibernetiğin kurucusu olarak bilinen İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir? • A) Cabir bin Hayyam B) El Cezeri C) İbn El Heysem D) İbn-i Haldun E) İbn-i Zuhur • Otomasyon teknolojisinin mucidi El Cezeri’dir. • Dünyada ve Türk-İslam tarihinde ilk Müslüman filozof olarak bilinen ilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Farabi B) Gazali C) İbn-i Sina D) İbn-i Rüşt E) El Kindi • İlk İslam filozofu olarak bilinen ilim adamı El Kindi’dir. • Bağdat’ta Şemmasiye ve Şam’da Kariyyün merkezlerinin özelliği aşağıdakilerden hangisidir? • A) Ortaçağ’da Dünya’da kurulan ilk gözlemevi olmaları • B) Ortaçağ’da İslam Dünyası’nda kurulan ilk hastane olmaları • C) İslam Dünyası’nda kurulan ilk medrese olmaları • D) İslam Dünyası’nda kurulan ilk kütüphane olmaları • E) İslam Dünyası’nda kurulan ilk cami olmaları • Bağdat’ta Şemmasiye ve Şam’da Kariyyün merkezleri, Ortaçağ’da İslam Dünyası’nda kurulan ilk gözlemevleridir. • Cebir ilminin kurucusu olarak bilinen İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir? • A) İbn-i Heysem B) Cabir bin Hayyan C) Er Razi D) El Biruni E) El Harezmi • Cebir ilminin kurucusu olarak bilinen İslam bilgini El Harezmi’dir. • Tıbbi deontolojiye verdiği önemden dolayı İslam tıbbının hipokratı olarak bilinen İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir? • A) El Kindi B) Er Razi C) İbn-i Sina D) Huneyn bin İshak E) El Cezeri • İslam tıbbının hipokratı olarak bilinen İslam bilgini Er Razi’dir. • Ünlü İslam Tıp bilgini İbn-i Sina’nın meşhur kitabı aşağıdakilerden hangisidr? • A) El Kanun Fit Tıp • B) El Mesail Fit Tıp • C) Kitap El Havi Fit Tıp • D) Müruc Ez Zeheb • E) Kitap Meydan El Akıl • • • • El Mesai Fit Tıp, Huneyn bin İshak, Kitap El Havi Fit Tıp, Er Razi, Müruc Ez Zeheb, Mesudi, Kitap Meydan El Akıl, Cabir bin Hayyan’a aittir. • Gazali’nin Filozofları eleştirdiği ünlü eseri aşağıdakilerden hangisidir? • A) Hüccet’ül İslam B) İhya-u Ulümiddin C) Makasidel Felasife • D) Tehafüt’ül Felasife E) El Munkız Min ed Dalal • Tehafüt’ül Felasife adlı kitapta Gazali Filozoflara sert eleştiriler yapmıştır. • Hüccet’ül İslam, Gazali’nin lakabıdır. • Ortaçağ’da İslam rönesansı olarak bilinen dönem hangi devlet zamanında yaşanmıştır? • A) Emeviler B) Abbasiler C) Büveyhoğulları D) Memlüklüler E) Ihşidiler • Abbasiler zamanında Beyt’ül Hikme’nin önemli çalışmaları sonucunda İslam rönesansı denilen dönem yaşanmıştır. • Kimya’nın ve Simya’nın en büyük temsilcisi olarak bilinen akıl meydanının kitabı isimli eserin yazarı kimdir? • A) Er Razi B) Zünnun El Mısri C) İbn-i Sina D) Harezmi E) Cabir bin Hayyan • Kimya’nın ve Simya’nın en büyük temsilcisi Cabir bin Hayyan’dır. • Optik biliminin kurucusu olarak bilinen ve “Optiğin Babası” ünvanını alan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) İbn El Heysem B) Cabir bin Hayyan C) Huneyn bin İshak D) El Biruni E) Kutbeddin Şirazi • Optik biliminin kurucusu olarak bilinen kişi İbn El Heysem’dir. Kitab’el Menazır isimli bir kitabı vardır. • Aşağıdakilerden hangisi Arapların Plinius’u olarak bilinen Müruc Ez Zeheb adlı kitabın yazarı olan tarihçidir? • A) Taberi B) İdrisi C) İbn-i Cübeyr D) Zehrabi E) Mesudi • Müruc Ez Zeheb adlı kitabın yazarı olan tarihçi Mesudi’dir. • 11. Yüzyılda yaşamıştır. • Matematik, Astronomi, Kimya konularında çalışmıştır. • Önemli eserleri Hindistan, Eski Milletler Tarihi’dir. • Yukarıda bahsedilen bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) El Kindi B) Er Razi C) El Biruni D) El Cezeri E) El Harezmi • Bahsedilen bilim adamı El Biruni’dir. • Farabi’nin Platon ve Aristo’yu uzlaştırmaya çalıştığı ekol aşağıdakilerden hangisidir? • A) Meşşaiye B) Yeni Eflatunculuk C) Tasavvuf D) Yeni Aristoculuk E) İhvan-ı Safa • Farabi, Felsefe ile Şeriat’ı uzlaştırmaya çalışarak Meşşaiye felsefesini kurmuştur. Yürüyenler anlamına gelmektedir. • El Cezeri’nin yazdığı ve bir mühendislik harikası olarak kabul edilen eseri aşağıdakilerden hangisidir? • A) Kitab El Havi B) Kitab El Ahbar C) Maadin’ül Cevahir • D) Kitab El Hiyal • E) Kitab El İber • El Cezeri’nin ünlü kitabı Kitab El Hiyal’dir. • Avrupa’da hakimiyet kurup eşsiz bir medeniyet örneği gösteren Toledo, Kurtuba, Gırnata şehirlerinde büyük medreseler kuran devlet aşağıdakilerden hangisidir? • A) Büveyhoğulları B) Endülüs Emevi Devleti C) Abbasi Devleti D) Eyyübiler E) Emeviler • Avrupa’da hakimiyet kuran ve medeniyet alanında tüm Dünya’ya örnek olan devlet I. Abdurrahman tarafından 756’da kurulan Endülüs Emevi Devleti’dir. • Avrupalıların, Averroes adını verdikleri ünlü İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir? • A) İbn-i Zuhr B) İbn-i Tufeyl C) İbn-i Bacce D) İbn-i Arabi E) İbn-i Rüşd • İbn-i Rüşd (1126-1198), Avrupa’da Averroes adıyla bilinen ünlü İslam bilginidir. • İbn-i Zuhr, Avrupa’da Avenzoar olarak bilinmektedir. • Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet’te bilimsel gerilemenin nedenlerinden değildir? • A) Savaşlar B) Sosyoekonomik nedenler • C) Yöntem Sorunu D) İslam eğitim sistemi • E) Hükümdarların himayesine bağımlılık • Ünlü Astronomi bilgini Nasıruddin Tusi’nin kurduğu rasathane aşağıdakilerden hangisidir? • A) Meraga Rasathanesi B) Semerkand Rasathanesi C) Buhara Rasathanesi • D) Taşkent Rasathanesi E) Horasan Rasathanesi • Meraga Rasathanesi, Nasıruddin Tusi tarafından 1259’da kurulmuştur. • Einstein’in İzafiyet teorisini ilk defa ortaya atan İslam Filozofu aşağıdakilerden hangisidir? • A) Farabi B) El Kindi C) El Biruni D) İbn-i Heysem E) Sabit bin Kurra • İzafiyet Teorisi’ni ilk defa ortaya atan İslam Filozofu El Kindi’dir. Ancak Einstein’da olduğu gibi zaman ve mekan ayrılığı yoktur. • İslam’ın en büyük tarihçisi olarak bilinen 838 yılında doğmuş Kitab El Ahbar El Resul Vel Mülük adlı kitabın yazarı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Cabir bin Hayyan B) İbn-i Zuhr C) İbn-i Tufey D) Mesudi E) Taberi • Taberi, İslam’ın en büyük tarihçisi olarak bilir. 838 Yılında İran’da doğmuştur. • Semerkand Rasathanesi’ni kuran ünlü Astronom aşağıdakilerden hangisidir? • A) Ali Kuşçu B) Nasıruddin Tusi C) Takiyüddin D) Uluğ Bey E) Kutbeddin Şirazi • Semerkand Rasathanesi’ni kuran ve ünlü Zic (Cetvel) sahibi olan İslam bilgini Uluğ Bey’dir. • Avrupa’da Albategnius olarak tanınan ve Bağdatlı Batlamyus lakabı verilen ünlü İslam matematikçisi aşağıdakilerden hangisidir? • A) El Battani B) El Harezmi C) El Mahani D) Er Razi E) El Biruni • Semerkand Rasathanesi’ni kuran ve ünlü Zic (Cetvel) sahibi olan İslam bilgini Uluğ Bey’dir. • Cebir isimli İslam matematiğinin şaheseri sayılan kitabın yazarı, Rubaileriyle ünlü İslam bilgini aşağıdakilerden hangisidir? • A) Harezmi B) Cabir bin Hayyan C) Sabit bin Kura D) Ömer Hayyam E) Uluğ Bey • Ömer Hayyam, Cebir isimli kitabı yazmış ve aynı zamanda rubaileriyle ünlü bir şairdir. YENİ VE YAKIN ÇAĞLARDA DÜNYA’DA BİLİM, TEKNOLOJİ VE ) SOSYAL DEĞİŞME (1453-1914 • RÖNESANS DÖNEMİNDE BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME • Rönesans 14. Asırda İtalya’da başlayıp Avrupa’da yayılan kültür hareketinin adıdır. İlk önemli temsilcisi, Francesco Petrarca’dır. Ancak Petrarca’dan önce Dante’den Rönesans’ın hazırlayıcısı olarak söz edilir. Rönesans bir anlamıyla Ortaçağ düşüncesi karşısında Antikçağ düşüncesine dönüştür. Yeniden doğuş ve uyanış anlamına gelmektedir. Bu uyanış, Dünya’nın ve insanın yeniden keşfini mümkün kılmıştır. • Tahmini sınav sorusu • . • • Amerika Vespucius 1454 yılında Kuzey Amerika sahillerine ulaşmıştır. 1460 yılında Del Cano Macellan’ın yarım kalan Dünya’nın etrafını dolanma girişimini tamamlamıştır. Colombus 1492 yılında Amerika kıyılarına ulaşmıştır. 1498 yılında Vasco da Gama Hindistan’a ulaşmıştır. • Önemli • • Kültür bilim ve düşünce alanındaki son derece önemli gelişme 1454 yılında Gutenberg’in Matbaa’yı icat etmesidir. Matbaa’nın keşfi, kağıdın yaygınlaşmış olması sayesinde kültür hayatı üzerinde önemli bir etki yapmıştır. • Leonardo da Vinci (1452-1519) • Özellikle bir ressam olarak ün yapmıştır. Ancak Anatomi ve Perspektif çalışmalarıyla da ilgilenmiştir. Aynı zamanda mimar, mühendis, mucit, müzisyen ve heykeltıraştır. Teknolojiyle ilgili birtakım projeler geliştirmiş, kuşların kanat ve kas yapısından hareket ederek insanın da belirli bir düzenek sayesinde uçabileceği yönünde çalışmalar yapmıştır. • Tahmini sınav sorusu • • Nicolaus Kopernik (1473-1543) • Düşünce tarihinde bir dönüm noktasını simgeler. Onun adıyla anılan sistem modern bilimin doğuşunu değil, insanın evren içindeki yerini saptamada da yeni bir görüşün ortaya çıkmasını başlatır. Kopernikle bilikte insanın evren merkezli olduğu iddiası yıkılmış, doğanın bir parçası olduğu düşüncesi doğmuştur. En önemli eseri, Göksel Kürelerin Donanımı Üzerine adlı yapıtıdır. Kopernik sistemi birçok yönleriyle Aristo sisteminden ayrılamaz • 16.Yüzyıl modern bilimin şahlanıp daha önce eşi görülmemiş bir keşif gezisine çıktığı dönemi içermektedir. Bu dönemde matematik, gittikçe daha fazla fizik bilimlerinin temel aracı oldu. Nicel değerlendirmeler ön plana çıktı. Hassas aletlerin tasarımında yeni bir devir 16.yüzyılın ikinci yarısında Tycho Brahe’nin çalışmaları ile başladı. • • 17. Yüzyıl deneysel bilimin doğuşuna tanık olmuştur. Gilbert mıknatıslarla oynamış, Galileo eğik düzlemlerden top yuvarlamış, Toricelli civalı tüplerle uğraşmış, Paskal bir dağın tepesine barometre göndermiş, Harvey kalbi anlamak için sayısız hayvanı canlı olarak kesip parçalara ayırmış, Newton prizma ve mercekler içinden ışık demetleri geçirmiştir. • • • • • Isaac Newton Tahmini sınav sorusu Galileo Galilei Galileo (1564-1642) Dünya’nın döndüğünü ileri süren ve kilisenin gök bilim görüşüne karşı çıkan görüşlerinden dolayı tutuklanıp yargılandı. Yıldızlar üzerinde gözlemler yaparak Gezegenlerle Yıldızlar arasındaki ayrımı saptadı. Daha sonra Samanyolu’nu inceledi. Galieo’nun gözlemleri şu iki genel sonucu vermiştir: • Gezegenler kendiliğinden ışık saçmıyordu. • Merkür ile Venüs’te Güneş çevresinde dönmekteydi. • • • • Galileo Mekaniği Üç Temelden Oluşur 1.Düşen Cisimler Yasası 2.Eylemsizlik İlkesi 3. Galileo Görelik İlkesi AYDINLANMA ÇAĞINDA BİLİM, TEKNOLOJİ VE SOSYAL DEĞİŞME • • 18.Yüzyıl Aydınlanma Çağı veya Akıl Çağı olarak bilinir. Bu aydınlanma değimi dayanaklarını önceki çağlardan alan entelektüel alanlardaki çeşitli etkinliklere özellikle zihniyet ve fikir değişimine işaret etmektedir. • Bilimlerin, Sanatın ve Ticaretin Rasyonel Sözlüğü isimli eser, bilim ve felsefedeki çalışmaları popüler hale getirmeye çalışmıştır. Bu esere Voltaire, Montesqueiu, Rousseau , Holbach gibi zamanın tanınmış isimleri katkıda bulunmuşlardır. • • Bu asırda Astronomi gelişmeler içinde önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü gerek matematik, gerekse teleskop yapımındaki gelişmeler sayesinde Astronomi oldukça ilerlemiştir. • • Aydınlanma Çağı’nın ilk ve en önemli temsilcileri G.E.Lessing ve D.Diderot’tur. • • Rousseau • Önemli • • Almanya, Amerika, İngiltere, Hollanda ve Rusya başta olmak üzere birçok üniversite akademi ve ilmi cemiyetler kurulmuştur. Bunların en ilginci 1766 yılında M.Boultn tarafından kurulan Ay Cemiyeti isimli dernektir. Bu cemiyetin üyelerinden J. Watt buhar makinesini geliştirmiştir. • Not • • 1749 yılında D. Hartley, İnsan Üzerine Gözlemler isimli eserinde İngilizce’de ilk defa Psikoloji terimini kullanmıştır. • Önemli • • Aydınlanma Çağında Aristo felsefesine bağlı dünya görüşü yıkılmıştır. • Ek bilgi • • I. Kant 1755 yılında yayınlanan Gök Yüzünün Genel Tabi Tarihi ve Teorisi isimli eserinde, gözlenebilen nebulaların Samanyolu benzeri büyük yıldız sistemleri olduğunu Güneş sisteminin bir toz bulutundan meydana geldiğini söylemiştir. • • Tahmini sınav sorusu • • 18.Asırda elektrik konusuyla ilgili önemli çalışmalar yapılmıştır. • . Dünya Savaşı’nda Bin önemlisi çalışmalar yapılmıştır.S. Grey daha önce yapılmış çalışmaları birleştirmiş elektriğin bir yerden başka bir yere naklinin mümkün olacağını ve bazı cisimlerin diğer cisimlerden elektrik alacağını söylemiştir. A. Volta 1800 yılında pillerin yapımını keşfetmiştir. • 18.Yüzyılda başlayan, 19. Yüzyılda devam eden ve insanın var oluşu için tümüyle yeni bir biçim olarak, endüstri uygarlığını doğuran çağ açıcı teknolojik dönüşümün yani Endüstri Devrimi’nin merkezinde teknolojik değişiklikler yer almıştır. • . • • • Bu süreçte demir yolu da büyük bir gelişim göstermiştir. Trevidhick’in yüksek basınçlı buhar makinesi, demir yolunu olası yaparak taşıma ekonomisini değiştirmiştir. • • Tekstil üretimi, gelişmiş iplik eğirme ve dokuma tezgâhlarında karşılıklı yapılan teknolojik yenilikler gelişmenin itici gücü olmuştur. • • 19.Yüzyılın yeni akım elektriği bilimi en iyi örneği telgraf olan bazı bilim endüstrilerini ortaya çıkarmıştır. Bu çabalar Morseun patentini aldığı ve sınama yaptığı nokta ve çizgilerden oluşan ünlü alfabetik sistemle doruk noktasına ulaşmış Ek bilgi • • Endüstri Devrimi, Neolitik Devrim’den sonra en büyük devrimdir. Bu devrim bütün Dünya’yı dönüşüme uğratmıştır. • Not • • İngiliz mucit, Henry Cort kömür kullanarak piki dövme demire dönüştürmek için eriyiğin karıştırılmasını içeren ve üretkenliği artıran karıştırma sürecini geliştirmiş, Thomas Newcoman ilk pratik buhar makinesini icat etmiştir. Buhar makinesini Endüstriyel gelişmenin akışını geliştiren bir yenilik olmuştur. • • Önemli • • George Stephenson ilk buharlı lokomotifi tanıtmıştır. • Not • • John Kay Volanlı Mekiği bulmuştur. • • Tahmini sınav sorusu • • Charles Wheatstone ve Michael Faraday 1837 yılında ilk elektrikli telgrafı icat etmiştir • 14. Yüzyılda İtalya’da başlayıp diğer Avrupa şehirlerine yayılan kültür hareketinin adı nedir? • A) Reform B) Hümanizm C) Endüstri Devrimi D) Rönesans E) Skolastik Dönem • 14. Yüzyılda İtalya’da başlayıp diğer Avrupa şehirlerine yayılan kültür hareketinin adı nedir? • A) Reform B) Hümanizm C) Endüstri Devrimi D) Rönesans E) Skolastik Dönem • Kültür ve düşünce hayatı bakımından önemli etkileri olan matbaayı keşfeden Avrupalı bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) j. Gutenberg B) Leonardo da Vinci C) A. Fileming • D) Brahe E) I. Newton • J. Gutenberg 1454 yılında matbaayı icat etmiştir. • • • • Son Akşam Yemeği adlı ünlü tablosu vardır. Mimar, Mühendis, Mucit ve Ressamdır. İlk denizaltı projelerini geliştirmiştir. Yukarıda bahsedilen Rönesans dönemi bilgini aşağıdakilerden hangisidir? • A) Leonardo da Vinci B) Picasso C) Van Gogh • D) N. Kopernik E) Michelangelo • Leonardo da Vinci, Rönesans döneminde yaşamış ünlü ressamdır. Diğer ünlü eseri Mona Lisa’dır. • 1473 Polonya doğumlu Göksel Kürelerin Donanımı Üzerine adlı ünlü yapıtı olan Heliosentrik (Gezegenlerin Güneş Etrafında Dönmesi) sistemini ortaya atarak büyük yankılar uyandıran bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? • A) A. Sımith B) G. Galileo C) R. Descartes D) I. Newton • E) N. Kopernik • Kopernik, Gezegenlerin Güneş etrafında döndüğü teorisini ortaya atarak büyük bir yankı uyandırmıştır • 17. Yüzyılda deneysel tıbbın önemli bir temsilcisi olan ve kalbi anlamak için sayısız hayvanı canlı olarak kesip parçalara ayıran bilim insanı kimdir? • A) Pascal B) Pasteur C) W. Harvey D) A. Fleming • E) Alzheimer • Dünya’nın döndüğünü iddia ettiği için Engizisyon mahkemesi tarafından yargılanan 1564 doğumlu Gök Bilimci aşağıdakilerden hangisidir? • A) Kopernik B) Galileo C) Newton D) Edison • E) Darwin • Düşen Cisimler Yasası • Eylemsizlik İlkesi • Görelik İlkesi • Mekaniği yukarıdaki 3 temele bölen Avrupalı bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Galileo B) Einstein C) Newton D) Hawking • E) Tesla • . 1766 yılında M. Boultn tarafından bilimsel çalışmalar yapmak üzere kurulmuş olan kurum aşağıdakilerden hangisidir? • A) Cundi Şapur Akademisi B) Mavi Ay Derneği • C) Ay Cemiyeti D) Antakya Okulu E) Bilim Akademisi • Ay Cemiyeti (The Lunar Society), M. Boultn tarafından kurulmuştur. • Büyük bir matematikçi olan, Analitik geometri’nin kurucusu olarak kabul edilen akılcılık akımının temsilcisi Fransız filozof aşağıdakilerden hangisidir? • A) Imanuel Kant B) J. Paul Sartr C) Wilhelm Hegel • D) Rene Descartes E) John Locke • Yerçekimi yasasını ortaya atmıştır. • Principia adlı eseri vardır. • 3 Hareket yasasını oluşturmuştur. • Yukarıda bahsedilen bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Newton B) Kepler C) A. Comte D) Hegel • E) Halley • Aşağıdakilerden hangisi Endüstri Devrimi ile ortaya çıkan gelişmelerden değildir? • A) Teknolojik yenilikler ve ekonomik büyümenin başlaması • B) Fabrikasyon sürecinin gelişmesi • C) Demiryolu yapımının gelişmesi • D) Sınıf kavgalarının ortaya çıkması • E) Skolastik düşüncenin etkisini kaybetmesi • 1887 yılında elektromanyetik dalgaların varlığını kanıtlayan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Maxwell B) Hertz C) Marconi D) Mors • E) Tesla • Heinrich Hertez, 1887 yılında elektromanyetik dalgaların varlığını kanıtlamıştır. • Telgraf konusundaki yaptığı çalışmalarla iletişime • büyük katkıda bulunan ve 1909 yılında Nobel Fizik ödülü alan bilim adamı kimdir? • A) G. Marconi B) H. Hertz C) N. Tesla D) J. Swan E) M. Faraday • Mayalanma ile Paztörizasyon için önemli buluşlar yapan ve Şarbon, Kuduz gibi aşıları bulan bilim adamı Louiz Pasteur’dur. • Şarbon, Kuduz ve diğer aşıları geliştirmiştir. • Mayalanma ile ilgili çalışmalar yapmıştır. • Yaptığı çalışmalar bilimsel tıbbın ortaya çıktığını göstermiştir. • Yukarıda bahsedilen Fransız bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Fleming B) Watson C) Alzheimer D) Barnard E) Pasteur • Mayalanma ile Paztörizasyon için önemli buluşlar yapan ve Şarbon, Kuduz gibi aşıları bulan bilim adamı Louiz Pasteur’dur. • 1879 yılında yaptığı deneylerle Akkor Işık Ampulünü bulan, Aydınlanma teknolojisine büyük katkılar sağlayan bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) M. Faraday B) N. Tesla C) John Kay D) T. Newcoman E) T. Edison • Thomas Edison, 1879 yılında deneylere yaparak Akkor Işık Ampulünü bulmuş ve Aydınlanma teknolojisine büyük katkılar sağlamıştır • 1859 yılında Darwin tarafından yayınlanan ve bilim dünyasında büyük yankılar uyandıran kitap aşağıdakilerden hangisidir? • A) Türlerin Kökeni B) Nüfus Üzerine Denemeler • C) Kavgam D) Milletlerin Zenginliği E) Sivil İtaatsizlik • Türlerin Kökeni, Evrim konusundaki görüşleriyle yayınlandığında büyük yankı uyandıran bir kitaptır. • Nüfus Üzerine Denemeler – Maltus • Kavgam – Hitler • Milletleri Zenginliği – Adam Smith • Sivil İtaatsizlik – Henry David Thoreau • Endüstriyel Gelişme’nin akışını değiştiren pratik buhar makinesinin mucidi aşağıdakilerden hangisidir? • A) Henry Cort B) John Cawley C) Thomas Newcoman • D) John Kay E) Thomas Edison • Thomas Newcoman tarafından icat edilen pratik buhar makinesi Endüstriyel Gelişmenin akışını değiştiren teknoloji bir yenilik olmuştur. osmanlı • 1. Osmanlı Devleti’nde ilk medrese aşağıdaki şehirlerden hangisinde ve hangi padişah zamanında açılmıştır? • A) Bursa – Orhan Bey • B) İznik – Osman Bey • C) İznik – Orhan Bey • D) Edirne – I. Murat • E) İznik – I. Murat • Osmanlılarda ilk medrese İznik’te 1330 yılında Orhan Bey tarafından açılmıştır. • Osmanlı Devleti’nde İznik Medresesi’nde görev yapan ilk baş müderris kimdir? • A) Davud-ı Kayseri B) İmam Gazali C) Ali Kuşçu D) Molla Fenari E) Rukneddin Ahmet • Fatih Sultan Mehmet tarafından İstanbul’da yaptırılan medrese aşağıdakilerden hangisidir? • A) Süleymaniye B) Nizamiye C) Ayasofya D) Selimiye E) Sahn-ı Seman • Aşağıdakilerden hangisi Fatih Sultan Mehmet zamanında yaşayan ve çalışmalar yapan bilim adamlarından değildir? • A) Davud-ı Kayseri B) Alaeddin Tusi C) Sabuncuoğlu Şerafettin D) Akşemseddin E) Mevlana Abdülkerim • Fatih Sultan Mehmet’in portresini yapan ressam aşağıdakilerden hangisidir? • A) Leanardo da Vinci B) Michelangelo C) Bellini • D) Rafael E) Boticelli • Aşağıdaki Yazar-Eser eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır? • A) Mehmet Neşri – Neşri Tarihi • B) İdrisi Bitlisi – Heşt be Heşt • C) Piri Reis – Mirat’ül Memalik • D) Aşık Paşazade – Tevarihi Ali Osman • E) Sabuncuoğlu Şerafeddin – Cerrahname-i İlhani • Mirat’ül Memalik, Seydi Ali Reis’in eseridir. Piri Reis’in eseri Kitab-ı Bahriye’dir. • Pusula’nın icadını, mıknatısın özelliklerini, pusula-mıknatıs ilişkisini anlatan Füyüzat-ı Mıknatısiye adlı eser aşağıdakilerden hangisine aittir? • A) Ali Kuşçu B) İbrahim Müteferrika C) Katip Çelebi • D) İdris-i Bitlisi E) Mehmet Emin Derviş • Füyüzat-ı Mıknatisiye adlı eser Lale Devrinde yaşamış olan İbrahim Müteferrika’ya aittir • Osmanlı matbaasında basılan ilk Türkçe eser aşağıdakilerden hangisidir? • A) Atabet’ül Hakayık B) Divan-ı Lügatit Türk C) Kutadgu Bilig • D) Van Kulu Lügatı E) Divan-ı Hikmet • İbrahim Müteferrika ile birlikte Osmanlı Devleti’nde matbaa kurma işini yapan kişi aşağıdakilerden hangisidir? • A) Yirmisekiz Mehmet Çelebi B) Halil Faiz Efendi C) İsmail Hakkı Gelenbevi • D) Baron de Tott E) Mehmet Sait Efendi • . Osmanlı Devleti’nde sosyal değişimin gerçekleşmesi amacıyla çıkarılan ilk resmi gazete aşağıdakilerden hangisidir? • A) Tercuman-ı Ahval B) Takvim-i Vakai C) İrade-i Milliye D) Ceride-i Havadis E) Alemdar • Osmanlı matbaasında basılan ilk Türkçe eser 1729 yılında basılan Van Kulu Lügatı’dır. • Cihannüma adlı eser aşağıdakilerden hangisine aittir? • A) Evliye Çelebi B) Katip Çelebi C) İdris-i Bitlisi D) Ali Kuşçu E) Piri Reis • Katip Çelebi, Avrupa’da Hacı Kalfa olarak bilinmektedir. Cihannüma adlı eserin yazarıdır • Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış, Cerrahname-i İlhani adlı eserin yazarı olan hekim aşağıdakilerden hangisidir? • A) Sabuncuoğlu Şerafeddin B) Altuncuzade C) Akşemseddin • D) Yakup Hekim E) Mollo Lütfi • Cerrahname-i İlhani adlı eserin yazarı ve aynı zamanda Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış hekim Sabuncuoğlu Şerafeddin’dir • Osmanlı Devleti’nde III. Murat zamanında Tophane’de rasathane kuran bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? • A) Ali Kuşçu B) Uluğ Bey C) Şemseddin İtaki • D) Takiyüddin Raşid E) Mehmet Said Efendi • Takiyüddin Raşid, III. Murat’ın izni ile Tophane’de rasathane kurmuştur. • Ek Bilgi • İnsan olarak anamızı, babamızı, doğduğumuz coğrafyayı, mensubu olduğumuz etnik kökeni seçmek elimizde değildir. Ama karakterimizi ve insanlığımızı geliştirmek, daha iyi ve dürüst insan olmak için çalışmak elimizdedir. • • Ek Bilgi • İnsan hayvanlardan farklı olarak akıllı bir varlıktır; bu özelliği dolayısıyla hayatını bir takım ilkelere dayandırır. Bu ilkleri arayışı sırasında felsefeyle karşılaşır. • Ek Bilgi • Felsefi düşüncenin yöntemleri insana birçok konuda doğru ve açık seçik düşünmeyi öğretir. toplumsal açıdan • Felsefeye toplumsal ve politik olayları doğru değerlendirebilmek için ihtiyaç duyarız. • Felsefeye demokrasini gelişimini ve işleyişini temin etmek için ihtiyaç duyarız. • Felsefeye, farklılıklara anlayışla ve hoşgörüyle bakmak için ihtiyaç duyarız. • Felsefeye başkalarıyla birlikte yaşamanın asgari koşullarını temin etmek için ihtiyaç duyarız. • Felsefi düşünce, evrenseldir; • yani insan yaşantısına giren her şey felsefeye konu olabilir. • Felsefi düşünce alanını oluşturan neredeyse sınırsız sayıda konu alanı bulunduğu için, günümüzde teknoloji felsefesi, çevre felsefesi, spor felsefesi, film felsefesi gibi yeni felsefe dallarından söz edilir. • Felsefeye konu olacak bir durum veya bilginin nesnel olma zorunluluğu yoktur. Bir çiçeğin kokusu felsefe konusu olabilir. • Felsefi düşüncenin çok sayıda konusu bulunmaktadır , bu yönüyle felsefe birçok alt dala ayrılabilmekle birlikte, bu konular temelde üç ana başlık altında toplanabilir: Bilgi, varlık ve değer. • . • Not • Felsefe konularının çok çeşitli olması, insan hayatının karmaşıklığının ve çağdaş medeniyetin ulaştığı düzeyin bir sonucudur Felsefi Düşüncenin Konuları Bilgi Varlık Değer Bilgi Felsefesi Varlık Felsefesi Etik Bilim Felsefesi Siyaset Felsefesi Sanat Felsefesi Din Felsefesi • Felsefenin ilk ve en temel dalının, bilgi felsefesi olduğu söylenebilir. Bilgi felsefesi bilginin ne olduğu, bilginin nasıl doğrulandığı ve bilginin hangi kaynaklardan geldiği soruları etrafında döner. • Felsefenin bir diğer ana dalı bilim felsefesidir. Bilim felsefesi bilimsel bilginin özelliklerini, bilimsel teorilerin bilimsel yöntemin doğasını ele alır. Bu iki disiplinin ortak konusunun bilgi olduğu söylenebilir. • • Felsefi düşüncenin ikinci ana konusu varlıktır. Felsefi düşüncenin varlık konusunu ele alan dalı varlık felsefesidir . Varlık felsefesi gerçekten var olanın ne olduğu, varlık türlerinin nasıl sınıflanabileceği, zihinle beden arasında nasıl bir ilişki olduğu türünden soruları yanıtlamaya çalışır. • . • Not • Varlık felsefesi Ontoloji olarak da adlandırılır • Felsefi düşüncenin üçüncü ana konusu da değerdir. Felsefi düşüncenin ahlak, siyaset, sanat ve din konularını ele alan dalına değer felsefesi denilmektedir. Ahlak felsefesi , ahlaki hayatın temel öğelerini ele alır ve ahlaki eylemi belirleyen şeyin ne olduğu gibi sorular üzerinde durur. • Siyaset felsefesi, politik hayatı ele alır ve iyi bir düzenin nasıl olması gerektiği gibi konuları araştırır. • Sanat felsefesi güzellik konusunu ele alır ve güzelliğin nesnel mi öznel mi bir değer olduğu gibi konularını sorgular. Din felsefesi ise Tanrının varlığını ve varoluşuyla ilgili konuları ele alır ve akıl inanç ilişkisi gibi konuları sorgular. • • Uyarı • Ahlak Felsefesi olanla değil olması gerekenle ilgilenir. • • • • • Örnek Soru I. Siyaset Felsefesi II. Din Felsefesi III. Sanat Felsefesi Yukarıda verilen felsefe dalları hangi felsefi düşünce konusunun içinde yer almaktadır? • A)Epistemoloji B) Ahlak Felsefesi C)Düalizm • D)Determinizm E)Değer Felsefesi • Felsefi Düşüncenin Özellikleri • Felsefi düşüncede sorular cevaplardan daha önemlidir. • Ek Bilgi • Felsefede verilen cevaplar kesin cevaplar değildir bu nedenle sorular daha önemlidir. • Felsefi düşünce akıl temelli bir soruşturmanın sonucu olan bir düşüncedir. • • Her felsefi düşünce, o düşünceyi ortaya atan filozofun özgün görüşüdür. • Felsefi düşünce analitik (çözümleyici) ve sentetik (kurucu) düşünce özelliklerine sahiptir. • • Ek Bilgi • Analitik düşünce: Kavramlar arasındaki ilişkilerin ortaya konulması, akıl yürütmelerin mantıksal yapılarının incelenmesi ve düşüncelerin temellendirilip sınanması türünden zihinsel faaliyetleri içine alır. • Ek Bilgi • Sentetik düşünce: Bir konuyla ilgili düşüncelerin; üzerine düşünülmüş, çözümlenmiş, aydınlığa kavuşturulmuş malzemelerden hareketle yeniden inşa edilip tüm düşüncelerin birlik ve bütünlüğe kavuşmasıdır. • Felsefi düşünce, eleştirici ve sorgulayıcıdır. • • Felsefi düşünce sistemli ve tutarlı bir düşüncedir. • • Felsefi düşünce refleksif bir düşüncedir. • Ek Bilgi • Refleksif düşünce, düşüncenin kendi üzerine tekrar yönelmesidir. • Felsefi düşünce sadece sorgulananı tek taraflı düşünme değildir. Aynı zaman da sorgulamanın kendisini veya sorgulama sonucunu da sorgulayan çift yönlü bir düşünmedir. Türklerde Felsefe • Felsefeden nasibini almamış bir uygarlık ya da toplum olamaz. Günümüzde yapılan araştırmalar, dünyanın coğrafi koşulları nedeniyle sıkıntılı bölgelerden biri olan Afrika’da dahi önemli bir felsefe geleneğinin bulunduğunu ortaya çıkarmıştır. • Araştırmalara göre, Türklerin hayli uzun sayılabilecek bir felsefe geleneğinin bulunduğunu ortaya çıkarmaktadır. Bu uzun gelenek, ana hatlarıyla ifade edildiğinde, dört ana döneme ayrılır. İslamiyet Öncesi Dönem • Türklerin İslamiyet öncesi dönemde felsefi düşünüşe önemli katkılar yaptıklarının ispatı olarak, insanlık kültürünün Asya’dan, PamirAltay-Hazar üçgeni arasından çıkarak dünyaya yayıldığını ortaya koyan kültür tarihi modeli örnek olarak verilebilir. Türkler de Asya’dan gelen bu kavimler arasından bulunur. • İslamiyet öncesi dönemde, Sümerliler ile diğer Türk kavimlerinin felsefi görüşleri arasında yoğun benzerlik görülmüştür. Bunu Yer-Gök İnancı, Atalar Ruhu, Tengricilik ve Kut kavramlarında tespit etmek mümkündür. İlk Türklerden Karahanlılara kadar devam eden bu birinci dönemin felsefi düşüncelerinin doruk noktasını, Yusuf Has Hacib ’in Türklerin İslamiyet’i kabul etmelerinden sonra Uygur dilinde kaleme aldığı Kutadgu-Bilig adlı eseri oluşturur. İslami Dönem • Tarihi kaynaklara göre, Türkler sekizinci yüzyıldan itibaren İslamiyet’i kabul etmiş ve bu İslamlaşma süreci on ve on birinci yüzyıllar boyunca büyük bir hızla devam etmiştir. İşte bu süreçte birçok Türk boyu ve Oğuzlar’ da İslamiyet’i kabul etmiştir. Türklerin İslam uygarlığına yaptıkları katkılar arasında, felsefe de önemli bir yer tutmuştur. • Türklerin İslami dönemde felsefeye yaptıkları katkılar iki ayrı başlık altında toplanabilir. Yunan Tarzı Felsefe • Yunan tarzı felsefe söz konusu olduğunda, Türklerin düşünce dünyasına kazandırdığı iki düşünürden söz edilebilir: Farabi ve İbni Sina. Bu iki düşünürde yunan tarzında rasyonel bir felsefeyle meşgul olmuşlardır. Türk devletleri ve hükümdarları felsefenin gelişmesi için düşünürlere büyük destek vermişlerdir. • Önemli • Farabi’nin geliştirmiş olduğu siyaset felsefesi anlayışına Siyasal Bilgelik Edebiyatı geleneği denilmiştir. tasavvuf • Türklerin İslam felsefesine ikinci önemli katkıları tasavvuf yoluyla olmuştur. Tasavvuf Yunan tarzı rasyonel felsefe geleneğine karşı çıkar ve sezgisel bilgi anlayışına dayanır. • Tasavvuf "Tanrı’dan başka varlık yoktur" prensibini temele alır. Onun en temel inancı, "varlığın birliği" inancıdır. İmam Gazali ve Muhyiddin Arabî tarafından geliştirilen tasavvuf inancı ve felsefesini benimseyip daha geliştiren Türk düşünürler Mevlana, Yunus Emre ve Hacı Bektaşi Veli gibi düşünürler olmuştur. Tasavvuf Felsefesi • Ek Bilgi • Tasavvuf, Tanrı’yı tek gerçeklik olarak görür ve var olan her şeyi, Tanrı’nın tecellisi olarak kabul eder. • Uyarı Yunan tarzı felsefeye Meşşai felsefe adı da verilmektedir. • Örnek Soru • Tasavvuf felsefesi "varlığın birliği inancına" sahiptir. Aşağıdakilerden hangisi tasavvuf felsefesinin savunucularından biri değildir? • A)Mevlana B)Muhyiddin Arabî C)Yunus Emre • D) İmam Buhari E) Hacı Bektaşi Veli Osmanlı Dönemi • Osmanlı medeniyeti birçok özelliğiyle olağanüstü başarılı olmuştur fakat felsefi düşünce alanında, uzunca bir dönem önemli bir ilerleme kaydedememiştir . Osmanlı devleti kuruluşundan on sekizinci yüzyılın başlarına kadar Batı dünyasındaki felsefi gelişmelere uzak kalmıştır. • • Önemli • Osmanlı Devleti kendisini Batı’dan üstün gördüğü için Batıdaki gelişmeleri göz ardı etmiş bunun sonucunda da felsefe de önemli ilerlemeler kaydedilememiştir. • • Osmanlı Devletinde on dokuzuncu yüz yıl itibariyle başlayan modernleşme çabaları sonucunda felsefe alanında da çeşitli gelişmeler yaşanmıştır. İkinci Meşrutiyet Döneminde Felsefi Akımlar • Osmanlılardaki modernleşme hareketlerinin felsefi düşünce üzerinde doğrudan bir etkisi olmuştur. Çünkü doğrudan modernleşme süreciyle birlikte Osmanlılarda bir kültürel ve kurumsal ikilik yaşanmaya başlamıştır. Bu yüzyıl boyunca Osmanlılarda yeni ile eski hemen her alanda birlikte varlığını sürdürmüştür. • Bu dönemde yaşanan ikilik felsefeye taşınmış ve Osmanlı aydınlarını meşgul eden en önemli felsefi problem olmuştur. Yeni-eski problemi veya Batı-Doğu problemi ortaya çıkmış ve Türk aydınları yüzlerini Doğu’ya dönmüş olanlar ile Batı’ya dönmüş olanlar olarak ikiye ayrılmışlardır. Bu uygarlık tartışmasının tarafları, kendi aralarında tam bir birlik oluşturamamışlardır. Bu yüzden gerek Batıcılar, gerek Doğucular kendi aralarında birtakım alt gruplara ayrılmışlardır. • Doğuculuk , batılı düşünce ve değerlere karşı çıkar İslami ya da milli değer ve kurumları öne çıkarır. İslami değer ve kurumları ön planda tutanlara modernist İslamcılar milli değer ve kurumları ön planda tutanlara ise milliyetçiler adı verilmiştir. • Uyarı • Doğuculuk atılı düşünce ve değerlere karşı çıkarken bilim ve tekniği bunun dışında tutar. [A1]Mehmet [A2]Ziya Akif Ersoy Gökalp Modernist İslamcılar Milliyetçiler Mehmet Akif Ersoy Yusuf Akçura İsmail Hakkı İzmirli Ömer Seyfettin Şehbenderzade Ahmet Ahmet Ağaoğlu Hilmi Mehmet Ali Ayni Ziya Gökalp İsmail Fenni Ertuğrul • II. Meşrutiyet’ten sonra çok belirgin hale gelen Batıcı düşünüş, kendi içinde birkaç kola ayrılmıştır. Bu kollardan en etkin olanı pozitivizmdir. Pozitivist görüşün en erken savunucuları Şinasi, Beşir Fuat, Hüseyin Cahit Yalçın’dır. Batıcı düşüncenin diğer iki kolu liberalizm ve sosyalizmdir. Liberalizmin Türkiye’deki en önemli temsilcisi Prens Sabahattin, sosyalist düşüncenin en önemli temsilcisi ise Baha Tevfik olmuştur • Örnek Soru • Aşağıdakilerden hangisi II. Meşrutiyet döneminde Türkçülük düşüncesini savunan düşünürler arasında yer almaz? • A)Yusuf Akçura B)Mehmet Akif C)Ömer Seyfettin • D)Ziya Gökalp E)Ahmet Ağaoğlu • . • Cumhuriyet Dönemi • Cumhuriyetin kurucu felsefesi, bütün bu farklı görüşlerin radikal unsurlarını temizleyip daha sağlıklı bir sentezi benimsemiştir. Atatürk’ün "çağdaş uygarlık seviyesi" hedefi ise bu sentezi gerçekleştirme yolunun ilk adımı olarak sayılabilir. • Türkiye’de felsefe Cumhuriyet döneminden itibaren ciddi bir biçimde kurumsallaşma sürecine girmiştir. Üniversitelerde felsefe bölümleri kurulmuş ve bu bölümlerden yetişenler devlet eliyle uzmanlık eğitimleri için yurt dışına gönderilmiştir. [A1]Nurettin Topçu Cumhuriyet döneminde iz bırakmış felsefeciler Hilmi Ziya Ülken Macit Gökberk Takiyettin Nurettin Topçu Menşüoğlu Nusret Hızır Cemal Yıldırım Necati Öner Süleyman Hayri Bonay
