Dergi tasarımının çöküşü

1920ler ve 1930lardaki dergi
popülaritesinin “altýn çaðý”ndan 60lý yýllarýn
baþlarýna kadar en ortalama dergiler bile
okuyucularý kendine özgü bir tasarýmla,
özgün tipografiyle ve çarpýcý çizimlerle
cezbetmeye çalýþýyordu. Mehmet Fehmi Aða
(Vogue, House & Garden, Vanity Fair),
Alexey Brodovitch (Harper's Bazaar), ve
Eleanor Treacy ve Francis Brennan (Fortune)
gibi çýðýr açýcý sanat yönetmenlerince dergi
kapaðý sadece bir ilan panosu olmaktan
ziyade bir tuval olarak görülüyordu. O
dönemdeki bu ve diðer tasarýmcýlar
dergileri baþlýbaþýna sanat eserine
dönüþtürdüler.
Owen Edwards’ýn The American
Magazine’de yazdýðý gibi, bu tasarýmcýlar
ve onlarýn 30lardaki dergileri “Amerikalýlar
üzerinde Hollywood kadar görsel bir etkide
bulunuyordu.” Kapaklar için, Diego Rivera,
Antonio Petruccelli, ve Margaret BourkeWhite gibi günün en iyi sanatçýlarý, çizerleri
ve fotoðrafçýlarýný görevlendiriyorlardý. O
X Ne oldu...
Dizi dizi satýlýða çýkarýlmýþ dergilere þöyle bir göz atýn.
Neredeyse birbirinin týpatýp aynýsý olan raflar dolusu dergi
göreceksiniz. Ýster müzik, ister moda, ister bedensel
zindelik, isterse kadýn dergisi olsun, dergilerin çoðu,
kapaðýn üzerine, bir sürü kapak manþetinin arkasýndan
sýrýtarak bakan bir ünlünün resmini koyuyor. Ama, bu hep
böyle deðildi.
X Neydi...
Dergi Tasarýmýnýn
Çöküþü
VANITY FAIR
dönemin tasarým ilkesi oldukça basitti:
mümkün olan en büyüleyici kapaklarý
yaratmak. Bu, derginizi rakiplerinden
ayýrmanýn yoluydu.
Bugün dergi kapaðý sanatý ünlülere
tapýnma ve zevksizlik yüzünden heder oldu.
Tasarýmcýlar sadece iþkollarýnýn gereklerini
yerine getiriyorlar, yaptýklarý þey otomobil
montaj hattýndaki boyacýnýn yaptýðýndan hiç
de farklý deðil. Yenilik, yaratýcý ifade veya
hatta zeka çoðu kez bir kenara býrakýlmýþ
durumda. Sanatsa düþünceler, ünlü kiþinin
kafa çekiminin Photoshop’ta ne kadar
oynanmasý gerektiði ve sýkýþ tepiþ
görünmeksizin kapaða ne kadar baþlýk
sýkýþtýrýlabileceði ile sýnýrlý. Sonuç: içini açýp
bakmadan Playboy’la Harper's Bazaar
arasýndaki farký bulabilmenin zor olduðu
bir dünya.
Ortalama dergi yayýn endüstrisi neden bu
sanatsal düþüklüðe geldi? Yayýncýlar size,
televizyon ve internet ile rekabet
edebilmenin tek yolunun ünlülerin
gücünden yararlanmak olduðunu
söyleyeceklerdir. Ve, üzerinde bir çizim veya
Julia Roberts olan bir kapaðý tercih etmek
durumunda kaldýklarýnda, tüketicilerin
parmaklarýnýn her zaman için Julia’ya
uzanacaðýný da söyleyeceklerdir. Yayýncýlar
haklý olabilir. Ama en son ürünlerinin
tanýtýmýný yapan ünlülerin yavan
fotoðraflarý niçin tek çýkýþ yolu haline geldi?
Neredeyse bütün içindekiler sayfasýný
kapaða koymak neden gerekli oldu?
Elbetteki gözalýcý bir tasarýmý ihmal
etmeyen, ünlü/süpermodel kapaklarýnýn
kaliteli çeþitlemelerini yayýnlayan dergiler
yok deðil. Ama ne yazýk ki bunlar da bilgi
veya ilgi çekici bir okuma kaynaðý olarak
tam bir fiyasko. Flaunt, Clear veya Surface
gibi içeriksiz periyodikler görsel
köpükçüklerden pek de fazla bir þey
deðiller. Saygýnlýk görünümü yaratmaktan
baþka hiçbir ciddi editoryal misyonlarý yok.
Ýler tutar bir özü olmaksýzýn, bu dergilerin
grafik cimnastiði gerçekte boþluktan fýrlayýp
gelir. Fotoðraflar veya resimler, ne denli
incelikli olurlarsa olsunlar, sahici fikirlerin
yokluðunu resmederler sadece. Ortaya
çýkan ürünler ruhsuz, ölü kaðýt israflarýdýr.
(Belki de reklamlar dýþýnda.)
Geçmiþin büyük dergileri güçlü editoryal
hedefleri ýþýltýlý bir tasarýmla bir araya
getiriyordu. Böylesi niyetlere Smithsonian
veya the New Yorker gibi dergilerde tanýk
olunabiliyorsa da, bunlar çok enderdir.
Belki de, bir derginin içeriðini panoda
göstermektense onu yorumlayan kapak
çalýþmasý için pek sabrý olmayan bir çaðda
yaþýyoruz. Ya da belki de okuyucular neyi
kaçýrdýklarýný bilmiyorlar ve yayýncýlar da
özel olarak umursamýyorlar.
Ama kararý siz verin. Ýþte size günümüz
dergileri ile ayný dergilerin 60 yýl önceki
hallerini karþýlaþtýrma fýrsatý. Gazete
bayisinden hangisini alýrdýnýz?
X Ne oldu...
ESQUIRE
X Neydi...
S
S
Kapak konseptinin oluþturulmasý için gereken beyin fýrtýnasýnýn Hilary Swank'ýn kalçalarý kadar takdire
þayan olduðunu düþünmelisiniz: “Tamam, buldum! Bize iç çamaþýrlarýyla poz versin!” "Muhteþem!" Ama öte
yandan 1955 yýlýnýn Esquire’ý henüz Amerika için yeni olan otoyol sisteminin kültürel etkileri üzerine
düþünüyordu. Bu geometrik resim gerçeðe uygun olduðu gibi mizahî bir yön taþýyor ve cuk oturuyordu.
X Ne oldu...
FORTUNE
X Neydi...
S
S
1929’da Time’ýn yayýncýsý Henry Luce yeni bir iþ dünyasý dergisi yaratmak istediðine karar verdi. Bu dergi
“Birleþik Devletler’deki en güzel dergi” olacaktý. Ve tam da bunu yaptý. Fortune hem tasarým hem de
yönetim bakýmýndan dergilerin en büyüðüydü. Bugünün Fortune’u zengin beyaz adamlarýn portre
fotoðraflarýný kapaða koymada ihtisas sahibi.
GOOD HOUSEKEEPING
S
X Neydi...
X Ne oldu...
Good Housekeeping bir zamanlar sanatsal bir bütünlüðe sahip miydi? Evet, ister inanýn ister inanmayýn
1919’un ev kadýnlarýnýn bile ilgi çekici tasarýmýn kýymetini bilecek kadar incelmiþ olduklarý düþünülüyordu.
Þimdi, elbetteki, evde oturan kadýnlar kendilerine destek için sadece Kelly Ripa’nýn sözlerine ihtiyaç
duyuyorlar.
X Ne oldu...
HOUSE&GARDEN
X Neydi...
S
S
Witold Gordon'un 1938’de yaptýðý ve önplandaki kontrast oluþturan pastoral görünümün ortasýna
yerleþtirilmiþ modern tarzdaki ev, geleceðin trendlerini çarpýcý bir þekilde önceden haber veriyor.
Günümüzün The House & Garden’ý ise keyifli bir mobilya kataloðundan pek fazla bir þey deðil.
X Ne oldu...
BAZAAR
X Neydi...
S
S
Sanat yönetmeni Alexey Brodovitch, beklentilerin de ötesine geçen bir kadýn moda dergisi yaratmak için
Avrupa’nýn en iyi sanatçýlarýný ve fotoðrafçýlarýný biraraya topladý, týpký 1939 New York Dünya Fuarý’ný
gösteren bu soyut kapak resmi gibi. Bugünün Bazaar’ýnýn bulabildiði en þaþýrtýcý düþünce Elizabeth Hurley'in
babasýz bebeðini kapaða koymak. Abartýnýn da bu kadarý!
X Ne oldu...
PLAYBOY
X Neydi...
S
S
Bir zamanlar Playboy'un çoðu fotoðraflý kapaklarý þýktý, zekice düzenlenmiþti ve içerideki zarif grafik tasarýmý
yansýtýyordu. Bugünse herhangi bir kadýn dergisinden pek farký yok: seksî bir ünlü, bildik kapak
manþetleriyle çevrelenmiþ.
X Ne oldu...
TOWN&COUNTRY
X Neydi...
S
S
1846’dan beri yayýn hayatýnda olduðunu kapaðýnda gururla belirten Town & Country hala yayýnlanmakta
olan en eski dergilerden biri. Bu dergi de kapaðýnda seksi, zengin beyaz kadýnlarý gösteren hafif bir yaþam
tarzý dergisi haline geriledi.
X Ne oldu...
VANITY FAIR
X Neydi...
S
S
Seksi ünlüler formülünü sonuna kadar kullanan günümüz Vanity Fair’inin tasarýmý, olaðanüstü geçmiþinin
bir gölgesinden ibaret. Ýtalyan fütürist sanatçý Fortunato Depero'nun zekice çizilmiþ sigara içen adam
resminden, eskiden Julia Roberts’la çýkmýþ eski TV yakýþýklýlarýnýn giydiði ýslak tiþörtlere... Ne utanç verici.
Ama reklam alýyor.
X Ne oldu...
VOGUE
X Neydi...
S
S
Evet, bir zamanlar dünyanýn önde gelen moda dergisinin kapaðýnda Miguel Covarrubias’ýn sürrealist
sanatýný kullanmak revaçtaydý. Þimdi ise, moda, güzellerin sütyensiz göðüslerini dað baþlarýnda
sergilemelerini gerektiriyor. Daðbaþýnda belki ama kýzýn saçlarý hala harika görünüyor.