Open Heart Surgery in Dialysis Dependent Chronic

Erciyes Med J 2013 • DOI: 10.5152/etd.2013.61
Open Heart Surgery in Dialysis Dependent Chronic
Kidney Disease Patients: Clinical Experience
ORIGINAL
INVESTIGATION
ÖZGÜN
ARAŞTIRMA
ABSTRACT
ÖZET
1
Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kalp
Damar Cerrahisi Anabilim Dalı,
Kahramammaraş, Türkiye
Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Nefroloji Anabilim Dalı,
Kahramanmaraş, Türkiye
2
Hemodiyaliz Bağımlı Kronik Böbrek Yetmezlikli Hastalarda Açık Kalp
Cerrahisi Deneyimlerimiz
Orhan Bozoğlan1, Bülent Meşe1, Erdinç Eroğlu1, Ekrem Doğan2
Objective: We aimed to present dialysis dependent chronic
kidney disease patients who underwent open heart surgery.
Amaç: Açık kalp cerrahisi uygulanan diyaliz bağımlı kronik
böbrek yetmezlikli hastaları sunmayı amaçladık.
Material and Methods: Sixteen dialysis dependent end stage
chronic kidney disease patients (7 male, 9 female; mean age
62±11; range 30-75) enrolled to the study. Twelve of them
were given only coronary artery bypass surgery, two had both
coronary artery bypass surgery and valve replacement, one
was given both ascending aorta and aortic valve replacement,
and one was given right atriyal mixoma resection. The preoperative and postoperative data were analyzed retrospectively.
Gereç ve Yöntemler: Hemodiyalize bağımlı son dönem böbrek yetmezlikli onaltı hasta (7 erkek, 9 kadın; ortalama yaş
62±11; dağılım 30-75) alındı. On iki hastaya koroner arter
bypass ameliyatı, iki hastaya koroner arter bypass ile birlikte
aort kapak replasmanı, bir hastaya asendan aort replasmanı ile
birlikte aort kapak replasmanı ve bir hastaya sağ atriyal miksoma rezeksiyonu ameliyatı uygulandı. Bu olguların ameliyat öncesi, ameliyat sırasındaki ve ameliyat sonrası bulguları geriye
dönük olarak incelendi.
Results: Fourteen patients underwent coronary artery bypass
surgery and mean distal bypass was 3.07±0.9. Mean crossclamp time was 50±27 minutes, total cardiovascular by-pass
duration was 87±40 min. None of the patients needed revision. Mean drainage volume was 500±150 milliliters. Atrial
fibrillation occurred in 4 patients and all of them converted to
sinus rhythm medically. One patient died on the postoperative
second day because fatal arrhythmia occurred after dialysis;
and one patient died because of low cardiac output. Mortality
rate was 12.5%. Mean intensive care unit duration was 52±4
hours, total hospitalization time was 7±2 days.
Conclusion: Open heart surgery has acceptable mortality and
morbidity rates in dialysis dependent chronic kidney disease
patients.
Submitted/Geliş Tarihi
07.05.2012
Accepted/Kabul Tarihi
07.03.2013
Available Online Date/
Çevrimiçi Yayın Tarihi
23.10.2013
Correspondance/Yazışma
Dr. Orhan Bozoğlan,
Kahramanmaraş Sütçü İmam
Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kalp
Damar Cerrahisi Anabilim Dalı,
46050 Kahramammaraş, Türkiye
Phone: +90 344 221 23 37
e.mail:
orhanbozoglan1975@
hotmail.com
©Copyright 2013
by Erciyes University School of
Medicine - Available online at
www.erciyesmedicaljournal.org
©Telif Hakkı 2013
Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi
Makale metnine
www.erciyesmedicaljournal.org
web sayfasından ulaşılabilir.
Key words: Chronic kidney disease, coronary artery bypass,
hemodialysis
Bulgular: On dört hastaya koroner arter bypass cerrahisi uygulandı ve ortalama distal bypass sayısı 3,07±0,9. Ortalama kross
klemp süresi 50±27 dk, toplam kardiyopulmoner bypass süresi
ise 87±40 dakika idi. Hiçbir hastada revizyon ihtiyacı olmadı.
Ortalama drenaj miktarı 500±150 mL idi. Dört hastada (%25)
atriyal fibrilasyon gelişti ve bu hastaların tamamı tıbbi tedavi
ile sinüs ritmine döndü. Bir hasta postoperatif ikinci gün diyaliz sonrası gelişen fatal aritmi sonucu bir hasta ise yoğun bakım
takibi sırasında düşük kardiyak debi sendromu nedeniyle kaybedildi. Mortalite oranı %12,5 olarak gerçekleşti. Hastaların
yoğun bakımda kalma süresi ortalama 52±4 saat, toplam hastanede yatış süresi 7±2 gün bulundu.
Sonuç: Açık kalp cerrahisi hemodiyalize bağımlı kronik böbrek
yetmezliği olan hastalarda kabul edilebilir mortalite ve morbitite oranları ile uygulanabilir.
Anahtar kelimeler: Kronik böbrek yetmezliği, koroner arter bypass,
hemodiyaliz
Giriş
Açık kalp cerrahisinin günümüzde daha fazla sayıda yapılması, kronik böbrek yetmezliği gibi daha yüksek risk
grubundaki hastalarda bu ameliyatların yapılmasını beraberinde getirmiştir. Kronik böbrek yetmezliği (KBY)
olan hastalarında koroner arter hastalığı (KAH) birinci sıradaki ölüm nedenidir (1, 2). Hemodiyaliz hastalarında
özellikle hipertansiyon ve diyabet gibi ateroskleroz için genel risk faktörlerinin daha fazla bulunması nedeni ile
kardiyovasküler hastalıklar normal populasyona göre daha yaygındır. Kronik böbrek yetmezliği aynı zamanda
valvüler kalsifikasyon, asimetrik septal hipertrofi ve ileti bozukluklarına sebep olabilmekte, diyaliz işlemleri ise
enfektif endokardit sıklığını arttırmaktadır (3). Ülkemizde hemodiyaliz merkezlerinin artması ve teknolojideki
gelişmeler nedeniyle KBY hastalarının ortalama yaşam süreleri uzamakta ve bunun sonucu olarak artan sayıda
ileri yaş grubu ve diyabetik hasta hemodiyaliz programlarına dahil olmaktadır. Kronik böbrek yetmezlikli hastalarda ameliyat, özellikle kardiyopulmoner bypass (KPB), özel bakım gerektiren bir takım sorunlar doğurur.
Kronik böbrek yetmezlikli hastalar gerek böbrek yetersizliği nedeniyle, gerekse KPB’nin sıvı ve elektrolit dengesinde oluşturduğu önemli değişiklikler nedeniyle kalp cerrahisi için yüksek risk grubu oluşturmaktadır (4).
KBY’li hastalarda açık kalp cerrahisinin mortalitesi normal böbrek fonksiyonlu hastalara göre daha yüksektir.
Erciyes Med J 2013
Article in Press doi: 10.5152/etd.2013.61
Bozoğlan et al. Chronic Kidney Disease and Open Heart Surgery
Üremik hastaların KPB’a toleransının kısıtlılığı, koagülasyon bozukluklarına bağlı kanama, toksik madde atılımındaki yetersizlik
ve enfeksiyonlara karşı duyarlılık bunda önemli rol oynamaktadır (5). Biz bu çalışmada, diyalize bağımlı kronik böbrek yetmezlikli hastalarda açık kalp cerrahisi deneyimlerimizi sunmayı
amaçladık.
İstatistiksel analiz
Çalışmada elde edilen tüm veriler Windows için Statistical Package for the Social Sciences (SPSS Inc., Chicago, Illinois, USA) 15.0
versiyon bilgisayar programına yüklendi. Niceliksel değişkenler
ortalama±standart sapma (SS), niteliksel değişkenler ise frekans dağılımı ve yüzde ile verildi.
Gereç ve Yöntemler
Bulgular
Bu çalışmaya Temmuz 2006 ve Ocak 2012 tarihleri arasında iki
farklı kalp damar cerrahisi kliniğinde kardiyopulmoner bypass altında kalp cerrahi uygulanmış hemodiyalize bağımlı son dönem
böbrek yetmezliği olan onaltı hasta alındı. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Klinik Araştırmaları Etik Kurulu 2011/1110 nolu onayı ve tüm hastaların bilgilendirilmiş gönüllü olurları
alındı. Hastaların 7’si erkek, 9’u kadın ve ortalama yaş 62±11 idi
(dağılım 30-75). On iki hastaya izole koroner arter bypass ameliyatı, iki hastaya koroner arter bypass ile birlikte aort kapak replasmanı, bir hastaya asendan aort replasmanı ile birlikte aort kapak
replasmanı, bir hastaya sağ atriyal miksoma rezeksiyonu ameliyatı
uygulandı. Bu olguların ameliyat öncesi, ameliyat sırasındaki ve
ameliyat sonrası bulguları geriye dönük olarak incelendi. Bir hastada sağ atriyal miksoma bir hastada asendan aort anevrizması ve
aort yetmezliği, ondört hastada koroner arter hastalığı vardı. Dört
hastada operasyon öncesi geçirilmiş miyokard infarktüsü (%25),
on hastada diabetes mellitus (%62,5), on beş hastada hipertansiyon (%93,8) ve iki hastada kronik obstüktif akciğer hastalığı
(%12,5) vardı. Dokuz hastada hem hipertansiyon hem de diabetes mellitus (%56) mevcuttu. Hastaların ortalama sol ventrikül
ejeksiyon fraksiyonu %52±11 idi. Hastaların preoperatif özellikleri Tablo 1’de verildi. Bir hastaya sağ atriyal miksoma eksizyonu
ve bir hastaya asendan aort replasmanı ile birlikte aort kapak replasmanı yapıldı. Tüm hastalar ameliyattan bir gün önce hemodiyalize alındı. Hastaların tamamında hemokonsantrasyon filtresi
kardiyopulmoner bypass devresine ilave edilerek KPB süresince
hemofiltrasyon uygulandı. Ameliyat sonrası 2, 4 ve 6. günlerde
hemodiyaliz tekrarlandı. Prime solüsyonu olarak izotonik NaCl
ve hematokrit %25’in üzerinde tutulacak şekilde plazma ile taze
kan karışımı kullanıldı. Hafif hipotermi uygulandı, akım 2,5 lt/dk/
m2 ve arteryel basınç 50 mmHg üzerinde tutulacak şekilde sıvı ya
da vazopresör ajan kullanılmasına dikkat edildi. Miyokard koruması tüm hastalarda aralıklı olarak verilen antegrad ve retrograd
izotermik, potasyumlu kan kardiyoplejisi ile sağlandı.
Sol internal mamaryan arter (LİMA) sol ön inen koroner arter (LAD)
için kullanıldı. Diğer koroner arterler için greft olarak safen ven tercih edildi. Ondört hastaya koroner arter bypass cerrahisi uygulandı
ve ortalama distal bypass sayısı 3,07±0,9 idi. Asendan aort replasmanı 30 mm dacron greft ile kapak replasmanı mekanik kapak ile
gerçekleştirildi. Ameliyatlarda ortalama kros klemp süresi 50±27
dk, toplam perfüzyon süresi ise 87±40 dk idi. Altı hastada KPB
çıkışında kardiyak inotropik destek ihtiyacı oldu. Hastalarda kanama ya da başka bir nedenle revizyon ihtiyacı olmadı ve ortalama
drenaj miktarı 550±150 mL olarak gerçekleşti. Hastaların ameliyat
öncesinde ortalama BUN değeri 76,2 mg, kreatinin değeri 4,6 mg/
dL, potasyum değeri 4,8 mEq/lt iken, ameliyat sonrasında bu değerler BUN 93,8 mg, kreatinin 6,1 mg/dL ve potasyum 5,2 mEq/lt
olarak ölçüldü. Dört hastada (%25) atriyal fibrilasyon gözlendi ve
hastaların tamamı tıbbi tedaviye olumlu yanıt vererek sinüs ritmine
döndü. Bir hasta postoperatif ikinci günde diyaliz sonrası gelişen
aritmi ve iki hasta düşük kardiyak debi ve buna bağlı gelişen multiorgan yetmezliği nedeniyle postoperatif dördüncü gün kaybedildi.
Mortalite oranı %18,8 olarak bulundu. Hastaların yoğun bakımda kalma süresi ortalama 52±4 saat, toplam hastanede yatış süresi
7±2 gün olarak bulundu. Hastalarla ilgili operatif ve postoperatif
bulgular Tablo 2’de verildi. Bir hastada postoperatif geç dönemde yara yeri enfeksiyonu gelişti. Uygun antibiyotik yara bakımı ile
tamamen düzeldi. Taburcu edilen tüm hastaların kardiyak açıdan
asemptomatik olarak diyalize girmeye devam ettikleri görüldü.
Tablo 1. Olguların preoperatif özellikleri
Tablo 2. Olguların operatif ve postoperatif bulguları
Operasyon
kabg
kabg+avr
avr+aar
miksoma
Distal bypass sayısı
50±27
Kross klemp süresi
Yaş
62±11(30-75)
Postoperatif AF
Cinsiyet E/K
7/9
Diyabet
1062,5
Hipertansiyon
1593,8
Preoperatif/ Postoperatif
BUN
Kreatinin
Potasyum
KOAH
1212,5
Drenaj Miktarı
Miyokard İnfarktüsü
4
Hastane yatış süresi
EF
50±8(40-60)
KOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı, EF: Sol ventrikül ejeksiyon
fraksiyonu
3,07±0,9
87±40
n=16%
25
1275,0
212,5
16,25
16,25
KPB süresi
43,7/56,3
n=16%
Mortalite
4
76,2/93,8 mg
4,6/6,1 mEq/lt
4,2/5,2 mg/dL
550±150 mL
25
7±2
212,5
KABG: Koroner arter bypass, avr: aort kapak replasmanı, aar: asendan aort
replasmanı, KPB: Kardiopulmoner bypass, AF: Atriyal Fibrilasyon
Bozoğlan et al. Chronic Kidney Disease and Open Heart Surgery
Tartışma
Son yıllarda kronik böbrek yetmezliği nedeniyle diyalize bağımlı
hastalarda açık kalp cerrahisi uygulanan hasta sayısı giderek artmaktadır (6). Birçok araştırma sonuçlarına göre kardiyovasküler
olayların hemodiyaliz hastaları için en önemli ölüm nedeni olduğunu ortaya koymaktadır (7). Diyaliz bağımlı iskemik kalp hastalarında revaskülarizasyon ihtiyacı giderek artmaktadır, bu hastalarda perkütan transluminal anjioplasti (PTCA) uygulamaları yüksek
komplikasyon oranına sahip olması ve uzun dönemde iyi olmayan
sonuçlar nedeniyle daha az tercih edilmektedir (8). Çeşitli merkezlerde yapılan toplam kardiyak cerrahi hastalarının %0,3-0,9’u diyaliz bağımlı KBY’li hastalardan oluşmaktadır (9, 10). Bizim kliniğimizde son 300 açık kalp cerrahisi uygulanan hastadan 3’ü diyaliz
bağımlı KBY hastası idi. Açık kalp cerrahisi gereken diyaliz bağımlı
KBY hastalarını içeren geniş kapsamlı bir literatür çalışmasında
863 hastada izole koroner arter bypass ameliyatında %8,9, izole
kapak replasmanlarında %19,3 ve kombine kapak replasmanı ile
koroner bypass ameliyatlarında ise %39,5 oranında mortalite bildirilmiştir (11). Bizim kliniğimizde mortalite oranı %18,8 olarak bulunmuştur. Hastalarımızda mortaliteye etki eden en önemli faktör
ileri yaş olarak tespit edildi. Kaybettiğimiz üç hastada yetmiş yaş ve
üzerindeydi. Kamohara ve ark. (12) yaptığı çalışmada kronik böbrek yetmezlikli hastalar gerek böbrek yetmezliği, gerekse de KPB’ın
neden olduğu sıvı-elektrolit dengesizliğine bağlı kalp cerrahisi için
riskli hasta grubunu oluşturduklarını ve mortalite oranlarını %3-25
arasında, ortalama %9 olarak bildirilmiştir. Bu hastaların KPB’a
düşük toleranslarının olması, pıhtılaşma bozuklukları sonucu meydana gelen kanama ve immun sistemlerindeki baskılanmaya bağlı
enfeksiyonlara olan yatkınlıkları bunda önemli rol oynamaktadır.
Literatürde mortalite nedeni olarak en sık kardiyak nedenler, sepsis ve çoklu organ yetmezliği gösterilmiştir (13, 14). Bu hastalarda ameliyat ve ameliyat sonrası bakımdaki gelişmeler ve edinilen
deneyimler doğrultusunda mortalite ve morbidite oranları giderek
düşmektedir. Buna karşın ameliyat edilen hastaların yaş ortalamasının yükselmesi, diyaliz bağımlılık süresinin uzunluğu mortaliteyi
artıran faktörlerdir. Labrousse ve ark. (13) yaptığı çalışmada yıllar
içinde hastane mortalitesinin giderek azaldığını bildirmişlerdir.
Ariyoshi ve ark. (14) yaptıkları çalışmada erken perioperatif mortaliteyi 35 hastalık serisinde %5,7 olarak rapor etmekle beraber;
kronik diyaliz hastalarında yapılacak koroner baypas ameliyatlarının atan kalpte yapılmasının en akılcı yöntem olduğunu önermişlerdir. Horst ve ark. (15) yaptığı başka bir çalışmada ilk 30 gün
içindeki mortalite oranı %14, mortalite nedenleri olarak da perioperatif miyokard enfarktüsü, hemodiyaliz sırasında hipotansiyon
ve düşük debiye bağlı kardiyak arrest, kardiyak tamponat ve çoklu
organ yetmezliğini göstermişlerdir. KBY’li hastalarda kardiyopulmoner bypass esnasında hafif hipotermi, hematokrit değerinin
%25’in üzerinde tutulması ve ortalama perfüzyon basıncının 50
mmHg ve üzerinde olması önerilmektedir. Bizde kliniğimizde hafif
hipotermi ve hemotokriti %25 civarlarında tutmaya çalıştık. Günümüzde çoğu merkezde KPB sırasında kardiyopleji tekniği olarak
antegrad ve retrograd kan kardiyoplejisi kullanılmaktadır. Bizim
kliniğimizde de standart KPB teknikleri ile antegrad ve retrograd
aralıklı izotermik, kan kardiyoplejisi rutin olarak kullanılmaktadır.
Diyalize bağımlı KBY hastalarında bozulmuş baroreseptör mekanizmaları ve ameliyat sonrası erken dönemde hipotansiyona bağlı
olarak erken greft trombozu gelişebilmektedir. Bu nedenle ameliyat sonrası hastanın doluş basınçları ve hemodinamisi yakından
Erciyes Med J 2013
Article in Press doi: 10.5152/etd.2013.61
takip edilmelidir. Kapak hastalığı bulunan KBY’li hastalarda bioprotezlerde kalsifikasyon ihtimalinin kalsiyum metabolizmasındaki
bozukluğa bağlı arttığı dikkate alındığında çoğunlukla mekanik
kapaklar tercih edilmektedir (9). Açık kalp cerrahisi uygulanacak
diyaliz bağımlı KBY’li hastalarda ameliyat öncesi hazırlık aşamasında ortak bir görüş yoktur. Son yıllarda yapılan birçok çalışmada
diyalize bağımlı hastalarda ameliyat sonrası hemodiyalizin ilk 24
ile 48 saat içinde yapılması önerilmektedir (10). Ameliyat sonrası
dönemde ise hastanın ciddi sıvı elektrolit bozukluğu olmaması durumunda hemodiyalizin ikinci günde yapılması uygun olacaktır. Bu
hastalarda hemodiyalizin daha fazla geciktirilmesi ise hastayı sıvı
yüklenmesine, yüksek potasyum seviyelerine bağlı komplikasyonlara ve toksik metabolitlerin olumsuz etkilerine maruz bırakacaktır.
Açık kalp cerrahisi planlanan KBY’li hastaları operasyondan bir
gün önce diyalize alarak erken peroperatif dönemde hem sıvı hem
de elektrolit seviyelerini en uygun düzeye çekmek önemlidir. Ayrıca açık kalp cerrahisi sonrası bir hastanın hemodinamik yönden
en kararsız olduğu dönem yoğun bakımda geçireceği ilk 24 saattir.
Pompa sırasında hemofiltrasyon uygulaması ve postoperatif takip
sırasında gereksiz sıvı yükünden kaçınarak ameliyat sonrası gerekecek diyaliz sürecini olabildiğince uzatma avantajı sağlayacaktır
(16). Turgut ve ark. (17) yaptığı çalışmada ameliyat sırasında kullanılan hemofiltrasyonun ameliyat sonrası morbidite ve mortaliteye
olumlu etkilerinin olduğu gösterilmiştir. Son yıllarda hemodiyaliz
bağımlı kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda kabul edilebilir
morbitite ve mortalite oranları ile açık kalp cerrahisinin yapılabileceği genel kabul görmüş bir gerçektir. Çoğu merkezde KBY’li hastalara kardiyak cerrahi yapılmakta ve başarılı sonuçlar alınmaktadır.
Çalışma kısıtlıkları
Çalışma dizaynının ve sunulan verilerin retrospektif arşiv bilgilerine bağlı olması ve hasta sayısının az olması çalışmanın önemli
kısıtlılıklarıdır.
Sonuç
Kardiyopulmoner bypass altında kardiyak cerrahi uygulanacak
olan KBY’li hastalarda özellikle sıvı ve elektrolit dengesi ve doluş
basınçları yakından izlenerek hemodinamik stabilite sağlanabilir. Bu hastalarda kardiyoloji, nefroloji ve kardiyovaskuler cerrahi
ekiplerinin birlikte ve koordineli bir şekilde çalışması ile daha iyi
sonuçlar alınabilir ve bu hastalarda uygulanacak başarılı kardiyak
girişim ile semptomlarda düzelme, beklenen yaşam süresinde uzama sağlanabilir.
Conflict of Interest
No conflict of interest was declared by the authors.
Peer-review: Externally peer-reviewed.
Ethics Committee Approval: Ethics committee approval was received for this study from the ethics committee of Kahramanmaraş
Sütçü İmam University School of Medicine.
Informed Consent: Written informed consent was obtained from
patients who participated in this study.
Authors’ contributions: Conceived and designed the experiments
or case: OB. Performed the experiments or case: BM. Analyzed the
Erciyes Med J 2013
Article in Press doi: 10.5152/etd.2013.61
Bozoğlan et al. Chronic Kidney Disease and Open Heart Surgery
data: EE. Wrote the paper: OB, ED. All authors have read and approved the final manuscript.
Çıkar Çatışması
Yazarlar herhangi bir çıkar çatışması bildirmemişlerdir.
Hakem değerlendirmesi: Bağımsız hakemlerce değerlendirilmiştir.
Etik Komite Onayı: Bu çalışma için etik komite onayı Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden alınmıştır.
Hasta Onamı: Yazılı hasta onamı bu çalışmaya katılan hastalardan
alınmıştır.
Yazar Katkıları: Çalışma fikrinin tasarlanması: OB. Deneylerin uygulanması: BM. Verilerin analizi: EE. Yazının hazırlanması: OB, ED.
Tüm yazarlar yazının son halini okudu ve onayladı.
Kaynaklar
1.
Fukumoto A, Yamagishi M, Doi K, Ogawa M, Inoue T, Hashimoto S,
et al. Hemodiafiltration during cardiac surgery in patients on chronic
hemodialysis. J Card Surg 2006; 21(6): 553-8. [CrossRef]
2. Batiuk TD, Kurtz SB, Oh JK, Orszulak TA. Coronary artery bypass operation in dialysis patients. Mayo Clin Proc 1991; 66(1): 45-53. [CrossRef]
3. Christiansen S, Splittgerber FH, Claus M, Philipp T, Reidemeister JC.
Implications of End-Stage Renal Disease on Cardiac Surgery. Int J Angiol 1998; 7(4): 335-8. [CrossRef]
4. Aşlamacı S, Sezgin A, Taşdelen A, Gültekin B, İkizler C. Kronik böbrek
yetersizliği olan hastalarda kalp cerrahisi. Türk Göğüs Kalp Damar Cer
Derg 1995; 3(3): 253-8.
5. Bhattacharyya N, Cheung AH, Dang CR, Wong LL, Myers SA, Ng RC,
et al. Open heart surgery in patients with end-stage renal disease. Am
J Nephrol 1997; 17(5): 435-9. [CrossRef]
6. Weerasinghe A, Hornick P, Smith P, Taylor K, Ratnatunga C. Coronary
artery bypass grafting in non-dialysis-dependent mild-to-moderate renal
dysfunction. J Thorac Cardiovasc Surg 2001; 121(6): 1083-9. [CrossRef]
7. Luciani GB, Menon T, Vecchi B, Auriemma S, Mazzucco A. Modified
ultrafiltration reduces morbidity after adult cardiac operations: a prospective, randomized clinical trial. Circulation 2001; 104(1): 1253-9.
8. Kahn JK, Rutherford BD, McConahay DR, Johnson WL, Giorgi LV, Hartzler GO. Short- and long-term outcome of percutaneous transluminal
coronary angioplasty in chronic dialysis patients. Am Heart J 1990;
119(3): 484-9. [CrossRef]
9. Ko W, Kreiger KH, Isom OW. Cardiopulmonary bypass procedures in
dialysis patients. Ann Thorac Surg 1993; 55(3): 677-84. [CrossRef]
10. Jault F, Rama A, Bonnet N, Reagan M, Nectoux M, Petitclerc T. Cardiac
surgery in patients receiving long term hemodialysis. Short and long
term results. J Cardiovasc Surg 2003; 44(6): 725-30.
11. Horst M, Mehlhorn U, Hoerstrup SP, Suedkamp M, de Vivie ER. Cardiac surgery in patients with end-stage renal disease:10-year experience.
Ann Thorac Surg 2000; 69(1): 96-101. [CrossRef]
12. Kamohara K, Yoshikai M, Yunoki J, Fumoto H, Murayama J, Hamada
M, et al. Safety of perioperative hemodialysis and continuous hemodiafiltration for dialysis patients with cardiac surgery. Gen Thorac Cardiovasc Surg 2007; 55(2): 43-9. [CrossRef]
13. Labrousse L, de Vincentiis C, Madonna F, Deville C, Roques X, Baudet E. Early and long term results of coronary artery bypass grafts in
patients with dialysis dependent renal failure. Eur J Cardiothorac Surg
1999; 15(5): 691-6. [CrossRef]
14. Ariyoshi T, Eishi K, Yamachika S, Hazama S, Takai H, Odate T, et al. Perioperative and mid-term results of coronary bypass surgery in patients
undergoing chronic dialysis. Ann Thorac Cardiovasc Surg 2006; 12(4):
257-64.
15. Horst M, Mehlhorn U, Hoerstrup SP, Suedkamp M, de Vivie ER. Cardiac surgery in patients with end-stage renal disease: 10-year experience. Ann Thorac Surg 2000; 69(1): 96-101. [CrossRef]
16. Özcan AV, Gökşin İ, Ocak E, Pazarcıkcı S, Adalı F. Perioperative Use
of Ultrafiltration in Patients with Chronical Renal Failure During Open
Heart Surgery. Fırat Tıp Dergisi 2008; 13(3): 176-8.
17. Turgut AR, Özbudak E, Özerdem A, Özker E, Bilginer N, Sandıkçı A,
et al. Open heart surgery in dialysis-dependent patients with chronic
kidney failure. Türk Göğüs Kalp Damar Cer Derg 2008; 16(4): 223-7.