Egitimde Stratejik Planlama - kırklareli il millî eğitim müdürlüğü

 T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Strateji Geliştirme Başkanlığı EĞİTİMDE STRATEJİK PLANLAMA “Okul/Kurumlar İçin”
Ankara 2010
Yayıma Hazırlayanlar Ercan TÜRK Strateji Geliştirme Başkanlığı Stratejik Yönetim ve Planlama Daire Başkanı Nezir ÜNSAL Strateji Geliştirme Başkanlığı Şube Müdürü Strateji Geliştirme Başkanlığınca hazırlanan “Eğitimde Stratejik Planlama‐Okul/Kurumlar İçin” adlı kitap, Bakanlık Makamının 08/06/2010 tarih ve 3749 sayılı olurları ile 2.000 adet bastırılmıştır. “Medeniyet yolunda yürümek ve başarıya ulaşmak hayat şartıdır. Bu yol üzerinde duraklayanlar, ya da ileri değil, geri bakmak cehalet ve gafletinde bulunanlar, dünya medeniyetinin coşkun setleri altında boğulmaya mahkûmdurlar.” M. Kemal ATATÜRK İSTİKLAL MARŞI Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celal? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal... Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal! Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, 'Medeniyet!' dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma, sakın. Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. Doğacaktır sana va'dettiği günler Hakk'ın... Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın. Bastığın yerleri 'toprak!' diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da, bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şühedâ fışkıracak toprağı sıksan, şühedâ! Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden, İlahi, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne namahrem eli. Bu ezanlar‐ki şahadetleri dinin temeli Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder ‐varsa‐ taşım, Her cerihamdan, İlahi, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh‐ı mücerred gibi yerden na'şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal. Ebediyen sana yok, ırkıma yok izmihlal: Hakkıdır, hür yaşamış, bayrağımın hürriyet; Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal! Mehmet Akif Ersoy SUNUŞ Bilindiği üzere Strateji Geliştirme Başkanlığının koordinatörlüğünde Bakanlığımızın tüm birimlerin katılım ve katkılarıyla Türk eğitim sistemini düzenleyen mevzuat çerçevesinde eğitim sistemi için referans bir politika belgesi olan “Millî Eğitim Bakanlığı 2010‐2014 Stratejik Planı” hazırlanarak yürürlüğe konulmuştur. MEB Stratejik Planı ile eş zamanlı olarak merkez teşkilatı birimleri ve İl millî eğitim müdürlükleri de kendi stratejik planlarını hazırlamışlardır. Ayrıca, stratejik yönetim anlayışının Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatındaki tüm kurumlarımıza yaygınlaştırılması amacıyla; İlçe millî eğitim müdürlükleri ile okul ve kurumların daha önce hazırlanan İl millî eğitim müdürlüklerinin stratejik planları ile uyumlu olarak stratejik plan hazırlamaları konusunda 2010/14 sayılı Genelge yayınlanmıştır. Bu Genelgeden temel amaç, stratejik plan ve planlı düşünme anlayışını bir kültür olarak eğitim, öğretim ve bunların yönetiminde etkin kılmaktır. Bu kapsamda, Bakanlığımız; 31.05.2005’de yayınlanan MEB Okul Aile Birliği Yönetmeliğine stratejik planlama ve tahmini bütçe kavramını koymuş, Bakanlığımız yayını olan “Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim” adlı derginin, Eylül‐
2006 sayısı “Eğitimde Stratejik Planlama” özel sayısı olarak çıkartılmış, el kitabı olarak “Eğitimde Stratejik Planlama” adlı kılavuz kitap hazırlanmış ve her ilin bir yazı ile temsil edildiği “Eğitimde Stratejik Planlama‐Makaleler” adlı kitap yayınlanarak ilgililerin kullanımına sunulmuştur. Yine, “Millî Eğitim Bakanlığı Üst Düzey Yöneticilerinin Stratejik Planlama Konusundaki Görüşleri” konulu bir araştırma yapılarak, araştırma sonucu Bakanlığımız Millî Eğitim Dergisinin Kış‐2009 sayısında yayımlanmıştır. Stratejik planlamanın bir kültür, bir düşünce, bir planlama, bir yönetim ve bir bütçeleme felsefesi olarak; okuldan ilçeye, ilden Bakanlık merkezine kadar olan kademelerdeki sorumlularca benimsenmesi ve eyleme dönüştürülmesi eğitim hizmetinin bugünü ve geleceği için büyük önem arz etmektedir. Sizlere sunulan bu yayın, stratejik yönetim kültürünün yaygınlaştırılmasına katkıda bulunmak ve yapılacak stratejik planlama çalışmalarında bir kılavuz olması amacıyla hazırlanmıştır. İlçe, okul ve kurum stratejik planları, İl Millî Eğitim Müdürlükleri AR‐GE Birimleri koordinatörlüğünde hazırlanacaktır. Okul ve kurumlarımız kendi stratejik planlarını hazırlarken katılımcılığı sağlamak bakımından okul aile birliği ile işbirliği yapacaklardır. Stratejik planların; ilçe, okul ve kurum yöneticilerimizin katkılarıyla dışarıdan hizmet satın almadan hazırlanması üzerinde önemle durulması gereken bir husustur. Dışarıdan hizmet satın alınarak, kolaycılığa kaçılarak hazırlanacak bir plan çalışması okul ve kurumlarımızın kurumsal kapasitesinin gelişimine katkı yapmayacak ve Bakanlığımız insan kaynağının etkin kullanılmamasını doğuracaktır. Kitabın hazırlanmasında katkıları bulunan; Başkanlığımız Stratejik Yönetim ve Planlama Dairesi Başkanı Ercan Türk’e, Şube Müdürü Nezir Ünsal’a ve tüm emeği geçenlere teşekkür ediyorum. Nurettin KONAKLI Strateji Geliştirme Başkanı İÇİNDEKİLER SAYFA NO I. BÖLÜM GİRİŞ .................................................................................... 2 YASAL ÇERÇEVE ................................................................... 5 STRATEJİK YÖNETİM VE PLANLAMA SÜRECİ....................... 7 II. BÖLÜM OKUL/KURUMLAR İÇİN STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ VE AŞAMALARI ......................................................................... 17 A. DURUM ANALİZİ.................................................................... 27 1. Tarihsel Gelişim ......................................................... 27 2. Yasal Yükümlülükler .................................................. 27 3. Faaliyet Alanları, Ürün ve Hizmetler ......................... 29 4. Paydaş Analizi ve Görüşler ........................................ 30 5. Kurum İçi analiz ........................................................ 35 5.1 Örgütsel yapı .............................................. 35 5.2 İnsan kaynakları........................................... 36 5.3 Teknolojik düzey ......................................... 38 5.4 Mali kaynaklar ............................................. 39 5.5 İstatistikî veriler........................................... 41 6. Çevre Analizi.............................................................. 44 6.1 PEST Analizi ................................................. 45 6.2 Üst Politika Belgeleri ................................... 47 7. GZFT (Güçlü ve Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler) Analizi ............................................................................ 48 B. GELECEĞE YÖNELİM.............................................................. 52 8. Misyon, Vizyon, Temel Değerler ............................... 52 9. Temala....................................................................... 59 10. Stratejik Amaçlar..................................................... 59 11. Stratejik Hedefler .................................................... 67 11.1 Performans Hedefleri................................ 68 12. Performans Göstergeleri......................................... 69 13. Faaliyet/Projeler ve Maliyetlendirme ..................... 75 13.1 Eylem Planları............................................ 77 14. Stratejiler ................................................................ 77 C. İZLEME VE DEĞERLENDİRME ................................................ 81 15. İzleme ve Değerlendirme ........................................ 81 15.1 Raporlama ................................................. 83 III. BÖLÜM OKUL/KURUMLAR İÇİN STRATEJİK PLAN HAZIRLAMA REHBERİ............................................................................... 85 KAYNAKÇA........................................................................... 140 EKLER................................................................................... 141 ŞEKİLLER VE TABLOLAR LİSTESİ ŞEKİLLER Şekil 1: Stratejik Planlama Ekibi Şekil 2: Stratejik Planlama Ekip Üyelerinin Özellikleri Şekil 3: Okul/Kurumlar için Stratejik Plan Unsurları Şekil 4: Okul Teşkilat Şeması Şekil 5: GZFT Analizi Şekil 6: Misyon Üçgeni TABLOLAR Tablo 1: Stratejik Planlama Süreci Tablo 2: Yasal Yükümlülükler Tablo 3: İlçe MEM Yasal Yükümlülükler Tablo 4: Faaliyet Alanları ve Hizmetler Tablo 5: Okul/Kurum için Paydaş Analizi Matrisi 1 Tablo 6: Okul/Kurum için Paydaş Analizi Matrisi 2 Tablo 7: Yararlanıcı Ürün/Hizmet Matrisi Tablo 8: Okul/Kurumlarda Oluşturulan Birimler ve Görevleri Tablo 9: Çalışanların Görev Dağılımı Tablo 10: Çalışanların Gönüllü Yaptıkları İşler Tablo 11: Araç‐Gereç Durumu Tablo 12: Fiziki Mekan Durumu Tablo 13: Kaynak Tablosu Tablo 14: Harcama Kalemleri Tablo 15: Gelir‐Gider Tablosu Tablo 16: Okul/kurumlar İçin PEST Analizi Tablo 17: GZFT Analizi Sorular Tablo 18: Okul için GZFT Analizi (örnek) Tablo 19: Okul/Kurum için Tema Başlıkları (örnek) Tablo 20: Performans Göstergeleri(örnek) Tablo 21: Okul/Kurum İçin Örnek Faaliyet/Projeler Tablo 22: Tahmini Maliyetlendirme Tablo 23: TOWS Matrisi Tablo 24: Eylem Planı Örneği Tablo 25: İzleme ve Değerlendirme Form Örneği SAYFA 20 21 24 35 50 54 9 28 28 29 31 32 33 36 38 39 39 40 40 41 41 47 51 52 60 75 77 77 80 84 85 I. BÖLÜM
1
GİRİŞ Toplumsal, siyasal, ekonomik ve teknolojik alanlarda meydana gelen değişmeler tüm kurumları olduğu gibi eğitim kurumlarını da çok yönlü olarak etkilemektedir. Bu anlamda, eğitim ve eğitim kurumlarında yeni yaklaşımlar ve uygulamaların yaşama geçirilmesi, bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. Eğitim kurumlarının kendilerinden beklenen işlevleri yerine getirebilmeleri, iyi bir planlamaya ve bu planın etkin bir şekilde uygulanmasına bağlıdır. Bir olgu olarak değişme, tüm kurumlarda olduğu gibi eğitim kurumlarında da; amaç, yapı ve davranış gibi özelliklerin uzun dönemde etkisiz hâle gelmesine ve çevreye uyumunda güçlüklerle karşılaşmasına yol açmaktadır. Bu nedenle, eğitim kurumlarının özellikle okulların gelişmeleri, çevreye uyum sağlamaları ve çevreyi değişime hazırlayabilmeleri; yenilik yapmalarını, açık ve dışa dönük stratejiler geliştirmelerini zorunlu hâle getirmektedir. Dünyadaki gelişmeler Türk kamu yönetiminde kapsamlı bir yeniden yapılanma ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Bu çerçevede, toplumun taleplerine karşı duyarlı, katılımcılığa önem veren, hedef ve önceliklerini netleştirmiş, hesap veren, şeffaf ve etkin bir kamu yapılanmasının gereği olarak “Stratejik Yönetim” yaklaşımı benimsenmiştir. Son yıllardaki hızlı değişim ve bunun getirdiği sorunlara çözüm üretme sürecinde stratejik planlamanın adı son dönemde sıklıkla duyulmaya başlandı. Özü itibariyle işletme biliminin çatısı altında incelenen ve bir stratejik yönetim aracı olan bu yaklaşımın Türkiye’de kamu kuruluşlarında uygulanması için yasal zemin oluşturulmuş bulunmaktadır. Stratejik planlama, 2003 yılından bu yana bazı kamu kurum ve kuruluşlarında pilot olarak uygulanmaya başlanmış, 2010 yılına kadar tüm kamu kurum ve kuruluşlarında uygulamaya geçilmesi öngörülmektedir. 2
Hazırlanacak stratejik plan; bir yandan kurum kültürü ve kurum kimliği oluşumuna, gelişimine ve güçlendirilmesine destek olurken, diğer yandan kamu mali yönetimine etkinlik kazandıracaktır. Okul/kurumlarımızın stratejik planlama çalışmalarında faydalanmaları amacıyla hazırlanan “Okul/Kurumlar İçin Stratejik Planlama Kitabi” üç bölümden oluşmaktadır. Kitabın birinci bölümünde konunun önemi, yasal çerçevesi ve stratejik planlama süreci anlatılmaktadır. İkinci bölümünde MEB stratejik plan hazırlama yöntemi ve stratejik planlama kavramı tanıtılmaktadır. Okul/kurumların hazırlayacakları stratejik planların içerisinde yer alacak kavramlar örnekleriyle birlikte ele alınmaktadır. “Neredeyiz?” sorusuna cevap aramak üzere kurum içi ve dışı etkenlerin incelenmesine yönelik durum analizinin genel çerçevesi verilmektedir. “Nereye gitmek istiyoruz?” sorusu çerçevesinde okul/kurum için misyon, vizyon, değerlerler, tema, amaç, hedef ve stratejilerin belirlenmesi konusunda temel kavram ve yaklaşımlar anlatılmaktadır. “Gitmek istediğimiz yere nasıl ve nelerle ulaşabiliriz?” sorusu kapsamında uygulama stratejisi geliştirme konusu işlenmektedir. Belirlenen hedefler doğrultusunda temel faaliyet ve projelerin şekillendirilmesi ve stratejik planın bütçe süreci ile ilişkisi ele alınmaktadır. “Başarımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz?” sorusuna yönelik olarak izleme ve değerlendirme faaliyetlerinin sistematik bir şekilde yürütülmesi konusunda bir çerçeve sunulmaktadır. Üçüncü bölümde okul/kurumlar için stratejik plan hazırlama rehberi şablon olarak verilmektedir. Kitap, stratejik planlama süreci ve stratejik planların kapsam ve içeriği konusunda genel bir çerçeve sunmayı amaçlamaktadır. Okul/kurumlar, ortaya konan ana ilkelere ve 3
kitabın genel yapısına bağlı kalmakla birlikte, ana ve alt başlıkları kendi tür ve özelliklerini de dikkate alarak şekillendirebileceklerdir. Stratejik yönetim sürecinin kurumlarımıza yaygınlaştırılması ve stratejik planlama sürecinde İlçe millî eğitim müdürlükleri ile okul ve kurumlara yol göstermek üzere hazırlanan “Eğitimde Stratejik Planlama‐ Okul/Kurumlar İçin” isimli kitap, stratejik planlama sürecinde yer alan iş ve işlemlere açıklık getirecektir. T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Strateji Geliştirme Başkanlığı
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
STRATEJİK PLAN HAZIRLIK
PROGRAMI
ANKARA 2006
4
YASAL ÇERÇEVE Kamu Yönetimi Reformu kapsamında alınan Yüksek Planlama Kurulu kararlarında ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununda, kamu kuruluşlarının stratejik planlarını hazırlamaları ve kuruluş bütçelerini bu plan doğrultusunda oluşturmaları öngörülmektedir. 5018 sayılı Kanunun 9. maddesi şöyledir; “Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar. 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 60 ıncı maddesi ile 22/12/2005 tarihli ve 5436 sayılı Kanunun 15 inci maddesine dayanılarak “Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” hazırlanmıştır. Kalkınma planları ve yıllık programlar ile diğer ilgili programlar dikkate alınarak hazırlanan stratejik planlar, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (DPT) ve diğer ilgili kurumların öngörülen süreçlerinden geçerek yürürlüğe girmektedir. Bu amaçla DPT tarafından, 5018 sayılı Kanununun 9’uncu maddesine dayanılarak “Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” hazırlanmıştır. Bu yönetmeliğe göre; stratejik planlama çalışmalarının kapsamdaki tüm kamu idarelerine yaygınlaştırılması, aşamalı bir geçiş takvimi dâhilinde yürütülmüştür. Söz konusu geçiş takvimine göre Bakanlığımız, 2010‐2014 yıllarını kapsayacak olan ilk stratejik planını, hazırlayarak yürürlüğe koymuştur. Bakanlığımız stratejik planı ile birlikte eş zamanlı olarak İl millî eğitim müdürlükleri stratejik planları da hazırlanmıştır. 5
Bu kanun ve yönetmeliklerde başka DPT tarafından hazırlanan “Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzu” 19/06/2006 tarih ve 2006/55 sayılı MEB Genelgesi ve 2010/14 Sayılı MEB Genelgesi Bakanlığımız merkez ve taşra teşkilatı birimlerinde yürütülmekte olan stratejik planlama çalışmalarının yasal çerçevesini oluşturmaktadır. 6
STRATEJİK YÖNETİM VE PLANLAMA SÜRECİ Yeni kamu yönetimi anlayışı gereği olarak gelecek yönelimli ve katılımcı bir anlayış içinde “stratejik yönetim” yaklaşımına geçilmektedir. Stratejik yönetim kapsamında; 
Ortaya konulan yeni anlayışa uygun bir şeklide geleceğe ilişkin tasarım geliştirme,  Misyon ve vizyon belirleme,  Temel amaçlara yönelik politika ve öncelikleri şekillendirme,  Ölçülebilir başarı göstergeleri oluşturma ve önceden ilan etme,  İnsan kaynaklarını geliştirme unsurları vurgulanmaktadır. Stratejik Yönetim Modeli Stratejik yönetim ile ilgili birçok model mevcuttur. Prof. Dr. Erol EREN üç evreli stratejik yönetim modelinden bahsetmektedir. Bu modelin birinci evresi, stratejik planlama evresidir. Bu evrede okulun vizyonu, misyonu, stratejileri ve politikaları oluşturulmaktadır. Bunların oluşturulmasında çevresel analizler ve içsel analizler yapılmaktadır. Buna SWOT (GZFT ya da FÜTZ) analizi denmektedir. İkinci evrede stratejilerin uygulanması söz konusudur. Burada okul kültürünün, yönetici tarzlarının ve liderliğinin, okul yapısının strateji ile uyumu sağlanmaktadır. Bir taraftan da uygulamalar ile ilgili olarak programlar, bütçeler ve süreçler oluşturulur. Stratejik yönetimde stratejik planlama okulda varsa okul kültürünü yansıtır. Okul kültürü yoksa yapılan stratejik plana uygun bir okul kültürü oluşturur. Sonuncu evre ise stratejik uygulamaların değerlendirilmesi ve kontrolü sürecidir. Bu süreçte eksiklikler ve aksayan taraflar her evrede belirlenerek düzeltici önlemler alınır. 7
Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan Kamu İdareleri İçin Stratejik Planlama Kılavuzunda stratejik planlama kavramı stratejik yönetim sürecinin bütününü kapsayacak şekilde kullanılmıştır. MEB merkez ve taşra teşkilatı birimleri olarak hazırlanan stratejik planlarda belirtilen kılavuzda yer alan model izlenmiştir. Vizyon Stratejik yönetime Nerede olmayı hayal ediyoruz? Stratejik Amaçlar ve geçişin bir aracı olan stratejik Hedefler 5 yıl sonra nerede plan, “stratejik yönetim süreci olmak istiyoruz? döngüsü”nün bütününü 5
kapsamaktadır. Daha basit bir Misyon 4
3
ifadeyle; neredeyiz? sorusu ile Neden varız? 2
başlanmakta, nereye gitmek Mevcut Durum Analizi Şu anda neredeyiz? 1
Yıllık hedefler istendiği belirlenmekte, bugünden arzu edilen geleceğe hangi yolla veya nasıl gidileceği ortaya konulmakta ve son aşamada başarı ölçülmektedir. Stratejik planlama sürecinde yer alan aşamalar ve bu aşamalarda atılacak adımlar şekil üzerinde görülmektedir. Stratejik planlama belli bir zamanda başlayıp belli bir tarihte bitecek bir süreç değildir. Stratejik planlama esnek ve dinamik bir süreci ifade eder. Plan bu özelliği ile diğer planlardan ayrılmaktadır. Stratejik planlama süreci bir piramite benzetilecek olursa, en tepede misyon, vizyon ve temel değerlerin yer alması gerekir. Planın diğer unsurları bunlar doğrultusunda ve çatışmayacak şekilde oluşturulmalıdır. Bu durum planın bütünlüğü açısından oldukça önem taşımaktadır. Bunlar bir bakıma kurumun rotasını tayin eder. 8
Stratejik planlama sürecinde yer alan aşamalar ve bu aşamalarda atılacak adımlar tablolaştırılmıştır. Tablo 1: Stratejik Planlama Süreci İŞ VE İŞLEMLER AŞAMALAR Tarihçe Yasal Yükümlülükler Ürün/Hizmetler Kurum İçi ve Çevre Analizi GZFT (SWOT) Analizi Paydaş Analizi DURUM ANALİZİ Okul/Kurumun varoluş gerekçesi Temel İlkeler MİSYON VE İLKELER Arzu edilen gelecek VİZYON Orta vadede ulaşılacak kavramsal amaçlar Spesifik, somut ve ölçülebilir hedefler TEMA, AMAÇLAR VE HEDEFLER Amaç ve hedeflere ulaşma yöntemleri Eylem Planları Maliyetlendirme STRATEJİLER FAALİYETLER VE PROJELER Raporlama Karşılaştırma Geri besleme Ölçme yöntemlerinin belirlenmesi Performans göstergeleri CEVAPLANACAK SORU NEREDEYİZ? NEREYE ULAŞMAK İSTİYORUZ? GİTMEK İSTEDİĞİMİZ YERE NASIL ULAŞABİLİRİZ? İZLEME BAŞARIMIZI NASIL TAKİP EDER VE DEĞERLENDİRİRİZ? DEĞERLENDİRME VE PERFORMANS ÖLÇÜMÜ 9
Tabloda belirtilen sorulara verilen cevaplar stratejik planlama sürecini oluşturur. “Neredeyiz?” sorusu, okul/kurumun faaliyetini gerçekleştirdiği iç ve dış ortamın kapsamlı bir biçimde incelenmesini ve değerlendirilmesini içeren durum analizi yapılarak cevaplandırılır. “Nereye gitmek istiyoruz?” sorusunun cevabı ise; kuruluşun var oluş nedeninin öz bir biçimde ifade edilmesi anlamına gelen misyon; ulaşılması arzu edilen geleceğin kavramsal, gerçekçi ve öz bir ifadesi olan vizyon; kuruluşun faaliyetlerine yön veren ilke ve değerlerler; ulaşılması için çaba ve eylemlerin yönlendirileceği genel kavramsal sonuçlar olarak tanımlanabilecek amaçlar ve amaçların elde edilebilmesi için ulaşılması gereken ölçülebilir sonuçlar anlamına gelen hedefler ortaya konularak verilir. Amaçlar ve hedeflere ulaşmak için takip edilecek yollar ve kullanılacak yöntemler olan stratejiler ve gerçekleştirilecek faaliyetler “Gitmek istediğimiz yere nasıl ulaşabiliriz?” sorusunu cevaplandırır. Son olarak, yönetsel bilgilerin derlenmesi ve plan uygulamasının raporlanması anlamındaki izleme ve alınan sonuçların daha önce ortaya konulan misyon, vizyon, temel değerlerler, amaçlar ve hedeflerle ne ölçüde uyumlu olduğunun, kısaca performansın değerlendirilmesi ve buradan elde edilecek sonuçlarla planın gözden geçirilmesini ifade eden değerlendirme süreci ise “Başarımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz?” sorusunu cevaplandırır. Stratejik Planlama İle İlgili Temel Kavramlar Strateji: Strateji, kelime anlamı olarak “sevk etme, yöneltme, gönderme, götürme ve gütme demektir. Modern yönetim biliminde strateji, “örgüte yön vermek ve rekabet üstünlüğü sağlamak amacıyla, örgüt ve çevresini sürekli analiz ederek uyum sağlayacak amaçların belirlenmesi, 10
faaliyetlerin planlanması ve gerekli araç ve kaynakların yeniden düzenlenmesi süreci” olarak tanımlanmaktadır. Stratejik Yönetim: Stratejik yönetim, stratejilerin planlanması için gerekli araştırma, inceleme, değerlendirme ve seçim çabalarını; planlanan bu stratejilerin uygulanabilmesi için işletme içi her türlü tedbirin alınarak yürürlüğe konulmasını; daha sonra da yapılan çalışmaların kontrol edilmesiyle ilgili faaliyetleri kapsar. (Dinçer, 1998) Stratejik yönetim üç kısımda incelenebilir. 1. Örgütün uzun dönemli başarısını belirleyecek karar ve planların yapılması, başka bir ifade ile stratejik planlamanın oluşturulması. 2. Stratejini yürürlüğe konulması için organizasyon, program, bütçe ve faaliyet süreçlerinin yapılıp uygulanması. 3. Başarı için amaçlar ve misyonda belirtilen sonuçlara ulaşılıp ulaşılmadığını her evrede sürekli olarak kontrol etme ve düzeltici önlemler alma. (Eren, 1997) 1970’li yıllardan bu güne kadar özellikle artan küreselleşme olgusu, elektronik ticaret ve internet kullanımının yaygınlaşması stratejik yönetim üzerinde oldukça önemli etkiler yapmıştır. Stratejik yönetim bugünkü kullandığımız şekline gelinceye kadar temel finansal planlama, tahmin temelli planlama, dışa yönelimli stratejik planlama ve stratejik yönetim evresi olmak üzere dört evre geçirmiştir. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı tarafından kamu kurumları için hazırlanmış olan Stratejik Planlama Kılavuzunda şu şekilde tanımlanmıştır; stratejik yönetim, stratejik planlama ve denetimi de kapsayacak şekilde, kuruluşun bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu ifade eder. Kuruluşun amaçlarını, hedeflerini ve 11
bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemlerin belirlemesini gerektirir. Uzun vadeli ve geleceğe dönük bir bakış açısı taşır. Kuruluş bütçesinin uzun dönemli amaç ve hedefleri ve öncelikleri ifade edecek şekilde hazırlanmasını, kaynak tahsisinin bu önceliklere göre yapılmasını ve sonunda hesap verme sorumluluğunu içerir (DPT, 2006). Stratejik Yönetimin Yararları: Stratejik Yönetim, okul/kurum yöneticisine geniş anlamda çevresel tarama analiz becerisi kazandırır. Okul yöneticisi okulun yakın çevre koşullarını ve genel çevre koşullarını değerlendirir, muhtemel fırsatların (imkan) ve tehditlerin (tehlike) farkına varır, okulun içinden kaynaklanan güçlü ve zayıf yönlerini dikkate alarak okulu için bir vizyon belirler. Buradan hareketle stratejik yönetimin en önemli yararı okul/kurum yöneticisine vizyon (uzun dönemli düşünme ve uzağı görme yetisi) kazandırmasıdır diyebiliriz. Stratejik yönetim, okul/kurum yönetimine okul için stratejik açıdan önemli olan konuların ve unsurların neler olduğunu anlama ve onlara odaklanma imkanı sunar. Çevre çok hızlı bir şekilde değişmekte ve zamanla öngörülemeyen bir takım faktörler yetersiz planlamalara neden olabilmektedir. Bu da stratejik planların uygulamalarında zamanında gerekli değişimlerin yapılmasını, bu konularda esnek davranılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu da stratejik yönetim açısından büyük bir yarardır. Stratejik yönetim yaklaşımı tüm yönetim kadrolarının birer stratejist olarak sürece katılmalarını sorumluluk hissetmelerini, takım ruhu ve anlayış içinde hareket etmelerini ve ortak bir vizyon, misyon ve amaçlar ve stratejiler doğrultusunda uygulamaların yürütülmesini ve başarıya erişilmesini zorunlu kılmaktadır. Sonuç olarak stratejik yönetim, tüm yöneticilerin birer stratejist olarak topyekün okulun geleceğine sahip çıkmasını sağlamaktadır. 12
Stratejik Planlama: Stratejide planlama bir örgütün amaç ve misyonunda açıklanan durumlara erişmek için tepe yönetimi tarafından yapılan uzun vadeli planlardır. Şu hale göre stratejik planlama, bir örgütün uzun dönemli başarısını belirleyen kararlar bütünüdür. (Eren, 1997) Stratejik Planlama Kılavuzuna göre stratejik planlama, kuruluşun bulunduğu nokta ile ulaşmayı arzu ettiği durum arasındaki yolu tarif eder. Kuruluşun amaçlarını, hedeflerini ve bunlara ulaşmayı olanaklı kılacak yöntemleri belirlemesini gerektirir. Uzun vadeli ve geleceğe dönük bir bakış açısı taşır. Kuruluş bütçesinin stratejik planda ortaya konulan amaç ve hedefleri ifade edecek şekilde hazırlanmasına, kaynak tahsisinin önceliklere dayandırılmasına ve hesap verme sorumluluğuna rehberlik eder (DPT, 2006). Stratejik planlama ile kamu kuruluşlarının, stratejik planlarını hazırlamaları ve gelecek dönemlerde kuruluş bütçelerini bu planda öngörülen kuruluş misyonu, vizyonu, amaç ve hedefleri ile uyumlu olacak biçimde performans programlarına dayalı olarak oluşturmaları gerekmektedir. Her şeyden önce stratejik planlama ilerlemenin en kolay yolu olarak görülmemelidir; ancak zamanla ilerlemeyi kolaylaştıran bir role sahiptir. Çünkü ortak bir anlayışı yansıtır. Vizyonu içeren hatta gerçekçi olmakla beraber arzulanır ve başarılabilir bir geleceği ortaya koyar. Bu çerçevede stratejik planlama; Sonuçların planlanmasıdır: Girdilere değil, sonuçlara odaklıdır. Değişimin planlanmasıdır: Değişimin istenilen yönde olabilmesini sağlamaya çaba gösterir ve değişimi destekler. Diriktir ve geleceği 13
yönlendirir. Düzenli olarak gözden geçirilmesi ve değişen koşullara uyarlanması gerekir. Gerçekçidir: Arzu edilen ve ulaşılabilir bir geleceği resmeder. Kaliteli yönetimin aracıdır: Disiplinli ve sistemli bir şekilde, bir kurumun kendisini nasıl tanımladığını, neler yaptığını ve yaptığı şeyleri niçin yaptığını değerlendirmesi, şekillendirmesi ve bunlara rehberlik eden temel kararları ve eylemleri üretmesidir. Hesap verme sorumluluğuna temel oluşturur: Hedeflenen sonuçların nasıl ve ne ölçüde gerçekleştiğinin izlenmesine, değerlendirilmesine ve denetlenmesine temel oluşturur. Katılımcı bir yaklaşımdır: Stratejik planlama sürecinin kuruluşun en üst düzey yetkilisince tam olarak desteklenmesi zorunludur. Bununla beraber, ilgili tarafların, diğer yetkililerin, yöneticilerin ve her düzeydeki elemanların katkısı, ortak çabası ve desteği olmaksızın, stratejik planlama başarıya ulaşamaz. Diğer yandan stratejik planlama: Günü kurtarmaya yönelik değildir: Uzun vadeli bir yaklaşımdır. Bir şablon değildir: Kuruluşların farklı yapı ve gereksinimlerine uyarlanabilen esnek bir araçtır. Salt bir belge değildir: Stratejik planın hazırlanması, gerçekleştirilmesi için yeterli değildir. Planın sahiplenilmesi ve harekete geçilmesi gerekir. Asıl olan stratejik plan dokümanı değil, stratejik planlama sürecidir. Sadece bütçeye dönük değildir: Stratejik planlama sürecinde kaynak durumu dikkate alınmakla beraber, yıllık bütçe ve kaynak istemlerinin stratejik planları şekillendirmemesi; stratejik planın, bütçeyi yönlendirmesi gerekir. Stratejik planlama, bir kurumda görev alan her kademedeki kişinin katılımını ve kurum yöneticisinin tam desteğini içeren, sonuç almaya yönelik çabaların bütününü teşkil eder. Bu 14
anlamda paydaşların ihtiyaç ve beklentileri, paydaşlar ve politika yapıcıların kurumun misyonu, hedefleri ve performans ölçümünün belirlenmesinde aktif rol oynamasını ifade eder. Stratejik Planlama Yaparken Okul Yöneticilerinin Göz Önünde Bulundurması Gerekenler 1. İnternet günümüzde bireysel hayatı ve okul hayatını etkilemektedir. Öğrenci ve öğretmenlerin alışageldikleri öğrenme etkinliklerini değiştirmeye zorlamaktadır. 2. Bilgiye erişme ve bilgiyi kullanma ve bilgi aktarmada internetin kullanılması, geleneksel erişim araçlarının önüne geçmekte, diğer araçların etkisini azaltmaktadır. 3. Milli Eğitim Bakanlığı’nın kurmuş olduğu e‐okul vb. elektronik uygulamalar, gerek okul çalışanları gerekse öğrenci ve veli gibi paydaşa daha hızlı ve kolay ulaşımı getirmektedir. 4. İnternet sayesinde okul ve kurumlar yerel bir örgüt olmaktan çıkmakta bölgesel, ulusal hatta uluslar arası bir örgüt olabilmektedir. İnternet hem bilgiye erişimi hem de eldeki bilgilerin süratle ilgili yerlere ulaştırılmasını hızlandırmıştır. Bilgiye zamanında ve gerekli ölçüde sahip olan okullar, diğer okullardan daha başarılı olma olanağına kavuşmaktadırlar. Bu halde günümüzde bilgi, rekabet avantajının anahtarı konumuna gelmiştir. Adrese dayalı kayıt sistemi, okulların sınırları dışından öğrenci almalarına imkân vermese de öğrenci velileri başarılı olduğuna inandığı okullara öğrenci kaydı yaptırabilmek için o okulların sınırları içine taşınmaktadırlar. Bu da bu bölgelerdeki kira ücretlerini ve konut fiyatlarını yükseltebilmektedir. Bu örnekten de yola çıkarak okulun çevre ile uyumunun sağlanması konusunda değişik teorik yaklaşımlardan da bahsedilmesi gerekmektedir. 15
İyi organize olmuş bir okul, belli bir çevre ortamında faaliyetlerini yürütürken çevresel koşullardaki değişimlere uyum sağlamakta zorluk çekecektir. Çünkü okul içinden birçok etmen okulu değişimden alıkoyacaktır. Bu da okulun işlevini yerine getirememesine sebep olacaktır. Bu duruma “popülasyon ekolojisi yaklaşımı” denmektedir. Bir diğer yaklaşımda “kurum teorisi” dir. Bu teoriye göre okul çevresindeki diğer başarılı okulları taklit ederek değişen koşullara uyum sağlayabilir. Stratejik yönetimde durum analizinde özellikle, kurumu başka kurumlarla karşılaştırıp en iyi uygulamaların örnek alınması da örgütlenmektedir. Ancak bu durumda başarılı ilk uygulamanın kim tarafından nasıl sağlanacağı açıklanamamaktadır. “Stratejik seçim yaklaşımı” ise üçüncü teori olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu yaklaşımda okul sadece değişen çevre ile uyum için gayret göstermez. Okul çevresini yeniden biçimlendirme fırsat ve gücüne de sahiptir. Okul yöneticileri akılcı kararlar vermek zorundadırlar. Bu sebeple çevresel fırsatları çok iyi kullanarak çevrede istedikleri değişimleri de yapma imkanına sahiptirler. “Örgütsel öğrenme teorisi”ne göre okul, kendisini müdafaa ederek çevre değişimlerine uyum sağlarken, aktif olarak da çevre ve okul arasındaki uyumu iyileştirmek için elde ettiği bilgileri kullanır. Öğrenen okul olarak da tanımlanabilecek bu teoride okullar, bilgiyi ya kendi içinde üretir ya da dışarıdan transfer eder ve elde ettiği bilgileri okulun bünyesinde uygulayarak yeni bilgi ve faaliyetlere dönüştürebilir. 16
II. BÖLÜM
OKUL/KURUMLAR İÇİN STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ
VE AŞAMALARI
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI STRATEJİK PLANI İL MİLLÎ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ STRATEJİK PLANLARI İLÇE, OKUL/KURUM STRATEJİK PLANLARI 17
OKUL/KURUMLAR İÇİN STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ VE AŞAMALARI 2010 ‐2014 Yıllarını kapsayan MEB ve İl Milli Eğitim Müdürlükleri Stratejik Planları 01.01.2010 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Milli Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı 2010/14 No’lu Genelgeyi yayınlanarak ilçe ve okul/kurum stratejik planlama çalışmalarını başlatmıştır. Genelgede yer alan çalışma takvimine uygun olarak plan hazırlıklarının yılsonuna kadar tamamlan‐
ması gerekmektedir. Kitap içerisinde okul/kurum kavramı kullanılacaktır. Okul/kurum kavramından; ilçe millî eğitim müdürlükleri, her tür ve düzeydeki okullar (Anaokulları, ilköğretim okulları, her tür liseler), ile Bakanlığımıza bağlı resmi kurumlar (Öğretmenevleri, Halk Eğitim Merkezleri, Mesleki Eğitim Merkezleri) anlaşılmalıdır. Stratejik planlama, farklı görevlere ve donanımlara sahip birçok kişiyi bir araya getiren, kuruluş genelinde sahiplenmeyi gerektiren, zaman alıcı bir süreçtir. Stratejik planlama çalışmalarının başarısı büyük ölçüde plan öncesi hazırlıkların yeterli düzeyde yapılmasına bağlıdır. Genel olarak okul/kurumlarda stratejik planlama sürecinde yapılacak çalışmaları üç aşamada ele alınabilir. 1. Aşama: Hazırlık Dönemi Bu süreçte; Stratejik Planlama Ekibi (SPE)nin oluşturulması, üst yönetim desteğinin sağlanması, eğitim desteğinin alınması gerekmektedir. Stratejik planlamanın başarısı ancak okul/kurumun tüm çalışanlarının planı sahiplenmesi ile mümkündür. Stratejik planlama okul/kurum içinde belirli bir birimin, grubun ya da kişinin işi olarak görülmemelidir. 18
Plan yapmak ve okul/kurumu bu plan doğrultusunda yönetmek yönetiminin ana işlevlerindendir. Bu nedenle, yönetimin desteği ve yönlendirmesi, stratejik planlamanın vazgeçilmez koşuludur. Yönetim, stratejik plan yaklaşımını benimsediğini okul/kurum çalışanları ile paylaşmalı ve kurumsal sahiplenmeyi sağlamalıdır. Stratejik Planlama Ekibinin Oluşturulması: Stratejik planlamanın bütün aşamalarında önemli rol üstlenecek olan planlama ekibinin amaca uygun bir yapıda kurulması, çalışmaların başarısı için kritik öneme sahiptir. Stratejik Planlama ekibi okul/kurumun liderlerinden oluşturulmalıdır. Bunlar müdür yardımcısı, rehber öğretmen, okul aile birliği başkanı, okul öğrenci meclisi başkanı, zümre başkanı, eğitici bilgisayar formatörleri, bölüm şefi olabilir. Böylece liderleri okulun gelişmesiyle ilgili stratejik planlamaya yöneltir ve stratejik plana dönük çalışmaları diğer çalışanlara süratle aktarabilirler. Böylece stratejik planın benimsenmesi sağlanır. Ekibin başkanlığını ilçe MEM’de şube müdürü, okul/kurumlarda okul/kurum müdürü yapmalıdır. Ekip içinden bir çalışan, planlama sorumlusu olarak görevlendirilir. Stratejik planlama ekibi sorumlusu stratejik planlama teknik ve süreçleri konusunda mutlaka eğitim almalı ve eğitim sonucunda edindiği bilgiler doğrultusunda okul/kurum müdürünü ve diğer liderleri çalışmaların her aşamasında bilgilendirmeli, bilinçlendirmeli ve planın başarıyla sonuçlanmasında onlara destek olmalıdır. 19
Şekil 1: Stratejik Planlama Ekibi Müdür Yardımcıları Rehber Öğretmen Bölüm veya Atölye Şefi BT formatörü
Sınıf Öğretmeni Okul/Kurum Müdürü Branş Öğretmeni Memur Öğrenci
Okul/Aile Birliği Başkanı
……………
…………..
Planlama ekibinde görev alacak kişilerde dikkat edilmesi gereken hususlar; 20
Şekil 2: Stratejik Planlama Ekip Üyelerinin Özellikleri Görev yaptığı birimi temsil etmeli
Gönüllü olmalı Çalışmalar süresince değiştirilmemeli
Çalışmalara yeterli zaman ayırabilmeli
Stratejik
Planlama Ekibi Üyesi
Farklı uzmanlık alanına sahip kişiler olmalı Yeterli bilgi ve birikime sahip olmalı Grupla uyumlu çalışabilmeli
Planlama ekibi bu şekilde oluşturulduğunda bir takım yaraları olacaktır. 
Planlar liderler tarafından yapılırsa plan unsurlarının hayata geçirilmesi konusunda kendilerini yükümlü olarak hissedeceklerdir. 
Sunulan önerilere yapacakları eleştirilerde daha gerçekçi ve tutarlı olacaklardır. Bu da planın uygulanabilmesini kolaylaştıracak, etkinliğini arttıracaktır. 
Bu tür bir ekip, okul/kurum içinde devamlı ve etkili bir haberleşme ve bilgi alışveriş sistemini geliştirecektir. 
Planın hazırlanmasında görev alan liderler, motive olacaklar ve kendilerini onların gerçekleştirilmesine adayacaklardır. Okul/kurumda çalışan personele yönelik hizmet içi eğitim programları düzenlenmelidir. Bu eğitim, stratejik yönetimin temelleri, stratejik planlamaya yönelik kavramlar ve stratejik planın nasıl 21
hazırlanacağı ve plan hazırlanmasında kullanılacak verileri elde etmeye yönelik uygulamalı çalışmaları kapsamalıdır. 
Bu aşamada yapılacak çalışmalar; Stratejik Planın Hazırlanması: Eğitimler sonucunda okul/kurumda her düzeyden çalışanların katılımıyla Neredeyiz? Nereye Ulaşmak İstiyoruz? Nasıl Ulaşabiliriz? sorularının cevabı olacak şekilde okul/kurumun stratejik planı hazırlanır. Ayrıca izleme ve değerlendirmenin nasıl ve ne zaman yapılacağı da plan içerisinde belirtil‐
melidir. 








Hazırlanan taslak plan, okul /kurumun tüm paydaşların görüşüne sunulmalı, Bildirilen görüşler doğrultusunda plan taslağına son şekli verilmeli, Stratejik plan İlçe MEM tarafından, İlçe MEM stratejik Planı İl MEM tarafından onaylanmalıdır. Okul/kurumun yönetici ve çalışanlarıyla çeşitli aşamalarda toplantılar düzenlenip gerekli bilgilendirmeler yapılmalıdır. İlçe MEM’ler de bir şube müdürünün başkanlığında stratejik planlama ekibi oluşturulmalı, ekip içerisinde öğretmen ve okul/kurum yöneticilerinin de bulunması sağlanmalıdır. Okul ve kurumlarda üst kurul oluşturulmasına gerek yoktur. İlçe ve Okul/kurumlarda Stratejik Planlama Ekibi oluşturulmalı, ekipte yer alacak üye sayısı okul/kurumun tür ve özelliğine göre belirlenmelidir. Stratejik planlama ekibi süreçle ilgili olarak her aşamada İl Milli Eğitim Müdürlüğü ARGE Biriminden eğitim ve danışmanlık hizmeti almalıdır Ekip üyelerinin belirlenmesinde esas olarak kişilerin etki, etkilenme, bilgi ve ilgileri dikkate alınmalı, oluşan grupta bütün birimlerin temsil edilmesi sağlanmalı, Okul/kurumlarda stratejik planlama ekibi oluşturulurken Okul Gelişim Yönetim Ekibi (OGYE) üyeleri arasından seçilebilir. 22
2. Aşama Planın Uygulanması: Üst politika belgelerine uygun olarak hazırlanan stratejik planın, hazırlandığı dönemi (ilk uygulama da 2011‐2014 yılları arası) kapsayacak şekilde tüm çalışanlar ve ilgili birimler aracılığıyla uygulandığı aşamadır. 3. Aşama İzleme ve Değerlendirme: Stratejik plan üzerindeki çalışmalar, bu çalışmalara paralel olarak belirlenen amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesinin sağlanmasına yönelik faaliyetlerin gerçekleşme düzeyinin izlenerek belirli periyotlar halinde ilgili yerlere raporlanması aşamasıdır. Okul/kurumda yapılan faaliyetlerin ve harcamaların stratejik plana uygunluğunu denetlemek amacıyla yapılacak iç ve dış denetimler de bu aşamada düşünülmelidir. Bu aşamada; 





Okul/Kurumun İzleme Değerlendirmeden sorumlu kişi veya ekibi kurulacaktır, Ekip üyelerinin stratejik plan izleme ve değerlendirme konusunda bilgilendirilmesi sağlanacaktır, Stratejik plan değerlendirilmesi, düzeltme ve geliştirme işlemi sistematik olarak yapılacaktır, Performans ölçümleri yapılıp, sonuçları değerlendirilecektir, Faaliyetlerin gerçekleşme düzeyleri izlenip raporlanacaktır, Geri bildirimler doğrultusunda güncelleştirmeler yapılacaktır. 23
İlçe Millî Eğitim müdürlükleri ve okul/kurumlarda hazırlanacak olan stratejik planlarda yer alacak unsurları aşağıdaki şekilde görebiliriz. Şekil 3: Okul/Kurumlar için Stratejik Plan Unsurları STRATEJİK PLAN
MEVCUT DURUM
TARİHİ GELİŞİM
YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER
GELECEĞE BAKIŞ
İZLEME VE
DEĞERLENDİRME
MİSYON VİZYON
DEĞERLER
RAPORLAMA
TEMALAR
ÜRÜN VE HİZMETLER
AMAÇLAR VE HEDEFLER
PAYDAŞ ANALİZİ
KURUM İÇİ ANALİZ
Örgüt Yapısı
PERFORMANS
GÖSTERGELERİ
FAALİYET/PROJELER
STRATEJİLER
İnsan Kaynakları
Teknoloji
Mali Kaynaklar
İstatistiki veriler
ÇEVRE ANALİZİ
PEST
Üst Politika Belgeleri
GZFT ANALİZİ
Stratejik plan unsurlarını üç başlık altında toplayabiliriz. Birinci başlık altında Nerdeyiz? sorusunun cevabı olacak şekilde mevcut durum (durum analizi çalışmaları) ortaya konulur. Bu kapsamda okul/kurumun 24
tarihi gelişimi, yasal yükümlülükleri ile ürün ve hizmetleri, paydaş analizi, kurum içi analiz, çevre analizi ve GZFT analizi yer almaktadır. İkinci başlık altında Nereye ulaşmak istiyoruz? sorusuna cevap olacak şekilde gelecek yönelimli olarak okul/kurumun misyonu, vizyonu, temel değerleri, temaları, stratejik amaçlar, hedefler, performans göstergeleri, önemli görülen faaliyet/projeler ve maliyetleri, izlenecek stratejiler yer almaktadır. Son aşamada stratejik planı izleme ve değerlendirme yaklaşımı ifade edilmektedir. 25
OKUL/KURUMLAR İÇİN STRATEJİK PLAN HAZIRLAMA AŞAMALARI  A. DURUM ANALİZİ  1. Tarihsel Gelişim  2. Yasal Yükümlülükler  3. Faaliyet Alanları, Ürün ve Hizmetler  4. Paydaş Analizi ve Görüşler  5. Kurum İçi analiz  5.1 Örgütsel yapı  5.2 İnsan kaynakları  5.3 Teknolojik düzey  5.4 Mali kaynaklar  5.5 İstatistikî veriler  6. Çevre Analizi Okul/kurumların hazırlayacakları stratejik planlarda yer alacak hususlar başlıklar halinde verilmiştir. Bu bölümde bu başlıklar altında nelerin inceleneceği? ve planda nelerin yer alacağı? örnekleriyle açıklanacaktır. Okul/kurumlar kendi tür ve özelliklerine göre başlıklar altında incelenecek hususları şekillendirebileceklerdir.  6.1 PEST  6.2 Üst Politika Belgeleri  7. GZFT (Güçlü ve Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler) Analizi  B. GELECEĞE YÖNELİM  8. Misyon, Vizyon, Temel Değerler  9. Temalar  10. Stratejik Amaçlar  11. Stratejik Hedefler  11.1 Performans Hedefleri  12. Performans Göstergeleri  13. Faaliyet/Projeler ve Maliyetlendirme  13.1 Eylem Planları  14. Stratejiler  C. İZLEME VE DEĞERLENDİRME  15. İzleme ve Değerlendirme  15.1 Raporlama 26
A. DURUM ANALİZİ Stratejik planlama sürecinin ilk adımı olan durum analizi, okul/kurumun “neredeyiz?” sorusuna cevap verir. Okul/kurumun geleceğe yönelik amaç, hedef ve stratejiler geliştirebilmesi için öncelikle, mevcut durumda hangi kaynaklara sahip olduğunu ya da hangi yönlerinin eksik olduğunu, okul/kurumun kontrolü dışındaki olumlu ya da olumsuz gelişmeleri değerlendirmesi gerekir. Dolayısıyla bu analiz, okul/kurumun kendisini ve çevresini daha iyi tanımasına yardımcı olarak stratejik planın sonraki aşamalarından daha sağlıklı sonuçlar elde edilmesini sağlayacaktır. Durum analizi aşamasında; okul/kurumun tarihi gelişimi, yasal yükümlülükleri ile ürün ve hizmetleri, paydaş analizi, kurum içi analiz, çevre analizi ve GZFT analizi yer almaktadır. 1. Tarihsel Gelişim Okul/kurumun hangi tarihte hangi amaçlara hizmet etmek için kurulduğu, bugüne kadar geçirdiği aşamalar, önemli yapısal dönüşümler kısaca değerlendirilir. 2. Yasal Yükümlülükler Bu aşamada okul/kuruma görev ve sorumluluklar yükleyen, okulun faaliyet alanını düzenleyen mevzuat gözden geçirilerek yasal yükümlülükler ve dayanaklar listesi oluşturulur. Yasal yükümlülükler daha sonraki aşamada okul/kurumun misyonunun oluşturulmasına katkı sağlar. İlköğretim okulları için örnek tablo verilmiştir. 27
Tablo 2: Yasal Yükümlülükler (Örnek) Yasal Yükümlülük (Görevler) Dayanak Her Türk çocuğuna iyi bir vatandaş olmak için gerekli temel bilgi, beceri, davranış ve alışkanlıkları kazandırmak; onu milli ahlak anlayışına uygun olarak yetiştirmek. * 1739 sayılı kanunun 23. maddesi, * 222 sayılı kanunun 1. maddesi, * İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 5. maddesi * 1739 sayılı kanunun 23. maddesi. * İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinin 5. maddesi Her Türk çocuğunu ilgi, istidat ve kabiliyetleri yönünden yetiştirerek hayata ve üst öğrenime hazırlamak. Öğrencilere, Atatürk ilke ve inkılâplarını benimsetme; Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na ve demokrasinin ilkelerine, insan hakları, çocuk hakları ve uluslar arası sözleşmelere uygun olarak haklarını kullanma, başkalarının haklarına saygı duyma, görevini yapma ve sorumluluk yüklenebilen birey olma bilincini kazandırmak ……………………………………….. ……………… İlçe milli eğitim müdürlükleri şubeler bazında yasal yükümlülük‐
lerini belirlemelidir. Tablo 3: İlçe MEM Yasal Yükümlülükler Şube/Bölüm Adı Yasal yükümlülük (Görevleri) Dayanak Özlük Şubesi ……………… ………….. …………… ……………… …………… ……………… …………… ………… 28
3. Faaliyet Alanları, Ürün ve Hizmetler Yasal yükümlülükler gerçekleştirildikten sonra, bu analizin çıktılarından da yararlanılarak okul/kurumun ürettiği temel ürün ve hizmetler belirlenir. Paydaşların görüş ve önerileri alınırken, bu aşamada belirlenen faaliyet alanları bazında çalışmalar yürütülebilir. Örnek ürün/hizmetler listesi aşağıdadır. Bu liste okul/kurumun özelliğine göre çeşitlendirilip çoğaltılabilir. Ayrıca bu ürün/hizmetler faaliyet alanları adı altında gruplandırılabilir. Bu faaliyet alanları da daha sonraki aşamalarda tema başlıkları olarak kullanılabilir. Örneğin Eğitim‐Öğretim Hizmetleri, Eğitime Destek Hizmetleri gibi faaliyet alanları şeklinde gruplandırılabilir. Tablo 4: Faaliyet Alanları ve Hizmetler BİRİMLER A‐ FAALİYET ALANI: EĞİTİM …………… …………… …………… …………… B‐ FAALİYET ALANI: ÖĞRETİM …………… …………… …………… C‐FAALİYET ALANI: YÖNETİM İŞLERİ …………… …………… FAALİYET ALANI: ………….. …….. ……. 29
4. Paydaş Analizi ve Görüşler Katılımcılık stratejik planlamanın temel unsurlarından biridir. Okul/kurumun etkileşim içinde olduğu tarafların görüşlerinin dikkate alınması stratejik planın sahiplenilmesini sağlayarak uygulama şansını artıracaktır. Diğer yandan, okul/kurum hizmetlerinin yararlanıcı ihtiyaçları doğrultusunda şekillendirilebilmesi için yararlanıcıların taleplerinin bilinmesi gerekir. Bu nedenle durum analizi kapsamında paydaş analizinin yapılması önem arz etmektedir. Paydaş analizi aşağıda belirtilen taraflar dikkate alınarak yapılmalıdır. 
Okul/Kuruma girdi sağlayanlar, 
Okul/Kurumun ürün ve hizmet sunulan kesimler, 
İşbirliği yapılan kesimler, 
Okul/Kurum faaliyetlerinden etkilenenler, 
Okul/Kurumu etkileyen kesimler. Paydaş: Kurum faaliyetlerinden etkilenen veya bu faaliyetleri etkileyen kişi, grup veya kurumlardır. Paydaşlar çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir. İç Paydaşlar: Kuruluştan etkilenen veya kuruluşu etkileyen kuruluş içindeki kişi, grup veya (varsa) ilgili/bağlı kuruluşlardır. Kuruluşun çalışanları, yöneticileri ve şubeler, bölümler, birimler iç paydaşlara örnek olarak verilebilir. Dış Paydaşlar (Temel Ortak, Stratejik Ortak, Tedarikçiler): Kuruluştan etkilenen veya kuruluşu etkileyen kuruluş dışındaki kişi, grup veya kurumlardır. Kuruluş faaliyetleriyle ilişkisi olan diğer kamu ve özel sektör kuruluşları, kuruluşa girdi sağlayanlar, sendikalar, ilgili sektör birlikleri dış paydaşlara örnek olarak verilebilir. 30
Müşteriler (Yararlanıcılar/Hedef kitle): Kuruluşun ürettiği ürün ve hizmetleri alan, kullanan veya bunlardan yararlanan kişi, grup veya kurumlardır. Müşteriler dış paydaşların alt kümesidir. Belirlenen paydaşlar tümü ile etkili bir iletişim kurulmasını Önceliklendirme zorunlu olarak imkansız kılacak sayıda olabilir. Bu yapılması gereken bir çalışma nedenle paydaş görüşlerinin değildir. Paydaş sayısı çok fazla alınmasında ve plana olan kurumlar için yapılması yansıtılmasında etkinlik sağlamak önerilir. üzere belirlenen paydaşların önceliklendirilmesi gerekir. Paydaşların önceliklendirilmesinde dikkate alınacak hususlar; paydaşın okul/kurumun faaliyetlerini etkileme gücü ile okul/kurumun faaliyetlerinden etkilenme derecesidir. Önceliklendirme stratejik plan hazırlama ekibi tarafından değişik yöntemlerle yapılabilir. Örneğin okul/kurumda çalışan yönetici ve öğretmelerden puanlama yoluyla paydaşları önceliklendirmesi istenebilir. Tablo 5: Okul/Kurum için Paydaş Analizi Matrisi 1 ……… Önceliği Dış Paydaş …….. Neden Paydaş? İç Paydaş Yararlanıcı (Müşteri) Paydaş Örneğin öğrenci ve velileri yararlanıcı (müşteri) olarak belirleyen okul/kurum neden paydaş? sorusuna; “hizmetlerimizi doğrudan ya da dolaylı olarak alan paydaşlar aynı zamanda tedarikçi oldukları için” şeklinde cevap verebilir. Diğer bir örnek; sivil toplum kuruluşlarını dış paydaş olarak belirleyip neden paydaş sorusuna? “amaç ve hedeflerimize ulaşmak için işbirliği yapacağımız kurumdur” şeklinde cevap verilebilir. 31
Okul/kurumun tespit ettiği paydaşlar aşağıda yer alan matris aracılığıyla sınıflandırılabilir. Tablo 6: Okul/Kurum için Paydaş Analizi Matrisi 2 Müşteri (Yararlanıcı) Tümü :√ Bazıları: 0 32
Tedarikçi Çalışanlar Temel Ortak Lider Stratejik Ortak Paydaş Okul/kurumlar paydaşlarını sınıflandırdıktan sonra bu sınıflandırmadan yola çıkarak paydaşlarıyla sunmuş olduğu ürün/hizmetleri ilişkilendirmelidir. Bu aşamada paydaş olarak hizmetlerin sunulduğu, ürünleri alan yaralanıcılar(müşteriler) seçilmelidir. Paydaşlarla hizmetlerin ilişkilendirmesinde Tablo 4’ten faydalanılabilir. Tablo 7: Yararlanıcı Ürün/Hizmet Matrisi (Müşteri) Yararlanıcı ……………………………….. Ürün/Hizmet ………….. Tümü :√ Bazıları: 0 Bu tabloda, hangi ürün/hizmetten hangi paydaşın faydalandığı görülebilir. Ayrıca bu çalışma paydaş görüşlerinin alınmasında okul/kuruma yol gösterici olacaktır. Paydaşlardan faydalandığı hizmetler hakkında görüşlerin alınması, hizmetlerin geliştirilmesi yönünde hedefler ya da faaliyetler belirlenmesine ışık tutacaktır. 33
Paydaş görüş ve önerilerinin alınmasında mülakat, anket uygulaması, atölye çalışması, toplantı gibi yöntemlerden biri veya birkaçı kullanılabilir. Hangi yöntemin uygulanacağına karar verilirken görüşülecek kişi sayısı, paydaşın erişilebilirliği, paydaşın önemi ve etkisi gibi etkenler göz önüne alınır. Örneğin, okul/kurum üzerindeki etkisi güçlü olan paydaşlarla (İl milli eğitim müdürü, ilçe milli eğitim müdürü, yerel yönetici, sektör temsilcisi vb) yüz yüze görüşme yapılması, bu kesimlerle olan iletişimin güçlendirilmesinde etkili olabilecektir. Görüşülecek kişi sayısının yüksek olduğu durumlarda ise anket uygulanması daha uygun olabilir. Okul/kurumlarda öğretmen, öğrenci, veli ve çalışanlara yönelik uygulanan memnuniyet anketlerinin sonuçları paydaşların görüşleri olarak kullanılabilir. Ayrıca paydaşların görüşlerini tespit etmek amacıyla Okul/Kurumlar İçin Dış Paydaş Anketi(EK 3) ek olarak konulmuştur. Özellikle dış paydaşların görüşlerinin alınmasında ve plana yansıtılmasında şu sorulardan faydalanılabilir; •
Okul/Kurumun hangi faaliyetleri ve hizmetleri sizin için önemlidir? •
Okul/Kurumun olumlu yönleri nelerdir? •
Okul/Kurumun geliştirilmesi gereken yönleri? Okul/Kurumdan beklentileriniz? 34
5. Kurum İçi analiz Okul/Kurumun mevcut durumunu ve geleceğini etkileyebilecek iç ortamdan kaynaklanan ve kurumun kontrol edebildiği koşulların ve eğilimlerin incelenerek değerlendirilmesi gerekir. Bu aşamada incelenecek konular alt başlıklar halinde verilmiştir. 5.1 Örgütsel yapı Bu aşamada okul/kurumun teşkilat şeması, şubeler, bölümler, birimler, atölye/işlik durumu, sınıflar vb. ortaya konulur. Bu birimler arasında iletişimin (haberleşme, bilgi alış‐verişi) nasıl sağlandığı belirtilir. Şekil 4: Okul Teşkilat Şeması (Örnek) Okul Müdürü
Öğretmenler
Kurulu OGYE
Okul‐Aile Birliği Müdür
Başyardımcısı
Müdür Yardımcısı Müdür
Yardımcısı Müdür
Yardımcısı Bölüm Şefi
Zümre
Öğretmenler Bölüm Şefi
Sosyal Kulüpler Şube Öğretmeni
35
Okul/Kurumda oluşturulan bölümler/birimler/komisyon/birlik/zümre vb. görevleri tablo şeklinde oluşturulmalıdır. Tablo 8: Okul/Kurumlarda Oluşturulan Birimler ve Görevleri KURUL/KOMİSYON ADI GÖREVLERİ ……………………… ……………….. 5.2 İnsan kaynakları Okul/kurumda çalışanlar ve görevleri belirlenir. Ayrıca; 








Kurumun sahip olduğu toplam norm kadro sayısı Çalışan toplam personel sayısı İhtiyaç duyulan branşlar ve ihtiyaç sayısı Buna bağlı olarak yapılan istihdam sayısı, Personelin nasıl atandığı? Varsa geçici personelin alındığı kaynağı, Kadrosu olmayıp da sözleşmeli çalıştırılan personelin sayısı, Eğitim düzeyi, gönüllü olarak aldığı diğer görevler , Okul/kuruma son ‐en az‐ iki yılda gelen giden personel sayısı mümkün ise neden okul/kurumdan tayin istedikleri, 36



Ortalama okulda çalışma yılı, Ortalama hizmet içi eğitim saati, Çalışana verilen ödül ve ceza sayısı. gibi hususlar tablo halinde düzenlenebilir. Okul/kurumda çalışan yönetici, öğretmen, diğer personelin görevlerinin neler olduğu belirlenmelidir. Tablo 9: Çalışanların Görev Dağılımı GÖREVLERİ ÇALIŞANIN UNVANI İlçe milli eğitim müdürü Şube müdürü Okul /kurum müdürü Müdür baş yardımcısı Müdür yardımcısı Atölye ve bölüm şefleri Öğretmenler Yönetim işleri ve büro memuru Yardımcı hizmetler personeli Kaloriferci Gece bekçisi ………… ………………………………………………………. 37
Tablo 10: Çalışanların Gönüllü Yaptıkları İşler S. ADI NO SOYADI GÖREVİ BRANŞI İLGİ ALANLARI GÖNÜLLÜ ÇALIŞMALARI 1 …………. Müdür fen bilgisi spor resim tiyatro şiir okul dergisi 2 …………. Öğretmen bilgisayar internet 3 …………… Öğretmen sınıf öğretmeni halk oyunları 4 ………… …….. …… …….. okulun internet sitesi stratejik planlama TKY ……. 5.3 Teknolojik düzey Okul/kurumun teknolojik altyapısı ve teknolojiyi kullanabilme düzeyi belirlenir. Okul/kurumlarda derslerde ve ders dışı etkinliklerde kullanılmakta olan araç gereçlerin sayısı ve ihtiyaç durumu belirlenmelidir. Bu aşamada okul/kurumda hangi işlemlerin elektronik ortamda yapıldığı, gelecekte hangi iş ve işlemlerin elektronik ortamda yapılmasının düşünüldüğü de belirtilmelidir. Tablo 11: Araç‐Gereç Durumu Araç‐Gereçler ………………… 2008 2009 2010 İhtiyaç 38
Ayrıca okul/kurumların fiziki mekanlar açısından da mevcut ve ihtiyaç durumunun da ortaya konulması gerekmektedir. Tablo 12: Fiziki Mekan Durumu Fiziki Mekan Var Yok Adedi
İhtiyaç Açıklama 5.4 Mali kaynaklar Kurumun mali kaynakları, bütçe büyüklüğü, döner sermaye, okul‐
aile birliği gelirleri, kantin, otopark vb. gelirler ve harcama kalemleri ortaya konulur. Bütçe işlemlerinin kim tarafından yürütüldüğü belirtilir. Enflasyon oranı da dikkate alınarak plan dönemi boyunca gerçekleşecek kaynak artışı tahmini olarak belirlenir. Tablo 13: Kaynak Tablosu (Örnek) Kaynaklar Genel Bütçe Okul aile Birliği Özel İdare Kira Gelirleri Döner Sermaye Vakıf ve Dernekler Dış Kaynak/Projeler Diğer …….. TOPLAM 2010 2011 2012 2013 2014 39
Okul bütçesinde giderler aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir. Harcama türleri okul/kurumların özelliklerine göre çeşitlilik gösterebilir. Tablo 14: Harcama Kalemleri (Örnek) Harcama Kalemi Personel Onarım Sosyal‐sportif faaliyetler Temizlik İletişim Kırtasiye Çeşitleri sözleşmeli olarak çalışan personelin (sekreter, temizlik, güvenlik) ücret, vergi, sigorta vb. giderleri okul binası ve tesisatlarıyla ilgili her türlü küçük onarım; makine, bilgisayar, yazıcı vb. bakım giderleri etkinlikler ile ilgili giderler temizlik malzemeleri alımı telefon, faks, internet, posta, mesaj giderleri her türlü kırtasiye ve sarf malzemesi giderleri Tablo 15: Gelir‐Gider Tablosu (Örnek) YILLAR HARCAMA KALEMLERİ
Temizlik Küçük onarım Bilgisayar harcamaları Büro makinaları harc. Telefon Yemek Sosyal faaliyetler Kırtasiye Vergi harç vs ………… ………….. GENEL 2008 GELİR GİDER
40
2009 2010 GELİR GİDER GELİR GİDER 5.5 İstatistikî veriler Okul/kurumla ilgili her türlü sayısal veriler geriye dönük olarak (en az 3 yıllık) verilir. İstatistikî veriler kapsamında incelenecek hususlar; •
Öğrenci durumu ( genel mevcut, ortalama sınıf mevcudu, mevcudu en fazla olan ve en az olan sınıf mevcudu sayısı, kaynaştırma eğitimine tabi öğrenci sayısı vs) •
Öğrenci kursları, ( kurs açılan dersler, katılan öğrenci sayısı, görev alan öğretmenlerin sayısı, kursun akademik başarıya olan katkısı vs. •
Okulun akademik başarısı ( ulusal düzeyde yapılan sınavlarda başarı sağlayan öğrenci sayısı ve mevcuda oranı, il başarı sırası, sınfını doğrudan geçen öğrenci sayısı/oranı, sınıf tekrarı yapan öğrenci sayısı/oranı vb) •
Okulda yapılan sosyal faaliyetlerin (kutlamalar, anma günü, kermes vb) neler olduğu, bunlarda görev alan öğretmen, öğrenci velilerin sayısı, katılım oranı belirtilir. •
Okulda yapılan kültürel faaliyetlerin (gezi, sergi vb.) neler olduğu, bunlarda görev alan öğretmen, öğrenci velilerin sayısı katılım oranı belirtilir.) •
Okulun bilimsel araştırmaları, (okulun paydaşlarınca ya da okul •
paydaşların birisince yapılan bilimsel araştırmalar belirtilir.) •
Okulun bilimsel yayınları, ( okulca ya da okul paydaşlarınca yayınlanan kitap, makale vb. bilimsel yayınlardan bahsedilir.) •
Spor kulübü faaliyetleri, (hangi branşlarda takım oluşturulduğu, antrenör sayısı, lisanslı öğrenci sayısı, bu 41
alanda kazanılan başarılar, mezun olduktan sonra spora devam eden öğrenci sayısı vb belirtilir.) •
Öğrenci devam durumu ( öğrencilerin devamsızlık ortalaması, önceki yılda devamsızlıktan kalan öğrenci sayısı, bu yıl sürekli devamsızlık yapan öğrenci sayısı, önceden devamsız olup da devamı sağlanan öğrenci sayısı) •
Sosyal kulüplerin çalışması (kurulan sosyal kulüpler ve bunların gerçekleştirdiği projeler) •
Personel devam durumu, ( personelin sevk alma durumu, zorunlu izinler hariç alınan izin süreleri, sevk alma sıklığı – haftalık sevk sayısı‐, alınan rapor sayısı) •
Rehberlik hizmetleri, (yararlanan öğrenci sayıları ve diğer faaliyetleri) •
Problemli öğrenciler ve problemleri, (sürekli problemli davranış sergileyen ve kötü alışkanlıkları olan öğrenci sayısı ve bu alışkanlıkların neler olduğu) •
Özürlü öğrenciler için kolaylaştırıcı çalışmalar, (özürlü öğrencilerin sayısı ve özür çeşitleri ile bunların yaşamını kolaylaştırmak için alınan önlemler) •
Halk kütüphanesine ulaşılabilme durumu, (Halk kütüphanesine uzaklık durumu ve ulaşım imkanları ile okul ve sınıf kitaplıklarının durumu ile yararlanan öğrenci sayısı) •
Okulun dış çevre (MEB, belediye, AB, TÜBİTAK, MEM) tarafından düzenlenen faaliyet ve projelere ( eğitime %100 destek, bilgisayarlı eğitime destek, sınıfını donat adını yaşat, AB projeleri, bilim yarışmaları, şiir, kompozisyon, resim yarışmaları vs ) katılma ve bu projelerden yararlanma durumu 42
Bunların yanında Kurum İçi Analizde incelenebilecek diğer husular; •
Okula ulaşım, •
Fiziki mekanlar (Spor salonu, çok amaçlı salon, bts, laboratuar, işlik, wc, koridorlar, sınıflar, idari odalar, öğretmenler odası vs’ nin kullanıma uygunluğu, kullanılma sıklığı, binanın dış ve iç ses yalıtımı, danışma, ziyaretçi odası, vs belirtilmeli), •
Kantin, yemekhane (kantinin işletilme biçimi, ihtiyacı karşılama düzeyi, okula getirisi, öğrencilerin dışarı gitmesini önleme durumu, faydaları, kantin işletmecisinin sabıka kaydı vs), •
Isınma durumu (okulun nasıl ısıtıldığı, yakıt türü, ısınmanın tam sağlanıp sağlanmadığı, sağlanamıyorsa nedenleri, kalorifer ateşçisinin eğitimi, belgesi), •
Sivil savunma çalışmaları (yangın tertibatı, yangın tüpü, ikaz alarm zili, elektrik tertibatının kontrolü, baca temizliği, kalorifer kazanın temizliği, sivil savunma tatbikatı vs), •
Diğer araç ve gereçler, (Okulda bulunan ders araçları genel olarak belirtilir etkin kullanımı ile ilgili yapılan çalışmalar ifade edilir), •
Okulun yaptığı benzer okullarda olmayan ya da öncülüğünü okulun yaptığı diğer okullara da örnek olan çalışmalar, çevreye bu okuldan yayılan başarılı uygulamalar belirtilir. •
Okulun işbirliği yaptığı kurum ya da kişiler, okulda ya da okulca düzenlenen panel, konferans vb sunumlar, okulu ziyaret eden, katkıda bulunan önemli kişiler, 43
•
Okulun öncülük ettiği iyi işler, organizasyonlar, aldığı ödüller •
Okul dışından kişi ve kurumlarca başlatılan faaliyet ve projelere okulun nasıl ve ne şekilde katıldığı, bunlardan elde ettiği faydalar anlatılır. İlçe milli eğitim müdürlükleri açısından; a. Okul Öncesi Eğitim, b. İlköğretim, c. Ortaöğretim, d. Mesleki Teknik Eğitim, e. Yaygın Eğitim, f. Özel Eğitim, g. Diğer Faaliyetler. Başlıkları altında ilçenin eğitim durumu ayrıca incelenmesi gereken diğer hususlardır. 6. Çevre Analizi Okul için yakın ve genel çevre faktörlerinin karmaşık olması, bu çevre faktörlerinin değişme derecesi bilinmez olmaktan ya da karmaşık olmaktan çıkarılmalıdır. Yani yakın ve genel çevre analiz edilmeli ve bu analiz sonuçları stratejik planlama da kullanılmalıdır. Öncelikli olarak okulun içinde bulunduğu çevre taranmalıdır. Stratejik planlamada bulunacak kişiler, okulun çevresinden kaynaklanan tehditleri, tehlikeleri, beklenmedik şekilde ortaya çıkabilecek sürprizler ile çevresel fırsatları iyice kavramalıdır. Okulun başarısını arttıracak ve gelişmesini sağlayacak dışsal bilgi ve haberler, yine kurum dışındaki kişi 44
ve kurumlardan toplanmalı, kontrol edilerek doğrulanmalı değerlendirilmeli ve okul içindeki kişilere aktarılarak, bilgilendirilmelidir. Kısacası okul yöneticisi ve planlama sorumlusu olanlar okul dışına çıkmalı okul çevresini incelemeli ve elde ettiği sonuçları stratejik plana yansıtmalıdır. Bu aşamada PEST Analizi ve GZFT Analizi yapılır. Üst politika belgeleri incelenir. 6.1 PEST (Politik‐Yasal, Ekonomik, Sosyo‐Kültürel, Teknolojik, Ekolojik, Etik) Değişkenler Analizi Çevre analizinde; kuruluşu etkileyebilecek dışsal değişimler ve eğilimler değerlendirilir. PEST Analizi, politik, ekonomik, sosyo‐kültürel ve teknolojik çevresel faktörlerin incelenerek önemli ve hemen harekete geçilmesi gerekenleri Tabloda yer alan bütün başlıkların tespit etmek ve bu faktörlerin, ayrıntılı olarak analiz edilmesi çok olumlu veya olumsuz kimleri güç olabilir. Okul/kurumlar çevresel faktörleri sahip oldukları etkilediğini ortaya çıkarmak için bilgiler açısından genel olarak yapılan analizdir. Bu dört analiz etmeleri yeterli olacaktır. faktörden ayrıca ekolojik ve etik Özellikle okul/kurumun bulunduğu çevresel faktörlerinde incelenmesi çevrenin sosyo­ekonomik durumu gerekir. ve nüfus hareketliliği (göç) mutlaka incelenmelidir. Okul/Kurum için yapılacak PEST Analizinde çevresel değişkenler aşağıda yer alan başlıklar altında incelenebilir. 45
Tablo 16: Okul/kurumlar İçin PEST Analizi Politik ve yasal etmenler  İlçe, il ve bakanlık stratejik planlarının incelenmesi,  yasal yükümlülüklerin belirlenmesi,  personelin yasal hak ve sorumlulukları,  oluşturulması gereken kurul ve komisyonlar,  okul çevresindeki politik durum, Sosyal‐kültürel çevre değişkenleri  Kariyer beklentileri,  ailelerin ve öğrencilerin bilinçlenmeleri,  aile yapısındaki değişmeler (geniş aileden çekirdek aileye geçiş, erken yaşta evlenme vs.),  nüfus artışı,  göç,  nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı,  doğum ve ölüm oranları,  hayat beklentilerindeki değişimler (Hızlı para kazanma hırsı, lüks yaşama düşkünlük, kırsal alanda kentsel yaşam),  beslenme alışkanlıkları Ekolojik ve doğal çevre değişkenleri  Hava ve su kirlenmesi,  ormansızlaşma,  toprak yapısı,  bitki örtüsü,  doğal kaynakların korunması için yapılan çalışmalar,  çevrede yoğunluk gösteren hastalıklar,  doğal afetler (deprem kuşağında bulunma, kuş gribi, kene vakaları vb.) Ekonomik çevre değişkenleri  Okulun bulunduğu çevrenin genel gelir durumu,  İş kapasitesi,  Okulun gelirini arttırıcı unsurlar,  Okulun giderlerini arttıran unsurlar,  Tasarruf sağlama imkânları,  İşsizlik durumu,  Mal‐ürün ve hizmet satın alma imkânları,  Kullanılabilir gelir Teknolojik çevre değişkenleri MEB teknoloji kullanım durumu e‐ devlet uygulamaları, e‐öğrenme, internet olanakları, okulun sahip olmadığı teknolojik araçlar bunların kazanılma ihtimali, çalışan ve öğrencilerin teknoloji kullanım kapasiteleri, öğrenci ve çalışanların sahip olduğu teknolojik araçlar, teknoloji alanındaki gelişmeler okulun yeni araçlara sahip olma imkanları, teknolojinin eğitimde kullanımı Etik ve ahlaksal değişkenler 



46
Örf, adet, teamül, mesleki etik kuralları 6.2 Üst Politika Belgeleri Kurumun faaliyet alanları ile ulusal Kalkınma Planı, diğer plan ve programlarda yer alan amaç, ilke ve politikalar arasındaki uyuma bakılır. MEB ve İl MEM Stratejik Planları incelenir. Ayrıca; yerel yönetim düzenlemeleri de dış çevrenin incelenmesi aşamasında göz önünde bulundurulması gereken bir unsurdur. Özellikle kent okullarının stratejik planı hazırlanırken yerel yönetimlerin(Özel idare, belediyeler) varsa stratejik planları incelenmeli ve öngörülen amaçların eğitime dönük olanları planlama aşamasında kullanıl‐
malıdır. Çevresel (dışsal) analizde bilgiler/veriler yazılı kaynak ve dokümanlardan, göze ve kulağa hitap eden toplantı, konferans, radyo televizyon programları, okul perso‐
nelinin görüşleri, okulun dış paydaş‐
larının görüşleri gibi sözel kaynak‐
lardan sağlanabilir. Okul/kurumlar öncelikle MEB 2010­2014 Stratejik Planını ve İl MEM Stratejik planını incelemelidir. Diğer kurumların özellikle özel idare müdürlüğü ve belediyelerin stratejik planları ve üst politika belgelerinde okul/kurumların tür ve özelliğine göre eğitim ile ilgili bölümleri plan hazırlıklarında değerlendirilmelidir. Üst Politika Belgeleri: 
9. Kalkınma Planı 
Orta Vadeli Program 
AB Müktesebatına Uyum Programı 
TUBİTAK Vizyon 2023 Eğitim ve İnsan Kaynakları Raporu 
MEB Sürekli Kurum Geliştirme Projesi, TÜSSİDE Sonuç Raporu 47

Bilgi Toplumu Stratejisi 
Millî Eğitim Strateji Belgesi 
Hayatboyu Öğrenme Strateji Belgesi 
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 
Stratejik Plan Hazırlama Yönetmeliği 
Kamu Kurum ve Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Kılavuzu DPT 
MEB Stratejik Plan Hazırlık Programı 
MEB Stratejik Plan Durum Analizi Raporu 
Hükümet Programı 
60. Hükümet Eylem Planı 
MEB Bütçe Raporu 
Bakanlık ve İl MEM Stratejik Planları 
Millî eğitim ile ilgili mevzuat Üst politika belgelerinde yer alan eğitimle ilgili hedefler derlenerek tablo (EK 4) halinde verilmiştir. 7. GZFT Analizi (Güçlü ve Zayıf Yönler, Fırsat ve Tehditler) Okul/Kurumun mevcut durumunu ve geleceğini etkileyebilecek iç ortamdan kaynaklanan ve kurumun kontrol edebildiği koşulların ve eğilimlerin incelenerek güçlü ve zayıf yönlerin değerlendirilmesi yapılır. Güçlü ve Zayıf yönler belirlenirken kurum içi analiz sonuçlarından yararlanılmalıdır. 48
Şekil 5: GZFT Analizi F
G
Z
T
Kurumun kontrolü dışındaki koşulları ve eğilimleri incelenerek fırsat ve tehditler belirlenir. Fırsatlar, kuruluşun kontrolü dışında gerçekleşen ve kuruluşa avantaj sağlaması muhtemel olan etkenler ya da durumlardır. Tehditler ise, kuruluşun kontrolü dışında gerçekleşen, olumsuz etkilerinin engellenmesi veya sınırlandırılması gereken unsurlardır. Fırsatlar belirlenirken Okul/Kurumun içinde bulunduğu çevre, bölge, ülke ve dünya koşulları, değişen değerler, ekonomik koşullar, yeni beklentiler, hızla gelişen teknoloji ve dünyadaki değişim üzerinde düşünülür. Tehditlerin belirlenmesinde, ortaya çıkabilecek engeller ve dış etmenlerin neler olduğu, okul/kurumun misyonunu (görevlerini/yükümlülüklerini) gerçekleştirmesini tehdit eden unsurların neler olduğu ortaya konulmalıdır. GZFT Analizi yaparken cevaplandırılması gereken sorular Tablo 17’de yer almaktadır. Okul/kurumun GZFT analizi stratejik plan hazırlama ekibi aracılığıyla yapılmalıdır. Analiz yapılırken ayrıca paydaş görüşlerinde de yararlanılmalıdır. 49
Tablo 17: GZFT Analizi Sorular Güçlü Yönler • Üstünlükleriniz nelerdir? Zayıf Yönler • Neleri kötü yapmaktasınız? • Neleri iyi yaparsınız? • Neleri iyileştirmeye gereksiniminiz var? • Kurumun başarılı olmasını sağlayacak olumlu yönler nelerdir? • Başkaları, güçlü yanlarınız olarak neleri görmektedirler? • Yasal görevlerimizi tama olarak yerine getirebiliyor muyuz? Bu süreçte karşılaştığımız sorunlar nelerdir? • Kurumun başarılı olmasına engel teşkil edebilecek eksiklikler nelerdir? • Gerçekçi olun • Tüm karakteristiklerinizi sıralayın • Başkaları hangi konularda sizden daha iyidirler? • Başkalarının gözüyle ne gibi zayıflıklarınız ortaya çıkmakta? Fırsatlar Tehditler • Başarınızı etkileyecek ne gibi engellerle karşılaşmaktasınız? • Kurumun başarılı olmasını sağlayacak fırsatlar nelerdir ? • Çevrede ne gibi ilginç gelişmeler yaşanmakta ? • Rakipleriniz ne yapmaktalar? • Beklenen iş, ürün veya hizmet standartları değişmekte mi? • Değişen teknoloji konumunuzu tehdit ediyor mu? • Finansal sorunlarınız var mı? 50
Tablo 18: Okul için GZFT Analizi (Örnek) Güçlü Yönler •
•
•
•
•
•
•
Bütün branşlardan öğretmen bulunması, Okul yönetiminin çevre ile iletişiminin güçlü olması, Okul binasının yeni olması, İdareci ve öğretmenlerin genç ve istekli olmaları, Tüm sınıf öğretmenlerin ve branş öğretmenlerin kadrolu olması, Fiziki mekanların yeterli olması, ……………… Fırsatlar •
•
•
•
•
Okulun merkeze yakın ve ulaşımının kolay olması, Yakınında sağlık ocağının olması , RAM’ın yakın olması, Çevre okullardaki spor salonundan yararlanılabilmesi , …………….. Zayıf Yönler • Ders araçlarının yetersizliği • Sınıf tekrarını fazla olması • Kitap okuma alışkanlıkların zayıf olması, • Öğretmenlerin nöbet hizmetlerindeki özensizliği, • Spor ve eğitici faaliyetlerin yetersizliği • Okul içi yaralanmalı kazaların çok olması, • Matematik, fen ve teknoloji ve yabancı dil dersindeki başarısızlık, • Öğrenci devamsızlığının çok olması, • Öğretmenlerin okulda kalma sürelerinin kısa olması, ……………………. Tehditler • Velinin ilgisiz olması, • Okulun mevcudunun süreli olarak artması, • Öğrenci nakil gelme ve gitme oranının yüksek olması, • Okul çevresinde kontrolsüz internet kafelerin bulunması, • Mahalledeki gençlerin çoğunluğunun işsiz olması, • Okulun sürekli göç alan bir yerleşim yerinde bulunması • Medyanın (Özellikle TV Dizileri ve Magazin programlarının) öğrenciler üzerindeki olumsuz etkilerinin bulunması, ………………….. 51
B. GELECEĞE YÖNELİM Okul/Kurumun, bu aşamada, misyon ve vizyonlarını ifade edecek, temel değerlerini belirleyecek, temaları, amaçlarını, hedeflerini ve stratejilerini ortaya koyacaklardır. 8. Misyon, Vizyon, Temel Değerler Misyon Fransızca mission olup Türkçe karşılığı ulugörev, özgörev, amaç, görev olarak çevrilmektedir. Bir kimse kurum veya Okul/Kurumun var oluş nedeni, bir kimse, kurum veya Okul/Kurumun yapması beklenen görevidir (TDK Sözlüğü). Bir kamu idaresinin ne yaptığını, nasıl yaptığını ve kimin için yaptığını açıkça ifade eden, idarenin varlık sebebini açıklayan temel bir bildirimdir. Misyon ifadesi kurumun neyi kimin için yaptığını ifade eder. Bu anlamda misyon ifadesi ile kurumsal kimliğin ortaya konulmasının yanı sıra kurumun varlık sebebi belirtilir. Vizyonun gerçekleştirilmesi zeminini kurumun misyonu sağlar. Misyon, kurumun bütün kademelerindeki çalışanların paylaştığı değerdir. Misyonun asıl işlevi okulda çalışanlara ortak bir istikamet vermesidir. Okul/kurumun misyonu, okul toplumu için gurur kaynağı olacak bir değerdir. Misyon çalışanların teker teker ne yapacağını değil, okul çalışanlarının hep birlikte ne yapacağını belirtir. Misyon ifadesi yazılırken şu sorulara dikkat edilir. 1.
2.
3.
4.
5.
Biz kimiz? Ne yapıyoruz? Kimin için yapıyoruz? Neden yapıyoruz? Nasıl (hangi yöntemlerle) yapıyoruz? 52
Nasıl yapıyoruz? Sorusunun cevabı okul/kurumun değerleri arasındadır. Okul/kurum görevini yerine getirirken en çok hangi değerlerinden yararlanıyorsa o değerleri bu sorunun cevabı olarak kullanabilir. Böylece okul, misyonunu tanımlanmış bir görev olmaktan öteye taşıyarak misyonuna ortak bir değer olarak felsefi ve ahlaki bir içerik de kazandırmış olacaktır. Örnek: Misyon ifadeleri …………….. Okulu/Kurumu (1) olarak misyonumuz; uygun öğrenme ortamlarında öğrencilerimizi (3) etik değerlere bağlı kalarak ve kendimizi sürekli geliştirerek (5), hayata ve ortaöğretime hazırlayarak (2) okulumuzda Türk Milli Eğitiminin temel amaç ve ilkelerini en üst seviyede gerçekleştirmektir.(4) Şekil 6: Misyon Üçgeni Biz kimiz? ………….. Okulu/Kurumu Ne yapıyoruz? Öğrencileri hayata ve üst öğrenime hazırlıyoruz Neden?
Türk Milli Eğitiminin temel amaç ve ilkelerini en üst seviyede gerçekleştirmek için Nasıl yapıyoruz? Kimin için? etik değerlere bağlı kalarak ve Öğrencilerimiz kendimizi sürekli geliştirerek 53
Misyon ifadesi örnekleri; MEB Misyon ifadesi: “Yüksek karakterli ve nitelikli insanlar yetiştirmek ve bunun için politikalar geliştirmek, eğitim ve öğretim programları hazırlamak, ilgili standartları ve öğretmen yeterliklerini belirlemek, eğitimle ilgili Ar‐Ge çalışmaları yapmak, eğitim ortamını hazırlamak, eğitim öğretim yapmak, mesleki eğitim‐istihdam bütünlüğünün sağlanmasına katkıda bulunmak, rehberlik, denetim ve değerlendirme sistemleri oluşturmaktır.”
“Biz; çağın gerekleri ile donanmış uygun eğitim ortamlarında, bilimsel yöntem ve teknikleri kullanarak, özgür düşünen, kendisi ve toplumla barışık, milli ve evrensel değerleri benimsemiş, bilgiyi üreten ve bireyleri bir üst eğitim kurumuna ve hayata hazırlamak için varız.” Vizyon Fransızca vision olup Türkçe’ye özülkü, uludüş, geniş görüşlülük, uzgörü, gösterim, geniş görüş, ileri görüş olarak çevrilmiştir. Görme gücü, önsezi, algılamada olağanüstü yetenek ve seziş, bir şeyin tasarlanmış ve ya görülüş tarzı, hayal gücü ile zihinde yaratılan simge, derin görme, ileriyi görme (TDK). Vizyon en basit şekliyle tüm çalışanların paylaştığı okulun geleceğine ait bir resimdir. Vizyon mevcut gerçekler, umutlar, hayaller, tehlike ve fırsatların bir araya gelmesiyle oluşan, örgütün bir bütün olarak geleceğinin tanımlanması için bilinenden bilinmeyene doğru zihni bir bakış olarak tanımlanabilir. Büyük vizyonlar hem üst düzey yöneticilerin hem de her kademedeki çalışanların benimseyebilmesi, dolayısıyla vizyonu içselleştirebilmeleriyle oluşturulabilir. Bu sebeple vizyon ifadesi kurumun gelecekte alacağı biçimin ifadesinden daha öte, güçlü ve etkileyici bir 54
içerik taşımalıdır. Kurumsal vizyon ifadesi; kurumun ideal geleceğini sembolize eder. İddialı ve aynı zamanda ulaşılabilir bir ifadedir. Vizyonu belirlemek okul yönetiminin görevi olup, çalışanlarca paylaşılma ve anlaşılma derecesine göre kabul görür Vizyon belirleme sürecine çalışanların da katılımının sağlanması yararlı olacaktır. Vizyon birlikte hazırlandıktan sonra okul lideri vizyonu daha sağlam hale getirebilir. Gizli bir belge değildir. Bizzat okul lideri tarafından mutlaka herkese iyice anlatılmalı ve benimsetilmelidir. Bu görev başkasına devredilmemelidir. Ayrıca liderde, davranış değişiklikleri ortaya çıkarmalıdır. Yani öncelikli olarak lider vizyona uygun hareket etmeli, sözünün arkasında durmalıdır. Bu haliyle vizyon, okulun yönünü belirleyen, hedeflerden sapıldığında okula yol gösterendir. Vizyon ifadesi geliştirilirken aşağıdaki ölçütler dikkate alınmalıdır.  Özet ve hatırlanabilir olmalı,  Etkileyici ve iddialı olmalı,  İdeali tanıtıcı olmalı, MEB Vizyonu:  Kurum içi ve dışı Ülkemizin eğitimde model ve lider paydaşlara bir ülke olmasına katkıda bulunan, uygulanabilir Türkiye’de eğitim görmeyi herkes olmalı, için ayrıcalığa dönüştüren ve mutlu  Geleceğin hizmet bireyler yetiştiren bir eğitim düzeyini tanıtmalı, sistemi.  İdealist olmalı ve mevcudun ötesine geçmeli,  Devamlılığı içermelidir. 55
Örnek: Vizyon ifadeleri “Eğitimde öncü konuma gelerek dünyanın en kaliteli okulları arasında yer almaktır” “Özgün çalışmalarıyla model gösterilen kurum olmaktır” “Bilim ve teknolojinin ışığında geleceğe yön vermek” “Çevrenin bilim, kültür ve sanat merkezi bir okul olmak” “Öğrencilerin mezun olmak istemeyecekleri okul olmak”
Temel Değerler Temel değerler okul/kurum hizmetlerini yerine getirirken uyguladığı davranış kurallarını, kurumsal ilkelerinin temelini ve yönetim biçimini ifade eder. İlkeler ise önceden belirlenmiş olan değerlerin kural haline getirilmesidir. Okul/kurumun değerleri, düşünme biçimimizi, davranış şeklimizi ve olaylar karşısında ortaya koyduğumuz tepkilerimizi belirleyen kurumun sahip olduğu özelliklerdir. Değerler bize, nelerin önemli olduğunu, nelerin iyi, nelerin kötü olduğunu söyler. Kurumun içerisinde herkes tarafından kabul edilen ve paylaşılan değerler, kurum hayatını düzenler, kurum dışındakiler ile ilişkilerini belirler ve kurumun verdiği hizmetin niteliği ile bu hizmetin sonucu çıktıların özelliklerini oluşturur. Değerlerimiz, hayatımızın bir başka boyutu gibidir ve âdete günlük yaşantımızın bir parçası durumundadır. Bütün bu özellikler ile dikkate alındığında okul/kurumun değerleri, başarısı üzerinde anahtar rolü oynar. Okulun misyonu, vizyonu ve ilkelerinin altında bu değerler yatar. Değerler okul çalışanlarının inandığı öğeleri, önemli gördüklerini ve önceliklerini ifade etmelidir. Değerler okulu benzer okullardan ayıran davranış kurallarıdır. Okulun değerleri okulun kültürü ile de yakından ilgilidir. Aslında okul kültürü okulun belirlediği bu değerlere göre oluşur. Okula ilk defa gelen bir kişinin okul ile ilgili ilk gözlemleri, duyguları okulun kültürüne işaret eder. 56
Değerler altı grupta incelenebilir. 1. Hedeflerle ilgili değerler: Kaliteye bağlılık, hizmet odaklılık, büyüme, gelişme, teknoloji kullanma 2. İlişkilerle ilgili değerler: İşbirliği, biz duygusu, adalet, hoşgörü 3. Organizasyon ve kontrolle ilgili değerler: Açık kapı politikası, görünür üst yönetim, meslek etiği, yatay hiyerarşi. 4. Sosyal değerler: Açıklık, saygınlık, dayanıklılık, vefakar, estetik 5. Stil ve karakterlerle ilgili değerler: Araştırmacı, çalışkanlık, çözüm odaklılık, fırsatları değerlendirmek, disiplin, gelişmeci 6. Yönetim felsefesi ile ilgili değerler: Liderlik, görevine bağlılık, sorumluluk, bilimsellik Okulun değerleri çalışanlarla birlikte belirlenir. Belirleme çalışmalarında öncelikli olan okulda var olan değerler ortaya çıkarılır. Ardından okulda olmayıp da olmasını istediğimiz değerler belirlenir. Değerlerin belirlenmesinden sonra katılımcı bir anlayışla bu değerler öncelik sırasına konur. Bu şekilde belirlenen değerlere göre okulda bundan sonra bir kurum kültürü oluşturulur. Kurum kültürünün oluşması için değerler kurumda çalışanlar tarafından okulda davranışlara yansıtılması gerekir. Okul/Kurumun değerlerini açığa kavuşturmada aşağıdaki soruların cevapları yardımcı olacaktır. 1. Okul/Kurum için önemli olan nedir? 2. Çalışma felsefemiz nedir? 3. Bizi, benzer kurumlardan farklı yapan şeyler nelerdir? 4 Okul/Kurumun nasıl bir kimliği var? 5. Okul/Kurum ile ilgili olarak övünç duyduğumuz anılar, başarılar ve gerçekleşmesini istediğimiz hayallerimiz nelerdir? 6. Değerlerimiz çevreyi anlayışımızı nasıl şekillendirir? 57
Örnek; DEĞERLERİMİZ Empati Şeffaflık Etkin Süreç Yönetimi Etik Değerlere Bağlılık Görevdeşlik Özgüven Sürekli Gelişim Tolerans Güvenilirlik MEB Temel değerleri: Türk millî eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri rehberliğinde; Türk milletini mutlu kılma ve onu çağdaş uygarlık düzeyinin üzerine çıkarma azim ve kararlılığında çalışmak, Cumhuriyete ve demokratik değerlere bağlılık, İnsan haklarına saygılı olmak, Toplumsal sorumluluk bilincinde olmak, Katılımcı, hoşgörülü, yapıcı olmak, Kendisiyle ve çevresiyle barışık olmak, Ulusal ve evrensel değerleri benimsemek ve bunları davranış hâline getirmek, Dünyadaki değişim ve gelişimi iyi algılayıp doğru yorumlayabilmek, Yetkinlik, üretkenlik ve girişimcilik
ruhuna sahip olmak, Hayat boyu öğrenmeyi yaşam tarzı
haline getirmek, Özgür düşünceli ve yüksek iletişim becerileriyle donanımlı olmak,
Okul için değerler; Karar alma sürecinde katılımcılık, şeffaflık ve eşitlik esastır İnanıyoruz ki; Bütün öğrenciler zekidir, önemli olan bu zekayı aktif hale getirebilmektir. Biliyoruz ki; Çağımız bilgi öğretme çağı değil, bilgiye ulaşmanın yollarının öğretildiği çağdır. 58
9. Temalar Temalar okul/kurumun görev alanı içinde yaptıklarıdır. Birimlerin yapmış oldukları faaliyetlerden yola çıkarak belirlenmelidir. Tema başlığı mümkün olduğu kadar kısa olmalı, 2, 3 veya 4 kelimeyi geçmemelidir. İlgili amaç ve hedef yazılabilecek nitelikte tema başlıkları belirlenmelidir. Tema başlığı belirlenecekse en az iki veya daha fazla başlık altında toplanmalıdır. Tek bir başlık olacaksa tema başlığına gerek yoktur. Tablo 19: Okul/Kurum için Tema Başlıkları (Örnek) Tema Başlıkları 1. Eğitim‐Öğretim 2. Eğitime Destek Hizmetleri Tema Başlıkları 1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Paydaş İlişkileri İnsan Kaynakları Fiziki Durum Disiplin Mali Kaynaklar Akademik Başarı Sektörel İşbirliği Sosyal, Kültürel, Sportif faaliyetler 9. ………… 10. Stratejik Amaçlar Stratejik amaçlar, gelecekte okul/kurumun ulaşmayı hedeflediği genel kavramsal sonuçlardır. Stratejik amaçlar ve hedefler stratejik planlama sürecinde okul/kurumun “nereye ulaşmak istiyoruz?” sorusuna cevap verir. Stratejik amaç, okul/kurumun genel bir çerçevede ulaşmayı düşündüğü noktanın ne olduğunu gösterir. Stratejik amaçlar, genel ve okul/kurumun işlevini daha ileri bir noktaya götürecek nitelikte olmalı, ama aynı zamanda gerçekçi ve ulaşılabilir bir özellik taşımalıdır. Stratejik plan hazırlama çalışmasının en zor kısmı amaç ve hedeflerin belirlenmesi aşamasıdır. Stratejik amaç ve hedefler GZFT analizi sonuçlarından (özellikle zayıf yönleri iyileştirmeye yönelik, 59
fırsatları yakalamaya yönelik olarak), paydaş beklentilerinden ve yasal görevlerden yola çıkılarak belirlenmelidir. Stratejik amaçlar, okul/kurumun çevre şartlarına göre uzun dönemli olarak belirlenir. Stratejik amaçlar dış çevrenin analizi ve kurumun fotoğrafının iyi çekilmesi halinde istenilen şekilde gerçekleştirilebilir. Okullar, sosyal bir kuruluştur ve varlık nedenleri de belirlenen amaçlara ulaşmaktır. Bu yönden bakınca da okullar amaca ulaşmak için var olan araçlardır. Amaçlar ortadan kalkarsa araç rolündeki okullar da işlevini kaybederek ortadan kalkarlar. Amaçlar strateji oluşumuna temel teşkil eder. Okulların işlevini en iyi şekilde yapabilmesi için dış çevrenin desteğine ihtiyacı vardır. Bakanlık, İl, ilçe Milli Eğitim Müdürlükleri, öğrenciler, veliler hatta tüm halk okulun amaçlarını şekillendirilmesinde birer etkendirler. Dolayısıyla amaçlar bu dış etkenler arasında ortak bir fayda üzerinde ittifak sağlar. Okul içinde çalışanların da birbirinden farklı amaçları vardır. Çalışanların okulda varlık sebebi bu amaçlarını gerçekleştirmektir. Okul, çalışanların farklı olan bu amaçlarını da dengeler. Bunun içinde bireysel amaçların yerine her çalışanın mutabık kalacağı ortak amaçlar geliştirilir. Bu ortak amacın gerçekleştirilmesi için çalışanlar kendi özel amaçlarının bir kısmından vazgeçer ve ortak amacın gerçekleşmesi için yardımda bulunur. Bu şekilde okul çalışanları arasında da bir ittifak sağlamış olur. Bu iki ittifakı sağladıktan sonra, ortak amaçları belirleyecek ve bu amaçlara ulaşmak için gerçekleştirilecek faaliyetlerin yerine getirilmesinde etkili olacak kişilere ihtiyaç duyulacaktır. Bu kişilerin belirlediği amaçlar da diğer insanlar tarafından benimsenecektir. Bu açıklamalar ışığında amaçlar, okulun bir bütün olarak gerçekleştirmeye çalışacağı geleceğe dönük sosyal ve ekonomik kararlardır şeklinde tanımlanabilir. 60
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Amaçların Özellikleri: Amaçlar açık ve seçik olmalıdır. Yani neyin, kim tarafından ve nasıl ortaya konacağını net bir şekilde belirtmelidir. Yanlış yorum ve kararlara neden olmamalıdır. Okul çalışanları gerçekleştirmek zorunda olduğu amaçları ne kadar iyi bilirse o kadar çok çabalayacaktır. Amaçlar sadece okunup geçilmemeli, tüm çalışanlara iyice açıklanmalıdır. Amaçlar gerçekçi ve çekici olmalıdır. Böyle olmaz ise çalışanlar hayal kırıklığına uğrar ve amaçları önemsemez. Ne çok kolay erişilebilir olmalı ne de çok zor olmalıdır. Amaçlar kabul edilebilir nitelikte olmalıdır. Okulun tümü tarafından kabul edilmesi de beklenmez. Ancak, mümkün oldukça çok kişi tarafından kabul edilmelidir. Bu nedenle amaçların kabul derecesi ya da benimsenme derecesi mutlaka ölçülmelidir. Amaçlar esnek olmalıdır. Amaçlar çevresel bir takım nedenlerle işlevselliğini ve çekiciliğini yitirebilir. Bu gibi durumlarda amaçlarda gerekli değişiklikler yapılabilmelidir. Amaçlar motive edici olmalıdır. Amaçlara ulaşılınca ne gibi teşvikler düşünüldüğü açıklanmalıdır. Amaçlar her düzeyde birbiriyle uyumlu olmalıdır. Anasınıfına devam eden öğrenci sayısını arttırmaya dönük bir amaç ile eğitim öğretimin kalitesini yükseltmeye dönük olarak belirlenen amaçlar kendi içlerinde çelişmemelidir. Bir sınıftaki öğrenci sayısının kalabalık olması sınıfta verilen eğitimin kalitesini düşürebilir. Öğrenci sayısını arttırmak isteyen okul yönetimi ile kalabalık sınıfta eğitim vermek istemeyen anasınıfı öğretmeni karşı karşıya da gelebilir. Kısa zamanda olmasa bile uzun vadede amaçlar arasında uyum ve amaçların birbirini desteklemesi sağlanmalıdır. Okul için doğru amaçlar belirlenmelidir. Doğru işi yapmak ile işi doğru yapmak birbirine karıştırılmamalıdır. Amaçlar 61
belirlenirken okulun fiziki, insani ve mali kaynakları, yetenekleri, dış çevre ile etkileşim, okulun tarihi ve tecrübeleri, okulda verilen eğitim öğretimin özellikleri, okulun kurum kültürü dikkate alınmalıdır. Alternatif amaçlar arasından doğru amaçlar seçilmeli ve seçilirken de okulun ve dış çevrenin özelliklerine dikkat edilmelidir. Amaçların önceliklendirilmesinde okulun bulunduğu çevre ve okul içi imkanlar mutlaka dikkate alınmalıdır. Okullar genellikle akademik başarının arttırılmasını öncelikli olarak almakta ve imkanlarının çoğunu da bu alana ayırmaktadırlar. Böyle olunca da sosyal, sportif, sanatsal ve kültürel başarı göz ardı edilebilmektedir. 8. Amaçlar belirlenirken maliyetleri de göz önünde bulundurulmalıdır. Okul bir amacı seçerken diğer amaçları seçmemekle nelerden vazgeçtiğini iyi ortaya koymalıdır. Amacın faydası maliyetinde yüksek olmalıdır. 1.
2.
3.
4.
5.
6.
Amaçların Okul İçin Yararları Stratejik amaçların belirlenmesinin bir takım yararları vardır. Bunlar şu şekilde özetlenebilir: Amaçlar, okulun içinde bulunduğu çevre içinde kendisini daha kolay tanımlamasını sağlar. Böylece okul üst yönetim, öğrenci veliye varlığını ispatlar. Yöneticilerin davranışlarına kaynak seçimi, politika belirleme, faaliyet programlarının yapılması ve bu programların uygulanması konusunda yardımcı olur. Okul çalışanlarını güdüler ve çalışanlar için bir hedef koyar. Okulun başarısının ölçülmesine standart getirir. Okulun dış değerlendirmecilerin dışında kendi kendisini değerlendirmesini sağlar. Okul yönetiminin uyguladığı prosedürlere dayanak oluşturur. Eğitim öğretim, sosyal‐kültürel‐sportif etkinlikler, 62
koordinasyon ve değerlendirme gibi süreçler için bir temel oluşturur. Okul yönetici amaçlarla ilgili şu hususları da göz önünde bulundurmalıdır. 1. Stratejik planda en öncelikli amaç birinci amaç olarak ortaya konmaktadır. Bu durumda okullar bütün dikkatini ilk amaca verip diğer amaçları göz ardı edebilmektedirler. Bu duruma izin vermemek her amaca yoğunluk göstermek gerekir. Okulun ve bütün çalışanların başarılarını sadece bir amacın başarısı ile değerlendirme yanlışlığına da neden olunabilir. Bu amaç da genellikle üst öğrenim kurumuna ve ya işe yerleşme ya da akademik başarı olmaktadır. Oysa okulun bunların yanında çok önemli başka fonksiyonları da vardır. 2. Okulun ve okul çalışanlarının bütün başarısı sadece bir amacın başarısı ile ölçülmeye çalışılabilmektedir. Oysa tek bir amaç ile tüm başarıyı ölçmek bir yanlışlıktır. Örnek; Okul/Kurum için stratejik amaç ifadeleri Her bir temanın altında stratejik amaçlar belirlenir. Temaların altında 1­4 arası stratejik amaç yer alabilir. Stratejik amaçlar sayısallaştırılmadan genel olarak yazılmalıdır. Amaç numarası 1‘den başlayıp son amaca kadar hiyerarşik sıra takip etmelidir. Her temanın altında yeniden (1 numaradan) başlamamalıdır. Görev tanımları stratejik amaç olarak yazılmamalıdır. Örnek: Okul için eğitim­öğretim yapmak görev iken çağa uygun şekilde eğitim­
öğretim yapmak stratejik amaçtır. Stratejik amaç ifadelerinin görev tanımı ifadelerinden ayrılabilmesi için: daha etkili, verimli, daha kısa zamanda, daha düşük maliyetle, daha geniş kitlelerle, yeniliklere açık, çağa uygun gelişmelerle güncelleyerek gibi kelimeler stratejik amaç cümlelerine eklenmelidir. . Stratejik amaç cümleleri açık ve anlaşılır olmalıdır. Amaç ve hedeflerin ifadelendirilmesinde bütünlük olmalı; ..mek, ..mak mastar eki ile bitmelidir
63
Tema: Nitelikli Eğitim‐Öğretim Stratejik Amaç 1. Değişen ve gelişen eğitim sistemine uyum sağlayan ihtiyaçlara göre eğitimini güncelleyen buna bağlı olarak kendine güvenen, sağlıklı iletişim kurabilen personele sahip, dinamik, ahenkli bir kurum haline gelmek. Stratejik Hedef 1.1 Okulumuzda görev yapan tüm öğretmenlerin her yıl en az iki farklı konuda hizmetiçi eğitim almalarını sağlamak. Stratejik Amaç 2. Okulumuzun nitelikli bir eğitim hizmeti verebilmesi için her türlü donanım ihtiyacını karşılamak. Stratejik Hedef 2.1 Okulumuzda plan dönemi sonuna kadar ihtiyaç analizi sonuçlarına göre tüm sınıfların donanım ihtiyacını karşılamak. Stratejik Amaç 3. Öğrenme ortam ve süreçlerini bilgi ve iletişim teknolojileri aracılığıyla zenginleştirmek. Stratejik Hedef 3.1. Öğretmen ve öğrencilerden bilgi‐iletişim teknolojileri araçlarını kullanabilenlerin sayısını 2013/2014 eğitim öğretim yılına kadar %100’e yükseltmek.
Tema: Akademik Başarı Stratejik Amaç 4 Sorgulayan, yorum yapabilen, kendini ifade edebilen ve bilgiye ulaşabilen öğrenciler yetiştirmek, okulumuzun akademik başarısını arttırmak. Stratejik Hedef 4.1 Sınav sonuçlarına göre çeşitli türdeki Fen ve Anadolu liselerine yerleştirilen öğrenci sayısının her yıl % 3 oranında arttırılarak 2014 yılı sonunda yerleştirilen öğrenci oranının %27’ ye çıkartmak. Stratejik Hedef 4.2 Okulumuzda 2010 yılında …. olan sınıf tekrarı yapan öğrenci sayısını 2014 yılında ….. ya düşürmek. Stratejik Amaç 5 Öğrencilerimizin akademik başarı düzeylerini arttırmak için, okul veli işbirliğini geliştirerek teknolojinin daha etkin kullanıldığı yüksek nitelikte eğitim öğretim hizmetleri sunmak. Stratejik Hedef 5.1 2010 yılında 3,50 olan öğrenci ders başarı ortalamasını 2014 yılına kadar 4,30’a çıkarmak Stratejik Hedef 5.2 2010 yılında 325 olan SBS başarı ortalamasını 2014 yılına kadar 370’e çıkarmak .
64
Tema: Sektörel İşbirliği Stratejik Amaç 6. Okul ve İşletme arasında işbirliği sağlayarak sektörün ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte işgücü yetiştirmek Stratejik Hedef 6.1 2010 Yılı itibariyle mezun oldukları alanda %40 olan işe yerleşme oranını 2014’e kadar %60’a çıkarmak Tema: Okul‐Veli İşbirliği Stratejik Amaç 7. Okul veli ilişkilerinin içeriğini yapılandırarak velilerin eğitime ilişkin duyarlılıklarını yükseltmek ve eğitimi ailenin temel önceliklerinden biri haline getirmek. Stratejik Hedef 7.1. Okulumuzda 2010 yılında %….. olan veli memnuniyet oranını 2014 yılına kadar %…. ‘e çıkarmak. Stratejik Amaç 8. Velileri sağlık, eğitim ve kişisel gelişim konularında bilinçlendirerek, veli ‐okul iş birliği içerisinde öğrencilere okulda ve okul dışında sağlıklı eğitim ortamı hazırlamak; velilerin okuldaki etkinliklere katılımını arttırmak. Stratejik Hedef 8.1 Plan dönemi sonuna kadar tüm velileri, anne‐baba sorumlulukları ve çocuğun gelişim aşamaları konularında bilinçlendirmek. 65
Tema: Sosyal, Kültürel ve Sportif Faaliyetler Stratejik Amaç 9.Sosyal alanda başarılı bir insan olabilmeleri için öğrencilerimizin kültürel, sosyal ve sportif faaliyetlere katılımını artırmak. Stratejik Hedef 9.1 Kültürel (Şiir, kompozisyon, resim, tiyatro, kitap okuma, masal anlatma, müzik vb. ) yarışmalarının tümüne katılmak ve 2010 yılında öğrencilerin % 1’inin dereceye girmeleri ve her yıl bu oranı % 1 oranında artırarak 2014 yılı sonunda öğrencilerin % 15’inin dereceye girmelerini sağlamak. Stratejik Amaç 10. Okulun çevresiyle uyumunu sağlayarak güvenli bir eğitim ortamı oluşturmak ve öğrencilerin okul içi ve dışındaki olumsuz davranışlarını en aza indirgemek. Stratejik Hedef 10.1 Olumlu davranış sergileyen ve derslerinde yüksek performans sağlayan öğrencilerin her ay % 2’sinin bir yıl içinde öğrencilerin % 30’unun oödüllendirilmesini sağlamak. İlçe millî eğitim müdürlükleri için stratejik amaç örnekleri; Stratejik Amaç: Eğitim alanında toplumsal duyarlılığı artırarak öğrencilerimizin daha nitelikli eğitim almalarını sağlamak. Stratejik Amaç: Öğrenci ve eğitim personelinin başarısını, motivasyonunu destekleyen, kendilerini güven içinde hissetmelerini sağlayan sağlıklı eğitim ortamları hazırlayarak, bu ortamların uygulanan programlara uyumlu bir şekilde donatılmasını sağlamak. Stratejik Amaç: Eğitim, bilim, teknoloji ve yönetimdeki gelişmeleri takip ederek bunların okul/kurumlarımıza taşınmasını sağlamak için araştırma ve proje çalışmaları yapmak. Stratejik Amaç: İlçemizde sosyal, kültürel ve sportif etkinlikleri yaygınlaştırarak, öğrencilerimizin yeteneklerini geliştirmek, toplumun milli, manevi değerler etrafında birleşmesini ve sosyal yaşamın zenginleşmesini sağlamak; bu şekilde bir arada yaşama kültürüne katkıda bulunmak. Stratejik Amaç: İlçemiz genelinde tüm hizmet sınıflarında görev yapan personelin sürekli gelişimini sağlayan, başarıları ödüllendiren, motivasyonu yükselten bir insan kaynakları anlayışını hakim kılmak. 66
11. Stratejik Hedefler Hedefler, stratejik amaçların gerçekleştirilebilmesi için ortaya konulan spesifik ve ölçülebilir alt amaçlardır. Stratejik amaçların aksine, hedefler sayısal olarak ifade edilirler ve daha kısa vadeyi 1. Somut
kapsarlar. Hedefler de amaçlar gibi 2. Özgün gelecek yönelimlidir. Ancak 3. Ölçülebilir amaçlara göre daha somut, 4. Önemli ölçülebilir, özgün, zaman 5. Gerçekleşebilir sınırlıdır. Hedefler, amacın 6. Sonuca odaklı gerçekleştirilmesine dönüktür. 7. Zaman sınırlı olmalıdır. Daha açık bir ifade ile hedefler, amaca ulaşılması için ulaşılması gereken sonuçlardır. Hedefler okulu amacına ulaştıracak nitelikte, hedefler gerçekleşince amaç gerçekleşecek şekilde belirlenmelidir. Hedefler; Bir stratejik amacı gerçekleştirmeye yönelik olarak birden fazla hedef belirlenebilir. Hedefler, stratejik amaçların tanımlanmış bir zaman dilimi içinde nitelik ve nicelik olarak ifadesidir. Bu nedenle, hedefler ulaşılması öngörülen çıktılara dönük, ölçülebilir alt amaçlardır. Hedeflerin miktar, maliyet, kalite ve zaman cinsinden ifade edilebilir olması gerekmektedir. 67
Stratejik hedefler bir önceki bölümde amaçlarla birlikte verilmiştir. Her bir stratejik amaç için 5 yıllık stratejik hedefler belirlenir. Stratejik hedef sayısı 1­4 arasında olabilir. Stratejik hedefler önceliklendirilerek yazılmalıdır. Stratejik hedef ifadeleri de stratejik amaçlarda olduğu gibi ..mek, ..mak mastar eki ile bitmelidir. Stratejik hedeflerle faaliyetler karıştırılmamalıdır. Örneğin; toplantı yapmak, kurs düzenlemek gibi etkinlikler birer faaliyettir. Bu tür faaliyetlere neden? Sorusu sorularak hedef ifadesine ulaşılabilir. Örnek; Neden toplantı düzenliyoruz? Neden kurs düzenliyoruz? Bu tür soruların cevabı bizi hedef ifadesine götürür. 11.1 Performans Hedefleri 5 yıllık olarak belirlenen Stratejik hedefin her bir yılı için performans hedefleri belirlenmelidir. Performans hedefi bir yıllık hedeflerdir. 5 yıllık stratejik hedefin herbir yılında ulaşılmak istenen noktalar belirlenir. Özellikle rakamsal hedeflerde belirlenmesi gerekmektedir. 68
Örnek; Stratejik Amaç Okul toplumunun tamamında okuma beceri ve alışkanlığını yaygınlaştırmak. Stratejik Hedef 2010/2011 eğitim öğretim yılında ….. olan okul ve sınıf kütüphanesindeki kitap sayısını, 2014/2015 eğitim öğretim yılına kadar ….. çıkarmak. Performans Hedefi 1. Okul ve sınıf kütüphanesindeki kitap sayısını 2010 yılı sonunda ….. çıkarmak Performans Hedefi 2. Okul ve sınıf kütüphanesindeki kitap sayısını 2011 yılı sonunda ….. çıkarmak Performans Hedefi 3. Okul ve sınıf kütüphanesindeki kitap sayısını 2012 yılı sonunda ….. çıkarmak Performans Hedefi 4. Okul ve sınıf kütüphanesindeki kitap sayısını 2013 yılı sonunda ….. çıkarmak Performans Hedefi 5. Okul ve sınıf kütüphanesindeki kitap sayısını 2014 yılı sonunda ….. çıkarmak 12. Performans Göstergeleri Performans göstergeleri, stratejik hedeflerin ölçülebilir olarak ifade edilemediği durumlarda hedefin performansını ölçmek için kullanılan araçlara denir. Bu göstergeler, istenilen sonuca ne derece ulaşıldığını ölçmeye yarar. Stratejik hedefler eğer sınırları belirgin, ölçülebilir, zaman ilişkili olarak yazılmamışsa bu tür stratejik hedef için performans göstergesi belirlenir. Performans göstergesi sayısı birden fazla olabilir. Performans göstergeleri tablolaştırılabilir. 69
Performans Göstergelerinin türleri Altı çeşit gösterge türünden bahsedilebilir. Gösterge türlerinden bir yada birkaçı kullanılabilir. 1. Girdi göstergeleri: Hedefte istenilen sonuçları almak için kullanılacak beşeri, mali, fiziksel kaynaklara dönük olarak belirlenir. (Personel sayısını azaltma, girdiyi azaltma, daha az kaynak kullanma)  Etkinlikte görev alacak öğrenci sayısı Örnekler:  Kullanılacak bilgisayar sayısı  Çözülecek soru sayısı  Harcanacak para miktarı  Tamir edilecek bilgisayar sayısı  Alınacak bilgisayar sayısı  Gezide görev alacak öğretmen sayısı 2. Çıktı Göstergeleri: Çıktı göstergeleri, üretilen ürünlerin ve sunulan hizmetlerin niceliğine ilişkin bilgileri gösterir. Yani üretilen ürün ya da sunulan hizmetlerin miktarıdır. (hedefi gerçekleştirme, eğitilen kişi sayısı, üretim sayısı, bina sayısı, öğrenci sayısı)  Tamiri tamamlanan bilgisayar Örnekler: sayısı  Toplantıya katılan veli sayısı  Çözülen soru sayısı  Mezun olan öğrenci sayısı  Sınavı kazanan öğrenci sayısı  Üst öğrenime devam eden mezun sayısı  Üretilen proje sayısı  Bölge sergisine katılma hakkı kazanan proje sayısı 70
3. Sonuç göstergeleri: Okulun ürettiği ürün ve hizmetlerin, ürünleri kullanan ve hizmetten yararlananlar veya toplum üzerindeki etkilerini gösterir. Elde edilen çıktıların, amaç ve hedeflerin gerçekleştirilmesinde nasıl ve ne ölçüde başarılı olduklarını gösterir. (Toplum için net sonuçlar, yüzde kaça düştü, sorunlar ne ölçüde azaldı, ne ölçüde iyileşme oldu?) Örnekler:  Yeni bilgisayar alımından sonra öğrenci notlarında artış miktarı  Okula gelen ve okul aile birliğine yardım yapan veli sayısındaki artış miktarı  Boşa yanan ampulleri kapatma ile yapılan tasarruf miktarı  Bilgisayar sınıfından yararlanan öğrenci oranı  Ödevlerini bilgisayarda hazırlayan öğrenci oranı 4. Verimlilik göstergeleri: Verimlilik, üretim sırasında kullanılan insan gücü, hammadde, malzeme, makine ve teçhizat, enerji, su, toprak gibi girdiler ile elde edilen çıktılar arasındaki ilişkidir. Verimlilik göstergeleri, belirlenen girdilerle mümkün olan en yüksek çıktı düzeyine ulaşılıp ulaşılmadığını gösterir. Verimlilik göstergeleri, çıktı ile girdi miktarı birbirine oranlanarak hesaplanır. (Birim maliyeti azaltma derecesi) 71
Örnekler: 




Alınan bilgisayar sayısı / Bilgisayar kullanan öğrenci sayısı Bilgisayar başına düşen öğrenci sayısındaki düşüş miktarı Çözülen soru sayısı /Soru çözen öğrenci sayısı Sınav kazanan öğrenci sayısındaki artış Açılan kurs sayısı/kursa gelen öğrenci sayısı Kurs sonucunda sınav kazanan öğrenci sayısındaki artış 
5. Etkinlik/Etkililik göstergeleri: Etkinlik göstergeleri hedeflere ulaşma derecesini gösterir. Etkinlik göstergeleri, çıktı ile sonuçlar arasındaki ilişkileri yani, çıktıların beklenen sonuçlara yol açıp açmadığını inceler. Etkinlik göstergeleri sonuç/çıktı formülü kullanılarak hesaplanır. Örnekler:  Meslek edindirme kursunu başarı ile bitirenlerden bir yıl içinde iş bulabilenlerin oranı  Yeni alınan bilgisayarlardan iki yıl içinde tamire ihtiyaç göstermeyenlerin oranı  Bakımı yapılan bilgisayarlardan iki yıl içinde tamire ihtiyaç göstermeyenlerin 6. Kalite göstergeleri: Kalite göstergeleri, okulca üretilen ürün ve hizmetlerin kalitesinin ölçülmesinde kullanılan araçlardır. Beklentilerin karşılanma düzeyini gösterir. (tatmin, moral, rahatlık, kullanışlılık, memnuniyet) 72
Örnekler: 




Kursa gelen öğrencilerin kurstan memnuniyet oranı Bilgisayar sınıfını kullanan öğrencilerin memnuniyet oranı Denetim raporlarında övülen hususların oranı Kutlama törenlerine katılan velilerin memnuniyet oranı Velilerin yapılan toplum hizmetinden memnuniyet oranı Performans Göstergesi Örnekleri; Stratejik Amaç: Bilişim teknolojileri ile ilgili gelişmeleri takip ederek, teknolojiyi eğitim ve öğretimde etkili ve verimli bir şekilde kullanmak. Stratejik Hedef: Okulumuz BT sınıfının aylık bakım onarımlarını yaparak bilgisayarların hayat sürelerini uzatmak. Faaliyet/Proje: BT sınıfının bakım‐onarım faaliyeti Performans göstergeleri: Girdi: Bakımı yapılacak bilgisayar sayısı Çıktı: Bakımı yapılan bilgisayar sayısı Sonuç: 1‐ Bilgisayarların periyodik bakımı sonrasında bilgisayar dersinde öğrenci başarısındaki artış miktarı (%) Sonuç: 2‐ Bilgisayarların periyodik bakımı sonrasında arızalanan bilgisayar sayısındaki düşüş miktarı (%) Verimlilik: Bilgisayar başına düşen öğrenci sayısı Etkinlik: Bakımı yapılan bilgisayarlardan bir yıl içinde tamire ihtiyaç göstermeyenlerin sayısı Kalite: Bilgisayar sınıfını kullanan öğrencilerin memnuniyet oranı. (%) 73
İlçe millî eğitim müdürlükleri için amaç, hedef, performans göstergeleri (örnek) Stratejik Amaç 1: Bireylere kişisel bilgi, beceri ve davranışlar geliştirerek, istihdam alanlarını genişletmek, iş ve yaşam kalitelerini artırmak. Stratejik Hedef 1.1: İlçemizde okuma yazma bilmeyen fertlerin okur yazar hale getirilmesi ve vatandaşlarımızın yaşam kalitesini yükseltmek üzere sosyal ve kültürel alanlarda açılan kurs sayısını plan dönemi sonuna kadar % 20 artırmak. PG 1: Sosyal ve kültürel alanlarda açılan kurs tür sayısı. PG 2: Sosyal ve kültürel alanlarda açılan kurs sayısı. PG 3: Sosyal ve kültürel alanlarda açılan kurslara katılan kişi sayısı. PG 4: Okuma yazma alanında açılan kurs sayısı. PG 5: Okuma yazma alanında açılan kurslara katılan kişi sayısı. Performans göstergeleri izleme‐değerlendirme ve raporlama çalışmalarını kolaylaştırmak için tablolaştırılarak yazılmalıdır. Mümkünse göstergelere yönelik geçmiş yıllara ait veriler varsa onlarında tabloda gösterilmesi gerekir. Tablo 20: Performans Göstergeleri(örnek) S. Amaç: S. Hedef: Performans Göstergesi Türü Önceki yıllar İlk Yıl Sonraki yıl hedefleri 2008 2009 2010 2011 2012 SAM‐1, SH‐1 Memnuniyet oranı Kalite %55 %57 %60 %65 %70 SAM‐1, SH‐2 Katılımcı sayısı Çıktı 70 68 80 90 100 (Tamamı)
SAM‐1, SH‐3 Etkinlik sayısı Çıktı 3 5 7 10 12 ………… 74
13. Faaliyet/Projeler ve Maliyetlendirme Faaliyet ve proje, belirli bir amaca ve hedefe yönelen ve başlı başına bir bütünlük oluşturan yönetilebilir ve maliyetlendirilebilir üretim veya hizmet birimidir. Öncelikli stratejik amaç ve hedefleri gerçekleştirmek üzere hangi tür faaliyet ve projelerin yerine getirileceğine karar verilir. Stratejik amaç ve hedefler ile performans hedefleri, okul/kurumun neyi başaracağını, faaliyet ve projeler ise bunun nasıl başarılacağını ifade eder. Belirlenen Stratejik hedeflere ulaşmayı sağlayacak faaliyetler ve projeler yazılmalıdır. Her bir faaliyet/proje belirli bir hedefe yönelik olmalıdır. Herhangi bir hedefle ilişkisi kurulamayan faaliyet/projelere yer verilmemelidir. Halihazırda yürütülen veya yürütülmesi planlanan faaliyetler/projeler mutlaka bir hedefle ilişkilendirilmelidir. Her stratejik hedef için ayrı faaliyet veya projeler oluşturulmalıdır. Faaliyet veya projelerin sayısı birden fazla olabilir. 75
Tablo 21: Okul/Kurum İçin Örnek Faaliyet/Projeler (Örnek) Faaliyetler 1. Kurslar 2. Ölçme değerlendirme 3. Soru bankası oluşturma 4. Gezi gözlem 5. Bilgilendirme faaliyeti 6. Veli toplantıları 7. Veli ziyareti faaliyeti 8. Hizmet içi eğitim faaliyeti 9. Okul içi eğitim faaliyeti 10. Fiziki yapı planlaması 11. Ödüllendirme faaliyeti 12. Etkin öğrenme yöntemleri semineri 13. Bireysel danışmanlık projesi 14. Ortak sınav faaliyeti 15. ……………………… Projeler 1. SMS sistemi oluşturma 2. Web sayfası 3. Ekderslik projesi 4. Sağlık taraması 5. Toplum hizmeti projesi 6. Akıllı tahta projesi 7. Kitap toplama kampanyası 8. ……………………. Tablo 22: Tahmini Maliyetlendirme Stratejik Planın 1. Yılı
Amaç/Hedef No (2010) Vizyondan Faaliyete
Amaç 1 Hedef 1.1 Amaç 2 Hedef 2.1
Hedef 2.2
Amaç 3 Hedef 3.1
……. …. Toplam ….
Misyon
Vizyon
Amaç A
Amaç B
Amaç C
76
Hedef A.1
Faaliyet A.1.I
Hedef A.2
Faaliyet A.1.II
Hedef A.3
Faaliyet A.1.III
Faaliyet ve projelerin maliyetleri toplamı ilgili hedefin maliyetini ortaya çıkarır. Hedeflerin maliyeti de ilgili amacın maliyetini teşkil eder. Amaçların maliyeti de stratejik planın maliyetini yani okul/kurumun bütçesini oluşturacaktır. Maliyetlendirme eylem planları aracılığı ile yıllık olarak yapılacaktır. 13.1 Eylem Planları Amaç ve hedeflere yönelik stratejiler doğrultusunda gerçekleştirilecek faaliyet ve projeler ile bunların kaynak ihtiyacı bu aşamada belirlenir. Her bir Faaliyet veya Projenin tahmini maliyetleri belirlenmelidir. Maliyetlendirme, okul/kurumun stratejik planı ile bütçesi arasındaki bağlantıyı güçlendirmeyi ve harcamaların önceliklendirilmesi sürecine yardımcı olmayı amaçlamaktadır. Plan içerisinde bir yıl içerisinde yapılacak faaliyetlerin maliyetleri eylem planı aracılığıyla belirlenmelidir. Okul/kurumlar performans programı hazırlamayacakları için yıl içerisinde yapılacak olan faaliyetlerin maliyetlendirmesini yıllık eylem planları hazırlayarak yapacaklardır(Tablo 24). Eylem planları stratejik planın yıllık uygulama dilimleri olacaktır. 14. Stratejiler Strateji kelimesi literatürde kelime kökü itibari ile Latincede çizgi, yol ve ya yatak anlamına gelir. Türkçe’de ise sürme, gönderme, götürme ve gütme anlamlarında kullanılmaktadır. Terim olarak strateji, kurumun amaç ve hedeflerinin tespiti, kurum ile çevresi arasındaki ilişkilerin analiz edilerek bu amaçların gerçekleştirilmesi için gerekli faaliyetlerin yeniden düzenlenmesi ve ihtiyaç duyulan kaynakların uzun dönemde etkili olacak şekilde dağıtılmasıdır. Stratejik planlama sürecinde stratejiler; amaç ve hedeflere ulaşmak için izlenecek yol ve yöntemlerin belirlenmesidir. Stratejik amaç ve hedeflerle ilgili durum değerlendirmesi yapılır. Stratejik amaç ve 77
hedeflere ulaşmak için neler yapılacağı yazılmalıdır. Olası sorunların neler olduğu ve bu sorunların nasıl aşılacağı ifade edilmelidir. Amaç ve hedeflere ulaşabilmek için izlenebilecek alternatif yol ve yöntemlerin neler olduğu belirtilmelidir. Ayrıca amaç ve hedeflerin üst politika belgeleriyle ilişkisi ortaya konulmalıdır. GZFT Analizi sonuçları aynı zamanda stratejilerin belirlenmesine temel teşkil eder. Ayrıca GZFT analizinde ortaya konan Okul/Kurumun güçlü (G) ve zayıf yönleri (Z), dış çevreden kaynaklanan fırsatlar (F) ve tehditler (T) strateji üretmede kullanılabilir. Bu yöntemle aşağıda belirtilen alternatif stratejiler geliştirilebilir. SWOT (GZFT) ANALİZİ
Kuruluş İçi
Analiz
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
Tehditler
Fırsatlar
Çevre Analizi
Strateji ifadeleri TOWS ANALİZİ yapılarak belirlenebilir. Belirlenen her bir stratejik amaç için TOWS Matrisi kullanılır. 78
Tablo 23: TOWS Matrisi İÇ GÜÇLÜ YÖNLER FAKTÖRLER VE DIŞ FAKTÖRLER FIRSATLAR G‐F Stratejileri (Kurumun/ Kuruluşun /Birimin güçlü taraflarını destekleyen fırsatları belirlemek ve değerlendirmek için geliştirilen stratejilerdir) TEHDİTLER G‐T Stratejileri (Kurumun/Kuruluşun/Birimin dış tehditlere karşı hassasiyetini azaltmak için birimin güçlü yanlarının nasıl kullanılması gerektiğini ortaya koyan stratejilerdir) ZAYIF YÖNLER Z‐F Stratejileri (Kurumun/Kuruluşun/Birimin zayıf yönlerini kuvvetlendirmek için fırsatları kullanarak geliştirilen stratejilerdir) Z‐T Stratejileri (Kurumun/Kuruluşun/Birimin zayıf yönlerinin dış tehditlerden kolayca etkilenmesini engelleyecek savunma planlarını hazırlamaya yarayan stratejilerdir) TOWS Matrisi stratejik amaçlar için kullanılır. Yazılan her bir stratejik amaçla ilgili okul/kurumun güçlü, zayıf yönleri, fırsat ve tehditleri belirlenerek GZTF analizi yapılar. Bu analiz sonucunda; G‐F stratejileri: Kurumun hem güçlü yönlerini hem de dış çevrenin sunduğu fırsatların olumlu etkilerinden azami düzeyde faydalanmaya yönelik olarak geliştirilen stratejilerdir. Söz konusu stratejiler, kuruluşun güçlü yönleri kullanılarak dış fırsatlardan maksimum düzeyde yararlanmayı mümkün kılar. Kurumun güçlü yönleri ile hangi fırsatlardan yararlanılacak? (Kurumun güçlü taraflarını destekleyen fırsatları belirlemek ve değerlendirmek için geliştirilen stratejilerdir) Z‐F stratejileri: Kurumun zayıf yönlerinin olumsuz etkilerini en aza indirgerken fırsatların olası olumlu etkilerinden azami düzeyde yararlanmaya yöneliktir. Dış fırsatlardan aralanarak 79
mevcut zayıf yönleri giderecek stratejiler oluşturulabilir. Kurumun zayıf yönleri nelerdir. Bu yönler hangi fırsatlarla azaltılacak? (Kurumun zayıf yönlerini kuvvetlendirmek için fırsatları kullanarak geliştirilen stratejilerdir) G‐T stratejileri: Dış çevredeki tehditlerin olumsuz etkilerini, Stratejilerin oluşturulması için kuruluşun güçlü yönlerini şu soruların cevaplanması kullanarak en aza gerekir: Amaç ve hedeflere ulaşmak için indirgemeye yöneliktir. neler yapılabilir? Kurumu bekleyen tehditler Olası sorunlar nelerdir ve bu nelerdir. Tehditler hangi sorunları nasıl aşabiliriz? güçlü yönlerle azaltılacak? Amaç ve hedeflere ulaşmak için (Kurumun dış tehditlere karşı izlenebilecek alternatif yol ve hassasiyetini azaltmak için yöntemler nelerdir? maliyetleri, birimin güçlü yanlarının nasıl Alternatiflerin olumlu, olumsuz yönleri kullanılması gerektiğini nelerdir? ortaya koyan stratejilerdir) Z‐F stratejileri: Zayıf yönler ve tehditlerin olumsuz etkilerini en aza indirgemeye yöneliktir. Kurumun zayıf yönleri ve tehditler nelerdir. Nasıl azaltılacak? (Kurumun zayıf yönlerinin dış tehditlerden kolayca etkilenmesini engelleyecek savunma planlarını hazırlamaya yarayan stratejilerdir) Stratejiler belirlenirken durum analizi sonuçlarından yararlanılmalıdır. Stratejiler sadece hedefler bazında değil, stratejik amaç, hedefler, faaliyet ve projeler bir bütün olarak değerlendirilip stratejik amaçlar düzeyinde yazılmalıdır. 80
C. İZLEME VE DEĞERLENDİRME 15. İzleme ve Değerlendirme İzleme, stratejik plan uygulamasının sistematik olarak takip edilmesi ve raporlanmasıdır. Değerlendirme ise, uygulama sonuçlarının amaç ve hedeflere kıyasla ölçülmesi ve söz konusu amaç ve hedeflerin tutarlılık ve uygunluğunun analizidir. Eylem planının yürütülmesinden sorumlu olan kişi ya da gruplar aynı zamanda da hedef ve amaçların yerine getirildiğini/getirilmediğini de izlemekle yükümlüdürler. İzleme, yönetime yardımcı olan sistemli bir faaliyettir. Raporlama izleme faaliyetinin temel aracıdır. Okul/Kurumda izleme ve değerlendirme sürecinde ;  Ne Yaptık?  Başardığımızı Nasıl Anlarız?  Uygulama Ne Kadar Etkili Oluyor?  Neler Değiştirilmelidir?  Gözden Kaçanlar Nelerdir? Sorularının cevapları aranacaktır. İzleme raporları objektif olmalıdır. İlerleme sağlanan alanlar yanında, ilerleme sağlanamayan konular da rapor edilmelidir. Gözden geçirilmelerin yılık, altı aylık, üçer aylık ya da aylık periyotlar halinde yapılması idealdir. Faaliyetlere ait performans göstergelerine yönelik ölçümler, stratejik planlama ekibinin belirleyeceği periyotlarla yapılacaktır. Elde edilen verilerin doğru ve güvenilir olması için gereken hassasiyet gösterilmelidir. İzleme ve değerlendirme çalışmalarına yardımcı olması amacıyla Tablo 25’te yer alan form kullanılabilir. İzleme ve değerlendirme faaliyetlerinin etkili olarak gerçekleştirilebilmesi, uygulama aşamasına geçmeden önce stratejik planda ortaya konulan hedeflerin nesnel ve ölçülebilir göstergeler ile ilişkilendirilmesini gerektirir. Unutulmamalıdır ki, ölçemediğimiz bir şeyi denetleyemez ve yönetemeyiz. Bu nedenle planlama sürecinde hedeflerin ölçülebilir olmasına özen gösterilmelidir. 81
15.1 Raporlama Plan dönemi içerisinde ve her yılın sonunda Okul/Kurumun Stratejik Planı uyarınca yürütülen faaliyetler, önceden belirlenen performans göstergelerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile varsa meydana gelen sapmaların nedenleri okul hakkında genel ve mali bilgileri içeren faaliyet raporu hazırlanacaktır. İzleme raporları haftalık, aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık olabilir. Ancak faaliyet raporları yıllık olarak hazırlanacaktır. Okul/Kurumların hazırlayacağı faaliyet raporları ile ilgili hususlar MEB ve İl MEM tarafından belirlenecektir. Sonuç: Hazırlanacak stratejik plan ile;  Okul ve kurumların strateji belirleme ve maliyetlendirme kapasitesinin güçlendirilmesi,  Amaç ve hedeflere dayalı yönetim anlayışı ve bütçelemenin geliştirilmesi,  Okul/Kurum hizmetlerinin sunumunda yararlanıcı taleplerine duyarlılığın arttırılması,  Hesap verme sorumluluğunun yerleşmesi amaçlanmaktadır. Stratejik planın başarısı, başta okul/kurum müdürü olmak üzere tüm çalışanların planı sahiplenmesi ile mümkündür. Stratejik planlama, belirli bir birimin, kişinin ya da grubun işi olarak görülmemelidir. Yöneticilerin inanmadığı ve tüm çalışanların sahiplenmediği bir planın, uygulanmayan işlevsiz planlardan farkı olmaz. Stratejik plan; kurum kültürü ve kurum kimliği oluşumuna, gelişimine ve güçlendirilmesine destek olacaktır. 82
83
STRATEJİK
AMAÇLAR
STRATEJİK
HEDEFLER
FAALİYETLER
VEYA
PROJELER
MEVCUT
DURUM
PERFORMANS
GÖSTERGELERİ
SORUMLU
KİŞİLER /
KURUMLAR
KAYNAKLAR
MART
ŞUBAT
OCAK
BÜTÇE
Amaç No
2011
KASIM
EKİM
AĞUSTOS
EYLÜL
TEMMUZ
HAZİRAN
MAYIS
NİSAN
ZAMANLAMA (FAALİYET-PROJELERİN BAŞLAYIŞ-BİTİŞYILI)
………….OKUL/KURUMU STRATEJIK PLANI 2011 YILI EYLEM PLANI ARALIK
Tablo 24: Eylem Planı Örneği 2012
2013
2014
84
Stratejik Amaç 1:……… Stratejik Hedef 1.1: Faaliyetin Başlama ve Bitiş Tarihi Faaliyet/Projeler Faaliyet/Projeler TEMA Faaliyetten Sorumlu Kurum/birim/ kişi Maliyeti Ölçme yöntemi raporlama süresi İzleme ve Performans Göstergeleri (..) Tamamlandı (..)Devam Ediyor (..) İptal Edildi Faaliyetin durumu FAALİYET İZLEME VE DEĞERLENDİRME FORMU Tablo 25: İzleme ve Değerlendirme Form Örneği Tamamlan‐mama nedeni Değerlendirme Öneriler ONAY III. BÖLÜM
OKUL/KURUMLAR İÇİN
STRATEJİK PLAN HAZIRLAMA
REHBERİ*
MEB SP Okul/Kurum SP İl MEM SP İlçe MEM SP *Bu bölümde; okul/kurumlar için stratejik plan hazırlamalarında yardımcı olması amacıyla toplanacak veriler, aşamalar halinde plan metninde yer alacak bölümler, tüm okul ve kurumlara uyarlanabilecek esnek şablonların yer aldığı bir rehber hazırlanmıştır. Okul/kurumların tür ve düzeylerine göre toplanacak veriler değişiklik göstermelidir. 85 T.C. ……………..VALİLİĞİ İL MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ …………………….. OKULU/KURUMU (Okul/Kurumun resmi) …………………….. OKUL/KURUMU 2011‐2014 STRATEJİK PLANI 86 Mustafa Kemal ATATÜRK’ün resmi ve sözü ………………………………………………………………………………………………………………
……………….. Mustafa Kemal ATATÜRK 87 İstiklal Marşı 88 Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi 89 (Okul/Kurum Müdürü Resmi) SUNUŞ ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………… ………………………………………… Okul/Kurum Müdürü 90 GİRİŞ ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………… ………………………………………… Stratejik Plan Hazırlama Ekibi 91 İÇİNDEKİLER SAYFA NO SUNUŞ GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM (……………………) OKULU/KURUMU STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ Yasal Çerçeve Stratejik Planlama Çalışmaları İKİNCİ BÖLÜM: MEVCUT DURUM ANALİZİ 1. Tarihsel Gelişim 2. Yasal Yükümlülükler 3. Faaliyet Alanları, Ürün ve Hizmetler 4. Paydaş Analizi 5. Kurum İçi Analiz 5.1 Örgütsel Yapı 5.2 İnsan Kaynakları 5.3 Teknolojik Düzey 5.4 Mali Kaynaklar 5.5 İstatistikî Veriler 6. Çevre Analizi 6.1 PEST (Politik‐Yasal, Ekonomik, Sosyo‐Kültürel, Teknolojik, Ekolojik, Etik) Analizi 6.2 Üst Politika Belgeleri 7. GZFT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) Analizi ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: GELECEĞE YÖNELİM 8. 9. 10. 11. Misyon, Vizyon, Temel Değerler Temalar, Amaçlar, Hedefler, Performans Göstergeleri, Faaliyet/Projeler ve Stratejiler İzleme, Değerlendirme ve Raporlama Eylem Planları 92 KURUM KİMLİK BİLGİSİ Kurum Adı ( Kurumun tam adı yazılacak) Kurum Türü Kurum Kodu Kurum Statüsü Kurumda Çalışan Personel Sayısı  Kamu  Özel Yönetici : Öğretmen : Hizmetli : Memur : Öğrenci Sayısı Öğretim Şekli  Normal  ikili Okulun Hizmete Giriş Tarihi KURUM İLETİŞİM BİLGİLERİ Tel. : Kurum Telefonu / Fax Fax : Kurum Web Adresi Mail Adresi Kurum Adresi Mahalle : Posta Kodu : İlçe :
İli :
Kurum Müdürü (Adı ve Soyadı) GSM Tel: Müdür Baş Yard : GSM Tel Kurum Müdür Müdür Yard. 1 : GSM Tel Yardımcıları Müdür Yard. 2 : GSM Tel 93 BİRİNCİ BÖLÜM …………………… OKULU/KURUMU STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ Yasal Çerçeve Stratejik Planlama Çalışmaları 94 STRATEJİK PLANLAMA SÜRECİ Yasal Çerçeve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 9. Maddesi, MEB Strateji Geliştirme Başkanlığı 2010/14 sayılı genelge, Millî Eğitim Bakanlığı ve Milli Eğitim Müdürlüğü Stratejik Planı gibi okul/kurumlarda stratejik planlama sürecini zorunlu hale getiren yasal düzenlemeler bu başlık altında yazılmalıdır. Stratejik Planlama Çalışmaları ………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………. Okul‐Kurum stratejik planlarını hazırlarken yaptıkları hazırlık çalışmalarını bu bölümde anlatacaklardır(toplantı tutanakları, yapılan yazışmalar, özdeğerlendirme vb. çalışmaları burada belirtecekler). ………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………. Stratejik planın kim yada hangi ekip tarafından hazırlandığı, ekibin nasıl oluşturulduğu, düzenlenen yada katılım sağlanılan eğitim faaliyetleri, yapılan işbirlikleri, verilerin toplanması, kullanılan kaynaklar anlatılmalıdır. ………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………. Ayrıca planın hangi bölümlerden oluştuğu kısaca bu bölümde ele alınmalıdır. Stratejik plan hazırlama çalışmaları okul/kurumlarda oluşturulmuş olan Okul Gelişim Yönetim Ekibi aracılığıyla yürütülebileceği gibi bu ekip içerisinden seçilen koordinatör ekip aracılığıyla da yürütülebilir. Müdür başkanlığındaki ekibin kimlerden oluştuğu ve görevleri burada ayrıntısıyla açıklanır. İlçe Milli Eğitim müdürlüklerinde şube müdürünün başkanlığında okul müdürü, öğretmen ve diğer çalışanlarında bulunduğu stratejik plan hazırlama ekibi oluşturulur. 95 ……………………………OKUL/KURUMU Stratejik Plan Hazırlama Ekibi Unvanı Adı‐Soyadı
Müdür Müdür Yardımcısı
Rehber Öğretmen
En az 2 Öğretmen
En az 2 Öğrenci
En az 2 Veli Destek Personeli (Kütüphane Memuru, hizmetli v.b.) Okul Aile Birliği başkanı
STK ‘lar (Dernek, Vakıf, Sanayi ve Ticaret Odası) İletişim
Muhtar Mesleki ve Teknik Liseler için bölüm şefleri …………………….. Not: Öğrencisi bulunmayan kurumlar ve bu şartları sağlayacak kadrosu bulunmayan okullar tüm kurumu kapsayacak şekilde ekip oluşturacaklardır. ……/……/2010 OKUL/KURUM MÜDÜRÜ ONAY 96 İKİNCİ BÖLÜM MEVCUT DURUM ANALİZİ 1. Tarihsel Gelişim 2. Yasal Yükümlülükler 3. Faaliyet Alanları, Ürün ve Hizmetler 4. Paydaş Analizi 5. Kurum İçi Analiz 5.1 Örgütsel Yapı 5.2 İnsan Kaynakları 5.3 Teknolojik Düzey 5.4 Mali Kaynaklar 5.5 İstatistikî Veriler 6. Çevre Analizi 6.1 PEST (Politik‐Yasal, Ekonomik, Sosyo‐ Kültürel, Teknolojik, Ekolojik, Etik) Analizi 6.2 Üst Politika Belgeleri 7. GZFT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) Analizi 97 MEVCUT DURUM ANALİZİ 1. Tarihsel Gelişim ....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
....................................................................................................................
.................................................................................................................... (Okul/Kurumun hangi tarihte hangi amaçlara hizmet etmek için kurulduğu, bugüne kadar geçirdiği aşamalar, önemli yapısal dönüşümler kısaca değerlendirilir). 2. Yasal Yükümlülükler Bu aşamada okul/kuruma görev ve sorumluluklar yükleyen, okulun faaliyet alanını düzenleyen mevzuat gözden geçirilerek yasal yükümlülükler ve dayanaklar listesi oluşturulur. ……………………………………….. ……………………………………….. ……………………………………….. Dayanak(Kanun, Yönetmelik, Genelge adı ve no’su) ……………… ……………… ……………… ……………………………………….. ……………… Yasal Yükümlülük (Görevler) İlçe MEM için oluşturulacak yasal yükümlülükler tablosu Şube/Bölüm adı Özlük Şubesi …………… ……………… Yasal yükümlülük (Görevleri) ……………… ……………… …………… 98 Dayanak ………….. …………… ………… 3. Faaliyet Alanları, Ürün/Hizmetler İlçe Millî Eğitim Müdürlükleri birimleri de yazmalıdır. FAALİYET ALANI: EĞİTİM FAALİYET ALANI: YÖNETİM İŞLERİ Hizmet–1 Rehberlik Hizmetleri Hizmet–1 Öğrenci işleri hizmeti Veli Kayıt‐ Nakil işleri Öğrenci Devam‐devamsızlık Öğretmen Sınıf geçme vb …………. …….. Hizmet–2 Sosyal‐Kültürel Hizmet–2 Öğretmen işleri Etkinlikler hizmeti Halk oyunları Derece terfi Koro Hizmet içi eğitim Satranç Özlük hakları ……….. ………. Hizmet–3 Spor Etkinlikleri ………………. Futbol, ……………. Voleybol ……………… Atletizm ………………. Güreş ……… Hizmet–4 İzcilik Etkinlikleri ………………… ……. FAALİYET ALANI: ÖĞRETİM FAALİYET ALANI: MESLEK EDİNDİRME Hizmet–1 Müfredatın işlenmesi ……….. Hizmet–2 Kurslar Yetiştirme Hazırlama Etüt ……… Hizmet‐ 3 Proje çalışmaları AB Projeleri Sosyal Projeler Fen Projeleri ……. FAALİYET ALANI: ………….. ………………… …………………….. …………………….. ……………………. ………………. FAALİYET ALANI: ………….. ………… ………… …………… ……………… Okul/kurumlar tür ve düzeylerine göre (okulöncesi, mesleki teknik eğitim kurumu, öğretmenevi, halk eğitim merkezi vb.) faaliyet alanlarını ve hizmetlerini belirlemelidirler. 99 Okul İçin Ürün/Hizmet Listesi Öğrenci kayıt, kabul ve devam işleri Eğitim hizmetleri Öğrenci başarısının değerlendirilmesi Öğretim hizmetleri Sınav işleri Toplum hizmetleri Sınıf geçme işleri Kulüp çalışmaları Öğrenim belgesi düzenleme işleri Diploma Sosyal, kültürel ve sportif Personel işleri etkinlikler Öğrenci davranışlarının değerlendirilmesi Burs hizmetleri Öğrenci sağlığı ve güvenliği Yurt hizmetleri Okul çevre ilişkileri Bilimsel vs araştırmalar Rehberlik Yaygın eğitim Staj çalışmaları Mezunlar (Öğrenci) …………… ………………… 100 4. PAYDAŞ ANALİZİ …………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………… (Paydaşların nasıl belirlendiği? sınıflandırmanın nasıl yapıldığı? paydaş görüş ve önerilerinin hangi yöntemlerle nasıl alındığı? stratejik plana nasıl yansıtıldığı? anlatılacak) Paydaş Sınıflandırma Matrisi PAYDAŞLAR İÇ PAYDAŞLAR Çalışanlar, Birimler Eğitim Millî Bakanlığı Valilik Milli Eğitim Müdürlüğü Çalışanları İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri Okullar ve Bağlı Kurumlar Öğretmenler ve Diğer Çalışanlar Öğrenciler ve Veliler Okul Aile Birliği Üniversite Özel İdare Belediyeler Güvenlik Güçleri (Emniyet, Jandarma) Bayındırlık ve İskân Müdürlüğü Sosyal Hizmetler Müdürlüğü Gençlik ve Spor Müdürlüğü Sağlık Müdürlüğü Kültür Müdürlüğü DIŞ PAYDAŞLAR Temel ortak Stratejik ortak Tedarikçi Müşteri, hedef kitle 101 YARARLANICI (devam) Hayırseverler Sivil Toplum Örgütleri Medya İşveren kuruluşlar Muhtarlıklar Turizm uyguluma otelleri Sanayi ve Ticaret Odaları ……………... ……………… ……….…….  : Tamamı O : Bir kısmı MEB Öğrenciler Özel İdare    O STK ……….. Bağlı olduğumuz merkezi idare Hizmetlerimizden yaralandıkları için Tedarikçi mahalli idare Amaç ve hedeflerimize ulaşmak işbirliği yapacağımız kurumlar ….. Önceliği Neden Paydaş? Yararlanıcı (Müşteri) Paydaş Dış Paydaş Paydaş Önceliklendirme Matrisi İç Paydaş 1 1 1 .. … Paydaşlar belirlendikten sonra okul/kurumun hangi ürün/hizmetleri hangi yararlanıcılar için sunduğunu göstermeye yarayan paydaş‐ürün/hizmet matrisi oluşturulmalıdır. Bu matrisin sonucuna göre paydaşların ürün hizmetler hakkındaki görüşleri alınmalıdır. 102 Yararlanıcı Ürün/Hizmet Matrisi …………………………… Ölçme‐Değerlendirme Mezunlar (Öğrenci) Rehberlik, Kurs, Sosyal etkinlikler Yayım Nitelikli işgücü Altyapı,Donatım Yatırım Yatılılık‐Bursluluk AR‐GE, Projeler, Danışmanlık Eğitim‐Öğretim (Örgün‐
Yaygın) Öğrenciler  o    Veliler  Üniversiteler o o  Medya o o Uluslar arası kuruluşlar o o Meslek Kuruluşları Sağlık kuruluşları o Diğer Kurumlar o Özel sektör  o o ………….. Ürün/Hizmet Yararlanıcı (Müşteri)  : Tamamı O: Bir kısmı Okul/kurumlarda öğretmen, öğrenci, veli ve çalışanlara yönelik uygulanan memnuniyet anketlerinin sonuçları paydaşların görüşleri olarak kullanılabilir. Kaymakam, milli eğitim müdürü gibi paydaşlarla mülakat, yöneticiler, öğretmenler ve diğer çalışanlarla toplantılar yapılmalı, sayısı fazla olan paydaşların görüşleri anket yoluyla alınmalıdır. 103 5. KURUM İÇİ ANALİZ 5.1 Örgütsel Yapı Okul/Kurum Teşkilat Şeması (Örnek) MÜDÜR
Okul‐Aile Birliği
Müdür Yrd.
Komisyonlar
Kurullar
Büro Hizmetleri
Yardımcı Hizmetler
Öğrenci Kulüp. Zümre Öğret.
Sınıf Öğret.
Rehber Öğret.
Okul/Kurumlarda Oluşturulan Birimler: Görevler Görevle ilgili bölüm, birim, kurul/komisyon adı Şubeler (İlçe MEM için) Okul Aile Birliği Öğretmenler kurulu OGYE Öğrenci davranışlarını değerlendirme üst kurulu Satın alma komisyonu Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri yürütme komisyonu ……………………………… …………………………. Görevle ilgili işbirliği (paydaşlar) …………………………. …………………………. …………………………. …………………………. …………………………. Hedef kitle ……………………… ……………………… ……………………… ……………………… ……………………… …………………………. ……………………… …………………………. ……………………… …………………………. ……………………… Bu çalışmanın sonuçları paydaşların belirlenmesinde, paydaşlarla hizmetlerin ilişkilendirilmesinde, paydaş görüş ve önerilerinin alınmasında kullanılabilir. 104 5.2 İnsan Kaynakları ……… Yılı Kurumdaki Mevcut Yönetici Sayısı: Görevi Erkek Kadın Toplam 1 Müdür 2 Müdür Yard Kurum Yöneticilerinin Eğitim Durumu: Eğitim Düzeyi ……… Yılı İtibari İle Kişi Sayısı % Önlisans Lisans Yüksek Lisans Kurum Yöneticilerinin Yaş İtibari ile dağılımı: Yaş Düzeyleri ……… Yılı İtibari İle Kişi Sayısı % 20‐30 30‐40 40‐50 50+... 105 İdari Personelin Hizmet Süresine İlişkin Bilgiler: ……….. Yılı İtibari İle Hizmet Süreleri Kişi Sayısı % 1‐3 Yıl 4‐6 Yıl 7‐10 Yıl 11‐15 Yıl 16‐20 Yıl 21+....... üzeri Kurumda gerçekleşen yönetici sirkülasyonunun oranı: Yıl İçerisinde Kurumdan Ayrılan Yıl İçerisinde Kurumda Göreve Yönetici Sayısı Başlayan Yönetici Sayısı TOPLAM 2007 2008 2009 2007 2008 2009 İdari Personelin Katıldığı Hizmetiçi Eğitim Programları: Adı ve Soyadı Görevi Katıldığı Çalışmanın Adı Katıldığı Yıl Belge No Müd/Müd.Yrd. 106 Öğretmenlere İlişkin Bilgiler: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 TOPLAM ……….. Yılı Kurumdaki Mevcut Öğretmen Sayısı: Branşı Erkek Kadın Öğretmenlerin Yaş İtibari ile Dağılımı: ……….. Yılı Yaş Düzeyleri Kişi Sayısı % 20‐30 30‐40 40‐50 50+... 107 Toplam Öğretmenlerin Hizmet Süreleri: ……….. Yılı İtibari İle Hizmet Süreleri Kişi Sayısı % 1‐3 Yıl 4‐6 Yıl 7‐10 Yıl 11‐15 Yıl 16‐20 Yıl 21+... üzeri Kurumda gerçekleşen öğretmen sirkülâsyonunun oranı: Yıl İçerisinde Kurumdan Yıl İçerisinde Kurumda Ayrılan Öğretmen Sayısı Göreve Başlayan Öğretmen Sayısı TOPLAM 2007 2008 2009 2007 2008 2009 Öğretmenlerin katıldığı hizmetiçi eğitim programları Adı ve Soyadı Branşı Katıldığı Çalışmanın Adı Katıldığı Yıl Belge No 108 Destek Personele (Hizmetli‐ Memur) İlişkin Bilgiler: ………. Yılı Kurumdaki Mevcut Hizmetli/ Memur Sayısı: Görevi Erkek Kadın Eğitim Durumu Hizmet Yılı Toplam 1 Memur 2 Hizmetli 3 Sözleşmeli İşçi 4 Sigortalı İşçi Çalışanların Görev Dağılımı ÇALIŞANIN UNVANI GÖREVLERİ İlçe milli eğitim müdürü Şube müdürü Okul /kurum müdürü Müdür baş yardımcısı Müdür yardımcısı Atölye ve bölüm şefleri Öğretmenler Yönetim işleri ve büro memuru Yardımcı hizmetler personeli ……………………… ……………………. 109 Çalışanların Görev Dağılımı (Örnek) S.NO 1 UNVAN Okul müdürü 1.
2.
3.
4.
5.
6.
2 Müdür yardımcısı baş 1.
2.
3.
4.
5.
3 Müdür yardımcısı 1.
2.
3.
4 Öğretmenler 1.
2.
3.
4.
5.
6.
GÖREVLERİ Okul müdürü; Ders okutmak Kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, program ve emirlere uygun olarak görevlerini yürütmeye, Okulu düzene koyar Denetler. Okulun amaçlarına uygun olarak yönetilmesinden, değerlendirilmesinden ve geliştirmesinden sorumludur. Okul müdürü, görev tanımında belirtilen diğer görevleri de yapar. Müdür başyardımcısı, Ders okutur Müdürün en yakın yardımcısıdır. Müdürün olmadığı zamanlarda müdüre vekâlet eder. Okulun her türlü eğitim‐öğretim, yönetim, öğrenci, personel, tahakkuk, ayniyat, yazışma, eğitici etkinlikler, yatılılık, bursluluk, güvenlik, beslenme, bakım, koruma, temizlik, düzen, nöbet, halkla ilişkiler gibi işleriyle ilgili olarak okul müdürü tarafından verilen görevleri yapar. Müdür başyardımcısı, görev tanımında belirtilen diğer görevleri de yapar. Müdür yardımcıları Ders okutur Okulun her türlü eğitim‐öğretim, yönetim, öğrenci, personel, tahakkuk, ayniyat, yazışma, sosyal etkinlikler, yatılılık, bursluluk, güvenlik, beslenme, bakım, nöbet, koruma, temizlik, düzen, halkla ilişkiler gibi işleriyle ilgili olarak okul müdürü tarafından verilen görevleri yapar Müdür yardımcıları, görev tanımında belirtilen diğer görevleri de yapar. İlköğretim okullarında dersler sınıf veya branş öğretmenleri tarafından okutulur. Öğretmenler, kendilerine verilen sınıfın veya şubenin derslerini, programda belirtilen esaslara göre plânlamak, okutmak, bunlarla ilgili uygulama ve deneyleri yapmak, ders dışında okulun eğitim‐
öğretim ve yönetim işlerine etkin bir biçimde katılmak ve bu konularda kanun, yönetmelik ve emirlerde belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler. Sınıf öğretmenleri, okuttukları sınıfı bir üst sınıfta da okuturlar. İlköğretim okullarının 4 üncü ve 5 inci sınıflarında özel bilgi, beceri ve yetenek isteyen; beden eğitimi, müzik, görsel sanatlar, din kültürü ve ahlâk bilgisi, yabancı dil ve bilgisayar dersleri branş öğretmenlerince okutulur. Derslerini branş öğretmeni okutan sınıf öğretmeni, bu ders saatlerinde yönetimce verilen eğitim‐öğretim görevlerini yapar. Okulun bina ve tesisleri ile öğrenci mevcudu, yatılı‐gündüzlü, normal veya ikili öğretim gibi durumları göz önünde bulundurularak okul müdürlüğünce düzenlenen nöbet çizelgesine 110 (devam) 5 Yönetim işleri ve büro memuru 6 Yardımcı hizmetler personeli 7 Kaloriferci 8 Gece bekçisi ……………….. göre öğretmenlerin, normal öğretim yapan okullarda gün süresince, ikili öğretim yapan okullarda ise kendi devresinde nöbet tutmaları sağlanır. 7. Yönetici ve öğretmenler; Resmî Gazete, Tebliğler Dergisi, genelge ve duyurulardan elektronik ortamda yayımlananları Bakanlığın web sayfasından takip eder. 8. Elektronik ortamda yayımlanmayanları ise okur, ilgili yeri imzalar ve uygularlar. 9. Öğretmenler dersleri ile ilgili araç‐gereç, laboratuar ve işliklerdeki eşyayı, okul kütüphanesindeki kitapları korur ve iyi kullanılmasını sağlarlar. 1. Müdür veya müdür yardımcıları tarafından kendilerine verilen yazı ve büro işlerini yaparlar. 2. Gelen ve giden yazılarla ilgili dosya ve defterleri tutar, yazılanların asıl veya örneklerini dosyalar ve saklar, gerekenlere cevap hazırlarlar. 3. Memurlar, teslim edilen gizli ya da şahıslarla ilgili yazıların saklanmasından ve gizli tutulmasından sorumludurlar. 4. Öğretmen, memur ve hizmetlilerin özlük dosyalarını tutar ve bunlarla ilgili değişiklikleri günü gününe işlerler. 5. Arşiv işlerini düzenlerler. 6. Müdürün vereceği hizmete yönelik diğer görevleri de yaparlar. 1. Yardımcı hizmetler sınıfı personeli, okul yönetimince yapılacak plânlama ve iş bölümüne göre her türlü yazı ve dosyayı dağıtmak ve toplamak, 2. Başvuru sahiplerini karşılamak ve yol göstermek, 3. Hizmet yerlerini temizlemek, 4. Aydınlatmak ve ısıtma yerlerinde çalışmak, 5. Nöbet tutmak, 6. Okula getirilen ve çıkarılan her türlü araç‐gereç ve malzeme ile eşyayı taşıma ve yerleştirme işlerini yapmakla yükümlüdürler. 7. Bu görevlerini yaparken okul yöneticilerine ve nöbetçi öğretmene karşı sorumludurlar. 8. Kaloriferci, kalorifer dairesi ve tesisleri ile ilgili hizmetleri yapar. 9. Kaloriferin kullanılmadığı zamanlarda okul yönetimince verilecek işleri yapar. 10. Kaloriferci, okul müdürüne, müdür yardımcısına ve nöbetçi öğretmene karşı sorumludur. 11. Müdürün vereceği hizmete yönelik diğer görevleri de yapar Gece bekçisi veya nöbetle gece bekçiliği yapan hizmetli, Nöbeti süresince okul bina ve eklentilerinin güvenliğini sağlamak. ……………………………………………………. 111 Çalışanların Gönüllü Yaptıkları İşler: S. NO 1 ADI SOYADI GÖREVİ BRANŞI İLGİ ALANLARI …………. Müdür fen bilgisi 2 …………. Öğretmen bilgisayar Spor, resim Tiyatro, şiir internet 3 …………… Öğretmen 4 ………… …….. sınıf halk oyunları öğretmeni …… …….. GÖNÜLLÜ ÇALIŞMALARI okul dergisi okulun internet sitesi stratejik planlama TKY ……. Okul/kurum Rehberlik Hizmetleri Mevcut Kapasite Mevcut Kapasite Kullanımı ve Performans Görev Yapan Psikolojik Danışman Sayısı İhtiyaç Duyulan Psikolojik Danışman Sayısı Görüşme Odası Sayısı Öğrenci Sayısı Öğretmen Sayısı Veli Sayısı Öğretmenlere Yönelik Öğrencilere Yönelik Velilere Yönelik Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Düzenlenen Eğitim/Paylaşım Toplantısı Vb. Faaliyet Sayısı Psikolojik Danışman Norm Sayısı Danışmanlık Hizmeti Alan 112 113
Görev Branş Kıdem Mevcut(Kadrolu) İhtiyaç Sıra no *Tablo okul/kurumların özelliklerine göre değişiklik gösterebilir.
Adı soyadı 1 2 3 4 5 6 7 Okuldaki kıdemi Ön lisans Lisans Yüksek lisans Geçmiş yıllar da aldığı HİE saati toplamı ortalaması ÖĞRETMEN MESLEKİ GELİŞİM DÜZEYİ KADRO DURUMU EĞİTİM DURUMU HİZMET İÇİ EĞİTİM Son yılki hie süresi ÖĞRETMEN İHTİYAÇ DURUMU VE DAĞILIMI Normu var mı? ………………. OKULU İNSAN KAYNAKLARI DAĞILIMI VE BİLGİSİ Aldığı ödüller ve cezalar İnsan Kaynakları Bilgi Tablosu*(örnek) Yaptığı bilimsel Çalış malar ve kitaplar 5.3 Teknolojik Düzey ……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………… (Okul/kurum teknolojiyi kullanma düzeyini anlatmalıdır. Örneğin; hangi işlemler veya yazışmalar kağıt kullanılmadan elektronik ortamda yapılabiliyor? Gelecek dönemde hangi işlemlerin elektronik ortamda yapılması düşünülüyor. Okul/Kurumun Teknolojik Altyapısı: Araç‐Gereçler
2008 2009 2010 İhtiyaç Bilgisayar Yazıcı Tarayıcı Tepegöz Projeksiyon Televizyon İnternet bağlantısı Fen Laboratuvarı Bilgisayar Lab. Fax Video DVD Player Fotograf makinası Kamera Okul/kurumun İnternet sitesi Personel/e‐mail adresi oranı Diğer araç‐
gereçler ………… 114 Okul/Kurumun Fiziki Altyapısı: Fiziki Mekan Öğretmen Çalışma Odası
Ekipman Odası Kütüphane Rehberlik Servisi
Resim Odası Müzik Odası Çok Amaçlı Salon
Ev Ekonomisi Odası
İş ve Teknik Atölyesi
Bilgisayar laboratuarı
Yemekhane Spor Salonu Otopark Spor Alanları Kantin Fen Bilgisi Laboratuvarı Atelyeler Bölümlere Ait Depo
Bölüm Laboratuvarları
Bölüm Yönetici Odaları
Bölüm Öğrt. Odası
Teknisyen Odası Bölüm Dersliği Arşiv ………… Var
Yok
115 Adedi
İhtiyaç
Açıklama 5.4 Mali Kaynaklar ……………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………
………..………………………………………………………………………………………… (Okul/kurumun kaynaklarını artırıcı unsurlar ile tasarruf imkanlarının neler olabileceği ifade edilmelidir). Okul/Kurum Kaynak Tablosu: Kaynaklar Genel Bütçe Okul aile Birliği Özel İdare Kira Gelirleri Döner Sermaye Vakıf ve Dernekler Dış Kaynak/Projeler Diğer …….. TOPLAM 2010 2011 2012 2013 2014 Okul/Kurum Gelir‐Gider Tablosu: YILLAR HARCAMA KALEMLERİ Temizlik Küçük onarım Bilgisayar harcamaları Büro makinaları harc. Telefon Yemek Sosyal faaliyetler Kırtasiye Vergi harç vs 2008 GELİR GİDER ………….. GENEL 116 2009 GELİR GİDER 2010 GELİR GİDER 5.5 İstatistikî Veriler Öğrencilere İlişkin Bilgiler: Karşılaştırmalı Öğretmen/Öğrenci Durumu ÖĞRETMEN Toplam öğretmen sayısı ÖĞRENCİ Öğrenci sayısı Kız Erkek OKUL İL TÜRKİYE Toplam öğrenci sayısı Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Öğretmen başına düşen öğrenci sayısı Öğrenci Sayısına İlişkin Bilgiler 2007 2008 2009 Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Öğrenci Sayısı Toplam Öğrenci Sayısı Yıllara Göre Ortalama Sınıf Yıllara Göre Öğretmen Başına Düşen Mevcutları Öğrenci Sayısı 2007 2008 2009 2007 2008 2009 117 Yıllara Göre Mezun Olan Öğrenci Oranı Bölüm Adı 2007 Öğrenci Sayısı Mezun Sayısı 2008 Öğrenci Sayısı Mezun Sayısı 2009 Öğrenci Sayısı Mezun Sayısı Öğrencilerin Üniversite Sınavı Başarılarına İlişkin Bilgiler 2007 2008 2009 Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Öğrenci Sayısı Sınava Giren Toplam Öğrenci Sayısı ( Kız +Erkek ) Ön Lisans Programlarına Yerleşen Toplam Öğrenci sayısı Lisans Programlarına Yerleşen Toplam Öğrenci Sayısı Lisans ve Ön Lisans Programına Yerleşen Toplam Öğrenci Sayısı Genel Başarı Oranı ( % ) 118 Öğrencilerin SBS Başarılarına İlişkin Bilgiler 2007 2008 2009 Kız Erkek Kız Erkek Kız Erkek Öğrenci Sayısı Sınava Giren Toplam Öğrenci Sayısı ( Kız +Erkek ) Kazanan öğrenci sayısı Genel Başarı Oranı ( % ) Sınıf Tekrarı Yapan Öğrenci Sayısı Öğretim Yılı Toplam Öğrenci Sayısı Sınıf Tekrarı Yapan Öğrenci Sayısı 2004‐2005 2006‐2007 2007‐2008 2008‐2009 Sorumluluğu Bulunan Öğrenci Sayısı Öğretim Yılı Toplam Öğrenci Sayısı Sorumluluğu Bulunan Öğrenci Sayısı 2004‐2005 2006‐2007 2007‐2008 2008‐2009 119 Devamsızlık Nedeni İle Sınıf Tekrarı Yapan Öğrenci Sayısı Öğretim Yılı Toplam Öğrenci Sayısı Devamsızlıktan Dolayı Sınıf Tekrarı Yapan Öğrenci Sayısı 2004‐2005 2006‐2007 2007‐2008 2008‐2009 Ödül ve Cezalar Onur Belgesi Alan Öğrenci Sayısı Teşekkür Belgesi Alan Öğrenci Sayısı Takdir Belgesi Alan Öğrenci Say Disiplin Cezası Alan Öğrenci Sayısı 2007 Öğrenci Sayısı 2008 Öğrenci Sayısı 2009 Öğrenci Sayısı ……. Yılı Öğrenci Ders Başarı Durumu (İlköğretim): Dersler Türkçe Matematik Hayat Bilgisi Fen ve Teknoloji Sosyal Bilgiler T.C.İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Yabancı Dil 6. Sınıf Ortalaması 7. Sınıf Ortalaması 8. Sınıf Ortalaması Okul Ortalaması İl/İlçe Ortalaması Sınıflar düzeyinde okul ortalaması ile il/ilçe ortalaması karşılaştırılabilir. 120 ……. Yılı Öğrenci Ders Başarı Durumu(Ortaöğretim): Alanlara göre ayrı ayrı tablolar oluşturulmalıdır. Dersler ALAN DERSLERİ ORTTAK DERSLER DERS 9. Sınıf Ortalaması 10. Sınıf Ortalaması 11. Sınıf Ortalaması 12. Sınıf Ortalaması Okul Ortalaması İl/ilçe Ortalaması Türk Edebiyatı Dil ve Anlatım Tarih T.C.İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Çoğrafya Matematik Fizik Kimya Biyoloji Felsefe Yabancı dil Ayrıca okul/kurum hizmetlerinden yararlananlarla ilgili varsa performans sonuçlarına da yer verilebilir. 121 Yerleşim Alanı ve Derslikler YERLEŞİM Toplam Alan (m2) Bina Alanı (m2) Bahçe alanı (m2) Sosyal Alanlar Tesisin adı Kapasitesi (Kişi Sayısı) Alanı Kantin Yemekhane Toplantı Salonu Konferans Salonu Seminer Salonu Spor Tesisleri Tesisin adı Kapasitesi (Kişi Sayısı) Alanı Basketbol Alanı Futbol Sahası Kapalı Spor Salonu Diğer 122 İlçe milli eğitim müdürlükleri açısından; • Okul Öncesi Eğitim, • İlköğretim, • Ortaöğretim, • Mesleki Teknik Eğitim, • Yaygın Eğitim, • Özel Eğitim, • Diğer Faaliyetler. Başlıkları altında ilçenin eğitim durumu ayrıca incelenmesi gereken diğer hususlardır. 6. Çevre Analizi 6.1 PEST (Politik‐Yasal, Ekonomik, Sosyo‐Kültürel, Teknolojik, Ekolojik, Etik) Analizi Okul/kurumun aşağıda yer alan değişkenler açısında değerlendirilmesi yapılmalıdır. Değişkenler ile ilgili açıklamalar II. Bölümde yer almaktadır. Politik ve yasal etmenler Ekonomik çevre değişkenleri Sosyal‐kültürel çevre değişkenleri Teknolojik çevre değişkenleri Ekolojik ve doğal çevre değişkenleri Etik ve ahlaksal değişkenler 123 6.2 Üst Politika Belgeleri Özellikle; MEB 2010‐2014 Stratejik Planı, İlgili Genel Müdürlüklerin Stratejik Planları, İl Millî Eğitim Müdürlüğü Stratejik Planı, İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü Stratejik Planı, Özel İdare ve varsa Belediye Stratejik Planları incelenmelidir. Diğer üst politika belgelerinde eğitim ile ilgili hedefler EK 4’te yer almaktadır. 7. GZFT (Güçlü Yönler, Zayıf Yönler, Fırsatlar, Tehditler) Analizi Okul/Kurumunuzun ayrıntılı GZFT’ Analizinin yapılması için olabildiğince çok veri toplanması ve paydaş görüşleri alması gerekmektedir. Kurum içi analiz sonuçlarından yaralanılmalıdır. Güçlü Yönler (Okulun/Kurumun kullanabileceği olumlu durumlar) 1‐ 2‐ 3‐ 4‐ 5‐ …. Zayıf Yönler (Okulun/Kurumun müdahalesiyle etkileyebileceği olumsuz durumlar) 1‐ 2‐ 3‐ 4‐ 5‐ …… 124 Fırsatlar (Okulun/Kurumun müdahalesiyle etkileyemeyeceği olumlu durumlar) 1‐ 2‐ 3‐ 4‐ 5‐ ……. Tehditler (Okulun/Kurumun müdahalesiyle etkileyemeyeceği olumsuz durumlar) 1‐ 2‐ 3‐ 4‐ 5‐ ……. 125 İstenirse GZFT analizinde aşağıdaki tablo kullanılabilir. GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER 1‐ 1‐ 2‐ 2‐ 3‐ 3‐ 4‐ 4‐ ……. ……. …….. …….. FIRSATLAR TEHDİTLER 1‐ 1‐ 2‐ 2‐ 3‐ 3‐ 4‐ 4‐ ……. ……. …….. …….. 126 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM GELECEĞE YÖNELİM 8. Misyon, Vizyon, Temel Değerler 9. Temalar, Amaçlar, Hedefler, Performans Göstergeleri, Faaliyet/Projeler ve Stratejiler 10. İzleme, Değerlendirme ve Raporlama 11. Eylem Planları 127 GELECEĞE YÖNELİM 8. Misyon, Vizyon, Temel Değerler MİSYONUMUZ Bir paragraftan uzun olmamalıdır. VİZYONUMUZ Okulun/Kurumun ulaşmayı arzu ettiği hedefin kısa ve öz olarak ifade edilmesidir. Slogan şeklinde yazılır. TEMEL DEĞERLERİMİZ 128 9. Temalar, Amaçlar, Hedefler, Faaliyet/Projeler ve Stratejiler Performans Göstergeleri, Faaliyetlerden yola çıkarak belirlenmelidir. Tema başlığı mümkün olduğu kadar kısa olmalı, 2, 3 kelimeyi geçmemelidir. Okul/Kurum için Tema başlıkları (Örnek) Tema Başlıkları A Tema Başlıkları B 1. Eğitim‐Öğretim 1. Paydaş İlişkileri 2. Eğitime Destek Hizmetleri 2. İnsan Kaynakları 3. Fiziki Durum 4. Disiplin 5. Mali Kaynaklar 6. Akademik Başarı 7. Sektörel İşbirliği 8. Sosyal, Kültürel, Sportif faaliyetler 9. ………… Stratejik Amaç ve Hedefler Stratejik amaç ve hedefler GZFT analizi sonuçlarından (özellikle zayıf yönleri iyileştirmeye yönelik, fırsatları yakalamaya yönelik olarak), paydaş beklentilerinden ve yasal görevlerden yola çıkılarak belirlenmelidir. Her bir tema başlığının altında en az 1 amaç yer almalıdır. Stratejik amaçlar sayısallaştırılmadan genel olarak yazılmalıdır. Amaç numarası 1‘den başlayıp son amaca kadar hiyerarşik sıra takip etmelidir. Her temanın altında yeniden (1 numaradan) başlamamalıdır. Birinci amaç en öncelikli amaç olmalıdır. Aynı şekilde hedeflerde hiyerarşik bir sıra izlemelidir. 129 Her bir stratejik amaç için 5 yıllık stratejik hedefler belirlenir. Amaçlar ile hedefler uyumlu olmalıdır. Performans hedefleri 1 yıllık hedeflerdir. Özellikle rakamsal olarak belirlenen stratejik hedefler için belirlenmesi gerekir. Amaç ve hedeflerin ifadelendirilmesinde bütünlük olmalı; ..mek, ..mak mastar eki ile bitmelidir. Stratejik hedeflerin gerçekleşme durumlarını ortaya koymak ve izleme‐
değerlendirmeye veri sağlamak amacıyla performans göstergeleri belirlenmelidir. Performans göstergeleri her bir hedef için hazırlanmalı ve tablolaştırılmalıdır. Stratejik hedeflere ulaşmayı sağlayacak faaliyetler ve projeler yazılmalıdır. Her bir faaliyet/proje belirli bir hedefe yönelik olmalıdır. Stratejik amaç ve hedeflere ulaşmak için izlenecek yol ve yöntemlerin belirlenmesi için stratejiler oluşturulur. Tema, stratejik amaç, stratejik hedef, performans hedefleri faaliyet/projeler ve stratejilerin bir arada yer aldığı tek bir tablo kullanılabilir. Amaç, hedef ve faaliyet/projelerin belirlenmesinde kitabın II. Bölümde yer alan örneklerden faydalanılabilir. 130 131
Stratejik Amaç 1: Başlama Bitiş Tar. Performans Hedefi: x Faaliyet /Projeler: Faaliyet/Proje Adı Yıllar 2010 2011 2012 2013 2014 Performans Hedefleri(1 yıllık) Süresi Maliyeti Kaynağı 2009 2010 Önceki yıllar 2011 İlk Yıl 2012 2013 Sonraki yıl hedefleri Stratejiler: Amaç ve hedeflere ulaşmak için neler yapılabilir? Olası sorunlar nelerdir ve bu sorunları nasıl aşabiliriz? Amaç ve hedeflere ulaşmak için izlenebilecek alternatif yol ve yöntemler nelerdir? (Hedefler bazında değil, stratejik amaç ve hedeflerle, faaliyet ve projeler bir bütün olarak değerlendirilip yazılacaktır.) Ayrıca üst politika belgelerine atıfta bulunulacaktır. Türü Performans Göstergeleri Performans Göstergeleri TEMA ………………………………………………………………….. Stratejik Hedef 1.1. (5 yıllık) 132
Stratejik Amaç 2: Performans Hedefi: x Başlama Bitiş Tar. Faaliyet/Proje Adı Faaliyet /Projeler: Yıllar 2010 2011 2012 2013 2014 Süresi Performans Hedefleri(1 yıllık) Maliyeti Kaynağı 2009 2010 Önceki yıllar 2011 İlk Yıl 2012 2013 Sonraki yıl hedefleri Olası sorunlar nelerdir ve bu sorunları nasıl aşabiliriz? Amaç ve hedeflere ulaşmak için izlenebilecek alternatif yol ve yöntemler nelerdir? (Hedefler bazında değil, stratejik amaç ve hedeflerle, faaliyet ve projeler bir bütün olarak değerlendirilip yazılacaktır.) Ayrıca üst politika belgelerine atıfta bulunulacaktır. Stratejiler: Amaç ve hedeflere ulaşmak için neler yapılabilir? Türü Performans Göstergeleri Performans Göstergeleri TEMA ………………………………………………………………….. Stratejik Hedef 2.1. (5 yıllık)
133
TEMA TEMA STRATEJİK AMAÇ STRATEJİK HEDEFLER ………..OKUL/KURUMU TEMA‐ STRATEJİK AMAÇ‐ HEDEF TABLOSU Tema, stratejik amaç ve hedeflerin bir arada görüldüğü bir tablo oluşturulmalıdır. TEMA TEMA …………….. 134
STRATEJİK AMAÇ ………………………… SORUMLU BİRİM/ŞUBE …………………… STRATEJİK HEDEFLER ……………………….. …………OKUL/KURUMU STRATEJİK PLAN‐ HEDEF SORUMLULUK TABLOSU 10. İzleme, Değerlendirme ve Raporlama Plan dönemi içerisinde ve her yılın sonunda okul/kurumumuz stratejik planı uyarınca yürütülen faaliyetlerimizi, önceden belirttiğimiz performans göstergelerine göre hedef ve gerçekleşme durumu ile varsa meydana gelen sapmaların nedenlerini açıkladığımız, okulumuz hakkında genel ve mali bilgileri içeren izleme ve değerlendirme raporu hazırlanacaktır. İzleme raporları haftalık, aylık, üçer aylık, altı aylık veya yıllık olabilir. Ancak faaliyet raporları yıllık olarak hazırlanacaktır. 11. Eylem Planları Plan dönemi süresinde bir yıl içerisinde yapılacak faaliyetlerin maliyetleri eylem planı aracılığıyla belirlenmelidir. Okul/kurumlar performans programı hazırlamayacakları için yıl içerisinde yapılacak olan faaliyetlerin maliyetlendirmesini yıllık eylem planları hazırlayarak yapacaklardır. Eylem planları beş yıllık bir dönem için hazırlanmış olan stratejik planın yıllık uygulama dilimleri olacaktır. Aynı zamanda stratejik planın bütçe ile ilişkisi eylem planları aracılığıyla yapılacaktır. Eylem planları stratejik planın her bir yılı için hazırlanmalıdır. 135 136
STRATEJİK
AMAÇLAR
STRATEJİK
HEDEFLER
FAALİYETLER
VEYA
PROJELER
MEVCUT
DURUM
PERFORMANS
GÖSTERGELERİ
SORUMLU
KİŞİLER /
KURUMLAR
KAYNAKLAR
MART
ŞUBAT
OCAK
BÜTÇE
Amaç No
2011
KASIM
EYLÜL
EKİM
AĞUSTOS
TEMMUZ
HAZİRAN
MAYIS
NİSAN
ZAMANLAMA (FAALİYET-PROJELERİN BAŞLAYIŞ-BİTİŞYILI)
………….OKUL/KURUMU STRATEJIK PLANI 2011 YILI EYLEM PLANI ARALIK
(Örnek) 2012
2014
2013
137
Stratejik Amaç 1:……… Stratejik Hedef 1.1: Faaliyetin Başlama ve Bitiş Tarihi Faaliyet/Projeler Faaliyet/Projeler Faaliyetten Sorumlu Kurum/birim/ kişi Maliyeti Ölçme yöntemi ve raporlama süresi İzleme Performans Göstergeleri (..) Tamamlandı (..)Devam Ediyor (..) İptal Edildi Faaliyetin durumu Tamamlanmama nedeni Değerlendirme ………………...OKUL/KURUMU FAALİYET İZLEME VE DEĞERLENDİRME RAPORU TEMA Öneriler ONAY ONAY (Örnek) …………………………………. OKUL/KURUMU ……….. KONULU FAALİYET SONU RAPORU Amaç No : Faaliyet No: Hedef No: Çalışma Konusu: Faaliyetin Adı: Faaliyetten sorumlu Kişi/Kişiler: Faaliyetin başladığı tarih: Faaliyetin bittiği tarih: Faaliyete katılan öğretmen/idareci sayısı: Faaliyete sayısı: Faaliyete katılan veli/STK temsilcisi sayısı: Faaliyete katılan yardımcı personel sayısı: katılan öğrenci YAPILANLAR: Faaliyetin Değerlendirilmesi: Çalışmalar sırasında karşılaşılan sorunlar: Ekip Üyeleri; …./…/2010 Okul/Kurum Müdürü Onay 138 STRATEJİK PLAN MALİYET TABLOSU TEMA MALİYETİ STRATEJİK AMAÇ 1 Stratejik Hedef 1.1 Stratejik Hedef 1.2 STRATEJİK AMAÇ 2 Stratejik Hedef 2.1 Stratejik Hedef 2.2 TEMA STRATEJİK AMAÇ 3 ……. Stratejik Hedef 3.1 Stratejik Hedef 3.2 STRATEJİK AMAÇ 4 Stratejik Hedef 4.1 Stratejik Hedef 4.2 …… ………. 2011 YILI TOPLAM MALİYETİ Okul/Kurumlar kendi tür ve düzeylerine göre tablolarda değişiklikler yapabilirler. 139 KAYNAKÇA ‐ Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı. Kamu Kuruluşları İçin Stratejik Planlama Kılavuzu, Ankara: 2006. ‐ Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007‐2013) ‐ Dinçer, Ömer. (1998). Stratejik Yönetim ve İşletme Politikası. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş. ‐ Eren, Erol. (1997) İşletmelerde Stratejik Yönetim ve İşletme Politikaları, İstanbul: Der Yayınları. ‐ Türk Dil Kurumu Sözlüğü. ‐ Türk, Ercan. Türk Eğitim Sistemi ve Yönetimi. Nobel Yayınları: Ankara: 2002. ‐ Türk, E. ve Ünsal, N.(2007), Eğitimde Stratejik Planlama, MEB, SGB, Ankara ‐ MEB, Planlı Okul Gelişim Modeli, Okulda Stratejik Yönetim, EARGED, Ankara, 2007 ‐ Millî Eğitim Bakanlığı, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, Yıl: 2006, Sayı:79. ‐ Millî Eğitim Bakanlığı, Sürekli Kurum Geliştirme Projesi Sonuç Raporu, 2003. ‐ Millî Eğitim Bakanlığı, Taşra Teşkilatı Toplam Kalite Yönetimi Uygulama Projesi, 2001. ‐ Stratejik Yönetim ve Planlama Seminerleri Sonuç Raporu, MEB, SGB, 2009. ‐ Resmi Gazete (24/12/2003), 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu, Sayı: 25326. ‐ Üniversitede Stratejik Planlama Rehberi. Uludağ Üniversitesi, 2002. ‐ Vizyon 2023, Eğitim ve İnsan Kaynakları Sonuç Raporu ve Strateji Belgesi, TÜBİTAK Yay. Ankara 2005. ‐ 26/05/2006 tarihli Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Elektronik ortam http://bilgiekonomisi.blogspot.com/2006/12/irket‐ve‐kurumlar‐iin‐stratejik‐iq.html www.mebnet.net/duyurular/seminer/stratejikplanlama.pdf 140 EKLER
1. 2006/55 SAYILI GENELGE, 2010/14 SAYILI GENELGE 2. STRATEJİK PLAN UNSURLARI KONTROL LİSTESİ 3. DIŞ PAYDAŞ ANKET FORMU ÖRNEĞİ 4. ÜST POLİTİKA BELGELERİNDE EĞİTİM HEDEFLERİ 5. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI STRATEJİK PLAN AMAÇ VE HEDEFL 7. STRATEJİK PLAN ONAY ÖRNEKLERİ 8. ÇALIŞMA FORMLARI ÖRNEKLERİ 9. STRATEJİK YÖNETİM SÖZLÜĞÜ 6. STRATEJİK PLAN LİTMUS TESTİ 141 EK1
142 143 144 145 146 EK 2 STRATEJİK PLAN KONTROL LİSTESİ KRİTERLER KAPAK Resmi yazışma başlığı kullanılmış mıdır? Planın dönemi belirtilmiş midir? Kapak, resmi kuruma özel bilgiler içermekte midir? İç kapak olarak ikinci bir bölüm kullanılmış mıdır? (örneğin, Gençliğe Hitabe ile M. Kemal Atatürk’e ait bir resim gibi ) SUNUŞ Stratejik planlamanın önemi ve Kurum Yönetimi olarak konuya verilen önemin belirtildiği, kurum yöneticisi tarafından kaleme alınmış bir sunuş mevcut mudur? İÇİNDEKİLER Plana ait tüm bölümlerin (ekler, tablolar, grafikler vs) sayfa numaralarının gösterildiği ayrıntılı bir içindekiler bölümü hazırlanmış mıdır? ÖZET, GİRİŞ Stratejik Plana Doğru vb adlar altında stratejik planın hazırlanma döneminde Kurumun geçirdiği evrelerin, planın hazırlanmasında dikkate alınan‐işbirliği yapılan‐birlikte çalışılan paydaşlara ilişkin bilgilerin, vb.. yer aldığı ve genel olarak plan süreci ve yöntemi ile ilgili bilgilerin yer aldığı bir bölüm hazırlanmış mıdır? Kurum kimlik bilgilerinin yer aldığı bir sayfa mevcut mu? DURUM ANALİZİ Tarihi Gelişim: Okul/kurumun hangi tarihte hangi amaçlara hizmet etmek için kurulduğu, bugüne kadar geçirdiği kritik aşamalar, önemli yapısal dönüşümler anlatılmış mıdır? Yasal Yükümlülükler: Okul/kurumun görevleri ve bu görevlerin dayanakları olan mevzuat (kanun, yönetmelik, yönerge, genelge vb.) isimleri listelenmiş midir? İlçe MEM’ler de bu liste bölüm/şubelere göre oluşturulmuş mudur? Faaliyet alanları ve Ürün ve Hizmetleri: Okul/kurumun faaliyet alanları ve bu alanların içerisinde yer alan ürün/hizmetler listelenmiş midir? 147 Paydaş Analizi: Okul/kurumun yöneticisi plan hazırlıklarına katılmış mı? Paydaşlar belirlenerek sınıflandırılmış mı(paydaş sınıflandırma matrisi)? Paydaşların neden paydaş oldukları belirtilmiş mi? Sunulan ürün ve hizmetlerle paydaşlar ilişkilendirilmiş mi (yararlanıcı‐ürün/hizmet matrisi)? Paydaş görüşlerinin nasıl alındığı ve plana nasıl yansıtıldığı anlatılmış mı? Planın hazırlanmasına okul/kurum dışından hangi kurum ve kuruluşların katılımı sağlanmıştır? Kurum içi Analiz: Okul/kurumun örgütsel şeması gösterilmiş mi? Kurumda bulunan şubeler, kurullar, komisyonlar, bölümler vb birimler ve görevleri anlatılmış mı? Okul/kurumda çalışanlarla ilgili insan kaynakları bilgileri verilmiş mi? Okul/kurumun sahip olduğu ve ihtiyaç duyduğu fiziki ve teknolojik altyapısı ve teknolojiyi kullanabilme durumu belirtilmiş mi? Okul/kurumun kaynak tablosu, gelir ve gider durumu yıllara göre verilmiş mi? Okul/kurumla ilgili her türlü istatistiki veriler geriye dönük üç yıllık verilmiş midir? İlçe MEM açısından, eğitim tür ve düzeylerine göre(okulöncesi, ilköğretim, mesleki eğitim, yaygın eğitim vb) genel olarak ilçenin durumu anlatılmış mıdır? Çevre Analizi: Okul/kurumun bulunduğu bölgenin sosyo‐ekonomik düzeyi, gelir durumu, nüfus ve göç durumu genel olarak anlatılmış mıdır? Üst politika belgeleri incelenmiş mi? (Özellikle MEB Stratejik Planı, İl MEM Stratejik Planı, Özel İdare ve Belediye Stratejik Planları) GZFT Analizi: Okul/kurumun güçlü, zayıf yönleri ile fırsat ve tehditleri belirlenmiş mi? GELECEĞE YÖNELİM Misyon: Okul/Kurumun ne yaptığını, neden yaptığını, nasıl yaptığını ve kimler için yaptığını tanımlıyor mu? Vizyon: Kısa, akılda kalıcı, iddialı ve gerçekçi şekilde ifade edilmiş mi? Okul/kurum ve tüm paydaşlar tarafından benimsenecek bir ifade mi? Temel Değerler: Okul/kuruma ilişkin değerler mi? Okul/kurumu, çalışanlarını vb temsil ediyor mu? Yoksa tüm kamu kurumları için ortak sayılabilecek ifadeler mi? TEMALAR Okul/kurumun faaliyet alanlarından yola çıkılarak belirlenmiş mi? Bir iki kelimeyi geçmeyecek şekilde kısaca yazılmış mı? 148 STRATEJİK AMAÇLAR İfadeler Mek‐mak mastar eki ile bitirilmiş mi? Üst politika belgelerine (MEB SP, İL MEM SP, 9.Plan vb) hizmet ediyor mu? Paydaşlara hizmet ediyorlar mı? Paydaşlar dikkate alınmış mı? Kurum önceliklerini yansıtıyorlar mı? Stratejik amaçların numara sıralaması aynı zamanda öncelik sırası olacak şekilde dizayn edilmiş mi? Stratejik amaçlar gerçekleştirildiği zaman misyon ve vizyon gerçekleşir mi? Küçük vizyonlar şeklinde ifade edilmişler mi? Sayısal ifadelerden kaçınılmış mı? Görev tanımı ifadeleri, stratejik amaç ifadesi haline getirilmiş mi? Yoksa aynı mı kalmış? Amaçların sayısı kurum tarafından sahiplenilecek, paydaşlar tarafından bilinecek kadar az mı? ( 2‐15 arası) Durum analizi sonuçları dikkate alınarak hazırlanmış mı? Ulaşılmak istenen sonuç net olarak ifade edilmiş mi? (sonuca gidilecek yol belirtilmeden) Stratejik amaçlar 1’den başlayarak numaralandırılmışlar mı? ( Stratejik Amaç 1 okul/kurum için en önemli stratejik amaç ifadesidir.) STRATEJİK HEDEFLER SSÖÖG‐Z (Spesifik, Somut, Ölçülebilir, Önemli, Gerçekleştirilebilir, Zaman ilişkili)kuralına uygun olarak kaleme alınmışlar mı? İmkânsız olmayacak şekilde iddialı ve sonuca odaklı olarak belirlenmişler mi? Orta ve uzun vadeli olarak belirlenmişler mi? (3‐5 yıl) Stratejik amaca doğrudan hizmet ediyor mu? Bir amaca ilişkin hedefler gerçekleştirildiği takdirde amaç gerçekleştirilir denilebilir mi? Hedefler için Performans Göstergeleri belirlenmiş mi? Numaralandırma sistemine uyularak numaralandırılmışlar mı? ( Örneğin, SAM 1, SH 1.1 gibi.. Ancak plan içerisinde SAM 1 ve SH 1.1. sadece bir kere geçmeli, farklı hedef ve amaçlar için numaralar artarak devam etmelidir.) 149 PERFORMANS GÖSTERGELERİ Performans göstergeleri hedefe ilişkin olarak net bir şekilde ifade edilmiş mi? Stratejik hedefi ölçmede yeterli olur mu? Başka göstergelere ihtiyaç duyulur mu? STRATEJİLER Stratejiler sadece amaca ilişkin olabileceği gibi aynı zamanda hedefe de ilişkin olabilirler. Bu duruma dikkat edilmiş mi? Stratejiler aynı zamanda faaliyetlere ilişkin de temel bilgileri içereceklerdir. Bu durum göz önüne alınmış mı? MALİYETLENDİRME Maliyetler Faaliyet ve projelerden yola çıkılarak hazırlanmıştır denilebilecek ölçüde detay hesaplama yapılmış mıdır? Stratejik plan maliyetinin yer aldığı genel bir tablo mevcut mudur? Kaynaklara ilişkin tek bir tablo hazırlanmış mıdır? Eylem Planı hazırlanmış mıdır? İZLEME VE DEĞERLENDİRME Stratejik planın sistematik olarak izlenmesi için tablolar hazırlanmış mı? Planın değerlendirilmesi, hedeflerin amaçların sürekli kontrol edilmesi, bir anlamda planın performansının değerlendirilmesi için ne tip bir yöntem geliştirilmiştir? Hangi birimlerin hangi hedeflerden sorumlu olduklarının, bunların takip ve kontrolünün hangi birimlerce ne şekillerde yapılacağının ortaya konulduğu tablo, metin, grafik vb mevcut mudur? GENEL Genel hatlarıyla stratejik plan görsel açıdan yeterli midir? (Yayımlanmış stratejik planlarla kıyasla) Misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedefler birbiri ile bağlantılı ve tutarlımıdır? İlgili kurum/okula özel bir stratejik plan olarak tanımlanabilir mi? Yoksa tüm kurum/okullara uyarlanabilecek çok genel ifadeler mi içeriyor? Paydaşların beklentilerini karşılar denilebilir mi? Plan genel hatlarıyla uygulanabilir ve bu sayede kurumun bir adım öne geçmesine katkıda bulunur denilebilir mi? Stratejik Planlama Kılavuzuna uygun olarak hazırlanmış mı? Stratejik planda yer alan Tablo ve Grafikler yeterli midir? Ortak bir numara takip etmekte midir? Tablolar için bir dizin yapılmış mıdır? 150 EK 3 DIŞ PAYDAŞ ANKET FORMU Elinizdeki anket, okul/kurumumuzun 2010‐2014 yıllarını kapsayacak olan stratejik planı hazırlama sürecinde değerlendirilmek üzere dış paydaş olarak kurumunuzun görüş, beklenti ve önerilerinize ihtiyaç duyulmaktadır. Sonuçları ve getirilecek teklifleri ile okul/kurumumuzun gelişimine ve uygulamalarına katkıda bulunacağına inandığımız bu anketi içtenlikle cevaplandırınız. Kurum/Kuruluş Adı: Özel Sektör ( ) STK ( ) Kamu Kurumu ( ) Yetkili Kişi Tel: Fax: e‐posta: Kuruluşun faaliyet alanı: Unvanı‐Görevi: SORU FORMU 1. Okul/kurumumuz ile ilgili genel olarak değerlendirmeniz nasıldır? a) Olumlu b) Kısmen olumlu c) Fikrim yok d) Kısmen olumsuz e) Olumsuz 2. Okul/kurumun hizmetleri ve görevleri hakkında hangi düzeyde bilgi sahibisiniz? Çok Az ( ) Az ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok İyi ( ) 151 3. Okul/kurumun sağladığı hizmetler hakkında hangi yolla bilgi edinmektesiniz? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz) a) Medya aracılığıyla b) Okul/kurum web sayfası c) Okul/kurum yayınları (dergi, bülten, broşür vb.) d) Etkinlik ve projeler yoluyla e) Yaptığımız ortak çalışma ve faaliyetlerden f) Kişisel ilgiyle g) Diğer (belirtiniz) …………………… 4. Okul/kurumumuz ile kurum/kuruluşunuz arasında yürütülen ortak çalışmaların, işbirliğinin ya da koordinasyonun ne kadar etkili ve verimli olduğunu düşünüyorsunuz? Çok Az ( ) Az ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok İyi ( ) 5. Okul/kurumumuz ile bugüne kadar ortak bir faaliyet, proje, etkinlik vb yürüttünüz mü? a) Evet……. b) Hayır:….. 5.1 Cevabınız evet ise faaliyetleri yazınız: ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. 5.2 Yürüttüğünüz ortak faaliyetlerde karşılaştığınız sorunlar nelerdir? ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. 6. Kurum/kuruluşunuzun okul/kurumumuz ile işbirliği içerisinde yapmasını düşündüğünüz faaliyet, proje ve etkinlikler nelerdir? ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. 152 7. Okul/kurumumuz sizce hangi hizmetlere öncelik vermelidir? a)……………………………………………………………………………………. b) ……………………………………………………………………………………. c) ……………………………………………………………………………………. d) ……………………………………………………………………………………. e) ……………………………………………………………………………………. 8. Okul/kurumumuz faaliyet alanı ile ilgili konularda ihtiyaçları tespit edip, gerekli önlemleri alma konusunda etkin midir? Çok Az ( ) Az ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok İyi ( ) “Çok Az ve Az” seçenekleri işaretlenmişse görüş ve önerilerinizi yazınız. ………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. 9. Kurumunuzun okul/kurumumuzdan beklentileri nelerdir? ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………. 10. Kurum/kuruluşunuzun ihtiyaç ve beklentileri okul/kurumumuzca ne derece dikkate alınıyor ve çözüm üretiliyor? Çok Az ( ) Az ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok İyi ( ) “Çok Az ve Az” seçenekleri işaretlenmişse görüş ve önerilerinizi yazınız. ………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………. 153 11. Okul/kurumumuzun kurum/kuruluşunuz ile kurduğu iletişimin ne kadar etkin ve verimli olduğunu düşünüyorsunuz? Çok Az ( ) Az ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok İyi ( ) “Çok Az ve Az” seçenekleri işaretlenmişse görüş ve önerilerinizi yazınız. ………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………. 12. Okul/kurumumuzun kurum/kuruluşunuzun görüşlerini rahatlıkla ifade edebileceği bir ortam sağladığını düşünüyor musunuz? Çok Az ( ) Az ( ) Orta ( ) İyi ( ) Çok İyi ( ) “Çok Az ve Az” seçenekleri işaretlenmişse görüş ve önerilerinizi yazınız. ………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………. 13. Aşağıda sıralanan konularda okul/kurumumuzu nasıl değerlendiriyorsunuz? Çok Az Az Orta Kurumsallık Hizmet Kalitesi Bilgiye ve hizmete zamanında ulaşabilme Tutarlı hizmet anlayışı Yol göstericilik ve yenilikçilik İşbirliklerine yatkınlık Personel ve teknik yeterlilik Şeffaflık Tarafsızlık İlgili kişilere kolay ulaşım Güvenilirlik ………… ………… (Okul/kurumların tür ve özelliklerine göre konular çeşitlendirilmelidir). İyi Çok İyi 14. Okul/kurumumuzun sunduğu hizmetlerin geliştirilmesine dönük olarak öneri ve görüşleriniz nelerdir? …………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………..……………..……. …………………………………………………………………………………………………………………………………. 154 15. 2011‐2015 döneminde okul/kurumumuz tarafından önlem alınmasını gerekli bulduğunuz 3/5 konuyu önem sırasına göre yazınız? 1. ………………………………………….. 2. ………………………………………….. 3. ………………………………………….. 4. ………………………………………….. 5. ………………………………………….. 16. Yukarıdaki maddeler dışında belirtmek istediğiniz görüş, öneri ve beklentilerinizi yazınız. Katkılarınız için teşekkür ederiz. 155 156
Mesleki eğitim sistemi, öğrencilere ekip halinde çalışabilme, karar verebilme ve sorun çözebilme, sorumluluk alabilme gibi işgücü piyasasının gerektirdiği temel becerilere sahip öğrenci yetiştirecektir. Ekonominin ara eleman ihtiyacını karşılamak için mesleki eğitim faaliyetlerinin kümeleşme ortamı oluşturan OSB’lerde ilgili hizmet kurumları ve özel sektörle etkili işbirliği içinde yaygınlaşmasını sağlayan mekanizmalar güçlendirilecektir. Meslek standartlarına dayalı yeterliliklerin geliştirilmesi, belgelendirilmesi, belge ve eğitim veren kuruluşların akreditasyonu gibi temel işlevleri içeren Ulusal Mesleki Yeterlilik Sistemine ilişkin çalışmalar tamamlanacak ve bu sisteme duyarlı bir mesleki eğitim yapısı geliştirilecektir. Okul öncesi eğitimin yaygınlaştırılması amacıyla öğretmen ve fiziki altyapı ihtiyacı karşılanacak, eğitim hizmetleri çeşitlendirilecek, toplumsal farkındalık düzeyi yükseltilecek, erken çocukluk ve ebeveyn eğitimleri artırılacaktır. İlköğretimde okul terklerinin azaltılması için başta kırsal kesime ve kız çocuklarına yönelik olmak üzere gerekli tedbirler alınacak ve ortaöğretime geçiş oranları yükseltilecektir. Öğretmen açığı bulunan alanlarda ihtiyacın karşılanması için üniversite kontenjanları artırılacak, öğretmenlerin 3 4 6 7 8 5 Mesleki ve teknik eğitimde modüler ve esnek bir sisteme geçilecek, yükseköğretim ve ortaöğretim düzeyindeki mesleki eğitim, program bütünlüğünü esas alan tek bir yapıya dönüştürülecek, mesleki eğitimde, nitelikli işgücünün yetiştirilmesinde önemli yeri olan uygulamalı eğitime ağırlık verilecektir. Hedefler İşgücü piyasasına ilişkin bilgi sistemleri geliştirilmesi, eğitim ve işgücü piyasasının daha esnek bir yapıya kavuşturulması ve istihdamın ve işgücü verimliliğinin artırılması için, yaşam boyu eğitim stratejisi dikkate alınarak ekonominin talep ettiği alanlarda insangücü yetiştirilecektir. 2 1 Stratejiler EK 4 Toplumsal gelişmenin sağlanması amacıyla; düşünme, algılama ve sorun çözme yeteneği gelişmiş, Atatürk ilkelerine bağlı, demokratik, özgürlükçü, millî ve manevî değerleri özümsemiş, yeni fikirlere açık, kişisel sorumluluk duygusuna sahip ve çağdaş uygarlığa katkıda bulunabilen, bilim ve teknoloji Değişen ve gelişen ekonomi ile işgücü piyasasının gerekleri doğrultusunda, kişilerin istihdam becerilerini artırmaya yönelik yaşam boyu öğrenim stratejisi geliştirilecektir. Bu strateji, kişilerin beceri ve yeteneklerinin geliştirilebilmesi için, örgün ve yaygın eğitim imkanlarının artırılmasını, söz konusu eğitim türleri arasındaki yatay ve dikey ilişkinin güçlendirilmesini, çıraklık ve halk eğitiminin bunlara yönelik olarak yapılandırılmasını, özel sektör ve STK’ların bu alanda faaliyet göstermesini destekleyecek mekanizmaları kapsayacaktır. ÜST POLİTİKA BELGELERİNDE EĞİTİM HEDEFLERİ 9. KALKINMA PLANI (2007‐ 2013) 157
Özel eğitim gerektiren öğrencilerin eğitiminde kaynaştırma yöntemine öncelik verilecek ve mevcut okulların fiziki koşulları uygun hâle getirilecektir. Yükseköğretim kurumlarında finansman kaynakları geliştirilecek ve çeşitlendirilecek; öğrenci katkı paylarının, mali gücü olmayan başarılı öğrencilere burs ve kredi sağlanması şartıyla yükseköğretimin finansmanındaki payının artırılmasına yönelik düzenlemeler yapılacaktır. Eğitime ayrılan özel kaynaklar eğitimde fırsat eşitliğine imkân sağlayacak şekilde yönlendirilecektir. Bütün eğitim kademelerinde özel sektörün payı artırılacak, kamu kaynaklarının en fazla ihtiyaç duyan kesimlere yönlendirilmesi sağlanacaktır. Etkin bir kalite değerlendirme ve denetim sistemi kurulması koşuluyla özel yükseköğretim kurumlarının açılabilmesine imkân sağlanacaktır. Eğitim sisteminin etkinliğinin artırılması, eğitime ayrılan kaynakların daha verimli kullanılması, öğrenciler ve aileleri üzerindeki mali, sosyal ve psikolojik yüklerin hafifletilmesi amacıyla eğitim sistemi, sınav odaklı yapıdan kurtarılacaktır. Yükseköğretime giriş sistemi; öğrencileri programlar hakkında yeterli düzeyde bilgilendiren, ilgi ve yeteneklerini ortaöğretim boyunca çok yönlü bir süreçle değerlendiren, okul başarısına dayalı ve müfredat programlarıyla daha uyumlu bir yapıya kavuşturulacaktır. 17 20 19 18 16 15 14 Müfredat programlarındaki ve eğitim yöntemlerindeki değişiklikler dikkate alınarak öğretmen yeterlilikleri sürekli olarak geliştirilecek, gereken yeterliliklerin kazandırılabilmesi için hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimde etkin yöntemler uygulanacaktır. Yeni kurulan üniversiteler başta olmak üzere, öğretim üyesi ihtiyacını karşılamak amacıyla yurtiçi ve yurtdışında öğretim üyesi yetiştirme programlarına devam edilecektir. Bilgi toplumuna geçiş sürecinde ihtiyaç duyulan insangücünün yetiştirilebilmesi için yabancı dil öğretimi etkinleştirilecek, bilgi ve iletişim teknolojilerinin derslerde kullanılmasını sağlayacak yöntemler geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır. Toplumda yaşam boyu eğitim anlayışının benimsenmesi amacıyla e‐öğrenme dâhil, yaygın eğitim imkânları geliştirilecek, eğitim çağı dışına çıkmış kişilerin açık öğretim fırsatlarından yararlanmaları teşvik edilecek, beceri kazandırma ve meslek edindirme faaliyetleri artırılacaktır. 13 12 11 10 9 bölgelere ve yerleşim yerlerine göre dengeli dağılımı sağlanacak, özlük haklarında hizmet yaptıkları yerleşim yerleri ve hizmet şartları itibarıyla farklılaşmaya gidilebilmesine imkân sağlanacaktır. Eğitimin yaygınlaştırılmasında merkezi idarenin yanı sıra mahalli idareler, gönüllü kuruluşlar ve özel sektörün katkısı artırılacaktır. Ortaöğretim; program türünü esas alan, yatay ve dikey geçişlere imkân veren, etkin bir rehberlik ve yönlendirme hizmetini içeren esnek bir yapıya kavuşturulacaktır. Programlar geniş tabanlı ve modüler esasa göre düzenlenecektir. Eğitimde kalitenin artırılması amacıyla, yenilikçiliği ve araştırıcılığı esas alan müfredat programları ülke geneline yaygınlaştırılacak, öğrenciler bilimsel araştırmaya ve girişimciliğe teşvik edilecektir. Kalabalık sınıf mevcutları düşürülecek, ikili eğitim uygulaması azaltılacaktır. Her kademedeki eğitim tesislerinin etkin kullanılabilmesi için standartlar ve ortak kullanım imkânları geliştirilecektir. Okulların bilgi ve iletişim teknolojileri altyapısı, eğitim yazılımları öncelikli olmak üzere güçlendirilecek, yenilenen müfredatın gerektirdiği ortamlar ve donanım sağlanacaktır. üretimine yatkın ve beceri düzeyi yüksek, üretken ve yaratıcı bilgi çağı insanı yetiştirilecektir. Eğitim sistemi, insan kaynaklarının geliştirilmesini desteklemek üzere, yaşam boyu eğitim yaklaşımıyla ve bütüncül olarak ele alınacak; sistemin etkinliği, erişilebilirliği ve fırsat eşitliğine dayalı yapısı güçlendirilecektir. 158
24 23 22 21 Ortaöğretim ve yükseköğretime hazırlık dershanelerinin özel okullara dönüştürülmesine yönelik teşvikler sağlanacaktır. Millî Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatında hizmet esasına dayalı bir yapılanmaya gidilecek, kurumsal kapasite güçlendirilecek, taşra teşkilatlarına ve eğitim kurumlarına yetki ve sorumluluk devredilmesi sağlanacaktır. Yükseköğretim Kurulu, standart belirleme, koordinasyon ve planlamadan sorumlu olacak şekilde yeniden yapılandırılacaktır. Yükseköğretim kurumlarının, şeffaflık, hesap verebilirlik ilkeleri doğrultusunda idari ve mali özerkliğe sahip olmaları ve yerel özelliklere uygun şekilde uzmanlaşmaları sağlanarak, sistemin rekabetçi bir yapıya kavuşması desteklenecektir. Kaliteli eğitim imkânlarının yaygınlaştırılması amacıyla eğitim kurumlarında kalite güvence sistemi kurulacak, kalite standartları belirlenerek yaygınlaştırılacak, eğitim kurumlarının yetkileri ve kurumsal kapasiteleri artırılacak, performans ölçümüne dayalı bir model geliştirilecektir. 106,48 84,19 44,27 İlköğretim Ortaöğretim Yükseköğretim (*) 33 Ortaöğretim *2008‐2009 öğretim yılı okullaşma oranıdır. 32 İlköğretim ‐ Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı Brüt 26,92 Okulöncesi 3‐5 yaş 2009/2010 ‐Okullaşma Oranları (%) 27,69 64,95 98,17 Net 38,55 4‐5 yaş 30,0 30,0 48,0 100,0 100,0 50,0 2012‐2013 Dokuzuncu Planda Eğitim Kademeleri İtibarıyla Okullaşma ve Derslik Başına Düşen Öğrenci Hedefleri 159
Okulöncesinde okullaşma oranı % 50'ye çıkarılacaktır. Okullaşma oranı ilköğretimde % 100'e , ortaöğretimde % 90'a çıkarılacaktır. 4 Okulların bilgi teknolojileri altyapısı tamamlanacaktır. Eğitimin kalitesi iyileştirilecektir. Hedefler 3 2 1 Stratejiler Öğrencilerin bilgi ve iletişim teknolojilerini öğrenebilmeleri ve kullanabilmeleri için okullarda bilişim ve teknoloji sınıflarının kurulması ve okulların geniş bant internet bağlantıları tamamlanacaktır. ‐ Kamu harcamalarında en büyük pay eğitime ayrılacaktır. İnsan kaynağının niteliğini dünya ile rekabet edebilecek standartlara yükseltmek amacıyla başlanan yeniliklere devam edilecek ve beşeri sermaye yatırımları sürdürülecektir. ‐ Derslik, altyapı, öğretmen ve donanım gibi erişim sorunları azaltılacak, eğitim kalitesi artırılacaktır. ‐ MEB genel düzeyde politikaları belirleyen, koordinasyon ve denetim fonksiyonlarını yerine getiren etkin bir yapıya dönüştürülecektir. ‐ Okulların öğretmen ihtiyacı giderilecek, öğretmen yeterlilikleri artırılacaktır. ‐ Öğrencilerin yeteneklerinin ve bireysel farklılıklarının erken dönemlerde belirlenmesi için rehberlik ve yönlendirme sisteminin etkin hale getirilmesi çabası sürdürülecektir. İlköğretimde 4 ila 6. yıldan sonra çocukların ilgi ve kabiliyetlerine göre farklı alanlara yoğunlaşmalarına imkan verilecektir. ‐ Okul öncesinde yüzde 50 okullaşma oranı hedefine ulaşılması için her yıl yaklaşık 155.000 öğrencinin okulöncesi eğitime katılması gerekmektedir. Söz konusu talebin karşılanması için 31.000 derslik ihtiyacı karşılanacaktır. ‐ Okul öncesi eğitimde ikili eğitim ile gezici ve yaz anaokulu gibi uygulamalar yaygınlaştırılacak, yaygın eğitim imkanlarından faydalanılacaktır. ‐ Toplumsal farkındalığın artırılması için yazılı ve görsel iletişim araçları kullanılacaktır. ‐ İlköğretimde okul terkleri azaltılacaktır. ‐ Her ilçede, ilçenin nüfusu da dikkate alınarak, en az bir kız ve erkek öğrenci ortaöğretim yurdunun bulunması sağlanacaktır. ‐ İlköğretim çağ nüfusunda olup da okula gitmeyen her 5 çocuktan 3'ü kızdır. Kız çocuklarının okullaştırılmasına özel önem verilmeye devam edilecek, Haydi Kızlar Okula Kampanyasına ve Şartlı Nakit Transferine devam edilecektir. ‐ Türkiye geneli için yüzde 86,5 olan ilköğretimden ortaöğretime geçiş oranı artırılacak ve özellikle bu oranın yüzde 70'in altında olduğu illere öncelik verilecektir. ‐ Özel öğretim kurumları teşvik edilecektir. 60. HÜKÜMET PROGRAMI EYLEM PLANI (2008‐ 2012) 160
ilk ve ortaöğretimde tekli eğitime geçmek kaydıyla sınıflarda azami 30 öğrencinin eğitim görmesi sağlanacaktır. Program çeşitliliğini esas alan bir ortaöğretim reformu gerçekleştirilecektir. Bilişim okur‐yazarlığı artırılacaktır. Ortaöğretim içinde meslek okullarına devam eden öğrencilerin payı % 50'ye çıkarılacaktır. Mesleki ve teknik eğitim sistemi etkin hale getirilecektir. 5 6 7 8 9 ‐ Derslik başına düşen öğrenci sayısının Türkiye ortalamasının üzerinde olan illerden başlamak üzere fiziki altyapı ihtiyacı karşılanacaktır. ‐ Eğitime % 100 destek kampanyasına devam edilecektir. ‐ Ortaöğretim süresinin 4 yıla çıkarılmasından dolayı öğrenci sayısında meydana gelecek olan yaklaşık 700 bin öğrencilik artış, derslik başına öğrenci sayısını 32'den 43'e yükseltmiştir. Derslik başına düşen öğrenci sayısının tekrar 30'a yaklaştırılması için gerekli alt yapı ihtiyacı giderilecektir. ‐ Eğitim tesislerinin etkin kullanılabilmesi için standartlar ve ortak kullanım imkanları geliştirilecektir. ‐ Ortaöğretimde farklı okul türlerinin bulunması farklı idari yapılanmalar oluşturulmasına yo! açmakta ve kaynakların etkin olarak kullanılmasını engellemektedir. Okul türleri azaltılarak aynı okul çatısı altında çeşitli programlar uygulanmasına imkan veren bir yapı kurulmasına ihtiyaç bulunmaktadır. ‐ Ortaöğretim sistemi, çocukların farklı alanlarda ders almasına imkan veren bir yapı ile zenginleştirilip çok yönlü yetişmelerine ortam hazırlayacak hale getirilecektir. ‐ Bilgisayar yazılımları müfredatlara uygun olarak hazırlanacaktır. ‐ BİT sınıflarının daha etkin kullanımı sağlanacaktır. ‐ BİT kullanımı konusunda hizmet içi eğitime ağırlık verilecektir. ‐ Mesleki eğitimle yüksek öğretim arasındaki geçişler kolaylaştırılacaktır. ‐ Mesleki eğitim veren kurumların fiziki alt yapı ve öğretmen ihtiyacı giderilecektir. ‐ Mesleki eğitim sisteminin işlevselliğini geliştirmede iş dünyasıyla işbirliği artırılacaktır. ‐ Mesleki eğitim programlarının ve içeriklerinin belirlenmesinde işletmelerin aktif katılımı sağlanacaktır. Merkezi ve yerel düzeyde, işletmelerin mesleki eğitim sistemi içerisine alınması ile eğitim‐istihdam arasındaki ilişki güçlenecek, işverenler istedikleri nitelikteki işgücünü kolayca temin edebileceklerdir. ‐ İşgücü piyasası ihtiyaç analizleri yapılmasına başlanacaktır. ‐ Mesleki eğitim gören öğrencilerin iş dünyası ile iç içe ve mezun olduklarında kolayca iş bulabilecekleri sistem etkin ve yaygın bir hale getirilecektir. ‐ Mesleki eğitimde okul türü yerine program türünü esas alan ve programlar arasında kolaylıkla geçişlerin yapılabildiği esnek bir sistemin altyapısı kurulmuş olup, önümüzdeki dönemde bu sisteme geçilecektir. ‐ Hızlı teknolojik değişim, uluslararası bütünleşme, artan rekabet ve bilgi ekonomisinin gelecek ihtiyaçlarını dikkate alan bir mesleki ve teknik eğitim sistemi geliştirilecektir. ‐ Mesleki eğitimde piyasanın ihtiyaç duyduğu nitelikteki insangücünü yetiştirmek için modüler ve esnek bir sisteme geçiş çalışmaları sürdürülecektir. ‐ Özel sektör, meslek kuruluşları ile işçi ve işveren kuruluşlarının meslek eğitimi vermeleri özendirilecektir. ‐ Gerek AB'nin meslek eğitimi programı olan Leonardo Programı çerçevesinde gerekse diğer devam eden ve hazırlık çalışmaları yapılan projelerle mesleki eğitimde uluslararası boyut ileriye götürülecektir. Yükseköğretim kurumları yeniden yapılandırılacaktır. Üniversitelerin ihtisaslaşması sağlanacaktır. Yurt içi ve yurt dışında öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme ve değişim programlarının hacmi ve çeşitliliği artırılacaktır. 10 11 12 161 ‐ Meslek Yüksekokullarının mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarıyla entegrasyonu güçlendirilecektir ve meslek yüksekokulları daha işlevsel hale getirilecektir. ‐ Mesleki eğitimde program güncellenmesi ve modül hazırlanması çalışmalarına devam edilecektir. ‐ Çıraklık eğitim merkezlerinin ve programlarının modernleştirilmesi, meslek liseleri ve meslek yüksek okullarının işgücü piyasası ile işbirliği içinde eğitim yapmaları sağlanacaktır. ‐ İşletmelerin eğitim programlarını belirlenmesine aktif katılımı, eğitimlerde bilgi iletişim teknolojilerinin kullanılması ve organize sanayi bölgelerinde Beceri Geliştirme Merkezlerinin kurulması sağlanacaktır. ‐ MYO öğrencilerinin sanayide uygulama ve staj yapma imkanları geliştirilecektir. ‐ MYO'lar ile OSB'ler arasında etkin bir işbirliği, İl İstihdam ve İl Mesleki Eğitim Kurulları koordinesiyle sağlanacaktır. ‐ Üniversiteler tek merkezli yönetim anlayışından çıkarılarak küresel rekabete katılabilen, dünyaya açık ve Türk toplumunun beklentilerini karşılayan dinamik kurumlara dönüştürülecektir. ‐ Üniversiteler, uluslararası standartlarda hizmet verebilmeleri ve bilimsel olarak özgür, idari olarak özerk ve fınansal olarak mali kaynak üretebilen yapılara kavuşabilmeleri amacıyla ilgili paydaşların katılımıyla katılımcı, hesap verebilir, özerk, sorumlu ve şeffaf bir yönetim yapısına kavuşturulacaktır. ‐ Yükseköğretim Kurulu standart belirleme, koordinasyon, uzun dönemli planlamadan ve denetimden sorumlu olacak şekilde yeniden yapılandırılacak ve kurumsal kapasite güçlendirilecektir. YÖK'ün, Yükseköğretim Koordinasyon Kuruluna dönüştürülmesi için sistemin tamamı gözden geçirilecek, konunun ilgili taraflarının uzlaşması neticesinde gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır. Akademik konularda en üst akademik organ olarak Üniversiteler Arası Kurulun yetkili olması sağlanacaktır. ‐ Yerel kalkınmayı desteklemek üzere üniversitelerin bulundukları bölgenin sorunlarına eğilmesi ve bulundukları bölgelerin ihtiyaçlarını dikkate alarak ihtisaslaşması sağlanacaktır. ‐Sunduğu hizmetler itibarıyla halihazırda tek tip olan üniversitelerin mevcut beşeri, fiziki ve mali kaynakları dikkate alınıp araştırma ve öğretim üniversitelerine dönüştürülerek farklılaşmaları sağlanacaktır. Araştırma altyapısı yeterli olan üniversitelerin araştırmaya ve lisansüstü eğitime ağırlık vermeleri, diğer üniversitelerin ise daha çok ön lisans ve lisans eğitimine yoğunlaşmaları sağlanacaktır. ‐ Gelişmekte olan üniversitelerin öğretim elemanı açığını kapatmak için gelişmiş üniversitelerde başlatılan yurt içi öğretim üyesi yetiştirme programlan (ÖYP) yaygınlaştırılacaktır. ‐ Milli Eğitim Bakanlığınca 2006 yılında başlatılan yurt dışına lisans üstü eğitim almak ve sonrasında üniversitelerde görevlendirilmek üzere her yıl 1000 öğrenci gönderilmesi uygulamasına devam edilecektir. ‐ TÜBİTAK'ın burs programlarına ve Erasmus programı çerçevesinde öğretim üyesi, araştırmacı ve öğrenci değişim programlarına devam edilecektir. ‐ Üniversitelerimizin dış dünya ile ilişkilerini geliştirmek ve öğretim elemanı açığını kapatmak amacıyla yurtdışında eğitim görmüş yerli ve yabancı akademisyenlerin Türkiye'ye gelmesi teşvik edilecektir Yükseköğretim kurumlarının mali kaynakları çeşitlendirilecektir. Yükseköğretimde yurt sayısı ve kapasitesi artırılacak, mevcut yurtların kalitesi geliştirilecektir. Yükseköğretimde burs miktarları artırılacaktır. 14 15 16 Bilim insanlarının özlük hakları ve çalışma şartlan iyileştirilecektir. 13 162 ‐ Öğretim üyeleri ve araştırmacıların yurt çapında değişimine imkan veren esneklikte bir tercihe dayalı misafir öğretim üyeliği sistemi desteklenecektir. Bu sayede bilgi birikimi ve deneyiminin paylaşılması sağlanacaktır. Başarılı mezunlar başta olmak üzere nitelikli bireylerin akademik hayata yönlendirilmesi amacıyla öğretim üyeliği mesleği cazip hale getirilecek, bu kapsamda araştırma görevlilerinden başlamak üzere özlük hakları iyileştirilecektir. ‐Danışma kurulları ve proje pazarı gibi mekanizmalarla iş dünyası ile işbirliği artırılarak, üniversiteler ve öğretim elemanlarının gelir yaratmaları sağlanacaktır ‐Öğrencilerden alınan katkı paylarının yükseköğretimin finansmanındaki payı artırılacaktır. Ekonomik gücü olmayan öğrencilere yönelik finans sektörü eğitim kredilerinde kolaylık sağlanmasına ve bu kredilerin kamu tarafından sübvanse edilmesine yönelik düzenlemeler yapılacaktır. 2006 ve 2007 yılında kurulan 32 devlet üniversitesindeki öğrenci sayısına paralel olarak artan yurt ihtiyacının karşılanması amacıyla arsa temini ve ihale süreci hızlandırılarak yurt inşaatlarının kısa sürede tamamlanması sağlanacaktır. Mevcut yurtların fiziki yapısının iyileştirilmesine ve donanımının geliştirilmesine devam edilecektir. Burs tahsis edilen öğrencilerin maddi açıdan daha yetersiz olduğu göz önünde bulundurulduğunda, mevcut bütçe imkanları çerçevesinde öğrenim kredisi ve burs miktarı farklılaştırılacak; aylık burs ve kredi miktarları artırılacak ve bu artış yapılırken burs ve krediden faydalanan öğrenci sayısı azaltılmayacaktır. Düşünme, algılama ve problem çözme yeteneği gelişmiş, yeni fikirlere açık, özgüven ve sorumluluk duygusuna sahip, Atatürk ilkelerine bağlı, demokratik değerleri benimsemiş, milli kültürü özümsemiş, farklı kültürleri yorumlayabilen bilgi toplumu insanını yetiştirmek eğitim politikasının temel amacıdır. Eğitim Sisteminin Geliştirilmesi Eğitimin İşgücü Talebine Duyarlılığının Artırılması Eğitimin işgücü talebine duyarlılığının artırılması ve işgücü piyasasında talep edilen nitelik ve nicelikte insan gücünün yetiştirilmesi temel amaçtır. 163 Bu çerçevede; i) Eğitimin tüm kademelerinde okullaşma oranları artırılacak, donanım ve fiziki altyapı geliştirilecek, eğitime erişimde bölgeler ve cinsiyet itibarıyla dengesizlikler azaltılacaktır. ii) Eğitimde kalite, rekabet, verimlilik ve fırsat eşitliğini artırmaya yönelik olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu yeniden yapılandırılacaktır. iii) Eğitimin her kademesinde alternatif finansman modelleri geliştirilecek, özel sektörün eğitim yatırımları kalite odaklı bir anlayışla teşvik edilecektir. iv) Mesleki eğitimin payı ve kalitesi artırılacak, özel sektör ve meslek örgütlerinin mesleki eğitim sürecine aktif katılımı sağlanacaktır. v) Orta ve yükseköğretimde öğrenci ve öğretim elemanı değişimi ve hareketliliğini yaygınlaştırıp artırmaya yönelik uluslararası programlar ile yabancı öğrenci ve bilim insanlarının ülkemizdeki eğitim ve öğretim faaliyetlerine katılmasına yönelik hibe programları yaygınlaştırılacak ve yenileri ihdas edilecektir. Bu yaklaşım çerçevesinde, idari yapıda gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Bu çerçevede; i) Hayat Boyu Öğrenme Stratejisi etkili bir şekilde uygulanacaktır. ii) Ortaöğretim ve yükseköğretim sistemi ile işgücü piyasası arasındaki uyum artırılacaktır. iii) Mesleki okulların müfredatlarının mesleki standartlarla uyumlaştırma çalışmaları başlatılacaktır. ORTA VADELİ PROGRAM (2010‐ 2012) Öncelik ve Tedbirler Stratejiler (MEB’in sorumlu olduğu öncelik ve tedbir maddeleri alınmıştır) 2010 YILI PROGRAMI Mesleki eğitim ve öğretimde işgücü talebine uyumun güçlendirilmesine, kalitenin artırılmasına, statünün geliştirilmesine, mali kaynakların çeşitlendirilmesine ve iş dünyasının yönetimde rol almasına odaklanan bir strateji ve eylem planı hazırlanacaktır. Mesleki, Bilgi, Rehberlik ve Danışmanlık Sisteminin oluşturulması kapsamında etkin bir hayat boyu mesleki yönlendirme mekanizması geliştirilecektir. Yenilenen modüllere öğretmenlerin uyumunun sağlanmasına yönelik hizmet içi eğitim faaliyetleri artırılacaktır. Tedbir 172. Milli Eğitim Bakanlığının merkez ve taşra teşkilatının yeniden yapılandırılması için kanun tasarısı hazırlanacaktır.
164 MEB merkez teşkilatının politika belirleyen, araştırma ve planlama yapan, rehberlik eden, pilot uygulamalarda öncü olan ve denetleyen bir kurumsal yapıya kavuşturulmasına ve ortaöğretimde okul çeşitliliği yerine program çeşitliliğini esas alan bir sistemin oluşturulmasına imkan verecek şekilde, geniş katılımlı bir süreçte yeni bir kanun tasarısı hazırlanacaktır. Tedbir 165. Ulusal mesleki yeterlilikler Sisteminin Etkin bir koordinasyon mekanizması kurularak, mesleki ve teknik eğitim programları, geliştirilen meslek standartları güçlendirilmesi ve öncelikli sektörlerde meslek ile uyumlu hale getirilecektir.
standartları geliştirilmesi çalışmalarına hız verilecektir.
Öncelik 74. Eğitimde kalite, rekabet ve verimliliği arttırmaya yönelik olarak idari yapı yeniden düzenlenecektir.
Tedbir 163. Mesleki ve teknik ortaöğretimde kurulan modüler sistem geliştirilecek ve yükseköğretimdeki mesleki ve teknik eğitim programları da bu yapıyla uyumlu hale getirilecektir.
Tedbir 164. Mesleki Eğitim ve Öğretim Stratejisi hazırlanacaktır.
Öncelik 72. İş dünyasının talep ettiği nitelikteki işgücünün yetiştirilmesi amacıyla eğitim ile istihdam arasındaki işbirliğini güçlendirecek mekanizmalar oluşturulacaktır.
Derslik ve öğretmen başına düşen öğrenci sayısı ve okullaşma oranları açısından Türkiye ortalamasının gerisinde olan illerin, Türkiye ortalamasına yaklaştırılması amacıyla kaynak kullanımına yön verecek beş yıllık bir eylem planı hazırlanacaktır. Söz konusu eylem planı ile öncelikle eğitim göstergeleri itibarıyla en kötü durumda olan on ilin ülke ortalamasına yakınsaması ve ilköğretimden ortaöğretime geçiş oranlarının en düşük olduğu on ilde özellikle kız çocukları için pansiyon kapasitesinin artırılması amaçlanacaktır.
Okul yapımında kamu‐özel işbirliği gibi değişik modellere başvurulacaktır. Yükseköğretimde katkı payları artırılacaktır.
Okullara, yenilenen müfredatlara uygun araç ve gereçler sağlanarak yeni öğrenme ortamları geliştirilecektir. Bilişim teknolojileri altyapısının etkin olarak kullanılabilmesi için yenilenmiş müfredatlara uygun güncel yazılımlar hazırlanacaktır. Yenilenen müfredatlara uygun etkili bir hizmet içi eğitim modeli geliştirilecektir. Tedbir 182. İlk ve ortaöğretimdeki öğrencilere yönelik yöneltme faaliyetleri ve sosyal aktiviteler artırılacak ve etkinleştirilecektir. Tedbir 181. Zorunlu eğitime devam etmeyen çocuklar eğitime kazandırılacaktır. 165 Okul terk ve devamsızlıkların önlenmesi için e‐okul veri tabanından öğrenci devamsızlıklarının nedene bağlı olarak izlenmesi ve okul temelli politika ve stratejilerin geliştirilmesi için okul yönetimlerinin kapasiteleri güçlendirilecektir. Devam ve erişim konusunda il durum raporları geliştirilerek analiz edilecektir. Kişisel gelişimlerini desteklemek amacıyla, ilk ve ortaöğretimdeki öğrencilerin kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetlere katılımı artırılacaktır. Ayrıca mesleklerin tanıtımı amacıyla iş yeri gezileri, kendi alanında uzman kişilerin okullarda öğrencileri bilgilendirmesi ve kariyer günleri etkinlikleri geliştirilecektir. Söz konusu yönlendirme ve sanatsal faaliyetlerin daha etkin hale getirilmesi için toplam haftalık ders saati içinde seçmeli ders saati oranı artırılacaktır. Seçmeli derslerin seçilme durumları izlenerek etki analizleri yapılacaktır. Eğitim sisteminde kalite güvence sisteminin temel kriterleri ve göstergeleri belirlenecektir. Öğretmen, yönetici, müfettiş yeterlilikleri tanımlanacak, yeterlilikler artırılacaktır. Sistem konusunda merkez ve taşra teşkilatından belirlenecek personellere eğitim verilecektir. Kalite Güvence Sisteminde belli puanı geçen okul/kurumlara “Kalite Beratı” verilecektir. Öncelik 76. Eğitimin tüm kademelerinde fırsat eşitsizliği azaltılacak, öğrencilerin kişisel gelişimlerine yönelik faaliyetler artırılacaktır. Tedbir 180. Temel eğitim kademelerinde kalite güvence sistemi geliştirilecektir. Tedbir 176. Eğitimin her kademesinde alternatif finansman modelleri geliştirilecektir.
Tedbir 178. Yenilenen müfredatlar doğrultusunda eğitim ortamı ve öğretmen nitelikleri geliştirilecektir.
Tedbir 175. Yerleşim yerleri itibarıyla fiziki altyapı, donanım ve öğretmen dağılımındaki dengesizliklerin azaltılmasına yönelik eylem planı hazırlanacaktır.
Öncelik 75. Eğitimin tüm kademelerinde fiziki ve beşeri altyapı eksiklikleri giderilerek erişim ve kalite artırılacak, bölgesel dengesizlikler azaltılacaktır.
Okullarda Bilgi Teknolojileri (BT) Altyapısı Kamu İnternet Erişim Merkezleri (KİEM) Bilgisayar ve İnternet Kampanyası Okullarda Temel BİT Eğitimi Yetişkinlere Temel Seviye BİT Kursları BİT Eğitimi Sertifikasyonu 2 3 4 5 6 Eylemler 166 ‐ BİT eğitimi programlarında standardın sağlanması amacıyla hem özel sektörde hem de kamu sektöründe kabul görecek bir sertifikasyon sistemi tasarlanacaktır. İşsizler ve çalışanlar önceliklendirilecektir. KİEM’lerde yetişkinler için BİT eğitim programları düzenlenecektir. Bireylere bilgisayar okur yazarlığı, kelime işlemcisi, hesap cetveli ve sunum işlemcisi konularında eğitim verilecek ve e‐devlet hizmetleri tanıtılacaktır. Bireyler BİT kullanımının gündelik hayata faydaları konusunda bilgilendirilecektir. ‐ Öğrenciler BİT kullanımının gündelik hayata faydaları konusunda bilgilendirilecek ve etkin kullanıma yönlendirilecektir. ‐ Sertifika programı dahilinde bilgisayar okur yazarlığı, kelime işlemcisi, hesap cetveli ve sunum işlemcisi eğitimleri verilecektir. ‐ Orta öğretim müfredatındaki BİT derslerinin kapsamı geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır. Bireylere uygun vade ve ödeme koşullarıyla bilgisayar ve genişbant İnternet bağlantısı paket olarak sağlanacaktır. Evlerinde erişim imkanı olmayan bireylerin İnternete erişebilmelerini sağlayacak merkezler kurulacaktır. Merkezler, aynı anda 20 bireyin kullanımına imkan sağlayan BİT donanımına sahip olacaktır. Erişim amaçlı kullanıma açık olduğu saatlerin dışında sabah (işsiz, ev kadını, emekliler) ve akşam (çalışanlar) olmak üzere günün 2 farklı zamanında BİT dersleri verilecektir. Bilgisayar ve İnternet kullanmayı bilmeyen bireylere yardım etmesi amacıyla bir danışman görevli merkezin başında bulunacaktır. 4.500 tam zamanlı KİEM kurulması hedeflenmektedir. Ayrıca, okullarda vatandaşların kullanımına açılan BT laboratuvarları da yarı zamanlı KİEM olarak kullanılacaktır. BT laboratuvarlarının planlanan tüm okullarda kurulumu hızla tamamlanacak ve bu laboratuvarlarda çoklu ortam kütüphaneleri oluşturularak güncelliği sağlanacaktır. Öğrencilerin kullanımı dışında BT laboratuvarları belirli saatler arasında vatandaşların kullanımına açılacaktır. Açıklama BİLGİ TOPLUMU STRATEJİSİ EYLEM PLANI (2006‐ 2010) 1 Kamu Çalışanlarına Temel Seviye BİT Kursları BİT ile Desteklenen Örgün Eğitim 8 9 BİT ile Desteklenen Yaygın Eğitim Sektörel Mesleki Eğitimler Eğitim Portalı ve Bilgi Sistemi 10 11 12 KİEM’ler için İnsan Kaynağı Geliştirilmesi 7 167 ‐ Ülke genelinde okul, öğrenci ve öğretmen bilgilerini içeren bütüncül bir eğitim veri tabanı oluşturulacak, veli ve öğrencilere alternatif kanallar aracılığı ile bilgilendirme yapılmasına yönelik altyapı kurulacaktır. ‐ Eğitim politikalarının belirlenmesinde kullanılmak üzere karar destek sistemi geliştirilecektir. ‐ Okul kayıtları, yenileme, ücret ödeme, ders seçimi, öğrenci belgesi, not dökümü, diploma gibi hizmetlere yönelik standart bir modül geliştirilerek ana portaldan çevrimiçi işlem yapılabilmesi sağlanacaktır. Dezavantajlı bölgelerde çalışanlar ve özürlülerin mesleki eğitim materyallerine ulaşmalarının önündeki engeller de kaldırılarak insan kaynağı niteliği geliştirilecektir. ‐ e‐Öğrenme yoluyla çalışanların mesleki bilgi ve beceri düzeyleri artırılacaktır. ‐ Çalışanların ve işsizlerin değişen iş gücü piyasası koşullarına uyum sağlamasına imkan verecek eğitim programlarına odaklanılacaktır. ‐ Bireylerin kişisel ve mesleki gelişimlerine katkıda bulunacak e‐öğrenme dersleri düzenlenecektir. ‐ Ülke genelinde eğitim seviyesinin aynı standarda ulaşması sağlanacaktır. ‐ Ortaöğretim müfredatı İnternet ortamında erişilebilir hale getirilecek ve zenginleştirilecektir. ‐ Eğitim sistemindeki temel ve yan derslerin mümkün olan en üst seviyede BİT ile desteklenmesi ve eğitim verilen sınıfların bu sisteme imkan verecek şekilde dönüştürülmesi sağlanacaktır. ‐ İlköğretimde öğrencilere BİT alanında kazandırılan eğitimin devamı ve tamamlayıcısı olacak şekilde ortaöğretim BİT müfredatı güncellenecektir. ‐ Bu amaçla KİEM’lerde kurulacak altyapı kullanılacaktır. ‐ Pozisyonları ve mevcut yetkinlikleri dikkate alınarak dört seviyede eğitim verilecektir. ‐ Kamu çalışanlarına BİT yetkinlikleri kazandırılacaktır. ‐ Sivil toplum kuruluşları ile ortaklaşa yürütülecek çalışmalarla gönüllü bireylerin bu merkezlerde BİT yetkinliği düşük olan diğer bireylere destek olması sağlanacaktır. ‐ KİEM’lerde BİT eğitimi verecek eğitmenlerin ve bu merkezlerden faydalanacak bireylere destek hizmeti verecek operasyonel destek elemanlarının istihdamı (sözleşmeli ve yarı zamanlı) ve eğitimi gerçekleştirilecektir. Nitelikli İnsan gücü yetiştirme Öğretim Üyesi Yetiştirme Bilgi Teknolojileri Geliştirilmesi Ara Eleman Yetiştirme 14 15 16 17 Eğitim e‐Sınav Uygulamaları 13 Müfredatının 168 ‐ Sektörün gereksinim duyacağı ara eleman açığının kapatılması amacıyla modüler mesleki sertifika programları oluşturulacak, katılım teşvikleri sağlanacak ve bu alanda eğitim veren teknik liseler iyileştirilecektir. ‐ İlgili lisans programlarında eğitim müfredatı, sektörün stratejik hedefleri ve gereksinimleri doğrultusunda uluslararası modüller baz alınarak iyileştirilecek, standardizasyon, proje ve süreç yönetimi gibi iş yetkinliklerinin geliştirilmesine yönelik müfredat uygulanacaktır. ‐ Hedeflenen nitelikli insan kaynağının yetiştirilmesi için bilgi teknolojileri alanında eğitim veren ve araştırma yapan öğretim elemanları, lisansüstü eğitim amacıyla yurtdışına eleman gönderme ve yurtiçi lisansüstü programların etkin hale getirilmesi yoluyla yetiştirilecektir. ‐ Sektör mesleki tanımlarının yapılmasını takiben sektörün insan kaynağı envanteri çıkarılarak uzun dönemli insan kaynağı planlaması yapılacaktır. Sektörün nitelikli insan gücü gereksinimleri, lisans ve yüksek lisans programları yoluyla karşılanacaktır. ‐ Sınav sonuçlarının detaylı bilimsel analizine imkan tanıyan karar destek sistemleri oluşturulacak, eğitim portalı ve bilgi sistemi ile veri paylaşımı ve entegrasyonu sağlanacaktır. ‐ Merkezi olarak yapılan sınavların kayıt, sınav uygulaması, değerlendirme, tercih süreçleri elektronik ortama aktarılacak ve sınav sonuçlarının adaylara çoklu kanallardan ulaştırılması sağlanacaktır. Ayrıca, sınavlara ilişkin verilerin bazı kurumlarca ortak kullanımı ile veri iletişiminin güvenli ve hızlı hale getirilmesi sağlanacaktır. 169 Türk Hayat Boyu Öğrenme politikaları için stratejik amaçların belirlenmesi hedeflenmektedir. Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi 2 AT Antlaşmasının 12. maddesi ve ATAD kararları doğrultusunda, AB müktesebatına tam üyelik perspektifi çerçevesinde uyum sağlanması hedeflenmektedir. Eğitime erisim konusunda yabancılar için ayrımcılık içeren kanunlarda AB vatandasları lehine değisiklik yapılmasını içeren uyum paketi (MEB’in sorumlu olduğu maddeler alınmıştır) AB MÜKTESABATINA UYUM PROGRAMI 1 VİZYON 2023 Üniversitelerin de içinde yer alacağı küresel bağlantılı bir ulusal yenilik sisteminin geliştirilmesi tamamlanmalıdır. Üniversite ve diğer eğitim kurumlarında eğitici istihdamının esnekleştirilmesi sağlanmalıdır. Aktif vatandaşlık, kendini gerçekleştirme, toplumsal kapsanma ilkeleri doğrultusunda eğitim‐istihdam bağlantılarının gözetilmesi esas alınmalıdır. 3 4 Hedefler Eğitimin bütün aşamalarında ilgili paydaşların (öğrencilerin, öğretmenlerin, velilerin, destek hizmetleri elemanlarının ve yöneticilerin) eğitimin demokratikleştirilmesi sürecine bilinçli şekilde katılımlarını sağlayacak yönetim kültürü ve program değişikliklerinin gerçekleştirilmesi hedeflenmelidir. 170 i. Eğitimin her kademesindeki eğitim programlarının içerdiği hedefler ve öğrenme etkinlikleri, bireylerin kendi özgün fikirlerini özgürce ifade etme, her tür kaynaktan ulaşılan bilgiye bilimsel şüphecilikle yaklaşma cesaretine sahip olma ve kendisininki de dahil olmak üzere her türlü fikri sorgulayabilme bilinci kazandırılmalı. ii. Eğitim kurumlarındaki kurumsal yapı yöneticiler, öğrenciler ve aileler ile birlikte ilgili diğer STK’ların okul yönetimine aktif katılımlarını sağlayıcı nitelik ve esneklik kazandırılmalı. iii. Ailelerin demokratik öğrenme ortamlarını kendi evlerine taşıyabilmeleri amacıyla ihtiyaç duyacakları destek eğitim kurumlarından verilebilecek şekilde yapılandırılmalı ve yaygınlaştırılmalı. i. Üniversite ve diğer araştırma kurumlarının yurtiçi ve yurtdışındaki başarılı bilim adamlarıyla olan işbirliğini özendirici ve artırıcı uygulamalar getirilmeli ve bunun için gerekli kurumsal altyapı oluşturulmalı. ii. Üniversitelerin yenilik sistemine katkısını artırmada önemli rol oynayacak genç araştırmacılar için üniversiteler cazibe merkezi haline getirilmeli. iii. Yenilik sisteminin yaygınlaştırılması ve katılımın artırılması amacı ile üniversitelerdeki teknokent uygulamalarına öncelik ve destek verilmeli. iv. Üniversitelerin ulusal yenilik sistemini geliştirmede ve yönlendirmede ihtiyaç duyacağı yasal esneklik üniversitelere sağlanmalı ve araştırma için gerekli maddi kaynaklar nitel ve nicel olarak arttırılmalı ve geliştirilmeli. i. Üniversitelere gerçek hayat deneyimlerini ve birikimlerini taşıyabilecek bireylerin üniversite ile işbirliğini artırıcı uygulamalar getirilmeli ve bu uygulamalar özendirilmeli. ii. Üniversitelerde istihdam edilecek öğretim elemanlarında aranan nitelikleri günün ihtiyacına uygun şekilde çeşitlendirme ve uygulama için gerekli yasal yapı oluşturulmalı. iii. Üniversite öğretim elemanlarının istihdamında ve işte devamlılıklarında performansa dayalı bir değerlendirme yapılabilmesi için gerekli yönetsel ve yasal altyapı oluşturulmalı. i. Bireylerin meslek edinmeleri, mesleklerini zaman içinde yenileyebilmeleri ve yeni beceriler kazanarak farklı meslek dallarında etkinlik göstermeleri için gerekli yapısal ve kurumsal altyapı geliştirilmeli. ii. Bireylerin, meslek edinmenin yanı sıra kendilerini hem bilişsel hem de duyuşsal olarak geliştirmeleri ve böylece kendilerini gerçekleştirmeleri için gerekli eğitim sistemleri her kademede oluşturulmalı. iii. Bireylerin aktif ve katılımcı bir vatandaş özelliği göstermeleri için gerekli eğitim altyapısı oluşturulmalı. Stratejiler (Eğitim ile ilgili hedef ve stratejiler alınmıştır) 2 1 13 12 11 10 9 8 6 7 5 171 i. Bireylerin eğitimin her kademesinde bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumalarına yardımcı olacak sağlık personelinin eğitim kurumlarında istihdamının sağlanması için gerekli altyapı oluşturulmalı. ii. Eğitim kurumlarınca verilen sağlık hizmetlerinden öğrencilerin yanı sıra okul personelinin ve ailelerin de yararlanması sağlanmalı. iii. Eğitim kurumlarında sağlık hizmeti verecek bütün personelin eğitimi için ilgili sağlık eğitimi kurumlarında gerekli altyapı oluşturulmalı ve bu alan ilgili kurumlarda akademik araştırma ve uygulama dalı haline getirilmeli. Eğitim – öğretim göstergelerinde gelişmiş ülkelerle olan fark kapatılmalıdır. Eğitim ve öğretimin gelişmiş çevre ve altyapı i. Çalışma ortam ve koşullarını iyileştirici çevre düzenlemesi ve altyapı donatımı sağlanmalı. ortamlarında yapılması gerçekleştirilmelidir. Teknoloji Tabanlı Eğitime Yönelik Hedefler ve Stratejiler Sanal ortamda öğrenme için gerekli teknolojik i. Tüm eğitim ve öğretim kurumları ile özel kullanıcılara ulaşan bilişim ağları kurulmalı ve ilişkilendirilmeli. altyapının ülke geneline yayılması tamamlanmış olmalıdır. Gelişmiş teknolojik altyapı ortamlarında ülkeye i. İleri teknolojik donanımlara dayalı Türkiye için öğrenme merkezleri ve ortamları oluşturulmalı ve özgü eğitim modellerinin sisteme yaygınlaştırılmalı. eklemlendirilmesi sağlanmalıdır. Yazılım teknolojileri alanında belli ürünler bazında Seçilmiş alanlarda yazılımlara öncelik ve ağırlık verilmeli. küresel ölçekte lider ülke konumuna gelinmesi hedeflenmelidir. Sanal ortamda öğrenme modellerinin gerektirdiği Teknolojik mükemmeliyet odaklarının aynı zamanda nitelikli insan gücü için eğitim‐öğretim boyutu öne içerikleri hazırlayacak beyin gücü yetiştirilmesi çıkarılmalı. güçlendirilmelidir. Bilgi ekonomisi becerilerini, ekonomik katma Bilgi, teknoloji ve yazılım üretme ve pazarlama otofinansman sistemi oluşturulmalı. değer yaratma yönünde kullanmayı tüm eğitim kademelerini kapsayacak şekilde yaygınlaştırılması sağlanmalıdır. Tüm eğitim kurumlarının ulusal ağ sistemine i. Tüm iletişim ortamlarının eğitim süreçlerine katılmasını sağlayacak özendirici süreçler ve bilgilendirme bağlanması ve eğitim kurumlarının ulusal uydu süreçleri devreye sokulmalı. sistemleri de dahil olmak üzere tüm teknolojik ii. Özel sektörün eğitim kanalları kurabilmesi ve yayın yapabilmesi ve bu alanda toplumda bilinçli bir talep altyapıdan azami derecede yararlanması oluşturulması için gerekli teşvik ve düzenlemeler yapılmalı. sağlanmalıdır. iii. Ulusal ağ sistemine katılım etkinleştirilmeli. Eğitim kurumlarında koruyucu sağlık hizmetleri ve temel sağlık bilinci hizmetlerinin verilmesi temin edilmelidir. 18 17 16 172 Tüm öğretmen ve eğiticilerin kendi ihtiyacı olan materyalleri geliştirebilecek bilgi, beceri ve donanıma sahip hale getirilmesi tamamlanmalıdır. Eğiticilerin Eğitimine Yönelik Hedefler ve Stratejiler Eğiticilerin kendi mesleki gelişimlerini özendirecek i. Öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerinin sadece Milli Eğitim Bakanlığı tarafından değil, özel kurum ve uygulamalar getirilmelidir. kuruluşlar tarafından da verilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalı. ii. Her öğretmenin en az iki yılda bir hizmet içi eğitim çalışmalarına katılması sağlanmalı. iii. Öğretmenlerin alanları ile ilgili olarak düzenlenen konferans, kongre ve sempozyumlara katılmaları sağlanmalı. iv. Yirmi yıl içinde, öğretmenlerin yarısının yüksek lisans dereceli olması sağlanmalı. v. Öğretim elemanlarının her yıl alanları ile ilgili yurt dışı ve yurt içi kongre ve konferanslara katılmaları için gerekli mali düzenlemeler yapılmalı. vi. Öğretim elemanlarının kısa veya uzun süreli yurt dışı çalışmalara katılmaları için burs olanakları artırılmalı. vii. Öğretmenlerin kendi çalışmalarını sergileyebilecekleri ve diğer meslektaşları ile paylaşabilecekleri sanal ortamlar geliştirilmeli. viii. Okulların hafta içinde ders saati ücreti kapsamında ders saatleri dışında öğretmenlerin bir araya gelip tartışabilecekleri saatleri(seminer saatleri v.b.) belirlemeleri için gerekli düzenlemeler yapılmalı. İnsan Kaynakları ve İşlendirmeye Yönelik Hedefler ve Stratejiler Ekonominin ihtiyaç duyduğu nitelikli AR‐GE insan i. Lisansüstü eğitime özel bir önem verilerek kaliteyi geliştirici ve yeniliği teşvik edici kurumsal ve yasal gücünün yetiştirilmesine öncelik kazandırılmalıdır. önlemler alınmalı. ii. Üniversite‐sanayi işbirliği AR‐GE gücünü geliştirici yönde düzenlenmeli. iii. Lisansüstü eğitim ve üniversitelerde yapılan araştırmaların ülke sorunlarının çözümünü gözetici olması sağlanmalı. iv. AR‐GE insan gücünün geliştirilmesi yönünde özel sektörün özendirici davranması sağlanmalı. Bilim ve Teknoloji alanında çalışan nitelikli insan i. Bilim ve teknoloji alanında çalışan nitelikli personelin evrensel nitelikte, küresel rekabet ortamında kaynaklarımızın gelişmiş ülke insan kaynaklarıyla yetiştirilmesi için gerekli kaynak, eğitici, program, proje ve finansman desteği sağlanmalı. rekabet edebilmesi ve küresel piyasalarda öncelik ii. Seçkin üniversite ve AR‐GE birimleri etkinleştirilmeli ve yaygınlaştırılmalı. kazanması sağlanmalıdır. iii. Üniversite ve AR‐GE birimleri fark yaratarak öncelik alabileceği alanlarda teşvik edilmeli. 15 . Eğitim ve öğretim kurumlarındaki donanım farkının AB standartlarının altında kalan alanlara öncelik tanınmalı. i. İnternet üzerinden paylaşılabilen eğitim nesnelerinin öğretmenlerce geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve uygulanması sağlanmalı. Sayısal uçurumların kapatılması sağlanmalıdır. 14 Ekonominin ihtiyaç duyduğu ara eleman açığının karşılanması esas alınmalıdır. Üniversite ve AR‐GE kurumlarının yurtdışındaki Türk uzmanlarla ilişkilerinin güçlendirilmesi temin edilmelidir. Lisansüstü eğitimde gençler bilim ve teknolojideki öncelikli alanlara yönlendirilmelidir. Geleceğin uzmanlık alanları konusunda toplumun bilgilendirilmesi süreklilik kazanmalıdır. Eğitim ve öğretim sistemini nitel ve nicel olarak yönlendirecek politikaların oluşturulmasında ekonominin ihtiyaçlarının (özel ve kamu) gözetilmesi ana ölçüt olmalıdır. Çalışanların verimlilik ve kalitesinin geliştirilmesi sağlanmalıdır. Üniversite‐Sanayi işbirliğini geliştirici esnek istihdam politikası izlenmesi öncelikli duruma getirilmelidir. 20 21 22 23 24 26 25 Girişimcilik teşvik edilmelidir. 19 173 i. Girişimci eğitimi veren birimler geliştirilmeli, yaygınlaştırılmalı. ii. Risk sermayesi sistemi etkinleştirilmeli. iii. KOBİ yönetimini geliştirici destek veren kurumlar (KOSGEB, TİDEB ve benzeri) etkinleştirilmeli ve yerelleştirilmeli. iv. Girişimciliği yönlendirici ve tetikleyici düzenlemeler yapılmalı. i. Meslek Liseleri ile Meslek Yüksek Okulları sistemi yeniden yapılandırılmalı, özel donanım gerektirenler daha etkin biçimde teşvik edilmeli ve yaygınlaştırılmalı. ii. İstihdam ve meslek edinmeyi esnekleştirecek, genel lise mezunlarına meslek ve uzmanlık kazandırıcı kurumlaşma sağlanmalı. iii. Uzman kuruluşların denetiminde sertifikasyona dayalı meslek edindirici eğitim yaygınlaştırılmalı. i. Karşılıklı değişim ve kısa ve uzun dönemli ortak çalışma ve projeleri artırılmalı. ii. Benzer alanlarda çalışan Türk araştırmacılar arasında iletişim, yenilik ve işbirliği ağları kurulmalı. iii. İhtiyaç duyulan ileri teknoloji ve yeni gelişen alanlarda yabancı uzmanlardan yararlanma mekanizmaları geliştirilmeli. i. İleri teknoloji üretmeye yönelik AR‐GE birimleri geliştirilmeli. ii. Bilim ve teknolojideki öncelikli alanlarda eğitim programları açılmalı, bu alanlarda çalışanlara yönelik burs, teşvik ve ek donamın imkanları yaratılmalı. iii. Bilim ve teknolojideki öncelikli alanlarda öğretim üyelerine kendilerini geliştirme olanağı sağlanmalı. i. Üniversite ve AR‐GE birimlerinin, yeni uzmanlık alanları ile bilim ve teknolojideki yeni gelişmeleri; sürekli eğitim merkezleri ve halkla ilişkiler çerçevesinde liseler, meslek edindirici birimler ve toplum ile paylaşması yaygınlaştırılmalı. i. Eğitim planlaması, kamu ve özel birimlerle küresel piyasalardaki yabancı birimlerin eleman ihtiyaçlarını dikkate alarak gerçekleştirilmeli. ii. Ekonomide, istihdam kaybı ile yeni istihdam olanaklarını dikkate alarak, iş, meslek ve uzmanlık değiştirmeye esneklik kazandırıcı programlar geliştirilmeli. i. Kurumların çalışanlarının verimlilik ve kalitesini sürekli geliştirici, yıllık eğitim‐öğretim projelerinin uygulamaya konması, örnek modellerin diğer birim ve kurumlara aktarılması teşvik edilmeli. ii. Verimlilik ve kalite geliştirici teknolojik yeniliklerin tanıtımına ve yaygınlaştırılmasına yönelik teşvik sistemi geliştirilmeli. i. Öğretim elemanlarının sanayide çalışmasını esnekleştirici ve kolaylaştırıcı düzenlemeler yapılmalı. ii. Lisansüstü çalışmaların üniversite sanayi işbirliği projeleri çerçevesinde oluşturularak finansmana ortak katılım sağlanmalı. 28 27 174 AR‐GE Sisteminin İyileştirilmesine Yönelik Hedefler ve Stratejiler GSYİH’dan AR‐GE’ye ayrılan payın sürekli i. Öncelikli alanlarda yapılacak araştırma geliştirme çalışmalarının desteklenmesi için giderek artan miktarda artırılması ve 2023 yılında %3’ün üzerine kamu fonu sağlanmalı; üniversitelerin, bağımsız araştırma kuruluşlarının ve iş dünyasının öncelikli alanlarda yapacakları AR‐GE çalışmalarını rekabet koşulları altında desteklemek için birden fazla yılı kapsayacak teknoloji çıkarılması hedeflenmelidir. atılımı programları oluşturulmalı. ii. AR‐GE projesi arzını artırılmalı; bu etkinlikleri Türkiye’nin rekabet gücünü artırma potansiyeli yüksek alanlara yönlendirmek amacıyla, üniversitelerin belirli öncelikli alanlarda mükemmeliyet merkezleri haline gelmeleri özendirilmeli. iii. Öncelikli alanlara yönelik doktora programlarına ağırlık verilmeli. iv. AR‐GE konusunda üniversite‐sanayi işbirliğini özendirici düzenlemeler yapılmalı. v. Teknoparkların belirli alanlarda dünya kalitesinde AR‐GE etkinlikleri için çekim merkezi haline gelmeleri sağlanmalı. vi. İş kesimine AR‐GE için verilen hibe, kredi ve vergi indirimi gibi destekler, özellikle öncelikli alanlar için AB ve WTO tarafından tanınan azami sınırlara kadar artırılmalı. vii. Küçük ve Orta Boy İşletmelerin(KOBİ) yenilikçi projeleri için prefinansman da sağlayacak, sağlam proje önerisi ve iş planı karşılığı verilecek ve başka bir teminat aramayacak, bir taraftan riskli projelere destek verirken diğer taraftan bu riski etkin biçimde yönetilmesine olanak sağlayacak yeni bir AR‐GE desteği programı oluşturulmalı. viii. İleri teknoloji alanlarındaki AR‐GE amaçlı yabancı sermaye yatırımlarını özendirilmeli. Özel sektörün AR‐GE sistemi içindeki payının i. Yenilik ve teknolojik atılımın motoru olması gereken iş dünyamızın AR‐GE harcamalarını artırarak GSYİH arttırılması ve OECD ortalaması üstüne içindeki paylarını en az OECD ortalaması düzeyine çıkarmasını hedeflemeli; özel sektörün araştırma ve geliştirmeye daha fazla kaynak ayırmasını özendirecek ortam oluşturulmalı. çıkarılması hedeflenmelidir. ii. Özel sektörün AR‐GE amaçlı personel işlendirmesini özendirecek ve maliyetini düşürecek tedbirler getirilmeli. iii. Başka ülkelerden bilim ve teknoloji çalışanlarının Türkiye’de çalışabilmelerinin önünü açabilmek için ulusal engeller kaldırılmalı ve her düzeyde destek ve teşvik unsurları yaratılmalı. iv. Öncelikli alanlardaki uluslararası standartlaşma sürecinde Türk firmalarının etkin yer alması için gerekli kolaylıklar sağlanmalı. v. Özel sektör kuruluşlarının EUREKA ve AB çerçeve programları gibi uluslararası ortak araştırma programlarında yer almalarını özendirmek için etkin bilgilendirme ve destek sağlanmalı. 1000 çalışan nüfus başına AR‐GE personeli sayısının OECD ortalaması üstüne çıkarılması hedeflenmelidir. Bilim ve teknoloji alanında çalışma koşullarının çekici hale getirilmesi hedeflenmelidir. 29 175 i. İlköğretim kademesinden başlayarak, yetenekli öğrencilerin bilim ve teknoloji alanına yönelmelerine olanak tanıyacak ve özendirecek düzenlemeler yapılmalı. ii. Eğitimde fırsat eşitliğini sağlarken seçkinci eğitime de önem verilmeli. iii. İlköğretimden başlayarak, eğitim sistemimizi öğrencilerin doğayı ve çevresini sorgulama alışkanlığını verecek ve pozitif bilimleri sevdirecek dönüşüm gerçekleştirilmeli. iv. Yüksek eğitimde, gençlerin bilim ve teknolojideki öncelikli alanlarda eğitime yönlendirilmesini sağlayacak özendirici düzenlemeler yapılmalı; bu amaçla, lisans üstü ve doktora seviyesinde verilecek burslar öncelikli alanlarda yoğunlaşması sağlanmalı. v. Özel sektörün AR‐GE amaçlı personel işlendirmesini özendirecek ve maliyetini düşürecek düzenlemeler yapılmalı. i. Devlet üniversiteleri, vakıf üniversitelerinde olduğu gibi, istenen nitelikte araştırmacıları işe almak, işten çıkarmak ve performansa dayalı olarak, piyasa koşullarına göre ücretlendirmek olanağına kavuşturulmalı; bu amaçla gerekli yasal düzenlemeler yapılmalı. ii. Üniversite mensubu araştırmacıların ücretlerinin bir bölümünün ya da tamamının yer aldıkları AR‐GE projesinin fonlarından sağlanmasına olanak tanınmalı. iii. Üniversitelerin bilimsel ve teknolojik araştırma geliştirme çalışmaları için gerek duydukları laboratuvar altyapısının kurulabilmesi için yeterli fon sağlanmalı; bu fonların dağıtımında öncelikli alanları ve kurumların araştırma geliştirme performansları gözetilmeli. 2. Toplumsal Farkındalık Artırılarak Hayat Boyu Öğrenme Kültürünün Oluşturulması 3. Etkin İzleme, Değerlendirme Ve Karar Verme İçin Veri Toplama Sisteminin Güçlendirilmesi 4. Tüm Bireylere Okuma Yazma Becerisi Kazandırılarak Okuryazar Oranında Artış Sağlanması Öncelik 1. Hayat Boyu Öğrenmenin Eşgüdümü İçin Tarafların Görev Ve Sorumluluklarının Açıkça Belirtildiği Bir Yasal Düzenlemenin Yapılması 176 Tedbirler 1.1 HBÖ strateji belgesinde yer alan görev ve sorumlulukları yürütmek üzere MEB başkanlığında ve sekretaryasında ilgili bakanlıklar, kurumlar ve kuruluşların üst düzey yöneticilerinin katılımıyla “ Hayat Boyu Öğrenim Kurulu” oluşturulacaktır. 1.2 Türkiye nin şartlarına uygun bir şekilde hayat boyu öğrenmeye ilişkin kanun ve mevzuat hazırlanacak ve ilgili tarafların görev ve sorumlulukları HBÖ kapsamında tanımlanacaktır. 1.3 Özel ve resmi kurum/kuruluşların hayat boyu öğrenme politikaları oluşturmaları ve uygulamalarının değerlendirilerek desteklenmesi sağlanacaktır. 2.1 Aile eğitimi çalışmalarının yaygınlaştırılması sağlanacaktır. 2.3 Sivil toplum kuruluşlarının, meslek örgütlerinin ve yerel yönetimlerin hayat boyu öğrenme faaliyetlerine insangücü ve maddi kaynakları ile daha etkin katılımları teşvik edilecektir. 2.4 HBÖ özendirmek amacı ile bireylerin informel yolla kazandıkları bilgi‐beceri ve deneyimlerin ödüllendirilmesi‐değerlendirilmesi sağlanacaktır. 3.4 HBÖ Kurulu belirli aralıklarla toplanıp faaliyetleri değerlendirecektir. 3.5 “HBÖ Temel Göstergeleri” kitabı yayımlanacaktır. 4.1 Başta kırsal kesimdekiler ve dezavantajlılar (Yaşlılar, kadınlar ve engelliler vb.) olmak üzere okuma yazma bilmeyenler tespit edilecek, okuma yazma kurslarına katılımları teşvik edilecek, okuma yazma öğrenmeleri sağlanacaktır. 4.2 Kurumsal eğitim imkânı bulamamış ve temel eğitim hakkından yoksun kalmış toplum kesimlerine çağın gerektirdiği asgari eğitim fırsatları sağlanacaktır. 4.3 Temel okuryazarlık becerilerini yeni kazanmış bireylerin ve bu beceriye sahip olduğu halde kullanmayan bireylerin okuma alışkanlıklarının geliştirilmesi sağlanacaktır. 4.4 Türkiye deki okuryazarlığın sadece alfabe bilgisine indirgenmemesi için okuryazarlık kavramı AB ve OECD standartlarında ele alınarak tanımlanacaktır. (MEB’in sorumlu olduğu tedbir maddeleri alınmıştır) HAYAT BOYU ÖĞRENME STRATEJİ BELGESİ EYLEM PLANI 5. Temel Eğitim Başta Olmak Üzere Eğitimin Tüm Kademelerinde Okullaşma Oranlarında Artış Sağlanması 6. Eğitim Kurumlarının Fiziki Altyapısı İle Eğitici Personel Sayısının Ve Niteliğinin İhtiyaçlara Uygun Hale Getirilmesi 7. Öğretim programlarının değişen ihtiyaçlar doğrultusunda sürekli güncellenmesi 8. Bireylerin Çağın Değişen Gereksinimine Uyum Sağlayabilmeleri Amacıyla Bilgi Ve İletişim Teknolojilerinin Kullanımının Etkin Hale Getirilmesi 177 5.1 Sosyo‐ekonomik açıdan dezavantajlı durumda olan çocukların zorunlu eğitimden yararlanabilmesi için finansman destekleri sürdürülecek, sunulan hizmetlerin çeşitlendirilmesi sağlanacaktır. 5.2 Ortaöğretimde okullaşma oranlarının arttırılması için kız çocuklarından, kırsal kesimlerde yaşayanlardan ve gelir düzeyi çok düşük ailelerin çocuklarından başlanarak finansman imkânları arttırılacaktır. 5.3 Okulu erken terk edebilecek durumda olan çocukların tespit edilmesine yönelik mekanizmalar ortaöğretimi kapsayacak şekilde genişletilecek, sorunlar incelenerek gerekli önlemler alınacaktır. 5.4 Açık öğretim sisteminin geliştirilmesine özel önem verilecek, özel bir eğitim kanalı kurulacaktır. 5.5 Okul öncesi eğitim, sosyo‐ekonomik açıdan dezavantajlı kesimler önceliklendirilerek yaygınlaştırılacaktır. 6.1 “Olumlu öğrenme ortamı” yaratılabilmesi amacıyla eğitim kurumlarının fiziki kapasitesi artırılacak, çağdaş materyallerle donanımı sağlanacaktır. 6.2 Eğitim hizmeti veren kurumlarda hizmet içi ve hizmet öncesi eğitim faaliyetlerinin niteliği artırılacaktır. 6.3 Meslek kuruluşları ve sivil toplum örgütlerinin eğitim konusundaki kapasiteleri güçlendirilecektir. 6.4 Özel ve resmi kurum/kuruluşların hayat boyu öğrenme politikaları oluşturmaları ve uygulamalarının değerlendirilerek desteklenmesi sağlanacaktır. 7.1 Örgün ve yaygın eğitimin her kademsinde bireysel ihtiyaçları dikkate alacak eğitim‐öğretim programları sürekli olarak güncellenecektir. 7.2 Pratik uygulamaların ağırlık kazandığı, yabancı dil öğretim programlarının geliştirilmesine devam edilecektir. 7.3 Bilgi teknolojisi okuryazarlığı kazandıracak müfredat güncellenerek bireylerin hizmete erişim kolaylaştırılacaktır. 8.1 Okulların ve Kamu İnternet Erişim Merkezleri nin (KİEM) internet erişim altyapısı tamamlanacak ve yetkin eğiticiler görevlendirilecektir. 8.2 E‐öğrenme uygulamalarında erişime açık bilgi kaynaklarının arttırılması sağlanacaktır. 8.4 Bireylerin çağın değişen gereksinimlerine uyum sağlayabilmeleri için bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımının etkin hale getirilmesi amacıyla yasal düzenlemeler yapılacaktır. 8.5 Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı ile ilgili görsel ve işitsel medyadaki yayın kuşaklarının konuya, talebe ve ihtiyaca uygun zamanlara göre düzenlenmesi sağlanacaktır. 8.6 Hayat boyu öğrenmeyi destekleyen ulusal ve uluslararası bilgi ağı oluşturulacaktır. 9. Hayat Boyu Öğrenmeye Katılım Sürecinde Dezavantajlı Bireylere Özel Önem Verilmesi 10. Hayat Boyu Öğrenme Kapsamında Mesleki Rehberlik Hizmetlerinin Güçlendirilmesi 11. Mesleki Yeterlilik Sisteminin Aktif Hale Getirilerek Kalite Güvence Sisteminin Kurulması 12. Öğretim Programları Arasındaki Ve Okuldan İşe‐İşten Okula Geçişlerin Kolaylaştırılması 178 9.1 Özel eğitim gerektiren bireylere verilen destek eğitiminin kapsamı genişletilecektir. 9.2 Engelliler için verilen örgün eğitimin yaygın eğitim ile desteklenmesi sağlanacaktır. 9.4 Ev kadınları ve eğitimini tamamlamamış genç kızların informel yolla edindikleri beceriler, mesleki yaygın eğitim programlarıyla desteklenerek, girişimcilik ve pazarlama yeterlilikleri kazandırılacak, ekonomik yönden güçlendirileceklerdir. 9.5 Kırsal kesimden kente göç eden ve sosyo‐ekonomik düzeyi düşük aileler kente uyum, vatandaşlık eğitimi ve aile eğitimleri ile güçlendirilecektir. 9.6 Dezavantajlı ailelere yönelik “aile eğitimi” programlarıyla (anne‐çocuk, benim ailem, baba destek vb.) ulaşılarak eğitimlerin yaygınlaştırılması sağlanacaktır. 9.8 Özel ihtiyaç gruplarına yönelik aile eğitimi programlarının hazırlanması sağlanacaktır. 10.1 Meslekleri tanıtan dergi, kitapçık ve program hazırlanarak öğrencilerin meslekler hakkında bilinçlendirilmesi sağlanacaktır. 10.2 Eğitim kurumlarında ve iş dünyasında rehberlik ve danışmanlık hizmetleri kapasitesinin artırılması sağlanacaktır. 10.3 Yükseköğretim ve ortaöğretimde kariyer günleri, iş yeri gezileri, staj, kurs vb. aktivitelerle öğrencilerin meslekler hakkında farkındalığı artırılacaktır. 10.4 MEB rehberlik ve araştırma merkezleri ile İŞKUR mesleki rehberlik ve danışmanlık hizmetleri; öğrencilerin ve yetişkinlerin kariyer gelişim planlarını hazırlamalarına ve uygulamalarına yardımcı olacak yapı ve işleyişe kavuşturulacaktır. 10.6 Bireylere “Girişimcilik” konusunda gerekli eğitimler verilecektir. 11.1 İlgili tarafların katılımıyla “Ulusal Yeterlilik Strateji Belgesi” hazırlanacaktır. 11.6 Eğitim için oluşturulacak kalite güvence sisteminin, ülke içinde ve uluslararası düzeyde benimsetilmesi sağlanacaktır. 11.7 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından ulusal meslek standartlarına dayalı olarak eğitim standartları oluşturulmaya devam edilecektir. 11.8 Eğitimde kalite güvence sistemi sürecine katılmak isteyen ve akredite olmak isteyen özel ve resmi kurum/kuruluşlar teşvik edilecektir. 12.1 Kişilerin meslekleri konusunda eksik olduğu alanlarda eğitim almasını sağlayacak mekanizmalar kurulacak ve mevcut yapılar güçlendirilecektir. 12.2 Eğitim kurumlarının tür ve kademeleri arasındaki yatay ve dikey geçişler kolaylaştırılacaktır. 12.3 Eğitimin yararlanıcılarına, geçişlerle ilgili bilgilendirme yapılması, farkındalık oluşturulması sağlanacaktır. 12.4 Mesleki eğitimde hâlihazırda kullanılan modüllerin güncel ihtiyaçlara göre gözden geçirilmesi ve yeni meslek alanlarına yönelik bir güncelleme mekanizmasının oluşturulması sağlanacaktır. 15. Hayat Boyu Öğrenme kapsamında uluslar arası işbirliğinin ve hareketliliğinin artırılması 16. Yaşlıların Sosyal Ve Ekonomik Hayata Etkin Katılımlarını Artırmak Üzere Hayat Boyu Öğrenme Faaliyetlerinin Desteklenmesi 13. İşgücünün Niteliğinin Rekabet Edilebilir Seviyeye Ulaştırılması 14. Hayat Boyu Öğrenmenin Finansmanının Taraflarca Paylaşılmasının Sağlanması 179 EK 5 13.2 İşgücü niteliğinin piyasa beklentileri ile örtüştürülmesi amacıyla mesleki ve teknik eğitimde iş dünyasının katkısı sağlanacaktır. 14.1 İlgili tarafların aktif katılımıyla, bütüncül bir hayat boyu öğrenme finansman modeli geliştirilecektir. 14.2 Hayat boyu öğrenmenin finansmanında sosyal taraflara sorumluluk ve yetki verilerek birey ve ailelerin hayat boyu öğrenmenin finansmanına katılımları teşvik edilecektir. 14.3 Özel sektörün eğitime daha fazla yatırım yapmasını teşvik edecek mekanizmalar geliştirilecektir. 14.5 Kaynakların etkin kullanılmasını sağlayacak izleme mekanizmaları oluşturulacaktır. 15.4 Hayat boyu öğrenme ile ilgili uluslararası işbirliği geliştirilmesi amacı ile yürütülecek faaliyetlere paydaşların etkin katılımı sağlanacaktır. 15.5 Kişilerin uluslararası hareketliliğini teşvik etmek için hayat boyu öğrenme kapsamında örgün, yaygın ve informel öğrenmelerin uluslararası kredi transfer sistemlerini kullanarak kredilendirilmesi sağlanacaktır. 16.1 Yaşlı çalışanlar için eğitim imkânlarının geliştirilmesi ve kazanılan yeterliliklerin emeklilik döneminde de kullanılması sağlanacaktır. 16.2 Kuşaklar arasında yeni teknolojilerin kullanımı da dâhil olmak üzere bilgi ve deneyim paylaşımı için imkân sağlanacaktır. 16.3 Yaşlı bireylerin gelişen teknolojik hizmetleri öğrenmesi ve bu hizmetlerden yararlanması sağlanacaktır. TEMA OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİ İLKÖĞRETİM STRATEJİK AMAÇLAR 180 Stratejik Amaç - 2:
Her bireyin iyi bir vatandaş olması için Atatürk ilkelerine bağlı,
bilimsel düşünceyi rehber edinmiş,
demokrasi kültürü ve
değerlerini benimsemiş, insan haklarına saygılı, ruhsal, bedensel ve
zihinsel yönden sağlıklı ve dengeli yetişmiş, çevreye duyarlı ve öz
güveni gelişmiş bireyler yetiştiren bir ilköğretim eğitimini her Türk
vatandaşına fırsat ve imkân eşitliği içinde sunmak.
Stratejik Hedef 2.5: Bütün öğrencilerin eğitim kurumlarında koruyucu sağlık
hizmetlerinden yararlanmalarını sağlamak.
Stratejik Hedef 2.6: İlköğretimde taşımalı ilköğretim uygulamasının hizmet kalitesini
artırmak, yatılı ilköğretim bölge okullarının kullanım kapasitesini 2014 yılı sonuna
kadar % 90’ın üzerine çıkarmak ve burs hizmetlerinden yararlanan öğrenci sayısını
her yıl % 5 oranında artırmak.
Stratejik Hedef 2.4: İlköğretim programlarında ; öğrencilerde yerleşik bir
demokrasi kültürünün oluşturulması, kendi kültürünü özümsemesi, millî manevî
değerlere bağlı, evrensel değerleri benimseyen nesiller yetiştirilmesine yönelik,
etkinlikleri ve uygulamaları plan dönemi boyunca artırmak. Stratejik Hedef 2.3: Türkiye genelinde bölgesel farklılıklar dikkate alınarak
ilköğretimde derslik başına düşen öğrenci sayısını plan dönemi sonuna kadar
30’a düşürmek.
Stratejik Hedef 2.2: İlköğretimdeki okul terklerini 2014 yılı sonuna kadar
ortadan kaldırmak.
Stratejik Hedef 2.1: İlköğretimde % 98,20 olan net okullaşma oranını plan
dönemi sonuna kadar % 100’e çıkarmak.
Stratejik Hedef 1.2: Plan dönemi sonuna kadar okul öncesi eğitimde
okullaşma oranı ile ilgili hedefleri yakalayabilmek için ihtiyaç duyulan
öğretmen sayısının tamamını karşılamak.
Stratejik Hedef 1.3: Plan dönemi sonuna kadar okul öncesi eğitimi
çeşitlendirmek ve bu alanda toplumsal farkındalığı artırmak. Stratejik Hedef 1.1: Okul öncesi eğitimde % 33 olan net okullaşma oranını
dezavantajlı çocukları gözeterek plan dönemi sonuna kadar % 70’in üstüne
çıkarmak.
STRATEJİK HEDEFLER MEB 2010‐2014 STRATEJİK PLANI TEMA‐AMAÇ‐HEDEF TABLOSU Stratejik Amaç - 1:
İnsan yaşamının bütün evrelerini zihinsel, bedensel, duygusal
gelişim yönünden etkileyen ve bilimsel gelişmelerle önemi gittikçe
anlaşılan okul öncesi eğitimi yaygınlaştırarak; çağ nüfusunun temel
yaşam becerilerini öğrenmesini, ilköğretime hazırlanmasını,
elverişsiz çevreden gelen çocuklar için ortak bir yetiştirme ortamı
oluşturulmasını, Türkçenin doğru ve güzel konuşulmasını sağlamak.
ORTAÖĞRETİM TEMA Ortaöğretim
STRATEJİK AMAÇ 181 Stratejik Amaç - 3:
Ortaöğretimde, cinsiyet ve bölgesel farklılıkları giderici bir biçimde
okullaşma oranını AB düzeyine çıkarmak; öğrencileri esnek bir yapı
içinde, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda, ortak bir genel kültür
verilerek üst öğrenime ve geleceğe hazırlamak.
Stratejik Hedef 3.7: Ortaöğretim çağındaki bireylerin eğitime erişimini
artırmak için pansiyon ve burs hizmetlerinden yararlananların sayısını plan
dönemi sonuna kadar % 25 artırmak.
Stratejik Hedef 3.6: Eğitimde kademeler arası geçişteki kayıpları en aza
indirmek için ilköğretimden ortaöğretime geçişte % 85 olan ülke oranını
2014 yılı sonuna kadar
% 95’nin üzerine çıkarmak.
Stratejik Hedef 3.5: Ortaöğretimde kızların eğitime erişimini daha da
artırmak için kız-erkek brüt okullaşma oranları arasındaki % 8,91 olan
farkı 2014 yılı sonuna kadar % 2’nin altına düşürmek.
Stratejik Hedef 3.4: 2014 yılı sonuna kadar ortaöğretim okullaşma
oranlarındaki bölgesel farklılıkları gidererek,brüt okullaşma oranını %90’ın
üzerine çıkarmak.
Stratejik Hedef 3.3: Ortaöğretimde öğrencilerimizin okul başarılarını
artırmak üzere sınıf geçme oranlarını plan dönemi sonuna kadar % 96’ya
çıkarmak.
Stratejik Hedef 3.2: Ortaöğretimde eğitim öğretim sürecinde ilişiği
kesilen/okulu terk eden öğrencilerin diğer öğrencilere oranını 2014 yılı
sonuna kadar % 5’in altına düşürmek.
Stratejik Hedef 3.1: Ortaöğretimde plan dönemi sonuna kadar yatay ve
dikey geçişlere imkân veren, etkin bir rehberlik ve yönlendirme hizmetini
içeren esnek bir yapıya geçmek.
STRATEJİK HEDEFLER ORTAÖĞRETİM TEMA Mesleki ve Teknik Ortaöğretim
STRATEJİK AMAÇ 182 Stratejik Amaç - 4:
Küresel rekabette sektörlerin gücünü artırmak ve daha nitelikli
insan gücünü yetiştirmek amacıyla; sektörle işbirliği gelişmiş,
esnek ve modüler program çeşitliliğine sahip, teknolojik altyapısı
güçlü ve daha çok talep edilen bir mesleki teknik eğitim yapısına
ulaşmak.
Stratejik Hedef 4.7: Mesleki ve teknik eğitimi geliştirmek üzere Beceri
Olimpiyatlarına (WorldSkills-EuroSkills) her meslekten katılımı sağlayarak, plan
dönemi sonuna kadar ülke olarak sıralamada ilk on arasında yer almak.
Stratejik Hedef 4.6: Mesleki eğitimde paydaşlarla işbirliği içerisinde il, bölgesel
ve ulusal düzeyde işgücü ihtiyaç planlaması yapmak.
Stratejik Hedef 4.5: Toplumda mesleki teknik eğitim farkındalığı oluşturarak
daha fazla tercih edilir hale getirmek.
Stratejik Hedef 4.4: Plan dönemi sonuna kadar mesleki eğitimde eğitim sonu
sertifikalarının uluslararası akreditasyonunu (geçerlilik, denklik, eşdeğerlik)
sağlamak.
Stratejik Hedef 4.3: İş gücü piyasasının ihtiyaçlarına bağlı olarak ortaya çıkan
yeni alan ve dalların öğretim programlarını esnek ve yeterliliklere dayalı modüler
yapıda hazırlamak ve mevcut modüler öğretim programlarını gelişmelere bağlı
olarak revize etmek.
Stratejik Hedef 4.2: Sektörlerle işbirliği içerisinde, ihtiyaç duyulan niteliklere
sahip iş gücünü yetiştirmek ve mezunları istihdama hazırlamak
Stratejik Hedef 4.1: Ortaöğretim içerisinde mesleki teknik eğitimin okullaşma
oranını plan dönemi sonuna kadar en az % 50’ye çıkarmak.
STRATEJİK HEDEFLER ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK ÖZEL ÖĞRETİM TEMA Özel Eğitim Ortamları
a)
STRATEJİK AMAÇLAR STRATEJİK HEDEFLER Stratejik Hedef 6.6: Özel eğitim okulu -kurumudaki erken eğitim ve okul öncesi eğitim
sınıflarının 65 olan sayısını (Kasım2009) plan dönemi sonuna kadar 110’a çıkarmak.
Stratejik Hedef 6.7: 49 ilde faaliyet gösteren 54 Bilim ve Sanat Merkezini (BSM)
geliştirmek ve plan dönemi sonuna kadar sayısını 94’e çıkarmak.
Stratejik Hedef 6.5: Özel eğitim okulu- kurumu sayısını plan dönemi sonuna
kadar % 25 artırmak ve bu kurumlarda görev yapan öğretmenlerin % 20’sinin
özel eğitim alanında eğitim almasını sağlamak.
Stratejik Hedef 6.4: Kaynaştırma eğitimi kapsamdaki öğrenciler için
standartlara uygun hazırlanmış destek eğitimi odaları ve özel eğitim sınıflarını
plan dönemi sonuna kadar % 50 artırmak.
Stratejik Hedef 5.3: Ortaöğretim ve yükseköğretime hazırlık dershanelerinden
özel okula dönüştürülebileceklerin tespit edilerek 2014 yılı sonuna kadar %
70’inin özel okula dönüştürülmesinin teşvikini sağlamak.
Stratejik Hedef 5.4: Özel özel eğitimden yararlanacak bireylerin yıllık en az %
12’lik artışına cevap vermek üzere öğretmen, fiziki mekan ve kaynak ihtiyacını
karşılayarak etkin bir denetim sistemini kurmak. Stratejik Hedef 6.1: Örgün eğitim kurumları ile Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde
(RAM) bulunan rehber öğretmen açığını karşılayarak psikolojik danışma ve rehberlik
hizmetlerine tüm öğrencilerin ve ailelerin erişimini sağlamak.
Stratejik Hedef 6.2: RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama hizmetleri ile
rehberlik hizmet standartlarını 2012 yılı sonuna kadar belirlemek, her yıl %
20’sini standartlara uygun hale getirmek ve sayısını plan dönemi sonuna kadar %
12 artırmak.
Stratejik Hedef 6.3: Etkili bir mesleki rehberlik ve yöneltme için 2014 yılına
kadar “Mesleki Bilgi Sistemi”ni (MBS) kurarak etkin kullanmak.
Stratejik Hedef 5.2: Örgün eğitimdeki öğrenci sayısına göre özel öğretimin genel
eğitimimiz içindeki payını 2014 yılı sonuna kadar % 2.76’dan % 5’e çıkarmak.
Stratejik Hedef 5.1: Özel sektörün finansal gücünden faydalanmak üzere
Bakanlığımıza bağlı örgün özel öğretim kurum oranını
% 5.21’den plan
dönemi sonuna kadar
% 9’a çıkarmak.
183 Stratejik Amaç - 6:
Sosyal devlet anlayışı içinde özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin
potansiyellerini en üst düzeyde gerçekleştirebilmelerini ve
toplumla bütünleşmelerini sağlamak üzere tanıma, tanılama ve
yöneltme hizmetlerinin niteliğini geliştirmek.
Stratejik Amaç - 5:
Devletin düzenleyici, denetleyici ve destekleyici rolüyle çağın
bütün teknolojik ve fiziksel ortamlarını oluşturma esnekliğine
sahip özel öğretim kurumlarında; toplumun değişen ve çeşitlenen
eğitim taleplerinin karşılanması, eğitim sistemimizin daha da
gelişmesi ve özel öğretimin eğitim sistemi içerisindeki payının
artırılması için özel sektörün finansal gücünü eğitim yatırımlarına
dönüştürmek.
ÖZEL EĞİTİM VE REHBERLİK TEMA b) Güvenli Eğitim
Ortamları
c) Sosyal ve Kültürel Gelişim
STRATEJİK AMAÇ 184 Stratejik Amaç - 8 :
Sosyal, kültürel ve sportif faaliyetleri artırarak sosyal sorumluluk
duygusuna sahip, kendini gerçekleştirmiş, sanatsal ve estetik yönü
gelişmiş, kültürel mirasımızı koruyan, geliştiren ve gelecek
kuşaklara aktarmayı görev edinmiş, sağlıklı ve mutlu bireyler
yetiştirmek.
Stratejik Amaç -7:
Bireylerin bedensel, ruhsal ve zihinsel yönden sağlıklı gelişimi için
disiplinler arası katılımcı, bilgiye ve iş birliğine dayalı yönetim
anlayışıyla öğrenci, aile ve yakın çevresiyle uyum ve eş güdüm
içerisinde şiddeti önleyen güvenli eğitim ortamları oluşturmak .
Stratejik Hedef 8.4: Öğrenciler arasında lisanslı sporcu sayısını branş
çeşitliliğini de gözeterek plan dönemi sonuna kadar % 50 oranında artırmak.
Stratejik Hedef 8.3: Mevcut izci öğrenci sayısını plan dönemi sonuna kadar %
100 artırmak.
Stratejik Hedef 8.2: Eğitim sistemi içindeki öğrencilerin bireysel farkındalık
düzeylerini, kendilerini ifade etme ve yeteneklerini sergileme güçlerini artırmak
üzere sosyal, kültürel, sportif ve sanatsal faaliyetlere katılım düzeyini plan dönemi
sonuna kadar % 100 artırmak.
Stratejik Hedef 8.1: Türk kültürünü ve geleneksel el sanatlarını araştırmak,
orijinalini bozmadan gelecek nesillere aktarmak, çağdaş yorum ve tasarımlarla
zenginleştirerek ulusal ve evrensel beğenilere ürün olarak sunmak.
Stratejik Hedef 7.2: Güvenli ve şiddetten uzak eğitim ortamları sağlayarak ve
şiddet konusunda toplumsal duyarlılığı artırarak okullarda şiddet ve şiddete
kaynaklık eden olay sayısını her yıl % 10 oranında azaltmak.
Stratejik Hedef 7.1:“Eğitim Ortamlarında Şiddetin Önlenmesi ve Azaltılması
Strateji ve Eylem Planı” kapsamında vaka analizi veri tabanı sonuçlarına göre
manidar düzeyde şiddet olaylarının yaşandığı okul-kurum personelinin tamamı ile
diğer okul-kurumlardaki personelin % 60’ının 2014 yılı sonuna kadar hizmetiçi
eğitim almalarını sağlamak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA HAYATBOYU ÖĞRENME VE BİLGİ TOPLUMU YÜKSEK ÖĞRETİM a) Yaygın Eğitim
STRATEJİK AMAÇLAR STRATEJİK HEDEFLER Stratejik Hedef 10.7: İlköğretim son sınıf öğrencilerinden başlamak üzere hayat boyu
öğrenim kapsamında, tüm toplumda girişimcilik ruhunun geliştirilmesini sağlamak
üzere etkinlikler düzenlemek.
Stratejik Hedef 10.6: Trafik ve ilk yardım bilincinin yaygınlaştırılması ve sürücü
eğitimine ilişkin öğretim programları ve sınav uygulamalarını 2014 yılına kadar AB’yle
uyumlu hâle getirmek.
Stratejik Hedef 10.5: Hayat boyu öğrenim anlayışının toplumsal yaygınlığını sağlamak
üzere düzenlenen kurs dışı etkinliklerin türünü plan dönemi sonuna kadar % 50
artırmak.
Stratejik Hedef 10.4: Küreselleşme sonucu ihtiyaç duyulan dillerin toplum tarafından
öğrenilmesine imkân sağlamak üzere halk eğitim merkezleri tarafından açılan yabancı
dil kurslarına katılanların sayısını plan dönemi sonuna kadar iki katına çıkarmak.
Stratejik Hedef 10.3: Hayat boyu öğrenim stratejisi gereği bölgesel, ekonomik ve
sosyal duyarlılıkları dikkate almak üzere paydaşlarla işbirliğini sürekli geliştirmek.
Stratejik Hedef 10.2: Fertlerin yaşam kalitesini yükseltmek üzere sosyal ve kültürel
alanlarda açılan kurs sayısını plan dönemi sonuna kadar %25 artırmak.
Stratejik Hedef 10.1: Değişen ve gelişen ekonomiye işgücü duyarlılığının ve
girişimciliğin artırılması için yeni modül ve dallar açarak plan dönemi sonuna kadar
meslek ve gelir getirici kurslara katılanların sayısını 3 katına çıkarmak.
Stratejik Hedef 9.1: Yükseköğretim kurumlarının ihtiyacı olan öğretim elemanı ve
kurumların ihtiyaç duyduğu uzman personeli karşılamak amacıyla yurtdışına lisansüstü
öğrenim görmek için gönderilen öğrencilerin sayısını her yıl % 10 oranında artırmak.
185 Stratejik Amaç - 10:
Hayat boyu öğrenim stratejisi doğrultusunda kişisel gelişim taleplerinin
karşılanmasının yanı sıra değişen ve gelişen ekonomiye işgücü duyarlılığının
artırılması için kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği
içerisinde, bireylerin kişisel bilgi ve istihdam becerilerini geliştirerek iş ve
yaşam kalitelerini artırmak.
Stratejik Amaç – 9: Uluslararası bilim, teknik ve sanat birikiminden daha
fazla yararlanarak ülkemizde bilim-teknoloji-sanat üretme ve kullanma
düzeyini artırmak için yurt dışına daha fazla öğrenci göndermek,
yükseköğretim kurumlarını ilgili tarafların katkılarıyla, ülke ekonomisinin
ve sosyal yapısının ihtiyaç duyacağı alanlarda ihtisaslaştırarak bölgesel
işbirlikleri aracılığıyla Türkiye’yi bilimsel çalışmaların merkezi yapmak.
HAYATBOYU ÖĞRENME VE BİLGİ TOPLUMU TEMA b) Uzaktan Eğitim
c) Bilgi Toplumu
STRATEJİK AMAÇLAR 186 Stratejik Amaç - 12:
Bilgi ekonomisi becerilerini ekonomik katma değer yaratması
yönünde kullanmayı tüm eğitim kademelerini kapsayacak şekilde
yaygınlaştırmak.
Stratejik Amaç - 11:
Eğitim çağı dışına çıkmış bireylerden uzaktan eğitim yoluyla
öğrenimini tamamlamak isteyenler ile bireysel gelişimlerini
sağlamak ve-veya yeni mesleki yeterlikler kazanmak isteyenlerin eöğrenme ortamlarına erişimini kolaylaştırarak, bu alanın bilgi
teknolojilerinde meydana gelen değişimlere paralel; yenilenmesini,
gelişmesini, zenginleştirilmesini ve oluşturulacak standartlara
uygunluğu bakımından izlenmesini sağlamak.
Stratejik Hedef 12.2: Okullarda vatandaşlara yönelik medya okuryazarlığı
eğitimleri vermek ve bilişim okuryazarı sayısını her yıl % 10 oranında artırmak. Stratejik Hedef 12.1: Okullardaki bilgi teknolojisi (BT) sınıflarını Kamu İnternet
Erişim Merkezi şeklinde vatandaşların kullanımına açarak toplumun bilgiye
erişimini artırmak.
Stratejik Hedef 11.4: Uzaktan eğitim alanının kontrol ve denetim sağlayıcı
mevzuat düzenlemesi yaparak, geliştirilecek ulusal standartlara uygunluğunun
elektronik ortamda izlenmesini sağlayacak yazılım ve uygulamaları geliştirmek.
Stratejik Hedef 11.3: Kişisel ve mesleki gelişime katkı sağlayan, zengin, güvenilir
ve güncel bir içeriğe sahip uzaktan eğitim portal ve modüllerini paydaşlarla iş
birliği içerisinde güncelleyerek her yıl % 10 oranında artırmak.
Stratejik Hedef 11.2: Değişen ve gelişen meslekleri uzaktan eğitim yoluyla
bireylere kazandırmak ve bu alana yönelik düzenlemeler yapmak.
Stratejik Hedef 11.1: Örgün eğitim imkanından yararlanamamış bireylerin
uzaktan eğitim imkan-larıyla öğrenimlerini tamamlama-larını sağlamak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA KURUMSAL KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ a) İnsan Kaynakları
STRATEJİK AMAÇ 187 Stratejik Amaç - 13:
Bakanlığın insan gücü planlamasını gelecek projeksiyonlarına
dayandıran ve insan kaynaklarının ülke genelinde dengeli dağılımını
sağlayan; liyakat ve kariyeri esas alan; dış değişime duyarlı-iç dönüşümü
sağlayıcı ve mevzuatla sürekliliği sağlanan bir insan kaynakları yönetimi
sistemi kurmak.
Stratejik Hedef 13.8: Topyekun Savunma ve Seferberlik Hizmetleri (TSSH)
konularında personel ve öğrencilerde var olan bilinç seviyesini sürekli olarak
artırmak.
Stratejik Hedef 13.7: Bakanlık çalışanlarını stratejik amaç ve hedeflerin
gerçekleştirilmesine katkı sağlayacak bilgi ve becerilerle donatmak için hizmetiçi
kurs ve seminerlerin niteliğini artırmak.
Stratejik Hedef 13.6: Eğitim kurumlarının asil yönetici oranını plan dönemi
sonuna kadar her okul-kurum türü için % 90’ın üzerine çıkarmak.
Stratejik Hedef 13.5: Bakanlık personelinin sosyal, ekonomik, kültürel ve özlük
haklarını iyileştirerek çalışan memnuniyet oranını her yıl % 3 oranında artırmak.
Stratejik Hedef 13.4: Anadolu öğretmen liselerinin öğretmen yetiştiren yüksek
öğretim kurumlarına kaynaklık teşkil etme işlevini etkinleştirmek ve sistemdeki
öğretmenlerin bilgi ve beceri düzeyleri ile birlikte alan yeterliklerine dayalı
olarak iş yapma ve kaliteli hizmet sunma kapasitelerini geliştirmek.
Stratejik Hedef 13.3: Bakanlıkta insan kaynaklarının kariyer ve liyakat esasına
dayalı olarak görevde yükselme sistemini plan dönemi sonuna kadar kurmak.
Stratejik Hedef 13.2: insan kaynaklarının bölge ve yerleşim yeri ihtiyaçları
doğrultusunda, norm kadro esasına göre dengeli dağılımını sağlamak.
Stratejik Hedef 13.1: Bakanlık insan gücü ihtiyacını karşılamak üzere ilgili
kurumlarla işbirliği içerisinde orta ve uzun vadeli insan kaynakları
projeksiyonları yapmak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA KURUMSAL KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ b) Fiziksel Kapasitenin Geliştirilmesi
STRATEJİK AMAÇ 188 Stratejik Amaç - 14:
Türk eğitim sisteminin fiziksel kapasitesinin artırılması ve nitelikli
eğitim-öğretim ortamının hazırlanması için dünyadaki ve ülkemizdeki
ekonomik, sosyal, endüstriyel ve teknolojik gelişmeler ve öngörüleri
doğrultusunda, kaynakların çeşitliliğini arttırarak etkin kullanılmasını
sağlamak.
Stratejik Hedef 14.6: Okullaşma ve sınıf mevcutları ile ilgili hedefler
doğrultusunda oluşacak fiziki mekân ihtiyacını plan dönemi sonuna kadar
karşılamak.
Stratejik Hedef 14.5: Türk Eğitim Sisteminin geliştirilmesi için merkezi bütçeden
ayrılan pay ile beraber diğer kaynakların miktar ve çeşitliliğini artırmak.
Stratejik Hedef 14.4: Yeni okul binaları yapımında çevresinin güzelleştirilmesine
katkıda bulunan, estetik görünümlü, depreme dayanıklı ve kullanışlı eğitim
ortamları haline gelmesini sağlayacak yeni projeleri hayata geçirmek.
Stratejik Hedef 14.3: Okul ve kurumların bakım ve onarım taleplerinin
karşılanma oranını plan dönemi içinde her yıl % 5 artırmak.
Stratejik Hedef 14.2: Okul ve kurumlarımızın ders ve laboratuvar araçgereçleri, makine-teçhizat dâhil her türlü donatım malzemesi ihtiyaçlarını,
teknolojik gelişmelere uygun olarak 2014 yılına kadar zamanında karşılamak.
Stratejik Hedef 14.1: Bakanlığımıza bağlı okul ve kurumlarımızın bölgesel
farklılıkları gidermek amacıyla 2014 yılı sonuna kadar tümünün bilişim
teknolojilerinden yararlanmasını sağlamak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA KURUMSAL KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ c) Yönetim ve Organizasyon
STRATEJİK AMAÇ 189 Stratejik Amaç - 15:
Milli Eğitim Bakanlığı merkez teşkilatının hizmet esasına göre süreç
bazlı yapılanmasını ve uygun büyüklüğe çekilmesini, okul çeşitliliğinin
azaltılarak hizmeti üretenlerin yetkilerinin artırılmasını sağlayacak
şekilde yeniden yapılandırılmasını sağlamak ve bakanlıkta stratejik
yönetim anlayışını yerleştirmek, okul ve kurumların kurumsal
performans ve kalitesini ölçecek standartlar geliştirmek.
Stratejik Hedef 15.6: Eğitim alanındaki gelişmelerin izlenmesine ve eğitim
politikalarının oluşturulmasına temel teşkil edecek ulusal ve uluslararası
standartlarda veri ve gösterge üretilmesini sağlamak, yayımlamak ve paylaşmak.
Stratejik Hedef 15.5: Bakanlık merkez ve taşra teşkilatında yapılan iş ve
işlemler ile verilen hizmetlerden uygun olanların elektronik ortama taşınmasını
sağlayarak e-devlet uygulamalarını yaygınlaştırmak.
Stratejik Hedef 15.4: Bakanlığımız mevzuatının uygulanmasında ortaya çıkan
sorunlar ile çözüm önerilerini belirleyerek mevzuatı yenileme ve geliştirme
çalışmalarına katkı sağlamak ve eğitim sistemimizi düzenleyen mevzuatı AB
normları da göz önünde bulundurularak sadeleştirmek ve güncelleştirmek.
Stratejik Hedef 15.3: Bakanlığa bağlı okul ve kurumların hizmet ve kalite
standartlarının belirlenerek, kalite yönetim sistemi kurulmasını ve uluslararası
geçerliliği olan değerlendirme modelleri ile kurumsal performansın izlenmesini
sağlamak.
Stratejik Hedef 15.2: Bakanlığın temel amaç ve görevleri ile stratejik alanlarına
yönelik açık ve kapalı bilgiye ilişkin anlık verileri toplayan, depolayan,
güvenliğini sağlayan ve gelecek yönelimli bilgiye dönüştüren, kullanıcılar için
haritalanmış bir bilgi yönetim sistemi kurmak.
Stratejik Hedef 15.1: Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve taşra teşkilatını plan
dönemi sonuna kadar süreç bazlı olacak şekilde yeniden yapılandırmak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA KURUMSAL KAPASİTENİN GELİŞTİRİLMESİ d) Ar-Ge ve Program Geliştirme
STRATEJİK AMAÇ 190 Stratejik Amaç - 16:
Çağdaş eğitim anlayışı içinde öğrenen merkezli öğretim programlarını
sürekli geliştirip değerlendiren, çağın ve çevrenin gerektirdiği
değişikliklere uygun ürün ve süreç geliştiren bir
Ar-Ge anlayışıyla
desteklenen nitelikli bir eğitim sistemi oluşturmak.
Stratejik Hedef 16.5: Eğitim ve öğretimin niteliğinin geliştirilmesi ve eğitim
sistemine katkı sağlamaya yönelik plan dönemi sonuna kadar en az 5 konuda
araştırma ve alan çalışması yapmak. Stratejik Hedef 16.4: Öğrencilerin bilimsel ve sanatsal başarılarını artırmak
amacıyla ulusal ve uluslararası yarışmalara katılımı ve proje geliştirme anlayışını
yaygınlaştırarak kabul edilen proje sayısını plan dönemi sonuna kadar 4 katına
çıkarmak.
Stratejik Hedef
16.3: Bakanlık birimlerinin ihtiyaç duyduğu alanlarda
araştırmalar yapmak ve bu alanlarda plan dönemi sonuna kadar doktora ile üzeri
düzeyde yapılan 50 araştırmayı desteklemek.
Stratejik Hedef 16.2: Eğitim materyallerini çağın gerekleri doğrultusunda sürekli
geliştirmek ve ders kitapları ile eğitim araçlarının standartlarını belirlemek.
Stratejik Hedef 16.1: Her düzeydeki örgün ve yaygın eğitim programlarının
gelişmelere paralel olarak yenilenmesini ve uygulamada olan programların
amaca uygunluk bakımından düzenli olarak izlenmesi ve değerlendirilmesini
sağlamak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA DENETİM VE DANIŞMANLIK STRATEJİK AMAÇ 191 Stratejik Amaç - 17:
Bakanlığın operasyonel, yönetsel ve kalite süreçlerinin eğitim
politikalarına, stratejik plana ve mevzuata uygun olarak yürütülmesi ve
sürekli iyileştirilmesini sağlamak amacıyla daha etkin bir denetim ve
rehberlik sistemi oluşturmak.
Stratejik Hedef 17.5:Denetim hizmetlerinde kalite, etkinlik ve verimliliği
sağlamaya yönelik çalışmalar yapmak.
Stratejik Hedef 17.4: Millî Eğitim Bakanlığı stratejik plan amaç ve hedeflerinin
gerçekleşme düzeylerinin izlenmesi ve zamanında etkili önlemlerin alınabilmesi
için birimlerle işbirliği içerisinde etkili bir izleme ve değerlendirme sistemi
kurmak.
Stratejik Hedef 17.3: Bakanlığın operasyonel, yönetsel ve kalite süreçlerinin
performansa dayalı değerlendirme sistemleri ve uzaktan izleme yöntemleri ile plan
dönemi sonuna kadar denetimini sağlamak.
Stratejik Hedef 17.2: Bakanlık harcama birimlerini Risk Esaslı Denetim Planı’na
göre 2014 yılına kadar en az bir kez denetlemek.
Stratejik Hedef 17.1: Bakanlığımız organizasyon, yöntem ve süreç ile iç denetimi
kapsayan malî ve diğer kontroller bütününü oluşturmak üzere iç kontrol sistemini
2011 yılı sonuna kadar kurmak.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE AB’YE UYUM a) AB’ ye Uyum ve Ulusal Dil Politikası
STRATEJİK AMAÇ 192 Stratejik Amaç - 18:
AB’ ye tam üyelik perspektifi çerçevesinde üye devletlerle işbirliği
içinde eğitim kalitesini yükseltmek; birliğin mesleki eğitim
politikasının uygulanmasını sağlamak; fonlarından daha fazla
yararlanmak; mevzuatı uyumlulaştırmak ve ulusal dil eğitimi
politikasını geliştirmek.
Stratejik Hedef 18.8: Avrupa Birliği Eğitim Öğretim Programlarına etkin katılım
ve katkı sağlamak.
Stratejik Hedef 18.7: 2014 yılı sonuna kadar öğretmenlerimizin “AB
Öğretmenlerinin Uzaktan Eğitimi (Teacher Training Net-TT Net) Ağı”ndan
yararlanmasını sağlamak.
Stratejik Hedef 18.6: Plan dönemi sonuna kadar mesleki eğitim sistemimizi AB
müktesebatıyla uyumlu hâle getirmek.
Stratejik Hedef 18.5: Güncel eğitim programları ve yetişmiş öğretmenlerle donanmış
dil öğretim merkezlerini plan dönemi sonuna kadar artırarak, yabancı dil olarak
Türkçe bilenlerin sayısını plan dönemi sonuna kadar iki katına çıkarmak.
Stratejik Hedef 18.4: Plan dönemi sonuna kadar bakanlık personelinin en az %
50’sinin yabancı dil eğitimi almalarını sağlamak.
Stratejik Hedef 18.3: Plan dönemi sonuna kadar ortaöğretim öğrencilerinin en az
bir yabancı dili anlayabilecek ve konuşabilecek duruma gelmesini
gerçekleştirecek öğretim programlarının hazırlanmasını sağlamak.
Stratejik Hedef 18.2: Avrupa dil gelişim dosyası uygulaması ve dil pasaportuna
veri sağlayacak nitelikte veri tabanı ile ulusal bilgi ağı oluşturmak ve ulusal dil
politikası için gerekli mevzuatı AB ile uyumlu hale getirmek.
Stratejik Hedef 18.1: Ulusal dil politikasının oluşturulma çalışmasına katkı
sağlamak ve eğitim politikalarını çalışma sonuçları doğrultusunda plan dönemi
sonuna kadar güncellemek.
STRATEJİK HEDEFLER TEMA ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE AB’YE UYUM AB’YE UYUM b) Türk Cumhuriyetleri, Türk ve Akraba
Toplulukları ile İlişkiler
c) Uluslararası Kuruluşlarla
İlişkiler
STRATEJİK AMAÇ 193 Stratejik Amaç - 20:
Devletler ve uluslararası kuruluşlarla işbirliklerine daha etkin
katılarak, evrensel eğitim normlarının, uygulamalarının ve eğitim
politikalarının oluşturulmasına katkı sağlamak ve uluslararası
işbirliklerinden kaynaklanan fırsatlardan en üst düzeyde
yararlanmak.
Stratejik Amaç - 19:
Türk Cumhuriyetleri ve Türk ve Akraba topluluklarıyla iş birliğini
geliştirmek, Türk dünyasına nitelikli insan gücü yetiştirmek ve
yurtdışındaki vatandaşlarımızın ve çocuklarının Türk kültürü ile
bağlarını korumak, Türkçenin ortak iletişim dili olmasını, Türk
kültürünün yaygınlaştırılıp gelişmesini sağlamak için eğitim ve
öğretim hizmeti vermek.
Stratejik Hedef 20.3: Plan dönemi sonuna kadar uluslararası kuruluşların
organize ettiği en az 15 eğitim çalışmasının yurtiçinde yapılmasını sağlamak. Stratejik Hedef 20.2: Plan dönemi sonuna kadar yurt dışında devletler ve
uluslararası kuruluşlarla yapılan çalışmalara etkin katılım sağlamak.
Stratejik Hedef 20.1: Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Teşkilatı (OECD)
tarafından düzenlenen öğrenci başarılarının karşılaştırılması çalışmasında
(PISA) plan dönemi sonuna kadar en az 5 basamak yükselmek.
Stratejik Hedef 19.4: Türk Cumhuriyetleri, Türk ve akraba topluluklarında
yürütülen kültürel faaliyet sayısını plan dönemi sonuna kadar artırmak.
Stratejik Hedef 19.3: Türk dili ve kültürünün yurt dışında korunması,
tanıtılması ve yaygınlaştırılması için yurt dışında ihtiyaç duyulan eğitim ve kültür
materyallerini karşılamak.
Stratejik Hedef 19.2: Yurtdışındaki vatandaşlarımız ve ilgili ülke vatandaşları
nın eğitim-öğretim taleplerini karşılamak için kurulan okullara ilişkin mevzuat
düzenlemesini yapmak ve bu okulların sayısını artırmak.
Stratejik Hedef 19.1: Türk Cumhuriyetleri, Türk ve akraba topluluklarında
insan kaynaklarının gelişmesi için ayrılan öğrenci kontenjanının kullanım
oranını plan dönemi sonuna kadar % 79’ dan % 100’e çıkarmak.
STRATEJİK HEDEFLER EK 6 STRATEJİK PLAN LİTMUS TESTLERİ Stratejik yönetim anlayışında; önceden yapılan iç ve dış çevre analizinde bazı noktaların gözden kaçırılması, kurumsal yapıda yeni durumların ortaya çıkması, paydaş beklentilerinin değişmesi gibi stratejik planların başarılı olmasını etkileyecek faktörlerin her zaman gözetilmesi zorunludur. Bu ilkeden hareketle stratejik yönetim modelinde, LİTMUS testleri bir kontrol kurgusu içerisinde uygulanmaktadır. LİTMUS, stratejik planın temel unsurlarının değerlendirilmesi ve bu unsurlar arasındaki uyumun ölçülmesini amaçlayan bir test tekniğidir. Aynı zamanda stratejik yönetim modellerinde stratejilerin yerleştirilmesi olarak bilinen, seçilen stratejilerin kurumun amaç iş süreçleri ile bütünleştirilmesi sürecinde de katkı sağlayan bir değerlendirme ve geri besleme aracıdır. Litmus testleri; vizyon, misyon, temel değerler, stratejik amaçlar, stratejik hedeflere ilişkin geliştirilmiştir. Bu testler yöneticilere ve çalışanlara uygulanmalıdır. MİSYON İFADESİ LİTMUS TESTİ MİSYON İFADESİ: …………………………………………………………..
No 1 2 3 4 5 6 7 Değerlendirme soruları Okul/kurum faaliyetleri ile uyumludur. Okul/kurum çalışanları misyona katkılarını görebiliyorlar. Yönetimdeki değişikliklere rağmen misyon ayakta kalabiliyor. Kim olduğumuzu, neyi kim ve ne için yaptığımızı ve bunun neden önemli olduğunu cevaplıyor. Okul/kurum için stratejik bir öneme sahiptir. Yararlanıcılar ve karar alıcılar için önemlidir. Okul/kurum işlerini daha ileri bir noktaya götürecek niteliktedir. TOPLAM 194 Değerlendirme Puanı 1 2 3 4 5 VİZYON İFADESİ LİTMUS TESTİ
VİZYON İFADESİ: ……………………………………………………… Değerlendirme Puanı 1 2 3 4 5 No Değerlendirme soruları 1 Vizyon ifadesi kurumun ideal geleceğini net bir şekilde yansıtıyor. 2 Vizyon ifadesi ilham verici ve çaba gerektiricidir. 3 Vizyon ifadesi hatırlanabilir. 4 Misyonun yerine getirilmesi vizyonu gerçekçi bir hale getirecektir. TOPLAM Puanlama yapılırken, 1‐5 arası ölçeklenmiş, en düşük düzey olan 1 “ den, en yüksek düzey olan 5” e kadar değer verilmiştir. TEMEL DEĞERLER LİTMUS TESTİ
…………………………………….……………… Değerlendirme Puanı No Değerlendirme soruları EVET HAYIR 1 Değerler misyon ve vizyon için bir temel oluşturabilir mi? 2 Okul/Kurumdaki herkes tarafından benimsen değerler dahil edilmiş mi? 3 Değerler, çalışan mükemmeliyetini teşvik ediyor mu? 4 5 Yararlanıcılara nasıl davranılması gerektiğini tanımlıyorlar mı? Değerler, kalite performansı için beklentileri netleştiriyor mu? 195 STRATEJİK AMAÇLAR LİTMUS TESTİ Stratejik Amaç 1…………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………..
Birimi: Değerlendirme Puanı No Değerlendirme soruları 1 2 3 4 5 1 Bakanlığın misyonu, vizyonu ve temel değerleri ile uyumludur. 2 Ölçülebilir, gerçekçi ve ulaşılabilir niteliktedir. 3 Uzun bir dönemi kapsamaktadır. 4 5 6 7 8 Mevcut yasal düzenlemelerle uyumludur. Bakanlık için stratejik bir öneme sahiptir. Ulaşılmak istenen noktayı açık bir şekilde ifade etmektedir. Yararlanıcılar ve karar alıcılar için önemlidir. Kurumun işlerini daha ileri bir noktaya götürecek niteliktedir. TOPLAM STRATEJİK HEDEFLER LİTMUS TESTİ Stratejik Amaç 1. …….. Hedef Hedefler N. Uygun Uygun Açıklama: Uygun olmama nedenini açık bir Değildir şekilde belirtiniz, eğer değişiklik yapılacaksa değişen haliyle buraya yazınız. 1.1 ……….. 1.2 ……….. 1.3 ……….. Bu amaç kapsamında eklemek istediğiniz hedef varsa buraya yazın. 196 EK 7 ONAY ÖRNEKLERİ (İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü İçin) T.C. ………………….VALİLİĞİ/KAYMAKAMLIĞI …………………………İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü Sayı : ……………… Tarih Konu : 2011‐2014 Stratejik Planı.
İlgi : a) 24/12/2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. b) 26/05/2006 tarihli Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. c) 19/06/2006 tarih ve B.08.0.SGB.0.03.01.06/2673 sayılı yazı (Genelge No: 2006/55). d) 09/02/2010 tarihli ve B.08.0.SGB.0.03.01.06/924 sayılı yazı (Genelge No: 2010/14). Kalkınma planları ve programlarında yer alan politika ve hedefler doğrultusunda, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verilebilirliği ve saydamlığı sağlamak üzere kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemek amacıyla çıkartılan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 9 uncu maddesinde; “Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar” denilmektedir. 5018 sayılı Kanunda öngörülen ve stratejik plan hazırlamakla yükümlü kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespiti ile stratejik planların, kalkınma planları ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırlanan “Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in Resmî Gazete’de yayımlanmasını müteakiben, Bakanlığımız, İlgi (c) Genelge ile stratejik planlama sürecini başlatmıştır. Bakanlığımız, Türk eğitim sistemini düzenleyen mevzuat ile birlikte, eğitim sistemi için referans bir politika belgesi niteliğinde olan ve Türkiye’nin AB vizyonuna uygun olacak şekilde hazırlanan “Millî Eğitim Bakanlığı 2010‐2014 Stratejik Planı” İlgi (d) Bakan Onayı ile 01 Ocak 2010 tarihi itibariyle uygulamaya konulmuştur. 197 Millî Eğitim Bakanlığı 2010‐2014 Stratejik Planı ile aynı süreçte ve eş zamanlı olarak merkez teşkilatı birimleri ile İl millî eğitim müdürlükleri de beş yıllık stratejik planlarını hazırlayarak uygulamaya koymuşlardır. Bakanlığımız Stratejik Planı (2010‐2014) ve İl millî eğitim müdürlükleri stratejik planlarının uygulamaya girmesiyle bu planlara uyumlu olarak ilçe millî eğitim müdürlükleri ve okul/kurum müdürlüklerinin de stratejik plan hazırlamaları İlgi (d) Genelge ile uygun görülmüştür. Stratejik yönetim anlayışının İl, İlçe millî eğitim müdürlükleri ve okul/kurumlarımıza yayılması ve bu suretle yönetim uygulamalarımızda yeni bir kültürün oluşturulması amaçlanmaktadır. Makamlarınızca da uygun görüldüğü takdirde, 2011‐2014 yıllarını kapsayan ………………İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü Stratejik Planı’nın uygulamaya konulmasını olurlarınıza arz ederim. İlçe Milli Eğitim Müdürü EK: Stratejik Plan OLUR …./…../…….. İl Millî Eğitim Müdürü 198 (Okul/Kurumlar İçin) T.C. ………………….VALİLİĞİ/KAYMAKAMLIĞI …………………………Okul/Kurumu Müdürlüğü Sayı : ……………………. Tarih Konu : 2011‐2014 Stratejik Planı.
İlgi : a) 24/12/2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu. b) 26/05/2006 tarihli Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. c) 19/06/2006 tarih ve B.08.0.SGB.0.03.01.06/2673 sayılı yazı (Genelge No: 2006/55). d) 09/02/2010 tarihli ve B.08.0.SGB.0.03.01.06/924 sayılı yazı (Genelge No: 2010/14). Kalkınma planları ve programlarında yer alan politika ve hedefler doğrultusunda, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verilebilirliği ve saydamlığı sağlamak üzere kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, raporlanmasını ve mali kontrolü düzenlemek amacıyla çıkartılan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 9 uncu maddesinde; “Kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle stratejik plan hazırlarlar” denilmektedir. 5018 sayılı Kanunda öngörülen ve stratejik plan hazırlamakla yükümlü kamu idarelerinin ve stratejik planlama sürecine ilişkin takvimin tespiti ile stratejik planların, kalkınma planları ve programlarla ilişkilendirilmesine yönelik usul ve esasların belirlenmesi amacıyla hazırlanan “Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”in Resmî Gazete’de yayımlanmasını müteakiben, Bakanlığımız, İlgi (c) Genelge ile stratejik planlama sürecini başlatmıştır. Bakanlığımız, Türk eğitim sistemini düzenleyen mevzuat ile birlikte, eğitim sistemi için referans bir politika belgesi niteliğinde olan ve Türkiye’nin AB vizyonuna uygun olacak şekilde hazırlanan “Millî Eğitim Bakanlığı 2010‐2014 Stratejik Planı” İlgi (d) Bakan Onayı ile 01 Ocak 2010 tarihi itibariyle uygulamaya konulmuştur. Millî Eğitim Bakanlığı 2010‐2014 Stratejik Planı ile aynı süreçte ve eş zamanlı olarak merkez teşkilatı birimleri ile İl millî eğitim müdürlükleri de beş yıllık stratejik planlarını hazırlayarak uygulamaya koymuşlardır. 199 Bakanlığımız Stratejik Planı (2010‐2014) ve İl millî eğitim müdürlükleri stratejik planlarının uygulamaya girmesiyle bu planlara uyumlu olarak ilçe millî eğitim müdürlükleri ve okul/kurum müdürlüklerinin de stratejik plan hazırlamaları İlgi (d) Genelge ile uygun görülmüştür. Stratejik yönetim anlayışının İl, İlçe millî eğitim müdürlükleri ve okul/kurumlarımıza yayılması ve bu suretle yönetim uygulamalarımızda yeni bir kültürün oluşturulması amaçlanmaktadır. Makamlarınızca da uygun görüldüğü takdirde, 2011‐2014 yıllarını kapsayan ………………Okul/Kurumu Stratejik Planı’nın uygulamaya konulmasını olurlarınıza arz ederim. Okul/Kurum Müdürü EK: Stratejik Plan OLUR …./…../…….. İlçe Millî Eğitim Müdürü 200 EK 8 ÇALIŞMA FORMLARI Form: Faaliyet Alanları ve Ürün/Hizmetler A‐ FAALİYET ALANI: ……………… Hizmet–1 ………………. Hizmet–2 …………………….. Hizmet–3 ………………………………. Hizmet–4 ………………………………. B‐ FAALİYET ALANI: …………….. Hizmet–1 ………………………….. Hizmet–2 ……………….. Hizmet‐ 3 …………………… Hizmet‐ 4 …………………… C‐FAALİYET ALANI: …………………….. Hizmet–1 …………………………… Hizmet–2 …………………………. Hizmet–3 …………………………. Hizmet–4 …………………………. D‐ FAALİYET ALANI: ………….. Hizmet–1 …………………………. Hizmet–2 …………………………. Hizmet–3 …………………………. Hizmet–4 …………………………. 201 Form: Paydaş Sınıflandırması Lider Çalışanlar Yararlanıcı (Müşteri) Temel Ortak Stratejik Ortak Tedarikçi Paydaş  : Tamamı O : Bir kısmı 202 Form: Yararlanıcı Ürün/Hizmet Matrisi Ürün/Hizmet
Yararlanıcı  : Tamamı O : Bir kısmı 203 Form: GZFT Analizi Formu GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER FIRSATLAR TEHDİTLER 204 Form: Misyon Çalışması MİSYONUMUZ NE ÜRETİYORUZ? NEDEN ÜRETİYORUZ? KİM/KİMLER İÇİN ? NASIL ÜRETİYORUZ? 205 Form: Amaç – Hedef Çalışması AMAÇ 1: Hedef 1.1: Hedef 1.2: AMAÇ 2: Hedef 2.1: Hedef 2.2: 206 Form: TOWS Matrisi GÜÇLÜ YÖNLER İÇ FAKTÖRLER ZAYIF YÖNLER VE DIŞ FAKTÖRLER FIRSATLAR G‐F Stratejileri Z‐F Stratejileri (Kurumun/Kuruluşun/Birimin güçlü taraflarını destekleyen fırsatları belirlemek ve değerlendirmek için geliştirilen stratejilerdir) (Kurumun/Kuruluşun/Birimin zayıf yönlerini kuvvetlendirmek için fırsatları kullanarak geliştirilen stratejilerdir) Z‐T Stratejileri G‐T Stratejileri TEHDİTLER (Kurumun/Kuruluşun/Birimin zayıf yönlerinin dış tehditlerden kolayca etkilenmesini engelleyecek savunma planlarını hazırlamaya yarayan stratejilerdir) (Kurumun/Kuruluşun/Birimin dış tehditlere karşı hassasiyetini azaltmak için birimin güçlü yanlarının nasıl kullanılması gerektiğini ortaya koyan stratejilerdir) 207 EK 9 STRATEJİK YÖNETİM SÖZLÜĞÜ Çevre Analizi Kurumun kontrolü dışındaki koşulların ve eğilimlerin incelenerek, kurum için kritik olan fırsat ve tehditlerin belirlenmesidir. Çevre Analizinde; kurumu etkileyebilecek dışsal değişimler ve eğilimler değerlendirilir. Özellikle dünyadaki genel eğilimler, Türkiye’de kurumun faaliyet gösterdiği ortamdaki değişimler, kalkınma planları ve programlar, hükümet programları ve varsa istikrar programları ile diğer kurumların ve kesimlerin durumu ve özellikle kurumun hizmet ettiği hedef kitlenin beklentileri dikkate alınır. Çıktı Kurum tarafından üretilen nihai ürün veya hizmetlerdir. Çıktı miktar olarak ifade edilebilir. Üretilen bilginin kendisi de çıktı olarak düşünülecektir. Durum Analizi Kurumun “neredeyiz?” sorusuna cevabıdır. Kurumun geleceğe yönelik amaç, hedef ve stratejiler geliştirebilmesi için öncelikle, mevcut durumunun, potansiyelinin ortaya konduğu, paydaşlarının belirlendiği, kurumun güçlü ve zayıf yönlerinin tespit edildiği ve kurumun kontrolü dışındaki olumlu ya da olumsuz gelişmelerin değerlendirildiği bir çalışmadır. (Stratejik Plan kapsamında) Faaliyet / Proje Stratejik amaç ve hedefler kurumun neyi başaracağını, faaliyet ve projeler ise bunun nasıl başarılacağını ifade eder. Belirli bir amaca hizmet eden hedefi yakalayabilmek için gerçekleştirilmesi gereken, başlı başına bir bütünlük oluşturan yönetilebilir ve maliyetlendirilebilir, çıktısı ürün veya hizmet olan işlerin tanımlanmış şeklidir. Faaliyet Alanı Stratejik planı hazırlanan kurumun çalışma alanı, yaptığı iş/verdiği hizmettir. Faaliyet Raporu Kurumların stratejik plan ve performans programları uyarınca yürüttükleri faaliyetleri, belirlenmiş performans göstergelerini kullanarak öngörülen performans hedefi ile gerçekleşme değerlerini kıyaslayıp meydana gelen sapmaların nedenlerini açıklayan, idare hakkındaki genel ve mali bilgileri içeren rapordur. Girdi Bir ürün veya hizmetin üretilmesi için gereken beşeri, mali, fiziksel ve bilgi kaynaklardır. Hazırlık Programı Stratejik planlama çalışmalarının, • Kurumun mevcut durumu gözetilerek zaman planlamasının yapılmasını, • Bu süreçte izlenecek yol ve yöntemlerin belirlenmesini, • Planlama çalışmalarına dâhil olacak kişilerin ve görevlerinin tanımlanmasını, 208 • Çalışmalar sırasında ihtiyaç duyulacak eğitim, danışmanlık, beşeri ve teknik kaynak ihtiyaçlarının tespit edilmesini, • Çalışmalar süresince hangi araştırmalara ve verilere gereksinim duyulacağının ve bunların kimler tarafından sağlanacağına karar verilmesini içeren ve planlama çalışmalarına başlanmadan hazırlanan programdır. Kısaca stratejik planlama çalışmalarının planlanmasıdır. Hesap verme sorumluluğu Her türlü kaynağın elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olması ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermesidir. Mali saydamlık Her türlü kaynağın elde edilmesi ve kullanılması ve sonuçlarına ilişkin bilgilerin doğru ve zamanında paydaşlara duyurulmasıdır. Misyon Kurumun varlık sebebidir; kurumun ne yaptığını, nasıl yaptığını ve kimin için yaptığını açıkça ifade eder. Kurumun sunduğu tüm hizmet ve faaliyetleri kapsayan bir şemsiye kavramdır, kısa, açık, çarpıcı ve net olmalıdır. Müşteri Kurumun ürettiği ürün ve hizmetleri alan, kullanan veya bunlardan yararlanan kişi, grup veya kurumlardır (Yararlanıcılar). Paydaş Kurumun kaynakları veya çıktıları üzerinde hak iddia eden ya da kurumun çıktılarından, ürün ve hizmetlerinden doğrudan veya dolaylı, olumlu veya olumsuz yönde etkilenen veya kurumu etkileyen kişi, grup ve kurumlardır. Performans bilgi sistemi Kurumsal süreç, ekip ve kişilerin performansını ölçmek için veri/bilginin düzenli olarak toplanması, bilgi üretilmesi, analiz edilmesi, raporlanması ve karar sürecinde kullanılmasına yönelik süreç temelli olarak kurulan sistemdir. Performans bilgisi Performansa ilişkin karar alma süreçlerinde kullanılmak üzere toplanan nitel ve nicel her türlü bilgidir. Performans değerlendirmesi Kurumların belirledikleri stratejik amaç ve hedeflere ulaşmak için izledikleri yolun, performans hedeflerine ulaşmak üzere kullanılan yöntemler ile yürütülen faaliyet ve projelerin ve bunların sonucunda elde edilen çıktı ve sonuçların değerlendirilmesidir. Performans denetimi Kurumların hesap verme sorumluluğu kapsamında faaliyet, çıktı ve sonuçlarının, performans hedef ve gerçekleşmelerinin, performans bilgi, izleme ve kontrol sistemlerinin incelenip değerlendirilmesi suretiyle kaynak kullanımının etkinliğinin, ekonomikliğin ve verimliliğinin objektif ve sistematik olarak denetlenmesidir. 209 Performans Göstergesi Kamu idarelerinin stratejik amaç ve hedefleri ile performans hedeflerine ulaşmak amacıyla yürütülen faaliyetlerin sonuçları yani stratejik planın başarısını ölçmek, izlemek ve değerlendirmek için kullanılan ve performans denetimine temel oluşturan araçlardır. Stratejik planda hedefe yönelik performans göstergelerine yer verilmesi gereklidir. Performans göstergesi gerçekleşen sonuçların önceden belirlenen stratejik amaç ve hedeflerle ne ölçüde örtüştüğünün ortaya konulmasında kullanılır. Sonuç olarak kamu idarelerinin yürüttükleri çalışmaların her boyutunu (girdi, süreç, çıktı, sonuç) ölçmek ve değerlendirmek için oluşturulan performans göstergeleri kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılıp kullanılmadığını ölçmeye yardımcı olur. Niceliksel (iş yükü, üretim, işlem sayısı, kayıt sayısı, kullanılma oranı, tüketim, sıklık vb), Niteliksel (zamanındalık, servis dışı kalma, hata oranları, cevap verme aralıkları vb), Verimlilik (göreceli işlem maliyetleri gibi), veya Finansal (tahsilât, vb. oranları) olabilir. Kurumsal hedeflere ulaşmada performansı izlemek (başarı/başarısızlık durumlarını saptayarak performansı iyileştirmek), karar vericilerin politika belirleme sürecini iyileştirmek, bütçe (sınırlı kaynakları nerede kullanalım?), yasal zorunluluklar, işin değerini paydaşlara ve müşterilere iletmek, sonuçları raporlayarak güveni arttırmak ve çalışanlara erişilmek istenen sonuçların açıklanabilmesi amacıyla kullanılır. Performans Hedefi Kurumun, stratejik amaçları çerçevesinde, stratejik hedeflerine ulaşmak için yıllar itibariyle yakalamayı öngördükleri performans seviyelerini gösteren belirgin (anlaşılır), ölçülebilir, çıktı‐sonuç odaklı tatminkâr (belirlenen hedefe, uluslar arası standartlara göre, diğer kurumlara göre vb.) performans düzeyleridir. Performans Ölçüsü Her bir performans kriterinin (göstergesinin) miktar, zaman, kalite veya maliyet açısından nasıl (hangi ölçüler kullanılarak) ölçüleceğinin (ölçme yöntemi, ölçme birimi, kimlerin ölçeceği vb.. belirtilerek) tanımlanmasıdır. Performans Programı Bir mali yılda kamu idaresinin stratejik planı doğrultusunda yürütmesi gereken faaliyetleri, bu faaliyetlerin kaynak ihtiyacını ve performans ölçümü yaparak ulaşılması istenen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını değerlendiren ve sonuçları raporlayan (performans hedef ve göstergelerini içeren), idare bütçesi ve idare faaliyet raporunun hazırlanmasına esas teşkil eden programdır. Sonuç İdarenin sağladığı hizmet veya ürünler dolayısıyla bireylerin veya toplumun durumunda meydana gelen değişmedir. Bir nevi yapılan işlerin etkinliğinin ve etkisinin sorgulanmasıdır. Sonucun elde edilmesi, amaca ulaşıldığının göstergesidir. Strateji Belirli bir zaman diliminde kurumun şimdiki durumundan gelecekteki arzu edilen durumuna dönüşümünü sağlayabilmek için belirlenen amaç ve hedeflere nasıl ulaşılacağını gösteren kararlar bütünüdür. 210 Stratejik Amaç Bir kuruluşun belirli bir süre itibarıyla misyonunu nasıl yerine getireceğini ve vizyonuna nasıl ulaşacağını ifade eden, sonuca yönelmiş orta ve uzun vadeli amaçlardır. Belirli bir zaman diliminde kurumun şimdiki durumundan gelecekteki arzu edilen durumuna dönüşümünü sağlayabilecek kavramsal sonuçlardır. Stratejik planın, genel çerçevesini amaçlar oluşturur ve kurumun misyonunu yerine getirmesine katkıda bulunur. Stratejik amaçlar, kurum için açık bir yön belirlemeli, hedeflerin gerçekleştirilmesinde yol gösterici, iddialı, ama gerçekçi ve ulaşılabilir olmalıdır. Stratejik Hedef Stratejik amaçların yerine getirilebilmesi için neler yapılması gerektiğinin formüle edilmiş halidir. Bir başka deyişle stratejik amaçların gerçekleştirilebilmesine yönelik, ulaşılması öngörülen çıktılara dönük, spesifik ve ölçülebilir alt amaçlardır. Stratejik Plan Kurumun politika öncelikleri, ilgili mevzuat ve benimsediği temel ilkeler çerçevesinde mevcut durumunu gözden geçirerek gelecekte öngördüğü (vizyonun gerçekleşmesi için) duruma gelebilmesi için amaçlarını, ölçülebilir hedeflerini ve bunlara ulaşmayı mümkün kılacak yöntemleri kurumsal öncelikler ve kaynak ihtiyaçları ile birlikte ortaya koyan ve gerçekleşmelerin (performansın) önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda izlenip ölçülebildiği (değerlendirildiği), katılımcı yöntemlerle hazırlanan planlardır. Bütçenin stratejik planda ortaya konulan amaç ve hedefleri ifade edecek şekilde hazırlanmasına, kaynak tahsisinin önceliklere dayandırılmasına ve hesap verme sorumluluğuna rehberlik eder. Stratejik Planlama Bir süreçtir. Bir kuruluşun aşağıdaki dört temel soruyu cevaplandırmasına yardımcı olur: 1. Neredeyiz? Durum analizi: iç ve dış ortamın kapsamlı bir biçimde incelenmesi; değerlendirilmesi) 2. Nereye gitmek istiyoruz? Misyon (var oluş nedeni), Vizyon (ulaşılması arzu edilen gelecek), Faaliyetlere yön veren ilkeler, Stratejik Amaçlar (ulaşılması için çaba ve eylemlerin yönlendirileceği genel kavramsal sonuçlar) ve Hedefler (amaçların elde edilebilmesi için ulaşılması gereken ölçülebilir sonuçlar) 3. Gitmek istediğimiz yere nasıl ulaşabiliriz? Stratejik amaçlar ve hedeflere ulaşmak için kullanılacak yöntemler olan stratejiler ve faaliyetler 211 4. Başarımızı nasıl takip eder ve değerlendiririz? İzleme (yönetsel bilgilerin derlenmesi; plan uygulamasının raporlanması) ve Değerlendirme (alınan sonuçların misyon, vizyon, ilkeler, amaçlar ve hedeflerle ne ölçüde uyumlu olduğunun, kısaca performansın değerlendirilmesi; buradan elde edilecek sonuçlarla planın gözden geçirilmesi) Yukarıda belirtilen sorulara verilen cevaplar stratejik planlama sürecini oluşturur. Stratejik Yönetim Kurumun dış çevresiyle olan ilişkilerinin düzenlenmesi ve örgütsel yönün belirlenmesiyle buraya ulaşmak için yapılacak işlerin planlanması, örgütlenmesi, koordinasyonu ve kontrol edilmesi süreci olarak tanımlanabilir. SWOT Analizi Kurumun geleceğe dönük stratejiler geliştirmesini ve performansını etkileyecek olan, kurumun güçlü ve zayıf yönleri ile karşı karşıya olduğu fırsat ve tehditlerin belirlenmesidir. Temel Değerler Kurumun temel değerlerinin bir ifadesidir. Kurumsal değerleri, yönetim biçimini ve kurumsal davranış kurallarını ifade eder. Kurumun vizyonu ve misyonunun gerisinde yatan değer ve inançların temelidir. Kurumun kararlarına, seçimlerine ve stratejilerinin belirlenmesine rehberlik eder. Ürün / Hizmet Kurumun içinde bulunduğu sektör itibariyle yararlanıcılara yönelik geliştirdiği ürün veya hizmetlerdir. Vizyon Kurumun ideal geleceğini sembolize eder, kurumun uzun vadede neleri yapmak istediğinin güçlü bir anlatımıdır. Kurumun ulaşmayı arzu ettiği geleceğin, bir yandan çalışanları ve karar alıcıları ilerlemeye teşvik edici, diğer yandan da gerçekçi, iddialı ve ulaşılabilir bir ifadesidir. 212 NOTLAR ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. ............................................................................................................. 213