Ekonomi Araştırmaları 07 - Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi

Transkript

UHEYAD
ULUSLARARASI HAKEMLİ EKONOMİ YÖNETİMİ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ
INTERNATIONAL REFEREED JOURNAL OF RESEARCHES ON ECONOMY MANAGEMENT
www. uheyadergisi.com
Ocak / Şubat / Mart –Kış Dönemi Sayı: 07 Yıl:2016
January / February / March Winter in the `Year of Issue: 07 Year: 2016
ISSN Print: 2148-8207 Online 2149-2492
(ISO 9001-2008 Belge No / Document No: 12879 & ISO 14001-2004 Belge No / Document No: 12880)
(MARKA PATENT NO: TRADEMARK)
(2015/03942-2015-GE-17393)
UHEYAD DERGİMİZ HAKKINDA GENEL BİLGİLER
1. Dergimiz hakemli ve uluslararası indeksli bir dergidir. Her yayın en az iki alan uzmanı
hakem tarafından değerlendirilmektedir. İki alan hakemi tarafından olumlu “yayınlanabilir”
yönünde rapor almayan yayınlar dergimizde yayınlanmaz. Bu durum karşısında hiçbir
yazar(lar) dergimiz üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz. Dergimizde yayınlanmaya
hak kazanan “Etik Kurul Raporu” bulunan yayınlara dair etik kurul bilgileri yazılı olarak
editörlüğe gönderilmesi ve sisteme yayın yüklenirken sisteme yüklenmesi zorunludur.
Etik kurul raporu olan ve sisteme bilgisi girilmeyen ya da yazılı olarak editörlüğe bilgileri
ulaştırılmayan çalışmalardan doğan her türlü sorumluluk yazar(lar)’a aittir. Dergimizin
hiçbir kurulu ve yetkilisi bu konuda maddi ve manevi sorumluluk kabul etmez. Dergi
kurul ve üyeleri “yetkilileri” Hukuki yükümlülük altına alınamaz. Her yazar ve yazarlar bu
durumu peşinen kabul etmiştir.
2. Dergi hakem ve kurullarında yer alan akademisyen ile diğer yetkililer hakkında yazar(lar)
dergi sistem işleyişi sürecine dair bir talepte bulunamaz. Bulunsalar bile herhangi bir bilgi
kendilerine verilmez, sistem süreci değiştirilmez. Dergimiz ile ilgili her türlü bilgi derginin
web sayfasında www.uheyadergisi.com adresinden edinilebilir.
3. Dergimiz yılda dört sayı şeklinde çıkmakta her yılın “Mart – Haziran – Eylül ve Aralık”
aylarının son günü derginin sayısında bulunan tüm makaleler tek cilt halinde dergi web
sistemine yüklenir. Dergi web sisteminden makaleler tüm okuyucular tarafından indirilir
ve ilgili eser “makale” ve dergimize atıf yapılmak koşulu ile kullanılabilir. Dergimizin tüm
sayılarına okuyucular ücretsiz olarak ulaşmaktadır.
4. Dergimizde yayınlanan tüm makaleler (ISO 9001-2008 Belge No: 12879 & ISO 140012004 Belge No: 12880) kalite belgeleriyle ve (2015/03942-2015-GE-17293) Marka patent
ile güvence altına alınmıştır. Yayınlanmış olan makaleler kalite, marka patent ve doi bilgileri
ile ilgili çalışmanın yazarlarına eserleri hakkında her türlü hukuki hak ve uluslararası
güvence sağlamaktadır.
II
5. Dergimiz basılı ve e dergi olarak yayınlanmaktadır. Print ISSN NO: 2148-8207 ve Online
ISSN NO:2149-2492 numarası ile T.C. Kültür Bakanlığından dergimiz hakkında her türlü
bilgiye ulaşılabilir.
6. Metin içinde (Yılmaz, 2015: 1) veya (Yılmaz ve diğ., 2015:1) şeklinde kaynak gösterimi,
kaynakçada ise YILMAZ, M., (2015). Çalışanlarda Ödüllendirmenin İş ve Performans
Üzerine Etkisi, UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları
Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 1, ss.1-2 şeklinde gösterilir. Tüm yazarlar dergimizin son güncel
sayılarını takip ederek ilgili sayılarda yayınlanan makalelerdeki yazım formatını kendi
çalışmalarında uygulayabilir. İnternet kaynaklarında mutlaka erişim tarihi ve son
ulaşılabilen internet linkinin tamamının başta kaynakça ve metinin kullanıldığı sayfa altında
numaralandırılarak gösterilmesi bir zorunluluktur.
7. Kaynakça Türkçe alfabe sıralamasına göre düzenlenir. Tüm yazarlar için derginin son
sayısındaki yazım formatı dikkate alınmak zorundadır.
8. Dergimiz uluslararası indeksli bir dergi olup dergimizde yayınlanan tüm çalışma ve
makaleler derginin yayınlandığı tarih itibariyle ilgili indekslere mail yolu ile ulaştırılır.
9. Dergimizde özgün araştırma, inceleme, derleme, olgu sunumu, proje ve kitap tanıtımı
“makale formatında olmak zorundadır” türünde yayınlara yer verilmektedir.
10. Dergimize gönderilen tüm çalışmalar sisteme yüklendiği şekil ve an itibariyle başka bir
dergide yayınlanmamış, değerlendirmeye alınmamış ve red edilmemiş olması gerekir.
Tüm sisteme yüklenen makaleler yazar(lar) tarafından bu kurallara uyulduğunu kabul
etmiş sayılır. Aksi durumda ilgili yazar(lar) hakkında dergimiz hukuki haklarını saklı tutar.
Oluşabilecek olumsuzluk karşısında maddi ve manevi tüm sorumluluk ilgili yazar(lar)’a
aittir. Dergimiz T.C. Kanunlarına göre hareket eder.
III
GENERAL INFORMATION ABOUT UHEYAD JOURNAL
1. Our journal is a refereed and internationally indexed journal. Each paper is evaluated by
two referees who are field experts. The articles not reported as “issuable” positively by
two field referees aren’t published in our journal. None of the author(s) can lay a claim on
our journal in this case. Data, concerning the ethics committe of the studies, approved to
be published in our journal, having the Ethics Committee Report, should be submitted to
the editors in written and uploaded to the system with the article. Author(s) should take
the responsibility of their articles, having the Ethics Committee Report, which were not
submitted to the editors in written and were not uploaded to the system. None of the
committes and the authorities in our journal are responsible for financial and emotional
damage. The committes and the authorities in our journal do not have any legal obligations.
Author(s) have accepted this situation beforehand.
2. Author(s) cannot make a demand for the journal’s procedure concerning the academicians
in journal’s referee board and other boards and other authorities. Even if so, they aren’t
given any information, system process cannot be changed. All kinds of information about
our journal can be obtained from the website of the journal www.uheyadergisi.com
3. Our journal publishes four times a year, all articles in the relevant volume of journal are
uploaded to the web system of the journal in one volume on the last day of the months
“Mart - June - September December”.” All readers can download the articles from the
journal’s web system and the relevant paper “article” can be used on condition that our
journal is cited. Readers can download all volumes of our journal for free.
4- All articles published in our journal are assured with certificate of quality (ISO 9001-2008
Doc. No: 12879 & ISO 14001-2004 Doc. No: 12880) and trademark patent (2015/039422015-GE-17293). Articles published provide their authors with all kinds of legal rights
and international assurance regarding their articles with quality, trademark, patent and doi
information.
IV
5. Our journal has both printed and online version. All kinds of information about our journal
can be obtained from the T.R. Ministry of Culture with the number Print ISSN NO: 21488207 ve Online ISSN NO:2149-2492
6. Reference within the text should be (Yılmaz, 2015: 1) or (Yılmaz et al. 2015:1), in the
reference part “YILMAZ, M., (2015)”. It is indicated as Effect of Rewarding in Employees
on Job and Performance, UHEYAD International Refereed Journal of Researches on
Economy Management , Issue:1, Volume:1, pp.1-2. All authors must follow the latest
volumes of our journal and apply the print format of the published articles in their own
papers. It is an obligation to indicate the access date of the internet sources and the last
accessed full internet link in the references and below the page by giving numbers.
7. References are arranged by the Turkish alphabet. The printing format in the last volume of
the journal should be taken into account by all authors.
8. Our journal is an internationally indexed journal, and all articles and papers published in
our journal are sent to relevant indices via e-mail by the publication date of the journal.
9. Original research, analysis, compilation, case study, project and book introduction “have to
be in an article format” and these publications are also included.
10. All papers sent to the journal and uploaded to the system shouldn’t be previously published,
not evaluated and not rejected. All articles uploaded to the system are acknowledged that
author(s) conform to these rules. Otherwise, our journal keeps its legal rights reserved. All
material and moral responsibility regarding a negative situation belong to author(s). Our
journal acts in line with the T.R. Law.
V
İÇİNDEKİLER
ARAŞTIRMA VE UYGULAMA
ARAŞTIRMA VE İNCELEME
İNTERNET BANKACILIĞI VE MÜŞTERİ
TÜRKİYE’DE TARIMSAL DESTEKLERİN MERKEZİ
MEMNUNİYETİ
1-17
YÖNETİM BÜTÇESİ İÇERİSİNDEKİ YERİ VE TARIMA
YÖNELİK DESTEKLERİN DÜZENLENME
Sefer GÜMÜŞ, Gökhan ÖNER
GEREKLİLİĞİ
TESİS YERİ SEÇİMİNDE ELECTRE YÖNTEMİNİN
KULLANILMASI
86-110
Meral FIRAT
18-28
RİZE İLİNDE ÇALIŞAN İNŞAAT MÜHENDİSLERİNİN
Hakan TURAN, Gökmen TURAN
6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNU
KUR, İTHALATÇI ÜLKE GELİR VE FİYAT
ALGILAMA DÜZEYLERİNİN ÖLÇÜLMESİ VE İŞ
DALGALANMALARININ TÜRKİYE’NİN ISIC REV3
GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI HAKKINDAKİ
FASILLARI BAZINDA İHRACATINA ETKİSİ
29-50
GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI
Mehmet AYDINER
İlker USTABAŞ
OTOMOTİV YAN SANAYİ FİRMALARININ FİNANSAL
TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEKİ GELİŞMELERİN
PERFORMANSINI DEĞERLENDİRMEDE GRİ
ULUSLARARASI ENDEKSLER ÇERÇEVESİNDE
İLİŞKİSEL ANALİZ YÖNTEMİNİN KULLANILMASI 51-60
DEĞERLENDİRİLMESİ
Hakan TURAN, Gökmen TURAN
Nurdan KUŞAT
BEŞERİ SERMAYE VE EKONOMİK BÜYÜME
İLİŞKİSİNİN ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1980-2013)61-85
Dilek ŞAHİN
VI
111-126
127-152
BAŞ EDİTÖR
Murat KORKMAZ
BAŞ EDİTÖR YARDIMCILARI
Ayhan AYTAÇ
Yasemin KESKİN BENLİ
GENEL YAYIN YÖNETMENİ
Ali Serdar YÜCEL
Erdal ŞEN
Ercan ŞAHBUDAK
Ebru CENGİZ
DERGİ SEKRETERYASI VE
İLETİŞİM
Ali Murat KIRIK
Michael KUYUCU
TÜRKÇE DİL EDİTÖRLERİ
Gülsemin HAZER
Yakup POYRAZ
İNGİLİZCE DİL EDİTÖRLERİ
Gökşen ARAS
Feryal ÇUBUKÇU
ULUSLARARASI İLİŞKİLER
Murat ERCAN
Giray SAYNUR DERMAN
Judith Goldstein
Kenneth Schultz
Mike Tomz
İŞLETME VE YÖNETİM
ORGANİZASYON
Sevinç ÜRETEN
Kürşad ZORLU
Ramazan ERDEM
Fikriye TOKER
Cemal ZEHİR
Paul ADLER
Arvind BHAMBRİ
John BOUDREAU
David CARTER
Mihael COMMBS
Christine EL HADDAD
Fast NATHANAEL
MUHASEBE VE FİNANS YÖNETİMİ
Nalan AKDOĞAN
Hacı Arif TUNCEZ
Simon ARCHER
George ALEXANDRIDIS
Adrian BELL
BANKACILIK VE RİSK YÖNETİMİ
Muzaffer AKSOY
David H. PYLE
TARIM EKONOMİSİ
Yener ATASEVEN
Silke HUTTEL
Martin ODENING
EKONOMETRİ
Taner AKÇACI
Mehmet Akif ARVAS
Robert SHERMAN
Rolf LARSSON
PAZARLAMA VE PAZAR
EKONOMİSİ
Aygül YANIK
H. Yelda ŞENER
Marcus MARKTANNER
İKTİSAT
Nur DİLBAZ ALACAHAN
Suat UĞUR
İKTİSAT TARİHİ
Nurullah KARTA
Nejla GÜNAY
İSTATİSTİK
David P. HARRINGTON
Tirhankar DASGUPTA
Luke BORN
Emmanuel J. CANDES
Sourav CHATTERJEE
Amir DEMBO
Persi DIACONIS
Emre DÜNDER
Sercan ALMALI
Naomi ALTMAN
Michael AKRITAS
Le BAO
David ALDOUS
Ani ADHIKARI
Peter BARTLETT
Sandrine DUDOIT
Ching Shui CHENG
Steven EVANS
KAMU YÖNETİMİ
Tamer BUDAK
MALİYE
Mehmet YÜCE
Ahmet Burçin YERELİ
ÇALIŞMA EKONOMİSİ VE
ENDÜSTRİYEL İLİŞKİLER
Faruk ANDAÇ
Suat UĞUR
Süleyman ÖZDEMİR
Alan BEGGS
Brian BELL
Mark ARMSTRONG
Johannes ABELER
Brian A’HEARN
Martin BROWNING
Lan CRAWFORD
SPOR EKONOMİSİ VE YÖNETİMİ
Çetin YAMAN
Gülten HERGÜNER
Fatih ÇATIKKAŞ
Serdar TOK
Yavuz TAŞKIRAN
Kürşad KARACABEY
Mustafa TÜRKMEN
Selahattin DEVECİOĞLU
Matthew T. BROWN
Gil FRIED
David K. STOTLAR
Kenneth CORTSEN
VII
YAYIN KURULU
Murat KORKMAZ
Tamer BUDAK
Ayhan AYTAÇ
Sefer GÜMÜŞ
Gülten HERGÜNER
Çetin YAMAN
Yavuz TAŞKIRAN
Faruk ANDAÇ
Suat UĞUR
Süleyman ÖZDEMİR
Mehmet YÜCE
Nalan AKDOĞAN
Giray SAYNUR DERMAN
Murat ERCAN
Bülent KILIÇ
Taner AKÇACI
Muzaffer AKSOY
Sevinç ÜRETEN
Kürşad ZORLU
Ramazan ERDEM
Fikriye TOKER
Yener ATASEVEN
Gökşen ARAS
Gülsemin HAZER
Ali Serdar YÜCEL
Cemal ZEHİR
Mustafa TALAS
Erdal ŞEN
Aslı UÇAR
Ümran SEVİL
ULUSLARARASI DANIŞMA
KURULU
Johann KIRSTEN
Sennye MASIKE
Alvaro ANGUIX
Gautam SENGUPTA
Stephen L.VARGO
Hing KAI CHAN
Mai ISMANDAR DATTA
Min YOUNG LEE
Marco MAFFEI
Javier LIORENS MONTES
David W. STEWART
Patrick VELTE
Ruhei WU
Alhassan BUNYAMİNU
Vincent OMACHONU
Fabio SABATINI
Bruna ECCHIA
Nazrul ISLAM
Grigorios L. KYRIAKOPOULOS
Fernando MATIAS RECHE
Daniel L. RUBINFELD
Mark M. SPIEGEL
Robert S. PINDYCK
Vibha GABA
Nur Adiana HİAU ABDULLAH
Adigun AGBAJE
Kwame GYEKYE
Joshua ALABİ
Rashid SUMAİLA
John KUADA
Bayo OKUNDE
Mawutor AVOKE
Valentina DELLA CORTE
Mohsen ELHAFSI
Richard F. GHISELLI
YAYIN KABUL ETTİĞİMİZ BİLİM DALLARI
³³ Bankacılık ve Risk Yönetimi
³³ Para ve Politika
³³ Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel
İlişkiler
³³ Pazarlama ve Pazar Ekonomisi
³³ Ekonometri
³³ Spor Ekonomisi ve Yönetimi
³³ Sigortacılık ve Risk Yönetimi
³³ Ekonomi
³³ Tarım Ekonomisi
³³ Kamu Yönetimi
³³ Uluslararası İlişkiler
³³ Makro İktisat
³³ İktisat
³³ Mali Hukuk
³³ İktisat Tarihi
³³ Maliye
³³ İstatistik
³³ Mikro İktisat
³³ İşletme ve Yönetim Organizasyon
³³ Muhasebe ve Finans Yönetimi
DISCIPLINES
³³ Bankingand Risk Management
³³ Money andPolitics
³³ LabourEconomicsandIndustrialRelations
³³ Marketing and Market Economy
³³ Econometrics
³³ Insuranceand Risk Management
³³ Economy
³³ Sports Economicsand Management
³³ Public Administration
³³ AgriculturalEconomics
³³ Macroeconomics
³³ International Relations
³³ Financial Law
³³ Economics
³³ Finance
³³ EconomicHistory
³³ Microeconomics
³³ Statistics
³³ Accounting and Financial Management
³³ Business Organisationand Management
VIII
DERGİNİN TARANDIĞI İNDEKSLER
IX
DİĞER DERGİLERİMİZ
1. BESLENME ALIŞKANLIKLARI
2. KADIN HASTALIKLARI VE JİNEKOLOJİ
3. ORTOPEDİ TRAVMATALOJİ
4. PAZARLAMA VE PAZAR ARAŞTIRMALARI
5. MÜHENDİSLİK VE FEN BİLİMLERİ
http://www.dbhadergisi.com
http://www.jacsdergisi.com
http://www.otshdergisi.com
http://www.uhpadergisi.com
6. İKTİSAT VE EKONOMİ YÖNETİMİ
7. MULTİDİSİPLİNER SOSYAL BİLİMLER
8. SPOR SAĞLIĞI TIP BİLİMLERİ
9. EDEBİYAT VE İLETİŞİM ARAŞTIRMALARI
10. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ARAŞTIRMALARI
11. HEMŞİRELİK
12. MİMARLIK VE TASARIM
13. PSİKİYATRİ VE PSİKOLOJİ ARAŞTIRMALARI
14. MÜZİK VE SAHNE SANATLARI
http://www.iibdergisi.com
http://www.uhbabdergisi.com
http://www.sstbdergisi.com
http://www.uhedergisi.com
http://www.aceddergisi.com
http://www.khsdergisi.com
http://www.mtddergisi.com
http://www.uhpdergisi.com
http://www.uhmadergisi.com
http://www.hmfdergisi.com
X
Murat KORKMAZ
Baş Editör
Değerli Bilim İnsanları.,
Bu sayımızda yine birbirinden değerli toplam 8 araştırma ve uygulama çalışmasına yer vermiş bulunmaktayız. 04 ve 05 Aralık 2015 Tarihinde ilki gerçekleştirilen 1. Uluslararası Ekonomi Yönetimi ve Pazar
Araştırmaları Kongresi yönetimine dergimizi bilimsel sponsor olarak kongre organizasyonu içerisinde göstermelerinden dolayı son derece mutlu olduğumuzu ifade etmek isteriz. Dergimiz yine birçok farklı organizasyonda bilimsel sponsorluk yapmakta ve yapılan bilimsel çalışmaların yayınlanması ile bilim dünyasına
kazandırılması konusunda aktif çalışmalarına devam etmektedir. Her sayımızda farklı yeni çalışmalara yer
vermekten mutlu olduğumuzu bilmenizi isteriz. Özellikle son yıllarda bilim dünyasının farklı multidisipliner
alanlarda ortak yapılan çalışmaların hızla bilim dünyasına kazandırılması nedeniyle birçok farklı alandan
gelen çalışmaların değerlendirilerek literatüre kazandırılması dergilerimiz açısından oldukça fazla önem arz
etmektedir. Bu sayımızda da bu tip çalışmalar yer almaktadır. Her sayımızda olduğu gibi gelecek sayılarda da
farklı disiplin ve özellikle multidisipliner alanların ortak konsorsiyum oluşturularak hazırlanmış çalışmaları
dergimizde görmek bizleri oldukça memnun edecektir. Bir sonraki sayımız nisan, mayıs ve haziran aylarını
içine alacak şekilde sistemdeki yerini alacaktır. Sayının hazırlanmasında emeği geçen kıymetli bilim dünyasının değerli üyelerine, yazarlarımıza, okurlarımıza ve sayının hazırlanmasında her türlü katkısını bilgisi ve
tecrübesini bizlerle paylaşan değerli hakemlerimize teşekkür eder saygılarımızı sunarız.
(Dergimizde etik kurul raporu gerektiren her türlü çalışmada yazar(lar) editörlüğe ve derginin sistemine yayın yüklerken gerekli etik kurul rapor bilgilerini girmekle yükümlüdür. Hiçbir koşul ve şartlarda
oluşan ya da oluşacak bir sorunda – problemde dergimiz, yayın kurulu, imtiyaz sahibi, yazı işleri, hakem
ve bilim kurulları sorumluluk kabul etmez. Yazar(lar) bu bilgiyi dergiye yazılı olarak vermekle yükümlüdür.
Bu konuda tüm sorumluluk yazar(lar) a aittir).
Basın Yayın Kanunun “5187” gereğince basılı eserler yoluyla işlenen fiillerden doğan maddi ve manevi
zarar m-13-14 kapsamında dergimizde yayınlanan yayınların içeriği ve hukuki sorumluluğu tek taraflı
olarak yazar(lar) a aittir. Dergimiz, yönetim, hakem, editör, bilim ve imtiyaz sahibi bu yükümlülükleri
kabul etmez. Dergimizde bilimsel içerikli, literatüre katkı yapan, bilimsel anlamda değer ifade eden çalışmalar kabul edilir ve yayınlanır. Bunun dışında siyasi, politik, hukuki ve ticari içerikli fikri sınai haklar
kanununa aykırılık içeren yayınlara yer verilmez. Olası bir olumsuzluk durumunda yazar(lar) doğabilecek
her türlü maddi ve manevi zararı peşinen kabul etmiş ve yüklenmiştir. Bu nedenle ikinci üçüncü ve diğer
şahıs ile kurumlar konusunda dergimiz yönetimi ve kurulları hiçbir sorumluluğu kabul etmez. Bu yönde
XI
dergimiz ve kurulları üzerinde bir hukuki yaptırım uygulanması söz konusu olamaz. Eserlerin içeriği ve
mevcut durumu yazar(lar) ait olup dergimiz bu yayınların sadece yayınlanması ve literatüre kazandırılması
aşamasında görev üstlenmiştir. Tüm okuyucu, kamuoyu ve takipçilerine ilanen duyurulur.
XII
Distinguished Scientists,
There are a total of 8 valuable research papers and applied studies in this volume. We are so much glad
that the management of the 1st International Congress on Economy Administratıon and Market Surveys held on
04 and 05 December 2015 introduced our journal as the scientific sponsor within the congress organiza¬tion.
Our journal is the scientific sponsor of many organizations and actively sustains the efforts regarding the
publication of scientific papers and bringing them in scientific world. We want you to know that we are glad
to publish different new papers in each volume. As mutual studies conducted in various multidisciplinary
areas of the scientific world in recent years rapidly come into the scientific world, evaluation of the papers
coming from many different fields and bringing them into the literature is very important for our journals.
Such papers exist in this volume. We will be happy to see that the papers from different disciplines and the
ones prepared with the mutual consortium of multidisciplinary fields will exist in future volumes. Our next
volume will be uploaded to the system covering the months of April, May and June. We extend thanks to the
esteemed members of the distinguished scientific world who supported us a lot, to our authors, readers and
our distinguished referees who shared their valuable knowledge and experience with us during the preparation
of the volume. Best regards.
(In any kind of study requiring ethical board report in our journal, author(s) is/are obliged to enter the
data of necessary ethical board report while uploading their publication in editorship and journal system.
Our journal, publication board, grant holder, editorial office, referee and science boards do not undertake
any responsibility for a problem to occur under any circumstances and conditions. Author(s) is/are obliged
to give this information to journal in written. All liability in this issue belongs to author(s)).
As per the “5187” of Press Law, material and emotional damage arising from the actions via published
works, the content and legal responsibility of the publications published in our journal within the scope of
m-13-14 unilaterally belong to author(s). Our journal, executive board, referees, editor, science board and
publisher don’t accept these obligations. The scientifically valuable papers with scientific content which
contribute to literature are accepted and published in our journal. Apart from this, the papers with political,
legal and commercial content which are against the intellectual property rights are not accepted. in case of
a possible negative situation, author(s) is/are regarded as accepting and undertaking all kinds of possible
material and emotional damage beforehand. Therefore, our journal’s management and other boards don’t
accept any responsibility regarding the second, third and other persons and institutions under any condition.
in this sense, a legal sanction on our journal and its boards is out of question. The content and the current
status of the papers belong to author(s) and our journal only takes part in the publication of these papers
and contribution to literature. Respectfully announced to all readers, public and followers by publication.
XIII
UHEYAD
İNTERNET BANKACILIĞI VE MÜŞTERİ MEMNUNİYETİ1
INTERNET BANKING AND CLİENT SATISFACTION
Sefer GÜMÜŞ1, Gökhan ÖNER2
1
Beykent Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İstanbul / Türkiye
2
Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul / Türkiye
Öz: Türkiye’nin 1980 li yıllardan bu yana 35 yıllık süreçte dışa
açılması ve dış pazarlarda buldukları müşterilerin iç müşterilere
çarpan etkisi yapması ve bu rekabetin tüm alan ve sektörlerde
devam etmesi müşteri memnuniyetinin önemini ortaya koymuştur.
Bankalar rekabetçilik çalışmalarını sürdürebilmek için müşterilerine hizmet sağlamada farklı iletişim kanalları kullanmaktadırlar.
Teknolojide son gelişmeler, artan operasyon maliyetleri, daha fazla
müşteri memnuniyeti anlayışı bankaları şubeleri dışında yeni hizmet
kanalları bulmaya itmiş ve bunun sonucu olarak internet bankacılığı ortaya çıkmıştır. İnternet tüm kurum ve kuruluşlarda ve hatta
kişiler tarafından kullanıldığı için bankacılık alanında da kullanıcı
kurum ve kuruluşlara müşteri memnuniyeti ve diğer hizmetlerin
sunumunda çok kolaylıklar sağlamaktadır. Bu bağlamda sunulan
hizmetin maliyetleri azalmakta, verimlilik ve karlılık artmaktadır.
Bu bağlamda sunulan hizmetin müşteriye kazandırdığı faydanın
rakamsal olarak ölçülmesi çok zor olmaktadır. Bu nedenle müşteri
algısı üzerinde ölçekler geliştirilmiştir. Bu çalışmamızda; internet
bankacılığı işlemlerinin çok yoğun olduğu ulusal devlet ve özel
bankadan oluşan 6 adet farklı bankanın faal internet bankacılığı
müşterileri incelenmiştir. Hazırlanan anket soruları 175 adet rastgele
bankaların müşterilerine dağıtılmış ve 150 adet geri sağlıklı bildirim
alınmıştır. Çok özel olarak çevirim içi müşteri hizmet kalitesi bilgi
sistem kalitesi çok boyutlu olarak tanımlanmış ve ölçülmüştür.
Anketlerin güvenilirlikleri test edilmiş, örnek büyüklüğünün
faktör analizine uygunluğu KMO değerleriyle hesaplanmıştır.
Korelasyon analizleri 0,01-0.05 düzeylerinde 2 taraflı olarak analiz
edilerek faktör ve regresyon analizleri yapılmıştır. Bankaların bu
aşamada müşteri memnuniyeti sağlayabilmeleri için sistemin fiziki
koşulları ve güvenilirliğinin, müşteri taleplerini karşılayabilmeleri
ile hizmet kalitelerinin, bilgilerin doğruluğu ve çevirim içi bilgi
sistem kalitesi üzerine odaklanmaları sonucuna varılmıştır. Ayrıca
bankaların müşteri memnuniyetini yaratmaları ülke politikalarından
ve kendi uyguladıkları politika ve yönetmeliklerden kaynaklandığı
çalışmamız ve sürecinde sonuçlarında yer alınmıştır. Müşterinin
varlığı ile bulunması arasında doğru orantı vardır. Çünkü yeni
müşteri yeni ve ek maliyetler getireceğinden, portföydeki müşterilerin değerlendirilerek memnun edilmesi iç müşterilerin varlığı
ve memnuniyeti ile doğru orantılıdır.
Abstract: Turkey’s foreign expansion in the period of 35 years
elapsing since the 1980’s such customers found in the foreign
markets constituting a multiplication effect on the local customers, and continuation of such competition in all areas and sectors
have set forth the essence of customer satisfaction. For subsisting
with their competitive operations, banks are using different communication channels in providing services to their clients. Recent
advances and developments in technology, increasing operation
costs, and an approach for enhanced client satisfaction have all
driven banks to find new service channels other than their branches
and as a consequence of the foregoing, Internet banking has
emerged. Since Internet is used in any and all entities and institutions, and used by individuals as well, it is providing substantial
facilities in providing customer satisfaction and other services to
the user entities and institutions in the field of banking as well. In
this respect, costs of services provided are reduced, efficiency and
profitability are enhanced. To this effect, quantitative measurement
of the benefit made available to the client in parallel to the service
provided becomes very difficult. Therefore, yardsticks have been
devised regarding perception of the client. In this study of ours,
active Internet banking clients of 6 different banks comprising of
national public and private banks involved with intensive Internet
banking operations are reviewed. Survey questions prepared were
distributed to 175 random clients of the said banks, and 150 sound
feedback were received in return. Very specifically, online client
service quality and information system quality were identified
and measured in a multi-dimensional manner. Reliabilities of the
surveys were tested and compatibility of sample size to factor
analysis was calculated by using KMO values. Correlation analyses
were made bilaterally at the interval of 0.01-0.05, and factor as
well as regression analyses were made. It is concluded that for the
banks to ensure client satisfaction at this stage, system’s physical
conditions and reliability, and that service qualities are required
to be focused on accuracy of data and online information system
quality. Further, it is found out in the course of our survey process
that client satisfaction generated by banks is originating from the
government policies as well as their own policies and regulations.
There is a direct correlation between the presence and availability
of the client. Since any new client would be bringing forth new
and extra costs, assessment and satisfaction of the clients available in the portfolio is directly proportional to the presence and
satisfaction of domestic clients.
Key Words: Client, Satisfaction, Internet Banking
Anahtar Kelimeler: Müşteri, Memnuniyet, İnternet Bankacılığı
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715174
(1) Sorumlu Yazar: Sefer GÜMÜŞ, Beyktent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Bölümü Pazarlama A.D.
İstanbul / Türkiye [email protected] Geliş Tarihi / Received: 16.09.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 08.01.2016
Makalenin Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of
Interest:Yok / None“Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee”
1
GİRİŞ
UHEYAD
www.uheyadergisi.com
Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi
International Refereed Journal of Researches on Economy Management
Ekim / Kasım / Aralık 2014 Sayı: 02 Cilt: 01 Sonbahar Kış
International Refereed Journal of Research on Economics Management
October / November / December 2014 Issue: 02 Volume: 01 Autumn Winter
January / February / March Winter
in K:02
the `Year of Issue: 07 Year: 2016
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
– Marketing and Economics)
(ISO 9001-2008 Belge
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
/ Document No: 12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
SANAYİ VE KONUTLAR AÇISINDAN TÜKETİM ARALIKLARINA GÖRE
ELEKTİRİK VE DOĞALGAZ FİYATLARININ EKONOMETRİK AÇIDAN
modeli gelmektedir. Bu model genelde
İNCELENMESİ
müşterinin hizmetten
Murat KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ beklentilerini ve hizmeti algılama
Küreselleşme sürecini tamamlamamıştır.
Mal ve
düzeyini belirlemek için tasarlanmıştır. Ayrıca
Güven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
hizmet üretiminde hızla artan rekabet
koşulları,
müşteri beklentilerinin ve algılamalarının hizmet
1
Kilis 7 Aralık
Üniversitesi,
örgütlerin varlıklarını sürdürebilmesi,
pazar
pay- Elektrik-Enerji Bölümü
sunucular tarafından öğrenilmesine olanak sağlalarını arttırabilmesi ve buna bağlı olarak optimal
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verilerimakta
kullanılarak
çalışma, sanayi
oluphazırlanan
bilgininbumüşteri
ve yönetim arasında
likidite yapısınaveulaşmalarını
zorlaştırmaktadır.
konutlarda kullanılan
doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
paylaşımında
da kolaylık
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak
hazırlanan çalışmada
ANOVA sunmaktadır.
modeli
Bu rekabet şartlarının
farkında olup dikkate
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Sanayi ve konutlarda
aralıklarına göre elektrik
ve doğalgaz fiyatlarının
tespit edilmesi
alan örgütler rekabet
avantajıtüketim
sağlayabilmek
LİTERATÜR
TARAMA
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
için müşteri odaklı
geliştirmektedirler.
edilenstratejiler
bulgular sonucunda;
sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
1. Bankacılığın Gelişimi
fiyatlarının
genel
seviyesinde
düşüş gözlendiği
Diğer birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de
de sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
bankalar rekabetçi pozisyonlarını sürdürebilmek 1999 dan başlayan ve 2000- 2001 yıllarında
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
için müşterilerine hizmet sağlama noktasında devam ederek yaşanan iki kriz sonrasında banfarklı iletişim kanalları sunmaktadırlar. Gerçek- kacılık sektörü bir değişim sürecine girmiş ve
ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
yeni
yapıya
kavuşmuştur.
Yeni stratejiler
ten de teknolojik ACCORDING
gelişmeler,TO
artan
operasyonRANGES
CONSUMPTION
IN bir
TERMS
OF INDUSTRY
AND
HOUSES
maliyetleri ve daha ileri müşteri memnuniyeti öncülüğünde bankacılık sektörünün gelişen yeni
sistem
içerisinde
yerini alması için attığı
sağlama anlayışıAbstract:
bankaları
şubelerin
dışında
yenidata offinansal
In this
study prepared
by using
TSI belonging
to the
years of 2012-2014,
the consumption of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
hizmet kanallarıanalyzed.
bulmaya
itmiş ve bu anlayışın adımlar incelenmeye değerdir. Bankacılık sektörü
ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
techniques
for
analysis. Moreover, ortaya
tests of hypothesis
wereihtiyaçlarını
applied and theveresearch
was gelişmeleri de
müşteri
teknolojik
bir sonucu olarak internet bankacılığının
made more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
göz önünde bulundurarak alternatif dağıtım kaçıkmış olduğu görülmektedir.
nallarına yönelmiştir. Bu alternatif kanallar genel
Diğer hizmetlerle birlikte internet hizmetinin banka
olarak otomatik para çekme makineleri (ATM),
hizmetlerinin içerisindeki payı artarken bankalar
çağrı merkezleri aracılığı ile telefon bankacılığı
temel bir sorunla karşı karşıya kalmaktadırlar. Bu
ve internet bankacılığıdır (Altan, M., Karasioğlu,
temel sorun, banka hizmetlerinin kalite ve perforF., 2004).
mans göstergelerinin belirlenmesi ve ölçülmesidir.
Çünkü sunulan hizmetin müşteriye kazandırdığı Ülkemizde Bankacılık sisteminde Nisan-Haziran
faydanın nicel ölçütlerle değerlendirilebilmesi 2009 döneminde faaliyet gösteren banka sayısı
zor olmaktadır. Bu nedenle, bu konuda genellikle 49’dur. Mevduat bankaları sayısı 32, kalkınma ve
müşteri algısı üzerine ölçekler geliştirilmiştir. Hiz- yatırım bankaları sayısı 13 ve katılım bankaları
met kalitesinin ölçümünde en yaygın kullanılan sayısı 4’tür. Mevduat bankalarından 3 tanesi kamu
ölçeklerin başında, Parasuraman ve arkadaşları sermayeli, 11 tanesi özel sermayeli ve 17 tanesi
tarafından geliştirilen (Parasuraman, V.A.Zeithaml yabancı sermayeli bankadır (TBB, 2009). TBB’nin
ve Leonard L. Berry, 1988, 1991) SERVQUAL açıklandığı banka sayılarından da görüldüğü üzere
2
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ülkemizde bankacılık sektörü oldukça gelişmiştir.
tekstil gibi birçok sektör tarafından yakından takip
İNCELENMESİ
Banka müşterileri, hangi bankaylaMurat
çalışacağı
edilmektedir.
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ Öztaşıran ve Kürkçüoğlu’na göre;
konusunda seçim yaparken, bankaların
ATM
bankacılık
Güven Grup
A.Ş. Finans
Yönetmeni sektörünü, teknolojik gelişmelerin
sayısının yaygınlığı, şubelerinin1Kilis
hemen
yerÜniversitesi,
yerde Elektrik-Enerji
lideri olarak
görmek mümkündür (Öztaşıran, ve
7 Aralık
Bölümü
kolay bulunabilmesi, telefon bankacılığının olması
Kürkçüoğlu, 2009).
Özet
:
2012-2014
Yılları
arasındaki
TUİK
verileri
kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
gibi çeşitli sebeplerin varlığı tartışma götürmez
ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi
İnternet
bankacılığı
daha
çok işyerlerinden
bir gerçektir. Buşeklindedir.
sebeplerden
önemlilerinden
Farklıen
analiz
teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
enhale
çok
yapılan işlemler, hesap
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarakyapılmakta
araştırma daha olup
kapsamlı
getirilmiştir.
biri de kuşkusuzSanayi
internet
bankacılığı hizmetinin
ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
bilgilerini kontrol etmek, para transferi yapmak,
olmasıdır.
edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim
arttıkça,
ve doğalgaz
faturaaralığı
ödemek
veelektrik
faiz oranları
ile döviz kurlarını
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Türkiye ekonomisini
derinden etkileyen 2000
takip
etmek
iken en az yapılan işlemler döviz
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma
meydana
gelmektedir.
ve 2001 krizleriAnahtar
sonucuKelimeler
bankacılık
sektörü yeni
yatırım
: Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,ve
Sanayi,
Konut,fonu
Anova,alım
TUİK,satımı
Fiyat yapmak, repo, çek
açılımlarda bulunmuş ve internet bankacılığı
bilgilerini kontrol etmek ve sigorta primi ödeolgusunu ortaya atmıştır. E-ticaret, e-ekonomi
mektir.
İnternet
bankacılığını
ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
AND
NATURAL
GAS PRICES kullanmamanın
ACCORDING
TO CONSUMPTION
TERMS OF INDUSTRY AND
gibi yeni kavramların
da gelişmesini
sağlayanRANGES
en IN
önemli
nedenleri, banka ile işinin olmaması,
HOUSES
internet bankacılığı hizmeti üzerinde araştırma
internet üzerinden yapılan işlemlere güvensizlik,
Abstract:
In
this
study
prepared
by
using
data
of
TSI belonging to the years of 2012-2014,
yapılmayı gerektiren bir konu olarak karşımıza
bilgisayar
veand
internet
bilmemektir.
the consumption of electricity and natural gas used
in industry
houses iskullanmasını
statistically
analyzed.
model was
applied to the study prepared with the use of different
çıkmıştır (Parasız,
2000: ANOVA
113). İnternet
bankacılığı,
Toplumda erkekler, gençler, eğitim ve gelir dütechniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
önceki iletişim made
devrimlerine
bakıldığında
çok
more comprehensive.
The purpose
was to determine
electricity
and natural
gas prices
zeyi yüksek
olanlar
internet
bankacılığını daha
daha hızlı gelişim göstermiş ve birçok bankanın
çok kullanmaktadırlar. Orta yaş ve üzeri olanlar
yapısını değiştirecek bir güçle kendini ortaya
bilgisayar ve internet kullanmasını bilmediği için,
koymuştur. Günümüze bakıldığında, sektördeki
gençler bankalarla işi olmadığı için, eğitim düzeyi
neredeyse tüm bankaların bu hizmeti sağladığını
düşük olanlar bilgisayar ve internet kullanmasını
ve bu hizmetten yararlandığını görmekteyiz.
bilmediği için, eğitim düzeyi yüksek olanlar
güvenmediği için, gelir düzeyi düşük olanlar
2. İnternet Bankacılığı
bankalarla işi olmadığı için, gelir düzeyi yüksek
Günümüzde hemen her alanda görülen rekabetolanlar güvenmediği için internet bankacılığını
te, rakiplerden bir adım önde olabilmek ancak
kullanmamaktadırlar. İnternet bankacılığını en
diğerlerinden farklı ve üstün yöntemler kullançok kullananlar; sırası ile bankacılar, avukatlar
makla mümkündür. Hizmet sektöründe farklılık
ve öğretim üyeleri iken en az kullananlar; işçiler,
ve üstünlük sağlayabilmenin en iyi yöntemi ise
memurlar ve öğretmenlerdir.
müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesidir. Teknolojinin
hızlı gelişimi eğitim, sağlık, bankacılık, otomotiv,
3
3. Müşteri
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
4. Araştırmanın Metodolojisi
memnuniyeti
İNCELENMESİ
KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ
Kore’deki çevrimiçi bankacılık kapsamında
Kalite kavramı da hizmet gibi göreceMurat
bir kavram
Güven
A.Ş. Finans
Yönetmeni modelini kullanarak ve hizmet kaliSERVQUAL
olmakla birlikte, tanımı konusunda da tam
birGrup
görüş
1
Kilis
7 Aralık
Bölümü
tesinin müşteri
tatmini ve elde tutmayı etkileyen
birliği sağlanamamaktadır. Kalite
soyut
veÜniversitesi,
öznel Elektrik-Enerji
bir faktör olduğunu kabul ederek, hizmet kalitesi,
bir kavram olmakla beraber bir yönetim tekniği
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
müşteriistatistiksel
tatminiolarak
ve müşteriyi
elde tutma arasınve felsefesi olarak
da algılanmaktadır.
Günümüz
ve konutlarda
kullanılan doğalgaz
ile elektrik tüketiminin
analiz edilmesi
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
daki bağlantıları araştıran Han ve Baek (2004),
örgütlerinin başarılarının
ölçümünde verimli ve
ve konutlarda
göre elektrik
ve doğalgaz
fiyatlarının tespit
edilmesi
Yang
ve arkadaşları
(2004)
ve Jun ve Cai’nin
etkin olmalarınınSanayi
yanı sıra
kaliteli tüketim
üretimaralıklarına
yapmaları
(2001) buldukları modelleri temel alan Rod ve
da bulunmaktadır.
(Balcı, 2003: 329-330).Kalite
edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüş gözlendiği sonucuna
varılmaktadır.(2009)
Sonuç olarak
tüketim SERVQUAL
arkadaşlarının
kullandığı
“ürünün ya da hizmetin
kullanıma
uygunluğu”dur.
araştırma modeli kullanılmıştır.
Kısacası “müşteri isteklerinin karşılanması”dır.
(Morgil, O., Küçükçirkin, M., 1995: 30; Şimşek,
Bu çerçeve, internet bankacılığı hizmet kalitesi
M., 2001: 5-7). Bir diğer görüşle, kalite bir yaşam
boyutlarının, tüm internet bankacılığı hizmet
ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
felsefesi ve hattaECONOMETRIC
modern
toplum
olmanın
bir
ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES
IN TERMSetki
OF INDUSTRY
AND ve tüm internet
kalitesine
ediş sürecini
HOUSES
göstergesi olarak da görülmektedir.
bankacılık hizmet kalitesi ve müşteri tatmini
Abstract:
In
this
study
prepared
by
using
data
of
TSI belongingilişkiyi
to the years
of 2012-2014,
arasındaki
araştırmaktadır.
Tüm internet
Rekabet ortamı gereği artık üreticiler müşterilerin
analyzed.
ANOVA model was
applied to the bankacılığı
study prepared with
the use
of different
hizmet
kalitesini
etkileyen hizmet
istediklerini üretmek
durumundadırlar.
Rekabetin
techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
kalitesi electricity
boyutları
“çevrimiçi müşteri
son dönem içinde
bulunduğu
ortam kalite,
düşük
made
more comprehensive.
The purpose
was to determine
and şunlardır:
natural gas prices
hizmet kalitesi”, “çevrimiçi sistem kalitesi” ve
maliyet, hızlı üretim ve hızlı hizmetin gerekliliğini
“bankacılık ürün hizmeti kalitesi” (Rod ve arortaya koyarken müşteri beklentilerine cevap vekadaşları., 2009).
rebilmeyi ön plana çıkarmaktadır. Artık üreticiler,
müşterilerin bilinen ve bilinmeyen isteklerini tespit
Literatürden yararlandığımız temel kavramlar:
edebildikleri ölçüde rekabet edebilmektedirler
Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi; müşterilerle
(Çetin, K., 2008: 3).Memnuniyet ise, müşteri
hizmet sağlayıcılar (bankalar) arasındaki ilişkiodaklı olmanın temelinde var olan gerekçedir.
nin kalitesi (Jun ve Cai, 2001). Çevrimiçi bilgi
“Örgütün uzun dönemde ayakta kalması için
sistemi kalitesi; bilgi sistemlerinin, müşterilere
en önemli faktör olarak varsayılan” (Coşkun,
sunulan çevrimiçi hizmetleri gerçekleştirebilmek
S., 2003: 57) bu kavram, çalışanlar için amaç
ve müşterilerin çevrimiçi araştırma yapabilbiriliğini sağlayan önemli faktörlerden biridir.
meleri için ne derece doğru çalıştığı, Yang ve
arkadaşlarını (2004) takip edilerek bankacılık
hizmet ürün kalitesi, internet bankacılığı ürün
4
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
hizmetlerinin sayısı ve birbiriyle bağlantısı
ruluk, kesinlik, kişisel bilgi güvenliği,
İNCELENMESİ
ve
kapsam,
olarak tanımlanmıştır. Tüm internetMurat
bankacılık
zamanlama
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ ve estetik) vardır.
hizmet kalitesi, bu çalışmada, çevrimiçi
bankacılık
Güven Grup A.Ş. Finans
H3.Yönetmeni
Bankacılık servisleri ürün kalitesi, müşteri
hizmetleri kalitesinin algılanan1Kilis
seviyesi
olarak
7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji
Bölümü pozitif etkiler.
memnuniyetini
alınmıştır (Jun ve Cai, 2001). Son olarak, müşÖzet : 2012-2014
Yıllarıhizmet
arasındaki
TUİK verileriİçerik
kullanılarak
hazırlanan
bu kullanım
çalışma, sanayi
teri tatmini, internet
bankacılığı
kalitesi
ve geniş
ürün
çeşitliliği, müşterive konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
ve tüm bankacılık
hizmetlerinden
alınan
müşteri
internet
bankacılığı
şeklindedir.
Farklı analiz
teknikleri
kullanılaraklerin
hazırlanan
çalışmada
ANOVAhizmet
modeli kalitesi algısını
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
tatmini olarak tanımlanmıştır (Jun ve Cai, 2001).
etkilemede önemlidir (Jun ve Cai, 2001; Yang ve
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
arkadaşları,
2004),
bankacılığı
müşterileri
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara
göre de
sonucainternet
gidilmiştir.
Elde
Araştırmanın Hipotezleri
hizmet ve içerik çeşitliliği sağlayan bankaları
H1. Çevrimiçi müşteri
kalitesi, müşteri
tercih
ederler.
Alt boyutlar ise işlev, yeterli menü,
aralığı Kw hizmet
cinsinden yükseldikçe,
fiyatlarda da azalma
meydana
gelmektedir.
memnuniyetiniAnahtar
pozitifKelimeler
etkiler.: Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,ücretsiz
hizmetler
ve ürünlerin
çeşitliliğidir (Rod
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK,
Fiyat
ve arkadaşları,2009).
Banka çalışanlarıyla yüz yüze karşılaşmıyor
olmalarına rağmen,
internet bankacılığı müşteÇalışmalar, sanal çevrede hizmet kalitesi ile
ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
rileri kendilerine saygın davranılmasını, internet
müşteri tatmini arasında pozitif ilişki olduğunu
sitesinin değerli bilgiler sağlamasını, hızlı ve
göstermiştir (Han ve Baek, 2004; Yang ve Fang,
Abstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
consumption
of electricity and
natural
in industry
and houses
is statistically
güvenilir hizmetthealmayı
beklemektedir
(Jun
ve gas used
2004).
Sezgisel
olarak
müşterilerin çevrimiçi
analyzed. ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
Cai, 2001). Hantechniques
ve Baekfor(2004)’in
çalışmasına
hizmet
kadar
analysis. Moreover,
tests of hypothesis
werekalite
applied algısı
and the ne
research
was olumlu olursa,
dayanarak, e-bankacılık müşteri hizmet kalitesinin
bankanın tüm hizmetlerinden algıladığı tatmin
alt boyutları; fiziki özellikler, güvenilirlik, yanıt
o derece yüksek olmaktadır.
alma ve empati boyutlarıdır.
4.1. Evren ve Örneklem
H2. Çevrimiçi bilgi sistem kalitesi, müşteri
Çalışmanın evrenini İstanbul’daki kamu ve özel
memnuniyetini pozitif etkiler.
bankalar oluşturmaktadır. Örneklemini ise internet
Bilgi sistemi iyi çalışmazsa, internet bankacılığı
bankacılığı işlemlerinin en yüksek olduğu 6 farklı
hizmeti sunan bankalar, müşteriler güvenerek
bankanın faal çalışan internet bankacılığı müşteriişlem yapamaz ve bilgiye ulaşamazlar, böylelikle
lerinden meydana gelmektedir. Çalışma ile ilgili
müşterilerin hizmet kalitesi algılarını riske atar175 anket rastgele her bankanın müşterilerine
lar (Yang ve arkadaşları, 2004). Jun ve Cai’nin
elden ve elektronik posta yoluyla gönderilmiş
(2001) çalışmasına göre, çevrimiçi bilgi sistem
168 adet geri bildirim alınmıştır. Örneklemin
kalitesinin altı boyutu (kullanım kolaylığı, doğsağlıklı olabilmesi için en az 150 sağlıklı anket
geri bildirimi hedeflenmiştir.
5
4.2.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Veri Analizi
kullanarak işlenmiştir. Bankacılık ürün
İNCELENMESİ
hizmet
kalitesi
beş kavramla, tüm internet bankacılığı
AÇIKGÖZ
Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi ve çevrimiçi
bilgi
hizmet kalitesi ise iki kavramla işlenmiş ve son
Güven tanımGrup A.Ş. Finans Yönetmeni
sistem kalitesi çok boyutlu yapılar olarak
olarak müşteri tatmini dört kavramla ölçülmüştür.
1
7 Aralık
Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü
lanmış ve ölçülmüştür. Spesifik Kilis
olarak,
çevrimiçi
Ankete yanıtlar “5= Kesinlikle Katılıyorum, , 1 =
müşteri hizmet kalitesi dört boyut ve toplamda
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriKesinlikle
kullanılarak hazırlanan
bu çalışma,arasında
sanayi
Katılmıyorum”
değişen beşli
on iki kavram kullanarak
Çevrimiçi
ve konutlarda işlenmiştir.
ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
ölçeği
kullanılarak
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılaraklikert
hazırlanan
çalışmada
ANOVAayrıştırılmıştır.
modeli
bilgi sistem kalitesi
altı boyut ve on beş kavram
Tabloolup,
1. Korelasyon
Sonuçları
yönünde hareket edilmiş
yapılan istatistik Analiz
bulgulara göre
de sonuca gidilmiştir. Elde
fiyatlarının genel seviyesinde
varılmaktadır.
olarak tüketim Bütün BankaMüşteri
Ç.içisonucunaÇevrim
içi Sonuç
Çevrimiçi
aralığı Kw cinsinden
yükseldikçe, fiyatlarda
da azalma meydana
gelmektedir. Müşteri
Memnuniyeti
Bank.
Bilgi Sistem
cılık Hizmetleri
Servis
KaAnahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz,Servis
Tüketim, Sanayi,Kalitesi
Konut, Anova, TUİK,
Fiyat
Ürün
Kalitesi
Memnuniyeti
litesi
Müşteri Memnuniyeti
0,527
**
0,569**
0,526**AND
ACCORDING1TO CONSUMPTION
RANGES
IN
TERMS OF INDUSTRY
HOUSES
0,396**
Ç.içi Banka
0,527**
1
0,548**
0,716**
0,248**
Ürünleri ServisAbstract:
Kalitesi In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
model was applied
to the study1 prepared with the0,704**
use of different0,294**
Çevrimiçi Bilgianalyzed. ANOVA0,569**
0,548**
Sistem Kalitesi
Çevrimiçi Müşteri
Servis Kalitesi
0,526**
0,716**
(**): 0,01 düzeyinde anlamlıdır (2 taraflı)
0,704**
1
0,232*
olması örneklemimizin faktör analizi için yeterliği
olduğunu göstermektedir (Chong ve Rundus, 2004).
Ayrıca verilerin faktör analizine uygunluğunu
tespit eden Bartlett’s ve Sphericity Testi: “Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi” için x2=577,603
(Tablo 3), “Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi”
içinx2=398,412 (Tablo 5), “Çevrimiçi Bankacılık
Servisleri Ürün Kalitesi” için ^=207,174 (Tablo
7) bulmuştur. p=0 önem düzeyinde değişkenler
arasında ilişkiyi gösteren Bartlett’s ve Sphericity
Testi değerleri normal belirmiştir.
(*) : 0,05 düzeyinde anlamlıdır (2 taraflı)
Çalışmamızda kullandığımız anketin güvenilirliğini test etmek için örnek büyüklüğünün faktör
analizine uygunluğunu gösteren KMO değerleri
hesaplanmıştır. Bu bağlamda; “Çevrimiçi Müşteri
Servis Kalitesi” için KMO değeri 0,858 (Tablo
3), “Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi” için 0,878
(Tablo 5), “Çevrimiçi Bankacılık Servisleri Ürün
Kalitesi” için 0,786 (Tablo 7) olarak bulunmuştur.
KMO değerlerinin ölçek için 0,50’den büyük
6
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 2. Güvenilirlik
Analizi Sonuçları
İNCELENMESİ
Murat KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ
Faktör
Cronbach’s Alpha
7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü ,876
Çevrimiçi Müşteri Servis Kilis
Kalitesi
1
Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi
,655
ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
Çevrimiçi
Bankacılık Ürünleri Servis Kalitesi
,772
Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı,924
hale getirilmiştir.
Müşteri uygulanmıştır.
Memnuniyeti
bulgular sonucunda;
sektörü için tüketim
aralığıbanka
arttıkça,müşterilerine
elektrik ve doğalgaz
Ölçeklerin içsel edilen
tutarlılıklarının,
diğersanayi
bir ifadeyle
kullanan
“Çevrimiçi Müşteri
güvenilirliğinin aralığı
değerlendirilmesinde
kullanılan
Servis
Kalitesi”
ile ilgili literatürden alınan 9 soru
Kw cinsinden yükseldikçe,
meydana
gelmektedir.
“Cronbach’s Alpha”
testi
yapılmıştır.
Yöneltmiş
olduğumuz bu soruların
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,Ölçeklerin
Doğalgaz, Tüketim,yöneltilmiştir.
Sanayi, Konut, Anova,
TUİK, Fiyat
güvenilirliğinin değerlendirilmesinde en yaygın
içsel tutarlılığının değerlendirmesinde yapmış
metot Cronbach ECONOMETRIC
alfa (a) testidirANALYSIS
ve katsayının
olduğumuz “Cronbach’s Alpha” (a) sonuçlarında
OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
ACCORDING
TO CONSUMPTION
IN TERMS
ANDedilmiştir. 0,70’den
0,70’den büyük olması
tercih edilir
(Ravichand-RANGES
0,876
(TabloOF2)INDUSTRY
değeri elde
HOUSES
ran ve Rai, 1999; Johnson, 2000). Buna göre
büyük olması tercih edilen (Ravichandran ve
Abstract:
this study prepared
by using data ofRai,
TSI belonging
to the years of2000)
2012-2014,
modelimize ilişkin
alfaIn değerleri:
“Çevrimiçi
1999; Johnson,
katsayı sonucunun
Müşteri Servis Kalitesi”
için 0,876,
“Çevrimiçi
üzerinde
hesaplamış
katsayımız,
analyzed. ANOVA
model was
applied to the study
prepared
with the use olduğumuz
of different
Bilgi Sistem Kalitesi”
0,655, “Çevrimiçi
bize, ölçeğimizin
ölçmek istediğimiz
made more için
comprehensive.
The purpose was to determine
electricity andgüvenilir
natural gasve
prices
Bankacılık Servisleri Ürün Kalitesi” için 0,772
özelliklerin yüksek bir ihtimalle doğru olarak ölçolarak, “Müşteri Memnuniyeti” için 0,924 olarak
tüğümüzü göstermiştir. Örnek büyüklüğümüzün
belirlenmiştir. Bu sonuçlar ölçeğimizin güvenilir
faktör analizine uygunluğunu ölçmek için KMO
ve ölçmek istediğimiz özelliklerin yüksek bir ihtideğerlerini hesapladık. 0,50’den büyük olmasının
malle doğru olarak ölçtüğümüzü göstermektedir.
örneklemin faktör analizi için yeterliği olduğunu
belirtilen (Chong ve Rundus, 2004) KMO de4.3. Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesi
ğeri 0,858 (Tablo 3) olarak hesaplanmış ve bu
değer örneklem büyüklüğümüzün yeterliliğini
Çalışmamızda, modelimize yönelik gerçekleştirmiş
göstermiştir.
olduğumuz ankette, internet bankacılığı servislerini
7
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 3. KMO
and Bartlett’s Test
İNCELENMESİ
Kaiser- Meyer- Olkin MeasureMurat
of Sampling
Adequacy.
Bartlett’s Test of Sphericity
Approx. Chi-Square
1
Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü
0,858
577,603
df.
Sig.
36
,000
Tablo 4. Çevrimiçi Müşteri Servis Kalitesinin Faktör Analizi
Component
aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
1 meydana gelmektedir.
Somut2
0,878
Somutl
0,842
ACCORDINGSomut3
TO CONSUMPTION RANGES
IN TERMS OF INDUSTRY AND
0,838
HOUSES
EmpatMO
0,752
the consumption of
electricity and natural gas used
in industry and houses is statistically
Empati9
0,732
techniques for analysis.
Moreover, tests of hypothesis
Empati11
0,670were applied and the research was
Güv4
0,591
Heves8
0,576
Empati12
0,544
4.4. Çevrimiçi Bilgi Sistem Kalitesi
sonucunda “Cronbach’s Alpha” değeri 0,655
(Tablo 2), KMO değeri 0,878 (Tablo 5) olarak
hesaplanmıştır. Bahsi geçen değerler örneklem
büyüklüğümüzün yeterli ve örneklemimize yöneltilen ilgili soruların kendi içinde tutarlı olduğunu
ifade etmektedir.
olduğumuz ankette, internet bankacılığı servislerini
kullanan banka müşterilerine, “Çevrimiçi Bilgi
Sistem Kalitesi” ile alakalı literatürden alınan 8
soru yöneltilmiştir. Yapılan istatistiki analizler
8
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 5. KMO
İNCELENMESİ
Kaiser- Meyer- Olkin Measure of Sampling
Adequacy.
Bartlett’s Test of Sphericity Approx.
Chi-Square
1
df.
Sig.
0,878
398,412
28
.000
Tablo
6. Çevrimiçi
Bilgi istatistik
Sistembulgulara
Kalitesinin
analiziElde
yönünde
hareket
edilmiş olup, yapılan
göre de Faktör
sonuca gidilmiştir.
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır.
Component Sonuç olarak tüketim
1 Konut, Anova, TUİK, Fiyat
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi,
Kolayl 4
0,827
ACCORDING TO CONSUMPTION
RANGES IN -0,792
Kolayl 5
HOUSES
Kolayl 6
0,774
Kolayland
3 natural gas used in 0,772
the consumption of electricity
industry and houses is statistically
0,726applied and the research was
techniques for analysis. Içerik24
Moreover, tests of hypothesis were
Giincellik25
0,695
Hatasızlık19
0,556
Güven23
0,552
4.5. Çevrimiçi Bankacılık Ürünleri Servis
Kalitesi
literatürden alınan 5 soru yöneltilmiştir. Yapılan
istatistiki analizler sonucunda “Cronbach’s Alpha”
değeri 0,772 (Tablo 2), KMO değeri 0,786 (Tablo
7) olarak hesaplanmıştır. Bahsi geçen değerler
olduğumuz ankette, internet bankacılığı servisörneklem büyüklüğümüzün yeterli ve örneklelerini kullanan banka müşterilerine, “Çevrimiçi
mimize yöneltilen ilgili soruların kendi içinde
Bankacılık Ürünleri Servis Kalitesi” ile alakalı
yüksek derecede tutarlı olduğunu ifade etmiştir.
9
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 7. KMO
İNCELENMESİ
Kaiser- Meyer- Olkin MeasureMurat
of Sampling
Adequacy.
0,786
Bartlett’s Test of Sphericity Approx. Chi-Square
1
df.
207,17
10
.000
Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Tablouygulanmıştır.
8. Çevrimiçi
Bankacılık Ürünleri Servis Kalitesinin Faktör Analizi
Component
1 meydana gelmektedir.
Sig.
Anahtar Kelimeler
: Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, 0,822
Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
Işlev28
Ücretsiz31
0,820
Menü29
0,816
Kapsam30
0,813
HOUSES
4.6. Müşteri Memnuniyeti
Alpha” değeri 0,924 (Tablo 2), KMO değeri
(Tablo
olarak
hesaplanmıştır. Bahsi
the consumption of electricity and natural gas 0,8596
used in industry
and9)
houses
is statistically
Modelimize yönelik
gerçekleştirmiş
olduğumuz
analyzed.
ANOVA model was
geçen were
değerler
büyüklüğümüzün
yeterli
for analysis. Moreover, tests of hypothesis
appliedörneklem
and the research
was
ankette, internettechniques
bankacılığı
servislerini kullanan determine
made more comprehensive. The purpose was to ve
electricity
and
natural
gas
prices
örneklemimize yöneltilen ilgili soruların kendi
banka müşterilerine, “Müşteri Memnuniyeti” ile
içinde yüksek derecede tutarlı olduğunu ifade
alakalı literatürden alınan 5 soru yöneltilmiştir.
etmektedir.
Yapılan istatistiki analizler sonucunda “Cronbach’s
Tablo 9. KMO and Bartlett’s Test
Kaiser- Meyer- Olkin Measure of Sampling Adequacy.
0,859
Bartlett’s Test of Sphericity Approx. Chi-Square
554,331
df.
10
Sig.
.000
10
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 10. MüşteriİNCELENMESİ
Memnuniyeti Faktör analizi
Component
1
1
Gnlbnkmemn37
4.7.
0,923
0,916
Özet : 2012-2014 Tümbankürünmemn36
Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak
hazırlanan bu çalışma, sanayi
ve konutlarda kullanılan
doğalgaz ile elektrik tüketiminin 0,916
istatistiksel olarak analiz edilmesi
Bankhizdny34
şeklindedir. FarklıTümintbankmemn35
analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan
0,846çalışmada ANOVA modeli
Onlmemn33
0,792
Regresyonfiyatlarının
Analizi genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Tablo 11. Müşteri Memnuniyeti Regresyon Sonuçları
Model
Unstandardized
Coeffıcients
Standardized
Coeffıcients
t
Sig.
HOUSES
B
Std. Error
Beta
prepared
by using data of0,320
TSI belonging
years of 2012-2014,
(Constan) Abstract: In this study
0,416
0,461
0,379to the 0,903
0,368
BanServUrKal2731
0,307
0,100
0,032
3,062
0,003
OnBilSisKall326
0,590Moreover,
0,158tests of hypothesis
0,028were applied and
3,727
the research0,000
was
made more comprehensive.
purpose was to determine electricity and
natural gas prices
OnMüsServKalll2
0,030 The
0,117
0,256
0,798
F = 26,662 R2 = 0,397
p2=0,370 p <0,000) anlaşılmıştır. Bu bilgiler
H1 (Çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi, müşteri
(*) Bağımlı Değişken: Müşteri Memnuniyeti
memnuniyetini pozitif etkiler) ve H2 (Çevrimiçi
Yapılan Regresyon analizinde araştırmamızın bilgi sistem kalitesi, müşteri memnuniyetini pozitif
hipotezlerini teyit etmek üzere, kullandığımız etkiler) hipotezlerinin kabul edilmesi gerektiğini,
modelin istatistiki olarak anlamlı olduğu görülmüş- H3 (Bankacılık servisleri ürün kalitesi, müşteri
tür (F= 26,662 p<0,000). Parametreler üzerinde memnuniyetini pozitif etkiler) hipotezinin reddeyaptığımız analiz, çevrimiçi müşteri hizmet kali- dilmesinin gerektiği anlamına gelmektedir.
tesi ve çevrimiçi bilgi sistem kalitesinin müşteri
memnuniyeti üzerinde, istatistiki olarak, anlamlı
bir etkisinin bulunduğu (pl= 0,320 p <0,003 ve
11
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
4.7.1. Araştırmanın Kısıtları
ile mümkün olabilecektir. Bu ölçümün zor olması
İNCELENMESİ
nedeniyle
isletmelerin bu konu üzerinde dikkatle
AÇIKGÖZ
Araştırmamızın uygulama sürecinde
anketlerin
durmaları ve hizmet kalitesini ölçme teknikleri
Güven
A.Ş. Finans Yönetmeni
yanıtlanması anket uygulama süresi
25Grup
güne
üzerinde araştırmalar yapmaları gerekmektedir.
1
Kilis
7 Aralık Üniversitesi,
yayılmıştır. Bireysel bankacılık
internet
şubesi Elektrik-Enerji Bölümü
kullanan banka müşterilerine ulaşılması teoride Çevrimiçi bankacılık hizmetlerini kullanan banka
olduğu gibi uygulamada
olmamıştır.
müşterilerinin,
çevrimiçi
bankacılık
ve konutlardakolay
kullanılan
doğalgaz ile Çünelektrik tüketiminin
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi kalite algısının
kü cevaplayıcıların zaman darlıkları bu kişilerin ve hangi unsurların müşteri memnuniyetini etkiuygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Sanayi
ve konutlarda
tüketim aralıklarına
göre elektrik
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi
uygun gördükleri
zaman
dilimlerinde
anketin
lediğini
anlamak
amacıyla
yapılan araştırmada;
uygulanabilmesi
ve anketör bulunmaması uy- internet bankacılığını kullanan banka müşterilerine
fiyatlarının
genel seviyesinde
gözlendiği sonucuna
varılmaktadır.
olarak tüketim
gulama süresinin
uzamasına
ve anketdüşüş
sayısının
literatürden
almanSonuç
sorulardan
oluşan bir anket uyguaralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
arttırılamamasına neden olmuştur.
lanmış olup ve sorular üzerinde, 1 ile 5 arasındaki
ölçek üzerinde düşüncelerini belirtmesi, kendilerine
5. SONUÇ
yöneltilen ifadelere “tamamen” katılıyorlar ise 5’i
ECONOMETRIC
ANALYSIS
OF
ELECTRICITY
AND NATURAL GAS PRICES
Günümüzde, müşterilerin
bulunması ve eldeki “hiç” katılmıyorlar
ise 1’i seçmeleri ya da bunlar
HOUSES
müşterilerin değerlendirilerek korunması çeşitli
arasındaki şiddette beliren düşüncelerini 2, 3, 4
maliyetleri içereceğinden, firmaları varlıklarını gibi seçeneklerle belirtmesi istenmiştir.
consumption
electricity and natural
sürdürebilmeleritheiçin
müşteriofmemnuniyetini
öngas used in industry and houses is statistically
analyzed. ANOVA model was applied to the SERVQUAL
study prepared with
the use
of different
modeli
kullanarak
yapılan çalışmada,
planda tutma zorunluluğu
Bu bağlamda
techniques for vardır.
analysis. Moreover,
tests of hypothesis were applied and the research was
bankacılık
kullanan
banka müşterilerinin
made more comprehensive. The purpose was to çevrimiçi
determine electricity
and natural
gas prices
firmaların müşteri memnuniyetini ölçmek ve
çevrimiçi bankacılık hizmet kalitesi algı düzeyleri 3
müşteri beklentileri doğrultusunda ürün ve hizboyutta ölçülmüştür. Bu çalışma sonucu elde edilen
met sunma arayışı içinde oldukları reddedilemez
istatistiki veriler, bu 3 boyutun, internet bankacılığı
bir gerçekliktir. Gelişen ekonomilerde hizmet
kullanan banka müşterilerinin memnuniyetini
sektörünün giderek büyüyen bir sektör olarak
0,412 (Tablo 12) oranında açıkladığını göstermişkarşımıza çıktığı ve gelecekte rekabetin daha
tir. Katsayılar tablosu incelendiğinde (Tablo 11)
da artacağı öngörülmektedir. Rekabet avantajı
bağımlı değişken olan “Müşteri Memnuniyeti”ni
sağlamak isteyen isletmelerin hizmet kalitesine
sağlanmasında bu üç boyut arasında sırasıyla;
gereken önemi verip gerekli çalışmaları yapmaları
internet bankacılığı çevrimiçi bilgi sistem kalitegerekir. Hizmet kalitesini ölçmekse müşterilerin
si (0,590), çevrimiçi bankacılık hizmetleri ürün
aldıkları hizmetlerden tatmin olup olmadıklarının
kalitesi (0,307) ve son olarak çevrimiçi müşteri
öğrenilip, tatminsizlik nedenlerini araştırıp bu
servis kalitesinin (0,030) etkilediği görülmüştür.
nedenler üzerine yoğunlaşmayı gerektirmektedir.
Parametreler üzerinde yapılan analizler çevrimiçi
Bu nedenlerin iyileştirilmesi ölçülebilir olmaları
müşteri hizmet kalitesi (H1) ve çevrimiçi bilgi
12
sistem
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
kalitesinin (H2) müşteri memnuniyetini
İNCELENMESİ service quality of banks. International Journal
of Bank Marketing, 18(2), 84-91
pozitif etkilediğini, Bankacılık servisleri
ürün Hakan AÇIKGÖZ
Murat KORKMAZ,
kalitesinin (H3), müşteri memnuniyeti
Güvenüzerine
Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
BALCI, A., (2003). Total Quality Management
1
anlamlı bir etkisinin olmadığınıKilis
göstermiştir.
7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü
and Public Administration, Contemporary
Public Administration 1, (compiled by M.
Sağlanan bilgi veÖzet
istatistiki
veriler
: 2012-2014
Yıllarıdoğrultusunda,
arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
istatistiksel
analizNobel,
edilmesiAnkara, 329-345
Acar
and H.olarak
Özgür),
çevrimiçi bankacılık
hizmeti sunan bankalar,
uygulanmıştır. sağlayabilmek
Ayrıca hipotez testleri için;
uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
müşteri memnuniyetini
BİLGİN,
T.,fiyatlarının
(2008).tespit
(Banking
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik
ve doğalgaz
edilmesi Regulation and
sundukları sistemin
fiziki
koşulları,
güvenilirliyönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara
göre de sonuca
gidilmiştir.
Elde President) OpeSupervision
Board
(BDDK)
ği, sunulan servisi
kullanan
müşteri
taleplerine
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucunaning
varılmaktadır.
olarakOver
tüketimInternet Banking
SpeechSonuç
“Fraud
Kw cinsinden
yükseldikçe, anlayıp
fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
cevap verebilmearalığı
ve onların
beklentilerini
and Attempts Of Asault Towards The Bank
Anahtar
Kelimeler
:
Elektrik,
Doğalgaz,
Tüketim,
Sanayi,
Konut, Anova, TUİK, Fiyat
bu doğrultuda sunacakları hizmetin oluşturduğu
and Its Customers In Electronic Media” Panel
çevrimiçi müşteri hizmet kalitesi ile sunulan
BRODERİCK,
A.J.,
vePRICES
VACHİRAPORNPUK,
ANALYSIS
OF ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS
sistemin kullanımECONOMETRIC
kolaylığı, sunulan
bilgilerin
S., (2002). Service Quality In Internet Bandoğruluğu, teknik güvenlik ve sunulan hizmetHOUSES
king: The Importance Of Customer Role,
lerin kapsamından oluşan çevrimiçi bilgi sistem
& Planning, Vol. 20
consumption of electricity
and natural gas used inMarketing
industry and Intelligence
houses is statistically
kalitesi üzerine the
yoğunlaşmaları
gerekmektedir.
No. 6, 327-35
6. KAYNAKÇA
COŞKUN, S., (2003). Quality Management
ALTAN, M., ve KARASİOĞLU, F., (2004).
Approach Of Public Sector Employees”,
A Survey On Use Of Internet Banking By
Journal Of Public Administration, Volume:
Layers Of The Society, 3rd National Informa36, Number: 2, 77-100
tion, Economics and Management Congress
ÇUBUKÇU, C., (1999). Alternative Distribution
Proceedings Book, Eskişehir, 25-26
Channels, Information Technology News
ALTINTAŞ, M., ve GÜRSAKAL, N., (2007).
Journal annexure on Banking 99, June 21st
Phishing Attacks and Perceptions of Service
ELEREN, A., BEKTAŞ, Ç., ve GÖRMÜŞ, A. Ş.,
Quality: A Content Analysis of Internet Ban(2007). Measurement Of Service Quality In
king in Turkey. Journal of Internet Banking
The Service Sector Via SERVQUAL Met& Commerce, Vol. 12 Issue 2, l-13
hod and An Implementation On Fast-Food
BAHİA, K., ve NANTEL, J., (2000). A reliable
Enterprises, Finance Politics & Economic
and valid measurement scale for the perceived
Comments, 75-88
13
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ve BAEK, S., (2004). AntecedentsİNCELENMESİ
and KALAKOTA, R., ve WHİNSTON A.
HAN, S.,
B., (1996).
consequences of service quality
inKORKMAZ,
online Hakan Frontiers
Murat
AÇIKGÖZ of Electronic Commerce, Addisonbanking: an application of the SERVQUAL
Wesley Publishing, California
instrument, Advances in Consumer
Research,
1
Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji
LEE, J., veBölümü
ALLAWAY, A., (2002). Effects of
Vol. 31, 208-14
personal control on adoption of self-service
JAYAWARDHENA,
C., vekullanılan
FOLEY,
P., (2000).
technology
Journal of Services
ve konutlarda
doğalgaz
istatistiksel innovations.
olarak analiz edilmesi
Change in uygulanmıştır.
banking sector
- the case of inMarketing 16(6), 553-72
Sanayi
konutlarda
göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
ternet banking
invethe
UK, Internet
Research
Y., WANG,
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistikLİAO,
bulgularaS.,
göreSHAO,
de sonucaP.gidilmiştir.
Elde H., ve CHEN,
Electronic Networking
Application and Policy,
A., (1999). Adoption Of Virtual, Banking:
Vol. 10 No.fiyatlarının
l, 19-30genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Empirical
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma An
meydana
gelmektedir.Study, International Journal
JOHNS, R., ve Anahtar
PERROTT,
B.,: Elektrik,
(2008).
The imof Information
Management,
Vol.: 19, 63-74
Kelimeler
Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi,
Fiyat
pact of internet banking on business-customer
MOİS, N.P., (2000). The internet and banks’
relationships ECONOMETRIC
(are you being
self-served?),
strategic distribution channel decisions, InACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
International Journal
of Bank
Marketing Vol.
HOUSES ternational Journal of Bank Marketing, Vol.
26 No. 7, 465-482
17, No. 6, 295-300
the consumption
of electricity
and natural
JOSEPH, M., MC
CLURE, C.,
ve JOSEPH,
B.,gas used in industry and houses is statistically
analyzed. ANOVA model was applied to the MORGİL,
study preparedO.,
with
use of different
vetheKÜÇÜKÇİRKİN,
M., (1995).
(1999). Service
quality
in the banking
techniques
for analysis.
Moreover, sector:
Turkish
Association
Chambers
and Bourses
made more comprehensive. The purpose was to determine
electricity
and naturalof
gas
prices
the impact of technology on service delivery,
(TOBB) Perspective Towards Total Quality
The International Journal of Bank Marketing,
Management In Healthcare Sector, Symposium
Vol. 17 No. 4, 182-93
On Total Quality Management In 1st Level
JUN, M., ve CAİ, S., (2001). The key determinants
Services, Ankara, November 24-25,m29-35
of internet banking service quality: a content
ÖZTAŞIRAN, N., ve KÜRKÇÜOĞLU, B., (2014).
analysis, The International Journal of Banking
Online Services Provided By The Banking
Marketing, Vol. 19 No. 7, 276-91
Sector In Developing Countries and ProJUN, M., YANG, Z., ve KİM, D., (2004). Custoposals For Improvement, http://hkilter.com/
mers’ perceptions of online retailing service
courses/441 /Örnek Oztasiran-Kurkcuoglu.
quality and their satisfaction, International
pdf, (Date of Access: 03/10/2014)
Journal of Quality & Reliability Management,
PARASURAMAN, A., ZEİTHAML, V.A., ve
Vol. 21 No. 8, 817-40
BERRY, L.L., (1985). A conceptual model
of service quality and its implications for
14
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
research, Journal of Marking, Vol.
49, POON, W-C., (2008). Users’ adoption of e-banking
İNCELENMESİ
future
No. 4, 41-50
Murat KORKMAZ, Hakan services:
AÇIKGÖZ
the Malaysian perspective, Journal
of Business & Industrial Marketing, Vol. 23,
GüvenV.A.,
Grup A.Ş.
PARASURAMAN, A., ZEİTHAML,
ve Finans Yönetmeni
No. 1, 59-69
1
Kilis 7 Aralık Üniversitesi,
BERRY, L.L., (1988). SERVQUAL:
a multi Elektrik-Enerji Bölümü
item scale for measuring consumer perception REVELL, J.R.S., (1983). Banking And Electronic
of service quality,
Journal
of Retailing,
Vol. tüketiminin
Fund
Transfer,
Publication, Paris
ve konutlarda
kullanılan
doğalgaz ile elektrik
istatistiksel
olarakOECD
analiz edilmesi
64, No. 1, 12-40
PARASURAMAN,
ZEİTHAML,
V.A.,istatistik
ve bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
yönündeA.,
hareket
BERRY, L.L., (1991). Refinement and reasfiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
sessment ofaralığı
the Kw
SERVQUAL
scale,fiyatlarda
Journalda azalma meydana gelmektedir.
of Retailing,Anahtar
Vol. 67,
No. 4,
420-50
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
HOUSES
15
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED ABSTRACT
Meaning and Significance: While
share of Internet service within banking services in general are
1
ever-increasing, banks are facing and encountering a fundamental problem. Such fundamental solu: 2012-2014
Yılları
arasındaki TUİK
verileri kullanılarak
hazırlanan bu indicators
çalışma, sanayi
tion consists of Özet
specifying
and
measuring
the quality
and performance
of bank services.
Because it is difficult
to assess
the benefit
the client
by theANOVA
systemmodeli
through quantitative
şeklindedir.
Farklı analiz
teknikleriprovided
kullanılaraktohazırlanan
çalışmada
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
criteria. Therefore, to that effect criteria are generated particularly in respect of client perception. The
leading criteria yönünde
most widely
used in
theyapılan
measurement
of service
qualitygidilmiştir.
is the model
titled SERVhareket edilmiş
olup,
istatistik bulgulara
göre de sonuca
Elde
QUAL developed by Parasuraman et al. (Parasuraman, V.A.Zeithaml and Leonard L. Berry, 1988,
1991). This model
isKw
designed
to specifyfiyatlarda
in general,
themeydana
expectations
of the client from the service
aralığı
da azalma
gelmektedir.
and level of perceiving
such service.
It Doğalgaz,
is further
enabling
such
client
expectations
and perceptions to
Anahtar Kelimeler
: Elektrik,
Tüketim,
Sanayi,
Konut,
Anova,
TUİK, Fiyat
be duly acknowledged by service providers, and is also facilitating sharing of information between
the client and management.
Purpose: For the banks to ensure client satisfaction at this stage, it is
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
concluded that they
are required
to focus on the
physical
conditions
and reliability
of the system,
HOUSES
capacity to meet client demands, as well as quality and accuracy of the service including on-line
Abstract:
In thisScope:
study prepared
by using of
dataactive
of TSI Internet
belonging to
the years clients
of 2012-2014,
information system
quality.
Comprises
banking
of 6 different banks
analyzed.
ANOVA
modelas
was
applied
to the study
prepared
with the use ofhighest
different possible rate of
in Turkey including
both
national
well
as private
banks,
incorporating
Internet banking.
While
providing data
to thewas
survey,
175 electricity
questionnaires
distributed
made
more comprehensive.
The purpose
to determine
and naturalare
gas randomly
prices
to the clients of every such bank in person, and 150 sound feedback responses have been received.
It is taken care that the clients so selected are all active users of the Internet, who are all individual
users.Limitations: Limitations of the survey; Questionnaire implementation duration of the survey
is extended over a period of 25 days. Accessing those bank clients using individual banking Internet
branch office and application of the questionnaire only at such time segments deemed appropriate
by those individuals, and not being able to find any pollster have all resulted in the extension of the
implementation period and thus failing to increase the number of questionnaires applied. Method:
Context and extensive product use variation is essential in influencing the customers’ conception of
Internet banking service quality (Jun and Cai, 2001; Yang et al, 2004), Internet banking customers
prefer banks which provide service and content diversity. Whereas the sub-dimensions thereof are
function, adequate menu, free services and diversity of the products (Rod et al,2009). Studies have
indicated that in the virtual media there is a positive relationship between service quality and client
satisfaction (Han and Baek, 2004; Yang and Fang, 2004). As far as and to the extent the clients’
intuitive perception of on-line service quality is positive, the higher is the satisfaction perceived from
16
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
M3-M15-G21
ID:63 K:71
(Ekonomi)
& (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
services. Findings: Today, it is expressed
that for companies to reach an optimal
İNCELENMESİ
whole
liquidity
structure and sustain their existence,
they
are required
to focus on client satisfaction. To this end,
Murat
KORKMAZ,
Hakan AÇIKGÖZ
it is an undisputed fact that businessGüven
enterprises
are in search of measuring client satisfaction and
introducing products and services
in parallel to client expectations. It is anticipated and predicted that
1
in developing economies the service sector is emerging as an ever-growing sector, and competition
Özet
2012-2014
Yılları arasındaki
TUİK verileri
kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma, sanayi
would be tougher
in: future.
Business
enterprises
desiring
to attain
a competitive
edge are required to
ascribe necessary
emphasis
onanaliz
service
quality
and conduct
theçalışmada
works required
to that effect. While
şeklindedir.
Farklı
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
ANOVA modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
measurement of service quality requires learning whether or not clients are satisfied with the services
they are receiving,
inquiring
for the
reasons
of dissatisfaction,
and
focusing
onElde
these causes. Impyönünde
hareket edilmiş
olup,
yapılan istatistik
bulgulara göre de
sonuca
gidilmiştir.
rovement of these causes would be possible only through the same being measurable. Conclusion:
In this survey carried
out
by using
SERVQUAL
on-line
banking service quality perception
aralığı Kw
cinsinden
yükseldikçe,
fiyatlarda da model,
azalma meydana
gelmektedir.
level of bank clients
using
on-line
banking
is measured
at 3Konut,
dimensions.
InFiyat
parallel to the statistical
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi,
Anova, TUİK,
data obtained, banks providing on-line banking service, in order to ensure client satisfaction, are required to focus onECONOMETRIC
the physical conditions
of the system they are introducing, reliability of the same,
ACCORDING
CONSUMPTION
RANGESusing
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND and upon realizing
capability of responding
to theTO
demands
of customers
the service
provided
HOUSES
their expectations, on-line client service quality of such service to be submitted in parallel thereto as
Abstract:
this studyprovided,
prepared by accuracy
using data ofof
TSI
belonging
to the years on-line
of 2012-2014,
well as ease of using
theInsystem
the
data provided,
information system
analyzed.
ANOVA security
model was and
applied
to theofstudy
prepared
with the use of different
quality consisting
of technical
scope
services
provided.
17
UHEYAD
TESİS YERİ SEÇİMİNDE ELECTRE YÖNTEMİNİN KULLANILMASI1
USING ELECTRE METHOD IN THE PLANT LOCATION SELECTION
Hakan TURAN1, Gökmen TURAN2
TUBITAK TUSSIDE, Gebze, Kocaeli / Turkey
2
Aktaş Holding, Bursa / Turkey
1
Öz: Bu çalışmanın amacı tesis yeri seçimini çok kriterli karar verme tekniklerinden biri olan ELECTRE I
metodunu kullanarak gerçekleştirmektir. Bu çalışmada,
Kocaeli bölgesinde bulunan otomotiv yan sanayii
alanında faaliyet gösterecek bir firmanın tesis yeri
seçiminde ELECTRE I metodu uygulanarak alternatifler arasından en ideali seçilmiştir. Bunun için 6
uzmanın görüşüne başvurulmuştur. Yapılan araştırmalar
sonucu tesis yeri seçimini etkileyen faktör olarak 6
faktör belirlenmiştir. Belirlenen 6 faktörün ağırlıkları
uzmanların görüşleri doğrultusunda çalışma öncesinde
oluşturulmuştur. Tüm görüşlerin ortalaması alınarak
kriterlerin ağırlıkları belirlenmiştir. Bu ağırlıklara göre
alternatiflerin ikili kıyaslamaları yapılmıştır. Kıyaslamalar sonucu 4.alternatifin diğer beş alternatiften
daha üstün oluğu görülmüştür.
Abstract: The aim of this study is to enable the plant
location selection by using ELECTRE I method
which is one of multiple criteria decision making
techniques. In this paper, the most ideal plant location among the alternatives is selected by applying
ELECTRE I method in the plant location selection of
a company which is located in Kocaeli and operate the
automative supply industry. For this, the opinion of
the experts were applied. Handled studies show that
six factors were specified as the elements influcing
the plant location selection. The weights of specified
elements was weighted according to the opinion of
the experts before the study. The weights of the criteria were identified by reckoning arithmetic mean
of the values which were specified with the opinion
of all experts. According to these weights, pairwise
comparisons were performed. The fourth alternative
is more superior than the fifth alternative in compliance with these comparisons.
Anahtar Kelimeler: Çok Kriterli Karar Verme,
ELECTRE, Karşılaştırma, Tesis Yeri, Önceliklendirme
Key Words: Multiple Criteria Decision Making,
ELECTRE, Comparison, Plant Location, Prioritization
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715181
(1) Sorumlu Yazar: Hakan TURAN, TUBITAK TUSSIDE, Gebze Kocaeli / Türkiye [email protected] Geliş
Tarihi / Received: 22.11.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 06.01.2016 Makalenin Türü: Type ofarticle (Araştırma /
Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None“Etik Kurul Raporu Yok
- Noneof Ethics Committee”
18
1. GİRİŞ
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
(Planlama ve Yönetim
– Planning and Management)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Bu çalışmada, çok kriterli karar
İNCELENMESİ
verme tekniklerinden
AÇIKGÖZ ELECTRE metodu kullanılarak
Günümüzde üreticiler arası rekabetin
yükselKocaeli ilinde otomotiv yan sanayii için tesis
mesi üreticilerin daha seçici olmasına
neden
yeri seçimi gerçekleştirilmiştir. Böylece mev1
Kilis 7 AralıküzerinÜniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü
olmuştur. Artık üreticiler tüketiciler
cut alternatifler arasında tercih kolaylaşmıştır.
de istedikleri hâkimiyeti kuramamaktadırÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriKocaeli
kullanılarakgibi
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi olan bir yerde
sanayinin
merkezi
lar. Bilinçli müşteri
artıkkullanılan
üreticiler
arasında
ve konutlarda
doğalgaz
özellikle
ana sanayisinin
bulunduFarklı analiz teknikleri kullanılarak
hazırlanan otomotiv
çalışmada ANOVA
modeli
karşılaştırmalarşeklindedir.
yapmaktadır.
Hangisi daha
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarakğu
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
yerde otomotiv yan sanayisinin yer seçimi
aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
kaliteli ürün üretiyorsa
ona tüketim
yönelmektedir.
Bu gidilmiştir.
çalışmayla
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik önem
bulgularaarz
göreeder.
de sonuca
EldeELECTRE meKaliteli, maliyet
vebulgular
zamansonucunda;
unsurlarına
baka-için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
edilen
sanayi sektörü
toduyla otomotiv yan sanayi firmaları içerifiyatlarının
genel seviyesindeDolayısıydüşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
rak üretici firmayı
seçmektedirler.
meydana
gelmektedir.
sinde
seçmeyi
sağlamıştır.
la üreticiler kaliteli, uygun fiyata ve istenilen
zamanda ürünü veya ulaştırmak zorundadır. 2. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI
Bunun için de tesis yeri seçimi büyük anlam
Tesis AND
yeriNATURAL
seçimini
belirlerken
uzman görüECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
GAS
PRICES
kazanmaktadır. Tesis
yerininTOseçiminde
eldeRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
ACCORDING
CONSUMPTION
şüne dayalı olarak sübjektif değerlendirme
HOUSES
edilecek başarı, müşteriye hızlı ulaşmayacayoluna gidilirken uzman görüşü destekli tekğı sağlayacak ve
bundan
ötürü
mevcut
Abstract:
In this
study eldeki
prepared by
using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
niklerindustry
de kullanılmaktadır.
Nitel ve nicel dethe consumption of electricity and natural gas used
and houses is statistically
müşterinin zamana
bağlı olarak kaybedilme- studyinprepared
analyzed. ANOVA model was applied to the ğerleri
with
the
use
of
different
içeren teknikler tesis yeri seçimini detechniques
for analysis.
Moreover,
sinin önüne geçecek
aynı
zamanda
pazardaki
electricity and
gas prices
ğerlendirirken
sonnatural
yıllarda
rağbet görmekteyeni müşterilere ulaşılarak müşteri sayısının
dir. Özellikle çok kriterli karar verme teknikartırılmasını sağlanacaktır. Mevcut müşterileri bu konuda ön plana çıkmaktadır. Sauian
nin korunması sadakatin artmasını sağlarken,
(2006) ve Islam ve Rasad (2006)’a göre, kuyeni müşterilerin de elde edilmesiyle rakipruluş yeri seçiminde Analitik Hiyerarşi Proselerin önüne geçmeyi de sağlayacaktır. Yanlış
si (AHP) yöntemini uygulamıştır. Nydick ve
yerde kurması maliyetlerde ciddi artışa neden
Hill (1992) tedarikçi seçiminde Analitik Ağ
olacağı gibi yanlış tercihten vazgeçip başka
Süreci (AAS) metodunu kullanmıştır. Eleren
bir yer seçmek uzun zaman alacaktır.
(2007) bulanık TOPSIS metoduyla dericilik
Şirketin tesis yer seçimi, uzun dönemli başa- sektöründe faaliyet gösterecek tesisin yeri
rı için en önemli stratejik kararlardan biridir seçilmiştir. Uludağ ve Deveci (2013) havali(Kuo ve arkadaşları, 2002). Rekabet açısın- manı yeri seçiminde bulanık TOPSIS ve budan da önemli olduğu için tesis yeri seçimi lanık VIKOR metodlarına başvurmuştur. Özson derece büyük bir önem arz etmektedir dağoğlu (2008) bulanık AAS tekniğiyle unlu
(Alp & Gündoğdu, 2012).
mamuller üreten bir yer seçimi gerçekleştiril19
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Benzer şekilde Güner ve Mutlu (2005)
samaktadır (Wang ve Triantaphyllou,
İNCELENMESİ
miştir.
2008).
bulanık AHP ile tedarikçi seçiminiMurat
yapmıştır.
ELECTRE
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ metodu aşağıdaki adımlardan
Tabari ve arkadaşları (2008) kuruluş
yeri seoluşmaktadır (Roy, 1968).
çiminde bulanık küme ile AHP’yi
birlikte ele
1
ELECTREBölümü
metodu aşağıdaki adımlardan
almıştır. Benzer şekilde Momeni ve arkadaşoluşmaktadır.
Özet : mantık
2012-2014 ve
Yılları
arasındaki TUİK
ları (2011) bulanık
VIKOR’u
bir-verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
likte ele alarakşeklindedir.
kuruluş yeri
gerçekAdım: Karar
oluşturulması Aij
Farklı seçimini
analiz teknikleri
kullanılarak1.hazırlanan
çalışmadamatrisinin
ANOVA modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
leştirilmiştir.
matrisinde m alternatifleri, n kriterleri ifade
etmektedir.
satırlar
göre deDolayısıyla
Elde alternatifleri,
Eleren (2006)’in
yaptığı araştırmaya tesis
sütunlar kriterleri içermektedir.
düşüşpazara
gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
yeri seçimindefiyatlarının
etkili genel
olanseviyesinde
kriterler,
yakınlık, hammaddeye yakınlık, ulaşım im... a1n 
 aTUİK, aFiyat
12
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, 11

a
kanları, teşvikler, işgücü, altyapı, arsanın
 21 a22 ... a2 n 
ucuzluğu, sübjektif faktörler, haberleşme im .
. 
ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL
Aij =  GAS PRICES

kanları, yan sanayi,
enerji
maliyeti
ve
arsa
ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY
AND
.
. 

HOUSES
boyutu şeklindedir. Bu kriterlerden ilk 6 ta .
. 


nesi, sonraki 6 kriterden daha önemli olduğu
Abstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the a
years ofa2012-2014,
... amn 
m1
m2

the consumption
of electricity
natural gas used in industry and houses is statistically
için arsanın ucuzluğuna
kadar
olan and
kriterler
değerlendirmeye
alınmıştır.
Pazara
yakınlık
techniques
for analysis.
Moreover,
tests of hypothesis
were applied
and the
research
was
2. Adım:
Standart
Karar
Matrisinin
(B) Oluşmade more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
%23.4, hammaddeye yakınlık %21.6, ulaşım
turulması
imkanları %16.2, teşvikler %14.5, işgücü
aij
%12.9 ve altyapı %11.4 şeklindedir.
b =
ij
3. ELECTRE METODU
m
∑a
k =1
1968 yılında Roy ve arkadaşları tarafından
Sema danışmalık şirketinde geliştirilmiş olan
ELECTRE metodunun kelimesi Elimination
Et Choix Traduisant la Realite kelimelerinin
baş harflerinden oluşmakta ve gerçeği yansıtan eleme ve seçim manasını taşımaktadır
(Roy, 1968). ELECTRE metodu alternatiflerin her biri için belirtilen uyum indeksi ve
uyumsuzluk indeksi, değerlendirmesine kap-
2
kj
Yukarıdaki formüle göre oluşan Standart Karar Matrisi ortaya çıkar.
20
UHEYAD
UHEYAD
UHEYAD
Uluslararası
Yönetimi
Uluslararası Hakemli
Hakemli Ekonomi
Ekonomi
Yönetimi Araştırmaları
Araştırmaları Dergisi
Dergisi
www.uheyadergisi.
UHEYAD
UHEYAD
Ocak
–Kış
Ocak // Şubat
Şubat // Mart
Mart
–Kış Dönemi
Dönemi Sayı:
Sayı: 07
07 Yıl:2016
Yıl:2016
Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetim
www.uheyadergisi
Uluslararası
Hakemli
Ekonomi
Yönetimi Araştırmaları
Dergisi
International
Refereed
Journal
Research
Economics
Management
International
Refereed
Journal
ofResearches
Research
on
Economics
Management Ocak / Şubat / Mart –Kış Dönem
International
Refereed
Journal of
of
onon
Economy
Management
Uluslararası
Hakemli Ekonomi Yöneti
Ekim
/
Kasım
/
Aralık
2014
Sayı:
02
Cilt:
01
Sonbahar
Kış
January
/
February
/
March
Winter
in
the
`Year
of
Issue:
07
2016
January
/ February
/ March
Winter
in theon`Year
of Issue:
07 Year:
Year:
2016
International
Refereed Journal of Research
International
Refereed
Journal
ofUHEYAD
Research
Economics
Management
Ocak
/
Şubat
/ Mart –Kış Dönem
JEL
O22-R53
ID:77
K:83
JEL/ KODU:
KODU:
O22-R53
ID:77
K:8307 Year: 2016
January / February
March
Winter
in K:02
the `Year
of Issue:
January / February / March Winter in the `
ID:13
International
Refereed
Journal
of Research
JEL
KODU:
O22-R53
ID:77and
K:83Management)
(Planlama
ve
Yönetim
–– Planning
(PlanlamaHakemli
ve
Yönetim
Planning
and
Management) Dergisi
(Ekonomi)
&
(Economy)
JEL KODU: O22-R53 ID
Uluslararası
Ekonomi
Yönetimi
Araştırmaları
–
Planning
and
Management)
January
/
February
/
March
Winter
in the
ISSN
Print:
2148-8207
Online
2149-2492
ISSN
Print:
2148-8207
Online
2149-2492
(Planlama ve Yönetim – Planning
Ocak
/ ISSN
Şubat
/ Mart
–KışOnline
Dönemi
Sayı: 07 Yıl:2016
Print:
2148-8207
2149-2492
JEL
KODU:
O22-R53
ID
(ISO
Belge
// Document
No:
12879
&
ISO
14001-2004
Belge
No
// Document
12880)
(ISO 9001-2008
9001-2008
Belge No
No
Document
No:
12879
&ISO
ISO
14001-2004
Belge
No
Document
No:ISSN
12880)
(ISO 9001-2008
Belge
No
/Refereed
Document
No:
12879
&
ISO
14001-2004
Belge
No12880)
/ Document
No: 12880)No:
Print: 2148-8207 Onli
(ISO
9001-2008
Belge
No:
12879 &
14001-2004
No:
International
Journal
of
Research
onBelge
Economics
Management
(Planlama
ve
Yönetim
–
Planning
(MARKA
PATENT NO:
TRADEMARK)
(MARKA
PATENT
NO:
TRADEMARK)
(MARKA
PATENT
NO:
TRADEMARK)
(ISO
Belge2016
No / Document No: 12879 & ISO 14
January / February
/ March
Winter
in
the `Year
of 9001-2008
Issue: 07 Year:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ISSN Print: 2148-8207 Onli
(2015/03942-2015-GE-17393)
(2015/03942-2015-GE-17393)
(MARKA PATENT NO: TR
JEL
KODU:
O22-R53
ID:77
K:83
SANAYİ VE KONUTLAR AÇISINDAN TÜKETİM ARALIKLARINA
GÖRE
(ISO 9001-2008
Belge No / Document
No: 12879 & ISO 1
(2015/03942-2015-GE
(Planlama
ve Yönetim
– Planning
and Management)
ELEKTİRİK
VE DOĞALGAZ
FİYATLARININ
EKONOMETRİK
AÇIDAN
UHEYAD
(MARKA PATENT NO: TR
İNCELENMESİ
ISSNStandart
Print:
2148-8207
OnlineMatrisi
2149-2492
Yukarıdaki
Karar
ortaya
Yukarıdaki formüle
formüle göre
göre oluşan
oluşan
Standart
Karar
Matrisi
ortaya çıkar.
çıkar.
(2015/03942-2015-GE
b12 No.../ Document
b1n  No: 12879
 b11 Belge
(ISO 9001-2008
&
ISO
14001-2004
Belge
No
/ Document
No: 12880)

c
w
Murat
KORKMAZ,
Hakan
AÇIKGÖZ
Uluslararası
Hakemli
Ekonomi
Yönetimi
Araştırmaları
Dergisi
kl
j

... bb22b11nn ... (MARKA
bb1111 bb1212 b21...
PATENT
NO:
TRADEMARK)
b2Ocak
jCSayı:
kl
n
/ Şubat
/ Mart
–Kış
Dönemi
07 Yıl:2016

c

w
Güven

bb
(2015/03942-2015-GE-17393)
kl
j
...
b
b
International
Refereed
Journal
of
Research
on
Economics
Management
...
b
b
 .
. 
22nn 
jCkl
 2121 2222
1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü
B
=
January
/
February
/
March
Winter
in
the
`Year
of
Issue:
07

... c12016
  c12 c13 Year:
 .. ij formüle
.göre
m
.  oluşan
.
.
Yukarıdaki
Standart
Karar
Matrisi
ortaya
çıkar.
JEL
KODU:
O22-R53
ID:77
K:83


BBijij  


c 23
... c 21m 
cçalışma,
c21
..  Yılları .arasındaki
(Planlama
ve verileri
Yönetim
– Planning
andbuManagement)
12
13

 . : 2012-2014

Özet
TUİK
kullanılarak
hazırlanan
sanayi
 ..b
... bkullanılan
1n 
Print:
2148-8207
Online
2149-2492
 ISSN
b12konutlarda
ile elektrik
tüketiminin
istatistiksel
 c.21olarak
c 23 ... c 2. m 
analiz edilmesi
 .. 11 ve
.. ... bdoğalgaz
b
b



C

m
m
mn
1
2
(ISO
9001-2008
Belge
No
/
Document
No:
12879
&
ISO
14001-2004
Belge
No / Document
No: 12880)


şeklindedir.
Farklı
analiz
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
modeli


  b21 b22 ... b2n 


.
.
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
...
b
b
b
...
b
b
b
(MARKA
PATENT
NO:
TRADEMARK)


mn
 mm11. mm22
mn
C  fiyatlarının tespit edilmesi
. Karar

SanayiStandart
ve konutlarda
tüketimMatrisinin
aralıklarına (2015/03942-2015-GE-17393)
göre elektrik ve doğalgaz
3.Adım:Ağırlıklı
 .
. 


Bij  

 sonuca gidilmiştir. Elde
yönünde hareket edilmiş
olup, yapılan istatistik bulgulara göre de

.Standart
(C)
Oluşturulması

 . Ağırlıklı
c m. 1 elektrik
3.Adım:
edilen bulgular Standart
sonucunda;
sanayiKarar
sektörü için tüketim aralığı arttıkça,
ve
doğalgaz
3.Adım:
Ağırlıklı
Karar
c m 2 c m 3 ... . 
Yukarıdaki
formüle
göre düşüş
oluşan
Standart
Karar
Matrisi
ortaya çıkar.


fiyatlarının
genel. seviyesinde
gözlendiği
sonucuna varılmaktadır.
Sonuç
olarak tüketim

.
Matrisinin
Matrisinin (C)
(C) Oluşturulması
Oluşturulması
c
c
c
...  
 yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.

m2
m3
 m1
...
b
b
b
...
b
b
b




11
12
1
n
Uyumsuzluk
matrisi
elemanları
...
w
m
1
:nnbElektrik,
... mnw
w11bb11
wm222bb1212 Kelimeler
w
b11nn  Doğalgaz, Tüketim,Uyumsuzluk
w
matrisi
da
aşağıdaki da
11
Anahtar
TUİK,elemanları
Fiyat


w
aşağıdaki
formülle
oluşturulur.
Uyumsuzluk
matrisi
elemanları da
...
w
... ...
w11bb2121 w
wb2221bb2222 b22
wnnbb2b2nn2n
formülle
oluşturulur.


3.Adım:
Ağırlıklı
Standart
Karar
 .
aşağıdaki
maxformülle
y kj  y lj oluşturulur.
 ..
.. . 
ANALYSIS

 ECONOMETRIC
Oluşturulması
YYijijMatrisinin
  Bij (C)


jDkl
. 
RANGES IN TERMS
INDUSTRY
y kj  yAND
..
 .ACCORDING TO.. CONSUMPTION
d kl OFmax
lj
 
  w
HOUSES
...
b
w
b
w
b
1 11  . 2 12
n . 1n
max
y
j
Dkl y lj
kj

  ..

..
d kl 
w2 b22b ...... wnbb2n
  w1b21 Abstract:
y kjj of2012-2014,
y lj
b
In
this
study
prepared
by
using
data
of
TSI
belonging
to max
the years

2
mn

w22mbb1mm22 m...
w
...
w11bbmm11 w
wnnbbmn

w


mn

 . the consumption of electricity
.  and natural gas used in industry and housesj is statistically
analyzed. ANOVA model was
Yij  
d of different
d
... d1m 
 applied to the study prepared with
  the use
techniquesAğırlıklı
for analysis. .Moreover,
tests of hypothesis
were applied and the 12
research13was
.
3.Adım:
Standart
Karar
4.Adım:
Uyumsuzluk
(
)
Y
matrisine
göre
Uyum
ve
uyumsuzluk

Y
matrisine
göre
Uyum
ve
uyumsuzluk

D
4.Adım:
((C
)
ve
Uyumsuzluk
(
Cmore
D
4.Adım: Uyum
Uyummade
)
ve
Uyumsuzluk
(
kl
kl
comprehensive. The purposeklklwas to determine electricity
and natural
... d 21m 
d12 gasdprices
 d21
23
13



Matrisinin
(C)
Oluşturulması
değerleri
belirlenir.
Uyum
seti
.
.
değerleri
belirlenir.
Uyum
seti için
için
Setlerinin
Belirlenmesi
)) Setlerinin
 d.
Setlerinin
Belirlenmesi

 Belirlenmesi


.
d
d
...

faktörler
karşılaştırılır.
faktörler
birbirleriyle
23
2m 
bm 2 w...
bmn wn b1n 
 w1bm1  ww
D   21birbirleriyle
1b211
2 b12 wn...

Sonuçların
tersi
Uyumsuzluk
setini
verir.
Y matrisine göre
Uyum
ve
uyumsuzluk
deSonuçların
tersi
Uyumsuzluk
setini
verir.

.
.

w b


...
w
b
w
b
D

1
21
2
22
n
2
n



fayda
fayda seti için faktörler
C
Cklkl  jbelirlenir.
j,, yy yyljlj Uyum
 . göre Uyum ve uyumsuzluk
ğerleri
. 
Y
matrisine
D
4.Adım: kjkjUyum
(

kl

 .( C kl ) ve Uyumsuzluk
.


birbirleriyle
Sonuçların tersi
Yij karşılaştırılır.
değerleri
için
d m. 1belirlenir.


d m 2 d m 3 Uyum
... . seti



) Setlerinin
Belirlenmesi
. maliyet
. 


maliyet
C

j
,
y

y
C

j
,
y

y



faktörler
birbirleriyle
kl
kj
lj
kl
kj
lj
Uyumsuzluk setini verir.
d m 2 d m 3 ...  
d m1tersi
 .
. 
Sonuçların
Uyumsuzluk setini verir.
6.Adım:
Uyum
Üstünlük (F) ve


C
C
5.Adım:
Uyum
(
)
ve
Uyumsuzluk
5.Adım:
Uyum
(
)
ve
Uyumsuzluk
Ckl  j, ykj w1ybljm1 fayda
w2 bm 2 ... wn bmn 
Uyumsuzluk
Üstünlük
(G) Matrislerinin
6.Adım: Uyum
Üstünlük
(F) ve
Matrislerinin
D )) Oluşturulması
Matrislerinin (( D
Oluşturulması
Oluşturulması
Uyumsuzluk Üstünlük (G) Matrislerinin
Ckl  4.Adım:
j, ykj  yUyum
Y matrisine
Uyum
ve uyumsuzluk
Uyum
matrisinin
elemanları
aşağıdaki
Uyum
matrisinin
elemanları
aşağıdaki ( D
( C kl ) ve Uyumsuzluk
lj  maliyet
kl
6.Adım:
Uyum
Üstünlükgöre
(F) ve
Uyumsuzluk
Oluşturulması
), ya 1 yaseti
da 0 için
F
matrisinin
elemanları
( f kl Uyum
değerleri
belirlenir.
formülle
formülle)oluşturulur.
oluşturulur.
Setlerinin Belirlenmesi
Üstünlük (G)
Matrislerinin
Oluşturulması
faktörler
birbirleriyle
5.Adım:
Uyum
( C ) ve
Matrisdeğerini
alır ve
matrisin
üzerinde
5.Adım:
Uyum
( CUyumsuzluk
) ve Uyumsuzluk
f kl ), ya 1karşılaştırılır.
ya da 0
F matrisinin
elemanları
(köşegeni
Sonuçların
tersi
Uyumsuzluk
setini
verir.
aynı
alternatifleri
belirttiği
için
Matrislerinin
( D ) Oluşturulması
lerinin
( D ) Oluşturulması
değerini
alır ve matrisin
F matrisinin
elemanları
( f kl ), yaköşegeni
1 ya da 0 üzerinde
de-değer
 j, ykj  elemanları
ylj  fayda aşağıdaki
aynıve alternatifleri
belirttiği
için
Uyum Cklmatrisinin
ğerini alır
matrisin köşegeni
üzerinde
aynıdeğer
Uyum
matrisinin
elemanları
aşağıdaki
forformülle oluşturulur.
Ckl  j, ykj  ylj  maliyet
mülle oluşturulur.
5.Adım: Uyum ( C ) ve Uyumsuzluk
21
Matrislerinin ( D ) Oluşturulması
Uyum matrisinin elemanları aşağıdaki
formülle oluşturulur.
c
c
Ma
Ma
yo
c kl
yo
c kl
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
alternatifleri belirttiği için değer yoktur. Eğer
motiv yan sanayisinin tesis yerinin
İNCELENMESİ
seçimine
ckl ≥ c ⇒ f kl = 1 eğer ckl < c ⇒ f kl = 0 dır.
ilişkin
yapılmıştır. Bunun için ana ilçe olan
AÇIKGÖZ
İzmit ana sanayinin bulunduğu yerler açısınGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
m m
1
11
dan en uygun ilçe olduğundan tesis yeri seçid=
∑∑ d kl ( m(m Kilis
m(m − 1) k =1 l =1
− 1) ile D Matmi bu ilçeden bir yer olacaktır. Alternatifler
Özetçarpılır.)
: 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriyerler
kullanılarak
hazırlanan en
bu çalışma,
sanayi
arasından
iyi yeri
seçmek için çok
risinin elemanları
karar
verme
tekniklerinden
biri olan
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakkriterli
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
modeli
G matrisinin elemanları
da ( g kl ), yatestleri
1 yauygulanarak
da
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
ELECTRE I metoduna başvurulmuştur. Beve konutlarda
0 değerini alır Sanayi
ve matrisin
köşegeni
üzerinde
lirlenengöre6 deyer
içerisinden
en iyisini ortaya
sonuca
gidilmiştir. Elde
aynı alternatifleri
belirttiği için değer yoktur.
çıkarmada 6 kritere başvurulmuştur. Bunun
fiyatlarının
Eğer d kl ≥ d ⇒
eğer d kldüşüş
⇒ sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
1 , seviyesinde
g kl =genel
< dgözlendiği
içinmeydana
5 uzmanın
görüşü alınmıştır.
gelmektedir.
g kl = 0 dır.
Daha önceden yapılan çalışmalar ve uzman7.Adım: Toplam Baskınlık Matrisinin (E)
ların görüşleri noktasında kriterler şekillendiOluşturulması ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
rilmiştir. Buna göre, belirlenen kriterler pazar
HOUSES
yeri, hammadde yeri, işgücü, altyapı, ulaşım
( f kl ) ile ( g kl ) matris elemanlarının çarpımıyolanakları ve devlet destekleri şeklinde oluşla oluşan matristir. Değerleri ya 0 yada 1 dir.
in industry and
turulmuştur.
Çalışmada
pazar yeri C1, hamANOVA Önem
model was
8.Adım: Karar analyzed.
Noktalarının
Sırasının
madde
yeri
C2,and
işgücü
C3, altyapı
C4, ulaşım
techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis
were
applied
the research
was
Belirlenmesi made more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
olanakları C5 ve devlet destekleri C6 olarak
gösterilmiştir.
Satır ve sütunları alternatiflerin sırasını belirlemeyi sağlar.
Tablo 1’de 6 alternatif için puanlamalar 5 uzmanın ortak görüşü doğrultusunda puanlama
4. UYGULAMA
yapılmıştır. 5 üzerinden değerler almışlardır.
Çalışma Kocaeli ilinde bulunan birçok oto5 çok iyi, 1 çok kötü anlamındadır.
motiv ana sanayisine hizmet verebilecek oto-
22
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 1. Alternatiflerin
ve Kriterlerin Değerlendirme
İNCELENMESİ
Alternatifler
Hammadde
Pazar YeriGüven Yeri
İşgücü
A1
4
A2
A3
A4
A5
A6
3
1
Altyapı
Kilis 7 Aralık 3
Üniversitesi, Elektrik-Enerji
Bölümü
2
4
2
4
2
Ulaşım
Olanakları
Devlet
Destekleri
3
2
4
3
2
3 istatistiksel
3 olarak analiz3 edilmesi
doğalgaz 4
4
5
3
4
4
göre elektrik ve3 doğalgaz fiyatlarının
tespit
3 tüketim aralıklarına
2
2
4 edilmesi
3
5 elektrik ve3 doğalgaz
edilen bulgular sonucunda;
sanayi 3
sektörü için tüketim 4aralığı arttıkça,
4
3
3
2
Her bir kriter için 5 uzmanın verdiği değerleUyum eşiği 0,4, uyumsuzluk eşiği olarak 0,6
rin aritmetik ortalaması alındığında ağırlıklar
olarak belirlenmiştir. Buna göre Alternatiflesırasıyla 0.242, 0.263, 0.124, 0.131, 0.117,
rin birbirine üstünlükleri Tablo 2’deki gibidir:
0.123 şeklindedir.
HOUSES
23
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 2. Alternatiflerin
İNCELENMESİ Kıyaslaması
Alternatif 1 Alternatif 2 karşılaştırılması
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
1
GÜÇLÜ ÜSTÜN
Alternatif
Alternatif
Alternatif
Alternatif
Alternatif
ve konutlarda
kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz
edilmesi
1 Alternatif
6 karşılaştırılması
GÜÇLÜ
ÜSTÜN
2 Alternatif
uygulanmıştır.
2 Alternatif 3 karşılaştırılması
edilen bulgular
sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
2 Alternatif
2 Alternatif
karşılaştırılması
aralığı Kw5cinsinden
yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir. GÜÇLÜ ÜSTÜN
Alternatif 2 Alternatif
GÜÇLÜ
ÜSTÜN
Anahtar Kelimeler
: Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK,
Fiyat
GÜÇLÜ ÜSTÜN
Alternatif
ACCORDING
TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY
3 Alternatif
AND
HOUSES
Alternatif
Alternatif
Alternatif
GÜÇLÜ ÜSTÜN
Abstract: 6Inkarşılaştırılması
this study prepared by using data of TSI belonging to the years ofGÜÇLÜ
2012-2014,
3 Alternatif
ÜSTÜN
analyzed. 1ANOVA
model was applied to the study prepared with the useGÜÇLÜ
of different
4 Alternatif
ÜSTÜN
made more2 comprehensive.
The purpose was to determine electricity and natural
gas prices
4 Alternatif
GÜÇLÜ
ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
GÜÇLÜ ÜSTÜN
24
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
6. KAYNAKLAR
da görüldüğü gibi 4 nolu alternatif
İNCELENMESİ
Sonuçlar
diğer alternatiflerden daha üstün Murat
olduğu
gö- Hakan AÇIKGÖZ
KORKMAZ,
ALP, S., & GÜNDOĞDU, E.C., (2012). “Kurülmektedir.
ruluş Yeri Seçiminde Analitik Hiyerar1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü
şi Prosesi
ve Bulanık Analitik Hiyerarşi
5. SONUÇLAR
Prosesi Uygulaması, Dokuz Eylül ÜniÖzet : 2012-2014 Yılları
arasındaki
Bu çalışmada Kocaeli’nde
otomotiv
yanTUİK
sa-verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
versitesi
Bilimler
istatistikselSosyal
olarak analiz
edilmesi Enstitüsü Dernayiinde faaliyet
gösterecek
bir firmanın
teşeklindedir.
Farklı analiz
teknikleri kullanılarak
hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
gisi, 14(1), 7-25
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez
testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
sis yeri seçiminde
ELECTRE
I yönteminden
ELEREN,
A.,sonuca
(2006).
“Kuruluş
Yeri Seçimifaydalanılmıştır.
Böylece
tecrübelere
yönünde
hareketgeçmiş
edilmiş olup,
yapılan istatistik bulgulara
göre de
gidilmiştir.
Elde
nin Analitik Hiyerarşi Süreci Yöntemi ile
göre yorumlamanın ötesinde ELECTRE I
Belirlenmesi;
yönteminden faydalanarak
değer- da azalma meydana
aralığı Kw cinsindensübjektif
gelmektedir.Deri Sektörü Örneği”, Atatürk
Üniversitesi,
İktisadi ve İdari Bilimlendirmelerin önüne
Anahtargeçilmiştir.
Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi,
Konut,
Anova, TUİK, Fiyat
ler Dergisi, 20(2), 405-416
Çalışmada 5 kişinin görüşü alınarak ELECTECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS PRICES
ELEREN,
A., (2007).
“Kuruluş Yeri SeçiRE I yöntemi uygulanmıştır.
Aynı zamanda
HOUSES
minin Fuzzy TOPSIS Yöntemi İle Belirdeğerlendirme kriterleri de 5 kişinin görüşü
lenmesi: Deri Sektörü Örneği, Akdeniz
alınarak alternatiflerin kriterlere göre puanlaAbstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
the consumption
of electricity and
natural gas used inİktisadi
industry and
is statistically
vehouses
İdari
Bilimler Dergisi, 13,
ması ve kriterlerin
ağırlıklandırılması
gerçekanalyzed. ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
leştirilmiştir. techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis 280-295
were applied and the research was
GÜNER, H., & MUTLU, Ö., (2005). “Bulanık AHP İle Tedarikçi Seçim Problemi ve
Bir Uygulama”, İstanbul Ticaret Üniversitesi V. Ulusal Üretim Araştırma Sempozyumu, 25-27 Kasım, İstanbul
Mevcut 6 alternatif tesis yeri içerisinde 4.alternatif diğerleri üzerinde üstünlük kurduğu
görülmektedir. 6.alternatif te 4. alternatife yakın bir değer aldığı görülmüştür. 6. Alternatif hariç diğer alternatifler üzerinde üstünlük
kurduğu görülmüştür.
KUO, R.J., CHI, S.C., & KAO, S.S., (2002).
“A Decision Support System for Selecting Convenience Store Location Through Integration of Fuzzy AHP and Artificial Neural Network”, Computers In
Industry, 47, 199-214
ELECTRE I yöntemi alternatifler içinde sıralama yapmada kullanılacak bir yöntem olduğunu gözlemlenmiştir.
ELECTRE I yöntemi dışında diğer yöntemlerden de faydalanarak alternatiflerin sıralanması ve değerlendirilmesi yapılabilir.
NYDICK, R.L., & HILL, R.P., (1992).
“Using The Analaytic Hierarchy Process
25
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Structure The Supplier Selection İNCELENMESİ
Pro- SAUIAN, M.S., (2006). “Strategizing
To
Busicedure”, International JournalMurat
of PurchaLocation Using Analytic Hierarchy
KORKMAZ, Hakan ness
AÇIKGÖZ
sing and Materials Management,
28(2),
Process”, MCDM2006 Congress, China
31-36
1
Bölümü
WANG, X.,
& TRIANTAPHYLLOU, E.,
ÖZDAĞOĞLU, A., (2008). “Tesis Yeri Seçi(2008), “Ranking Irregularities when
minde Farklı
Bir Yaklaşım:
Bulanık
Evaluating
Alternatives
ve konutlarda
ile Anaelektrik tüketiminin
istatistiksel olarak
analiz edilmesiby using some
litik Serimuygulanmıştır.
Süreci”, İktisadi
ve İdari BiELECTRE Methods”, Omega the InterAyrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
SanayiCilt
ve konutlarda
tüketim
aralıklarına göre elektrik national
edilmesi
limler Dergisi,
22, Sayı
1, 421-453
Journal tespit
of Management
Science,
36(1), 45-63
ROY, B., (1968).
“Classement et choix
en présence
deKwpoints
de vue fiyatlarda
multip-da azalma
Yazar
Notu:
Bu çalışma 13/14 Kasım 2015
aralığı
meydana
gelmektedir.
les (la méthode
ELECTRE)”. La
ReTarihinde
Kocaeli
Wellborn Hotel de 1.
Anahtar Kelimeler
: Elektrik, Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi,
Konut, Anova,
TUİK, Fiyat
vue d’Informatique et de Recherche
Uluslararası Mühendislik Mimarlık ve
OpérationelleECONOMETRIC
(RIRO), (8),ANALYSIS
57-75 OF ELECTRICITY
Tasarım
Kongresinde Sözel Bildiri olaAND NATURAL GAS PRICES
ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES IN
TERMS
OF INDUSTRY
ANDgenişletilmiş şekrak
sunulmuş
halinin
HOUSES
lidir.
26
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED
ABSTRACT
Plant location selection is extremely
important for executing activities of corporate or organiza1
tion. Therefore, plant location slection is a strategic decision for the companies. Because, this is
Özet : 2012-2014
Yıllarıbe
arasındaki
TUİKPlant
verileri location
kullanılarak should
hazırlananbe
bu çalışma,
sanayi company can
not a decision which
easily can
changed.
place where
produce the product
andFarklı
can store
it and can
also supply
rawçalışmada
material.
For modeli
this, the selection of
şeklindedir.
analiz teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
ANOVA
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
region is enabled. Afterwards, the selection specific area in the region are ensured. Increment in
the demand force
to growth
the plant
or is forced
movegöre
to de
a new
yönünde
hareket edilmiş
olup, yapılan
istatistik to
bulgulara
sonucalocation.
gidilmiştir. The
Elde company have
to determine product or service while it starts the first production. Afterwards, it has to create
demand forecasting.
The
company
determines
the level
of gelmektedir.
capacity with reference to demand
aralığı Kw
cinsinden
yükseldikçe,
meydana
forecasting. Therefore,
capacity
andDoğalgaz,
demand
forecasting
areAnova,
also TUİK,
extremely
effective in deciAnahtar Kelimeler
: Elektrik,
Tüketim,
Sanayi, Konut,
Fiyat
ding plant location selection. Since sometimes buying huge machine negatively affect effective
usage of area, it ECONOMETRIC
can trigger toANALYSIS
change plant
location. So, it is a strategic decision to determine
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES IN TERMS
INDUSTRYBecause
AND
plant location. A wrong
decision
can lead to bankruptcy
of theOFcompany.
it is high cost
HOUSES
to change plant location again, all details should be taken into consideration when deciding.
In change
this study prepared
by using data
of TSI the
belonging
to the years
of 2012-2014,
Besides, it takesAbstract:
time to
plant location.
Thus,
companies
which
manage competitive
analyzed.
ANOVAselect
model plant
was applied
to the study
with the
of different
advantage should
correctly
location.
The prepared
companies
canusenot
change sales price of
the product since
today
competitionTheis purpose
cruel.was
So,tothey
have
preferred
to decline
their costs rather
made
more comprehensive.
determine
electricity
and natural
gas prices
than rising their products’ sales prices in order to get profit. Good selection has increased the
profit of company since it decreases cost. It is seen that the factors which affect this selection
and they are interrelated while determining plant location. The management decide by themselves without using any technique, when they evaluate these factors in decision making. The error
possibility of management has increased in this case. It is meaningful for the managers to use
the multiple criteria decision making techniques since there are several factors and alternatives
in the plant location selection. Thus, it reduces the possibility of making a mistake to utilize the
multiple criteria decision making techniques which include both quantitative and qualitative
criteria. ELECTRE (The Elimination and Choice Translating Reality) I method which is one of
multiple criteria decision making is based on the pairwise comparisons among the alternatives.
It aims to find an dominant alternative thanks to the pairwise comparisons. Kocaeli which is
developed city of automotive industry was determined as alternetive location. The companies
in the automotive main industry which operated in Kocaeli work with regard to Japanese philosophy. Therefore, the automotive companies which adopted Just In Time (JIT) approach want
27
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
O22-R53
ID:77 K:83
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
their inputs in a timely manner from
the automative supply industry. The
İNCELENMESİ
to take
automative
supply industry should be very close
toKORKMAZ,
the mainHakan
industry
in order to achieve timely production
Murat
AÇIKGÖZ
and not to do redundant storage. Otherwise,
the delays in the production can cause. The autoGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
mative supply industry which1Kilis
is designed
to be established should be located in Kocaeli since
a vast number of automotive companies located in Kocaeli. Izmit which is the central district
Özet :as
2012-2014
TUİK verileri
hazırlanan
çalışma, sanayi
has been identified
the region.
In this study,
thekullanılarak
most ideal
plantbulocation
among the alternave konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
tives is selectedşeklindedir.
by applying
method in
the plant
location
selection
Farklı ELECTRE
analiz teknikleriI kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
modeli of a company
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
which is located in Kocaeli and operate the automative supply industry. In accordance with the
opinion of the experts,
six alternatives
plantistatistik
location
has been
for the
yönünde hareket
bulgulara
göre deidentified
Eldecompany which
operates with respect to the automotive supply industry in Kocaeli. The comparisons with each
other of these six
locations
were
performed
with
ELECTRE
I method. During this comparison,
aralığı
Kw cinsinden
yükseldikçe,
fiyatlarda
da azalma
meydana gelmektedir.
we has benefited
fromKelimeler
the factors
which
affect
theSanayi,
plantKonut,
location
Anahtar
: Elektrik,
Doğalgaz,
Tüketim,
Anova,selection.
TUİK, Fiyat Conducted studies
illustrate that six factors were determined as the factors which affect the plant location selection. These factorsECONOMETRIC
are market place,
raw material place, work force, infrastructure, transportation
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES
IN TERMS OFfactors
INDUSTRY
ANDcreated in the light
facilities and government
supports.
The weights
of determined
were
HOUSES
of the viewpoint of the experts before the study. The weights of the criteria were created by calAbstract:
In this
prepared by
using data
of TSI
belonging to with
the years
2012-2014,
culating arithmetic
mean
of study
the values
which
were
determined
theofhelp
of the viewpoint of
analyzed. ANOVA
was applied
the study comparisons
prepared with thewere
use ofperformed.
different
all experts. According
to thesemodel
weights,
the to
pairwise
The fourth
alternative is more
superior
than the
fifth alternative
inelectricity
compliance
with
these comparisons.
made more
comprehensive.
The purpose
was to determine
and natural
gas prices
Since ELECTRE I method which enables to prioritize among the alternatives is easy in terms
of the application, it also comes into prominence as an easy method in terms of interpretation
of the results.
28
UHEYAD
KUR, İTHALATÇI ÜLKE GELİR VE FİYAT DALGALANMALARININ
TÜRKİYE’NİN ISIC REV3 FASILLARI BAZINDA İHRACATINA ETKİSİ1
EFFECT OF EXCHANGE RATE, PRICE AND IMPORTER COUNTRY
GDP VOLALITILITY ON TURKEY’S REV3 CHAPTERS BASIS EXPORTS
Mehmet AYDINER
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Uzman, Ankara/Türkiye
Öz: Bu çalışmanın amacı kur, fiyat ve ithalatçı
ülkelerin gelirindeki dalgalanmalarının Türkiye’nin
REV3 fasılları bazındaki ihracatına etkisini araştırmaktır. Bu bağlamda Türkiye’nin AB üyesi Almanya,
Fransa, İngiltere, İspanya, İtalya ve Hollanda’ya olan
REV3 fasılları bazındaki ihracatı Panel Veri Yöntemi
kullanılarak incelenmiştir. Çalışmada Türkiye’nin
2000-2014 çeyrek dönem ihracat verilerini kullanılmıştır. Ulaşılan sonuçlara göre; kur dalgalanmasının
tüm fasıllar bazındaki ihracata etkisi yoktur. İthalatçı
ülkelerin gelirindeki artış Türkiye’nin REV3 fasılları
bazında bu ülkelere olan ihracatını belirgin olarak
artırırken, gelirdeki düşüş ihracatı azalmaktadır. İhraç
fiyatlarındaki düşüş tüm fasıllar bazındaki ihracatı
artırırken, ihraç fiyatlarının yükselmesi ihracatın
düşmesine neden olmaktadır. AB üyesi bu altı ülkeye
olan ihracatın belirleyici faktörleri ihracat fiyatları ve
bu ülkelerin milli gelirleridir.
Abstract: The purpose of this study is to investigate
the effect of exchange rate, export price, impoter
country GDP volalitility on Turkey’s REV3 chapters
basis export to six European Union member countries,
namely Germany, France, England, Spain, Italy and
Netherlands.. The study uses Panel Data Estimation and quarterly export data of Turkey between
2000-2014. The findings suggest that exchange rate
volalitility does not affect Turkey’s export to these
countries but changes in export prices and GDP of
the importer countries have deep effect on export
volume. Decreases in Turkey’s export prices boost the
country’s export to these countries . Increases in GDP
of the importer countries also raise the export volume
of Turkey. The results show that the dominant factors
affecting export volume of Turkey to these countries
are export prices and importer countries’ GDP.
Key Words: Customs Chapter, Exchange Rate Volatility, Price Volatility, Export, GDP Volatility
Anahtar Kelimeler: Gümrük Fasılları, Kur Dalgalanması,
Fiyat, Dalgalanması, İhracat, Gelir Dalgalanlanması
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715175
(1) Sorumlu Yazar: Mehmet AYDINER, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, Ankara / Türkiye mehmetaydiner@yahoo.
com Geliş Tarihi / Received: 01.10.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 05.01.2016 Makalenin Türü: Type ofarticle
(Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None“Etik Kurul
Raporu Yok - Noneof Ethics Committee”
29
1. GİRİŞ
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: E-51-E52-F10-F-11-F-13-F14(Ekonomi) & (Economy) F-31-P25 ID:57 K:63
(Para Ekonomi
– Monetary Economics)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
nin azalmaması için daha fazla ihracat
İNCELENMESİ
yapmayı
tercih
edecek ve böylece ihracatta artış olacaktır.
AÇIKGÖZ
Kurun değerindeki ani, keskin ve sık
değişimler
İhracatçının
Yönetmeni riskten kaçınma derecesinin düşük
olarak tanımlanan kur dalgalanması
ülkelerin
1
olması halinde
ise döviz kuru değişkenliğindeki
Bölümü
ekonomileri üzerinde önemli etkiye
sahiptir. Genel
artış iç piyasaya yönelmesine yol açacak ve
anlamda dalgalanmaların
artması ekonominin her
böylece ihracatta azalma görülecektir.
ve konutlarda
kullanılan
alanında belirsizliği
artırarak
riskleridoğalgaz
yükseltmekşeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
tedir. Belirsizliğeuygulanmıştır.
bağlı risklerin
ülkedeki
oynaklığının
ihracatı
etkilediği konusunda görüş
Ayrıcaartması
hipotez testleri
uygulanarakKur
araştırma
daha kapsamlı
Sanayi
ve
konutlarda
tüketim
aralıklarına
göre
elektrik
ve
doğalgaz
fiyatlarının
tespit
üretim ve yatırım kararlarını da etkilemektedir.
birliği bulunmasına karşın edilmesi
bu etkinin hangi yönde
aralığı
arttıkça, elektrik
ve doğalgaz
olduğu
konusunda
görüş
birliği bulunmamaktaKur dalgalanmalarından
en önemli
fiyatlarının etkilen
genel seviyesinde
düşüşekonogözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
dır. meydana
Bazı çalışmalar
aralığı
gelmektedir. kur oynaklığının dolayısıyla
mik alanlardan biri
dışKwticarettir.
Kurun dışfiyatlarda
ticaretda azalma
belirsizliğin
artmasının
ihracatı artıracağını ileri
Kelimeler
Doğalgaz, Tüketim,
TUİK, Fiyat
hacmi üzerindeAnahtar
önemli
etkisi: Elektrik,
bulunmaktadır.
Değişen kur ihraç veya ithal ürünlerinin göreceli sürerken literatürdeki çalışmaların çoğu ihracatı
azaltacağını
bildirmiştir.
Sukar (2001) gibi bazı
ECONOMETRIC
ANALYSIS
OFfiyat
ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS PRICES
fiyatlarını değiştirerek
uluslararası
rekabette
araştırmalar kur oynaklığının artmasının ihracatı
avantajı veya dezavantajı getirebilmektedir. Fiyat
HOUSES
değişiklikleri özellikle ihracata dayalı büyüme artıracağını ileri sürerken Arize (1995,1997) gibi
çalışmalar
artmasının ihracatın
the consumption
of electricity
and natural
in industrykur
andoynaklığının
modeli uygulayan
ülkeler için
çok önem
arz gas used
düşmesine neden olacağını bildirmiştir.
etmektedir.
1.1. Amaç
Kur oynaklığının artması özellikle ihracatçıların
üretim ve ihracat kararlarını etkilediğinden ülkelerin
ihracat miktarlarını önemli ölçüde etkilemektedir.
Bu etkinin ortaya çıkış sebepleri ve etki düzeyleri
ile ilgili olarak farklı görüşler ileri sürülmüştür. De
Grauwe (1988:12) döviz kuru değişkenliğindeki
artışın ihracat üzerindeki etkisi riskten kaçınmanın
derecesine bağlı olduğunu, kur belirsizliğinin,
riskten kaçınmanın derecesine göre gelir ve ikame
etkilerine yol açacağını ve sonuçta bu etkilerden
hangisinin baskın çıkacağına bağlı olarak ihracatı
artıracağını ya da azaltacağını ileri sürmüştür.
Buna göre, İhracatçının riskten kaçınma derecesi
yüksekse, döviz kuru oynaklığı artışında geliri-
Bu çalışmanın amacı kur, fiyat ve ithalatçı ülke
gelir dalgalanmalarının Türkiye’nin ISIC REV3
sektör fasılları bazındaki ihracatına etkisi araştırmaktır. Kur, fiyat ve gelir dalgalanmalarının
Türkiye’nin toplam ihracatına olan etkisi çok
sayıda çalışmada incelenmiş olmasına karşın
kur, fiyat ve gelir dalgalanmalarının sektörler
veya fasıllar bazındaki ihracata etkisini araştıran
çok az çalışma bulunmaktadır. Bu sebeple bu
çalışmanın bu boşluğun doldurulmasına katkı
sağlaması da amaçlanmıştır.
30
1.2.
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Kapsam
hem de dış ticaret politikasını oluşturan
İNCELENMESİ
politika
yapıcıları
için önemlidir.
AÇIKGÖZ
Çalışmada, Türkiye’nin Euro kuru
cinsinden
Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya,
İtalya ve
1.5. Hipotezler
1
Hollanda’ya olan fasıllara bazında ihracat incelenKur, fiyat ve ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarının
mektedir. Bu ülkelerin
seçilmesinin temel nedeni
etkisi ürün grupları veya fasıllar bazında aynı
ve konutlarda Avrupa
kullanılanBirliğindeki
bu altı ülkenin Türkiye’nin
en tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakdeğildir,
hazırlananfarklı
çalışmada
ANOVA
modeli miktarlarının bu
fasıldaki
ihracat
büyük ihraç pazarları
olmaları
vehipotez
toplam
ihracat
uygulanmıştır.
Ayrıca
testleri
değişkelere
de farklıdır.
Sanayi
konutlarda
aralıklarınaBu
göre elektrik
ve doğalgazhassasiyetleri
fiyatlarının tespit edilmesi
içinde çok büyük
bir ve
paya
sahiptüketim
olmalarıdır.
altı ülkeye olanedilen
ihracatın
bulgular toplamı
sonucunda;tüm
sanayiAvrupa
sektörü için tüketim
arttıkça, Tarife
elektrik veCetveli
doğalgaz ve Eşya Sınıf1.6. aralığı
Gümrük
Birliğine olan ihracatın
yaklaşık %80’lik kısmını
landırması
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana
gelmektedir.
oluşturmaktadır.Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
Uluslararası ticarette eşyalar hem ticaretin is1.3. Yöntem
tatistiki kayıtlarının tutulabilmesi hem de dış
ticaret
politikalarının uygulanabilmesi için deTO CONSUMPTION
Çalışmada panel ACCORDING
veri yöntemi
kullanılmıştır.RANGES
HOUSES
ğişik kriterler kullanılarak sınıflandırılmaktadır.
Model olarak bireysel etkili model seçilerek
Türkiye öncelikli olarak Dünya Gümrük Örgütü
Abstract:
In this study
preparededilmesi
by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
ülkelerin bireysel
etkilerinin
de tespit
bünyesinde uluslararası ticarete konu eşyaların sıamaçlanmıştır. analyzed.
Panel veri
yöntemi
ANOVA
model ile
was aynı
appliedzato the study prepared with the use of different
were applied andyeknesaklığı
the research was
nıflandırılmasında
sağlamak amacıyla
manda ihracatın made
kur, more
gelircomprehensive.
ve fiyat değişikliklerine
The purpose was to determine electricity and natural gas prices
01.01.1958 tarihinde yürürlüğe giren ve örgüte
olan hassasiyeti de ölçülebilmektedir.
üye ülkelerin ulusal tarife cetvellerinin temelini
1.4. Araştırma Problemi
oluşturan Armonize Mal Tanımı ve Kodlama
Sistemini kullanmaktadır. Bu sistem 14.05.1964
Kur, fiyat ve ithalatçı ülke gelir dalgalanmaları
tarihinde 474 sayı ile kabul edilen “Türk Gümrük
ülkelerin toplam ihracatını etkilemektedir. Ancak
Tarife Cetveli Hakkında Kanunu” ile yürürlüğe
bu değişkenlerin tüm sektörler veya tüm ihraç
konulmuştur. Armonize Sistem Nomonklatürde
ürün grupları üzerindeki etkisi aynı değildir. Ürün
eşya kodları altı haneli rakamlarla gösterilir. Ulusal
gruplarının bazıları fiyat dalgalanmalarına daha
Tarife Cetvellerinde eşya kodları on iki haneli
hassas iken bazı ürünler kur veya ithalatçı ülke
rakamlarla gösterilir. Armonize Sistem, Dünya
gelir değişikliklerine hassasiyet göstermektedir.
Gümrük Örgütü tarafından yürürlüğe konan
Ürün gruplarının bu hassasiyetlerin olup olmasözleşmeye, nomanklatür ise tarife cetvellerinin
dığı, varsa ne derecede olduğunun, ürün grupilk altı hanesinden oluşan uluslararası indekse
ları arasındaki hassasiyet farklarının ne düzeyde
olduğunun belirlenmesi hem ihracatçılar için
verilen isimdir.
31
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Türkiye tarafından kullanılan diğer bir sınıflama
miştir. Sınıflamanın daha geniş seviyeleri
İNCELENMESİ
olan
sistemi ISIC Rev. 3.1 (International
Standard
grupAÇIKGÖZ
ve bölümler, istatistiksel birimleri karakter,
Murat
KORKMAZ, Hakan
Industrial Classification of All Economic
Activiteknoloji, organizasyon ve üretim finansmanına
ties) “Tüm Ekonomik Faaliyetlerin
Uluslararası
göre bir araya getirirler. ISIC`nin nüfus, üretim,
1
Standart Sanayi Sınıflaması” sistemidir. Birleşmiş
istihdam, gayrisafi yurt içi üretim ve diğer ekoÖzet :ekonomik
2012-2014 Yılları
arasındaki TUİK
kullanılarak
hazırlanan
Milletler tarafından,
faaliyetlerin
dahaverilerinomik
faaliyet
alanlarındaki
ekonomik faaliyet
geniş analizlerinişeklindedir.
kapsayanFarklı
istatistiki
göreçalışmada
verilerin
sınıflanmasında,
ulusal ve
analiz çalışmalarda
teknikleri kullanılaraktürüne
hazırlanan
ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
merkezi bir sınıflama olarak kullanılması ve ulusuluslararası kullanımı yaygınlaşmıştır. ISIC,
lararası olarak ilgili
verilerin
karşılaştırmasının
ekonomik
olguyu
incelemek,
yönünde
hareket edilmiş
olup, yapılan istatistik bulgulara
göre bir
de sonuca
gidilmiştir.
Elde verilerin ulusedilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
yapılabilmesini sağlayan bir araç olması için
lararası karşılaştırılabilirliğini güçlendirmek ve
hazırlanmıştır. ISIC`nin
amacı, ulusal
sınıflamaulusal
istatistik
sistemlerinin gelişimine katkıda
yükseldikçe,
meydana
gelmektedir.
ların yerini almak,
ulusal
istatistiklerin
uluslaratemel
Anahtar
Kelimeler
Tüketim,bulunmak
Sanayi, Konut,için
Anova,
TUİK, bir
Fiyataraçtır. Sınıflamanın
rası alanda karşılaştırılabilmesi için bir çerçeve
yapısı şu şekildedir.
oluşturmaktır. ISIC,
tüm ekonomik sektörleri
Seviye 1: 17 kısım, A`dan Q`ya kadar alfabeACCORDING
TO CONSUMPTION
kapsayan bir faaliyet
sınıflamasıdır.
Standart birRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
tik harflerle tanımlanmıştır;
ekonomik faaliyet sınıflaması, birimlerin yürütSeviye 2: 62 bölüm, iki haneli numerik kodAbstract:
this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
tükleri faaliyetlere
göreIn sınıflandırılabilmeleri
industry and houses is statistically
larlain tanımlanmıştır;
analyzed. ANOVA
was applieden
to the study prepared with the use of different
amacıyla oluşturulmuştur.
ISICmodel
kategorileri,
Seviye
3:applied
161 grup,
haneliwasnumerik kodlarla
were
and theüç
research
ayrıntılı (sınıf) düzeyinde,
istatistiksel
The birimler
purpose was to determine electricity and natural gas prices
tanımlanmıştır;
içinde tanımlanan faaliyetlerin, çoğu ülkedeki
Seviye 4: 298 sınıf, dört haneli numerik kodalışılagelmiş kombinasyonlarına göre betimlenlarla tanımlanmıştır.
Tablo 1. ISIC REV3 Seviye 1
A - Tarım ve Ormancılık
B - Balıkçılık
C - Madencilik ve Taş Ocakçılığı
D - İmalat Sanayi
E - Elektrik, Gaz ve Su
G - Toptan ve Perakende Ticaret
32
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 2. İNCELENMESİ
ISIC REV3 Seviye 2
01 - Tarım Ve Hayvancılık
26 - Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünler
02 - Ormancılık Ve Tomrukçuluk
1
05 - Balıkçılık
27 - Ana Metal Sanayi
28 - Metal Eşya Sanayi (Makine Ve Teçhizatı
10 – Maden Kömürü,
Ve Yılları
Tur. arasındaki TUİK verileri
29 - kullanılarak
Başka Yerde
Sınıflandırılmamış
Makine
Özet : Linyit
2012-2014
hazırlanan
kullanılan doğalgaz ile elektrik30
tüketiminin
analizİşleme
edilmesi
11 – Ham Petrolve
Vekonutlarda
Doğalgaz
- Büro, Muhasebe
Ve Bilgi
Makinaları
Ayrıca hipotez testleri uygulanarak
daha kapsamlı
12 - Uranyum Veuygulanmıştır.
Toryum Cevherleri
31 - araştırma
Başka Yerde
Sınıflandırılmamış
Elektrikli
13 - Metal Cevherleri
32 -bulgulara
Radyo,göre
Televizyon,
Teçhizatı Ve
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik
de sonucaHaberleşme
gidilmiştir. Elde
14 – Taş Ocakçılığı
Ve Diğer Madencilik
33 - Tıbbi Aletler; Hassas Optik Aletler Ve Saat
aralığı
cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da34
azalma
meydana
gelmektedir.
15 - Gıda Ürünleri
Ve Kw
İçecek
- Motorlu
Kara
Taşıtı Ve Römorklar
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,
Konut, Anova,
TUİK, Fiyat
16 - Tütün Ürünleri
35 - Sanayi,
Diğer Ulaşım
Araçları
17 - Tekstil Ürünleri
36 - Mobilya Ve Başka Yerde Sınıflandırılmamış
NATURALYeniden
GAS PRICES
18 - Giyim Eşyası ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
37 - Atık AND
Ve Hurdaların
Değerlendirilmesi
19 - Tabaklanmış Deri, Bavul, El Çantası, SaraciyeHOUSES
40 - Elektrik, Gaz Ve Su
20 - Ağaç Ve Mantar Ürünleri (Mobilya Hariç)
21 22 -
51 - Atık Ve Hurdalar
the consumption
in industry
Kağıt Ve Kağıt
Ürünleri of electricity and natural gas
74used
- Diğer
İş Faaliyetleri
techniques
forKaset
analysis.
were Kültür
applied and
the research
Basım Ve Yayım;
Plak,
Vb.Moreover, tests of hypothesis
92 - Eğlence,
Ve Sporla
İlgiliwas
Faaliyetler
23 - Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri
93 - Diğer Hizmet Faaliyetleri
24 - Kimyasal Madde Ve Ürünler
99 - Gizli Veri
25 Plastik Ve Kauçuk Ürünleri
2. LİTERATÜR
ile dış ticaret hacmi arasında bir ilişki olmadığını
ileri süren çalışmalar da bulunmaktadır.
Döviz kuru dalgalanmalarının dış ticareti ne
yönde etkileyeceği konusunda bir görüş birliği
yoktur. Değişik ülkeler üzerine yapılmış çalışmalar karışık sonuçlar vermiştir. Bazı çalışmalar
döviz kuru dalgalanmaları ile dış ticaret hacmi
arasında pozitif ilişki bulurken, bazı çalışmalar
negatif yönlü ilişki olduğunu göstermektedir. Bu
çalışmaların yanında, döviz kuru dalgalanmaları
Kur oynaklığının artmasının dış ticareti olumsuz etkilediğini bildiren çalışmalardan; Kenen
(1986:11) Japonya, İngiltere, ABD, Almanya,
Fransa’daki kısa dönemde reel döviz kurundaki
oynaklıklarının ticaret hacmi üzerindeki etkisinin
incelemiştir. Sonuçlar dalgalanmaya maruz kalma
düzeylerinin ve etkilerinin ülkeler arasında farklılaştığını ve genel olarak dalgalanmanın uluslararası
33
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ticaret hacmini durgunlaştırdığı göstermiştir. Arize
dönemde toplam ihracatı negatif olarak etkilediği
İNCELENMESİ
(1995:12) döviz kurlarındaki oynaklığın
G-7 Hakan
sonucuna
varmıştır.
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
ülkelerinin her birinde ihracat hacmi
üzerinde
Yönetmeni (2004:6) Türkiye’de döviz kuru
Saatçioğlu
istatistiksel olarak anlamlı negatif
etkiye
sahip
1
Bölümü
belirsizliğinin
hem uzun dönemde hem de kısa
olduğunu, dalgalanmaların dış ticaret hacmini
dönemde ihracatı olumsuz etkilediği bildirmiştir.
Özet : sahip
2012-2014
TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
düşürücü bir etkiye
olduğunu
bulmuştur.
Demirelistatistiksel
(2004:9)
döviz
kurlarındaki
değişmelerin
olarak
analiz
edilmesi
Döviz kuru dalgalanmaları
ile dış
ticaret
arasında
şeklindedir. Farklı
analiz
teknikleri
kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
ve belirsizliklerin sanayi, tarım ve madencilik
uygulanmıştır.
pozitif ilişki olduğunu
ileriAyrıca
sürenhipotez
çalışmalardan,
ve doğalgaz
edilmesiincelenmiş, masektörleri
ihracatlarına
etkileri
Sukar (2001:11)yönünde
dövizhareket
kuruedilmiş
dalgalanmalarının
olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
dencilik ve tarım sektörleri için reel döviz kuru
ABD dış ticaretine
etkisini araştırmış ve ihracat
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna
varılmaktadır.
Sonuç üzerinde
olarak tüketim
oynaklığının
ihracat
negatif bir etkiye
hacmi ile dış ticaret
geliri
ve dövizyükseldikçe,
kuru belirsizliği
aralığı
Kw cinsinden
sahip olduğu sonucuna ulaşmıştır.
arasında pozitif Anahtar
bir ilişki
tespit:etmiştir
Kelimeler
Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
Tarı (2009:5) Türkiye’de döviz kuru belirsizliği
Kur dalgalanmalarının dış ticarete olumlu veya
ve ihracat hacmi arasındaki ilişkiyi araştırmış
olumsuz bir etkisinin
olmadığını
bildiren
çalışACCORDING TO CONSUMPTION RANGES
IN TERMS
OFbelirsizliği
INDUSTRY AND
ve döviz
kuru
uzun dönemde ihracat
HOUSES
malar da bulunmaktadır. Gotur (1985:9) döviz
hacmini negatif etkilerken kısa dönemde döviz
kuru oynaklığı ile dış ticaret hacmi arasında bir
Abstract: In this study prepared by using data ofkuru
TSI belonging
to the years
of 2012-2014,
belirsizliğinin
ihracat
hacmi üzerinde etkiye
the consumption
of electricity
and natural gas used in industry and houses is statistically
anlamlı ilişki olmadığını
belirtirken,
Aristotelous
analyzed. ANOVA model was applied to the sahip
study prepared
with the
use etmiştir.
of differentGüloğlu (2008:8)
olmadığını
tespit
(2001:13) İngiltere’nin
olan ihracatı
techniquesAmerika’ya
for analysis. Moreover,
döviz kuru
oynaklığı,
electricity
and naturalihracat
gas pricesve kur rejimleri
üzerine yaptığı çalışmada döviz kuru oynaklığının
arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmasında, yüksek
ihracat üzerinde etkili olmadığı sonucuna ulaşmışoynaklığın olduğu dönemlerde ihracat performantır. Hooper (1978:23) da döviz kuru belirsizliği
sının düşük olduğunu, düşük oynaklığın olduğu
ile uluslararası ticaret hacmi arasında bir ilişki
dönemlerde ise ihracat performansının yüksek
bulunmadığını bildirilmiştir.
olduğunu göstermiştir.
Türkiye üzerine yapılan çalışmalardan, Vergil
Özbay (1999:7) Türkiye’de döviz kuru belirsizli(2002:4) reel döviz kuru dalgalanmalarının reel
ğinin ihracat üzerinde istatistiksel olarak anlamlı
ihracat üzerinde anlamlı negatif etkiye, Öztürk
negatif etkileri olduğunu bulurken Bügük (2000:9)
(2002:7) de döviz kurundaki belirsizliğin artmadöviz kurlarındaki belirsizliğin Türk tarım sektörü
sının Türkiye’nin ihracat talebi üzerinde negatif
ihracatı üzerine etkisini araştırdıkları çalışmada,
etkisi olduğu tespit etmiştir. Kasman (2003:9)
döviz kuru belirsizliği ile ihracat arasında birkaç
döviz kuru oynaklıklarının ihracat düzeyinin
ürün ve ülke hariç önemli bir ilişki bulamamıştır.
belirlenmesinde önemli bir değişken olduğu,
döviz kuru oynaklıklarının hem kısa hem de uzun
34
3. VERİ
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
iki milyar Euro ve daha fazla ihracatı
İNCELENMESİ
olan eşya
grupları
incelenmiştir.
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ
Bu çalışmada 2000-2014 yılları içinMurat
çeyrek
döGrup A.Ş. Finans
Yönetmeni dönemine ait Euro kur verileri kulnemdeki Türkiye’nin seçilmiş ülkelere Güven
olan ihracatı
2000--2014
1
7 Aralık
Üniversitesi, Elektrik-Enerji
Bölümü
(EX), bu dönemdeki kur (ER),Kilis
ihracat
fiyatları
lanılarak kur
oynaklığı (V) serisi kur oynaklığı
(P) ve İthalatçı ülkelerin Gayri Safi Yurtiçi Milli,
GARCH(1,1) modeli ile tahmin edilmiştir. Model
Hasılaları (GDP)vedeğerleri
kullanılmıştır.
seçiminde
AIC kriteri
kullanılmış
doğalgaz Veriler
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi ve en küçük AIC
TÜİK, TCMB, Eurostat, OECD’den alınmıştır.
değeri olan model seçilmiştir. Tahmin ve model
Sanayi
ve konutlarda tüketimgruplardan
ve doğalgaz
Çalışmada REV3
sınıflamasındaki
seçimi
bu çalışmanın
anaedilmesi
konusu olmadığından
detayları bu çalışmanın dışında bırakılmıştır.
Tablo 1.
ISIC
Gruplarına
Toplam İhracat (2014)
aralığı
Kw REV3
cinsinden Sınıflandırması
yükseldikçe, fiyatlarda da
azalma meydanaGöre
gelmektedir.
ISIC
ISIC adı
1
Tarım ve Hayvancılık
2
OrmancılıkACCORDING
ve Tomrukçuluk
22.249.149
TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY
AND
HOUSES
5
10
İhracat Dolar
İhracat Euro
6.007.570.506
Balıkçılık
346.537.482
Maden Abstract:
Kömürü,InLinyit
ve Turb
8.524.376
this study
prepared by using data of TSI belonging to the years
of 2012-2014,
4.557.803.572
16.725.445
261.308.292
6.560.210
13
Ham Petrol
ve Doğalgaz
analyzed.
ANOVA model was applied to the study prepared with226.136.304
the use of different
Metal Cevherleri
1.367.763.262
made more comprehensive. The purpose was to determine electricity
and natural gas prices
1.028.297.013
14
Taş Ocakçılığı ve Diğer Madencilik
1.803.676.321
1.356.703.321
15
Gıda Ürünleri ve İçecek
11.157.833.413
8.421.559.081
16
Tütün Ürünleri
554.937.985
420.142.291
17
Tekstil Ürünleri
15.414.576.793
11.624.469.825
18
Giyim Eşyası
13.774.636.962
10.345.544.910
19
Tabaklanmış Deri, Bavul, El Çantası, Ayakkabı
1.153.188.843
865.744.367
20
Ağaç Ve Mantar Ürünleri (Mobilya Hariç)
853.568.665
642.204.863
21
Kağıt Ve Kağıt Ürünleri
1.984.842.661
1.494.500.275
22
Basım Ve Yayım; Plak, Kaset Vb.
167.517.483
126.499.788
23
Kok Kömürü, Rafine Edilmiş Petrol Ürünleri..
5.728.615.518
4.316.958.256
24
Kimyasal Madde Ve Ürünler
7.961.210.451
5.991.310.102
25
Plastik Ve Kauçuk Ürünleri
7.540.167.452
5.670.227.547
26
Metalik Olmayan Diğer Mineral Ürünler
4.329.021.765
3.255.212.511
11
35
169.752.850
27
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
Ana Metal Sanayi
16.636.439.878
12.444.248.877
28
KORKMAZ,
Metal Eşya Sanayi (Makine veMurat
Teçhizatı
Hariç)Hakan AÇIKGÖZ 7.430.654.040
5.592.055.933
29
GrupVe
A.Ş.
Finans Yönetmeni 13.592.076.146
Başka Yerde SınıflandırılmamışGüven
Makine
Tec
10.239.009.126
1
30
7 Aralık
Büro, Muhasebe Ve BilgiKilis
İşleme
Makinaları
189.324.090
31
Başka Yerde Elektrikli Makina Ve Cihazlar
6.364.818.947
142.444.829
4.796.382.870
36
doğalgaz
Radyo, ve
Televizyon,
Haberleşme
Teç.ile
Veelektrik
Cihaztüketiminin istatistiksel
2.234.312.283
Tıbbi Aletler;
HassasAyrıca
Optikhipotez
Aletler
Ve Saat
833.518.324
uygulanmıştır.
testleri
uygulanarak araştırma daha kapsamlı
Motorlu Kara Taşıtı Ve Römorklar
19.217.857.382
edilen bulgular
sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça,
Diğer Ulaşım
Araçları
2.398.427.141
Mobilyaaralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
7.548.286.050
40
Elektrik,Anahtar
Gaz VeKelimeler
Su
88.883.916
: Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova,
TUİK, Fiyat
51
Atık Ve Hurdalar
74
Diğer İş Faaliyetleri
2.555.967
GAS PRICES
1.921.779
92
Eğlence,
3.250.827
93
Diğer Hizmet Faaliyetleri
32
33
34
35
Kaynak:
672.861.391
1.691.008.873
629.562.749
14.458.756.543
1.811.582.173
5.709.735.711
66.721.819
504.007.034
Kültür Ve Sporla İlgili FaaliyetlerHOUSES
4.275.208
18.393
13.443
Toplamthe consumption of electricity and natural gas used in industry157.616.884.547
and houses is statistically 118.662.227.105
and natural
prices Milli Gelirinin
TÜİK made more comprehensive. The purpose was to determine
GDP electricity
: i Ülkesinin
t-1gasYıldaki
it-1
logaritması
4. METODOLOJİ
Pt-1 : Türkiye İhraç Fiyatları / Dünya İhraç Fiyatları
Türkiye’nin seçilmiş sekiz ülkeye olan ihracatının kur, gelir ve fiyat dalgalanmalarına olan
duyarlılığı Bireysel Etkili Panel Veri yöntemi
ile araştırılmıştır.
Vit-1 : Kur dalgalanması GARCH (1,1) Kalıntı
Serisini ifade eder.
5. BULGULAR
Panel Veri Regresyon Modeli:
5.1. Tarım ve Hayvancılık İhracatı
Tarım ve hayvancılık sektörünün altı ülkeye olan
ihracatı kur oynaklığından etkilenmezken fiyat
dalgalanmaları ve ithalatçı ülke gelirindeki dalgalanmalardan etkilenmektedir. Ülker için bireysel
etkiler anlamlı değildir. İthalatçı ülkelerin gelirinin
EXit : Türkiye’nin i ülkesine ihracatı Logaritması
36
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
%1 artması bu sektörün ihracatının da yaklaşık
%1 artmasını sağlamaktadır. Göreceli fiyatın düşmesi
İNCELENMESİ
bu ülkelere
AÇIKGÖZolan
ihracatı artırmaktadır.
Güven1-Tarım
Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni
Tablo 3. ISIC
ve Hayvancılık
İhracatı
1
Değişken
Katsayı
P-Değeri
0.0176
Fransa
1.041070
-0.600595
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına
-0.889871
1.306613
edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü
için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
1.719190
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda
da azalma meydana gelmektedir.
İngiltere
1.588130
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
0.7143
Hollanda
1.672221
0.6903
GDP
Fiyat
Dalga
Almanya
İspanya
ECONOMETRIC ANALYSIS OF0.947391
ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
1.016819
HOUSES
İtalya
0.0001
0.5412
0.7578
0.6601
0.8239
0.8042
1.2. Gıda ve İçecek
%TSI2 belonging
artırmaktadır.
Fiyatlardaki
Abstract:İhracatı
In this study prepared by using data of
to the years
of 2012-2014, düşüş ihracatın
kurdaki
oynaklığın
yükselmesi ihracatı
ANOVA model was applied to the artırırken
with the
use of different
Gıda sektörününanalyzed.
ihracatı
ülkelerin gelirinin art- study prepared
were
applied
and
the
research
wasiçin bireysel etki
etkilememektedir.
Tüm
ülkeler
made
more
comprehensive.
The
purpose
was
to
determine
electricity
and
natural
gas
prices
masından olumlu etkilenmektedir. Ülkelerin
hem istatistiki hem de ekonomik olarak anlamlı
gelirindeki %1 artış gıda sektörünün ihracatın
değildir.
Tablo 3. ISIC 15- Gıda ve İçecek İhracatı
Değişken
Katsayı
P-Değeri
GDP
2.195044
0.0000
Fiyat
-0.533004
0.0000
Dalga
-0.410424
0.6346
Almanya
-5.996846
0.1743
Fransa
-4.829150
0.3786
İngiltere
-5.821486
0.2414
Hollanda
-5.870863
0.1883
İspanya
-5.910971
0.1975
İtalya
-5.902976
0.1567
37
1.3.
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tekstil Ürünleri İhracatı
düşme ihracatı artırmaktadır. Ülkelerin gelirindeki
İNCELENMESİ
artış tekstil
ürünü ihracatına olumlu katkı yapmakMurat KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ
Tekstil ürünleri ihracatı kur oynaklığından
etkilentadır. Ülkelerin bireysel etkileri istatistiki olarak
mezken Türkiye’nin tekstil ürünleri fiyatlarındaki
anlamlı değildir.
1
Tablo 3. ISIC 17- Tekstil Ürünleri İhracatı
GDP
Fiyat
Dalga
Değişken
Katsayı
P-Değeri
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri
kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA
modeli
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
1.133249
göre de sonuca gidilmiştir. Elde
-0.401160
-0.298335
varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Almanya
1.074785
Fransa
İngiltere
Hollanda
İspanya
İtalya
1.4. Giyim
0.0005
0.0000
0.6740
0.6025
1.381411
0.4681
1.354177
0.5216
1.251069
HOUSES1.226361
0.5405
0.5542
1.004581
0.6150
Abstract: In this study prepared by using data of TSI
belonging to the years of 2012-2014,
Eşyası
İhracatı
mektedir. Bu faslın ihracatında belirleyici faktör
made more comprehensive. The purpose was to ithalatçı
natural gas prices
ülkeninandgelirindeki
dalgalanmalardır.
Giyim eşyası ihracatı fiyat dalgalanmalarından
İthalatçı ülkelerin gelirindeki %1’lik artış bu
etkilenirken kur dalgalanmalarından etkilenmefasıldaki eşyanın ihracatını %2.7 artırmaktadır.
Tablo 3. ISIC 18- Giyim Eşyası İhracatı
Değişken
Katsayı
P-Değeri
GDP
2.722102
0.0000
Fiyat
-0.434570
0.0001
Dalga
-0.023370
0.9825
Almanya
-8.791714
0.4901
Fransa
-7.499130
0.5930
İngiltere
-8.613419
0.0071
Hollanda
-8.858688
0.4276
İspanya
-8.536659
0.6689
İtalya
-8.343847
0.5877
38
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ve Kağıt Ürünleri İhracatı İNCELENMESİ
ve fiyat değişikliklerinden oldukça yoğun
1.5. Kağıt
olarak
etkilenmektedir.
Gelirdeki %1 değişim ihracatı
AÇIKGÖZ
Kağıt ürünleri ihracatı kur dalgalanmasından
etki% 4.9 civarında etkilemektedir. Fiyat düşüşleri
lenmez iken ithalatçı ülke gelir dalgalanmasından
ihracatın artmasını sağlamaktadır.
1
Tablo 3. ISIC 21- Kağıt ve Kağıt Ürünleri İhracatı
GDP
Fiyat
Dalga
Değişken
Katsayı
P-Değeri
modeli
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
4.899521
-1.105114
-0.536932
Almanya
Fransa
-23.82547
İngiltere
Hollanda
İspanya
0.0000
0.0000
0.6385
0.6056
-21.57791
0.3408
-24.43507
0.4503
-23.77802
HOUSES-23.47803
0.3030
0.2709
İtalya
1.6.
0.4767
Abstract: In this study prepared by using data of -23.33267
ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
Kimyasalanalyzed.
Maddeler
İhracatı
şikliklerinden doğrudan etkilenmemektedir. Diğer
made more comprehensive. The purpose was to taraftan
determine çalışmada
electricity andyer
natural
gasülkelerin
prices
alan
kendilerinin
Kimyasal madde ihracatı ithalatçı ülkelerin gelirinden etkilenmesine karşın etki diğer fasıllara
göre düşüktür. Bunun sebebinin bu fasıl ihracatının doğrudan son kullanıcıya olmaması ve ara
madde olarak ihraç edilmesinin olduğu tahmin
edilmektedir. Bu sebeple hane halkının gelir deği-
birer kimyasal madde ihracatçısı olduğu hususu
da göz önünde bulundurulmalıdır. İthalatçı ülke
gelirindeki %1 artış bu ülkelere olan kimyasal
madde ihracatını %0.3 artırmaktadır. Fiyat artışları
da bu faslın ihracatını düşürmektedir.
39
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 3. ISIC 24-İNCELENMESİ
Kimyasal Maddeler İhracatı
Değişken
Katsayı
P-Değeri
0.4383
-1.151003
0.0000
-0.214323
0.8326
GDP
0.358597
1
Fiyat
Dalga
İspanya
5.407600
daha kapsamlı hale getirilmiştir.
5.630166
5.833821
6.059940
5.541195
İtalya
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, 5.883557
Almanya
Fransa
İngiltere
Hollanda
1.7. Plastik ve Kauçuk İhracatı
0.1675
0.1392
0.2541
0.2387
0.1622
0.1400
olduğu bu faslın ihracatı kur dalgalanmalarından
etkilenmemektedir.
Plastik ihracatı ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarından
HOUSES
etkilenmektedir. Fiyat dalgalanmalarının da etkili
Tablomodel
3. ISIC
25- Plastik
ve Kauçuk
İhracatı
analyzed. ANOVA
was applied
to the study
prepared with
made more comprehensive. The purpose
was to determine electricity and natural P-Değeri
gas prices
Değişken
Katsayı
GDP
3.340604
0.0000
Fiyat
-1.507100
0.0000
Dalga
-0.852867
0.2888
Almanya
-12.84030
0.5459
Fransa
-11.50673
0.3434
İngiltere
-12.87478
0.4321
Hollanda
-12.48050
0.4326
İspanya
-12.78186
0.4266
İtalya
-12.30271
0.4345
40
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
1.8. Metalik Olmayan Diğer Mineral İhra%2.6 civarında yükselmektedir. Kur
İNCELENMESİ
catı
AÇIKGÖZ
masının
bu fasıldaki
Yönetmeni
Fiyat
dalgalanması
Metalik olmayan diğer mineral ihracatı itha1
Fiyat
Dalga
ihracata bir etkisi yoktur.
düşük düzeyde de olsa ih-
latçı ülke gelirinde %1’lik bir atış olduğunda
GDP
dalgalan-
racatı etkilemektedir.
Tablo 3. ISIC 26- Metalik Olmayan Diğer Mineral İhracatı
Değişken
Katsayı
P-Değeri
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri
ve
doğalgaz
fiyatlarının
tespit
edilmesi
2.674055
-0.242592
-0.502003
0.0000
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,-8.762046
0.3423
Almanya
Fransa
-9.592376
İngiltere
Hollanda
İspanya
İtalya
-9.782404
0.0026
0.5115
0.2769
0.2656
-9.325717
IN
-9.513650
HOUSES
-9.109214
0.2865
0.3877
0.3766
natural gas used
in industry and
statistically
değiştiğinde
bu houses
faslın isihracatı
%5 değişmektedir.
applied and the research
was dalgalanmasına
Fiyatwere
dalgalanmasının
etkisi gelir
made more
comprehensive.
Fasıllar içinde ithalatçı
ülke
gelir dalgalanmalarıntheSanayi
consumption
of electricity and
1.9. Ana Metal
İhracatı
dan en fazla etkilenen fasıllardan biri Ana Metal
göre oldukça düşüktür. Kur dalgalanmasının bir
Sanayi ihracatıdır. İthalatçı ülkelerdeki gelir %1
etkisi bulunmamaktadır.
Tablo 3. ISIC 27- Ana Metal Sanayi İhracatı
Değişken
Katsayı
P-Değeri
GDP
5.096722
0.0000
Fiyat
-0.579542
0.0001
Dalga
-0.973048
0.4879
Almanya
-24.53110
0.5600
Fransa
-21.90019
0.5870
İngiltere
-24.74879
0.5642
Hollanda
-23.46173
0.5643
İspanya
-24.14066
0.5660
İtalya
-23.03243
0.6564
41
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Metal Eşya Sanayi (Makine ve Teçhiyükseliş bu fasıldaki ihracatı % 5 civarında
İNCELENMESİ
1.10.
zatı Hariç) İhracatı
artırmaktadır.
Kur dalgalanmasının herhangi bir etkisi
AÇIKGÖZ
bulunmazken fiyat dalgalanmasının az da olsa
Makine hariç metal sanayi ihracatıGüven
da ithalatçı
ihracata etkisi vardır. Bireysel etkiler istatistiki
1
Kilis 7 Aralıkyüksek
ülkelerdeki gelir dalgalanmalarından
olarak anlamlı değildir.
düzeyde etkilenmektedir. Gelirde oluşan %1’lik
GDP
Fiyat
Dalga
Tabloşeklindedir.
3. ISIC 28Eşya Sanayi
(Makine
ve çalışmada
Teçhizatı
Hariç)
İhracatı
FarklıMetal
analiz teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
ANOVA
modeli
Değişken
Katsayı
P-Değeri
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına
göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit
edilmesi
4.942978
0.0000
-0.866323
0.0000
Almanya
Fransa
İngiltere
Hollanda
İspanya
İtalya
-1.364060
0.0866
-23.26782
0.7600
-21.17053
0.7675
-23.52796
HOUSES
-22.84773
analyzed. ANOVA model was applied to the study
prepared with the use of different
-22.53974
1.11. Başka Yerde Sınıflandırılmamış Makine ve Teçhizat İhracatı
Bu fasıldaki eşya ihracatı ithalatçı ülke gelir dalgalanmalarından yüksek düzeyde etkilenmektedir.
Gelirdeki %1 değişiklik ihracatta %3.8 değişikliğe
0.3453
0.5484
0.5640
0.3487
sebep olmaktadır. Gelir artışı bu eşya grubunun
ihracatını artırmaktadır. Fiyat dalgalanmaları da
bu faslın ihracatı üzerine etkilidir. Fiyatın düşmesi
ihracatta artış etkisi yapmaktadır. Kuru dalgalanmasının herhangi bir etkisi bulunmamaktadır.
42
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 3. ISIC 29- Başka Yerde Sınıflandırılmamış
Makine ve Teçhizat İhracatı
İNCELENMESİ
Değişken
Katsayı
P-Değeri
0.0000
0.0000
0.3669
İspanya
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri-0.653812
-15.56321
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak -14.28620
araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
-15.91054
-15.38611
-15.54322
İtalya
0.5464
GDP
3.821364
1
Fiyat
Dalga
Almanya
Fransa
İngiltere
Hollanda
-1.219701
0.5458
0.3453
0.3867
0.2878
0.8786
1.12. Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektdalgalanmasının etkisi gelirdeki %1’lik artışa
rikli Makine
karşılık
% 5OF
civarında
artış
IN TERMS
INDUSTRY
ANDdüzeyindedir. Fiyat
HOUSES
dalgalanması ihracat üzerinde etkili iken kur
Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Maanlamlı
bir etkisi yoktur.
Abstract: In this study prepared by using data ofdalgalanmasının
TSI belonging to the years
of 2012-2014,
kine faslının ihracatı
için ithalatçı
ülkelerin
gelir gas used in industry and houses is statistically
the consumption
of electricity
and natural
Tablo
3. ISIC 30- Başka Yerde Sınıflandırılmamış Elektrikli Makina
Değişken
Katsayı
P-Değeri
GDP
4.925122
0.0000
Fiyat
-0.823579
0.0000
Dalga
-1.034771
0.3173
Almanya
-23.06220
0.4656
Fransa
-21.49153
0.2676
İngiltere
-23.59774
0.6567
Hollanda
-22.86057
0.3467
İspanya
-23.05648
0.6753
İtalya
-22.59816
0.5670
43
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Radyo, Televizyon, Haberleşme Teçhidüzeyi olup gelirdeki %1 artış bu faslın ihracatını
İNCELENMESİ
1.13.
zatı ve Cihazları
%5 AÇIKGÖZ
artırmaktadır.
Fiyat düşüşleri ihracat olumlu
katkı yapmaktadır. Kur dalgalanmasının anlamlı
Güvenihracatı
Radyo Televizyon Cihazları faslındaki eşya
bir etkisi bulunmamaktadır.
1
Kilis 7ülkenin
Aralık Üniversitesi,
için baskın belirleyici faktör ithalatçı
gelir Elektrik-Enerji Bölümü
Özet
2012-2014
arasındaki
TUİK verileri
bu çalışma,
sanayi
Tablo
3.: ISIC
32-Yılları
Radyo,
Televizyon,
Haberleşme
Teçhizatı
ve Cihazları
GDP
Fiyat
Dalga
Değişken
Katsayı
P-Değeri
ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
5.160744
1.134382
-1.506461
Almanya
İngiltere
Hollanda
İspanya
0.0000
0.3438
-25.43293
0.1786
-23.33984
0.3245
-25.90206
0.2560
Fransa
0.0000
-25.35936
HOUSES
-25.25093
İtalya
-24.47141
for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
1.14. Motorlu techniques
Kara Taşıtı
ve Römorklar
Bu fasıldaki ürünlerin ihracatının
0.5645
0.4534
0.2976
gelir esnekliği
oldukça yüksektir. Gelirdeki %1 düşüş bu grubun
ihracatının %10 düşmesine sebep olmaktadır.
Fiyat düşmesinin etkisi oldukça düşüktür. Kur
dalgalanmasının etkisi yoktur.
İhracatı
Motorlu kara taşıtları faslı Türkiye’nin çok ihracat
yaptığı fasıl olup ithalatçı ülke gelirindeki dalgalanmalardan çok yüksek düzeyde etkilenmektedir.
44
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 3. ISIC 34- Motorlu
Kara Taşıtı ve Römorklar İhracatı
İNCELENMESİ
Değişken
Katsayı
P-Değeri
0.0000
0.0032
0.1938
İspanya
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri-1.788413
-57.01406
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak -52.77459
-58.53740
-56.46267
-57.64433
İtalya
0.6756
GDP
10.44794
1
Fiyat
Dalga
Almanya
Fransa
İngiltere
Hollanda
-0.426454
0.2176
0.3233
0.2342
0.3424
0.2755
1.15. Diğer Ulaşım Araçları İhracatı
zeyinde etkilemektedir. Gelir düştüğünde ihracat
artmaktadır.
Fiyat değişimlerinin ve kur dalgalanmalarının
oldukça yüksektir. İthalatçı ülkenin gelirindeki
bulunmamaktadır.
Abstract: In this study prepared by using data ofetkisi
TSI belonging
to the years of 2012-2014,
%1 değişim bu fasıldaki
ürünofihracatını
% natural
9 dü- gas used in industry and houses is statistically
the consumption
electricity and
düzerken,
arttığında
ihracat
IN TERMSgelir
OF INDUSTRY
AND
Diğer Ulaşım Araçları ihracatının da gelir esnekliği
HOUSES
Tablo 3. ISIC 35- Diğer Ulaşım Araçları İhracatı
Değişken
Katsayı
P-Değeri
GDP
9.332464
0.0000
Fiyat
0.086560
0.8189
Dalga
3.439193
0.3420
Almanya
-51.79299
0.3498
Fransa
-47.36851
0.2312
İngiltere
-53.12860
0.2001
Hollanda
-51.16168
0.3454
İspanya
-52.15356
0.5455
İtalya
-50.12077
0.3477
45
1.16.
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Mobilya İhracatı
gelirindeki değişiklerinden kaynaklanmaktadır.
İNCELENMESİ
Gelirdeki
%1
AÇIKGÖZ
artış mobilya ihracatını %6 artırmaktadır. Kur dalgalanmasının herhangi bir
mektedir ancak esas baskın etki1ithalatçı
ülkelerin
anlamlı etkisi yoktur.
Mobilya ihracatı fiyat değişikliklerinden etkilen-
Tablo 3. ISIC 36- Mobilya İhracatı
GDP
Fiyat
Dalga
Değişken
Katsayı
P-Değeri
modeli
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
6.323497
-0.265363
-1.881576
Almanya
Fransa
-32.49086
İngiltere
Hollanda
İspanya
İtalya
SONUÇ
0.0000
0.0089
0.0520
0.1677
-29.48629
0.2134
-32.96997
0.1987
-32.09937
HOUSES-32.74401
0.2655
0.1905
0.2187
Türkiye’nin
ihraç
ihraç fiyatlatechniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis
were applied
and fiyatının
the researchdünya
was
electricity
and
natural
gas
prices
rına oranının düşmesi söz konusu bu altı ülkeye
Bu çalışmada Türkiye’nin ISIC REV3 fasılları
olan ihracatının artmasını sağlamaktadır. Fiyat
avantajının kaybedilmesi anlamına gelen fiyat
oranının yükselmesi ters etki yaparak bu ülkelere
olan ihracatı azaltmaktadır.
bazında Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya,
İtalya ve Hollanda’ya olan ihracatlarının Euro
kurundaki dalgalanmalara, fiyat değişikliklerine
ve bu ülkelerin gelirlerindeki değişikliklere olan
AB üyesi bu ülkelere olan ihracatta tüm fasıllar
itibariyle baskın belirleyici faktör bu ülkelerin
milli gelirlerindeki değişikliklerdir. Ülkelerin
geliri arttığında tüm fasıllar bazında ihracat
artmaktadır. Ancak her faslın ihracatının gelir
esnekliği farklıdır.
hassasiyeti incelenmiştir.
Euro kurundaki dalgalanmanın Türkiye’nin tüm
fasıllar bazında bu ülkelere olan ihracatına herhangi
bir etkisi tespit edilememiştir. Kur dalgalanmalarının tüm fasıllar bazındaki ihracata anlamlı ve
belirgin etkisi bulunmazken fiyat değişikliklerinin
Ekonomik teori kuralları içinde beklendiği gibi
dayanıklı tüketim mallarının, lüks malların ihracatının gelir esnekliği yüksektir. Gıda sektörü
ve özellikle ithalatçı ülkelerdeki gelir değişikliklerinin belirgin bir etkisi bulunmaktadır.
46
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
veya tekstil sektörü ihracatının gelir esnekliğiİNCELENMESİ
1-2
ARİZE, A.C., (1997). “Conditional
Exchange
Rate Volatily and the Volume of Foreign
düzeylerinde iken kara taşıtları -ki araba
Murat ihracatı
Trade:Evidence From Seven Industrialized
bu fasıl içindedir- ihracatının gelir esnekliği
Güven Grup10
Countries”.
Southern Economic Journal,
düzeyindedir. Motosiklet gibi1Kilis
araçların
içinde Elektrik-Enerji
Bölümü
p. 235–254
bulunduğu Diğer Ulaşım Araçları faslının ihraca: 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
tının esnekliği 9Özet
civarında,
televizyon, buzdolabı
BÜGÜK.C.,
ISIK,
(2001).
istatistiksel
olarakM.,
analiz
edilmesi “The Impact Of
şeklindedir. faslının
Farklı analiz
teknikleri gelir
gibi ürünlerin bulunduğu
ihracatının
Exchange Rate Variability On Agriculture
esnekliği 5, mobilya
ihracatının
ise
6
civarındadır.
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi Countries: The
Exports
Of Developing
Casearttıkça,
Of Turkey”.
edilenihracatın
bulgular sonucunda;
sanayi sektörü
elektrik veJournal
doğalgaz Of International
Tüm fasıllar bazında
yükse düzeyde
geliriçin tüketim aralığı
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır.
Sonuç
olarak
tüketim
Food&Agribusiness Marketing.13:
ss.83-105
ve fiyat hassasiyeti
ve benzer
ürünlerin
aralığıolması
Kw cinsinden
yükseldikçe,
dünyada çok sayıda
ülke
tarafından
da üretilmesi
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz, Tüketim,CHOWDHURY,
Sanayi, Konut, Anova, A.R.,
TUİK, Fiyat
(1993). “Does Exchange
nedeniyle ihracatçıların ihracat miktarı ve ihracat
Rate Volatily Depress Trade Flows? Evigelirleri öngörebilmeleri
zorlaşmaktadır.
dudence
From Error
Correction Models”. The
ECONOMETRIC
ANALYSISBu
OF ELECTRICITY
AND
NATURAL
GAS PRICES
rum dış pazarlarda rekabetin şiddetlenmesine de
Review Of Economics And Statistics, Vol.
HOUSES
yol açmaktadır. Diğer taraftan fasılların ihracat
75, No:4, pp. 700–706
miktarlarına bakıldığında
ileri
teknoloji
the consumption
of electricity
andiçeren
DE GRAUWE, P., (1988). “Exchange Rate Vaanalyzed. ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
ürün ihracatının techniques
düşük olduğu
görülmektedir.
Bu
for analysis. Moreover, tests of hypothesis were
appliedAnd
and the
was
riability
Theresearch
Slowdown
İn Growth Of
made
more
comprehensive.
The
purpose
was
to
determine
electricity
and
natural
gas
prices
sebeplerle devletin ileri teknoloji ürünü geliştiren
International Trade”. International Monetary
ve ihraç eden firmalara daha çok teşvik ve destek
Fund Staff Papers 35 (March), pp. 63-84
sağlaması yararlı olacaktır.
DEMİREL, B., ERDEM, C., (2004). “Döviz
KAYNAKÇA
Kurlarındaki Dalgalanmaların İhracata
Etkileri:Türkiye Örneği”. İktisat, İşletme
ARISTOTELOUS, K., (2001). “Exchange-Rate
Ve Finans Dergisi, Cilt 19, Sayı 223, ss.
Volatility, Exchange-Rate Regime, and
pp.116-127
Trade Volume: Evidence From The UK-US
Export Function (1889-1999).” Economic
Letters 72: pp.87-94
GOTUR, P., (1985). “Effects Of Exchange Rate
Volatility On Trade: Some Further Evidence”. IMF Staff Papers, 32 (3) September,
pp.475-512
ARIZE, A.C., (1995). “The Effects Of Exchange-Rate Volatility On U.S. Exports:
An Empirical Investigation”. Southern
Economic Journal, 62, pp.34-43
GÜLOĞLU, B., (2008). “Exports and Volatility of Exchange Rate Under Alternative
47
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Exchange Rate Regimes: The Case ofİNCELENMESİ
Tur- ÖZTÜRK,İ., ACARAVCI, A., (2002).
“Döviz
key”. http://ecomod.net/sites/Murat
default/files/
Kurundaki Değişkenliğin Türkiye İhracatı
document-conference/ecomod2008/713.pdf
Üzerine etkisi: Ampirik Bir Çalışma”. ReGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
(ET.28.04.2015)
view Of Social, Economic And Business
1
Studies, Vol.2, Fall 2002–2003, pp.197–206
HOOPER, P., KOHLHAGEN, S., (1978). “The
Effect OfveExchange
Rate Uncertainty
On tüketiminin
SAATÇİOĞLU,
C., KARACA,
O., (2004). “Döviz
analiz edilmesi
The Prices
And Volume Of International
Kuru Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye
Sanayi ve
tüketim Economics,
aralıklarına göre elektrik ve Örneği.”
doğalgaz fiyatlarının
edilmesi
Trade.” Journal
Ofkonutlarda
International
Doğuştespit
Üniversitesi
Dergisi, Cilt:
Vol. 8, pp.edilen
483–511
5, Sayı: 2, ss.183–195
bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
KASMAN, A., (2003).
“Türkiye’de
Reelfiyatlarda
Dövizda azalma
SUKAR,
A.H.,
HASSAN, S., (2001). “US Exaralığı Kw cinsinden
yükseldikçe,
meydana
gelmektedir.
Kuru Oynaklığı
Bunun
İhracat
Üzerine
ports
And
Time-Varying
Volatility Of Real
Anahtar Ve
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi,
Konut,
Anova,
TUİK, Fiyat
Etkisi: Sektörel Bir Analiz”. Uludağ ÜniverExchange Rate.” Global Finance Journal,12:
sitesi Ve İktisadi
Ve İdari Bilimler Fakültesi
ss.109- 119
TOss.169–186
CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
Dergisi, Cilt:ACCORDING
22, Sayı: 2,
HOUSES
TARI, R., YILDIRIM, D.Ç., (2009). “Döviz Kuru
KENEN,P.B., RODRIK, D., (1986). “Measuring
Belirsizliğinin İhracata Etkisi: Türkiye İçin
the consumption
of electricity
and natural
industry
And Analyzing
The Effects
Of ShortTermgas used in Bir
Uygulama”.
Yönetim Ve Ekonomi,
Volatility techniques
In RealforExchange
Rates”.testsThe
16(2),
ss.95
analysis. Moreover,
of hypothesis were
applied
and –
the105
research was
Review Of Economics And Statistics , Vol.
VERGİL, H., (2002). “Exchange Rate Volatility
68, No:2, pp.311–315
in Turkey And Its Effect On Trade Flows.”
ÖZBAY, P., (1999). “The Effect Of Exchange Rate
Journal Of Economic And Social Research,
Uncertainty On Exports: A Case Study For
4 (1), ss.83-99
Turkey.” CBRT Discussion Paper, No: 9903
48
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED ABSTRACT
1
The exchage rate volatility, price and impoter country’s income fluctuations have deep effect on
demand for export
goods. That’s
changing
purchasing
power ofolarak
consumers
in foreign countries
ve konutlarda
kullanılanwhy
doğalgaz
ile elektrik
tüketiminin istatistiksel
analiz edilmesi
due to various factors
can directly affect countries export revenue. The magnitude of the effect
konutlarda
tüketim
doğalgaz
edilmesi
may vary fromSanayi
typeveof
good to
typearalıklarına
of goodgöre
orelektrik
from vesector
tofiyatlarının
sector. Ittespit
is the
case that effect of
volatility of exchange
rate, price and income may vary from one export goods to another one.
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüş of
gözlendiği
sonucuna
varılmaktadır.
Sonuç
olarak tüketim
Purpose: This paper
examine
the effect
exchange
rate,
price and
importer
country’s GDP voaralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
latility on REV3 chapter basis exports of Turkey. Although there exist many studies investigating
effects of exchange rate, income and price fluctuations on countries’ total exports in literatüre,
very few papers focus on effect of these factors on sectors or chapter basis exports. Since each
export good has ECONOMETRIC
different
priceANALYSIS
and income
elasticity, sometimes results given by studies using
HOUSES That’s why this paper uses export data of
total export data may have misleading implications.
REV3 chapters basis. Data: The paper uses 2000-2014 period quarterly export data of Turkey to
consumption
of electricity
and natural
gas used Spain,
in industry
andand
houses
is statisticallyand performs the
six EU memberthe
countries,
Germany,
France,
England,
Italy
Nederland
research by using
PanelforData
Method.
Literature:
In literatüre
review
some well-known
techniques
analysis.
Moreover,
tests of hypothesis
were applied
and the section,
research was
papers on the topic were summarized. According to existing literatüre, there is no general concencus
among researchers on effect of exchange rate and price fluctuations on export.While some studies
argue that increase in volatility boosts the export, majority of studies existing in literatüre claim
that high exchange rate volatility decreases export volume. On the other hand, very few papers
suggest that volatility has no -neither positive nor negative- effect on exports. Method: The model
used in the study was constructed by using export demand functions given in many papers in the
liteature. The model assumes that export demand fuction has export volume as dependent variable,
excchange rate, price and impoter country’s GDP as independent variable. Exchage rate volatility
was calculated by using GARCH model, GARCH (1,1) model was selected according to AIC
information criteria. Findings: The findings of this study shows that export volume of goods in
each chapter has different sensivity to exchange rate, price and impoter country GDP volatility as
expetected and hypothesised an the begining of the study. For all chapers, exchange rate volatility
is not statistically significant factor effecting export volume, price fluctuations affect the export
volume of chapters, a decrease in Turkey’s export prices help export increase or vice versa.GDP
49
UHEYAD
in K:02
ID:13
(Para Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
in importer countries have deep
effect of export volume. The magnitude
İNCELENMESİ
fluctuations
of effect
for each chapter varies.Income elasticity
or sensivitity
durable goods export is more than that of
Murat KORKMAZ,
Hakanof
AÇIKGÖZ
non-durable goods. Income sensivity
of food and textile products is around 1-2 while income
sensivity of durable and luxury1Kilis
goods
is around 9-10. Income elasticity of transport vehicles like
cars is nearly 10, income elaticity of electronic products is around 5. The findings indicate that
Özet : 2012-2014
Yılları
arasındaki
TUİK verileri
kullanılarak
hazırlanan bu
çalışma, England,
sanayi
the dominant factors
determing
export
volume
of Turkey
to Germany,
France,
Spain, Italy
and Nederland are
price and
coutnry’s
GDP. hazırlanan
Policy Implications:
Since
export volumes of
şeklindedir.
Farklıimporter
analiz teknikleri
kullanılarak
çalışmada ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
chapters have statistically significant sensivity to price and income, it is very crucial for exporters
to lower input yönünde
costs of
export
products
to maintain
pricegöre
competition
in foreign
hareket
edilmiş
olup, yapılan
de sonuca gidilmiştir.
Elde markets. High
sensivity to price and income means also high unpredictable export revenue for both the country and
exporters since aralığı
manyKwcountries
in the world
produce
very
similar
to or substitute goods to Turkish
fiyatlarda
da azalma
meydana
gelmektedir.
export goods. Since
income
and
priceDoğalgaz,
elasticity
of Turkish
export
goods
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,
Tüketim,
Sanayi, Konut,
Anova,
TUİK, are
Fiyathigh and volume of
high technology or information intensive goods are very low comparing to low technology goods,
magnitude of fluctuations
in price and income is very severe. That’s why government should proECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
ACCORDING
TO CONSUMPTION
IN develop
TERMS OFhigh
INDUSTRY
AND
vide more incentives
or support
to exporters RANGES
trying to
tech products.
HOUSES
50
UHEYAD
OTOMOTİV YAN SANAYİ FİRMALARININ FİNANSAL
PERFORMANSINI DEĞERLENDİRMEDE GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ
YÖNTEMİNİN KULLANILMASI1
USING GREY RELATIONAL ANALYSIS IN EVALUATING FINANCIAL
PERFORMANCE OF AUTOMOTIVE SUPPLY INDUSTRY
Hakan TURAN1, Gökmen TURAN2
TUBITAK TUSSIDE, Gebze, Kocaeli / Turkey
2
Aktaş Holding, Bursa / Turkey
1
Öz: Bu çalışmanın amacı gri ilişkisel analiz yöntemini
kullanarak firmaların finansal performansını değerlendirmektir. Bu çalışmada, Kocaeli ilinde yer alan 6
otomotiv yan sanayi firmasının finansal performansları
değerlendirilmiştir. Kocaeli ilinde otomotiv sektörü
ilerlemiş olduğu için ve dolayısıyla otomotiv yan
sanayi firmalarının incelenmesi açısından verilere
ulaşma şansımız olacağından bu sektör ve firmalar
incelenmiştir. Çalışmada yer alan 6 firma küçük ve
orta büyüklükteki işletme niteliğindedir. Firmaların
finansal performansını değerlendirirken 8 finansal kriter
ve ağırlıkları uzmanların görüşüyle belirlenmiştir. Bu
görüşlerin ortalaması alınarak değerlendirme yapılmıştır. Gri ilişkisel analiz metodu kullanılarak 6 firma
8 kritere göre değerlendirilmiştir. Değerlendirmenin
sonucunda 3.firma diğer firmalardan daha iyi bir
finansal performansa sahip olduğu ortaya çıkmıştır.
Abstract: The aim of this study is to evaluate the
firms’ financial performance by implementing Grey
relational analysis method which is one of multiple
criteria decision making techniques. In this paper,
financial performance of six automotive supply
industry firms which are situated in Kocaeli city are
appraised. Because the automotive sector has improved
in Kocaeli city and therefore we can obtain data in
terms of investigating the automotive supply industry
companies, this industry and these firms are opted. Six
firms which take part in study are small and medium
enterprises. 8 financial criteria and their weights are
determined by the opinion of the specialists when
evaluating the financial performance of the firms. The
assessment was fulfilled by calculating the mean of
these viewpoints. 6 firms are appraised for 8 criteria
by using grey relational analysis method. As a result
of the appraisement, it represents that third firm have
better performance than other firms.
Anahtar Kelimeler: Çok Kriterli Karar Verme,
Finansal Performans, Gri İlişkisel Analiz, Otomotiv
Yan Sanayi, Sıralama
Key Words: Multiple Criteria Decision Making,
Financial Performance, Grey Relational Analysis,
Automotive Supply Industry, Sequencing
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715180
(1) Sorumlu Yazar: Hakan TURAN, TUBITAK TUSSIDE, Gebze Kocaeli / Türkiye [email protected] Geliş
Tarihi / Received: 22.11.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 06.01.2016 Makalenin Türü: Type ofarticle (Araştırma /
Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok / None“Etik Kurul Raporu Yok
- Noneof Ethics Committee”
51
1. GİRİŞ
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
& (Economy) ID:76 K:83
(Yönetim Organizasyon
– Management Organization)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Bu çalışma beş bölümden oluşmaktadır.
İNCELENMESİ
Birinci
bölümde
otomotiv yan sanayi firmalarının finansal
AÇIKGÖZ
Otomotiv sanayinde yer alan günümüzde
çok
performansı ile ilgili genel bir bilgi verilmiştir. İkinci
yüksek kar marjlarıyla çalışmamaktadır.
Özelbölümde finansal performans değerlendirmede
1
likle ana üreticiler stok bulundurmaya
maliyetine
kullanılan kriterler ve yöntemlere ilişkin literatür
katlanmamak için
otomotiv
yan
sanayisindeki
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileritaraması
kullanılarak
hazırlanan buÜçüncü
çalışma, sanayi
yapılmıştır.
bölümde Gri İlişkisel
konutlarda
kullanılan itmektedirler.
doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
firmaları daha veetkin
çalışmaya
Analiz
yöntemi
anlatılmıştır.
Dördüncü bölümde
hazırlanan
çalışmada
ANOVA modeli
Bilhassa otomotiv
firmalarıAyrıca
tarafından
kullanılan
uygulanmıştır.
hipotez testleri
uygulanarakGri
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
İlişkisel Analiz yöntemi kullanılarak otomotiv
ve Japon felsefesine
dayalı
olan
tam
zamanında
sanayii
finansal
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik yan
bulgulara
göre defirmalarının
Elde performanslaedilen
bulgular
sonucunda;
sanayi
sektörü
için
tüketim
aralığı
arttıkça,
elektrik
ve
doğalgaz
üretim metodu sıfır stok ve sıfır hatayı hedefle- rına göre sıralaması gerçekleştirilmiştir. Beşinci
mektedir. Kar marjının
düşük olduğu
otomotiv
yükseldikçe,
meydanasonuçlar
gelmektedir.
bölümde
ve bulgular yorumlanmıştır.
yan sanayi firmalarının
finansal
performansı
Anahtar Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz,da
2. LİTERATÜR ARAŞTIRMASI
bu anlamda önem arz etmektedir. Otomotiv sektörünün karı düşükECONOMETRIC
olduğu için ağını
genişletmek,
Ustasüleyman
(2009)
finansal perANALYSIS
OF ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS bankaların
PRICES
müşteri talebine göre aksiyon almak ve rakipleri
formansını değerlendirirken AHP ve TOPSIS
HOUSES
iyi analiz etmek gerekir (Şentürk ve Pamukçu, yöntemleri kullanılmıştır. Havayolunda uçakları
In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
2014). OtomotivAbstract:
yıllarda
ente- gas used
finansal
performansı
için
TOPSIS metodu cari
thesanayisinde
consumption ofson
electricity
and natural
in industry
and houses is
statistically
analyzed. ANOVA model was applied to the oran,
study prepared
with
the
use
of
different
likidite oran, nakit oran, finansal kaldıraç
lektüel sermayenin
öneminin artmasıyla işletme
made
more comprehensive.
purposeve
was to determine
electricitykarlılığı,
and natural net
gas prices
oranı, faaliyet
karlılık, öz sermaye
performansındaki
etkisi
büyümüştürThe
(Yörük
karlılık oranı ve yolculuk doluluk oranı olarak
Erdem, 2008).
belirlenmiştir (Ömürbek ve Kınay, 2013). Havacılık
Bu çalışmada, çok kriterli karar verme tekniklesektöründe finansal performansını değerlendirirken
rinden Gri İlişkisel Analiz metodu uygulanarak TOPSIS Metodu uygulanmıştır (Karabıçak, 2013).
Kocaeli ilinde otomotiv yan sanayii firmalarının Otobüs firmasının performansını değerlendirirken
finansal performansı kıyaslanmıştır. Özellikle ana finansal, üretim ve pazarlama parametrelerine göre
üreticinin etrafında kümelenmiş olan ve birbirle- 4 şirket Gri İlişkisel Analiz ile değerlendirilmiştir
rine rakip olan bu firmaların finansal performans (Fen ve Wang, 2001). Otomotiv firmalarının
açısından incelenmesi ve birbirleriyle kıyaslanması performansını kıyaslarken bulanık TOPSIS meönemlidir. Bu sayede firmaların mevcut alterna- todunu uygulamıştır. Değerlendirmede kullanılan
tifler arasında tercih kolaylaşmıştır. Kocaeli gibi kriterler, cari oran, stok devir hızı, borç yapısı
sanayinin merkezi olan bir yerde özellikle otomotiv oranı ve karlılık oranları şeklindedir (Yurdakul ve
ana sanayisinin bulunduğu yerde otomotiv yan İç, 2003). Değerlendirme için seçen parametreler,
sanayisinin yer seçimi önem arz eder.
karlılık, verimlilik, piyasa değerlemesi, kullanılan
52
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
sermaye etkinliği, insan sermaye etkililiği, yapılan
seviyeyi verir, bilgilerin bir kısmı bilinirken
İNCELENMESİ
bir
sermaye etkinliği, piyasa değerlemesinin
doğal Hakan
kısmı
bilinememektedir. Dolayısıyla sistem içeriMurat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
logaritması, kaldıraç, öz sermaye etkinliği
ve
sindeki faktörler arası ilişki kesin değildir (Tosun,
aşan getiri şeklindedir (Yörük ve
Erdem, 2008).
2006). Sayıları da normalleştirme sırasında 0 ile
1
1 arasında alması sağlanarak gri ilişkisel oluşum
3. GRİ İLİŞKİSEL ANALİZ METODU
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriortaya
kullanılarak
hazırlanan bu (Tsai
çalışma,ve
sanayi
çıkmaktadır
arkadaşları, 2003).
İlişkiselçalışmada
Analiz ANOVA
metodumodeli
aşağıdaki adımlardan
Ju-long Deng tarafından
İlişkisel
şeklindedir. geliştirilen
Farklı analiz Gri
teknikleri
kullanılarakGri
hazırlanan
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
oluşmaktadır (Lin ve Tsai, 2005).
Analiz sınıflandırma ve karar verme metodudur
(Lin ve Tsai, 2005).
Grihareket
İlişkisel
Analiz
metodu
yönünde
edilmiş
olup, yapılan
istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
1. Adım: Karar matrisini oluşturma
siyah, gri ve beyaz renklerle sembolize edilmekfiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
tedir. Siyah renkaralığı
bilginin
olmadığını,
beyaz
renk da azalma
Grimeydana
İlişkiselgelmektedir.
Analiz metodunda alternatifleri (
Kw cinsinden
yükseldikçe,
fiyatlarda
bilginin tamamının
olduğunu
göstermektedir.
sayısını
m, kriterlerin
Anahtar
Kelimeler : Elektrik,
Doğalgaz, Tüketim, Sanayi,
Konut, Anova,
TUİK, Fiyatsayısı n içerir.
Gri sistem siyah renk ile beyaz renk arasındaki
HOUSES
Karar matrisi
aşağıdaki
made more gibidir:
comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
Karar matrisine dayalı kurgusal seri Eşitlik (4)’te
verilmiş olup kurgusal seri matrisi Eşitlik (5)’te
verilmiştir.
53
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
2. Adım: Normalleştirme İşlemini gerçekleştirme
Beklenti daha yükseğin daha iyi olduğu
İNCELENMESİ
deyse
Eşitlik
AÇIKGÖZ
şeklin-
(6)’daki gibidir.
1
Beklenti daha düşüğün
olduğu
şeklinşeklindedir.daha
Farklı iyi
analiz
teknikleri
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
deyse Eşitlik (7)’deki gibidir.
Beklenti idealin daha iyi olduğu şeklindeyse
Eşitlik (8)’deki gibidir.
HOUSES
made more
comprehensive.
The purpose was to determine electricity
3. Adım: Gri İlişkisel
Katsayısının
oluşturulması
nın
ya olan yakınlığını
görmek için Gri İlişkisel Katsayısı Eşitlik (9)’daki
gibi hesaplanır.
4. Adım: Gri İlişkisel Derecesinin hesaplanması
nır. En yüksek değer in iyi alternatifi ifade eder
(Kou, 2008).
Gri ilişkisel katsayılarının ortalaması alınarak gri
ilişkisel derecesi Eşitlik (11)’daki gibi hesapla-
54
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
4. UYGULAMA
Geçmişte yapılan çalışmalar ve yöneticilerin
düşünceleri
ışığında
kriterler
istatistiksel
olarak analiz
edilmesioluşturulmuştur.
Çalışma Kocaeli
ilinde yer alan otomotiv ana
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakBuna
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
modelicari oran, likidite
göre, belirlenen kriterler
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
sanayisindeki firmaların finansal performanslarını
oran,
nakit oran,
toplam
aktifler,
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespitborçlar/toplam
edilmesi
değerlendirerekyönünde
kıyaslama
hareket gerçekleştirilmiştir.
edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
net satışlar/toplam aktifler, net kar/net satışlar,
bulgularolarak
sonucunda;
sanayimerkez
sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
Bundan dolayı edilen
en uygun
İzmit
varılmaktadır. Sonuç olarak
tüketim
net kar/özkaynaklar
ve net
kar/toplam aktifler
ilçe tercih edilmiştir.
Otomotiv
yan sanayideki
aralığı Kw
şeklindedir. Çalışmada cari oran C1, likidite
firmaların arasında
sıralama
için çok
Anahtar
Kelimeleryapmak
oran C2, nakit oran C3, toplam borçlar/toplam
kriterli karar verme tekniklerinden biri olan Gri
aktifler C4, net satışlar/toplam aktifler C5, net
İlişkisel Analiz metodu
uygulanmıştır. Seçilen
AND
NATURAL
kar/net
satışlar
C6,GAS
netPRICES
kar/özkaynaklar C7 ve
ACCORDING
TO CONSUMPTION
6 firma arasından en
iyisini belirlemede
8 kriterRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
net kar/toplam aktifler C8 olarak gösterilmiştir.
seçilmiştir. Her bir firmanın uzmanlarının düAbstract:değerlerin
In this study prepared
by using data ofTablo
TSI belonging
years of 2012-2014,
şünceleri de alınarak
yorumlaması
1’de to6 the
alternatif
için 8 kriterin değerleri
alınmıştır.
verilmiştir.
Tablo 1. Alternatif ve Kriterlerin Değerleri
Alternatifler
C1
C2
C3
C4
C5
C6
C7
C8
A1
1,27
0,93
0,12
0,64
1,34
-0,04
-0,31
-0,12
A2
1,09
0,45
0,09
0,82
0,89
-0,06
-0,29
-0,18
A3
2,45
1,24
0,18
0,42
1,23
-0,02
0,03
0,09
A4
2,27
1,36
0,1
0,46
1,19
-0,03
-0,04
0,14
A5
0,88
0,29
0,07
1,14
0,73
0,11
-0,23
-0,34
A6
0,82
0,36
0,09
1,23
0,78
0,03
-0,27
-0,32
Kriterlerin ağırlıkları Tablo 2’deki gibidir.
55
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 2. Kriterlerin
Ağırlıkları
İNCELENMESİ
C1
C2
0,12
0,09
1
Hakan AÇIKGÖZ
C3 Murat KORKMAZ,
C4
C5
C6
C7
C8
Yönetmeni
0,1 Güven Grup
0,11A.Ş. Finans
0,12
0,15
0,14
0,17
Gri İlişkisel Derecelendirme sonuçları Tablo
3’daki gibidir. Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
Tablo
Gri testleri
İlişkisel
Derecelendirme
Sonuçları
uygulanmıştır.
Ayrıca3.
hipotez
uygulanarak
araştırma daha kapsamlı
yönünde
hareket edilmiş olup, yapılan
göre de sonuca gidilmiştir.
Alternatifler
Gri İlişkisel
Dereceleri
Sıralama Elde
0,494041
4 tüketim
fiyatlarının A1
genel seviyesinde düşüş gözlendiği
sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak
A2
0,390786
6
A3
0,758363
1
A4
0,67322
2
A5
0,496355
3
HOUSES
A6
0,447808
5
Sonuçlar da görüldüğü
gibi 3 nolu
alternatif
diğer gas used
belirlenmiştir.
elde edilen verilerin
the consumption
of electricity
and natural
in industry andFirmalardan
alternatiflere göre
finansal açıdan performansı
sağlıklı olup olmadığı yönünde görüşleri alınmıştır.
daha iyidir.
Mevcut 6 alternatif firma içerisinde 3.alternatif
5. SONUÇLAR
finansal açıdan ön plana çıkmaktadır. 3. alternatifi
az bir farkla 4.alternatif izlemektedir. 2. alternatifin
Bu çalışma Kocaeli’nin İzmit ilçesinde faaliyet
ise 3. ve 4.alternatife göre çok uzak bir finansal
gösteren otomotiv yan sanayi firmalarının finansal
performans sergilediği görülmektedir.
performanslarına göre sıralanması gerçekleştirilmiştir. Bu sıralamayı gerçekleştirirken Gri
Gri İlişkisel Analiz metodu alternatifler arasında
İlişkisel Analiz metodu uygulanmıştır. Birçok
sıralama açısından kullanılabilecek bir yöntem
faktöre göre değişik değerlerin olduğu durumda
olduğu görülmektedir.
sıralamalarda yanlışlıklar olabilmektedir. Bu
Gri İlişkisel Analiz metodu dışında diğer meyanlışlıkların önüne geçmek adına Gri İlişkisel
todlardan yararlanmak yada kriterlerin sayısını
Analiz metodu devreye girmiştir.
azaltıp artırarak sonuçların yorumlaması gerÇalışmada 6 kişinin görüşü alınarak Gri İlişkisel
çekleştirilebilir.
Analizde kullanılacak olan 8 kriterin ağırlıkları
56
6.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
KAYNAKLAR
İNCELENMESİ Yapıları Üzerine Etkileri: Otomotiv Sektörü
ve Ford Otosan A.Ş. Örneği”, Celal Bayar
FENG, C.M., & WANG R.T., (2001), “Considering
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2),
Güven Grup
The Financial Ratios on The Performance
Eva56-98
1
Kilis 7 Aralık
luation of Highway Bus Industry”,
Transport
Reviews: A Transnational Transdisciplinary
TOSUN, N., (2006). “Determination of Optimum
Journal, Volume
21, Issue
4, 449-467
Parameters
for Multi-Performance
Characteve konutlarda
kullanılan
doğalgaz ile elektrik tüketiminin
analiz edilmesi
ristics in Drilling by Using Grey Relational
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez
KARABIÇAK, M.,
(2013). “Havayolu
Taşımacılığı
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik veAnalysis”,
doğalgaz fiyatlarının
edilmesi
Thetespit
International
Journal of
Sektöründeyönünde
TOPSIS
Yöntemiyle
Finansal
hareket
Advanced Manufacturing Technology, 28,
Performansedilen
Değerlendirmesi”,
Suleyman
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna450-455
Demirel University
Journal
of Faculty
of da azalma meydana gelmektedir.
yükseldikçe,
fiyatlarda
EconomicsAnahtar
& Administrative
CHANG,
Kelimeler : Elektrik,Sciences,
Doğalgaz, Tüketim,TSAI,
Sanayi, C.H.,
Konut, Anova,
TUİK,C.L.
Fiyat & CHEN, L., (2003).
Vol.18, Issue 3, 343-363
“Applying Grey Relational Analysis to The
Vendor Evaluation Model”, International
KUO, Y., YANG, ECONOMETRIC
T.,
&
HUANG,
G.W.,
(2008).
ACCORDING TO CONSUMPTION RANGES INJournal
TERMS OF
AND The Internet and
of INDUSTRY
The Computer,
HOUSES
“The Use of Grey Relational Analysis in
Management, 11(3), 45-53
Solving Multiple Attribute Decision-Making
consumption&ofIndustrial
electricity and
natural gas used
in industry and houses is T.,
statistically
Problems”, the
Computers
EngineUSTASÜLEYMAN,
(2009). “Bankacılık
ering, 55, 80-93
Hizmet
Kalitesinin
Değerlentechniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis Sektöründe
were applied and
the research
was
dirilmesi: Ahs-Topsis Yöntemi”, Bankacılar
LIN, C.T., & Tsai H.Y., (2005), “Hierarchical
Dergisi, Sayı 69, 33-44
Clustering Analysis Based on Grey Relation Grade”, Information and Management
YÖRÜK, N., & ERDEM, M.S., (2008). EnteSciences, Vol.16, No.1, 95–105
lektüel Sermaye ve Unsurlarının, İMKB’de
İşlem Gören Otomotiv Sektörü Firmalarının
ÖMÜRBEK, V., & KINAY, B., (2013). “Havayolu
Finansal Performansı Üzerine Etkisi, İktisadi
Taşımacılığı Sektöründe TOPSIS Yöntemiyve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 22, Sayı: 2,
le Finansal Performans Değerlendirmesi”,
397-413
Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve
İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 18,
YURDAKUL, M., & İÇ, Y.T., (2003). “Türk
Sayı 3, 343-363
Otomotiv Firmalarının Performans Ölçümü
ve Analizine Yönelik TOPSIS Yöntemini
ŞENTÜRK, F., & PAMUKÇU, F., (2014). “2008
Kullanan Bir Örnek Çalışma”, Gazi ÜniKüresel Finansal Krizinin Borsa İstanbul
(BIST)’deki İmalat İşletmelerinin Finansal
57
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Yazar Notu: Bu çalışma 13/14 Kasım
versitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi
İNCELENMESİ
2015
Tarihinde Kocaeli Wellborn Hotel de 1.
Dergisi, Cilt 18, No 1, 1-18 Murat KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ
Uluslararası Mühendislik Mimarlık ve
Tasarım Kongresinde Sözel Bildiri olarak
1
sunulmuş halinin genişletilmiş şeklidir.
HOUSES
58
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED ABSTRACT
The main reason of the establishment
of the company is to achieve profit. The first target is to achieve
1
the profit while especially operating in the manufacturing sector. On the other hand, there is a longer a
Özetamong
: 2012-2014
arasındakiinTUİK
hazırlanan
bu companies
çalışma, sanayican not sell their
major competition
theYılları
companies
globalized
world. Today
the
products that they
produce
to desired
price because
being several
companies
while any company
şeklindedir.
Farklı
analiz teknikleri
kullanılarakofhazırlanan
çalışmada
ANOVA modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
can sell its product to the desired price in the past. Demand was more and supply less. The war
among the companies
converted
into
a war
among
the nations
by thegidilmiştir.
end of Elde
the 2nd World War.
yönünde has
hareket
edilmiş olup,
yapılan
istatistik
bulgulara
göre de sonuca
Nowadays, it is more like demand and supply. Therefore, the consumers have the chance to choose
the company which
want. The
customer
candalonger
tend not
buy the product from that company
aralığıthey
Kw cinsinden
yükseldikçe,
fiyatlarda
azalma meydana
gelmektedir.
due to a productAnahtar
that they
don’t: Elektrik,
satisfy.Doğalgaz,
The companies
haveKonut,
adopted
customer-centric
approach to
Kelimeler
Tüketim, Sanayi,
Anova,aTUİK,
Fiyat
product-oriented approach. Therefore, the customer has a determining factor. The customers are now
easily accessed any
product from anywhere. The customers are not only connected to the company
ACCORDING
TOespecially
CONSUMPTION
RANGES INof
TERMS
OF INDUSTRY
AND can easily get all
in the domestic market
through
the influence
internet.
The products
HOUSES
over the world. Therefore, the companies no longer have the opportunity to sell from the price that
In thisas
study
prepared
by using
dataadopted
of TSI belonging
to thetheir
years of
2012-2014,
they want to theAbstract:
customers
before.
They
have
to reduce
costs
instead of increasing
analyzed.
ANOVA
model
wasaim
applied
prepared
withshare
the use
different the sales prices.
their products’ sales
prices.
Thus,
they
not toto the
losestudy
their
market
byofpegging
A number of criteria
arecomprehensive.
met when evaluating
financial
performance
the gas
company.
It is not easy
made more
The purpose was
to determine
electricity andof
natural
prices
to decide for decision-maker in an environment where there are multiple criteria and alternatives.
Subjective evaluations lead to misinterpretation. The past experience is not always enough to make
assessment. Incorrect interpretation may lead to take the wrong decisions in future. It is required to
take advantage of the different methods in order to avoid these subjective evaluations. Today, it is
seen that several studies with respect to multiple criteria decision making have been conducted. Implementing multiple criteria decision making techniques enables us to acquire meaningful results when
requring to rank multiple alternatives with reference to the multiple criteria. Grey relational analysis
method which is one of multiple criteria decision making techniques is fulfilled in this study. Grey
relational analysis is a method which enables to rank multiple alternatives. Grey relational analysis
method is a method which explain clarity of information is in accordance with dark of colours. It is
explained whether information is explicit or not. Black states unknown information and white expresses known information and grey represents partial known information. Partial known information
illustrates grey systems and completely unknown information reveals black systems and implicitly
known information shows white systems. Similarities and differences among the alternatives which
59
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
D2-M12-M13-M41-R5
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
analyzed is given as grey relations. What’s
more, it is a technique which gradually represent
İNCELENMESİ
are
the
variable relations. In this paper, financial
performance
six automotive supply industry companies
Murat KORKMAZ,
Hakanof
AÇIKGÖZ
which are located in Kocaeli city are Güven
evaluated.
Since the automotive sector has developed in Kocaeli
city and thus we can reach data
in terms of examining the automotive supply industry companies,
1
this sector and these companies are preferred. Therefore, it is obtained that the general situation of
Özetin: 2012-2014
Yılları
TUİK Six
verileri
bu çalışma,
sanayi
similar companies
the sector
canarasındaki
investigate.
companies
which are
involved
in paper are small
and medium enterprises.
and medium
financial
structure
is notmodeli
very powerful, they
şeklindedir. Small
Farklı analiz
teknikleri enterprises’
çalışmada
ANOVA
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
always have to measure, evaluate financial performance and have to take necessary precautions.
When the company
is deviated
from
theyapılan
target,
it is extremely
surviveElde
in this competitive
yönünde
hareket edilmiş
olup,
istatistik
bulgulara göredifficult
de sonucato
gidilmiştir.
environment. For this, this study also shed light on in terms of seeing their situation in the sector. 8
financial criteriaaralığı
are determined
when assessing
financial
of the companies. These
fiyatlarda dathe
azalma
meydanaperformance
gelmektedir.
criteria are the current
ratio, liquidity
cash
ratio,Sanayi,
total Konut,
debt /Anova,
totalTUİK,
assets,
net sales / total assets,
Anahtar Kelimeler
: Elektrik,ratio,
Doğalgaz,
Tüketim,
Fiyat
net profit / net sales, net income / shareholder’s equity, net profit / total assets. The weights of these
criteria are determined
by the opinion of the experts which involve in the automotive industry. The
ACCORDING
CONSUMPTION
RANGES
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND are evaluated with
evaluation was performed
by TO
taking
the average
of these
opinions.
6 companies
HOUSES
reference to 8 criteria by using grey relational analysis method. As a result of the evaluation, it reveals
Abstract:
this study
prepared by using
dataother
of TSI companies.
belonging to theGrey
years of
2012-2014,analysis method
that third company
haveInbetter
performance
than
relational
analyzed.
ANOVA
model wasand
applied
to the study
prepared
the use
of different
which enables to
evaluate
alternatives
ranking
among
thesewith
offers
facilities
in application and
interpretation. made more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
60
UHEYAD
BEŞERİ SERMAYE VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİNİN ANALİZİ:
TÜRKİYE ÖRNEĞİ (1980-2013)1
ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN HUMAN CAPITAL AND
ECONOMIC GROWTH: THE CASE OF TURKEY (1980-2013)
Dilek ŞAHİN
Cumhuriyet Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu, Sivas/Türkiye
Öz: Beşeri sermaye üretime katılan işgücünün sahip
olduğu bilgi ve becerilerin toplamı olarak tanımlanmaktadır. Beşeri sermayenin iki temel unsuru eğitim
ve sağlıktır. Eğitim ve sağlık düzeyindeki artış beşeri
sermayeyi de artırmaktadır. Beşeri sermayenin ekonomik
büyüme üzerindeki etkisi araştırılırken Neo-Klasik
ve İçsel Büyüme modellerinden faydalanılmaktadır.
Bu çalışmanın amacı, beşeri sermaye ile ekonomik
büyüme arasındaki ilişkiyi incelenmektir. Çalışmada
1980-2013 dönemi ele alınmıştır. Çalışmada GSYH,
sağlık harcamalarının GSYH içindeki % payı, doğumda
yaşam beklentisi ve yüksek öğretimde okullaşma oranı
kullanılmıştır. Öncelikle değişkenlere birim kök testi
uygulanmıştır. Ardından uzun dönemli ilişkinin varlığı
Johansen eş bütünleşme analizi ile test edilmiştir. Son
olarak da nedensellik analizi yapılmıştır. Sonuç olarak,
kısa dönemde sağlık harcamalarından GSYH doğru tek
yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca
GSYH ile doğumda yaşam beklentisi arasında hem kısa
dönemde hem de uzun dönemde nedensellik ilişkisi
olduğu görülmüştür. Doğumda yaşam beklentisi ile
yüksek öğretimde okullaşma arasında kısa dönemde
çift yönlü nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.
Abstract: Human capital is defined as the sum of
that knowledge and skills of the workforce involved
in the production. Two fundamental elements of human capital is education and health. The increase in
the level of education and health also increases levels
of human capital. It benefits from Neo-classical and
Endogenous Growth model to investigate the impact
of human capital on economic growth. The aim of this
study is to examine relationship between economic
growth and human capital. In this study, ıt has been
taken 1980-2013 period. In this study, ıt was used GDP,
% of health spending share of GDP, life expectancy
at birth and enrollment rates in higher education.
First, variable is applied to the unit root test. After the
presence of the long run relationship was tested by
Johansen Cointegration analysis. Finally, the causal
analysis was performed. As a result, it has been
seen that undirectional causality from healty spending to GDP in short term. Also, it has been seen that
causality between GDP and life expectancy at birth
both short term and long term. It was determined that
bidirectional causality between enrollment in higher
education and life expectancy at birth.
Anahtar Kelimeler: Eğitim, Sağlık, Ekonomik Büyüme, Zaman Serisi Analizi
Key Words: Education, Health, Economic Growth,
Time Series Analysis
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715178
(1) Sorumlu Yazar: Dilek ŞAHİN, Cumhuriyet Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksek Okulu, Sivas/
Türkiye [email protected] Geliş Tarihi / Received: 04.10.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 03.01.2016
Makalenin Türü: Type ofarticle (Araştırma / Uygulama - Research / Applications) Çıkar Çatışması / Conflict of
61
1.GİRİŞ
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Ekonomi) & (Economy)
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
üretilmesinde girdi vazifesi görmektedir. Sermaye
İNCELENMESİ
malıAÇIKGÖZ
olarak eğitim, ekonomik ve sosyal dönüşüm
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra başlayan
bilgi
için gerekli olan beşeri kaynakları geliştirmekte
toplumuna geçiş süreciyle birlikte fiziki
sermaye
ve böylelikle ekonomik büyümeyi artırmakta1
ve doğal kaynakların önemi giderek
azalırken bilgi
dır. Sermaye malı olarak eğitim beşeri sermaye
ve beşeri sermayenin
önemi
artmaya
başlamıştır.
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verilerikavramı
kullanılarakile
hazırlanan
çalışma, sanayi
ifade bu
edilmekte
ve beşeri sermaye
konutlarda
ile bilgi
elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
Beşeri sermaye,veişgücü
tarafından
içerilen
kavramı
faaliyetlerinde
hazırlananüretim
çalışmada
ANOVA modeliönemli bir faktör
ve becerilerin toplamı
olarak
tanımlanmaktadır.
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez testleri uygulanarakolan
araştırma
daha
kapsamlı
hale getirilmiştir.olarak tanımlanbecerilerin geliştirilmesi
Sanayi
ve
konutlarda
tüketim
aralıklarına
göre
elektrik
ve
doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi
Diğer bir ifadeyle beşeri sermaye bireylere özgü
ekonomik
iki şekilde
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik maktadır.
bulgulara göreEğitim
de sonuca
gidilmiştir.büyümeyi
Elde
kabiliyetlerin toplamıdır.
Beşeri
sermaye
edilen bulgular
sonucunda;
sanayiyatırımsektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
etkilemektedir. Birincisi, eğitim çalışan işçileri daha
ları genelde eğitim
yatırımları
olarak
düşünülse
meydana
gelmektedir.
verimli
yaparak
ekonomik büyümeyi doğrudan
de yaparak öğrenme
yoluyla
çalışma
sürecinde
TUİK,eğitim
Fiyat bilgi ve teknolojik
artırmaktadır.
İkincisi,
kendiliğinde de oluşabilmektedir. Ayrıca, işgücünün yenilik sağlayarak ekonomik büyümeyi dolaylı
sağlık ve beslenme alanlarında iyi olma durumu şekilde artırmaktadır (Zivengwa vd., 2013: 399).
ACCORDING
TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
da beşeri sermayenin
bir parçasıdır.
HOUSES
Sağlık harcamaları sağlığın korunması ve gelişÖzellikle gelişmekte olan ülkelerde beşeri serma- tirilmesi amacıyla yapılan harcamalardır. Sağlık
the consumption
electricity and
yenin geliştirilmesi
ve etkinofkullanımı
oldukça
harcamalarının miktarının ülkelerin gelişmişlik
önemlidir. Beşeritechniques
sermayeforyeni
teknolojilerin
üreanalysis.
Moreover, tests
of hypothesis
were applied
the research
was
düzeylerine
göre and
değiştiği
gözlenmektedir.
Toplummade more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
timine katkıda bulunarak işgücünün verimliliğini ların sağlık düzeyleri ile ekonomik gelişmişlikleri
ve dolayısıyla ekonomik büyümeyi artırmaktadır. arasında yakın ve karşılıklı bir ilişki bulunmaktadır.
Ayrıca beşeri sermaye fiziki sermayenin gelişimini Gelişmiş ülkelerde sağlık harcamalarına ayrılan
etkileyerek kalkınma sürecini de hızlandırmaktadır. payın gelişmekte olan ülkelerde nispeten daha
Beşeri sermayenin ekonomik kalkınmaya katkısı fazla olduğu görülmektedir.
bir yandan ülkelerin beşeri sermaye yatırımlarını
Bir toplumda sağlık düzeyinin gelişmesiyle birlikte,
artırırken diğer yandan ülkeler arasında karşılaşsağlıklı bireylerle birlikte kalkınmada nitelikli
tırma yapma olanağı vermektedir. Beşeri sermaye
işgücü yetişerek üretimde verimlilik artacaktır.
genellikle bir ülkedeki işgücünün eğitim ve sağlık
Toplumlarda sağlık düzeyini belirleyen faktörler
standartlarını gösteren değişkenler kullanılarak
arasında, bebek ve çocuk ölüm oranları, ortalama
ölçülmektedir.
ömür, hastalıkların türü ve miktarı ve sağlık sisEğitim hem bir tüketim malı hem de sermaye temine ilişkin göstergeler yer almaktadır (Taban,
malı niteliğindedir; çünkü eğitim tüketiciye fay- 2006: 35). Ekonomik büyüme ve sağlık düzeyi
da sağlamakla birlikte, diğer mal ve hizmetlerin arasındaki ilişki iki şekilde gerçekleşmektedir.
62
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ekonomik büyüme kişi başına geliri
dışsal değişkenler olarak modelde yer almaktadır
İNCELENMESİ
Birincisi,
artırarak bu gelirin bir kısmının daha
kaliteli
ve Hakan
(Taban
ve Kar, 2006: 160). Solow’un modeli
Murat
KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
besleyici tüketime gitmesini sağlamakta
ve bu
Cobb-Douglas üretim fonksiyonu kavramına
durum bireyin daha sağlıklı olmasına
yardımcı
dayanmaktadır. Cobb-Douglas tipi üretim fonk1
olmaktadır. İkincisi ekonomik büyüme teknolojik
siyonu yardımıyla uzun dönemde durağan durum
: 2012-2014
TUİK verileridengesine
bu çalışma,Denge
sanayi durumunda ise
ilerlemeyi teşvikÖzet
ederek
tıp bilimde
gelişmeleri
ulaşılmaktadır.
dolayısıyla sağlık
düzeyinin
sağlabaşına çalışmada
gelirdekiANOVA
artış teknolojik
şeklindedir.
Farklıiyileşmesini
analiz teknikleri
kullanılarakkişi
hazırlanan
modeli gelişme hızına
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
maktadır (Elmi ve Sadeghi, 2012: 88).
eşit olmaktadır (Berber, 2011: 114).
Beşeri sermayenin
önemli
iki bileşeni
olaniçin tüketim
Cobb-Douglas
üretim
edilenen
bulgular
sonucunda;
sanayi sektörü
aralığı arttıkça,
elektrikfonksiyonu
ve doğalgaz (1) nolu eşitlikte
fiyatlarının
genel
seviyesinde
düşüş
gözlendiği
sonucuna
varılmaktadır.
Sonuç
olarak
tüketim
eğitim ve sağlığın ekonomik büyüme üzerindeki
gösterilmiştir. Üretim fonksiyonu
çerçevesinde
etkisini araştıran bu çalışmada eğitim göstergesi
üretimi (Y), fiziki sermayeyi (K) ve işgücünü (L),
olarak yükseköğretimde okullaşma oranı; sağlık
t ise fonksiyonda zamana bağlı olarak meydana
göstergesi olarak ise sağlık harcamalarının GSYH
gelecek değişmeyi temsil etmektedir. (2) nolu
içindeki % payı, ACCORDING
doğumda yaşam
beklentisiRANGES
eşitlikte
ise A(t),
zaman içerisinde
oluşacak emek
TO CONSUMPTION
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
HOUSES
alınmıştır. Çalışmada test edilen ilk hipotez beve sermaye dışındaki tüm değişiklikleri içermekşeri sermaye göstergeleri
ile ekonomik
A; K tovetheL’den
Abstract: In this
study preparedbüyüme
by using data oftedir.
TSI belonging
years ofbağımsız
2012-2014, olarak zamanla
arasında uzun dönemli
ilişkinin olup olmadığıdır.
değişmektedir. Ayrıca 1>α>0’dır.
techniques
for
analysis.
Moreover,
tests
of
hypothesis
İkinci hipotez ise bu göstergeler ile ekonomik
büyüme arasındaki nedenselliğin yönüdür.
(1)
Y = f ( K , L, t ) 2. Beşeri Sermayenin Ekonomik Büyümeye
Y A=
(t ) f ( K , L) A.K α L1−α (2)
Katkısını Araştıran Teorik Yaklaşımlar=
Neo-Klasik ve İçsel Büyüme teorileri kapsamında
geliştirilen beşeri sermaye yaklaşımları, beşeri
sermayenin ekonomik kalkınma sürecinde önemli
bir role sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bu nedenle bu kısımda bu modellerden bahsedilecektir.
İçsel Büyüme Modelinde Beşeri Sermaye: İçsel
büyüme teorisinin öncüleri Paul M. Romer ve
Robert E. Lucas’dır. İçsel büyüme teorilerinin
en çok bilineni sermaye birikimi (K) ve işgücüne
(L) ölçeğe göre sabit getiri olduğunu varsaymaktadır. Ancak Lucas Solow’dan farklı olarak ayrı
bir üretim faktörü olan beşeri sermayenin üretim
fonksiyonuna dahil edilmesiyle birlikte üretim
sürecinde artan getirinin geçerli olduğunu var-
Neo-Klasik Büyüme Modelinde Beşeri Sermaye: Solow (1956) tarafından temelleri atılan ve
daha sonra Neo-Klasik büyüme teorisi olarak
literatürde yer alan yaklaşıma göre, nüfus artış
hızı ve teknoloji gelişme büyümeyi belirleyen
63
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
öneminin anlaşılmasıyla birlikte büyümenin
saymaktadır. Bir anlamda Lucas, Solow büyüme
İNCELENMESİ
belirleyicileri
modelinde dışsal olarak belirlenen uzun
Muratdönemli
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZfarklı bir bakış açısıyla ele alınmıştır.
İçsel büyüme modelleri, geleneksel büyüme moekonomik gelişmenin temel dinamiği Güven
olan verimGrup A.Ş. Finans Yönetmeni
dellerinde dışsal olarak kabul edilen bilgi, Ar-Ge
lilik artışını daha somut bir gösterge
olan beşeri
1
çalışmaları, beşeri sermaye, teknolojik gelişme,
sermaye ile ilişkilendirmektedir. Bu modelde
2012-2014
Yılları
kullanılarak
hazırlanan bugibi
çalışma,
sanayi
ekonomileri
dışsal
sayılan faktörleri
sermaye birikimiÖzet
ve :işgücü
ayrı
ayrıarasındaki
azalanTUİK
mar-verileriölçek
Bilginin
niteliğe sahip
jinal verime sahipken,
beşeri
azalan
şeklindedir.
Farklısermayenin
analiz teknikleri
kullanılarakiçselleştirmiştir.
ANOVAbirikimli
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
olması yani, fiziksel malların yıpranması veya
verime konu olmadığı varsayılmaktadır (Özsoy,
yenilenmesi
bilginin
2009: 75). Mankiw,
Romer
Weil,
yönünde
hareket ve
edilmiş
olup,Solow’un
göre de gerekirken
Elde kendi kendini
besleyerek geliştirmesi bilginin içselliğinin artileri sürdüğü üretim fonksiyonuna beşeri sermaye
masına
katkıda
bulunmuştur.
terimini (H)’de aralığı
ekleyerek
Genişletilmiş
Solow da azalma
Kw cinsinden
meydana
gelmektedir.
Modelini oluşturmuşlardır.
Bu: Elektrik,
modelde
beşeri
Anahtar Kelimeler
Doğalgaz,
İçsel büyüme teorilerinde, sürdürülebilir büyüme
sermaye unsuru olan eğitim ayrı bir değişken
süreci şekil 1 yardımıyla incelenebilir. İçsel büolarak eklenmiş veECONOMETRIC
fonksiyon şu hale
dönüşmüştür:
yümenin temel belirleyicilerinin eğitim politikası,
HOUSES
sağlık politikası, teknoloji politikası olduğunu
bunun yanı sıra bölgesel, dinsel ve kültürel
−α − β
In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
Y = A.K α H β .L1Abstract:
(3)
in industryde
andiçsel
housesbüyümenin
is statistically temel unsurları
faktörlerin
arasında
aldığı
were yer
applied
and görülmektedir.
the research was Kendi kendini
besleyen bu süreçte eğitim, sağlık ve teknolojik
İçsel büyüme modelinde eğitim diğer girdilerin ve
alt yapı yatırımlarına yapılan harcamalar beşeri
teknolojinin verimliliğini artırarak sürdürülebilir
sermayeyi ortaya çıkarmakta bu da Ar-Ge faekonomik kalkınmaya katkıda bulunan bir faktör
aliyetlerini teşvik etmektedir. Yine, ülkelerin
olarak değerlendirilmektedir.
bulunduğu bölge, ait olduğu kültürel yapı da
Ar-Ge faaliyetlerine yol açmaktadır. Ar-Ge faaİçsel büyüme en yalın haliyle, ekonomik büyüliyetlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte daha etkin
menin unsurlarının sistemin içerisinde aranmaüretim yöntemleri geliştirilmekte ve yenilikler
sından başka bir şey değildir. 1980’li yıllarda
sayesinde ekonomik büyüme gerçekleşmektedir.
eğitim, sağlık, Ar-Ge, teknolojik yenilikler, bilgi
birikimi vb. çok sayıda unsurun üretim üzerindeki
64
UHEYAD
January / February / March Winter in the `Year of Issue: 07 Year: 2016
UHEYAD
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40 ID:69 K:03
ULUSLARARASI
HAKEMLİ
EKONOMİ
YÖNETİMİ
ARAŞTIRMALARI
DERGİSİ
(Pazarlama
Ekonomi
– Marketing
andAraştırmaları
Economics) Dergisi
Uluslararası
Hakemli
Ekonomi
Yönetimi
International
Refereed
of Researches2149-2492
on Economy Management
ISSN
Print:/Journal
2148-8207
Ocak
/ Şubat
Mart
–Kış Online
Dönemi Sayı: 07 Yıl:2016
/ Kasım / Aralık 2014 Sayı: 02 Cilt: 01 Sonbahar Kış
No /Ekim
Document
No:Journal
12879 &
14001-2004
Belge No
International
Refereed
of ISO
Research
on Economics
Management
January / February
Winter
inTRADEMARK)
(MARKA/ March
PATENT
NO:
ID:13
K:02
JEL KODU:
C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(2015/03942-2015-GE-17393)
(Pazarlamaortaya
Ekonomi
– Marketing
and Economics)
yapılan harcamalar beşeri sermayeyi
Ge faaliyetlerinin
ortaya çıkmasıyla
çıkarmakta
bu
da
Ar-Ge
faaliyetlerini
birlikte
daha
etkin
üretim No:
yöntemleri
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
/ Document
12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
teşvik
etmektedir.
Yine, (MARKA
ülkelerin
geliştirilmekte
PATENT NO:
TRADEMARK) ve yenilikler sayesinde
bulunduğu bölge, ait olduğu kültürel(2015/03942-2015-GE-17393)
yapı
ekonomik büyüme gerçekleşmektedir.
SANAYİ VE
TÜKETİM ARALIKLARINA GÖRE
da Ar-Ge faaliyetlerine
yolKONUTLAR
açmaktadır.AÇISINDAN
ArELEKTİRİK VE DOĞALGAZ FİYATLARININ EKONOMETRİK AÇIDAN
Şekil 1. İçsel Büyümenin
İNCELENMESİ Belirleyicileri
Şekil 1. İçsel Büyümenin Belirleyicileri
Kültürel,
Tarihi,
Sosyolojik,
Psikolojik,
vb. nedenler
Tesadüfler
Sağlık
Eğitim Politikası
Politikası
1
Hanehalkları
Teknoloji Politikası
Özel
Firmalar
Teknolojik Altyapı
Beşeri Sermaye
Yaratıcılık
Ar-Ge
Yaparak
ECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES Bilgi Üretimi
Öğrenme
(Teknolojik
HOUSES
Gelişme)
Yenilik
Ekonomik
Büyüme
Kaynak: Kibritçioğlu, 1998: 11
3.Literatür Taraması
eğitim, sağlık ve büyüme arasındaki ilişkiyi
ele alan çalışmalardan bazılarını aşağıdaki gibi
özetlemek mümkündür:
Son yıllarda literatürde beşeri sermaye ve ekonomik
büyüme kavramı arasındaki ilişkiyi açıklamaya
çalışan çok sayıda çalışma olduğu görülmektedir.
Beşeri sermaye kavramı da eğitim ve sağlık alanındaki gelişmelerle açıklanmaktadır. Literatürde
Asteriou ve Agiomirgianakis (2001), Yunanistan’da
beşeri sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki
ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada iki değişken
65
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
uzun dönemli ilişki olup olmadığı
göstergeleri olarak doğuşta yaşam
İNCELENMESİ
arasındaki
beklentisi,
incelenerek nedensellik analizi yapılmıştır.
Eğitim Hakan
sağlık
kurumlarının yatak sayısı, sağlık kurumlaMurat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
göstergeleri kapsamında ele alınan ilköğretimde,
rının sayısı ve sağlık personeli başına düşen kişi
orta öğretim ve yükseköğretimde1Kilis
okullaşma
oranı
sayıları kullanılmıştır. Nedensellik analizine göre,
ile ekonomik büyüme arasında uzun dönemli
sağlık kurumlarının sayısı ile reel GSYH arasında
Özet : 2012-2014Nedenselliğin
Yılları arasındaki TUİK
kullanılarak bir
hazırlanan
bu çalışma,ilişkisi
sanayi görülmezken,
ilişki olduğu görülmüştür.
yönüverileriherhangi
nedensellik
eğitim göstergelerinden
ekonomik
büyümeye
sağlıkçalışmada
göstergeleri
reel GSYH arasında
analiz teknikleri
kullanılarakdiğer
hazırlanan
ANOVAilemodeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
doğru iken sadece yükseköğretimde ters yönlü
çift yönlü nedensellik ilişkisine rastlanılmıştır.
bir nedenselliğinyönünde
olduğu
görülmüştür.
hareket
edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
Erdoğan ve Bozkurt (2008), Türkiye’de yaşam
fiyatlarının
genelNijerya’da
seviyesinde düşüş
varılmaktadır.
Sonuç olarak
tüketimarasındaki ilişki
Babatunde ve Adefabi
(2005),
1970-2003
beklentisi
ile iktisadi
büyüme
dönemleri arasında eğitim ve ekonomik büyüme
incelenmiştir. Çalışmada 1980-2005 dönemine
arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada Johanilişkin yıllık veriler ARDL modeli ile test edilsen eş bütünleşme testi ve Vektör hata düzeltme
miştir. Elde edilen sonuçlara göre, Türkiye’de
modeli kullanılmıştır.
Johansen eş bütünleşme
yaşam beklentisi ile ekonomik büyüme arasında
HOUSES
testi sonucunda eğitim ve ekonomik büyüme
pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur.
arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür.
Abstract: In this study prepared by using data ofDağdemir
TSI belonging(2009),
to the years
of 2012-2014,
sağlık
ve ekonomik büyüme
the consumption
of electricity
and natural
İyi eğitilmiş işgücünün
üretimde
verimliliği
ve gas used in industry and houses is statistically
analyzed. ANOVA model was applied to the arasındaki
study preparedkarşılıklı
with the use
of different
ilişkinin
varlığı gelişmekte
üretim seviyesini
artırdığı
techniques
for görülmüştür.
analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
olan ülkelerin
dönemine ait sağlık
electricity 1960-2005
Dreger ve Reimers (2005), sağlık harcamaları ile
ve ekonomik büyüme göstergeleri ele alınarak
GSYH arasındaki ilişki 21 OECD ülkesi için panel
incelenmiştir. Araştırma sonuçları gelişmekte olan
veri analizi yöntemi ile araştırılmıştır. Çalışmada
ülkelerde 1960-1990 döneminde yüksek oranda
1975-2001 dönemi ele alınmıştır. Sonuç olarak
artan doğuşta yaşam beklentisinin 1990-2005
sağlık harcamaları, GSYH arasında uzun dönemli
döneminde bu artış hızını kaybettiğini gösterilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca çalışmada sağlık
miştir. Aynı dönemde gelişmiş ülkelerin doğuşta
harcamalarının tek başına GSYH belirlemediği
yaşam beklentisi istikrarlı artışını sürdürmektebunun yanı sıra, tıbbi ilerlemeler, yaşam beklendir. Çalışmada gelişmekte olan ülkelerin sağlık
tisi, bebek ölüm oranları ve yaşlılık düzeyinin de
alanında elde ettikleri büyük kazanımları sadece
belirleyici olduğu görülmüştür.
ekonomik büyüme performansı ile açıklamanın
yeterli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Taban (2006), Türkiye’de seçilmiş sağlık göstergeleri ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki
Tüylüoğlu ve Tekin (2009), sağlık ve sağlığın gösnedensellik bağlamında incelenmiştir. Sağlık
tergesi olarak doğumda beklenen yaşam süresi ve
66
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
bebek ölüm oranı ele alınmış ve çoklu regresyon
gulanmış ve sonuç olarak ekonomik
İNCELENMESİ
büyüme ve
analizi ile incelenmiştir. Yapılan analizlere
göre, Hakan
beşeri
sermaye arasında güçlü pozitif bir ilişki
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
beklenen yaşam süresi ve bebek ölümGüven
oranı
üzebulunmuştur.
rinde sağlık harcamalarının gelir
düzeyine göre
1
Mehrara veBölümü
Musai (2011a), 1970-2008 dönemi için
daha fazla etkili olması, sadece gelir düzeyinin
İran’da sağlık harcamaları ile ekonomik büyüme
Özet : 2012-2014 Yılları
arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
artırılmasına güvenilmeyeceğini
göstermiştir.
arasındaki
ilişki olarak
analizanaliz
edilmiştir.
istatistiksel
edilmesiÇalışmada sonuç
Yumuşak ve Yıldırım
(2009), 1980-2005 dönemleri
olarak değişkenler arasında uzun dönemli ilişki
Sanayi
ve konutlarda
göre elektrik
ve doğalgaz
fiyatlarınınGranger
tespit edilmesi
arası Türkiye için
sağlık
harcamaları,
doğuşta
olduğu
görülmüştür.
nedensellik analizi,
yaşam beklentisi
ve GSMH arasındaki ilişki
ekonomik büyümeden sağlık harcamalarına doğru
fiyatlarının genel
seviyesinde
düşüş sağlık
olarak tüketim
incelenmiştir. Çalışmada
sonuç
olarak,
güçlüvarılmaktadır.
tek yönlü Sonuç
nedensellik
ilişkisinin olduğunu
harcamalarından hâsılaya doğru bir nedensellik
göstermiştir.
olduğu görülmüştür. Ancak bu ilişki küçük ve
Mehrara ve Musai (2011b), seçilmiş 11 petrol ihraç
negatif çıkmıştır. Ayrıca doğuşta yaşam bekleneden ülkede ekonomik büyüme ile sağlık harcaECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
tisinden hâsılaya doğru
bir
nedenselliğin
varlığı
IN TERMS
OF INDUSTRY
maları
arasındaki
ilişki eleAND
alınmıştır. Çalışmada
HOUSES
tespit edilmemiştir.
panel birim kök ve panel eş bütünleşme analizi
Abstract:
In
this
study
prepared
by
using
data
of
TSI belonging
Babalola (2011), 1977-2008 dönemleri arasında
yöntemi
kullanılmıştır.
Sonuç olarak, ekonomik
analyzed.
ANOVAbüyüme
model was
applied to the study
prepared with
the use
of different
Nijerya’da eğitimin
ekonomik
üzerindeki
büyümeden
sağlık
harcamalarına
doğru güçlü
etkisi analiz edilmiştir.
eş bütünleşme
bir nedensellik
görülmüştür.
Ancak sağlık
made moreJohansen
comprehensive.
electricity ilişkisi
and natural
gas prices
analizi sonucunda eğitim ve ekonomik büyüme
harcamalarından ekonomik büyümeye doğru kısa
arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüşve uzun dönemli ilişki olmadığı görülmüştür.
tür. Nedensellik analizi sonucunda ekonomik
Peykarjou vd., (2011), İslam Konferansı Örgütüne
büyümeden eğitime doğru tek yönlü nedensellik
üye ülkelerde sağlık harcamaları ile ekonomik
ilişkisine rastlanılmıştır.
büyüme arasındaki ilişki 2001-2009 dönemi için
Johnson (2011), Nijerya için 1985-2009 dönemleri
ele alınmıştır. Çalışmada panel veri analizi yöntemi
arasında ekonomik büyüme ve beşeri sermaye
kullanılmıştır. Elde edilen sonuçlar artan yaşam
arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada
beklentisinin bu ülkelerde ekonomik büyümeyi
ekonomik büyümeyi temsilen gayri safi yurt içi
artırdığını göstermiştir. Ayrıca doğurganlık oranı
hâsıla; beşeri sermayeyi temsilen ise devletin
ile ekonomik büyüme arasında negatif bir ilişkiye
toplam sağlık ve eğitim harcamaları, ilköğretim,
rastlanılmıştır.
orta öğretim ve yüksek öğretimde okullaşma
Rahman (2011), Bangladeş’te 1990-2009 dönemleri
oranı alınmıştır. Çalışmada EKK yöntemi uyarasında sağlık harcamaları, eğitim harcamaları
67
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz
me arasında uzun dönemli ilişki bulunmuştur.
İNCELENMESİ
ve
edilmiştir. Çalışmada sonuç olarak eğitim
harca- Hakan
Granger
nedensellik analizi sonucunda sağlık
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
maları ile ekonomik büyüme arasında
ve eğitim
harcamaları ile ekonomik büyüme arasında çift
harcamaları ile sağlık harcamaları
arasında çift
yönlü nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür.
1
yönlü nedensellik ilişkisine rastlanılırken; sağlık
Odubunmi vd., (2012), Nijerya için 1970-2009
: 2012-2014
TUİK
harcamalarındanÖzet
ekonomik
büyümeye
doğru
tekverileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
dönemleri
arasıolarak
sağlık
harcamaları
ile ekonomik
istatistiksel
analiz
edilmesi
yönlü nedenselliğe
şeklindedir.
Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
büyüme arasındaki ilişki ele alınmıştır. Çalışmada
Sanayi
ve konutlarda
göre elektrik
ve doğalgazbüyüme,
edilmesi
Khattak ve Khan
(2012),
1978-2011
dönemleri
ekonomik
yabancı
yardımlar, sağlık
arasında eğitimin
ekonomik büyüme üzerindeki
harcamaları, toplam tasarruflar ve nüfus arasında
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüş
Sonuçbulunmuştur.
olarak tüketim
etkisi analiz edilmiştir.
Çalışmada
EKK
yöntemi
uzun varılmaktadır.
dönemli ilişki
ve Johansen eş bütünleşme analizi uygulanmıştır.
vd., (2012),
1970-2010
dönemleri arasında
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,Hussin
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK,
Fiyat
EKK sonuçlarına göre orta öğretimin ekonomik
Malezya’da hükümetin eğitim harcamaları, sabit
büyümeye önemli katkı sağladığı görülmüştür.
sermaye ve işgücüne katılım oranı ile ekonomik
Ayrıca ilköğretimin
de
ekonomik
büyümeyi
IN TERMS
OF INDUSTRY
büyüme
arasındaki
ilişkiAND
analiz edilmiştir. ÇaHOUSES
olumlu etkilediği ancak sonucun istatistiksel
lışmada VAR metodu uygulanmıştır. Çalışmada
olarak anlamlı olmadığı görülmüştür. Johansen eş
Abstract: In this study prepared by using data ofelde
TSI belonging
the years of
2012-2014, büyüme ile seedilen tobulgular
ekonomik
consumptioneğitim
of electricity
bütünleşme testithe
sonucunda
ve ekonomik
analyzed. ANOVA model was applied to the çilen
study prepared
with the use
of different
sabit sermaye
bileşimi,
işgücüne katılım
büyüme arasında
uzun for
dönemli
ilişki olduğu
techniques
analysis. Moreover,
oranı veelectricity
hükümetin
eğitim
arasında
and natural
gas harcamaları
prices
ortaya çıkmıştır.
eş bütünleşme ilişkisinin olduğu görülmüştür.
Majdi (2012), sağlık harcamaları ile ekonomik
Granger nedensellik analizi sonucunda ekonomik
büyüme arasındaki ilişki 15 Akdeniz ülkesi için
büyümeden eğitime doğru nedensellik olduğu
ele alınmıştır. Çalışmada 1990-2008 dönemi ele
görülmüştür. Ayrıca beşeri sermaye yatırımı
alınarak panel veri analizi yöntemi kullanılmıştır.
olarak eğitim Malezya’daki ekonomik büyümede
Çalışmada sonuç olarak sağlık harcamalarının
önemli rol oynamaktadır.
ekonomik büyümeye pozitif etkisinin olduğu
Tıraşoğlu ve Yıldırım (2012), Türkiye’de sağlık
görülmüştür.
harcamaları ve GSYH arasındaki ilişki 2006:01
Nasiru ve Usman (2012), Nijerya için 1980-2010
ve 2012:03 dönemleri için analiz edilmiştir.
dönemi için sağlık harcamaları ile ekonomik büAnaliz edilen dönem itibariyle 2008 Dünya
yüme arasındaki ilişki ele alınmıştır. Çalışmada
Ekonomik Krizinin olası etkileri de göz önüne
ARDL sınır testi yaklaşımı kullanılmıştır. Sonuç
alınarak, seride tek yapısal kırılmaya izin veren
olarak sağlık harcamaları ile ekonomik büyüLee ve Strazicich (2004) birim kök testi ve tek
68
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Gregory ve Hansen (1996) eş bütünleşModeli, İsveç’te beşeri sermayenin ekonomik büİNCELENMESİ
kırılmalı
me testi kullanılmıştır. Elde edilen Murat
sonuçlar,
tek Hakan
yümeAÇIKGÖZ
üzerinde olumlu etkisi olduğunu göstermiştir.
KORKMAZ,
yapısal kırılma durumunda sağlık Güven
harcamaları
Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni
Çalışkan
vd., (2013), Türkiye’de 1967-2010 yılları
ve ekonomik büyüme arasında1Kilis
uzun
dönemli
bir
Bölümü ilgili göstergelerin ekonomik
arasında sağlıkla
ilişki olduğunu göstermiştir.
büyüme üzerindeki etkisi belirlenmiştir. Türkiye
Yardımcıoğlu (2012),
25 OECD
aitelektrik
ve- tüketiminin
için sağlık
harcamalarını
temsilen;
ve konutlarda
kullanılanülkesine
doğalgaz ile
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi doğumda yaşam
riler kullanılarakuygulanmıştır.
1975-2008
dönemi için sağlık beklentisi, hastane sayısı, sağlık personeli başına
ve konutlarda
göre elektrik
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit kurumlarına
edilmesi
(yaşam beklentiSanayi
düzeyi)
ve ekonomik
büyüme
düşen
kişi sayısı,
sağlık
ait yatak
arasındaki uzun
dönemli ilişki araştırılmıştır. sayıları olmak üzere dört vekil değişken modele
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüşPedroni
varılmaktadır. Sonuç
olarak tüketim
Bu amaçla Pedroni
eş bütünleşme
testi,
dâhil edilmiştir.
Ekonomik
büyümeyi temsilen
FMOLS testi ve Canning; Pedroni panel nedensellik ise reel gayri safi yurtiçi hâsıla (RGDP) verileri
analizi kullanılmıştır. Pedroni eş bütünleşme testi kullanılmıştır. Çalışmada sonuç olarak, sağlık
her iki değişkenin uzun dönemde eş bütünleşme personeli başına düşen hasta sayısından ve sağlık
ilişkisine sahip olduğunu
göstermektedir. Pedroni kurumlarına ait yatak sayısından reel GSYH’ye
HOUSES
FMOLS test sonuçlarına göre panel genelinde
doğru tek yönlü bir ilişki olduğunu, hastane
sağlığın esnekliği % 0.18 olarak, ekonomik bü- sayısından reel GSYH’ye ise %10 anlamlılık
the consumption
electricity
and olarak
natural gas seviyesinde
used in industrybenzer
and houses
statistically
yüme değişkeninin
esnekliğiofise
% 0.17
birisilişki
olduğu görülmüştür.
hesaplanmıştır. techniques
Yapılan for
nedensellik
araştırmalaEkonometrik
analizde
temsiliwas
sağlık değişkenleanalysis. Moreover,
tests of hypothesis
were applied
and the research
rından Lamda-Pearson istatistiğine göre panelin rinin hepsinin birlikte reel GSYH’nin Granger
geneli için panel nedensellik sonuçları sağlık ve nedeni olduğu da görülmüştür. Ancak buradaki
ekonomik büyüme arasında uzun dönemde çift nedensellik ilişkisinin temsili sağlık değişkenleyönlü nedensellik ilişkisini göstermektedir. Bu rinden reel GSYH’ye doğru ve tek yönlü olduğu
bağlamda uzun dönemde araştırma kapsamındaki sonucuna ulaşılmıştır.
OECD ülkelerinde sağlık ve ekonomik büyüme
Ecevit (2013), çalışmada ekonomik büyüme üzedeğişkenleri arasında karşılıklı olarak anlamlı bir
rinde doğumda beklenen yaşam süresinin etkisi
ilişkinin olduğu görülmüştür.
21 OECD ülkesi için panel veri analizi yöntemi
Awel (2013), İsveç için 1870-2000 dönemleri ile 1970-2010 dönemi için incelenmiştir. Sağlık
arasında beşeri sermaye ile ekonomik büyüme göstergesi olarak yaşam süresi, ekonomik büyüme
arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Granger ne- göstergesi olarak da kişi başına gayri safi yurt içi
densellik analizi sonucunda, beşeri sermaye ile hâsıla değişkeni kullanılmıştır. Diğer bağımsız
işçi başına çıktı arasında çift yönlü nedenselliğin değişkenler olarak da reel ihracat, reel sabit serolduğu görülmüştür. Ayrıca Vektör Hata Düzeltme maye ve kişi başına enerji kullanımı kullanılmıştır.
69
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
olarak değişkenler arasında uzun dönemli
Zivengwa vd., (2013), Zimbabve ‘de
İNCELENMESİ
Sonuç
1980-2008
ilişkiye rastlanılmıştır. Panel GrangerMurat
nedensellik
dönemleri
arasında ekonomik büyüme ve eğitim
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ
analizi sonucu ise yaşam beklentisinden
kişi başına arasındaki ilişki analiz edilmiştir. Çalışmada PairGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
gayri safi yurt içi hâsılaya doğru
tek yönlü ilişki wise Granger nedensellik analizi ve VAR analizi
1
olduğunu göstermiştir.
yapılmıştır. Sonuç olarak, eğitimden ekonomik
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri
bu çalışma,
sanayi
büyümeye
doğru tek
yönlü nedensellik
ilişkisine
Idrees ve Siddiqi
(2013), kullanılan
1990-2006
dönemleri
ve konutlarda
doğalgaz
Ayrıca
eğitimmodeli
harcamalarının ekoFarklı analiz teknikleri kullanılarak
ANOVA
arası 7 gelişmişşeklindedir.
ülke (ABD,
İngiltere, Kanada,
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
nomik büyüme için son derecede önemli olduğu
Sanayi
ve konutlarda
tüketim
Almanya, Fransa,
İtalya,
Japonya)
ve 7aralıklarına
gelişmekyönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistikgörülmüştür.
bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
te olan ülke (Pakistan,
Hindistan, Çin, Türkiye,
genel seviyesinde
varılmaktadır.
Sonuç
olarak tüketim
Polonya, Rusya,fiyatlarının
Güney Afrika)
için kamu
eğitim sonucuna
Babatunde
(2014),
Nijerya’da
sağlık harcamalaaralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
harcamaları ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki rının ekonomik büyüme üzerindeki etkisi analiz
analiz edilmiştir. Çalışmada Panel veri analizi edilmiştir. Çalışmada 1970-2010 dönemi ele
yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, kamu eğitim alınmıştır. Çoklu regresyon analizi sonucunda
harcamaları ve ekonomik
büyüme arasında uzun sermaye birikimi, toplam sağlık harcamaları ve
HOUSES
dönemli ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca kamuişgücü verimliliğinin ekonomik büyüme üzerinde
nun eğitim harcamalarının ekonomik büyüme önemli belirleyiciler olduğu, yaşam beklentisinin
the consumption
of electricity
and natural gas ise
usedçalışmada
in industry ele
and alınan
houses is
statisticallyitibariyle büyüme
üzerindeki etkisinin
gelişmekte
olan ülkelerde
dönemler
gelişmiş ülkelere
nazaran
daha yüksek
üzerinde
sahip olduğu
görülmüştür.
techniques
for analysis.
Moreover,olduğu
tests of hypothesis
werenegatif
applied etkiye
and the research
was
sonucuna ulaşılmıştır.
Onisanwa (2014), Nijerya’da ekonomik büyümenin
Sirag vd., (2013), Sudan’da ekonomik büyüme ile sağlık sektörü üzerindeki etkisi analiz edilmiştir.
sağlık hizmeti arasındaki kısa ve uzun dönemli Çalışmada 1995-2009 dönemi ele alınmış ve eş
ilişki analiz edilmiştir. Sağlık hizmeti göstergesi bütünleşme analizi ve Granger nedensellik analizi
olarak yaşam süresi, ekonomik büyüme göstergesi yapılmıştır. Çalışmada sonuç olarak ekonomik
olarak kişi başına GSYH kullanılmıştır. Çalışmada büyümenin uzun dönemde sağlık göstergelerini
1980-2010 dönemi ele alınmış ve ARDL sınır olumlu etkilediği görülmüştür. Ayrıca sağlık göstesti yöntemi kullanılmıştır. Sonuç olarak, sağlık tergeleri de uzun dönemde ekonomik büyümeyi
hizmeti ile ekonomik büyüme arasında uzun olumlu etkilemektedir.
dönemli bir ilişki olduğu görülmüştür. Granger
Selim vd., (2014), ekonomik büyüme ile beşeri
nedensellik analizi sonucunda sağlık hizmetlesermayenin sağlık harcaması bileşeni arasındaki
rinden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir
ilişki araştırılmıştır. Çalışmada 27 AB üyesi ülke
ilişkiye rastlanılmıştır.
ve Türkiye’ye ait 2001-2011 yılları arasında kişi
70
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
sağlık harcaması ve ekonomik büyüme
okullaşma oranının büyüme üzerinde anlamlı poİNCELENMESİ
başına
arasındaki kısa ve uzun dönemli ilişki
eş Hakan
zitif etkisi
varken; yükseköğretimin etkisi yoktur.
Muratpanel
KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
bütünleşme ve hata düzeltme modelleri
kapsaGüven Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni
Aluko
ve Oluseyi (2015), sağlık harcamalarının
mında incelenmiştir. Elde edilen
bulgulara
göre
1
Bölümü üzerindeki etkisi Nijerya için
ekonomik büyüme
kişi başı sağlık harcaması ve ekonomik büyüme
1980-2013 dönemi için analiz edilmiştir. Çalışmada
: 2012-2014
Yılları
arasındaki
verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
arasında kısa veÖzet
uzun
dönemde
pozitif
birTUİK
ilişki
sonuç olarak
sağlık
göstergeleri
istatistiksel
olarak
analiz edilmesiile ekonomik bübulunmuştur. şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
yüme arasında tek yönlü bir nedensellik ilişkisine
ve konutlarda
göre elektrik
ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
Shaari (2014), Sanayi
1982-2011
dönemleri
arasında
Malezya’da eğitim
düzeyi (ilk, orta, yükseköğrenim)
Aydemir ve Baylan (2015), Türkiye’de sağlık
fiyatlarının
genel seviyesinde
gözlendiği
ile ekonomik büyüme
arasındaki
ilişki düşüş
analiz
edil- sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
harcamaları
ile GSYH arasındaki ilişki 1998-2012
miştir. Çalışmada Johansen eş bütünleşme analizi
dönemi
için incelenmiştir.
Çalışmada sonuç olarak,
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK, Fiyat
ve Granger nedensellik analizi yöntemi kullanılsağlık harcamalarından GSYH doğru nedensellik
mıştır. Johansen eş bütünleşme testi sonucunda
ilişkisinin olduğu görülmüştür.
tüm eğitim seviyesi
türleri
ile
ekonomik
büyüme
HOUSES
arasında uzun dönemli ilişki olduğu görülmüştür.
Bozkurt (2015), bilgi-iletişim, eğitim ve sağlık
Granger nedensellik analizi ise ilk ve yüksek öğ- sektörleri ile ekonomik büyüme arasındaki kısa ve
the consumption
of electricity
and natural
used in dönem
industry and
houses
is statistically
retim ile ekonomik
büyüme arasında
herhangi
birgas uzun
ilişki
Türkiye
için analiz edilmiştir.
nedensellik ilişkisi
görülmezken;
öğretimden
Söz konusu
ilişki
dönemine ait
techniques
for analysis.orta
Moreover,
tests of hypothesis
were applied
and 1998:1-2014:3
the research was
ekonomik büyümeye doğru nedensellik ilişkisi 1988 bazlı reel üçer aylık veriler kullanılarak
olduğu görülmüştür. Ayrıca hükümetin ekonomik zaman serisi analizi ile test edilmiştir. Elde edibüyüme artırmak için eğitim harcamalarını artır- len bulgulara göre bilgi değişkeninin katsayısı
ması gerektiği görülmüştür.
istatistiksel olarak anlamlıyken diğer değişkenlerin katsayıları anlamlı değildir. Bilgi, eğitim ve
Yakışık ve Çetin (2014), genişletilmiş Solow
sağlık sektöründeki cari dönem gelişmeler aynı
Modeli, ARDL yöntemi kullanılarak Türkiye’nin
dönemdeki GSYH’yı pozitif olarak etkilemek1980-2012 dönemi verileri ile tahmin edilmiştir.
tedir. GSYH’nın en duyarlı olduğu sektör bilgi
Teknoloji düzeyi patent sayısı ile temsil edilmiş,
ve iletişim sektörüdür. Bu sektördeki %1’lik bir
beşeri sermaye eğitim ve sağlık olmak üzere iki
üretim artışı GSYH’da yaklaşık %0,55 bir artışa
farklı değişkenle temsil edilmiştir. Sağlık göstergesi
neden olmaktadır.
olarak ortalama yaşam süresi, eğitim göstergesi
olarak da orta ve yüksek öğretimde okullaşma Eggoh vd., (2015), 49 Afrika ülkesi için, 1996-2010
oranları tercih edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre dönemleri arasında eğitim ve sağlık değişkenlerinin
patent, ortalama yaşam süresi ve orta öğretimde de yer aldığı beşeri sermaye ve ekonomik büyüme
71
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
arasındaki ilişki panel veri analizi yöntemi ile
ele harcamaları arasında çift yönlü nedensellik
İNCELENMESİ
iliş-
alınmıştır. Çalışmada sonuç olarak eğitim
sağlık Hakan
kisine
Muratve
KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
harcamalarının ekonomik büyüme üzerinde
negatif
Yönetmeni(2015), İran’da sağlık harcamaları,
Memarian
bir etkisinin olduğu görülmüştür.
Ancak
beşeri
1
Bölümü
yaşam süresi
ve ekonomik büyüme arasındaki
sermaye stoku göstergeleri daha küçük bir pozitif
ilişki 1989-2011 dönemi için ele alınmıştır. ÇaÖzet : 2012-2014
Yılları
arasındaki
etkiye sahiptir. Ayrıca
çalışmada
eğitim
ve TUİK
sağlıkverileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
lışmadaistatistiksel
yıllık veriler
kullanılmış
olarak analiz
edilmesi ve ARDL sınır
harcamalarının tamamlayıcı
olduğu
analiz görülmüştür.
teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
testi yaklaşımı kullanılmıştır. Sonuç olarak, kısa
Sanayi
ve konutlarda
tüketim
aralıklarına göre
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi
Hayaloğlu ve Bal
(2015),
sağlık
harcamaları
ve elektrik
ve uzun
dönemde
yaşam
beklentisi ve sağlık
ekonomik büyüme
ilişkisi 2000-2013 yıllarını harcamalarının büyüme üzerinde pozitif bir etkisi
fiyatlarının
genelorta
seviyesinde
gözlendiği
Sonuç olarak
kapsayan dönemde
54 üst
gelirlidüşüş
ülke
için sonucuna
olduğuvarılmaktadır.
görülmüştür.
Diğertüketim
bir ifadeyle yaşam
araştırılmıştır. Bu doğrultuda toplam sağlık har- beklentisi ile sağlık harcamaları artıkça ekonomik
camalarının yanında kamu ve özel sektör sağlık büyümede artmaktadır.
harcamalarının ekonomik büyüme üzerindeki
Ngangue ve Manfred (2015), gelişmekte olan
etkisi panel veri analiz
yöntemi
kullanılarak
test
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
ülkelerde
2000-2013
dönemlerinde
yaşam beklenHOUSES
edilmiştir. Sonuç olarak gerek toplam sağlık hartisi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki analiz
camalarındaki gerekse kamu ve özel sektör sağlık
Abstract: In this study prepared by using data of
TSI belonging
to the years
of 2012-2014,
edilmiştir.
Dinamik
panel
yöntemi kullanılarak 141
the artış,
consumption
of electricity
harcamalarındaki
üst orta
gelirli and
ülkelerde
analyzed. ANOVA model was applied to the gelişmekte
study preparedolan
withülke
the use
differentedilmiştir. Sonuç
içinof analiz
ekonomik büyümeyi
yönde
etkilediği
techniquesolumlu
for analysis.
Moreover,
beklentisindeki
gelişme ekonomik
made more comprehensive. The purpose was to olarak
determineyaşam
electricity
görülmüştür.
büyümeyi pozitif etkilemektedir.
Kurt (2015), çalışmada Türkiye için Feder-Ram
Shahzad (2015), Pakistan’da 1990-2013 dönemleri
modeli kullanılarak sağlık harcamalarının ekoarasında beşeri sermayenin ekonomik büyüme
nomik büyüme üzerindeki doğrudan ve dolaylı
üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Çalışmada,
etkisi incelenmiştir. 2006:1 ve 2013:10 dönemi
ADF birim kök testi yapıldıktan sonra çoklu
esas alınmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlar,
regresyon analizi yapılmıştır. Sonuç olarak besağlık harcamalarının ekonomik büyüme üzerinşeri sermaye göstergesi olan okullaşma oranının
deki direkt etkisinin pozitif doğrudan etkisinin ise
ekonomik büyüme üzerinde pozitif etkisi olduğu
negatif olduğu görülmüştür
görülmüştür. Sabit sermaye yatırımının ekonomik
Malick (2015), Hindistan’da ekonomik büyüme büyüme üzerinde pozitif ve önemli etkisi olduğu
ile sağlık harcamaları arasındaki ilişki 1960-2008 görülmüştür. Bebek ölüm oranı ve tüketici fiyat
dönemi için analiz edilmiştir. Granger nedensellik endeksinin ekonomik büyüme üzerinde negatif
analizi sonucunda ekonomik büyüme ile sağlık fakat önemli etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
72
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
sonuçlar Pakistan’da ekonomik büyümenin
İNCELENMESİ
Bu
Burada β 0 sabit terimi, β1 , β 2 , β3 eğim parasürdürülebilmesi için eğitim ve sağlık
sektörüne
Murat
metrelerini, ε ise hata terimini göstermektedir.
gereken önemin verilmesi gerektiğini göstermiştir.
Ekonometrik modelde değişkenlerinin önünde
1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü
4.Veri Seti ve Metodoloji
yer alan ln değişkenlerin
logaritmasının alındığını
göstermektedir.
Özet
Çalışmada eğitim
ve: 2012-2014
sağlık göstergelerinin
eko-verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
nomik büyümeşeklindedir.
üzerindeki
etkisi
kullanılan
ekonometrik
model için
Farklı
analizbelirlenirken
teknikleri kullanılarakÇalışmada
ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
oluşturulan model aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.
bağımlı değişken olarak ekonomik büyüme
düzeyi alınmıştır.
büyümenin gösteryönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara
göre de sonucaEkonomik
gidilmiştir. Elde
GSYH=f (DYB,edilen
SH,bulgular
YO) sonucunda;
sanayi sektörü
(4) için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
gesi olarak ise gayri safi yurt içi hâsıla düzeyi
Bu eşitlikte GSYH
safi yurt
içi hasılayı,
aralığı gayri
Kw cinsinden
yükseldikçe,
kullanılmıştır.
Eğitim ve sağlık harcamalarına
DYB doğumda Anahtar
yaşamKelimeler
beklentisini,
SHDoğalgaz,
ise sağ: Elektrik,
Tüketim,ilişkin
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK, Fiyat
ise, yükseköğretimde
okullaşma oranı
lık harcamalarının GSYH içindeki % payını,
sağlık harcamalarının GSYH içindeki % payı,
YO yüksek öğretimde
okullaşma oranını temsil
doğumda
yaşam beklentisi
alınmıştır. ÇalışmaECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS PRICES
ACCORDING
TO
CONSUMPTION
RANGES
IN
TERMS
OF
INDUSTRY
AND
etmektedir.
da 1980-2013 dönemi ele alınmış ve çalışmada
HOUSES
kullanılan veriler Dünya Bankası veri tabanından
Modelin matematiksel ifadesi ise şu şekilde
Abstract: In this study prepared by using data ofalınmıştır.
TSI belongingÇalışmada
to the years ofkullanılan
2012-2014, değişkenler ve
gösterilmektedir:the consumption of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
prepared with
değişkenlere
ait tanımlayıcı
istatistikler tablo 1’de
ln GSYH =
β0 + β1 lnmade
DYBmore
+ β 2 comprehensive.
ln SH + β3 ln YOThe
+ ε purpose
electricity and natural gas prices
gösterilmektedir.
(5) was to determine
Tablo 1. Değişkenlere İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler
Değişkenler
Ortalama
Medyan
Standart
Sapma
Minimum
Maksimum
LGSYH
5.494
5.469
0.744
4.390
6.711
LDYB
4.211
4.217
0.076
4.072
4.319
LSH
1.272
1.319
0.430
0.418
1.803
LYO
2.984
3.066
0.736
1.735
4.373
Zaman serileri iktisadi değişkenlerin belirli zaman
aralığında almış olduğu değerlerle açıklanmaktadır. Durağan olmayan serilerle yapılan analizler
sahte sonuçlar doğuracağından dolayı regresyon
sonuçları değişkenler arasında gerçek bir ilişkiyi
göstermeyecektir. Bu durumda bir zaman serisinin
istatistiksel analizi yapılmadan önce modelde
kullanılacak olan serilerin durağanlığı tespit edilmelidir. Birim kök testleri aracılığıyla durağanlık
sınanmaktadır. Dickey-Fuller testine değişkenin
73
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
değerlerinin eklenmesi ile oluşturulan
İNCELENMESİ
n
gecikmeli
Genişletilmiş Dickey-Fuller (ADF)Murat
testi KORKMAZ,
ile hata Hakan
∆yt =AÇIKGÖZ
β + α T + δ yt −1 + ∑ φi ∆yt −i + ε t
i =1
terimlerindeki korelasyon sorunununGüven
kaldırılması
(7)
amaçlanmaktadır. Bu çalışmada
1 değişkenlere ait
verilerin durağanlığının sınanmasında Genişletilmiş Çalışmada öncelikle serilerin durağanlığı GenişÖzet : 2012-2014
kullanılarak
hazırlanan bu çalışma,
sanayi
Dickey-Fuller
(ADF)
birim kök testi ile
Dickey-Fuller (ADF)
testi kullanılmıştır.
ADFverileriletilmiş
hem
düzeyde
hem deANOVA
birinci modeli
farkları incelenmiş ve
birim kök testi için
söz konusu
hipotez
şu şekilde
şeklindedir.
Farklı analiz
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
test sonuçları tablo 2’de sunulmuştur. Değişkenler
ifade edilmektedir:
ADFgöre
birim
kök gidilmiştir.
testi sonuçları
incelendiğinyönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistikiçin
bulgulara
de sonuca
Elde
H0= Seriler durağan
değil, birim kök var.
de, değişkenlerin düzey değerlerinde durağan
olmadıkları
diğer bir ifadeyle serilerin birim kök
HA= Seriler durağan,
birim
kökyükseldikçe,
yok. fiyatlarda da azalma
aralığı Kw
cinsinden
içerdikleri
görülmektedir.
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK, FiyatDeğişkenlerin birinci
ADF testi için kurulan sabitli ve sabitli-trendli
farkları alındığında %5 anlam düzeyinde duramodeller şu şekilde gösterilmektedir:
ğanlaştıkları tespit edilmiştir.
ACCORDING
p
HOUSES
∆yt = β + δ yt −1 + ∑ φi ∆yt −i + ε t
(6)
Değişkenin
Adı
i =1
TabloMoreover,
2. ADF
Birim
Kök Testi
Sonucu
tests
of hypothesis
were applied
and the research was
ADF Birim Kök Testi
Düzey Değerleri (Sabitli-Trendli)
1.Fark Değeri (Sabitli-Trendli)
Test İstatistiği
Kritik Değer
Sonuç
Test İstatistiği
Kritik Değer
Sonuç
LGSYH
-2.49
-3.55
I(0)
-5.65*
-3.55
I(1)
LSH
-2.23
-3.55
I(0)
-6.19*
-1.95
I(1)
LYO
-1.78
-3.55
I(0)
-5.42*
-3.55
I(1)
LDYB
3.82
-3.60
I(0)
-3.81*
-3.58
I(1)
Not: *Kritik değer olarak %5 anlamlılık düzeyi Engle ve Granger yönteminin çok denklemli
esas alınmıştır. L: değişkenin logaritmasını ifade olarak genelleştirilmiş hali olan Johansen (1988)
etmektedir.
eşbütünleşme testi VAR (Vector Auto Regression) analizine dayanmaktadır. Denklem sistemi
Seriler arasında uzun dönem denge ilişkisinin
aşağıdaki şekildedir:
varlığı eş bütünleşme testi ile sınanmaktadır.
74
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ifade etmektedir. İz istatistiğinde
İNCELENMESİ
rankın r’ye
eşit AÇIKGÖZ
ya da r’den küçük olduğunu ifade eden boş
Γi = −Ι + Π1 + ...Π i
hipotez ile alternatif hipotez karşılaştırılmaktadır.
Bu karşılaştırma iz ve maksimum özdeğer test
1
i = 1,.., k Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü
(9)
istatistiklerinin kritik değerlerle karşılaştırılması
: 2012-2014 Yılları
arasındaki
kullanılarak
hazırlanan bu çalışma,
Π katsayılar
yapılmaktadır.
Testsanayi
istatistiklerinin kritik
Bu denklemde, Özet
matrisidir
veTUİK
kat-verileriyoluyla
durumunda
boş hipotez
sayılar matrisinin
rankı sistemde
şeklindedir.
Farklı analizmevcut
teknikleri olan
kullanılarakdeğerden
hazırlanan büyük
çalışmadaolması
ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
reddedilmekte ve alternatif hipotez kabul edilmekeş bütünleşme ilişki sayısını vermektedir. Π
tedir. Özdeğer
istatistiğinde
ise rankın r’ye eşit
matrisinin rankıyönünde
sıfırahareket
eşit ise
buolup,
durumda
X
edilmiş
yapılan istatistik
bulgulara
göre de sonuca
gidilmiştir. Elde
olduğunu ifade eden boş hipotez, r+1 olduğunu
vektörünü oluşturan
değişkenler arasında eş
ifade
eden alternatif
aralığı Kw
meydana
gelmektedir.hipotezle karşılaştırılmaktadır.
bütünleşme ilişkisinin
olmadığı
anlaşılır. Rankın
∆X t = Γ1∆X t −1 + ...Γ k −1∆X t − k + Π∆ t − k + ε t (8)
Anahtar Kelimeler
1’e eşit olması durumunda
değişkenler
arasında
Değişkenlerin aynı seviyede durağan oldukları
eş bütünleşme ilişkisinin olduğu 1’den büyük
tespit edildikten sonra değişkenler arasındaki uzun
olması durumundaECONOMETRIC
ise birden fazla
eş bütünleşme
ANALYSIS
dönemli ilişkinin varlığı Johansen eş bütünleşme
ilişkisinin olduğuACCORDING
görülmektedir.
Johansen eş
HOUSES
analizi ile araştırılmıştır. Değişkenler arasındaki
bütünleşme testinde seriler arasında eş bütünleşik
uzun dönemli bir ilişkinin olup olmadığını test
Abstract:
In this
study prepared
bir ilişkinin varlığı
iz
ve
özdeğer
istatistikleri
in industry
and houses isEigen
statistically
etmek
için Maximum
Değer ve Trace istaanalyzed. ANOVA model
wasözdeğer
kullanılarak araştırılmaktadır.
İz ve
tistikleri
Johansen
werekullanılmaktadır.
applied and the research
was Eş-bütünleşme
made more
istatistikleri aşağıda
gösterilmiştir:
testiyle değişkenler arasındaki uzun dönemli ilişki
n
araştırılırken kurulan VAR’da önemli bir rolü
(10)
λtrace(r ) =
−T ∑ ln(1 − λi ) i = r +1
olan gecikme sayısı tespit edilmeye çalışılmıştır.
λ max =
(r , r + 1) =
−T ln(1 − λr +1 ) (11)
VAR modelinin gecikme uzunluğunun tespiti
için LogL, LR, FPE, AIC, SC ve HQ kriterleri
Bu denklemlerde Π i λ matrisinden tahmin
uygulanmıştır. Tablo 3’de kurulacak Johansen testi
edilen karakteristik veya kendi değerlerinin
için seçilecek VAR modeli en uygun gecikme
köklerini; T ise kullanılabilir gözlem sayısını
uzunluğu dört olarak belirlenmiştir.
75
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 3. Gecikme
Uzunluğu Test Sonuçları
İNCELENMESİ
LRMurat KORKMAZ,
FPEHakan AÇIKGÖZ
AIC
Gecikme
Uzunluğu
LogL
SC
HQ
0
97.63685
1
NA
2.29e-08Elektrik-Enerji
-6.242457
Kilis
Bölümü
-6.055630
-6.1826
1
279.7437
303.5114
-16.38211
-17.01741
3.59e-13
-17.31625
Özet
: 2012-2014 Yılları
arasındaki TUİK
hazırlanan bu
çalışma, sanayi
314.7106
48.95371*
1.08e-13
-18.58071
-16.89927*
-18.04280
3
326.4688 Farklı 13.32590
1.70e-13 hazırlanan
-18.29792
-15.86918
-17.520094
şeklindedir.
analiz teknikleri kullanılarak
çalışmada ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
4
356.3718
25.91595
9.65e-14*
19.22479*
-16.04874
-18.20874*
Not: AIC;Akaike
Bilgi
Kriterini,
SIC;Schwartz
Değişkenler
arasında
eşbütünleşmenin
varlığı
edilen
bulgular
sonucunda;
sanayi sektörü için tüketim
elektrik ve
doğalgaz
genel seviyesinde düşüş
varılmaktadır.
Sonuç olarak yöntemi
tüketim
Bilgi Kriterini,fiyatlarının
HQ;Hannan-Quinn
Kriterini,
Johansen
eşbütünleşme
kullanılarak
2
FPE;Final Prediction Error kriterini ifade etmektetahmin edilmiş; elde edilen sonuçlar tablo 4 ve
dir. Zaman boyutunun uzun olmaması nedeniyle,
tablo 5’te sunulmuştur.
daha uzun gecikme seviyeleri hesaplanmamıştır.
Johansen
eş bütünleşme
testi sonucunda, değişECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS PRICES
Bu gecikme uzunluğunda kurulan modelin
kenler arasında eş bütünleşmenin olduğu diğer
HOUSES
otokorelasyon, değişen varyans içermediği ve
bir ifadeyle değişkenlerin uzun dönemde birlikte
Abstract:
In
this
study
prepared
by
using
data
of
TSI belonging
to the görülmektedir.
years of 2012-2014,
normal dağılımthe
gösterdiği,
LM, White, Jarque
hareket
ettikleri
consumption of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
ANOVA modelsaptanmıştır.
was applied to the study prepared with the use of different
Bera normallikanalyzed.
testi kullanılarak
Tablo 4. Trace İstatistiğine Göre Koentegrasyon Testi
Hipotezler
Özdeğer
Trace istatistiği
%5 Kritik değer
Yok*
0.963555
149.6515
55.24578
En fazla 1*
0.771645
53.60496
35.01090
En fazla 2
0.275121
10.77619
18.39771
En fazla 3
0.048620
1.445403
3.841466
Tablo 5. Max-Eigen İstatistiğine Göre Koentegrasyon Testi
Hipotezler
Özdeğer
Trace istatistiği
%5 Kritik değer
Yok*
0.963555
96.04659
30.81507
En fazla 1*
0.771645
42.82877
24.25202
En fazla 2
0.275121
9.330785
17.14769
En fazla 3
0.048620
1.445403
3.841466
76
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Şekil 1’de tahmin edilen model için AR karaktesimetrik iz düşümlere sahip olması,
İNCELENMESİ
modelin
ristik polinomunun ters kökleri gösterilmektedir.
durağanlık
AÇIKGÖZaçısından herhangi bir sorun taşımaKöklerin tamamının çember içindeGüven
olması
ve
dığını ortaya koymaktadır
1
Elektrik-EnerjiBirim
BölümüÇember İçindeki Konumu
.Şekil 2. AR Karakteristik Polinomunun
Ters Köklerinin
Özet : 2012-2014
TUİK
Inverse
Roots of
ARverileri
Characteristic
Polynomial
şeklindedir. 1.5
Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
yönünde hareket
1.0 edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
0.5
0.0
-0.5
HOUSES
-1.0 of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
the consumption
made more-1.5
-1.5
-1.0
-0.5
0.0
Nedensellik analizi, iki değişken arasındaki
nedensellik ilişkisinin varlığını ve tek ya da çift
yönlü ilişkiyi test etmek amacıyla kullanılmaktadır.
Engle ve Granger (1987) tarafından geliştirilen
Vektör Hata Düzeltme Modeli (VECM) ile
düzeyinde durağan olmayan ancak farkı alındığında aynı derecede durağan olan bütünleşik
zaman serilerinin nedenselliği sınanabilmektedir.
k
k
0.5
1.0
1.5
Çalışmada uygulanan eşbütünleşme testi sonucunda değişkenler arasında eşbütünleşme ilişkisi
bulunduğundan dolayı, nedensellik ilişkisi hata
düzeltme modeline dayalı (VECM) Granger
Nedensellik testi yardımıyla incelenmiştir.
Ele alınan değişkenler arasındaki kısa dönemli
dinamik davranışları saptamak için kullanılan
vektör hata düzeltme modelleri aşağıdaki gibidir:
k
k
∆GSYH it =+
b1i ∑ b11ip ∆GSYH it − p + ∑ b12ip ∆SH it − p + ∑ b13ip ∆DYBit − p + ∑ b14ip ∆YOit − p + +φ1i ECM it −1u1it
=p 1
=p 1 =p 1 =p 1
77
(12)
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
k
k
k
k
∆SH it =+
b2i ∑ b21ip ∆SH it − p + ∑ b22ip ∆GSYH
it − p + ∑ b23ip ∆DYBit − p + ∑ b24 ip ∆YOit − p + +φ2 i ECM it −1u2 it
1 =
=
p 1
Güven Grupp A.Ş.
Finans Yönetmeni
=p 1 =p 1
k
k 1Kilis 7 Aralık Üniversitesi,
k
Elektrik-Enerjik Bölümü
∆DYBit =+
b3i ∑ b31ip ∆DYBit − p + ∑ b32ip ∆GSYH it − p + ∑ b33ip ∆SH it − p + ∑ b34ip ∆YOit − p + +φ3i ECM it −1u3it
=p 1 =p 1
(13)
(14)
=p 1 =p 1
k
k
k
tüketiminin istatistiksel
∆YOit =+
b4i
bşeklindedir.
∆
YO
+
b
∆
GSYH
+
b
∆
SH
+
b44ip ∆DYB
(15)
Farklı
analiz
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
41ip
42 ip
43ip
4 i ECM it −1u4 it
it − p
it − p
it − p
it − p + φmodeli
=p 1 =
=
p 1
p 1=
p 1 kapsamlı hale getirilmiştir.
uygulanmıştır. Ayrıca
hipotez
testleri uygulanarak
araştırma daha
hareket edilmiş
olup,
göre de sonuca
gidilmiştir.kısa
Eldeve uzun dönemli
Denklemlerde; yönünde
∆ değişkenin
birinci
dereceden
6’da değişkenler
arasındaki
fark operatörünü,
ECM genel
hataseviyesinde
düzeltmedüşüş
terimini,
ilişkiyi
göstermektedir.
GSYH ile doğumda
fiyatlarının
varılmaktadır.
Sonuç olarak tüketim
aralığı Kwgöstermektedir.
cinsinden yükseldikçe,φfiyatlarda
meydana
gelmektedir.
ve gecikme sayısını
, φ , da azalma
yaşam
beklentisi
arasında; sağlık harcamaları
k
∑
∑
∑
∑
ρ
1i
2i
Anahtar
Kelimeler
:
Elektrik,
Doğalgaz,
Sanayi,
Konut, Anova,
TUİK,
Fiyat ve doğumda yaşam
φ3i , φ4i , sırasıyla ∆GSYH , ∆SH , ∆DYB , ∆YOTüketim,ile
gayrisafi
yurt içi
hâsıla
‘nun uzun dönem ilişkisini gösteren hata düzeltme
beklentisi arasında; doğumda yaşam beklentisi
terimlerinin katsayılarıdır.
ve yüksek
öğretimde
oranı arasında;
∆GSYH
ECONOMETRIC
ANALYSIS
OFitELECTRICITY
AND NATURAL
GASokullaşma
PRICES
it − p , ∆SH
−p ,
yüksek öğretimde okullaşma oranı ile sağlık
∆DYBit − p , ∆YOit − p kısa dönem dinamiklerini
HOUSES
göstermekte, önlerinde yer alan katsayılar da kısa
harcamaları ve doğumda yaşam beklentisi araAbstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
dönem ilişkilerini
yansıtmaktadır.
Sonand
olarak
sında
kısa dönemde
the consumption
of electricity
naturalt gas used
in industry
and houses nedensellik
is statistically ilişkisi olduğu
zamanı, uit otokorelasyonu
olmayan hata terimini
görülmüştür. Uzun dönem ilişkisine bakıldığında
more6’da
comprehensive.
The purpose
was to determine
electricity
and naturalyaşam
gas prices
göstermektedir. made
Tablo
nedensellik
ilişkisi
ise, GSYH
ile doğumda
beklentisi arasında
hata düzeltme modeline dayalı (VECM) Granger
ilişki olduğu görülmüştür.
Nedensellik testi yardımı ile incelenmiştir. Tablo
78
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 6. Hata Düzeltme
Modeli (ECM) Sonuçları
İNCELENMESİ
Bağımsız Değişkenler
Bağımlı Değişken
Güven
Grup
A.Ş. Finans
Yönetmeni
(Kısa
dönemli
Nedensellik)
ECM (Uzun dönemli
Nedensellik)
Elektrik-Enerji
Bölümü
GSYH1Kilis 7 Aralık
SHÜniversitesi,
DYB
YO
GSYH
Ki-Kare
3.746
17.235
4.033
Değeri
Katsayı
ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak
analiz edilmesi
-0.238
(-0.648)
çalışmada ANOVA modeli
Olasılığı
- analiz teknikleri
0.441 kullanılarak
0.001**hazırlanan
0.401
SH
göre31.118
Ki-Kare
9.612 tüketim aralıklarına
6.337fiyatlarının tespit edilmesi
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonucaKatsayı
gidilmiştir. Elde
Değeri
0.820
(4.089)
Olasılığı
0.047**
- gözlendiği
0.000**
0.175 Sonuç olarak tüketim
seviyesinde düşüş
DYB
Ki-Kare
2.895
7.311
11.825
Anahtar
Kelimeler
:
Elektrik,
Doğalgaz,
Tüketim,
Sanayi,
Konut,
Anova, TUİK,
Fiyat
Değeri
Katsayı
Olasılığı
YO
0.575
0.1203
-
0.018**
ECONOMETRIC
OF ELECTRICITY
GAS PRICES
Ki-Kare
3.285 ANALYSIS
14.057
43.661 AND NATURAL
Değeri
Katsayı
HOUSES
Olasılığı
0.511
0.007**
0.001**
(1.565)
0.000**
-0.180
(-1.778)
-
Not: (***), (**),
(*) Sırasıyla
%1 seviyesinde
düzeyinde
kök
analyzed.
ANOVA model
was applied to the study
preparedbirim
with the
useiçerdikleri,
of different birinci farkları
anlamlı, %5 seviyesinde
anlamlı veThe
%10
sevialındığında
ise durağan
purpose
was to determine
electricity
and naturaloldukları
gas prices gözlemlenmiştir.
yesinde anlamlı olduğunu göstermektedir.
Değişkenler arasında uzun dönemli ilişki Johansen
eş bütünleşme testi ile incelenmiş ve değişkenler
5. SONUÇ
arasında uzun dönemli bir ilişkinin varlığı tespit
Ekonomik büyüme sürecinde eğitim ve sağlık
beşeri sermayeyi oluşturan iki temel bileşendir.
Beşeri sermayenin asıl kaynağını eğitimin oluşturmasının yanı sıra toplumların sağlık düzeyleri de
beşeri sermayeyi besleyen ve gelişmesinde katkıda
bulunan unsurlardan biridir. Bu çalışmada beşeri
sermaye ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki
1980-2013 dönemine ait yıllık veriler kullanılarak
incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak modeldeki
değişkenlere ait serilerin durağanlığı sınanmıştır.
Birim kök testi sonuçlarına göre serilerin seviye
edilmiştir. Son olarak değişkenler arasındaki nedensellik ilişkisi hata düzeltme modeline dayalı
nedensellik testi ile incelenmiştir.
Sonuç olarak kısa dönemde sağlık harcamalarından GSYH doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi
olduğu görülmüştür. GSYH ile doğumda yaşam
beklentisi arasında hem kısa dönemde hem de
uzun dönemde nedensellik ilişkisi olduğu görülmüştür. Ayrıca doğumda yaşam beklentisi
ile yüksek öğretimde okullaşma arasında kısa
79
dönemde
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
çift yönlü nedensellik ilişkisininİNCELENMESİ
buBERBER, M., (2011). İktisadi Büyüme
lunduğu tespit edilmiştir.
6. KAYNAKÇA
Kalkınma.
ve
Derya Kitapevi, Trabzon
1
BOZKURT, C., (2015). Türkiye’de Bilgi-İleti-
şim, Eğitim, Sağlık ve Ekonomik Büyüme
ALUKO, O., ve OLUSEYI, A., (2015). Exploring
İlişkisi:
Ampirik
Bir Yaklaşım.
İşletme ve
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi
the Effect of
Economic
ve Healty
konutlardaon
kullanılan
doğalgazGrowth
İktisat Çalışmaları Dergisi, 3(2), 45-56
şeklindedir.
Farklı Correction
analiz teknikleri
in Nigeria: A
Vector Error
Model
tüketim
tespit edilmesi M., ve MEÇİK,
Approach. International
Journal
of Economics,
ÇALIŞKAN,
Ş., KARABACAK,
Commerce edilen
and Management,
3(9),
659-678
(2013).
Türkiye’de
Sağlık- Ekonomik
bulgular sonucunda;
sanayi
sektörü için tüketim O.,
aralığı
arttıkça, elektrik
ve doğalgaz
Büyüme İlişkisi. Dumlupınar Üniversitesi
KwAGIOMIRGIANAKIS,
cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
ASTERIOUA, aralığı
D., ve
Sosyal Bilimler Dergisi, 37, 123-130
G.M., (2001).
Human Capital and Economic
Growth Time series Evidence from Greece.
Journal of
DAĞDEMİR, Ö., (2009). Sağlık ve Ekonomik
ECONOMETRIC
ELECTRICITYBüyüme:
AND NATURAL
GAS PRICES
Policy
Modeling,ANALYSIS
23, 481 OF
– 489
1960-2005
Döneminde Gelişmekte
HOUSES
Olan Ülkelerde Sağlık ve Ekonomik Büyüme
AWEL, A., (2013). The Long-Run Relationship
Arasındaki
İlişkisinin Analizi. AnAbstract: In this study prepared by using data of TSI belonging
to theKarşılıklı
years of 2012-2014,
Between Human
Capital and Economic
Üniversitesi
Dergisi, 64(2), 75-96
analyzed. ANOVA model was applied to the study kara
prepared
with the useSBF
of different
Growth in Sweden.
Munich Personal RePEc
Archive(MPRA),
1-20
DREGER, C., ve REIMERS, H., (2005). Health
Care Expenditures in OECD Countries: A
BABALOLA, S., (2011). Long-Run Relationship
Panel Unit Root and Cointegration Analysis.
Between Education and Economic Growth:
IZA Discussion Paper, 1469, 1-20
Evidence from Nigeria. International Journal
of Humanities and Social Science, 1(14),
ECEVİT, E., (2013). The Impact of Life Expectancy
123-128
on Economic Growth: Panel Cointegration
and Causality Analyses for OECD Countries.
BABATUNDE, M., ve ADEFABI, R., (2005).
The International Journal of Social Sciences,
Long Run Relationship Between Education
16(1), 1-14
and Economic Growth in Nigeria: Evidence
From the Johansen’s Cointegration Approach.
EGGOH, J., HOUENINVOB, H., ve SOSSOU,
Regional Conference on Education in West
G., (2015). Education, Healty and Econo-
Africa: Constraints and Opportunities Dakar,
mic Growth in African Counttries. Journal
Senegal, 1-21
of Economic Development, 40(1), 93-111
80
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ERDOĞAN, S., ve BOZKURT, H., (2008).
İNCELENMESİ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi,
53(1-4),
Türkiye’de Yaşam Beklentisi-Ekonomik
207-230
Büyüme İlişkisi: ARDL Modeli İle
Bir AnaGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
KURT, S., (2015). Government Health Expendiliz. The Journal of Knowledge
Economy &
1
tures and Economic Growth: A Feder–Ram
Knowledge Management, 3, 25-38
Approach for the Case of Turkey. InternaÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
HAYALOĞLU,veP.,ve
BAL,
H., doğalgaz
(2015).ile elektrik
Üst tüketiminin
tional
Journal
Economics
konutlarda
kullanılan
istatistiksel
olarakofanaliz
edilmesi and Financial
Orta Gelirliuygulanmıştır.
ÜlkelerdeAyrıca
Sağlık
Harcamaları
Issues, 5(2), 441-447
hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Sanayi
ve konutlarda
tüketim İşletme
aralıklarınave
ve Ekonomik
Büyüme
İlişkisi.
MAJDI,göre
M.,de(2012).
Study ofElde
the Relation Betweyönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara
İktisat Çalışmaları
Dergisi,
3(2),sanayi
35-44
edilen bulgular
sonucunda;
en Health and Economic Growth: Validation
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe,
fiyatlarda da azalma meydana
gelmektedir.
HUSSIN, M., MUHAMMAD,
F.,, HUSSIN,
Empirical
from a Panel of 15 Countries of
AnahtarA.,
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi,
Anova,
FiyatBank Mediterranean.
M., ve RAZAK,
(2012).
Education
ExtheKonut,
North
andTUİK,
South
penditure and Economic Growth: A Causal
Interdıscıplina ry Journal of Contemporary
Analysis for Malaysia.
Journal
of Economics
in Business,
4(1), 175-186
ECONOMETRIC
ANALYSIS
OF ELECTRICITYResearch
AND NATURAL
GAS PRICES
and Sustainable Development , 3(7), 71-81
HOUSES
MALICK, B., (2015). Linkages Between HeIDREES, A., veAbstract:
SIDDIQI,
M., prepared
(2013).by Does
alth andto the
Economic
Growth in India: An
In this study
using data of TSI belonging
years of 2012-2014,
Public Education
Expenditure Cause EconoEconometric Analysis. Journal of Business
techniques
for
analysis.
Moreover,
tests
of
hypothesis
were applied and &
the Social
research Sciences
was
mic Growth? Comparison of Developed and
Management
Research,
Developing Countries. Pakistan Journal of
4(1), 20-27
Commerce and Social Sciences, 7(1), 174-183
MEHRARA, M., ve MUSAI, M., (2011b). GranJOHNSON, A., (2011). Human Capital Deveger Causality Between Health and Economic
lopment and Economic Growth in Nigeria.
Growth in Oil Exporting Countries. InterdisEuropean Journal of Business and Manageciplinary Journal of Research in Business,
ment, 3(9), 29-38
1(8), 103-108
KHATTAK, N ve KHAN, J., (2012). The Contribution of Education to Economic Growth:
Evidence From Pakistan. International Journal
of Business and Social Science, 3(4), 145-151
MEHRARA, M., ve MUSAI, M.,. (2011a). The
Causality Between Healty Expenditure and
Economic Growth in Iran. IJER, 2(4), 13-19
MEMARIAN, E., (2015). The Relationship
Between Health Care Expenditure, Life
Expectancy and Economic Growth in Iran.
J. Appl. Environ. Biol. Sci, 5(10), 284-290
KİBRİTÇİOĞLU, A., (1998). İktisadi Büyümenin
Belirleyicileri ve Yeni Büyüme Modellerinde
Beşeri Sermayenin Yeri. Ankara Üniversitesi
81
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
I., ve USMAN, H., (2012). Healty
İNCELENMESİ Bangladesh. International Journal
NASIRU,
of EcoExpenditure and Economic Growth
nomics and Finance, 3(3), 149-158
Murat Nexus:
An ARDL Approach for the CaseGüven
of Nigeria.
SELİM, S., UYSAL, D., ve ERYİĞİT, P., (2014).
Jorınd, 10(3), 95-100
1
Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Ekonomik
NGANGUE, N., ve MANFRED, K., (2015).
Büyüme
Üzerindeki
Etkisinin
Ekonometrik
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi
The Impact ve
ofkonutlarda
Life Expectancy
on Economic
Analizi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari
Growth in Developing
Countries.
Asian
Ecouygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma
daha kapsamlı
Bilimler
Fakültesi
Dergisi, 7(3), 13-24
tüketim
nomic and Financial
Review,
5(4),aralıklarına
653-660
SHAARI, M., (2014). Education-Led Economic
ODUBUNMI, A.,
SAKA,
J.,
ve
OKE,
D.,
(2012).
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucunaGrowth
varılmaktadır.
in Malaysia.
SOP Transactions on
Kw cinsindenRelationship
Testing the aralığı
Cointegrating
Bet- da azalma meydana gelmektedir.
Economic Research, 1(1), 27-32
ween HealthAnahtar
Care Expenditure
and Economic
Growth in Nigeria. International Journal of
SHAHZAD, F., (2015). Role of Human Capital
Economics and
Finance, 4(11),
99-107
Economic
: A Case Study of PaECONOMETRIC
ANALYSIS
OF ELECTRICITYon
AND
NATURALGrowth
GAS PRICES
kistan. International Journal of Accounting
HOUSES
ONISANWA, I., (2014). The Impact of Health
and Economics Studies, 3(1), 20-24
on Economic
Growth
in Nigeria.
Journal
ofdata of TSI belonging
Abstract:
In this
study prepared
by using
Economics analyzed.
and Sustainable
Development,
ANOVA model was applied to the SIRAG,
study prepared
the use of
A., with
ADAMU,
P.,different
ve NOR, N., (2013).
techniques
for
analysis.
Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
5(19), 159-166
An Assessment of Health Care and Economade more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
mic Growth in Sudan: An ARDL Bound
ÖZSOY, C., (2009). Türkiye’de Eğitim ve İktisadi
Büyüme Arasındaki İlişkinin VAR Modeli İle
Analizi. The Journal of Knowledge Economy
& Knowledge Management, 4, 71-83
Testing Approach. Journal of Economics
and Sustainable Development, 4(16), 5-13
TABAN, S., (2006). Türkiye’de Sağlık ve Ekono-
PEYKARJOU, K., GOLLU, R., ve SHAHRIVAR, R., (2011). Studying the Relationship
Between Health and Economic Growth in
OIC Member States. Interdıscıplınary Journal of Contemporary Research in Business,
3(8), 1041-1054
mik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkisi.
Sosyo-Ekonomi, 2, 31-46
TABAN, S., ve KAR, M., (2006). Beşeri Sermaye
ve Ekonomik Büyüme: Nedensellik Analizi,
1969-2001. Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 159-182
TIRAŞOĞLU, M., ve YILDIRIM, B., (2012).
RAHMAN, M. (2011). Causal Relationship
Among Education Expenditure, Health
Expenditure and GDP: A Case Study for
Yapısal Kırılma Durumunda Sağlık Harcamaları ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye
82
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Üzerine Bir Uygulama. Electronic Journal
of YUMUŞAK, İ., ve YILDIRIM, D., (2009).
İNCELENMESİ
SağVocational Colleges, 111-117 Murat KORKMAZ, Hakan lık
Harcamaları ile İktisadi Büyüme İlişkisi
AÇIKGÖZ
Üzerine Ekonometrik Bir İnceleme. The JoGüven Grup
TÜYLÜOĞLU, Ş., TEKİN, M., (2009).
Gelir
urnal of Knowledge Economy & Knowledge
1
Kilis 7 Aralık
Düzeyi ve Sağlık Harcamalarının
Beklenen
Management, 4, 57-70
Yaşam Süresi ve Bebek Ölüm Oranı ÜzerinÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
deki Etkileri.
Çukurova
Üniversitesi
ZIVENGWA,
T.,olarak
HAZVINA,
F., NDEDZU, D.,
ve konutlarda
kullanılan
doğalgaz ileİBBF
elektrik tüketiminin
istatistiksel
analiz edilmesi
Dergisi, 13(1),
1-31
ve MAVESERE, I.,(2013). Investigating
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve
fiyatlarının
tespit edilmesi
thedoğalgaz
Causal
Relationship
Between Education
YAKIŞIK, H., yönünde
ve ÇETİN,
(2014).
Eğitim,
hareket A.,
edilmiş
olup, yapılan
and Economic Growth in Zimbabwe. Asian
Sağlık ve Teknoloji
Düzeyinin Ekonomik
varılmaktadır.
Journal
of Humanities
and Social Studies,
Büyüme Üzerindeki
Etkisi:yükseldikçe,
ARDL Sınır
Testda azalma meydana gelmektedir.
fiyatlarda
1(5), 390-410
Yaklaşımı. Anahtar
Sosyoekonomi,
1, 170-186.
YARDIMCIOĞLU, F., (2012). OECD ÜlkelerinANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
de Sağlık ve ECONOMETRIC
Ekonomik
Büyüme
İlişkisinin
HOUSES
Ekonometrik Bir İncelenmesi. Eskişehir
Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler
the consumption
Dergisi, 13(2),
27-47 of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
83
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENTED ABSTRACT
Human capital is defined as the1Kilis
sum
of the knowledge and skills by the workforce. In other words,
human capital is a collection of capabilities unique to the individual. Investment in human capital
Özetconsidered
: 2012-2014 Yılları
arasındaki TUİKin
verileri
kullanılarak
hazırlanan
çalışma,spontaneously
sanayi
generally may be
as investments
education
also
it canbuoccur
in the
process of working
through
learning
by doing.
Development
and effective
usemodeli
of human capital is
şeklindedir.
Farklı
analiz teknikleri
kullanılarak
ANOVA
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
very important especially in developing countries. Human capital increases labor productivity and
economic growth.
In addition
human
capitalistatistik
speeds
up the
development
process
yönünde
hareket edilmiş
olup, yapılan
bulgulara
göre
Elde by influencing
the development of physical capital. Human capital is usually measured using the variables indifiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
cating the laboraralığı
standards
of education
health
in ameydana
country.
Education has specifications both
Kw cinsinden
yükseldikçe, and
fiyatlarda
da azalma
gelmektedir.
investment and Anahtar
consumption
Education
as a capital
goods
develop
resources needed
Kelimelergoods.
: Elektrik,
Sanayi, Konut,
Anova,
TUİK, human
Fiyat
for economic and social transformation and thereby economic growth increase. Education affects
economic growthECONOMETRIC
in two ways.ANALYSIS
Firstly, education
increases directly economic growth by making
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES INindirectly
TERMS OFform
INDUSTRY
AND growth by proviworkers more productive.
Secondly,
education increases
economic
HOUSES
ding educational information and technological innovation. Health expenditures are expenditures
In this
prepared
by using
of TSI belonging
to theof
years
of 2012-2014,
made in order toAbstract:
improve
andstudy
protect
health.
It data
changes
the amount
health
spending according to
analyzed.
ANOVA model was
applied
the study
with the
use of different
the countries’ level
of development.
There
is atoclose
andprepared
reciprocal
relationship
between economic
development ofmade
communities
and healty
levels.
be more
the share
allocated to healty
more comprehensive.
The purpose
was It
to seems
determineto
electricity
and natural
gas prices
spending in developed countries relatively in developing countries. It will increase efficiency in production with the development of health level of society. Among the factors that determine the level
of health in the community is located infant and child mortality rates, the average life, the amount
and type of disease. The relationship between economic growth and the level of health is realized in
two ways. Firstly economic growth increases income per person and provide the revenue to go to
the feeders consumption. Secondly economic growth development in medical science thus ensure
the improvement of health level. Neo-Classical Growth Theory developed by Solow. According to
the Neo-Classical Growth Theory, population growth rate and technology development is located
in model as exogenous variables that determine growth. Solow’s model is based on the concept of
Cobb-Douglas production function. Due to the Cobb-Douglas production function is reached the
steady-state equilibrium in long term. The increase in per capita income is equal to the speed of
technological development in equilibrium. The pioneers of Endogenous Growth Theory is Paul
M. Romer and Robert E. Lucas.The best known of Endogenous Growth Theory is the accumulation
of capital and labor assumes a constant returns to scale. However, unlike Solow, Lucas has added
84
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU: C01-C22-E24-F17-F43-O10-O40
ID:69 K:03
(Pazarlama Ekonomi
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
capital in production function and İNCELENMESİ
assumed to be valid increasing returns in production.
human
In
this model, while capital accumulation
and laborHakan
productivity
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ has decreasing marginal separately,
it is assumed to be subject to diminishing
returns of human capital. Internal growth is searched
in the system elements of economic
growth. Endogenous growth models has been internalized
1
that consider external factors in conventional growth model such as knowledge, R & D activities,
: 2012-2014 Yılları
arasındaki TUİK
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi determinants of
human capital, Özet
technological
development,
economies
of scale.
Among
the main
endogenous growth
is located
education
policy,
healthhazırlanan
policy, çalışmada
technology
policy,
regional, religious
şeklindedir.
Farklı analiz
teknikleri
kullanılarak
ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
and cultural factors. With the emergence of R & D activities are being developed more effective
production methods
thanks
toolup,
innovations
economic
is achieved.
recent years, there
yönündeand
hareket
edilmiş
yapılan istatistik
bulgularagrowth
göre de sonuca
gidilmiştir.InElde
seems to be lots of work trying to explain the relationship between human capital and economic
growth concept aralığı
in theKwliterature.
In this study,
education
and health
investigates the impact on econocinsinden yükseldikçe,
fiyatlarda
da azalma meydana
gelmektedir.
mic growth. It isAnahtar
takenKelimeler
enrollment
rateDoğalgaz,
in higher
education
as anAnova,
indicator
education, the health
: Elektrik,
Tüketim,
Sanayi, Konut,
TUİK, of
Fiyat
spending share of GDP, life expectancy at birth as a health indicator. The first hypothesis tested
in this study to investigate
whether long-term relationship between economic growth and human
CONSUMPTION
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
capital indicators. ACCORDING
The secondTO
hypothesis
is theRANGES
direction
of causality
between
these indicators and
HOUSES
economic growth. The study focused on the period 1980-2013. The data used in this study is taken
In this study
by using
data of TSI
belonging
to the years
2012-2014,
from the World Abstract:
Bank database.
Inprepared
this study,
analysis
was
performed
by of
taking
the logarithm of the
analyzed.
ANOVA
was applied Later,
to the study
prepared
with the use the
of different
variables. Firstly,
unit root
testmodel
was applied.
in order
to determine
long term relationship
between variables
Johansen
cointegration
test.electricity
Finally,andit natural
was analyzed
madewas
moreapplied
comprehensive.
The purpose
was to determine
gas prices short and long
term causal relationship with error correction model. As a result, it has been seen that undirectional
causality from healty spending to GDP in short term. Also, it has been seen that causality between
GDP and life expectancy at birth both short term and long term.
85
UHEYAD
TÜRKİYE’DE TARIMSAL DESTEKLERİN MERKEZİ YÖNETİM
BÜTÇESİ İÇERİSİNDEKİ YERİ VE TARIMA YÖNELİK DESTEKLERİN
DÜZENLENME GEREKLİLİĞİ1
PLACE OF AGRICULTURAL SPPORTS IN CENTRAL GOVERMENT
BUDGET IN TURKEY AND AGRICULTURAL SUPPORT RECUIREMENT
REORGANIZATION
Meral FIRAT
İstanbul Aydın Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi, Ekonomi ve Finans A.D. İstanbul / Türkiye
Öz: Tarım sektörünün stratejik önemi akademisyenler ve basın organlarınca sıkça vurgulanmakla
birlikte tarım sektörü hak ettiği desteği alamamıştır.
Son yıllarda özellikle gıda fiyatlarındaki hızlı artış
tarım sektörünü yeniden gündeme getirmiştir. Tarım
sektörünün ekonomiye olan katkısının son yıllarda
düşmesinde çeşitli etkenler rol oynamaktadır. Bunlardan
bir tanesi de tarımsal desteklerin Merkezi Yönetim
Bütçesi içerisindeki payının düşük olmasıdır. Bu
çalışmada tarım sektörünün Türkiye ekonomisine
katkısı incelendikten sonra, tarım sektörünün temel
sorunları tespit edilip çözüm önerileri geliştirilmiştir.
Bu çerçevede Merkezi Yönetim Bütçesinden tarıma
ayrılan desteklerin artırılması gerektiği sonucuna
ulaşılmıştır.
Abstract: Academics and media bodyies often emphasize althouğh sector didn’t receive the support it
deseves. In recent years, especially food prices rapid
increased that brouht agriculteral sector to agenda.
Several factors play role in the decline to contribution
to agricultural sector to economy in the recent years.
One of them is low share of agriculteral support in
the central goverment budget. In this study after examined the contribution of agriculture to the Turkey’s
economy, the main problems identified and solutions
developed for agricultere sector. In this context, it was
concluded that support from the central goverment
budget to agriculture sector increasing need.
Key Words: Agriculture Sector, Agricultural Supports,
Agricultere Policies, Turkey Economy, Share of the
Agriculture Supports in the Cenral Goverment Budget
Anahtar Kelimeler: Tarım Sektörü, Tarımsal Destekler, Tarım Politikaları, Türkiye Ekonomisi, Tarımsal
Desteklerin Bütçe İçerisindeki Payı
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715176
(1) Sorumlu Yazar: Meral FIRAT, İstanbul Aydın Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi,Ekonomi ve Finans
A.D. İstanbul / Türkiye [email protected] Geliş Tarihi / Received: 16.09.2015 Kabul Tarihi/ Accepted:
08.01.2016 Makalenin Türü: Type ofarticle (Araştırma / İnceleme - Research / Examination) Çıkar Çatışması /
Conflict of Interest:Yok / None“Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee”
86
Giriş
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
sektörüne ayrılan tarımsal desteklerin
İNCELENMESİ
payı ve
yeniden
düzenlenme gerekliliği incelenmiştir.
AÇIKGÖZ
Tarım sektörünün makroekonomik açıdan
önemi
Güven Grup
A.Ş. Finans
Yönetmeni
her geçen gün artmaktadır. Türkiye geçmişte
kendi
1.Tarım
Sektörünün Türkiye Ekonomisin1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
kendine yeten yedi ülkeden biri iken bugün tarım deki Yeri Bölümü
sektörü bazı sorunlarla karşı karşıya kalmıştır.
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri1.1Temel
bu çalışma,
sanayi
Göstergeler
ve Tarımın
Payı
Dünyada gıda fiyatları
düşerken
ise tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
ve konutlarda
kullanılanTürkiye’de
artmaktadır. Bunun
temel sebebi ise; girdi fiyatla- Türkiye genel olarak dağlık bir arazi yapısına
Sanayi vedüşük
konutlarda
göre elektrik
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi
rının artması, tarımda
verimlilik,
kuraklık,
sahiptir.
Türkiye’de
arazilerin
yüzde 55.9’u 1000
sulama imkanlarının
yetersizliği vb. nedenlerle m’nin üzerinde yükseltiye ve yüzde 62.5’i yüzde
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüş
olarak
tüketim Türkiye’nin 77.9
çiftçilerin üretimden
çekilmesi
ve arz
vegözlendiği
talep sonucuna
15’denvarılmaktadır.
daha fazlaSonuç
eğime
sahiptir.
dengesinin bozulmasıdır.
milyon hektar olan topraklarının 26.3 milyon hekAnahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
tarını tarım arazileri oluşturmaktadır. Türkiye’de
Küresel ısınma ve iklim değişikliğine bağlı olarak
tarımsal yapı daha çok özel mülkiyete dayalı aile
yaşanan afetler tarım
ve gıda üretiminin önemini
işletmelerinden oluşmaktadır. (TOBB,2013:1) GüACCORDING
TOstratejik
CONSUMPTION
artırmaktadır. Gelecek
yıllarda da
öneminiRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
nümüzde tarım arazilerinin kullanım niteliklerini
koruyacak olan tarım sektöründe; kendi kendine
belirlemede yaygın olarak arazi kullanma kabiliyet
Abstract: In ve
thiskırsal
study prepared
by using
yeterlilik, gıda güvenliği
kalkınma
içindata of TSI belonging to the years of 2012-2014,
in industry and(AKKS)
sınıflandırması
yöntemi kullanılmaktadır.
analyzed.
ANOVA model bir
wastarım
appliedpoto the study prepared with the use of different
yeterli olmayacaktır.
Sürdürülebilir
Toprağın
kullanımındaki
sınırlamalar
ve yanlış
were applied
and the research
was
litikası için tarımsal
merkezi
yönetim
made desteklerin
more comprehensive.
The purpose
was to determine electricity and natural gas prices
kullanıldığı takdirde ortaya çıkabilecek sakıncalar
bütçesi içerisindeki payı ve bu desteklerin yeniden
göz önünde bulundurularak yapılan AKKS’de
düzenlenme gerekliliği söz konusu olmuştur.
araziler sekiz sınıfa ayrılmaktadır. Bunlardan ilk
Bu nedenle bu çalışmada birinci bölümde tarım dört sınıfta yer alan araziler; işlemeli tarım, ve
sektörünün Türkiye ekonomisindeki yeri ince- uzun ömürlü bitkilerin yetiştirilmesi için elverişli
lenmiş, ikinci bölümde, Türkiye’de 1980 öncesi tarım arazileri olarak kabul edilmektedir (Kalkınma
ve sonrası uygulanan tarım politikaları, üçüncü Bakanlığı, 2014:4).
bölümde ise merkezi yönetim bütçesinden tarım
87
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 1. Türkiye’de TarımİNCELENMESİ
Arazilerinin AKKS’ye Göre Dağılımı
Arazi Kabiliyet Sınıfı
Özelliği Murat KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ
Kapladığı Alan
(Hektar)
I.
Her türlü tarıma ve işlemeye elverişli
1
II
III
IV
Toplam
V
VI
VII
Toplam
VIII
Toplam
5.086.084
Toplam
İçerisindeki
Payı (%)
6.5
İşlemeli
ortaTUİK
elverişli
Özet : 2012-2014
Yıllarıtarıma
arasındaki
verileri kullanılarak 6.712.873
hazırlanan bu çalışma, sanayi 8.6
İşlemeli
tarıma
sınırlıkullanılarak
elverişli hazırlanan 7.282.763
analiz
teknikleri
çalışmada ANOVA modeli 9.4
uygulanmıştır.Özel
Ayrıcaönlemle
hipotez testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı hale getirilmiştir. 9.5
özel ürün
7.425.045
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre26.506.765
de sonuca gidilmiştir. Elde 34.1
İşlenmeyen
veya
kaya çıkışlı
düz
127.934
seviyesindeyaş
düşüş
gözlendiği
sonucuna
varılmaktadır.
Sonuç olarak tüketim 0.2
arazi
İyi mera,
iyi orman
10.825.762
Anahtar Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut,
Anova, TUİK, Fiyat
Bozuk mera, bozuk orman
35.836.350
46.790.046GAS PRICES
Tarıma elverişsiz araziHOUSES
4.542.896
13.9
46.0
60.1
5.8
Abstract: In this study prepared by using data of TSI belonging
to the years of 2012-2014, 100
77.839.707
TOPRAKSU,
Arazi tests
Var-of hypothesis
dur. Diğer
taraftan
toplam
arazilerin
techniques for Türkiye
analysis. Moreover,
were applied
and the
research
was
Kaynak:
lığı, Ankara,1978;KHGM, Yıllık Envanteri,
Ankara,1998,Naklen, Kalkınma Bakanlığı,
Tarımsal Arazilerin Sürdürülebilir Kullanımı
Çalışma Grubu Raporu, Ankara, 2014: 6
yüzde 0.2’
sini işlenmeyen düz araziler yüzde 13.9’unu iyi
nitelikli mera ve orman arazileri, yüzde 46’sını
bozuk mera ve orman arazileri oluşturmaktadır.
Geriye kalan yüzde 5.8 oranındaki arazide ise
hiçbir şekilde tarımsal üretim yapılmamaktadır.
Yukarıda Tablo:1’de görüldüğü gibi, Türkiye’nin
arazi yapısını değerlendirdiğimizde işlemeli olarak
tarımsal üretimde kullanılabilecek ve Tablonun
I.II, III ,IV. sınıflarında yer alan arazi miktarı
toplamı 26.506.765 hektardır. Bu miktar Türkiye’deki toplam arazi miktarının yüzde 34.1’ ine
tekabül etmektedir. Diğer bir deyişle ülkemizdeki
arazinin sadece üçte biri tarım yapmaya uygun-
1.2.Tarım Sektörünün GSYİH İçerisindeki Payı
Aşağıda yer alan Grafik:1 ve Tablo:2’de görüldüğü üzere ülkemizde tarım sektörünün GSYİH
içerisindeki payı hemen hemen her geçen yıl
küçülmekte ve sektörün milli gelir içerisindeki
payı azalmakla birlikte gelişme hızında da özellikle 2000’li yıllarda büyük düşüş yaşanmıştır.
88
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Grafik 1. Tarım Sektörünün
GSYİH İçerisindeki Payı
İNCELENMESİ
1
Kaynak :
HOUSES
TÜİK
Yıllar
Abstract:
study prepared
by using
data of TSI GSYİH
belonging tove
theGelişme
years of 2012-2014,
TabloIn2.thisSabit
Fiyatlarla
Tarımsal
Hızı
Tarım,tests
Ormancılık,
Balıkçılık
Türkiye
techniques for analysis. Moreover,
of hypothesis
were applied and the research
was
(Gelişme Hızı %)
Gelişme Hızı (%)
2002
8.8
6.2
2003
-2.0
5.3
2004
2.8
9.4
2005
7.2
8.4
2006
1.4
6.9
2007
-6.7
4.7
2008
4.3
0.7
2009
3.6
-4.8
2010
2.4
9.2
2011
6.1
8.8
2012
3.1
2.1
2014
-1.9
2.9
2015 I. Dönem
2.7
2.3
89
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Kaynak: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
yüme gerçekleşmiştir. Tarım sektöründeki
İNCELENMESİ
bu
Makro Ekonomik Göstergeler, Murat
2015www.
küçülmeyi
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ sadece kuraklığa bağlamak doğru
tarım.gov.tr,
olmayacaktır. Örneğin; 2013-2014 yıllarında
kuraklık mevcutken, 2007 yılında kuraklık söz
1
Kilis 7 Aralık
Türkiye’de tarım sektörünün GSYİH
içerisindeki
konusu değildi. Ancak 2007 yılında tarım sektörü
payı yukarda yer alan Grafik:1 ve Tablo:2’de de
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriyüzde
kullanılarak
bu çalışma,
sanayisektörünün eko6.7hazırlanan
küçülmüştür.
Tarım
görüldüğü üzere,ve1960’lı
yüzde
konutlardayıllarda
kullanılanyaklaşık
doğalgaz ile
içerisindeki
Farklı analiz teknikleri kullanılaraknomi
hazırlanan
çalışmadaküçülmesinin
ANOVA modeli nedeni; kuraklık
40 iken bu oranşeklindedir.
2015 yılının
birinci çeyreğinde
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarakgibi
araştırma
daha
kapsamlı
iklimsel değişimlerin
yanı sıra, maliyetlerin
Sanayi ve
konutlarda
yüzde 2.7’e düşmüştür.
Tarım
sektöründeki
büyüme
artması,göretarımsal
de sonucadesteklerin
gidilmiştir. Eldeazalması, tarım
hızındaki düşüşün
yerini hizmetler sektöründeki
kesiminde verimliliğin düşük olması ve düşük
fiyatlarınınartış
genelalmıştır.
seviyesinde
ve sanayi sektöründeki
Aşağıda
yer sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
kur meydana
nedeniyle
bazı ürünleri içerde üretmek yerine
gelmektedir.
alan Grafik: 2’de görüldüğü üzere 2011 yılında
ithalAnova,
edilmesidir.
Örneğin; Türkiye daha
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,dışardan
Sanayi, Konut,
TUİK, Fiyat
tarım sektörü yaklaşık yüzde 9 büyürken, 2015
önce pamuğu kendisi üretirken bugün iplik ithal
yılının ikinci çeyreğinde yüzde 4 civarı bir büeden ülke konumuna düşmüştür
HOUSES
Grafik 2. Sektörel
Büyüme Hızları
Kaynak: T.C Kalkınma Bakanlığı, Onuncu
Kalkınma Planı 2014-2018, 2015 Yılı Programı,
Ankara,2014: 12
1.3. Tarım Sektörünün İstihdam İçerisindeki
Payı
90
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ekonomideki yapısal dönüşümün
2013 yılında yüzde 50.9’a yükselmiştir.
İNCELENMESİ
Türkiye’de
İnşaat
sonucu olarak istihdam tarımdan daha
sektöründe
Murat üretken
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ ise konut inşaatında yaşanan artış
tarım dışı sektörlere kaymıştır. Aşağıda
yer
nedeniyle yıldan yıla yavaş ama, istikrarlı bir
alan Tablo:3’de görüldüğü üzere
2002-2013
şekilde artmıştır. 2002 yılında inşaat sektörünün
1
dönemini incelediğimizde istihdamın yapısında
toplam istihdam içerisindeki payı yüzde 4.5 iken
Özet : 2012-2014
Yılları
arasındaki TUİK verileri2013
kullanılarak
hazırlanan
bu 7.2’ye
çalışma, sanayi
önemli değişikliklerin
olduğu
görülmektedir.
yılında
yüzde
yükselmiştir. Sanayi
2002 yılında toplam
istihdamın
yaklaşık
yüzde
istihdamANOVA
içerisindeki
şeklindedir.
Farklı analiz
teknikleri
kullanılaraksektörünün
modeli payı ise küresel
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
34.9’u tarım sektöründe çalışırken bu oran 2007
ekonomik kriz öncesi döneme kadar artar iken,
küresel ekonomik
krizhareket
öncesi
dönemde
yüzde
krizle birlikte
düşmüş,
2013 Elde
yılı sonunda ise bir
yönünde
edilmiş
olup, yapılan
göre de sonuca
gidilmiştir.
22.5’e düşmüştür. Ancak 2013 yılında tarım sekönceki yıla göre yüzde 0.3 puan artarak yüzde
törünün toplam aralığı
istihdam
içerisindeki
payıfiyatlarda
yüzde da azalma
20.7meydana
olarakgelmektedir.
gerçekleşmiştir.
Kw cinsinden
yükseldikçe,
21.2 olarak gerçekleşmiştir.
istihdam
Anahtar KelimelerTarımın
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ise,
içerisindeki payı son yıllarda hızla azalmış olsa
2015 yılında Türkiye’de istihdam oranı % 44.3
da istihdama yaptığı
katkı açısından tarım hala
olarak gerçekleşmiştir. İstihdam edilenlerin %19’u
ACCORDING
CONSUMPTION
önemini koruyan bir
sektördür.TO
Tarım
sektöründeRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
tarım, % 21’i sanayi, yüzde 6.7’si inşaat, yüzde
istihdamdaki azalma yerini hizmetler sektörüne
53.3’ü ise hizmetler sektöründe yer almaktadır
Abstract:
In this
study prepared
bırakmıştır. 2002
yılında
hizmetler
sektörünün
(TÜİK,2015:1).
analyzed. ANOVA
model was
applied
istihdam içerisindeki
payı yüzde
42.1
ikento the study prepared with the use of different
Tablo 3. İstihdamın Sektörel Dağılımı (%)
Yıllar
Tarım
Sanayi
Hizmetler
İnşaat
2002
34.9
18.5
42.1
4.5
2007
22.5
21.8
49.6
6.1
2009
23.1
20.3
50.4
6.3
2013
24.2
20.7
50.9
7.2
Kaynak: Maliye Bakanlığı, Yıllık Ekonomik Rapor 2014: 32
Aşağıda yer alan Tablo:4 çeşitli ülkelerde 19902009 döneminde istihdamın sektörel dağılımını
göstermektedir. Buna göre Türkiye’de tarım
sektörünün istihdam içerisindeki payı düşmekle
birlikte diğer ülkelere kıyasla hala yüksektir.
Sanayi ve hizmetler sektöründe istihdamın payı
artmakla birlikte diğer gelişmiş ülkelerdeki yüzde 70-80’lik paya ülkemiz hala ulaşamamıştır.
Türkiye’de hala işgücünün sanayi istihdamına
doğru geçişi yaşanırken gelişmiş ekonomilerde
91
sanayi
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
sektöründen hizmetlere doğru bir geçiş
yaşanmaktadır (Maliye Bakanlığı Strateji
İNCELENMESİ
Ge-
liştirme
Başkanlığı,2011:7).
AÇIKGÖZ
Güven
Grupİstihdamın
Tablo 4. Ülkelere
Göre
Sektörel Dağılımı (%)
1
Sektörler
1990
2000
2009
Belçika
Fransa
İspanya
G-7
Türkiye
Yunanistan
ABD
E u r o
Bölgesi
Tarım ve konutlarda
2.7
5.1 doğalgaz
11.5ile elektrik
4.5 tüketiminin
45.9 istatistiksel
23.9olarak analiz
2.9edilmesi kullanılan
şeklindedir.
Farklı
analiz
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
Sanayi
28.3
28.6
33.8
30.2
15.9
27.7
26.2modeli uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Sanayi69.0
ve konutlarda
göre
ve doğalgaz 48.4
edilmesi Hizmetler
66.3
54.7
65.4elektrik 38.2
70.9
Tarım edilen 1.8
3.4
6.1 sektörü 3.3
17.3 elektrik ve
2.6doğalgaz 5.0
bulgular sonucunda;
sanayi
için tüketim36.0
Sanayi
26.3
22.2
31.2
26.5
17.7
22.6
23.0
30.0
OECD
Toplam
-
7
26.9
Hizmetler
71.9
70.2
46.3 Konut, Anova,
60.0 TUİK, Fiyat
74.4
Anahtar
Kelimeler74.4
: Elektrik, 62.2
Sanayi,
64.6
66.2
Tarım
3.8
5
26.5
24.3
68.3
70.7
1.8
2.6
4.2
2.4
23.7
11.7
1.5
Sanayi
23.4
20.0
24.8
23
21.0
21.1
17.6
Hizmetler
74.9
77.4
71.0
74.6
55.4
67.2
80.9
HOUSES
Abstract:
In this
study preparedBakanlıby using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
Kaynak: OECD
,Naklen
T.C,Maliye
ğı, Strateji Geliştirme
analyzed. Başkanlığı,
ANOVA model“Türkiye’de
was applied to the study prepared with the use of different
İşgücü Piyasası made
Sorunları
ve Çözüm The
Önerileri”,
more comprehensive.
purpose was to determine electricity and natural gas prices
23 Mayıs 2011: 7,www.maliye.gov.tr
Not: OECD için veriler 2008 yılına aittir.
92
1.5. Tarım
deki Payı
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Sektörünün Dış Ticaret İçerisinİNCELENMESİ
Tablo 5. Tarım
Ürünleri Dış Ticareti (Milyon Dolar)
1
HOUSES
Kaynak: Uluslararası Standart Ticaret Sınıflamasına (SITC,Rev:3) göre TÜİK verilerinden
derlenmiştir.Naklen Gıda,Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı Avrupa Birliği ve Dış İlikiler Genel
Müdürlüğü, Ekonomik ve Teknik İlişkiler Daire
Başkanlığı, 31 Ekim 2014
948 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış
ticaret dengesi 300 milyon dolar açık vermiştir.
Tarımsal ihracatın ithalatı karşılama oranı yüzde
97.4 olarak gerçekleşmiştir. 2013 yılında 11.021
milyon dolar olan ihracat 2014 yılında yüzde
5.6 artmıştır. Aynı dönemde ithalat ise yüzde 4.1
oranında artmıştır.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa
Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan verilere göre, tarımda ihracat
ve ithalat verileri neredeyse başa baş noktadadır.
TÜİK verilerinden derlenen Uluslararası Standart
Ticaret Sınıflamasına göre 2014 yılında Türkiye’nin
tarım ürünleri ihracatı 11.638 milyon dolar, aynı
dönemde tarım ürünleri ithalatı ise 11 milyar
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa
Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü’nün
Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden derlediği
bilgiye göre Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatında Irak, ithalatında ise Rusya Federasyonu ilk
sırada yer almaktadır. Türkiye 2014 yılında Irak’a
2.251 milyar dolarlık ihracat yapmıştır. Başka bir
93
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
toplam tarım ürünleri ihracatının yüzde
Tarım ürünleri ithalatında ise ilk sırada
İNCELENMESİ
deyimle
1.816
20.2’si Irak’a yapıldı. Iraktan sonra en
çokKORKMAZ,
ihracat Hakan
milyon
dolar ve yüzde 22.8’lik pay ile Rusya
Murat
AÇIKGÖZ
yapılan diğer iki ülke ise yüzde 7.9 ve
yüzde 6.3 Federesyonu yer almaktadır. İkinci sırada, yüzde
payla Almanya ve Rusya Federasyonu
olmuştur. 9.4 pay ile ABD, üçüncü sırada ise yüzde 5.3 pay
1
ile Brezilya yer almaktadır.
Tablo ve6.konutlarda
2014’tekullanılan
En Çok
İhracat
ve İthalat
Yapılan
10olarak
Ülkeanaliz
(Milyon
doğalgaz
ile elektrik
tüketiminin
istatistiksel
edilmesi dolar)
Sıra
1
2
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez testleri uygulanarak araştırma
En Çok İhracat
Yapılan
Ülkeler
En daha
Çokkapsamlı
İthalat Yapılan
Ülkeler
Ülke yönünde hareket edilmiş olup,
Değer
Pay
Sıra
Ülke
yapılan istatistik
bulgulara
göre
de sonuca gidilmiştir. EldeDeğer
Irak fiyatlarının genel seviyesinde2.251
1
Rusya Federasyonu
düşüş gözlendiği sonucuna
varılmaktadır.
Sonuç olarak tüketim1.816
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe,
gelmektedir.
Almanya
882 fiyatlarda da azalma
2 meydana
ABD
750
Pay
22.8
9.4
3
Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
RusyaAnahtar
Federasyonu
707
3
Brezilya
421
5.3
4
Suriye
402
5.0
324
4.1
442
4
Ukrayna
ECONOMETRIC ANALYSIS
ANDEndonezya
NATURAL GAS PRICES
421 OF ELECTRICITY
5
HOUSES6
419
Paraguay
5
ABD
6
İtalya
270
3.4
7
Hollanda
366
7
Almanya
263
3.3
3.1
9
Fransathe
294
8
Hollanda
249
techniques
for
analysis.
Moreover,
tests
of
hypothesis
were
applied
and
the
research
was
İngiltere
291
9
Malezya
203
10
Suudi Arabistan
2.5
8
258
10
Kaynak: Harmonize Sistem (HS 2’li GTİP)
göre TÜİK verilerinden derlenmiştir (OcakAğustos verileridir).
Hindistan
196
2.5
2. Türkiye’de Tarım Politikalarınn Gelişimi
2.1 Türkiye’de 1980 Öncesi Uygulanan Tarım
Politikaları
Türkiye İhracatçılar Meclisinin ihracat verilerine
göre 2015 yılında Türkiye’de sanayinin toplam
ihracat içerisindeki payı 76.7 iken, tarımın payı
yüzde 14.6, madenciliğin payı ise yüzde 2.8 olarak
gerçekleşmiştir (Türkiye İhracatçılar Meclisi, 2015).
Cumhuriyet’in ilk on yılında nufusun önemli bir
bölümü köylerde yaşadığından köylüyü destekleyen tarım politikalarına ağırlık verilmiştir. 1925
yılında aşarın kaldırılması ile üretim özendirilmiş
ve ekili alanlar giderek artmıştır. Tarıma finansman
sağlanması devlet sorumluluğu sayılmış ve bu
dönemde çiftçiye verilen kredi miktarında önemli
miktarda artış olmuştur. Devletin tarıma yönelik
94
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
örgütlenmesi bu dönemde gerçekleşmiş ve İNCELENMESİ
1924 let müdahalesini en aza indirmeye çalışan
liberal
yılında “ Ziraat Vekaleti” adıyla yeniMurat
bir bakanlık
politikaların
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZön plana çıkması İkinci Dünya Savaşı
kurulmuştur. Bu dönemde uygulanan
politikalar yıllarından sonra ikinci gerileme dönemini yaşatGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
sonucunda gerek ekim alanları1Kilis
gerekse
üretimde mıştır. Türkiye 1994 yılında DTÖ’ünün (Dünya
önemli artış gerçekleşmiştir. (Gaytancıoğlı,2009:s.84) Ticaret Örgütü) tarım anlaşmasını imzalamış Dünya
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri
bu çalışma,
genelinde
belirlenen
tarım sanayi
politikalarına uyma
1923-1945 döneminde
sayıları
yıllara
göreiledeğişve konutlarda
kullanılan
doğalgaz
yükümlülüğü
altına ANOVA
girmiştir.
Bunun sonucunda
modeli
mekle birlikte, birçok
ürüne “pazar fiyatı desteği”
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
uluslararası ticaretin daha da serbestleşmesi için,
Sanayiverilmiştir.
ve konutlardaPazar
tüketimfiyatı
aralıklarına
(destekleme alımları)
desteği,
bozucu
nitelikteki
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik serbest
bulgularaticareti
göre de sonuca
gidilmiştir.
Elde tarımsal destektarım politikalarıedilen
ile ilgili
tartışmaların gündeminde
lerin azaltılması, ticarette haksız rekabete neden
olmuş ve diğer fiyatlarının
araçlara genel
göreseviyesinde
desteklemede
daha sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
olanmeydana
ihracatgelmektedir.
teşviklerinin belirlenerek bir süre
önemli bir yer edinmiştir. 1960’lı yıllarda planlı
sonunda
kaldırılması,
içFiyat
pazarların korunmasına
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK,
kalınma dönemine yeniden girilmesiyle birlikte,
yönelik gümrük vergilerinin azaltılması, temel
1963 yılında destekleme uygulamaları da kalınma
tarımsal politikalar olarak belirlenmiştir (Susam
planları çerçevesinde
ele
alınmaya
başlamıştır.
IN TERMS
OF INDUSTRY
ve Bakkal,
2008:
337). AND
HOUSES
Tarım sektörüne yönelik amaç ve stratejiler kalkınma planları ve yıllık programlarla belirlenmeye 1.2 Türkiye’de 1980 Sonrasında Uygulanan
the consumption
of electricity
and natural
industryPolitikaları
başlamıştır. Planlama
döneminde
pazar
fiyatıgas used inTarım
desteği uygulamasına
devam
edilmiş,
bunun
techniques
for analysis.
Moreover,
testsyaof hypothesis were applied and the research was
ekonomisi
1980gas
sonrasında
ve özellikle
made more comprehensive. The purpose was to Türkiye
and natural
prices
nında yoğun olarak kimyevi gübrede sübvansiyon
1997 yılından itibaren tarım sektöründe önemli
uygulanmıştır. Ayrıca finansman sıkıntısına çözüm
boyutlara varan bir kriz süreciyle karşı karşıya
üretebilmek için piyasa faizlerine göre tarıma vekalmıştır. 1950-1980 döneminde devletçe korunan
rilen düşük faizli kredilerle çiftçi desteklenmeye
ve desteklenen tarım sektörü, 1980’li yıllarda
çalışılmıştır. (Yalçınkaya ve diğerleri,2006:103)
gündeme gelen yeniden yapılanma politikası ile
Türkiye’de 1960-1980 yılları arasında uygulanan birlikte devlet desteği giderek azalmış ve bu süreç
ithal ikameci sanayileşme politikasının gereği 1997 yılından itibaren giderek hızlanmıştır. Bu
olarak tarımsal üretim ve verimlilik artışı tarım politikaların sonucunda üreticiler ve aile emeğine
politikalarının ilk amacı olmuştur. Türkiye’de ta- dayalı küçük işletmeler ekonomik zorluklarla karşı
rımın GSYİH içerisindeki payı, büyümeye katkısı karşıya kalmıştırlar. Bir yanda tarım ürünlerine
ve ihracat gelirleri içerisindeki payı gibi kriterler verilen ve çoğu kez maliyetlerin altında olan
dikkate alındığında İkinci Dünya Savaşı dönemi taban fiyatları, diğer yandan serbest bırakılan ve
hariç, korumacı politikalarla sürekli büyümüş ve astronomik düzeylerde artışlar gösteren tarımsal
gelişmiştir. Ancak 1980’li yıllarda ekonomiye dev95
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
girdi fiyatları, çok sayıda üreticiyi pek çok sorunla
formu Uygulama Projesini (ARİP)
İNCELENMESİ
yürürlüğe
karşı karşıya getirmiştir (Eşiyok,2004:
14).
koymak
zorunda kalmıştır. TRUP, Dünya Bankası
Murat
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ
ile Türkiye arasında yapılan ikraz anlaşmasının
2000 yılından itibaren Türkiye’nin Güven
tarımGrup
politiadıdır. Proje amacı, etkin bir şekilde dağıtılmayan
1
7 Aralık
kasındaki değişimde daha çokKilis
IMF
ve Üniversitesi,
Dünya Elektrik-Enerji Bölümü
tarım destekleri nedeniyle israf edilen kaynakları
Bankası’nın yönlendirmeleri etkili olmuştur. BunÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri
kullanılarak
bu çalışma, sektörün
sanayi
azaltmak
vehazırlanan
destek sistemini
üretkenliğini
ların yanı sıra AB
üyeliğikullanılan
sürecinde
yayınlanan
ve konutlarda
doğalgaz
artıracak
şekilde
yeniden
olan tarım
hazırlanan
çalışmada
ANOVAdüzenlemek
modeli
Katılım Ortaklığı
Belgesi ve Ulusal Program ile
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
reformu programının uygulanması konusunda
Sanayi
ve konutlarda
tüketim
aralıklarına
İlerleme Raporları
da tarım
sektörü
ile ilgili
önemli
olmayıElde
hedeflemekteydi.
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistikhükümete
bulgulara göreyardımcı
noktalarırı belirlemiştir
(Narin,2011:7).
TRUP, desteklerin aniden kaldırılmasının sebep
olacağı
yangelmektedir.
etkilerin kaldırılmasının yanı sıra
Türkiye’de 1990’lı
yıllarda
Gelirda azalma
aralığı Kw
cinsinden Doğrudan
meydana
daha
etkin
birAnova,
politika
oluşturulması
Desteği’nin (DGD)
yeni
bir politika
hatta
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,aracı
Doğalgaz,
Tüketim,
Sanayi,
Konut,
TUİK,altyapısının
Fiyat
diğer araçların yerine geçecek bir seçenek olarak amacıyla tasarlanmıştı. Başlangıçta TRUP’un
ortaya çıkması ülkedeki
iç gelişmeler ve bu dina- dört iyi tanımlanmış bileşeni vardı. Doğrudan
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES
TERMS OF
INDUSTRY
AND
gelirINdesteği
bileşeni,
alternatif
ürün bileşeni1,
miklerden kaynaklanan
tartışmalar
kadar, uluslaHOUSES
rarası tarım politikası yürütücülerinin telkinlerinin Tarım Satış Kooparatif ve Birliklerinin yeniden
Abstract:
study prepared
by using
data of
TSI belonging to the years
of 2012-2014,
yapılandırılmasını
öngören
bileşen ve proje destek
de bir sonucudur.
IMFInvethisDünya
Bankası
gibi
2
analyzed.
ANOVA
model was
applied to the hizmetleri
study prepared
with the use
of different
bileşenidir
(Çakmak
ve Dudu,2001:6).
ABD’nin güdümünde
olan
uluslararası
kuruluşların
2001 yılından
itibaren
Türkiye’ye fiyatmade
desteklerinden
vazgeçme
çağrısı
more comprehensive.
The purpose
was to Türkiye
and natural gas
prices uygulanmaya
yapmaları ve çağrınında ötesinde yapılacak yar- başlanan ARİP kapsamında, tüm tarımsal fiyat
dımları bu koşullara bağladıkları yıllarda ABD desteklerini ve girdi sübvansiyonlarını kaldırarak
kendi ürünlerini fiyat politikasıyla desteklenmeye Doğrudan Gelir Desteğine geçmiştir (Çakmak ve
devam edmiştir. Türkiye 1999 yılında IMF’e verilen Dudu, 2011: 6; Tan ve Diğerleri, 2014: 46).
niyet mektubu çerçevesinde DGD’ni tarım reformunda temel almış beklenen etkiyi göstermeyen
1 Alternatif Ürün Bileşeni: Diğer ismiyle çiftçi
geleneksel yöntemlerden vazgeçmiştir (Eraktan
dönüşüm bileşenidir. Tütün, fındık şeker pancarı
ve Diğerleri, 2004: 17).
ve çay gibi üretim fazlası olan ürünlerden, üretim
açığı olan mısır, yağlı tohumlar, yem bitkileri gibi
ürünlere geçiş aşamasında yardıma ihtiyacı olan
Türkiye IMF ve Dünya Bankası’nın istekleri doğçiftçileri desteklemeyi amaçlamaktadır.
rultusunda 2001 yılından itibaren Tarım Reformu 2 Proje Destek Hizmetleri Bileşeni: Kamuoyunu
Uygulama Projesini (TRUP) ve Dünya Bankası
bilgilendirme projesinin amacı çiftçileri ve
kamuoyunu reformlar ve projeler çerçevesinde
ile yapılan Ekonomik Reform Kredi Anlaşması
kullanılabilecek olan destek mekanizmaları
kapsamında uygulanmaya başlayan Tarım Rehakkında zamanında bilgilendirmektir.(Çakmak ve
Dudu,2011: 6)
96
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Böylece DGD ile 2000 yılı programının örtülü
ve yapılmaktaydı. Ayrıca tarımsal KİT’lerin
İNCELENMESİ
görev
açık hedeflerinden pek çoğu gerçekleşmiştir.
Örne- Hakan
zararlarını
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZHazine’nin üstlenmesi gerekirken
ğin; Tarımsal KİT’lerde (Tarımsal Kamu
İktisadi bütçeden tarımsal KİT’lere yeterince destek ayrılGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
Teşebbüsleri) özelleştirme, tasviye,
aşındırma ve maması ya da desteklerin geç verilmesi KİT’lerin
1
işlevsizleştirme mekanizması sonuca ulaşmıştır. görev zararlarının ve aldıkları borçların faizlerinin
Özet : 2012-2014
arasındaki TUİK
verileri
kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma,
sanayiolmuştur. Ayrıca
Bu çerçevede; TMO
(ToprakYılları
Mahsulleri
Ofisi)
her
geçen gün
artmasına
neden
ve TSKB’nin (TarımSatış
Kooporatifleri
Birliği),
siyasi
nedenlerle
arzANOVA
kontrolü
önlemlerinin (alan
analiz teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
TKK’ nin (Tarım Kredi Kooporatifleri) işlevleleri sınırlaması, alım kotaları vb önlemler) uygulanSanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
azaltılırken, TEKEL,
(Türkiye
nedeniyle
için düşük
yönündeTÜGSAŞ/İGSAŞ
hareket edilmiş olup, yapılan
istatistik maması
bulgulara göre
de sonuca stokları
gidilmiştir. eritmek
Elde
Gübre Sanayi/ İstanbul Gübre Sanayi) ve TŞFAŞ fiyatla ürün ihracıda KİT zararlarını artırmıştır
(Türkiye Şeker Fabrikaları
A.Ş)yükseldikçe,
özelleştirilmiştir.
(Aydoğuş,2002:
202).
Tarıma yönelik Anahtar
destekler
son altı
yılın ortalaması
Kelimeler
: Elektrik,
Türkiye’de tarım politikalarında değişimde rolü
olarak GSYİH’nın yüzde 0.6’sına geriletilmiştir.
olan bir başka faktörde 18 Nisan 2006 tarihinde
Üreticiler önce DGD’ye
bağımlı duruma getirilmiş
resmi gazetede yayınlanan 5488 sayılı Tarım
ACCORDING
TO CONSUMPTION
ve “üretim geleneği
yerine” muhtaç
çitçi kültürü
HOUSES
Kanunu’dur. Kanun kapsamında tarım poltikayerleştirilmiş daha sonrada çiftçiler zor durumda
sının amaçları, “Tarım politikalarının amaçları;
this study prepared
bırakılarak DGDAbstract:
sistemiIntamamen
terk edilmiştir
the consumption of electricity and natural gas tarımsal
used in industry
and houses
üretimin
iç ve isdışstatistically
talebe uygun bir şekilde
(Oyan,2011:81).analyzed. ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
geliştirilmesi,
doğal
veresearch
biyolojik
were applied
and the
was kaynakların komade more comprehensive. The purpose was to determine electricity and natural gas prices
Tarımsal KİT’ler aracılığı ile yürütülen destekle- runması ve geliştirilmesi, verimliliğin artırılması,
me alımı sisteminin bütçeye veya tüketiciye ağır gıda güvencesi ve güvenliğinin güçlendirilmesi,
yükler getirdiği doğru olmakla birlikte asıl sorun üretici örgütlerinin geliştirilmesi, tarımsal piözellikle tütün, şeker pancarı, fındık ve çayda yasaların güçlendirilmesi, kırsal kalkınmanın
aşırı ekim, aşırı üretim ve stoklardaki olanüstü sağlanması suretiyle tarım sektöründeki refah
artışların önlenememiş olması, bazı ürünlerde de düzeyini yükseltmektir.” şeklinde belirtilmiştir
(yağlı tohum gibi) üretimin yetersiz olması nede- (Tarım Kanunu,2006,md:4). Yine aynı Kanunun
niyle büyük ölçüde ithalat ihtiyacının doğmasıdır. 21. maddesinde tarıma verilecek desteklerin
Hububatta da daha küçük ölçekte olmakla birlikte GSYİH’ya oranının %1’i geçemiyeceği belirtilmiştir.
zaman zaman fazla üretim ortaya çıkmakta TMO Bu kanun ile birlikte 2006-2010 yılları arasında,
stokları eritmek için dünya fiyatlarından ihracat AB’ye uyumuda dikkate alarak, tarım sektörü ile
yapmak zorunda kalmıştır. Aynı yıl içerisinde bir ilgili kesimlerin karar almalarını kolaylaştırmak,
taraftan kaliteli buğdayın yurt içinde üretilememesi sektörün kalkınma hedef ve stratejileri doğrultunedeniyle ithalat yapılırken; diğer taraftan ihracat sunda geliştirilmesini sağlamak amacıyla Tarım
97
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Stratejisi Belgesi yürürlüğe konmuştur. Bu belge
Tarımda risk yönetimi ve üretici gelirinde istikrar
İNCELENMESİ
ile tarım kanunu sonrası doğrudan gelir
sağlamaya
Murat desteği
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZyönelik olarak uygulanan yüzde 50
ödemelerinden vaz geçilmeye başlanarak
alan
devlet
destekli tarım sigortası da (TARSİM) diğer
Güven Grup
A.Ş. Finans
Yönetmeni
1
bazlı tarımsal destekleme ödemelerinde
girdi Elektrik-Enerji
bir politikaBölümü
aracıdır (Tan ve Diğerler,2014: 46).
desteklerine yer verilmiştir. Bunun yanı sıra, fark
3. Tarımsal Desteklerin Merkezi Yönetim
Özet : hayvancılık
2012-2014 Yılları
arasındaki
ödemesi hizmetleri,
destek
ödemeve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin
olarak analiz
Bütçesiistatistiksel
İçerisindeki
Payıedilmesi
leri, kırsal kalkınma
amaçlı
artmıştır
şeklindedir.
Farklıdestekler
analiz teknikleri
Türkiye’de tarım destekleri, 2006 yılından itibaren
(Hatunoğlu ve Eldeniz,
2012:53).
göre deTarım
sonuca Kanununda
gidilmiştir. Elde yer alan esaslar
5488 sayılı
Türkiye’de günümüzde
tarımsal
edilen bulgularuygulanan
sonucunda; sanayi
dahilinde
uygulanmaktadır.
2001 yılında ülke
varılmaktadır.
desteklemeler ise
bitkisel
üretim,
hayvansal
genelinde uygulamaya konulan DGD ödemeleri
üretim, tarımdaAnahtar
yapısal
iyileştirmeler sağlama
Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
programı ile 2008 yılında 15,8 milyon hektar
amaçlı destekler, kırsal kalkınma ve çevre amaçlı
alan kayıt altına alınarak yaklaşık 2,4 milyon
desteklerdir. Bitkisel üretimde, organik tarım ve
ANDödeme
NATURAL
GAS PRICESDGD uygulaması
çiftçiye
yapılmıştır.
ACCORDING
TO CONSUMPTION
iyi tarım uygulamaları
destekleri,
yem bitkileriRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
ile birlikte geliştirilen kayıt ve izleme/kontrol
destekleri, sertifikalı tohum, fidan kullanım ve
sistemi kapsamında, 2004 yılı sonrasında çeşitli
Abstract:
In this
study prepared
by using
üretim destekleri,
tarım
havzaları
üretim
vedata of TSI belonging to the years of 2012-2014,
in industry and
dönemlerde
uygulamaya
konulan organik tarım,
destekleme modeli
kapsamında
verilen
analyzed.
ANOVA model
wasdestekler
toprakwere
analizi,
Tarım Alanlarının
applied Çevre
and the Amaçlı
research was
olarak sıralayabiliriz.
Diğer
taraftan anaç
ırkların
made more
comprehensive.
The purpose
Korunması (ÇATAK), sertifikalı tohum ve fiiyileştirilmesi amacıyla verilen hayvan başına
dan kullanımı gibi şartlı alan bazlı ödemeler ile
ödemeler, çeşitli ıslah desteklemeleri, sütte teşvik
mazot ve gübre ödemeleri gibi şartsız alan bazlı
primi ödemesi, hayvan gen kaynaklarının koödemeler, üretimi yönlendirme amacıyla kullarunması, arıcılık, ipekböcekçiliği ve süt ürünleri
nılmaya başlanmıştır. DGD ödemeleri dahil alan
destekleri de günümüzde uygulanan hayvansal
bazlı ödemelerin destekleme bütçesi içerisindeki
desteklerdir. Çeşitli biyolojik mücadele destekleri,
payı, 2004 yılında yüzde 80 iken, bu oran 2008
mazot, gübre, toprak analiz destekleri tarımsal
yılında yüzde 35 düşmüştür. DGD aşağıda yer
danışmanlık, çiftlik muhasebe veri ağı sistemi
alan Tablo:7’de görüldüğü gibi 2009 yılında
kayıt destekleri tarımsal alt yapıyı güçlendirecek
kaldırılmıştır.
desteklemeler kapsamındadır. Ayrıca kırsal kalkınma
DGD’nin destekleme sistemi içerisindeki payının
yatırımlarının desteklenmesi programı (KKYDP)
azaltılması, diğer desteklerin artırılması yoluyla değil,
ve çevresel amaçlı tarım arazilerinin korunması
çiftçinin DGD hakkının eritilmesiyle sağlanmıştır.
projesi de (ÇATAK) Bakanlığın kırsal kalkınma
ve çevre kapsamında uyguladıkları politikalardır.
Üreticiler gözünde destekler çeşitlendirilerek bir
98
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
ilizyon yaratılmış, ancak toplam desteklerin İNCELENMESİ
bütçe ve milli gelir içerisindeki payı düşük
sabitAÇIKGÖZ
tutulmuştur
düzeylerde
(Oyan:2011: 78).
Güven Grup
A.Ş. Finans
Yönetmeni
Tablo:7 Tarım ve Köyişleri Bakanlığı
Bütçesi
Tarımsal
Destekleme Ödemeleri (1)
1
(Milyon TL)
2005
2006istatistiksel
2007olarak2008
2009(2)
ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik
tüketiminin
analiz edilmesi
Alan Bazlı Tarımsal
Destekleme
Ödemeleri
2.353 araştırma
2.653 daha2.525
2.040
1.227
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez testleri uygulanarak
kapsamlı hale
getirilmiştir.
DGS
1.673 2.653
1.640
1.140
0
edilen bulgular
sonucunda;
sanayi sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
Alan Bazlı Ek Ödeme
(Org. Tarım,
İyi Tarım)
Toprak Analizi(4)
10
Mazot
Gübre
Sertifikalı Tohum
Alternatif Ürün
2.190
0
410
0
480
492
469
555
270
0
345
352
596
704
ECONOMETRIC
ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL
GAS
ve
Fidan Kullanımı
50
56 PRICES
119
HOUSES
Çevre Amaçlı Tarım Alanlarının Korunması
(ÇATAK) (5)
Fındık
2010(3)
7
techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research 4
was
Ödemeleri
Tütün
4
60
9
709
49
8
Fındık
41
Fark Ödemesi Destekleme Hizmetleri
897
1.297
1.797
1.848
1.790
1.818
Arz Açığı Olan Ürünlere Ödemeler (6)
622
1.085
1.273
1.135
948
1.055
Hububat
205
120
435
610
670
630
Çay
70
87
89
103
Bakliyat (Kuru Fasülye Nohut, Mercimek)
Hayvancılık Destek Ödemeleri
113
115
59
15
345
661
741
1.095
1.003
1.252
Kırsal Kalkınma Amaçlı Tarımsal Dest. (7)
0
0
80
109
277
155
Tarım Sigortası Destekleme Hizmetleri
0
2
40
47
61
70
Telafi Edici Hizmetler
56
67
79
80
85
76
Patates Siğili Desteği
13
14
23
24
22
11
99
Çay
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
Budama Tazminatı ve Masrafları
43
53
56
56
63
Kuraklık Desteği
Murat KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ 266
Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler
TOPLAM
1
57
72
26
3.708
4.747
5.555
65
547
43
55
44
5.809
4.498
5.605
GAP Eylem Özet
Planı: 2012-2014
Kırsal Yılları
Kalkınma
85
arasındaki ve
Hayvancılık
Desteklemeleri. şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan çalışmada ANOVA modeli
108
SanayiBakanlığı,2010
ve konutlarda tüketim
aralıklarına
göre elektrik
doğalgaz
tespit edilmesiTarım Reformu
Kaynak: Kalkınma
Yılı
Progra(5) ve2007
vefiyatlarının
2008 yıllarında
mı,2014: 148,www.kalkınma.gov.tr
Uygulama
Projesi
kapsamında
elektrik
ve doğalgazyürütülmektedir.
aralığı
Kw cinsinden
yükseldikçe,
gelmektedir.
(1)2004-2008 arası
Tarım
ve Köyişleri
Bakanlığı
(6) meydana
Kütlü pamuk,
zeytinyağı, ayçiçeği, soya faAnahtar
Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,sülyesi,
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK,
Fiyat mısıra verilmektedir.
bütçesi kesin hesap
verileridir.
kanola,aspir
ve dane
(2)Gerçekleşme tahmini
(3) Program
(7) 2010 Bütçe tutarının5,01 Milyon TL’si TKKDK
hibe
INkarşılığıdır.
HOUSES
(8) 2010 tutarının 87,6 Milyon TL’si GAP EP
(4) 2005 ve 2006
yıllarında
DGDprepared
ödemelerine
Abstract:
In this study
–Kırsal Kalkınma ve Hayvancılık Projeleri;20
the consumption
electricity
dahildir. 2007-2008
yıllarındaofalan
bazlıand
ödemeanalyzed. ANOVA model was applied to the Milyon
study prepared
the use of different içindir.
TL’siwith
DAP-Hayvancılık
lerde “iyi tarım”techniques
yoktur.for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
100
Tablo 8.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tarım Destekleme Bütçesinin Dağılımı
İNCELENMESİ
Destekleme Bütçesi(1)
Destekleme Bütçesindeki
7 Aralık
(Cari Fiyatlarla, Milyon TL) Kilis
Payı
(Yüzde)
1
2013
Özet : 2012-2014
2014(2)
2015(3)
2013 TUİK 2014
2015 hazırlanan bu çalışma, sanayi
Alan Bazlı Tarımsal
Destek Ödemeleri
2.435
2.964
28.0
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez testleri uygulanarak
araştırma2.723
daha kapsamlı
Alan Bazlı Ek Ödeme(Organik Tarım,İyi
154
199
230
1.8
Tarım,Toprak Analizi)
Sonuç
Mazot
607 varılmaktadır.
650
700olarak tüketim
7.0
Gübre
28.8
29.6
2.1
2.3
6.9
7.0
718
785
850
8.3
8.3
8.5
Sertifikalı Tohum ve Fidan Kullanımı
76
118
130
0.9
1.2
1.3
ÇATAK
40
50
55
0.5
0.5
0.6
8.3
8.6
-
0.0
0.0
Abstract: In this study prepared by using data of 123
TSI belonging
Telafi Edici Ödemeler
125to the years
137of 2012-2014,
1.4
1.3
1.4
-
-
1.4
1.4
Fındık
720IN TERMS
790 OF INDUSTRY
860 AND
8.3
HOUSES
Alternatif Ürün Ödemeleri (Fındık)
0
1
2
Patates Siğili Desteği
8 prepared 0with the use0 of different
0.1
made more
electricity
Çay Budama Tazminatı
vecomprehensive.
Masrafları The purpose was to determine
112
130 and natural
137 gas prices
1.3
Fark Ödemesi Destekleme Hizmetleri
2.607
2.921
3.065
30.0
30.8
30.7
Hububat ve Bakliyat
1.197
980
992
13.8
10.3
9.9
170
150
155
2.0
1.6
1.6
Arz Açığı Olan Ürünler (4)
1.240
1.791
1.918
14.3
18.9
19.2
Hayvancılık Destek Ödemeleri
2.756
2.887
2.953
31.7
30.5
29.5
Kırsal Kalkınma Amaçlı Tarımsal Destekleme (5)
478
484
500
5.5
5.1
5.0
Tarım Sigortası Destekleme Hizmetleri
299
356
404
3.4
3.8
4.0
Diğer Tarımsal Amaçlı Destekler
109
99
114
1.3
1.0
1.1
8.684
9.470
10.000
100
100
100
90
129
141
9.599
10.141
Çay
TOPLAM
GAP Eylem Planı Kırsal Kalkınma ve Hayvancılık
Destekleri
Genel Toplam
8.774
Kaynak:Kalkınma Bakanlığı, 2015 Yılı Program
(1)
101
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
2013 yılında ilgili kurum bütçesi kesin
sayıdaki faaliyler için sağlanan destekler,
İNCELENMESİ
(2)
hesap verileridir.
kırsal
kalkınma
amaçlı destekler, tarım sigortası desteği
AÇIKGÖZ
ile 2004 yılı sonrasında çeşitli dönemlerde ortaya
(3)
Gerçekleşme Tahmini
konan organik tarım, iyi tarım uygulamaları, toprak
1
analizi, çevre amaçlı tarım alanlarının korunması
(4)
Program
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri(ÇATAK),
bu çalışma,
sertifikalı
tohumsanayi
ve fidan kullanımı
(5)
Kütlü pamuk,zeytinyağı,ayçiçeği,soya
şartlı alan
bazlıANOVA
ödemeler
ile mazot ve gübre
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakgibi
hazırlanan
çalışmada
modeli
fasülyesi,kanola aspir
ve dane mısıra verilmektedir.
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanaraködemeleri
araştırma daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
gibi şartsız alan bazlı ödemeler üretimi
yönlendirmek
amacıyla
kullanılmaya
devam
(6)
Bütçe tutarının
2012 edilmiş
yılındaolup,
159yapılan
milyon
yönünde hareket
göre de sonuca
gidilmiştir.
Elde
edilmiştir. Tarımsal destek ödemelerinde 2013
TL’si, 2013 yılında 171 milyon TL’si ve 2015
yılı meydana
gerçekleşmeleri
yılında 200 milyon
Tarımyükseldikçe,
ve Kırsal
Kal- da azalma
aralığıTL’si
Kw cinsinden
fiyatlarda
gelmektedir. ile 2014 yılı gerçekleşme
ve 2015
kınmayıDestekleme
Kurumu
karşılığıdır.
Anahtar
Kelimelerhibe
: Elektrik,
Doğalgaz, Tüketim,tahmini
Sanayi, Konut,
Anova,programı
TUİK, Fiyat kıyaslandığında, nominal olarak tüm destek ödeme tutarları artmakla
Yukarda yer alan Tablo:8’de görüldüğü üzere 2015
birlikte, alan bazlı destek ödemelerinin toplam
yılında da Tarım Kanunu
kapsamında,
ürün
bazında
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
ödemeler
içerisindeki
ağırlığında
artış beklenirHOUSES
prim olarak adlandırılan fark ödemesi destekleri,
ken fark ödemelerinin payında ise önemli bir
hayvansal üretimin geliştirilmesi amacıyla kaba
Abstract: In this study prepared by using data ofdeğişiklik
TSI belongingöngörülmemektedir.
to the years of 2012-2014, Hayvancılık ile
the consumption
yem üretimi ile hayvan
ıslahı of
veelectricity
suni tohumlama
analyzed. ANOVA model was applied to the kırsal
study prepared
with the
use of different
kalkınma
desteklerinin
toplam ödemeler
dahil hayvancılıkla
ilgiliforolarak
çokof hypothesis were applied and the research was
techniques
analysis.yürütülen
Moreover, tests
içerisindeki
payında
ise azalma
electricity
and natural
gas pricesöngörülmektedir.
Tablo 9. Tarımsal Destekleme Ödemelerinin Merkezi Yönetim Bütçesi İçerisindeki Payı (%)
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
1.6
2.0
2.0
2.3
2.7
2.7
2.6
1.7
2.0
2.2
2.1
2.1
2.2
2.1
Kaynak:Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklüklerinin Bütçe İçerisindeki Payı,2015 Yılı Bütçe
Gerçekleşmeleri,Bütçe ve Mali Kontrol Genel
Müdürlüğü.
Yukarda yer alan Tablo :9’da da görüldüğü üzere
tarımsal desteklerin Merkezi Yönetim Bütçesi
içerisindeki payında 2002 yılından 2014 yılına
kadar çok önemli bir değişiklik olmamış sadece
küresel ekonomik krizin Türkiye ekonomisini en
çok etkilediği 2009 yılında tarımsal desteklerin
oranı yüzde 2.6’dan yüzde 1.7’e düşmüştür.
102
Tablo 10.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Merkezi Yönetim BütçesindenİNCELENMESİ
Yapılan Tarımsal Desteklerin GSYİH Payları
2006
2007
2008
0.6
0.7
0.6
2012
2013
2014
0.5
0.5
0.5
0.5
0.6
0.6
2009
1
(%)
2010
2011
Kaynak: Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklüktarım için yapılan desteklerle karşılaştırdığımızda
Özet
:
2012-2014
Yılları
arasındaki
TUİK
verileri
kullanılarak
hazırlanan
çalışma,
sanayi söyleyebiliriz.
lerinin Bütçe İçerisindeki Payı,2015 Yılı Bütçe
hala
çok yüksek
birbuoran
olduğunu
Gerçekleşmeleri,şeklindedir.
Bütçe ve
Mali
Kontrol
Genel
Farklı
analiz
teknikleri
yıllı mali
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarakAB’de
araştırma “çok
daha kapsamlı
hale çerçeve”
getirilmiştir.müzakerelerinde,
Müdürlüğü
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit dolayısıyla
edilmesi
bütçedeki
büyük
ağırlığı
OTP, temel
5488 sayılı Tarımedilen
Kanunu
madde
21’esanayi
göresektörü
“Büt-için tüketim
tartışma
olmuştur.
bulgular
sonucunda;
aralığıkonularından
arttıkça, elektrik birisi
ve doğalgaz
çeden ayrılacak aralığı
kaynak,
gayrisafi milli hasılanın
Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma
2007-2013
mali çerçevesinin 2013 yılında sona
yüzde birinden az olamaz” denilmektedir. (Resmi
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,ermesi
Sanayi, Konut,
Anova, TUİK,
Fiyat
dolayısıyla,
2014-2020
çok yıllı mali
Gazete,2006). Ancak yukarıda yer alan Tablo:10’da
çerçevesinin yasama süreci halen devam etmekte
da görüldüğü üzere Türkiye’de merkezi yönetim
olup,AND
yasal
taslak GAS
29 PRICES
Haziran 2011 tarihinde
NATURAL
bütçesinden yapılanACCORDING
tarımsal destek
ödemelerininRANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
TO CONSUMPTION
açıklanmıştır. Yeni bütçe tartışmalarında OTP’ye
HOUSES
GSYİH’ya oranı yüzde 0.6’dır.
ilişkin giderler önemli bir yer işgal etmekte ve
AB’de ise tarım
ortak
tarım
OTP’nin
mali
ve kısıtları bu süreçte,
the destekleri
consumption of
electricity
and politinatural gas used
in industry
and çerçevesi
analyzed.
ANOVA
model
was
applied
to
the
study
prepared
with
the
use
of
differentberaber,OTP’nin
kası çerçevesinde
şekillenmektedir. Ortak tarım
şekillenmektedir. Bütçe kısıtıyla
more comprehensive.
was to determine
electricity and natural
gas prices göre dağılımı
politikasına ABmade
bütçesinden
ayrılan The
pay,purpose
eğitim
harcamalarındaki
alt bileşenlere
ve sağlık harcamalarından farklı olarak AB üye
da yeniden yapılmaktadır. Bu çerçevede OTP
devletlerince sağlanmaktadır. Ancak AB bütçereform sürecini, AB bütçesine ilişkin gelişmesinden tarıma ayrılan destekler 1984 yılında bütçe
lerle beraber değerlendirmek uygun olacaktır
gelirlerinin yüzde 72’si iken bugün 45’e düşmekle
(Çalışkan, 2011: 41).
birlikte Türkiye’de merkezi yönetim bütçesinden
103
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 11. 2014–2020 Çok Yıllı Mali
Çerçeve Taslağında OTP Harcamaları
İNCELENMESİ
Milyar Euro (Piyasa fiyatları ile) (2013
ödemeleri baz alınarak)
Toplam
Pay
317,2
73%
Sütun 2: Kırsal kalkınma
101,2
23%
Ana kalemler
1
Sütun 1: Doğrudan ödemeler ve piyasa düzenlemeleri
Toplam (1+2) ve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
418,4
Ek harcamalar uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Gıda güvenliği yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
2,5
Zor durumdaki kişiler
2,8
aralığı
Kw krizler
cinsindeniçin
yükseldikçe,
Tarım sektöründeki
olası
rezerv fiyatlarda da azalma meydana gelmektedir.
3,9
96%
1%
1%
1%
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,tutar)
Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat 2,8
Avrupa Küreselleşme
Fonu
(Maksimum
1%
Arge ve innovasyon (Gıda güvenliği, bioekonomi, sürdürülebilir tarım)
1%
5,1
Ek harcamalar toplamı
17,1
4%
Taslakta 2014-220
100%
için öngörülen toplam harcama HOUSES
435,5
Abstract: In“A
thisBudget
study prepared
using data ofve
TSIkırsal
belonging
to the yearsiçin
of 2012-2014,
Kaynak: EC; (2011b),
for by
Europe
kalıkınma
ayrılmaktadır. Bir diğer
analyzed.from
ANOVA
model was applied
study prepared
the useAB’de
of different
2020”, Communication
the Commission
to theto the dikkat
çekenwith
unsurda
gıda güvenliği için
Counciland Parliament,
COM(2011)500,Brussels,
bütçeden
%1 oranında
pay
Türkiye’de
made more
comprehensive. The purpose was to determine
electricity
and natural
gas ayrılırken
prices
29,Naklen,Çalışkan,2011: 41
gıda güvenliği için bütçeden herhangi bir pay
ayrılmamaktadır.
Yukarda yer alan Tablo:11’de de görüldüğü üzere
AB bütçesinden en büyük pay doğrudan ödemeler
104
Grafik 3.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Çeşitli Ülkelerde Tarımsal Destek
Unsurlarının Değerlendirilmesi
GSYİH/%
İNCELENMESİ
1
HOUSES
Kaynak:OECD, Agriculteral Policy Moniter and
Evaluation, 2015: 13
Sonuç
1980’li yıllara kadar Türkiye ekonomisinde önemli
bir yere sahip olan tarım sektörü, 1980’li yıllardan
Türkiye rakamları 95-97 değil 2002-2004’dür.
sonra uygulanan dışa bağımlı liberalleşme, ser-
Brezilya rakamları ise 1996-98’dir.
best piyasa ekonomisine geçiş, sanayi-hizmet ve
Yukarıda yer alan Grafik:3’de de görüldüğü üzere
inşaat sektörlerindeki hızlı gelişim gibi nedenler
Endonezya ve Çinde tarımsal destekler artarken
ve tarımsal desteklerin merkezi yönetim bütçesi
başta Türkiye ve AB ülkeleri olmak üzere pek
içerisindeki payının küçük olması gibi faktörlerle
çok ülkede de özellikle 2012-2014 yılları arasında
gerilemeye başlamıştır. 1960’li yıllarda yüzde 40
tarımsal destekler azalmıştır.
olan GSYİH katkısı 2015 yılında yüzde 2.7’e
düşmüştür. 1980’li yıllarda tarım sektörünün
ihracat katkısı yüzde 57 iken 2015 yılında yüzde
15’e düşmüştür. 2002 yılında yüzde 34 olan tarım
105
sektörünün
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
istihdama katkısı ise 2015 yılında
-Çiftçi eğitim ve uygulamalarının, yeni teknoloji,
İNCELENMESİ
pazarlama,
yüzde 19’a kadar gerilemiştir. AncakMurat
oranlardaki
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ teşvikler ve mevzuat konusunda
yetersiz
olması.
bu gerileme tarım sektöründeki çıktının
azaldığı
Güven
Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni
anlamına gelmemelidir. Diğer1Kilis
sektörlerin
daha Elektrik-Enerji Bölümü
-Gübreleme ve sulama olanaklarının yetersizliği
hızlı büyümesi nedeniyle, GSYİH içerisindeÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verilerinedeniyle
kullanılarak tarımsal
hazırlanan üretimde
bu çalışma, düşük
sanayi verim ve düşük
ki tarımın payıveyıllar
itibariyle
oransal
olarak
konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin
istatistiksel
kalitenin
olması.olarak analiz edilmesi
gerilemektedir. uygulanmıştır.
Günümüzde
tarım sektörünün
Türkiye’de
sektöründe
yaşanan bu sorunlar
Sanayi ve
konutlarda
göre elektrik
ve doğalgaztarım
fiyatlarının
tespit edilmesi
içerisinde bulunduğu
başlıca
sorunları
aşağıdaki
göreyeni
de sonuca
Eldegeliştirilmesi genedeniyle
tarımgidilmiştir.
politikaları
gibi sıralamak mümkündür.
Sonuç
olarak tüketim
rekir. varılmaktadır.
Bu çerçevede
aşağıda
sıralanan önlemlerin
-Türkiye’de arazi yapısının dağlık olması tarımsal
alınması tarım sektörü açısından faydalı olacaktır.
üretim alanlarının daralmasına neden oluştur.
-Merkezi yönetim bütçesinden yapılacak tarım
-Türkiye’de tarımsal
işletmelerin, dağınık, pardestekleri
Tarım Kanunu
21. maddesinde beECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS PRICES
ACCORDING
TO
CONSUMPTION
RANGES
IN
TERMS
OF
INDUSTRY
AND
çalı ve küçük olması tarımsal veriminde düşük
lirtildiği gibi GSYİH’nın en az yüzde birine
HOUSES
olmasına neden olmaktadır.
çıkartılmalıdır.
-Tarımsal üretimde kullanılan mazottan özel
-Ülkemizde tarımthe
işletmelerinin
%70’inde
analyzed.
ANOVA yaklaşık
model was
tüketim vergisi kaldırılmalı ve tarımsal üretim
hayvansal ve bitkisel
üretimin birlikte yapılması
nedeniyle uzmanlaşmaya gidilmemiştir.
için yenilenebilir enerji teşvik edilmelidir.
-Girdi maliyetleri (elektrik, mazot, gübre,ilaç)
-Devletin tarım ürünleri fiyatlarının oluştuğu
piyasalarda kartelleşme ve stoklaşmayı önlemek
için etkinliği artırılmalıdır.
sektöre zarar vermektedir.
-Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası
ve AB gibi kuruluşların ülkemiz tarımına müdahaleleri tarım sektörünü olumsuz etkilemiştir.
Geçmişte girdi bazında verilen devlet desteği,
daha sonradan doğrudan gelir desteği uygulamasına dönüşmüş ancak, uygulamada toprağı
olup tarımsal faaliyette bulunmayanlara destek
sağlanmış, gerçek çiftçiler ise destekten yeterince
yararlanamamıştır.
-Tarımda ar-ge harcamaları artırılarak tarım ile
üniversiteler arası işbirliği geliştirilmeli.
-Tarımla uğraşanların yaşayacakları riskler göz
önünde bulundurularak tarım sigortası yeniden
yapılandırılmalıdır.
-Sulanabilen arazi miktarı artırılmalı, başta damlama sulama sistemi olmak üzere yeni sistemler
uygulanarak suyun etkin kullanımı sağlanmalıdır.
106
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
NARİN, M., (2011). 1980’li Yıllardan Sonra Tarım
ucuz ve yeterli kredi desteği, gübre
ve
İNCELENMESİ
-Çitçiye
mazot desteği sağlanmalıdır.
Politikalarındaki
Değişiklikler,1-19,www.
ekonomikyaklaşım.org
-Üretici ve tüketici kooparatifleri günün
şarlarına
1
Bölümü
göre yeniden düzenlenmelidir. Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji
OYAN, O., (2011). Tarımda IMF-DB Gözetiminde
2000’li
Yıllar,buKriz
ve Maliye
hazırlanan
çalışma,
sanayi Düşüncesinde
KAYNAKLARÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak
Değişim, İzzettin Öndere Armağan, Sosyal
BÜMKO., (2015).
Tarımsal
Destekleme
Ödemeuygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma
daha kapsamlıVakfı,
Araştırmalar
66-88
Sanayi
ve
konutlarda
tüketim
aralıklarına
göre
elektrik
ve
doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi
lerinin Merkezi Yönetim Bütçesi İçerisindeki
OECD.,
Policy Moniter and
Payı. 2015 Yılı
Bütçe
Gerçekleşmeleri
www.için tüketim
edilen
bulgular
sonucunda; sanayi .sektörü
aralığı(2015).
arttıkça, Agriculturel
Evaluation, 13,www.oecd.org.
bümko.gov.tr,Erişim
Tarihi:25 Eylül 2015
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,SANCAK,
Sanayi, Konut,E.H.,
Anova, ve
TUİK,
Fiyat
DUDU,
H., (2011). Tarım
ÇALIŞKAN, Ö.,
(2011). 2023 Sonrası Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası: Avrupa
Destek Politikaları Reformu: Uygulama ve
ECONOMETRIC
ANALYSIS
OF
ELECTRICITY
AND NATURAL GAS
PRICESInternational ConKomisyonu’nun Reform Önerileri Üzerine
Değerlendirme:
Anadolu
HOUSES
Bir Değerlendirme. Erciyes Üniversitesi
ference in Economics II , Eskişehir,www.
İİBF Dergisi, 38,137-164, iibf,erciyes.edu.tr
econ.anadolu.org
EC., (2012).
The
Common
Agriculterul
Policyto the study
analyzed.
ANOVA
model was applied
SUSAM,
N., ve BAYKAL, U., (2008)
Tarım Politikalarındaki Dönüşümün Kamu
EKAKTAN, G., ve diğ., (2004). Türkiye’de Tarımın
Teşvikinde Doğrudan Gelir Desteği Sistemi
ve Sonuçları. İTO Yayını, 17,www.ito.org.tr
GAYTANCIOĞLU, O., (2009). Türkiye”de ve
Dünya’da Tarımsal Destekleme Politikası.
Yayın No:2009-2014,İstanbul Ticaret Odası
Yayını,84
Türkiye’de
Bütçesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkileri.
Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi,
10(1),327-387,www.asosindex.com
TAN, S., ve diğ., (2014). Uygulamada Olan Tarım Politikaları Kapsamında Çanakkale’nin
Mevcut Durumunun İncelenmesi Üzerine
Gıda, Tarım, Hayvancılık Bakanlığı., (2015).
Makroekonomik Göstergeler, www.tarım.gov.tr
Bir Araştırma. ÇOMÜ, Ziraat Fakültesi
HATUNOĞLU, E. E., ve ELDENİZ, F., (2012).
2000 Yılı Sonrası Türk Tarım Sektöründe
Yapısal Dönüşüm Politikaları. Sayıştay Dergisi, Sayı:86, Temmuz Eylül 2012,s.27-56
T.C Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma
Dergisi, 45-54
107
Planı 2014-2018., (2014). Tarım Arazilerinin
Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu
Raporu, Ankara,4
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Bakanlığı, Strateji Geliştirme BaşYararlanılan İnternet Siteleri
İNCELENMESİ
T.C Maliye
kanlığı., (2011). Türkiye’de İşgücü
PiyaMurat KORKMAZ, Hakan AÇIKGÖZ
http: / www.tuik.gov.tr
sası Sorunları ve Çözüm Önerileri,
7,www.
maliye.gov.tr
http:// www.tim.org.tr
1
T.C Maliye Bakanlığı, Yıllık Ekonomik RaÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
por., (2014).ve 32,www.maliye.gov.tr
konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
Yazar
Notu:çalışmada
Bu çalışma
4/5 Aralık
hazırlanan
ANOVA
modeli 2015 Tarihinde
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
TOBB., (2013). Türkiye Tarım Sektörü
İstanbul Green Park Hotelde gerçekleştirilen
Raporu,www.tobb.gov.tr
1. Uluslararası
Yönetimi ve Pazar
göre de sonuca Ekonomi
gidilmiştir. Elde
Araştırmaları Kongresinde Sözel Bildiri Olarak
genel seviyesinde18636,1
düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
TÜİK., (2015). fiyatlarının
İşgücü İstatistikleri,
Halinin Genişletilmiş Şeklidir.
aralığı Kw cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma Sunulmuş
YALÇINKAYA,Anahtar
N., ve Kelimeler
diğ., (2006).
Avrupa
Bir: Elektrik,
Doğalgaz,
liğine Yönelik Düzenlemeler Çerçevesinde
Türk Tarım Politikaları
ve Sektörün Geleceği
TO Ekonomi,
CONSUMPTION
Üzerine Etkisi.ACCORDING
Yönetim ve
Celal
HOUSES
Bayar Üniversitesi,İİBF,13:2, s.97-118,www.
bayar.edu.trAbstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
108
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED ABSTRACT
The strategic impotance of agricultural
sector is emphasized frequently by academics and media but
1
it didn’t receive the support its deserved. The rapid increase especially food prices in recent years has
Özet : 2012-2014
arasındaki
TUİK
hazırlanan
sanayi of contribution
brought agreculturel
sector toYılları
agenda
again.
Several
factors play
role bu
inçalışma,
the decline
the agricultural şeklindedir.
sector to Farklı
economy
recentkullanılarak
years. One
of them
is lowANOVA
share modeli
agriculteral subsidies
analiz in
teknikleri
hazırlanan
çalışmada
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
with in the Central Goverment Budget. This study examined the contribution of agricultural sector
in Turkey’s economy,
after that
agricultural
implemented
before
in 1980
and after in 1980
yönünde hareket
edilmiş
olup, yapılan policies
göre de sonuca
gidilmiştir.
Elde
are analyzed, specifying the basic problems of agricultural sector and then solutions have been defiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
veloped. In thisaralığı
contex,
it was concluded
that support
central
goverment budget allocated to
Kw cinsinden
da azalma from
meydana
gelmektedir.
agreculture needAnahtar
increasing.
The
agriculteral
importent
place
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz,sector,
Tüketim,which
Sanayi, has
Konut,
Anova, TUİK,
Fiyatin Turkey’s economy
until the 1980, after the 1980, applied to foreing–dependent liberalization, the transation to a free
market economy,ECONOMETRIC
and rapid development
of such as industry, service and construction, the decline
ACCORDING
CONSUMPTION
INthe
TERMS
OF INDUSTRY
of agriculturel supports
in the TO
central
govermentRANGES
budged
reasons
of them AND
the sector being small.
HOUSES
Contribution to GDP has dropped 40 percent in 1960 to 2.7 percent in 2015. In the 1980s while 57
Abstract: of
In this
study prepared
by usingsectory,
data of TSIfell
belonging
to the years
2012-2014,
percent of contibution
agricultural
export
15 percent
in of2015.
In 2002, the contrithe consumption of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
analyzed.sector
ANOVAwhich
model was
applied to34thepercent,
study prepared
use of in
different
bution of agricultural
empoloys
fell towith
19the
percent
2015. However, the
reduced rate doesn’t
mean
the outputThedecline
in the
agricultural
sector.
Duegas
to prices
the faster growth of
made more
comprehensive.
purpose was
to determine
electricity
and natural
other sectors are decreased proportionally over the years the share of agriculture in GDP. Cause of
contraction in the economy of agricultural sector, in addition to climate change such as drougt, increase in cost, the reduction of agricultural subsides, due to low exchange rate and low productivity
in agricultural sector is being imported from outside instead of inside to produce certein products.
For example Turkey has fallen to position to importing cotton from outside today, before producing
itself. Turkey’s economy after 1980 and especially since 1997, has been faced with a crisis up to a
significant extent in the agricultural sector. During 1950-1980 the state protected and supported by
the agricultural sector, declined in the 1980s with state support restructuring policy was on the agenda
and this process has accelerated steadily since 1997. Manufacturers and small businesses based on
family labor as a result of this policy is faced with economic difficulties. Since 2000, the change
in Turkey’s agricultural policy has been much more effective orientation of the IMF and the World
Bank as well as EU accession process and published in the accession partnership with the national
programme progress report also identified important points related to the agricultural sector. Today
the main problems in the agricultural sector which can be listed as follows. The mountainous terrain
109
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
C32-E62
ID:64 K:72
(Ekonomi)
& (Economy)
(Maliye
– Finance)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
oreated in Turkey cause narrowing of İNCELENMESİ
field of agricultural production. Agricultural
to be
enterprises
in Turkey, scatterad, fragmented andMurat
haveKORKMAZ,
a little cause
be low in agricultural productivity. Due to
Hakanto
AÇIKGÖZ
the specialization of our our countryGüven
did Grup
not get
to be in about 70 percent farm with livestock and
crop production. Input cost (elektricity,
fuel, fertilizers, pesticides) are hunting the industry. Organi1
zation such as, International Monetery Fund, the World Bank, the EU in response to our country’s
: 2012-2014
Yıllarıon
arasındaki
TUİK verileri
kullanılarak
bu çalışma,
sanayi
agriculture haveÖzet
negative
impact
agricultural
sector.
In thehazırlanan
past, some
input
state support, later
turned into direct
incomeFarklı
support
application,
but the application
is theANOVA
soil provided
şeklindedir.
analiz
modeli no support for
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
agricultural activities, while real farmers have not benefited much from the support. Farmers’ education
and the applications
in hareket
adequate
onolup,
newyapılan
technologies,
marketing,
incentives
andElde
regulations. Lower
yönünde
edilmiş
göre de sonuca
gidilmiştir.
yields and quality of agricultural production is low due to lack of fertilization and irrigation facilities.
Because of these
problems
in the
agricultural
inmeydana
Turkey
should develop a new agricultural
aralığı
Kw cinsinden
yükseldikçe,
fiyatlardasector
da azalma
gelmektedir.
policy. In this context
receipt
of theDoğalgaz,
listed measures
willKonut,
be useful
agriculture
sector. Support
Anahtarthe
Kelimeler
: Elektrik,
Tüketim, Sanayi,
Anova, for
TUİK,
Fiyat
from the central government budget to agriculture Agriculture Act as stated in article 21 should be
removed at least one
percent of GDP. The diesel used in agricultural production should be removed
ACCORDING
TO CONSUMPTION
TERMS
OF INDUSTRY
AND
excise duty and should
encourage
renewableRANGES
energyINfor
agricultural
production.
Effectivines of
HOUSES
state should be increased in the market of formation of agriculteral price, to prevent cartelization
Abstract: In this
study prepared
by using data
of TSI
belonging toshould
the years be
of 2012-2014,
and stoclase. Cooperation
between
universities
and
agricultere
improved with R & D
analyzed.
ANOVA
model waswith
applied
the of
studypeople
preparedwho
with interesting
spending increasing
. Scan
for dealing
thetorisk
in ağriculture sector,
agriculturel insurence
should be restructured.
amountelectricity
of irrigated
land
The purpose wasThe
to determine
and natural
gascan
pricesbe increased and
efficient use of water by applying new systems, especially drip irrigation system must be provided.
Cheap and sufficient credit support to farmers, fertilizer and fuel support should be provided. Producer
and consumer cooperatives should be revised according to the day’s conditions.
110
UHEYAD
RİZE İLİNDE ÇALIŞAN İNŞAAT MÜHENDİSLERİNİN 6331 SAYILI İŞ
SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNU ALGILAMA DÜZEYLERİNİN
ÖLÇÜLMESİ VE İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI HAKKINDAKİ
GÖRÜŞLERİNİN ALINMASI1
MEASURING PERCEPTION LEVELS OF OCCUPATIONAL
HEALTH AND SAFETY ACT NO 6331 AND TAKING OPINIONS ON
OCCUPATIONAL SECURUTY EXPERTISE OF CIVIL ENGINEERS
WORKING IN RIZE PROVINCE
İlker USTABAŞ
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Rize / Türkiye
Öz: İnşaat sektörü, Türkiye’deki ölümlü iş kazalarında birinci
sırada yer almaktadır. Uzmanlık isteyen inşaat sektöründe
mühendislik eğitimi almayan İş Güvenliği Uzmanlarının
bilhassa şantiyelerde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarını
yürütmekte oldukları görülmektedir. Mühendisler, işveren
vekili, proje sorumlusu veya şantiye şefi olarak görevlerini
yaparken 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun
ve bu kanun kapsamında yönetmeliklerin inşaat sektörüne
getirdiği yenilikleri bilmeleri gerekmektedir. Bu çalışma
kapsamında Rize İnşaat Mühendisler Odasına kayıtlı üyelerle iletişime geçilerek İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na
nasıl baktıkları ve iş güvenliği uzmanı olup olmadıkları
tespit edildi. Rize ilindeki inşaat mühendislere işveren veya
işveren vekili olarak 6331 sayılı kanunun yüklemiş oldukları sorumluluklar hakkında ki bilgi düzeyleri ve kanunun
yeni getirdiği sektörleriyle ilgili önemli düzenlemeleri
bilip bilmedikleri belirlendi. Bu çalışma ile işyerlerinde üst
yönetimde bulunan Rize ilindeki inşaat mühendislerin iş
sağlığı ve güvenliğine gerekli ilgiyi göstermesi ve böylelikle
sektöründeki güvenlik kültürünün gelişmesi amaçlandı.
Abstract: Construction sector is ranked first in fatal occupational accidents in Turkey. In construction sector, which
requires expertise, Occupational Health and Safety especially
in construction sites seems to be carried out by people who
don’t have civil engineering education. While doing their
duties as employer representatives, project managers or
construction site managers, engineers must be acquainted
with the innovations brought by the Occupational Health
and Safety Act No 6331 and regulations under it. Within
this study, members of Rize Chamber of Civil Engineers
were reached out and asked for their assessment on Occupational Health and Safety Act and were determined whether
they are Occupational Safety Experts. Knowledge level of
civil engineers in Rize province as employer or employer
manager about responsibilities imposed by Act 6331 and
their awareness about new regulations brought by the act
on their sector were identified. With this study, it was aimed
to attract interest of civil engineers in senior management
positions in Rize province to Occupational Health and Safety
and thus improve security culture in the sector.
Anahtar Kelimeler: İnşaat Sektörü, İş Güvenliği Uzmanlığı,
Güvenlik Kültürü, İş Kazası
Key Words: Construction Sector, Occupational Security
Expertise, Security Culture, Occupational Accident
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715179
(1) Sorumlu Yazar: İlker USTABAŞ, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, İnşaat Mühendisliği Bölümü, Rize / Türkiye
[email protected] Geliş Tarihi / Received: 06.011.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 09.01.2016 Makalenin
Türü: Type ofarticle (Araştırma / İnceleme - Research / Examination) Çıkar Çatışması / Conflict of Interest:Yok
/ None“Etik Kurul Raporu Yok - Noneof Ethics Committee”
111
1. GİRİŞ
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
(İş Güvenliği ve Yönetim www.uheyadergisi.com
– Occupational Safety and Management)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
(İSGK, 2012). Bu sorumlulukları yerine getirecek
İNCELENMESİ
işveren
ve çalışanın kimler olduğu da kanunda
AÇIKGÖZ
Türkiye’de her gün iş kazaları nedeniyle
4 kişi
tanımlanmış
Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni ve işverenin “Çalışan istihdam eden
hayatını kaybetmekte ve 5 kişide sürekliGüven
iş göremez
1
gerçek veyaBölümü
tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan
hale gelmektedir (ÇSGB, 2015).
İnsan canının
kurum ve kuruluşları”, çalışanın ise “kendi özel
değeri hiçbir maddi
büyüklükle kıyaslanamayaÖzet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verilerikanunlarındaki
statülerine
bakılmaksızın kamu
ve konutlarda
kullanılan milli
doğalgaz
cağı gerçeği yanında
ülkemizin
gelirinin
veya
özel çalışmada
işyerlerinde
istihdam
hazırlanan
ANOVA
modeli edilen gerçek
yaklaşık % 5’iuygulanmıştır.
iş kazalarına
Ayrıcaharcanmaktadır.
hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
kişiyi” ifade ettiği belirtilmiştir. Kanunda iş sağSanayiise
ve konutlarda
aralıklarına
Gelişmiş ülkelerde
bu orantüketim
%1’dir.
Avrupa
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik lığı
bulgulara
göre de sonuca
gidilmiştir.iki
Eldesorumlu ön plana
ve güvenliği
konusunda
İş Sağlığı ve Güvenliği
Kuruluşu
(OSHA)
edilen bulgular
sonucunda; sanayi
sektörüişiçin tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
çıkmışvarılmaktadır.
olsa da işveren
vekillerini
Sonuç olarak
tüketim “İşveren adına
sağlığı ve güvenliği
alanındaki
birçok
projeyi
hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev
desteklemektedir
(Anonim 1, 2015). Çalışma ve
alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması
Sosyal Güvenlik Bakanlığı iş sağlığı ve güvenliği
bakımından işveren sayılır” ifadesi ile işveren ile
kültürünün yaygınlaştırılması, kanunun tanıtılması
NATURALlistesine
GAS PRICES
birlikteAND
sorumlular
eklemiştir (BAŞAĞA,
TO destek
CONSUMPTION
için Avrupa BirliğiACCORDING
Projelerinden
almakta,RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
2014). Şantiyede şantiye şeflerinin işveren vekili
kongre, konferans ve tanımın çalışmaları gibi
olarak görev yapmaları inşaat mühendislerinin iş
Abstract: In this study
prepared2,by2015).
birçok faaliyet yürütmektedir
(Anonim
in industry
and houses isgerekli
statistically
sağlığı
ve güvenliğine
ilgiyi göstermeleri
Bu proje ve faaliyetlerle
güvenlik
kültürünün
analyzed. ANOVA
model was
gerçeğini
doğurmaktadır.
Yeni
were applied
and the research
waskanun gereği arsürekli geliştirilmesi
amaçlanmaktadır.
made more
tık şantiyelerde iş kazası sonucu çalışanların iş
Türkiye’de ölümlü iş kazalarında inşaat sektörü hayatından uzaklaşması durumunda başta hapis
birinci sırada yer almaktadır (Arıoğlu, 1997). cezası olmak üzere işveren ve işveren vekili
İnşaat sektöründe çalışan mühendislerin iş sağlığı konumundaki kişilere ağır cezalar getirmektedir.
ve güvenliğine farkındalığını artırmak, çağdaş
Bu çalışmada Rize ilindeki İnşaat Mühendislerinin
güvenlik kültürünü öğrenmelerini sağlamak, iş
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nu
kazaların azaltılmasına önemli miktarda katkı
algılama düzeyi ölçülmüştür. Yapılan anket çalışsağlayacaktır.
masıyla 6331 sayılı Kanuna inşaat mühendisleriTürkiye’de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Ka- nin nasıl baktıkları tespit edilmiş ve iş güvenliği
nunu 2012 yılında çıkarılmıştır. Bu kanunun amacı uzmanlığı hakkında görüşleri alınmıştır.
işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması
2. YAPILAN ÇALIŞMALAR
ile mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, Bu çalışmada Rize İnşaat Mühendisler Odası’na
sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir kayıtlı İnşaat Mühendisleri arasında anket yapıldı.
112
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Mühendisleri Odası’na kayıtlı İNCELENMESİ
300
işveren vekili, 25 tanesinin kamu kurumunda ça-
Rize İnşaat
inşaat mühendisinin her birine telefonla
ulaşıl- Hakan
lışanAÇIKGÖZ
mühendis, 3 tanesinin ise şu an çalışmayan
Murat KORKMAZ,
mış ve Rize ilinde faal olarak görevGüven
yapan
99
inşaat mühendisleridir. Bu bakımdan oluşturulan
kişiyle yüz yüze görüşülmüştür.
Ankete katılan
istatiksel kitlenin tamsayım yöntemiyle oluştu1
Rize İnşaat Mühendisleri Odası’na kayıtlı inşaat
rulduğu söylenebilir.
: 2012-2014işveren,
mühendislerininÖzet
24 tanesinin
47 tanesinin
HOUSES
Şekil 1. Ankete Katılanların İşyerindeki Statülerinin Oransal Değişimi
Şekil 1’de ankete katılan Rize ilindeki inşaat
mühendislerinin işyerindeki statülerine göre
oransal değişimi görülmektedir. Bu çalışmada
Rize İnşaat Mühendisleri Odasına kayıtlı inşaat
mühendislerine hazırlanan anket sorularından
inşaat mühendislerinin 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu’na bakışları ve iş güvenliği
uzmanlığı hakkındaki görüşleri kayda alındı. Ayrıca
bu anket çalışmasıyla 6331 sayılı İş Sağlığı ve
Güvenliği Kanunu’nun inşaat sektörüne getirdiği
yeni hususlar Rize ilindeki inşaat mühendislerine
duyuruldu ve mühendislerinin iş güvenliği uzmanı
olmaları teşvik edildi. Ankette aşağıda belirtilen
sorular inşaat mühendislerine soruldu.
113
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
Şekil 2. 1. Soruya Verilen Cevapların Oransal Değişimi
ECONOMETRIC
ANALYSISoransal
OF ELECTRICITY
NATURAL GAS
PRICES
Şekil 2’de 1. soruya
verilen cevapların
sektörAND
olduğundan,
inşaat
mühendislerin kaACCORDING TO CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
HOUSES
değişimi görülmektedir. Rize ilindeki İnşaat
nundan haberdar olması yanında üst düzeyde
Mühendislerinin % 89 oranındaki kısmın 6331
bilgiye sahip olması gerekmektedir. 1. soruya
sayılı İş Sağlığı ve
Hayır
cevabı
mühendislerinin iki
theGüvenliği
consumptionKanunu’ndan
of electricity and haberi
natural gas used
in industry
andveren
houses inşaat
is statistically
olduğu görüldü.techniques
Kanundan
haberiMoreover,
olmayanlatanesinin
Üniversiteden
yeniwasmezun, sektörde
for analysis.
tests of hypothesis
were applied
and the research
rın oranı %11’dir. 6331 sayılı kanunun inşaat
çalışmaya başlamamış kişiler olduğu görüldü. Bu
sektörüne getirdiği yenilik ve düzenlemelere
durum, güvenlik kültürünün sektöre yerleştirilmesi
bakıldığında %11’lik oran yüksek bir orandır.
açısından Mühendislik Fakültesinde okuyan her
İnşaat sektörü çok tehlikeli sınıfta yer alan ve
öğrencinin iş sağlığı ve güvenliği ile ilgi ders
kanunun Ocak 2013 yılından beri uygulandığı
almaları gerektiği göstermektedir.
114
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
görüldüğü gibi Rize ilindeki inşaat
veya işveren vekili olarak görev yapmaları 6331
HOUSES
Şekil 3’te
mühendislerinin % 64’ü 6331 sayılı iş kanununun
sayılı kanun maddelerini okumalarına neden olAbstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
maddelerini okuduklarını
belirttiler.
İnşaat
işleri gas used
muştur.
6331and
sayılı
Kanun
iş kazalarında işvereni
the consumption
of electricity
and natural
in industry
houses
is statistically
kapsamındaki işyerleri
çok tehlikeli sınıfta yer
sorumlu tutmaktadır ve ağır cezai yaptırımlar
made
more yapan
comprehensive.
The purpose iş
was to determine
alması, şantiyede
görev
mühendislerin
getirmektedir.
sağlığı ve güvenliği ile ilgili çoğunlukla işveren
Şekil 4. 3. Sorunun Oransal Değişimi ve İş Güvenliği Uzmanı Oranı
115
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Şekil 4’te görüldüğü gibi Rize İnşaat Mühendisleri
gerektiği düşünüldüğünde bu ihtiyaca
İNCELENMESİ
cevap
Odası’na üye inşaat mühendislerininMurat
% 10’nu
iş Hakan
verebilecek
KORKMAZ,
AÇIKGÖZinşaat mühendisi kökenli iş güvenliği
güvenliği uzmanıdır (9 tane). İş güvenliği
uzmanı
uzmanının Rize ilinde olmadığı görülmektedir.
olanların arasında da A sınıfı iş 1güvenliği
uzmanı
Ankete katılan dokuz tane iş güvenliği uzmanı
yoktur. Şantiyelerde çok tehlikeli sınıfa girdiğinolan mühendislerden 6 tanesinin kamu kurum ve
Özet : 2012-2014
Yılları
arasındaki TUİK verilerikuruluşlarında
bu çalışma,
sanayi
den A sınıfı iş güvenliği
uzmanı
bulundurmaları
çalıştığı
tespit
edildi.
HOUSES
Şekil 5. Özel Sektör Çalışanları Arasındaki İş Güvenliği Uzmanı Oranı
Şekil 5’te görüldüğü gibi özel sektörde çalışan
inşaat mühendisleri arasında iş güvenliği uzmanı
olanların oranı % 4 gibi oldukça düşük orandadır.
İnşaat sektöründe ihtiyaç duyulan iş güvenliği
uzmanı lisans eğitimini farklı alanlarda tamamlayan kişiler tarafından sağlandığı anlaşılmaktadır.
2013 yılından itibaren iş güvenliği uzmanları aktif
olarak görev yaptığına göre inşaat mühendisliği
eğitimi almamış iş güvenliği uzmanlarının iki yıl
içerisinde kendilerini inşaat sektörü gibi birçok
teknik bilgiye gereksinim duyulan bir alanda
yeterli bilgi düzeyine çıkarmaları imkânsızdır.
116
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
Şekil
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES
IN TERMSÖzel
OF INDUSTRY
AND
6. Kamuda
Çalışan
İş Güvenliği
Uzmanının
Sektördekine
HOUSES
Oranı
Şekil 6’da görüldüğü
üzere kamuda çalışan inoranının özel sektöre göre kamu sektöründe daha
the consumption
of electricity
andolmak
natural gas used
in industry
and görülmektedir.
şaat mühendislerinin
iş güvenliği
uzmanı
yüksek
olduğu
techniques for
Moreover,
için daha ilgili oldukları
veanalysis.
iş güvenliği
uzmanı
Şekil 7. 4. Sorunun Cevaplarının Oransal Değişimi
117
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Rize’deki inşaat mühendislerinin
iş
olamadıkları anlaşılmaktadır. Kamu sektöründeki
İNCELENMESİ
Şekil 7’de
güvenliği uzmanı olmama nedenlerinin
iş güvenliği
Murat oransal
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ uzmanı oranının daha yüksek olması
değişimi gözükmektedir. Rize ilindekiGüven
inşaat
mükamu sektöründe çalışan mühendislerin daha fazla
hendislerinin iş güvenliği uzmanı
olmamalarında
zaman bulabildikleri anlamına gelebilir. 6331 sayılı
1
yeterli zamanlarının olmayışı (%65) ilk sırada
kanun maddelerinde kamuda iş güvenliği uzmanı
ÖzetKanunu
: 2012-2014
TUİK verileriolarak
kullanılarak
hazırlananek
bu ücret
çalışma,verilebileceğinin
sanayi
belirtilen görüştür.
uygulanır
bulmayançalışanlara
belirve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
ların oranı da %14’ile
ikinci
çalışanları
arasında iş güvenliği
şeklindedir.
Farklısırada
analiz gelmektedir.
teknikleri kullanılaraktilmesinin
hazırlanan kamu
çalışmada
ANOVA modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
Üçüncü sırada iş güvenliği uzmanlığı hakkında
uzmanı olanların oranının fazla olmasına neden
yeterli bilgiye yönünde
sahip olunmayışı,
4. sırada
iş
olabilir.göre
Benzer
birgidilmiştir.
ücret düzenlemesinin
özel
hareket edilmiş olup,
yapılan istatistik
bulgulara
de sonuca
Elde
yerindeki sorumluluğu artırmamak ve 5. sırada
sektör çalışanları içinde yapılması özel sektör
ise iş güvenliğiaralığı
uzmanlığının
görüldüğü
çalışanlarının
da kanuna ilgisini artıracaktır. Bu
Kw cinsinden riskli
yükseldikçe,
görüşleridir. BuAnahtar
soruya
verilen
cevaplardan,
alınan
cevaplardan
Kelimeler
: Elektrik,
Doğalgaz, Tüketim,sorudan
Sanayi, Konut,
Anova,
TUİK, Fiyat yoğun iş temposu
özellikle şantiyede çalışan inşaat mühendislerinin
iş kazalarının meydana gelmesinde önemli yer
yoğun iş temposuECONOMETRIC
yüzünden iş güvenliği
uzmanı
tutan bir faktör olduğunu da vurgulamak gerekir.
HOUSES
Şekil 8. 5. Sorunun Cevaplarının Oransal Değerlendirilmesi
Şekil 8’de 5. sorudan elde edilen oranın 1. sorudaki oranla aynı olduğu görülmektedir. 6331
sayılı kanundan haberi olanların nasıl iş güvenliği
uzmanı olunduğunu bildikleri anlaşılmaktadır.
118
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
çalışması sonucunda % 14’lük kısımda
Böylelikle bu anket çalışmasının bilgilendirme
İNCELENMESİ
Bu anket
kanundan haberdar edilmiş ve nasılMurat
iş güvenliği
ve öğretme
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZvazifesi de görmüştür.
uzmanı olabilecekleri kendilerine bildirilmiştir.
1
HOUSES
9. 6. Sorunun
Cevaplarının
Oransal
Değişimi
techniquesŞekil
for analysis.
Moreover, tests
of hypothesis were
applied and
the research was
Şekil 9’da 2020 yılından itibaren şantiye şefi
olacak inşaat mühendislerinin en az C sınıfı iş
güvenliği uzmanı olmaları gerektiğini bilmeyenlerin oranının % 31 gibi oldukça yüksek bir oran
olduğu görülmektedir. Şekil 1’de görüldüğü gibi
sadece bu çalışmaya katılan inşaat mühendislerinin %75’inin özel sektörde istihdam edildiği ve
inşaat mühendislerinin çoğunluğunun şantiyelerde
çalıştığı halde bir kanun maddesiyle kendilerini
bu derecede ilgilendiren bir hususu bilmeleri
düşündürücüdür. Çünkü inşaat mühendislerinin
daha önceden var olan haklarının yürürlüğe giren
bir kanun maddesiyle kısıtlaması sektördeki bütün
çalışanların ortak tepki vermeleri gereken bir husustur. Kendi meslek grubundaki böyle önemli bir
kanun maddesinin bilinmemesi mesleki duyarlılık
düzeyimizi de göstermektedir.
119
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
HOUSES
Şekil
7.prepared
Sorunun
Cevaplarının
Oransal
Abstract:
In this10.
study
by using
data of TSI belonging
to the Değişimi
years of 2012-2014,
görüldüğü
Rize ilindeki
İnşaat
çalışanların
kanunun
techniques gibi
for analysis.
Moreover, tests
of hypothesis
were applied
and the getirdiği
research wasyenilikleri
Şekil 10’da
Mühendislerinin % 72 gibi büyük bir orandaki
kısmı 6331 sayılı kanunun tam olarak uygulanabilir seviyede bulmadıklarını belirtmektedirler. Bu
durum çağdaş anlamdaki iş sağlığı ve güvenliği
uygulamaların şu an uygulamada yapılan işlerle ne
denli çelişen bir husus olduğunu göstermektedir.
Güvenlik kültürünün yaygınlaştırılması yüksek
tahsili kişilerde bile zor bir durumken daha alt
eğitim seviyelerindeki işçi ve ustalarda güvenlik
kültürünün, iş sağlığı eğitimin yapılabilmesi ve
kabul
etmelerinin ne denli zor olacağı bu çalışmada
görülmektedir. Anket yapılan inşaat mühendislerine yöneltilen “6331 sayılı Kanunun öngördüğü
yükümlülüklerinizden sizce en önemlisi hangisidir?” sorusuna büyük oranda kanun çıkarmak
yanında kanunun uygulanmasının daha önemli
olduğu vurgusu yapılmıştır. Çıkarılan bu kanununda
sadece yazılı metin halinde kalacağı görüşü de
çalışan mühendisler arasındaki yaygın görüştür.
120
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
Şekil 11. 8. Sorunun Cevaplarının Oransal Değişimi
HOUSES
Şekil 11’de görüldüğü gibi 6331 sayılı kanunun görüşü bu kişiler tarafından belirtilmektedir. 6331
Abstract:
In this study
prepared
by using
data of
TSI belonging
to the
years of inşaat
2012-2014,
güvenlik kültürüne
% 87’lik
kısım
katkısı
oldusayılı
kanunun
özellikle
sektöründe uygulathe consumption of electricity and natural gas used in industry and houses is statistically
analyzed.%13’lük
ANOVA model
was kanunun
applied to the malarında
study prepared
withuygulanabilirliğinde
ğunu düşünmektedir.
kısımsa
veya
oldukça zor
güvenlik kültürüne
olmayacağını
belirtkatılan
mühendislerin
cevaplarından
madekatkısının
more comprehensive.
The purpose
was to olacağı
determineankete
electricity
and natural
gas prices
mektedirler. Kanuni düzenleme yapılması kanunun anlaşılmaktadır.
uygulanmaması durumunda bir anlamının olmadığı
121
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
1
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
görüldüğü
gibi inşaat
sektöründeki
2- Gerekli
güvenlik
kültürünün
HOUSES
Şekil 12’de
sağlanabilmesi
mühendislerin iş sağlığı ve güvenliği kanununu
bakımından her inşaat mühendisi adayının
Abstract:
In
this
study
prepared
by
using
data
of
TSI
belonging
to the sırasında
years of 2012-2014,
uygulamak için devlet desteği beklemektedirler.
lisans
eğitimi
iş sağlığı ve güvenliği
with almaları
the use of gerekmektedir.
different
ile prepared
ilgili ders
3. SONUÇ techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
3- İnşaat mühendisleri yoğun iş tempolarından
6331 sayılı kanun yürürlüğe girmesinden sonra
dolayı iş güvenliği uzmanı olamamaktadırlar.
kanunun tanıtılması, uygulanması ve çalışanların
kanunu sahiplenmeleri açısından inşaat sektöründe 4- Ölümlü iş kazalarında birinci sıradaki sektörde
de güvenlik kültürünün geliştirilmesi gerekmektedir.
yer alan inşaatlarda farklı alanlarda lisans eğitimi
Bu çalışmayla hem güvenlik kültürünün geliştigören kişiler tarafından iş güvenliği uzmanlığı
rilmesi hem de 6331 sayılı iş kanunun algılanma
faaliyetleri yürütülmektedir.
düzeyinin ölçülmesinde aşağıdaki hususlar tespit
5- Kanunun yürütülmesinde inşaat sektörü devedilmiştir
letten daha çok yardım beklemektedir.
1- İnşaat sektöründe faal olarak görev alan kişile6- İnşaat sektöründe kanunun uygulanabilirliği
rinden kanundan ve kanunun kendi sektörlerinde
hususunda büyük şüpheler mevcuttur.
getirdiği önemli düzenlemelerden farkı olmayan
inşaat mühendisi sayısı oldukça fazla orandadır.
122
4.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
KAYNAKLAR
İNCELENMESİ ve En Aza İndirilmesinde Çıkış
Yollarının
Araştırılması, Beton Prefabrikasyon, 16-21
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Yayını
Grupve
A.Ş. Finans
Yönetmeni
(ÇSGB). (2015), 6331 sayılı İşGüven
Sağlığı
6331
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü
Güvenliği Kanunu Kılavuz Kitabı, Ankara
(İSGK)
(2012), Ankara
Özet : https://osha.europa.eu/en/
2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriBAŞAĞA,
çalışma, sanayi
Anonim 1 (2015).
H. B., buTOĞAN,
V., TEMEL, B.A.,
healthy-workplaces-campaigns/healthy(2014)çalışmada
6331 Sayılı
İşverenler ve
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarak hazırlanan
ANOVAKanunun
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
workplaces-manage-stress,10.2015 The
İşveren Vekilleri Tarafından Algılanma DüSanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
2014–15 Healthy
zeyi;
3. Proje ve Yapım
yönündeWorkplaces
hareket edilmişCampaign
olup, yapılan has
göreTrabzon
de sonucaÖlçeğinde,
gidilmiştir. Elde
three key objectives: (1) to raise awareness
Yönetimi Kongresi, 6 – 8 Kasım 2014 Akdeniz
and improvearalığı
ourKw
understanding
of stress
and da azalma meydana
Üniversitesi,
Mühendislik Fakültesi, İnşaat
fiyatlarda
gelmektedir.
psychosocial
risksKelimeler
in the workplace;
(2) to
Mühendisliği
Bölümü,
Anahtar
Tüketim, Sanayi,
Fiyat Antalya
provide guidance, support and practical tools
for managingECONOMETRIC
risks; and (3) ANALYSIS
to highlight
the
ACCORDING
TO CONSUMPTION
IN TERMS
INDUSTRY
AND
benefits of managing
psychosocial
risks forRANGES
Yazar
Notu:OFBu
çalışma
13/14 Kasım 2015
HOUSES
workers and businesses
Yılında Kocaeli Wellborn Hotelde 1. UlusAbstract: In this study prepared by using data of TSI belonging
the years of 2012-2014,
lararasıtoMühendislik
Mimarlık ve Tasarım
the consumption
of electricity İş
and
Anonim 2 (2015).
www.isggm.gov.tr/
Sağlığı
analyzed. ANOVA model was applied to the study Kongresinde
prepared with the
use ofBildiri
different
Sözlü
Olarak sunulmuş
Ve Güvenliği
GenelforMüdürlüğü/Projeler
techniques
analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
halinin
genişletişmiş
electricity
and natural gasşeklidir.
prices
ARIOĞLU, E., (1997). Türk İnşaat Sektöründe
İş Kazalarının İstatiksel Değerlendirilmesi
123
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED ABSTRACT
In Turkey, 4 people lost their lives
and 5 people become disabled permanently due to occupational
1
accidents every day (MOLSS, 2015). Beside the fact that the value of life human can be compared
Özet : 2012-2014
kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi
to no financial value,
approximately
5% ofTUİK
ourverileri
national
income
is spent
on work
accidents. In deve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
veloped countries,
the rateFarklı
is 1%.
European
Safetyçalışmada
and Health
at Work
şeklindedir.
analiz
teknikleri Agency
kullanılarakFor
hazırlanan
ANOVA
modeli(EU-OSHA) has
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
been supporting various projects on Occupational Health and Safety (Anonymous1, 2015). Ministry
of Labour and Social
receives
support
frombulgulara
European
Union
extend occupatioyönündeSecurity
hareket edilmiş
olup, yapılan
istatistik
göre de
sonucaProjects
gidilmiştir.to
Elde
nal health and safety culture and introduce the law, carries out several activities such as congresses,
conferences andaralığı
promotions
(Anonymous2,
2015).
A consistent
improvement of safety culture is
Kw cinsinden
da azalma
aimed with these
projects
and: Elektrik,
activities.
Construction
sector
ranked
first
Anahtar
Kelimeler
Doğalgaz,
Tüketim, Sanayi,
Konut,isAnova,
TUİK,
Fiyatin fatal occupational
accidents in Turkey (Arıoğlu, 1997). Increasing the awareness of engineers working in construction
sector on occupational
health and safety and providing them opportunity to learn modern security
CONSUMPTION
TERMS
OFaccidents.
INDUSTRY AND
culture will make ACCORDING
a significantTOcontribution
to RANGES
decreaseINthe
work
In Turkey, OccupatioHOUSES
nal Health and Safety Act No 6331 was passed in 2012. The purpose of this law is to regulate the
Abstract:responsibilities,
In this study preparedrights
by using
dataobligations
of TSI belonging
the years of 2012-2014,
duties, authorisations,
and
of toemployers
and employees in order
analyzed. ANOVA
model
wassafety
appliedand
to the
study prepared
withconditions
to administer occupational
health
and
enhance
current
(OSHA, 2012). Emptechniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
loyers and employees
tocomprehensive.
fulfill theseTheobligations
aredetermine
defined
in theandlaw.
Employers
made more
purpose was to
electricity
natural
gas prices are defined as
“any natural or legal person or any institution and organisation which is not a legal entity who has
an employment relationship with the worker” and employees are indicated as “any natural person
employed at public or private sector workplaces, regardless of their status in their relevant laws” in
the law. Although two responsibles come to the fore in the Act, employer representatives are also
added to the list with the article “ Emplloyer’s representatives who act on behalf of the employer and
are involved in the work and the management of the workplace are considered as employers as far
as the implementation of this Law is concerned” (BAŞAĞA, 2014). The fact that construction site
managers work as employer’s representatives, civil engineers should pay special attention to occupational health and safety. According to new Law, in the event that employees departed from work
life because of an occupational accident, employers and employer’s representatives may face heavy
penalties notably imprisonment. In this study, the perception levels of members of Rize Chamber of
Civil Engineers on Occupational Health and Safety Act 6331 measured. With this survey, points of
view of civil engineers on Occupational Health and Safety Act No 6331 and occupational health and
safety expertise were determined. In this study, a survey was conducted with the registered members
124
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Chamber of Civil Engineers. Each İNCELENMESİ
of 300 members has been reached out via telephone
of Rize
and
99 civil engineers working activelyMurat
in Rize
province
been interviewed face to face. 24 of the
KORKMAZ,
Hakanhas
AÇIKGÖZ
participants are employers, 47 of them
are representatives of employer, 25 of them are public empGüven Grup A.Ş. Finans Yönetmeni
loyers and 3 of them are unemployed
for the time being. In this sense, statistical group was created
1
with complete count method. In Figure 1, the proportional change of participant civil engineers in
Özet : 2012-2014
Yıllarıstatus
arasındaki
TUİK verileri
kullanılarak
hazırlanan
çalışma, of
sanayi
Rize province according
to their
at work
is shown.
In this
study,bupoints
view of registered
members of Rizeşeklindedir.
ChamberFarklı
of Civil
were recorded
through
a survey
Occupational Health
analizEngineers
hazırlanan
çalışmada
ANOVAonmodeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
and Safety Act No 6331 and safety expertise. In addition, new regulations brought to construction
sector by Occupational
Health
and olup,
Safety
Actistatistik
No 6331
has göre
beendeannounced
to the
yönünde hareket
edilmiş
yapılan
bulgulara
Eldecivil engineers in
Rize province and they were encouraged to become an occupational security expert. The following
questions were aralığı
askedKwincinsinden
the survey
to thefiyatlarda
civil engineers:
yükseldikçe,
da azalma meydana gelmektedir.
1) Are you acquainted with the Occupational Health and Safety Act No 6331 which went into effect
in 20/06/2012?
RANGES
IN TERMS
OF INDUSTRY
read ACCORDING
the articles TO
of CONSUMPTION
the Occupational
Health
and Safety
Act NoAND
6331
HOUSES
2) Have you
effect in 20/06/2012?
which went into
gas used in industry and houses is statistically
you
an occupational
expert?
made become
more comprehensive.
The purposesecurity
was to determine
the consumption security
of electricity
and natural
3) Are you an occupational
expert?
4) Why didn’t
5) Do you know how to become an occupational security expert?
6) Do you know the regulation, which will go into effect in 01/01/2020, on civil engineers working
at construction site manager positions must be at least Class C occupational security experts?
7) Do you think the Occupational Health and Safety Act No 6331 is applicable?
8) Do you think the law will contribute to create a security culture on a national scale?
9) Do you want your workplace to be supported on the obligations of Occupational Health and Safety?
89% of the civil engineers in Rize province are acquainted with Occupational Health and Safety
Act No 6331 is figured. The rate for unaware of the law is 11%. 64% of the civil engineers in Rize
province stated that they have read the articles of the Occupational Health and Safety Act No 6331.
10% of the participants (9 experts) are occupational security experts. There is no Class A occupational security expert among these experts. The rate of experts in public sector is higher than private
125
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:(Ekonomi)
R22-R23-R29-R41-R43
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Lack of time has the highest rate, 65%,
among the answers for not becoming an occupational
İNCELENMESİ
sector.
security expert. The rate of engineersMurat
considers
the Hakan
law inapplicable
is 14% was ranked at the second.
KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
Not having enough information about
occupational security expertise was ranked at third, avoiding
increasing the responsibility at1Kilis
work
at fourth and occupational security expertise deemed risky at
fifth. Especially civil engineers working in construction sites couldn’t become occupational security
: 2012-2014
arasındaki
TUİK verileri
kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi
experts becauseÖzet
of their
busyYılları
schedule
is derived
from
the answers
given
to that
question. The rate
of participants who
doesn’t
know
obligation
starting
from çalışmada
2020 that
civil engineers
working at
şeklindedir.
Farklı
analizthe
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
ANOVA
modeli
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
construction site manager positions must be at least Class C occupational security experts is highly
31%. A high proportion
of the
civilolup,
engineers
in Rize
province,
theElde
Occupational Heyönünde hareket
edilmiş
yapılan istatistik
bulgulara
göre de72%,
sonucajudges
gidilmiştir.
alth and Safety Act No 6331 inapplicable level. After Act 6331 went into effect, security culture
in construction sector
should
beyükseldikçe,
developed
in order
to introduce
and enforce the law and make the
aralığı Kw
cinsinden
fiyatlarda
da azalma
employees embrace
it. Kelimeler
With this
study,Doğalgaz,
the followings
wereKonut,
figured
both
on Fiyat
development of security
Anahtar
: Elektrik,
Tüketim, Sanayi,
Anova,
TUİK,
culture and perception level of Occupational Health and Safety Act No 6331.
1- The rate of civil
engineers who are working actively in construction sector and are not aware of
HOUSES
the law and obligations brought by it is considerably
high.
In this
study prepared
using data
of TSI belonging
to the
years oftake
2012-2014,
2- To establish Abstract:
necessary
security
cultureby each
engineer
candidate
should
Occupational Health
analyzed.during
ANOVAtheir
modeluniversity
was appliededucation.
and Safety lessons
3- Civil engineers cannot become occupational experts because of their busy schedule.
4- In construction sector, which ranked first in fatal work accidents, Occupational Health and Safety
activities are carried out by experts who have taken education on different fields.
5- Construction sector expects more support from government to enforce the law.
6- Construction sector has high doubts about the applicability of the law.
126
UHEYAD
TÜRKİYE DIŞ TİCARETİNDEKİ GELİŞMELERİN ULUSLARARASI
ENDEKSLER ÇERÇEVESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ1
DEVELOPMENT OF TURKEY FOREIGN TRADE EVALUATION IN THE
FRAMEWORK OF INTERNATIONAL INDEXES
Nurdan KUŞAT
Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Meslek Yüksekokulu, Muhasebe A.D. Isparta / Türkiye
Öz: Ticari liberalizm bir anlamda dünya ekonomilerinin
çoğunluğunun kapitalist ekonomik sistemi benimseyerek dış
ticaretlerini şekillendirmelerinde önemli bir rol oynamıştır.
Bu yapı içerisinde gelişmiş ülkeler dış pazarlarda daha fazla
yer alabilmek için üretim miktarlarını artırma çabası içine
girerken, az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler de gelişmiş
ülkelerin yönlendirmeleriyle çalışmalarını şekillendirmeye
başlamışlardır. Gerçekleştirilen bu çalışmada Türkiye
İstatistik Kurumu’nun da kaynak göstererek yayınladığı
uluslararası endeksler baz alınarak, Türkiye dış ticaretinin
küresel ticaret içerisindeki yeri değerlendirilmektedir. Bu
değerlendirmede kullanılan endekslerin büyük bir kısmı
Dünya Ekonomik Forumu tarafından genellikle yıllık bazda
düzenlenen endekslerdir. Bunun dışında Birleşmiş Milletler,
Uluslararası Ticaret Odası, Dünya Bankası gibi uluslararası
kuruluşlar tarafından düzenlenen endeksler de çalışma
kapsamında değerlendirilmektedir. Çalışma bulgularından
elde edilen en önemli sonuçlar ise; Türkiye’nin ekonomik
kırılganlık kapsamındaki yüksek, yabancı doğrudan yatırım
güvenilirliği açısından düşük performans sahipliği olmuştur.
Anahtar Kelimeler: Uluslararası Ticari Endeksler, Uluslararası
Ticari Kurum ve Kuruluşlar, Dış Ticaret, Liberalizm, Türkiye
Abstract: Commercial liberalism has played an important role shaping foreign trade ofthe majority of world
economy by adopting the capitalist economic system. In
this structure, while developed countries were increasing
their production quantities to take more place in foreign
markets, developing and least developed countries began
forming their work with developed countries guidance.
In this study, place of Turkey’s foreign trade in the global
tradeis assessed with international indexes which published
by Turkey Statistical Institute also. The World Economic
Forum usually holds most of these indexes used in this
assessment annually. In addition to that, indexes organized
by international organizations are also considered within
the scope of the study such asUnited Nations, International
Chamber of Commerce, World Bank. The most important
results obtained from the study: It hashigh performance in
the scope of economic fragility, and poor performance in
terms of foreign direct investment reliability.
Key Words: International Trade Indices, International
Commercial Organizations and Institutions, Foreign Trade,
Liberalism, Turkey
Doi: 10.17373/UHEYAD.2016715177
(1) Sorumlu Yazar: Nurdan KUŞAT, Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğridir Meslek Yüksekokulu, Muhasebe A.D.,
Isparta / Türkiye [email protected] Geliş Tarihi / Received: 03.11.2015 Kabul Tarihi/ Accepted: 09.01.2016
Makalenin Türü: Type ofarticle (Araştırma / İnceleme - Research / Examination) Çıkar Çatışması / Conflict of
127
1. Giriş
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
(Uluslararası Ekonomi Yönetimi
– International Economics Management)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
devletlerin ticari anlamda ayakta kalabilmeleri, bir
İNCELENMESİ
bakıma
da bu endeks sonuçlarını iyi okumaları
AÇIKGÖZ
Liberal ekonomik anlayışın tüm dünyada
ağırlıklı
ve politikalarına yansıtarak pratiğe dökebilmeleri
Güven Grup
kabulü ve büyük ölçüde bu kabulün ortaya
çıkarile doğru orantılı olarak gelişmektedir.
1
Kilis 7 Aralık
dığı küresel yapılanma; nihayetinde
uluslararası
ticari ilişkileri kolaylaştırırken, rekabeti de zirveye Bu temel öngörü çerçevesinde gerçekleştirilen
taşımıştır. Ülkeler,
ticaret partnerlerine
kapılarını
çalışmanın
ikinci
bölümünde
çalışma çerçeveve konutlarda
istatistiksel
olarak
analiz edilmesi
ne kadar çok açarlarsa, o kadar çok rekabetin içine sinde kullanılacak uluslararası endekslerin neler
Sanayi
göre elektrik
ve doğalgaz
edilmesi vurgulanmakta,
sürüklenmişler ve
yineveokonutlarda
oranda tüketim
riskleraralıklarına
üstlenerek
olduğu
ve nefiyatlarının
amaçlatespit
seçildiği
dış ticaretlerini bir
yerlere taşıyabilmişlerdir.
ayrıca daha sonraki bölümlerinin sınıflandırılma
varılmaktadır.
mantığı
ortaya koyulmaktadır.
Bundan sonraki üç
Tüm dünya ekonomileri
küresel
düzenin
birda azalma meydana gelmektedir.
yükseldikçe,
fiyatlarda
bölüm ise sırasıyla Türkiye’nin incelenen endeksler
parçası olmasına
rağmen,
liberal
Anahtar
Kelimeler
: Elektrik,ekonomik
açısından iyi, orta ve kötü performans sergilediği
sistemin gereklerini yerine getirdikleri ölçüde
endekslerin değerlendirildiği bölümler olmuştur.
küresel bağlantılarını
sürdürülebilir kılmaktadır.
ACCORDING
TO CONSUMPTION
IN TERMSDış
OF INDUSTRY
ANDGenel Görünümü
Bu gereklerin başında
ekonomik
krizlere karşıRANGES
2. Türkiye
Ticaretinin
HOUSES
güçlü bir dirence sahip olunması, işlerliği yüksek ve Uluslararası Ticari Endeksler
Abstract:
In this study ticari
preparedişbyyapma
bir lojistik sistemin
mevcudiyeti,
in industry
and houses isyüzyılda
statisticallyTürkiye’nin artan
İçinde
bulunduğumuz
analyzed. ANOVA
model was applied
sürecinde karşılaşılabilecek
aksaklıkların
ve tidış ticaret
hacmianddikkat
çekmektedir.
1980 sontechniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis
were applied
the research
was
careti engelleyicimade
uygulamaların
mevcudiyetinin
more comprehensive.
rası Türkiye’nin benimsediği liberal politikaların
minimize edilmesi, işlevselliği yüksek bir açık
dış ticaret hacmi üzerinde artırıcı etkisi olduğu
pazar imkanı sunulması ve her şey bir yana;
aşikârdır. Fakat bunun yanı sıra ülkenin artan
ekonomik ve ticari anlamda güvenilirlik imajına
dış ticaret açıkları da gözden kaçmamakta ve
tam anlamıyla sahip olunması gelir.
Ödemeler Dengesindeki problemler de paralel
Liberal anlayış sayesinde şekillenen dünya dış bir şekilde büyüme göstermektedir.
ticaretinin bazı uluslararası kurum ve kuruluşların
Tablo 1’de 1980’den itibaren Türkiye’nin ihracat
periyodik aralıklarla düzenleyerek yayınladıkları
ve ithalatındaki ve dış ticaret denge ve hacmindeki
ticari endekslerdeki görüntüsü sayesinde, ülkelerin
gelişmeler gösterilirken; Tablo 2’de de 2001-2014
dış ticaretteki konumlarını görmeleri ve bu çersürecinde ödemeler bilançosu ve bu bilanço
çevede politikalarını şekillendirmeleri mümkün
içerisinde dış ticaret dengesinin görünümüne yer
olmaktadır. Yoğun küresel rekabet içerisinde ulus
verilmektedir.
128
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 1. 1980-2014 Dönemi
Türkiye Dış Ticaret Değerleri ($)
İNCELENMESİ
MuratİTHALAT
Dış
Ticaret
Güven
Finans Yönetmeni
Değişim
Değer Grup A.Ş.
Değişim
Dengesi
(%) 1Kilis 7 Aralık
(000) Üniversitesi,
(%)Elektrik-Enerji
Bölümü
İHRACAT
Yıllar
1980
Değer
(000)
2 910 122
28,7
7 909 364
56,0
-4 999 242
Dış
Ticaret
Hacmi (000)
İhracatın İthalatı
Karşılama Oranı
10 819 486
36,8
70,2
2004
Özet010
: 2012-201411,6
TUİK verileri
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi
7 958
11 343 376
5,5kullanılarak
-3 385
367
19 301 386
12 959 288
11,5
22 302 126
41,2
-9 342 838
35 261 413
21 637
041
19,5 hipotez
35testleri
709 011uygulanarak
53,5araştırma-14
071kapsamlı
970
57 getirilmiştir.
346 052
uygulanmıştır.
Ayrıca
daha
hale
27 774 906
4,5
54 502 821
34,0
-26 727 914
82 277 727
31 334
216bulgular sonucunda;
12,8
41 399 sektörü
083
-10 064
867 elektrik
72 ve
733doğalgaz
299
edilen
sanayi
için-24,0
tüketim aralığı
arttıkça,
36 059 089
15,1
51 553 797
24,5
-15 494 708
87 612 886
47 252 836
31,0
69 339 692
34,5
-22 086 856
116 592 528
63 167 153
33,7
97 539 766
40,7
-34 372 613
160 706 919
2005
73 476 408
62,9
1985
1990
1995
2000
2001
2002
2003
16,3
116 774 151
19,7
-43 297 743
190 250 559
58,1
60,6
51,0
75,7
69,9
68,1
64,8
AND
NATURAL
GAS
PRICES
85 534ECONOMETRIC
676
16,4 ANALYSIS
139 576 OF
174 ELECTRICITY
19,5
-54 041
498
225 110
850
107 271 750
25,4
170 062 715 HOUSES
21,8
-62 790 965
277 334 464
61,3
65,4
2011
132 027 196
23,1
201 963 574
18,8
-69 936 378
333 990 770
102 142
140 928
-38 785 and
809 houses243
034
the 613
consumption-22,6
of electricity
and421
natural gas-30,2
used in industry
is 071
statistically
113 883 219
11,5
185 544 332
31,7
- 71 661 113
299 427 551
made
The841
purpose
determine
electricity
gas545
prices
134 906
869more comprehensive.
18,5
240
676 was to29,8
- 105
934 807 and natural
375 748
2012
152 461 737
13,0
236 545 141
-1,8
- 84 083 404
389 006 877
64,5
2013
151 802 637
-0,4
251 661 250
6,4
- 99 858 613
403 463 887
60,3
2014
157 610 158
3,8
242 177 117
-3,8
- 84 566 959
399 787 275
65,1
2006
2007
2008
2009
2010
63,1
72,5
61,4
56,0
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.
içerisinde Türkiye ihracatı ise yaklaşık 3 milyar
do?metod=temelist.
$’lardan 158 milyar $’lara yükselerek yaklaşık
Türkiye’nin dış ticaret hacminin 1980’den itibaren artan ivmesi dikkat çekmektedir. 1980
yılında yaklaşık 11 milyar $ olan dış ticaret
hacmi, 2014’ e gelindiğinde 400 milyar $’a
yaklaşmıştır. Bu rakamlar Türkiye’nin dış ticaret
53 kat artış göstermiştir. İthalattaki artış yönlü
değişim ise 30 kat olarak gerçekleşmiştir. Tüm
bu gelişmelere rağmen Türkiye’nin dış ticaret
dengesi sürekli artan oranda açık vermeye devam
etmiş (1980’de yaklaşık 5 milyar $, 2014’de ise
yaklaşık 85 milyar $), ayrıca ihracatın ithalatı
hacminin 1980-2014 döneminde 36 kat artış
karşılama oranı %37’lerden %65’lere yükselse
gösterdiğini ortaya koyar. Bu dış ticaret hacmi
de hiçbir şekilde 1’e ulaşamamıştır.
129
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Tablo 2. 2001-2014 Dönemi Ödemeler
Bilançosu Özet Tablosu (Milyon $)
İNCELENMESİ
Murat
KORKMAZ,
AÇIKGÖZ2004
2001
2002Hakan2003
2005
2006
2007
Güven
3 760Grup A.Ş.
-626Finans-7Yönetmeni
554
-14 198
-21 449
-31 837
-37 779
Kilis 7 Aralık
Bölümü
-3 282Üniversitesi,
-6 404 Elektrik-Enerji
-13 411
-22
438
-32 936
-40 894
-46 831
B. Hizmetler Dengesi
9 055
7 899
10 394
12 732
15 872
13 819
C. Gelir Dengesi ve konutlarda kullanılan doğalgaz
-5 000ile elektrik
-4 554tüketiminin
-5 557 istatistiksel
-5 609 olarak
-5 analiz
839 edilmesi
-6 655
şeklindedir.
Farklı
analiz
teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada
ANOVA
modeli
D. Cari Transferler
2 987
2 43
1 020
1 117
1 454
1 893
II. SERMAYE VE FİNANS
557
1 172elektrik7 ve
162doğalgaz
17 702
42 685
42 689
Sanayi veHESAPLARI
konutlarda tüketim-14
aralıklarına
göre
fiyatlarının
tespit edilmesi
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan
istatistik
gidilmiştir.
Elde0
A. Sermaye Hesabı
0
0 bulgulara
0 göre de sonuca
0
0
B. Finans Hesabı fiyatlarının genel seviyesinde-14
557 gözlendiği
1 172sonucuna
7 162
17 702 Sonuç
42 685
42 689
düşüş
varılmaktadır.
olarak tüketim
III. NET HATA VE NOKSAN
-2 127
-758
4 489
838
1 964
-227
13 935
BİLANÇO KALEMLERİ
I. CARİ İŞLEMLER DENGESİ
A. Dış Ticaret Dengesi
1
GENEL DENGE
12 924
212
-4 097
-4 342
-23 200
-10 625
IV. REZERV VARLIKLAR
-12 924
-212
4 097
4 342
23 200
-7 108
2 225
49 279
-8
49 287
515
-12 015
10 625
12 015
AND NATURAL
GAS
BİLANÇO KALEMLERİ
2008OF ELECTRICITY
2009
2010
2011
2012PRICES
2013
I. CARİ İŞLEMLER DENGESİ
-40 192
-12
010
-45 312
-75 008
-48 535
-64 658
HOUSES
2014
A. Dış Ticaret Dengesi
-52 917
-24 762
-56 325
-89 160
-65 367
-79 907
B. Hizmetler Dengesi
18 and
779 natural
18 538
16 in
594industry
20 120
22 427
22 844
gas used
and houses
is statistically
C. Gelir Dengesi techniques for analysis. Moreover,
-8 368 tests -8of310
-7 212
-7 855 and -7
986
hypothesis
were applied
the163
research-8was
made more comprehensive. The
purpose was
D. Cari Transferler
2 314
2 524to determine
1 631 electricity
1 887 and natural
1 568 gas prices
1 391
II. SERMAYE VE FİNANS HESAPLARI
A. Sermaye Hesabı
B. Finans Hesabı
III. NET HATA VE NOKSAN
GENEL DENGE
IV. REZERV VARLIKLAR
-45 836
-63 960
25 728
-8 723
1 119
34 700
9 836
60 048
67 014
71 010
72 625
43 592
-61
-43
-51
-25
-58
-96
-66
34 761
9 879
60 099
67 039
71 068
72 721
43 658
2 733
2 966
232
9 008
346
2 796
2 244
2759
-792
-14 968
-1 014
-22 821
-10 763
468
-2759
792
14 968
1 014
22 821
10 763
-468
Kaynak:http://www.tcmb.gov.tr/
Ödemeler Bilançosunda Cari İşlemler Dengesi’nin
bir alt kalemi olan Dış Ticaret Dengesi, Türkiye
için incelediğimiz 2000 sonrası dönemde sürekli
açık vermiştir. 2001yılı itibariyle 3 milyar $’ın
üzerinde gerçekleşen dış ticaret dengesi açığı,
2014’e gelindiğinde neredeyse 64 miyar $’a
ulaşmıştır. Bu değişim dış ticaret dengesinin
incelenen dönemde 21 kattan daha fazla artış
gösterdiğini anlatmaktadır.
Türkiye dış ticaretinin Türkiye ekonomisindeki genel görünümünü kısaca ortaya koyan bu
istatistiki veriler ülke ekonomisinde dış ticaret
yapısının değerlendirilmesi için oldukça önemli
130
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
3. Türkiye’nin “İyi” Performans
bilgiler sunmakla birlikte; ülkenin küresel ticaret
İNCELENMESİ
Sergilediği
Uluslararası
Ticari Endeksler
içerisindeki mevcut durumu ve gelecekteki
yerini Hakan
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
göstermekte tam anlamıyla yeterli değildir.
Bu
Yönetmeni
Türkiye
incelenen 11 uluslararası ticari endeks
anlamda ülkenin uluslararası1Kilis
ticari
endeksler
Bölümü
açısından sadece
Ekonomik Kırılganlık Endeksi’nde
içerisinde nasıl bir konuma sahip olduğu ülke
mükemmel bir performans göstererek ekonomik
Özet : 2012-2014
dış ticaretinin geleceğinin
yorumlanmasına
dahaverileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
şoklaraistatistiksel
karşı enolarak
dayanıklı
gelişmekte olan ülke
analiz edilmesi
büyük katkılar sağlayabilir.
konumuna sahip olmuştur.
ve konutlarda
Türkiye’nin dışSanayi
ticaretinin
uluslararası
ticari
3.1. Ekonomik
Kırılganlık
(Economic
göre de sonuca
gidilmiştir. Endeksi
Elde
endeksler kapsamında
incelendiği bu çalışmada
Vulnerability Index-EVI)
fiyatlarınınşu
genel
seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
yararlanılan endeksler
şekildedir:
Ekonomik Kırılganlık Endeksi BM Genel Kurulu’nca
1. Ekonomik Kırılganlık
Endeksi,
Anahtar Kelimeler
: Elektrik, Doğalgaz, Tüketim, Sanayi, Konut, Anova, TUİK, Fiyat
uluslararası kalkınma politikası için Kalkınma
2. Küresel Rekabet Endeksi,
Politikası Komitesi tarafından tanımlanmış bir
ECONOMETRIC
ANALYSIS
OF
ELECTRICITY
AND
NATURAL
GAS amaca
PRICES sahiptir.1
3. Lojistik Performans Endeksi,
endeks
olup,
iki temel
HOUSES
4. Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi,
(1) Az gelişmiş ülkeler arasında yardım ve ticaret
5. İş Yapma Kolaylığı
Abstract:Endeksi,
In this study prepared by using data ofkonusunda
TSI belonging seçim
to the years
of 2012-2014,
yapabilmek,
6. Ticareti Kolaylaştırma
Endeksi,
analyzed. ANOVA
model was applied to the study prepared with the use of different
(2) Gelişmekte
olan
ülkelerwasarasında yardım
were applied and
the research
7. Bilgi ve İletişim
Endeksi,
madeTeknolojileri
more comprehensive.
tahsisi için diğer geleneksel tedbirlere ek olarak
8. Açık Pazar Endeksi,
kullanılmak. Bu temel amaçlar çerçevesinde
9. Enerji Mimarisi Performansı Endeksi,
Ekonomik Kırılganlık Endeksi; dışsal ekonomik
ve çevresel şoklara karşı az gelişmiş ve gelişmekte
10. Yabancı Doğrudan Yatırım Güven Endeksi,
olan ülkelerin yapısal kırılganlığını ölçmekte ve
11. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi.
ülkelere olası konjonktür değişikliklerine karşı
Türkiye ekonomisinin incelenen endeksler kaptedbir alma şansı sunmaktadır. Bu endeks temelde
samındaki gelişimi birbirinden farklı sonuçların
iki ana endeksten oluşmakla birlikte, alt endeksler
olduğunu bize göstermiştir. Bu nedenle Türkiye’nin
halinde gruplandırılmış sekiz farklı göstergeye de
endekslerdeki yerini elde edilen bulgular çerçesahiptir.2 Ekonomik Kırılganlık Endeksi’ne ait
vesinde daha çarpıcı bir şekilde yansıtabilmek
bu endeks ve göstergeler Şekil 1’de verilmiştir.
adına bu sonuçlar “Mükemmel”, “İyi”, “Orta” ve
“Kötü” şeklinde dört başlıkta değerlendirilmiştir.
1 ( h t t p : / / w w w . t u i k . g o v . t r / U st M e n u .
do?metod=istendeks)
2 (http://www.un.org/en/development/desa/policy/
cdp/ldc/ldc_criteria.shtml#evi).
131
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Şekil 1. Ekonomik Kırılganlık
Endeksinin Kompozisyonu
İNCELENMESİ
1
HOUSES
http://www.un.org/en/development/
gösterenelectricity
bir hesaplama
and natural mantığına
gas prices
Kaynak:
desa/policy/cdp/ldc/ldc_criteria.shtml#evi
Ekonomik Kırılganlık Endeksi; 0-100 arasında bir
puanlama sistemine sahip olup, puanın yüksekliği
arttıkça ekonominin de kırılganlığının arttığını
sahiptir. 2015
yılında hesaplanan endeks sonuçlarına göre ekonomik kırılganlığı en düşük ve en yüksek olan
beş ülke Tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3. Ekonomik Kırılganlık Endeksi’ne Göre Kırılganlığı En Yüksek ve En Düşük
5 Ülke (2015)
Ülke
Sıra
EVI Puanı
Ülke
Sıra
EVI Puanı
Türkiye
1
11,8
Marshall Adaları
141
62,3
Güney Kore
2
13,2
Nauru
142
67,9
Cezayir
3
14,7
Palau
143
69,6
Suudi Arabistan
4
15,1
Gambia
144
70,7
Fas
5
16,4
Kribati
145
71,5
132
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.
Endeksi’ne göre 124 ülke arasında 54. sırada yer
İNCELENMESİ
Kaynak:
do?metod=istendeks
alarak
orta düzey
AÇIKGÖZ
bir performans sergilemiştir.
Güven
Grup A.Ş. Finans
Ekonomik Kırılganlık Endeksi’ne göre
Türkiye
4.1.Yönetmeni
Küresel Rekabet Endeksi (Global
1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü Index-GCI)
145 gelişmekte olan ve az gelişmiş ülke arasında
Competitiveness
kırılganlığı en düşük ülke olarak yer almış ve bu
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriKüresel
kullanılarak
hazırlananEndeksi
bu çalışma,rekabet
sanayi edebilirliği ve
Rekabet
alanda çok iyi bir
performansa
sahip
olduğunu
ve konutlarda
kullanılan
doğalgaz
unsurları;
ülkelerin verimlilik
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakverimliliği
hazırlanan belirleyen
çalışmada ANOVA
modeli
kanıtlamıştır. Türkiye’yi
Güney Kore, Cezayir,
uygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarakdüzeyini
araştırma daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
belirleyen etmenleri ortaya koyup, o
Sanayi
konutlarda
Suudi Arabistan ve
Fasvetakip
etmektedir.
Ekonomik
ülkeningöre
güçlü
ve zayıf
yanlarını
de sonuca
gidilmiştir.
Elde ortaya çıkarmak
kırılganlığı en yüksek
bulunan ülke ise Kribati
ve politika yapıcılara yol gösterebilmek amacıyla
genel seviyesinde
gözlendiği
olmuş, bu ülkeyifiyatlarının
sırasıyla Gambia,
Palau,düşüş
Nauru
ve sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Dünya
Ekonomik
Forumu tarafından düzenlenen
meydana
gelmektedir.
Marshall Adaları izlemiştir. Türkiye’nin en önemli
3
endekstir.
35 TUİK,
yıldırFiyat
düzenlenmekte olan bu
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,bir
Sanayi,
Konut, Anova,
rakibi olarak görülebilecek BRICS ülkelerinden daha
rapor; ülkelerin mevcut ekonomik büyümelerini
düşük bir ekonomik kırılganlık sergiliyor olması
ve gelecekteki refah düzeylerini belirleme koECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
Türk dış ticareti açısından
ümit
verici
olmakla
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
nusunda
önemli
mekanizmalar
ortaya koymuş
HOUSES
birlikte, dış ticaret verilerine bakıldığında yeterli
ve bu işlevine devam etmektedir (Eide, 2014).
olmadığı anlaşılmaktadır. (BRICS Ülkelerinin
Abstract: In this study prepared by using data ofİçerisinde
TSI belongingKüresel
to the yearsRekabet
of 2012-2014,
Endeksinin de yer
the consumption
of electricity
Ekonomik Kırılganlık
Endeksi
sıraları: and
Brezilya
withRekabet
the use of
different ekonomik refahı
aldığıprepared
Küresel
Raporu;
15, Hindistan 20,
Çin 17forveanalysis.
GüneyMoreover,
Afrikatests
26)of. hypothesis were applied and the research was
techniques
iyileştirmek
içinand
gerekli
electricity
naturaleylemler
gas prices hakkında hükü4. Türkiye’nin “Orta” Performans Sergilediği
met, iş dünyası ve sivil toplum arasında diyalog
Uluslararası Ticari Endeksler
için bir platform oluşturmaktadır.4
Türkiye; Küresel Rekabet Endeksi’ne göre 140
ülke arasında 51., Lojistik Performans Endeksi’ne
göre 160 ülke arasında 30., Seyahat ve Turizm
Rekabet Endeksi’ne göre 141 ülke arasında 44.,
İş Yapma Kolaylığı Endeksi’ne göre 189 ülke
arasında 55., Ticareti Kolaylaştırma Endeksi’ne
göre138 ülke arasında 46., Bilgi ve İletişim
Teknolojileri Gelişmişlik Endeksi’ne göre 166
ülke arasında 68., Açık Pazar Endeksi’ne göre 75
ülke arasında 51. ve Enerji Mimarisi Performansı
Küresel Rekabet Endeksi, her biri ayrı ayrı bir
ülkenin verimlilik ve rekabeti açısından kritik
değerler içeren şu üç alt endeksten oluşmaktadır
(Üstündağ Demir);5 (1) Temel Gereklilikler Alt
Endeksi, (2) Etkinlik Artırıcılar Alt Endeksi ve
(3) İnovasyon Faktörleri Alt Endeksi.
do?metod=istendeks)
4 (http://www.weforum.org/reports/global-competitiveness-report-2014-2015)
5 http://www.rekabet.gov.tr/tr-TR/Rekabet-Yazisi/
Kuresel-Rekabet-Endeksi-2014-2015-Raporu)
133
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Türkiye’nin, gerek dünyada küreselİNCELENMESİ
reilk ve son beşte yer alan ülkeleri ve bu
Gerek
ülkelerin
kabet konusunda başı çeken ülkelerin
2010’dan
son AÇIKGÖZ
3 döneme ait performanslarını göstermektedir.
Murat
KORKMAZ, Hakan
itibaren gösterdikleri gelişmeleri Küresel
Rekabet
Ayrıca Türkiye’nin sıralamadaki yeri de Tablo
Endeksinden gözlemlemek mümkündür.
Tablo 4,
4’de gösterilmektedir.
1
2015-2016 dönemindeki küresel rekabet açısından
Tablo
4. Küresel
Rekabet
Göre
Rekabet
Gücüçalışmada
En Yüksek
En Düşük
şeklindedir.
FarklıEndeksi’ne
analiz teknikleri
kullanılarak
hazırlanan
ANOVAvemodeli
uygulanmıştır. Ayrıca hipotezve
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
Türkiye (2012-2016)
2012-2013
2013-2014
2014-2015
2015-2016
Ülkelerfiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
İsviçre
1
5,72
1
5,67
1
5,70
1
5,76
Singapur
2
5,67
2
5,61
2
5,65
2
5,68
ABD
7
5,47
5
5,48
3
5,54
3
5,61
TO CONSUMPTION
RANGES
OF INDUSTRY
AlmanyaACCORDING
6
5,48
4
5,51 IN TERMS
5
5,49
4 AND
HOUSES
Hollanda
5
5,50
8
5,42
8
5,45
5
5 Ülke
5,53
5,50
Abstract: In 43
this study prepared
using data 4,45
of TSI belonging
years of 2012-2014,
TÜRKİYE
4,45 by44
45 to the4,46
51
4,37
analyzed. ANOVA
was applied
study prepared
the use of136
different 3,11
Burundi
144 model
2,78
146 to the2,92
139 with 3,09
more comprehensive.
The purpose
determine138
electricity and
gas prices 3,06
Sierra made
Leone
143
2,82
144 was to3,01
3,10natural 137
Moritanya
134
3,32
141
3,19
141
3,00
138
3,03
Çad
139
3,05
148
2,85
143
2,85
139
2,96
Gine
141
2,90
147
2,91
144
2,79
140
2,84
Kaynak: http://www3.weforum.org/docs/gcr/20152016/Global_Competitiveness_Report_2015-2016.
pdf
Küresel Rekabet Endeksi bileşen değerleri, 1 ile
7 arasında bir puan (1 en kötü, 7 en iyi) alacak
biçimde yapılanmıştır.6 Tablo 4 bu puanlama çerçevesinde 2015-2016 yılları için küresel rekabet
do?metod=istendeks)
gücü en yüksek ilk beş ülkenin sırasıyla İsviçre,
Singapur, ABD, Almanya ve Hollanda olduğunu
göstermektedir. Bu ülkelerden Singapur şehir
ülke statüsü ve gelişmiş ticari yapısıyla dikkat
çekerken, diğer ülkeler dünyadaki en gelişmiş
ülkeler olarak dikkat çekmektedir. Aynı dönem
için küresel rekabet gücü en zayıf beş ülke ise
sırasıyla Gine, Çad, Moritanya, Sierra Leone ve
Burundi’dir. Bu ülkelerde az gelişmiş ülke statüsüne sahip ülkelerdir. Türkiye 140 ülke arasında
134
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
yer alarak küresel rekabet açısından
Yeterlilik ve Kalite, (5) Takip ve Kolaylık
İNCELENMESİ
51. sırada
ve (6)
8
ne iyi ne de kötü olarak değerlendirilebilecek
Zamanlılık
AÇIKGÖZolarak belirlenmiştir.
bir konuma sahiptir. Fakat mevcut verileri
daha
Yönetmeni
2014
Lojistik Performans Endeksi raporunda
detaylı incelediğimizde; Türkiye’nin
2012-2013
1
Bölümü
“Ticaretin Kolaylaştırılmasının
Faydaları / WEF
döneminden itibaren küresel rekabet konusunda
2013 Ticaretin Kolaylaştırılması Raporundan
: 2012-2014
Yıllarıolduğunu
arasındaki TUİK
verileri kullanılarak hazırlanan bu çalışma, sanayi
bir performans Özet
kaybı
yaşamakta
söyBulgular”
adı altında
aşağıdaki
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi şekilde özetleleyebiliriz.
nebilecek bir değerlendirmeye yer verilmiştir
göre elektrik
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit edilmesi
4.2. Lojistik Performans
Endeksi
(Logistics
(Köksal,
Sezgin
ve Mert,
2014:4): “Ticaretinin
Performance Index-LPI)
kolaylaştırılmasının kilit bileşenlerinden ikisi;
varılmaktadır.
olarakve
tüketim
sınır yönetimi
ileSonuç
ulaşım
iletişim altyapısıdır.
Dünya Bankasıaralığı
tarafından
yayınlanan
Lojistikda azalma meydana gelmektedir.
Kw cinsinden
Sadece bu ikisinin geliştirilmesi küresel ticarette
Performans Endeksi
göstergeleri,
gümrük,
Anahtar
Kelimeler : ülkelerin
Elektrik, Doğalgaz,
1,6 trilyon dolarlık (%14,5), küresel GSYH’de
taşımacılık, altyapı gibi lojistik alanındaki perforise 2,6 trilyon dolarlık (%4,7’lik) bir artışa neden
manslarını değerlendirmekte;
lojistik büyüme ve
olabilmektedir. Dünya çapında tarifelerin tamamen
TOile
CONSUMPTION
kaliteyi ölçmekte veACCORDING
pek çok ülke
gümrüklerdeki
HOUSES
kaldırılması ise küresel GSYH’de yalnızca 400
hıza ve iş akışına ilişkin karşılaştırma yapma imkanı
milyar dolar (%0,7), küresel ticarette 1,1 trilyon
Abstract:
In this study
prepared
sağlamaktadır. Bu
çerçevede
Lojistik
Performans
the consumption of electricity and natural gas dolar
used in(%10,1)
industry and
seviyesinde
bir artışı sağlayabilmekanalyzed.
ANOVA
was applied
Endeksi’nin temel
amacı;
ulusalmodel
liderler,
politika
tedir (Ticaretin
daha ılımlı
were applied kolaylaştırılmasında
yapıcılar ve ticaret
sektöründekilere
yönelik
olarak
made
more comprehensive.
The purpose
bir gelişmenin yakalandığı ılımlı bir senaryo için
uluslararası ticarette karşılaşılan lojistik sorunları
küresel ticarette %9,4, küresel GSYH’de %2,6’lık
azaltmak yönünde neler yapılabileceği olmaktadır.7
bir artış yaşanabileceği öngörülmüştür).” Köksal
Lojistik Performans Endeksi; hem ülkelerin lojistik ve arkadaşlarının bu değerlendirmesi bir ülke dış
performansını tek bir ortalama değer ile hem de ticareti için lojistik performansın önem derecesini
altı gösterge açısından ayrı ayrı değerlendirme çok iyi bir şekilde ortaya koymaktadır.
imkanı vermektedir. Bu altı gösterge (1) Gümrük,
Tablo 5; 2014 yılı lojistik performansı en yüksek ve
(2) Altyapı, (3) Uluslararası Taşımalar, (4) Lojistik
en düşük olan ilk ve son beş ülke ile Türkiye’nin
performansını göstermektedir.
do?metod=istendeks)
8 (http://lpisurvey.worldbank.org/international/global
)
135
Tablo 5.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Lojistik Performans Endeksi’neİNCELENMESİ
Göre Performansı En Yüksek ve En Düşük
5 Ülke
ve Türkiye (2014)
Ülke
Sıra
LPE
Güven Grup
A.Ş. Finans
Yönetmeni
Gümrük
Altyapı
Uluslararası
Lojistik
Puanı1Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji
Taşımalar Bölümü
Yeterlilik
Takip ve
Zamanlılık
Kolaylık
ve Kalite
Almanya
4,36
TÜRKİYE
4,12 Yılları
4,10
4,32 verileri
3,74
4,12 bu çalışma,4,17
Özet1: 2012-2014
arasındaki TUİK
sanayi
2
4,05
3,96
4,23
3,64
4,13
4,07
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez
uygulanarak
araştırma daha kapsamlı
3
4,04
3,80 testleri410
3,80
4,11 hale getirilmiştir.
4,11
4
4,01edilmiş
3,94
4,16istatistik3,63
4,03 gidilmiştir.
4,08Elde
yönünde
hareket
olup, yapılan
bulgulara göre de sonuca
edilen
bulgular
sonucunda;
sanayi
sektörü
için
tüketim
aralığı
arttıkça,
elektrik
ve
doğalgaz
5
4,00
4,01
4,28
3,70
3,97
3,90
30Kw cinsinden
3,50 yükseldikçe,
3,23
3,53 da azalma
3,18 meydana gelmektedir.
3,64
3,77
aralığı
fiyatlarda
Eritre
156 Kelimeler
2,08 : Elektrik,
1,90 Doğalgaz,
1,68 Tüketim,
1,90
2,23 TUİK, Fiyat
2,01
Anahtar
2,79
Hollanda
Belçika
Birleşik Krallık
Singapur
Kongo Cumhuriyeti
Afganistan
Kongo Dem. Cumh.
Somali
157
2,08
1,50
1,83
2,17
2,17
2,17
158
2,07
2,16
1,82
1,99
2,12
1,85
ACCORDING
INDUSTRY AND
159
1,88 TO CONSUMPTION
1,78
1,83 RANGES
1,70 IN TERMS OF1,84
2,10
HOUSES
160
1,77
2,00
1,50
1,75
1,75
1,75
4,34
4,39
4,33
4,25
3,68
2,58
2,48
2,04
1,88
the consumption of electricity and natural gas ardı
used inedilmemelidir.
industry and houses
statistically
Kaynak: http://lpisurvey.worldbank.org/internaEnis kötü
lojistik performans
tional/global techniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis
sergileyen
ülkelerandisetheSomali,
Demokratik
were applied
research Kongo
was
Cumhuriyeti, Afganistan, Kongo Cumhuriyeti ve
Ülkelerin lojistik performanslarının yüksekliği,
Eritre gibi az gelişmiş ekonomiler olmuştur.
ülkelere uluslararası ticarette rekabet üstünlüğü
sağlayan en önemli faktörlerden bir tanesidir. Bu 4.3. Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi (Travel
bakış açısıyla Tablo 5’deki verileri değerlendir- and Tourism Competitiveness Index-TTCI)
diğimizde, Almanya, Hollanda, Belçika, Birleşik
Dünya Ekonomik Forumu tarafından iki yılda bir
Krallık ve Singapur’un önemli bir yerde olduklarını
hazırlanan Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi;
söylemek mümkün olur. Bu ülkelerden dört tanesi
uluslararası ekonomik kalkınmaya etkin bir şekilde
AB’nin ve dünyanın en gelişmiş ekonomileri olarak
katkı yapabilen güçlü ve sürdürülebilir bir seyahat
dikkat çekerken, Singapur’da uzak doğu’nun en
ve turizm sektörü sağlanması amacıyla çok payönemli ticaret merkezi olarak bu toplulukta varlık
daşlı bir platform oluşmasına hizmet etmektedir
göstermektedir. 160 ülke arasında Türkiye 30.
(Eide ve Snabe, 2015). Ayrıca bu endeks sektörün
sırada yer alarak belirli ölçüde lojistik bir başarıya
ülkeler için sürdürülebilir kılınmasında önemli
sahip olduğunu göstermiştir. Fakat kısa vadede bu
bir role de sahiptir. Seyahat ve turizm rekabet
başarının daha üst sıralara taşınması gereği de göz
136
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
endeksi, seyahat ve turizm rekabet gücünü ölçmeyi
Küreselleşmenin etkilerinin en yoğun
İNCELENMESİ
hisedildiği
kolaylaştıran dört alt endeksden oluşmaktadır:
(1) Hakan
ve küresel
şoklara karşı en açık konuma sahip
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
Çevreyi etkinleştirmek alt endeksi, (2)Güven
Seyahat
ve seyahat ve turizm sektörünün 141 ülke açısından
turizm politikası ve etkinleştirilmesi
alt endeksi, rekabet endeks değerleri ve bu değerler içerisinde
1
(3) Altyapı alt endeksi ve (4) Doğal ve kültürel Türkiye’nin konumu oldukça önemlidir. Türkiye’nin
Özet : 2012-2014
arasındaki
verileri
kullanılarak
çalışma, sanayi
kaynaklar alt endeksi.
Bu alt Yılları
endeksler
14TUİK
kritesürekli
açıkhazırlanan
veren bu
“Ödemeler
Bilançosu”na pove konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
ri, bu kriterler ise
90 göstergeyi
içermekte
zitif
katkı sağlayan
“Hizmetler
şeklindedir.
Farklı analiz
teknikleri olup,
kullanılarak
hazırlanan
çalışmada ANOVA
modeli Bilançosu”nun
9
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
endeks değerleri 1-7 aralığında yer almaktadır.
en gözde sektörü olması dolayısıyla bu öneme
bulunmaktadır.
Tablo 6,Elde
Türkiye turizminin
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistik sahip
bulgulara
göre de sonuca gidilmiştir.
küresel rekabet gücünü gözlemlemek amacıyla
9 ( h t t p : / / w w
w . t u i genel
k . g seviyesinde
o v . t r / Udüşüş
st Mgözlendiği
e n u . sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
fiyatlarının
düzenlenmiştir.
aralığı Kw. cinsinden yükseldikçe, fiyatlarda da azalma
do?metod=istendeks)
Tablo 6. Seyahat ve Turizm Rekabet Endeksi’ne Göre Rekabet Gücü En Yüksek ve En
Düşük 5 Ülke ve Türkiye (2009-2015)
Ülkeler
ACCORDING
TO CONSUMPTION
2009
2011RANGES IN TERMS
2013OF INDUSTRY AND
2015
HOUSES
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
İspanyathe consumption
6 of electricity
5,29and natural
8
5,29in industry
4 and houses
5,38 is statistically
1
gas used
Fransa techniques for 4analysis. Moreover,
5,34
3
5,41
7
5,31
2
5,31
Almanya
3
5,41
2
5,50
2
5,39
3
5,22
ABD
8
5,28
6
5,30
6
5,32
4
5,12
Birleşik Krallık
11
5,22
7
5,30
5
5,38
5
5,12
TÜRKİYE
56
4,20
50
4,37
46
4,44
44
4,08
Moritanya
127
3,07
136
2,85
134
2,91
137
2,64
Yemen
-
-
-
-
133
2,96
138
2,62
Angola
-
-
138
2,80
-
-
139
2,60
Gine
-
-
-
-
136
2,88
140
2,58
Çad
133
2,52
139
2,56
139
2,61
141
2,43
5,24
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr/UstMenu. Almanya, ABD ve Birleşik Krallık olarak kendido?metod=istendeks
sini gösterirken; rekabet gücü en zayıf ülkeler ise
Çad, Gine, Angola, Yemen ve Moritanya olmuştur.
Seyahat ve turizm sektörü açısından rekabet gücü
Rekabet gücünün yüksek olduğu ülkeler ABD hariç
en yüksek olan beş ülke sırasıyla İspanya, Fransa,
137
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
üzere AB üyesi ülkeler olurken, rekabet
iş adımları için şirketlerin algısına göre kolaylaştıİNCELENMESİ
olmak
gücünün düşük olduğu ülkeler az gelişmiş
ülkeler Hakan
rıcı olup
olmadığı ölçülmekte, elde edilen veriler
Murat KORKMAZ,
AÇIKGÖZ
olmuştur. Türkiye ise 2009 yılından itibaren
iyi bir sayısallaştırılarak tüm ülkeler için bir endeks haline
performans sergilemekle beraber
(56. sıradan 44. getirilmektedir. 10Raporda temel alınan 10 kilit
1
sıraya yükselmiş) turistik ürün zenginliğiyle doğru gösterge şu şekildedir (Pınar, 2013): (1) İş kurma,
Özet : 2012-2014
arasındaki TUİK verileri
hazırlananişlemleri,
bu çalışma, (3)
sanayi
orantılı bir performans
ortayaYılları
koyamamaktadır.
(2)kullanılarak
İnşaat ruhsatı
Elektrik bağlantıve konutlarda kullanılan doğalgaz ile elektrik tüketiminin istatistiksel olarak analiz edilmesi
sınahazırlanan
erişim,çalışmada
(4) Gayrimenkul
tescili, (5) Krediye
ANOVA modeli
4.4. İş Yapma Kolaylığı
Endeksi (Doing Business
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
erişim, (6) Yatırımcıların korunması, (7) Vergi
Index-DBI) Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
ötesi
ticaret,Elde
(9) Sözleşmelerin
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan istatistiködeme,
bulgulara (8)
göre Sınır
de sonuca
gidilmiştir.
Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kuruluşu uygulanması ve (10) Tasfiye işlemleri.
işbirliğinde yürütülen
İş Yapma
Projesi’nin
amacıda azalma meydana gelmektedir.
aralığı Kw
fiyatlarda
Tablo 7 İş Yapma Kolaylığı Endeksi’ne göre 189
dünya genelinde Anahtar
iş yaşamındaki
düzenlemeleri
Kelimeleryasal
: Elektrik,
ülke arasında ilk 5 ve son 5’de yer alan ülkeleri ve
iyileştirmektir. İş Yapma Kolaylığı Endeksi ülke
Türkiye’nin bu endekse göre yerini göstermektedir.
ekonomilerini iş yapmak
için uygun ortama sahip
ACCORDING
TO CONSUMPTION
olma ölçütlerine göre
sıralamaktadır.
İş yapma
HOUSES
ortamı için belirleyici yasal düzenlemelerin, farklı
do?metod=istendeks).
the consumption
of electricity
and natural
gas İş
used
in industry and
is statistically
Tablo 7. İş Yapma
Kolaylığı
Endeksi’ne
Göre
Yapmanın
Enhouses
Kolay
ve En Zor Olduğu 5
techniques for analysis. Moreover,
of hypothesis(2015)
Ülketests
ve Türkiye
Sıra
Ülke
Sıra
Ülke
1
Singapur
185
Orta Afrika Cumhuriyeti
2
Yeni Zelanda
186
Venezüella, RB
3
Danimarka
187
Güney Sudan
4
Kore Cumhuriyeti
188
Libya
5
Hong Kong SAR
189
Eritre
55
TÜRKİYE
Kaynak: http://www.doingbusiness.org/rankings
Libya, Güney Sudan, Venezüella ve Orta Afrika
Cumhuriyeti’nde olduğu söylenebilir. Türkiye ise
Özellikle KOBİ’ler için en kolay iş yapma olaiş yapma kolaylığı açısından 189 ülke arasında
naklarını sunan ilk 5 ülkenin sırasıyla Singapur,
55. sırada yer almaktadır. 11
Yeni Zellanda, Danimarka, Kore Cumhuriyeti ve
Hong Kong olduğu gözlenmektedir. KOBİ’ler için
en zor iş yapma olanaklarının ise sırasıyla Eritre,
11 (http://www.doingbusiness.org/rankings).
138
4.5.
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Ticareti Kolaylaştırma Endeksi (The
serbest dolaşımını kolaylaştırmak
İNCELENMESİ
Enabiling Trade Index-ETI)
ekonomilerinin
AÇIKGÖZ
için ülke
mevcut kurumlarının, politika-
Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni
larının
ve hizmetlerinin derecesini ölçmektedir
Ticareti Kolaylaştırma Endeksi DünyaGüven
Ekonomik
1
(Sezgin, Büyükkol ve Baykara, 2014:7). Ticareti
Forumu tarafından, ülkelerin uluslararası ticareti
kolaylaştıracak eylem
ve düzenlemeleri
ne derece
Endeksi
dörtsanayi
alt konudan oluşur.
Özet : 2012-2014
TUİK verileriKolaylaştırma
bu çalışma,
konutlarda kullanılan dair
doğalgaz
etkin bir biçimdevegerçekleştirdiğine
hazırlanan
Pazar ANOVA
Erişimi,modeli
(2) Sınır (gümrük)
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakBunlar;
hazırlanan(1)
çalışmada
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez
bir rapordur. Bir
ülkenin özellikle
uluslararası
Yönetimi,
Altyapı
veedilmesi
(4) Çalışma Ortamı
ve doğalgaz(3)
fiyatlarının
tespit
ticarete konu olacak
eko-sisteminin
gelişmişlik
olarak belirlenmiştir (Battista vd., 2014:4).
edilen bulgular sonucunda; sanayi
düzeyini de ölçmeyi
amaçlamaktadır.12 sektörü için tüketim aralığı arttıkça, elektrik ve doğalgaz
meydana
Tablo
8’degelmektedir.
2010-2014 yıllarını kapsayan Ticareti
Ticareti Kolaylaştırma Endeksi, ticarete konu
olan eşyanın sınırlardan varış noktasına kadar
Kolaylaştırma Endeksi’ne göre ticaret yapmanın
en kolay ve en zor olduğu beş ülke ve bu değer-
12 ( h t t p : / / w w w
. t u i k . g o v .ANALYSIS
t r / U st MOF
e nELECTRICITY
u.
ECONOMETRIC
IN TERMS
OF INDUSTRY
AND
lendirme
içerisinde
Türkiye’nin
yeri verilmiştir.
HOUSES
Tablo 8. Ticareti Kolaylaştırma Endeksi’ne Göre En İyi ve En Kötü Ticari Yapıya Sahip 5
gas used
Ülkeandvenatural
Türkiye
(2010-2014)
2012 electricity and
2014
made more comprehensive.2010
natural gas prices
Ülkeler
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Singapur
1
6,06
1
6,14
1
5,93
Hong Kong SAR
2
5,70
2
5,67
2
5,45
Hollanda
10
5,26
7
5,32
3
5,26
Yeni Zellanda
6
5,33
5
5,34
4
5,24
Finlandiya
12
5,25
6
5,34
5
5,23
TÜRKİYE
62
4,07
62
4,13
46
4,32
Zimbabve
122
2,98
129
2,96
134
2,89
Gine
-
-
-
-
135
2,86
Angola
-
-
127
3,01
136
2,83
Venezüella
121
3,04
130
2095
137
2,81
Çad
124
2,88
132
2,63
138
2,50
Bu endeks sonuçlarına göre 2014 yılı ve değer-
do?metod=istendeks
lendirilen 138 ülke için en kolay ticaret imkanı
139
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
beş ülke sırasıyla Singapur, Hong
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği,
İNCELENMESİ
sunan ilk
2002 yıKong, Hollanda, Yeni Zellanda veMurat
Finlandiya
lından
sonra “Bilgi Toplumunun Ölçümü” adını
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ
olurken; en zorlayıcı ticari koşullara
sırasıyla taşıyan bir rapor yayınlamaya başlamış ve bu
Çad, Venezüella, Angola, Gine1Kilis
ve 7Zimbabve’de
raporda Bilgi ve İletişim Kalkınma Endeksi’ne
Aralık Üniversitesi, Elektrik-Enerji Bölümü
rastlanmaktadır. Ticaretin en kolay şekilde gerçek- de yer vermiştir. Bu rapor ölçüm için yeni BİT
: 2012-2014
Yıllarıve
arasındaki
kullanılarak
hazırlanan bakarak,
leştiği ülkelerin Özet
başında
Singapur
Hong TUİK
Kongverileriveri
kaynaklarına
BİT endüstrisindeki
gibi dünya ticaretinin
iki Farklı
önemli
merkezinin
yer gelişmeleri
takip etmekte
büyük verilerin olası
şeklindedir.
analiz
ANOVAvemodeli
13getirilmiştir.
uygulanmıştır.
Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
alması çok şaşırtıcı değildir. Türkiye ise sunduğu rolünü araştırmaktadır.
ticari kolaylıklaryönünde
açısından
ülkeolup,
arasında
46. bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
hareket138
edilmiş
yapılan istatistik
Tablo 9’da Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik
sırada yer alarak çok iyi olmasa da, 2010 ve 2012
varılmaktadır.
Sonuç
olarak tüketim
Endeksi’ne
Göre 166
ekonomi
içerisinde BİT değeri
yıllarındaki performansına
göreyükseldikçe,
(61. sıradan
46.da azalma meydana gelmektedir.
fiyatlarda
en yüksek ve en düşük 5 ülke ve bu yapılanma
sıraya yükseliyor)
dahaKelimeler
üst düzey
bir performans
Anahtar
: Elektrik,
içerisinde Türkiye’nin konumu sunulmuştur.
sergilemektedir.
4.6. Bilgi ve İletişim
Teknolojileri Gelişmişlik
HOUSES
Endeksi (Information and Communication
13 (http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/pubTechnology Development Index-IDI)
lications/mis2014.aspx).
Tablo 9.
ANOVA
model was applied
to the study
prepared with Göre
the useBİT
of different
Bilgi analyzed.
ve İletişim
Teknolojileri
Gelişmişlik
Endeksi’ne
Değeri
ve En Düşük
5 Ülke
(2010-2013)
The purpose
wasve
to Türkiye
Ülkeler
2010
2011
2012
En Yüksek
2013
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Danimarka
3
8,01
3
8,29
2
8,78
1
8,86
Kore
1
8,45
1
8,56
1
8,81
2
8,85
İsveç
2
8,21
2
8,34
3
8,68
3
8,67
İzlanda
4
7,96
4
8,17
4
8,58
4
8,64
Birleşik Krallık
14
7,35
9
7,75
7
8,28
5
8,50
TÜRKİYE
66
4,17
69
4,38
68
5,12
68
5,29
Etiyopya
150
1,09
150
1,15
162
1,24
162
1,31
Eritre
151
1,08
152
1,09
163
1,18
163
1,20
Çad
155
0,85
154
0,94
164
1,09
164
1,11
Nijer
154
0,8
155
0,88
165
0,97
165
1,03
Orta Afrika Cumhuriyeti
153
0,96
153
0,97
166
0,93
166
0,96
140
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
lığına göre sıralamaktadır. Bu endeks;
İNCELENMESİ
Kaynak:
do?metod=istendeks
ticarete
açıklık,
ticaret politikaları, doğrudan yabancı
AÇIKGÖZ
yatırıma açıklık ve ticaret altyapısı olmak üzere
2013 yılı verilerine göre BİT endüstrisiGüven
en gelişmiş
4 alt endeks başlığından oluşmaktadır. Endeks
1
Kilis 7Kore,
Aralık Üniversitesi,
beş ülkenin sırasıyla Danimarka,
İsveç, Elektrik-Enerji Bölümü
iki amaca hizmet eder:
İzlanda ve Birleşik Krallık olduğu söylenebilir.
Bu görünümde ve
Kore
ve Danimarka’nın
(1) Ülkeleri
ticareti
dışa en
açık olandan en az
konutlarda
kullanılan doğalgaz birbiriile elektrik tüketiminin
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi
ni yakın takibi uygulanmıştır.
ve Danimarka’nın
son yıllarda
açık olana doğru sıralayarak yıllar itibariyle bu
ve konutlarda
tüketim
aralıklarınaele
göre elektrik
tespitgözlenmesini
edilmesi
gerçekleştirdiği Sanayi
atılımla
Kore’nin
liderliğini
sıralamadaki
değişimin
sağlar,
geçirmesi dikkat edilen
çekicidir.
BİT endüstrisi zayıf olan
(2) Ülke ticari performansının değerlendirilmesini
fiyatlarının
genelAfrika
seviyesinde
düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
ülkelerin ise sırasıyla
Orta
Cumhuriyeti,
sağlayarak,
politikacılara ve konunun ilgililerine
Nijer, Çad, Eritre ve Etiyopya gibi üçüncü dünya
14
çeşitKonut,
yol Anova,
haritası
oluşturur.
Anahtar Kelimeler : Elektrik, Doğalgaz, Tüketim,bir
Sanayi,
TUİK,
Fiyat
ülkeleri olduğu görülmektedir. Türkiye ise bu
tabloda 166 ülke arasında 68. sıradaki konumuyla
Tablo 10, 2011-2015 yılları arasında 75 ülkeden
orta düzey bir performans
göstermektedir.
pazar açıklık düzeyi en yüksek ve en düşük olan
HOUSES
ilk beş ülkeye ait puanlama ve sıralama sonuçlarını
4.7. Açık Pazar Endeksi (Open Markets
göstermek amacıyla düzenlenmiştir. Bu sonuçların
Index-OMI) Abstract: In this study prepared by using data of TSI belonging to the years of 2012-2014,
in industry
and houses isaçık
statistically
içerisinde
Türkiye’nin
pazar performansı da
Bağımsız uluslararası
yapısına
ayrıcawere
değerlendirilmektedir.
techniques organizasyon
tests of hypothesis
applied and the research was
sahip olan Uluslararası Ticaret Odası, Açık Pazar
14 (http://www.iccwbo.org/global-influence/g20/
Endeksi ile ülkeleri ülke pazarına giriş kolayreports-and-products/open-markets-index/).
141
Tablo
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
10. Açık Pazar Endeksi’ne Göre
En Açık ve En Kapalı Pazar Yapısına
İNCELENMESİ
Sahip
5 Murat
ÜlkeKORKMAZ,
ve Türkiye
(2011-2015)
Hakan
AÇIKGÖZ
Ülkeler
Singapur
2011
2013
1
2015
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
2
5,3
2
5,5
1
5,5
veHong
konutlarda
ile 5,4
istatistiksel
olarak
edilmesi
Kong
1
1
5,5
2 analiz 5,5
Lüksemburg
3 testleri uygulanarak
4,8
3araştırma daha
4,9 kapsamlı
3 hale getirilmiştir.
4,9
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez
Belçika
5 yapılan4,7
4,8 de sonuca
4 gidilmiştir.
4,8 Elde
yönünde hareket edilmiş olup,
istatistik 4
bulgulara göre
edilen
bulgular
sonucunda;
sanayi
sektörü
için
tüketim
aralığı
arttıkça,
elektrik
ve
doğalgaz
Hollanda
6
4,6
6
4,7
5
4,8
aralığı
fiyatlarda
TÜRKİYE
51
3,1 da azalma
47 meydana
3,4gelmektedir.
51
3,2
Anahtar
Cezayir
71 Doğalgaz,
2,2Tüketim,72Sanayi, Konut,
2,0 Anova,71TUİK, Fiyat
2,2
Pakistan
70
2,2
69
2,1
72
2,1
Bangladeş
75
73
1,9
73 GAS PRICES
1,9
OF2,1
ELECTRICITY
AND
NATURAL
74
2,1HOUSES
75
1,8
74
1,9
Etiyopya
Sudan
73
2,2
74
1,8
75
1,8
analyzed. ANOVA model was applied to the arasında
study prepared
the use
differentortaya
51.with
sırada
yerof alarak
yarı açıkelectricity
pazar and
görünümüdür.
natural gas prices
do?metod=istendeks
Açık pazar endeksine göre 2015 yılı itibariyle en
açık pazar yapısı sergileyen ilk beş ülke sırasıyla
Singapur, Hong Kong, Lüksemburg, Belçika ve
Hollanda olurken, en kapalı pazar yapısına sahip
ülkeler ise Sudan, Etiyopya, Bangladeş, Pakistan
ve Cezayir olmuştur. Ticaretin çok geliştiği iki ada
ülkesinin ve gelişmiş sanayi ülkesi konumundaki
BENELÜKS ülkelerinin bu yüksek performansı
aslında çok şaşırtıcı değildir. Aynı şekilde pazar
açıklığı açısından en son sıralara düşen ülkelerin
de bu görüntüsü beklenti dışı değildir. En dikkat
çeken ise Türkiye’nin bu tablo içerisinde 75 ülke
koyduğu
4.8. Enerji Mimarisi Performansı Endeksi (The
Energy Architecture Performance Index-EAPI)
Dünya Ekonomik Forumu tarafından yayımlanan Küresel Enerji Üretim Performans Endeksi,
ülkelerin enerji üretiminde çevreye gösterdiği
duyarlılık ve enerjide ulaşılabilirlik ile arz güvenliği açısından da performanslarını gözler önüne
sermekte (Alkin, 2013) ayrıca farklı ülkelerin
verime yönelik özel göstergeleri kullanılarak
enerji sistem performanslarını da ölçmektedir. Bu
endeks hükümetlerin ve paydaşların ülkelerinin
enerji sistemlerinin karşılaştırmalı performansını
tanımlamayı amaçlamaktadır. Bu ölçümü yapar-
142
ken; (1)
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Ekonomik Büyüme ve Kalkınma,İNCELENMESİ
(2)
Tablo 11 Enerji Mimarisi Performansı Endeksi’ne
Çevresel Sürdürülebilirlik ve (3) Enerji
göreAÇIKGÖZ
sıralamada ilk beşe giren en yüksek ve
Murat Erişimi
KORKMAZ, Hakan
15
ve Güvenliği sepetlerinden yararlanır.
en Yönetmeni
düşük performanslı ülkeler ile bu ülkelerin
1
Bölümü
arasında Türkiye’nin
15 (http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalEnergyArchitecture_2015.pdf).
Tablo 11.
yerini gözlemlemek için
düzenlenmiştir.
Enerji
Mimarisi
Performansı
Endeksi’ne
Göreçalışmada
Performansı
Yüksek
şeklindedir.
Farklı analiz
hazırlanan
ANOVA En
modeli
uygulanmıştır. Ayrıca
hipotez
testleri
uygulanarak
araştırma
daha
kapsamlı
hale
getirilmiştir.
Düşük 5 Ülke ve Türkiye (2013-2015)
2014 aralığı arttıkça, elektrik
2015 ve doğalgaz
edilen bulgular sonucunda;2013
sanayi sektörü için tüketim
fiyatlarının
Ülkeler genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucuna varılmaktadır. Sonuç olarak tüketim
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
İsviçre
4
0,70
5
0,72
1
0,71
Norveç
1
0,75
1
0,75
2
0,79
Fransa
3
0,70
3
0,72
3
0,77
İspanya
9
0,67
8
0,67
5
0,76
ve En
ACCORDING
AND
Yeni
ZellandaTO CONSUMPTION
5
0,70RANGES
2 IN TERMS
0,73OF INDUSTRY
4
0,76
HOUSES
TÜRKİYE
44
0,58
47
0,57
54
0,63
Benin
122
0,35
120
0,44
made
more comprehensive.98The purpose
was to determine
electricity
natural gas
prices
Kamboçya
0,41
120
0,36 and
121
0,43
Etiyopya
105
0,36
113
0,39
122
0,42
Tanzanya
104
0,37
121
0,36
123
0,42
Moğolistan
100
0,39
117
0,37
124
0,41
bir yerlerde bir performans sergilemektedir. Ayrıca
do?metod=istendeks
Türkiye’nin 2013’deki 44. sıradaki konumunu,
124 ülkenin 2015 yılı Enerji Mimarisi performansı
değerlendirmesine göre en yüksek performans
sergileyen ilk beş ülke İsviçre, Norveç, Fransa,
Yeni Zellanda ve İspanya olurken, en düşük performansa sahip ülkeler ise Moğolistan, Tanzanya,
Etiyopya, Kamboçya ve Benin’dir. Türkiye bu
2015’de 54. sıraya düşürmüş olması önemli bir
performans kaybını göstermektedir. Enerji performansı açısından öne çıkan ülkelerin AB ağırlıklı
sanayileşmiş ülkeler olduğu, düşük performanslı
ülkelerin ise az gelişmiş ülke statüsündeki ülkeler
olduğu dikkat çekmektedir.
değerlendirmede 54. sırada yer alarak yine ortalarda
143
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
5. Türkiye’nin “Kötü” Performans Sergilediği
tüm sektörleri kapsayan önde gelen
İNCELENMESİ
Uluslararası Ticari Endeksler
şirketlerden
eldeAÇIKGÖZ
edilen bilgilerden yararlanılarak elde edilen
hesaplamalarla
elde edilen endekste, ülkelerin
Yönetmeni
Türkiye’nin en kötü performans gösterdiği
en1
ekonomik,Bölümü
politik ve düzenleyici değişimlerden
deksler; 25 ülke arasında 21. sırada
yer aldığı
nasıl etkilendikleri de gösterilmektedir. Endeks
Yabancı Doğrudan
Yatırım Güven Endeksi ve 28
gelecekistatistiksel
bir ile olarak
üç yıllık
süreler içinde, belirli
konutlarda
analiz edilmesi
AB üyesi ülkedenve26.
sıradakullanılan
yer alandoğalgaz
Macaristan’la
yatırımların
aynı puanı aldığıuygulanmıştır.
Avrupa 2020
Endeksi
AyrıcaRekabet
hipotez testleri
uygulanarakpazarların
araştırma dahadoğrudan
kapsamlı hale
getirilmiştir. küresel dağılıSanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
mından alacağı payın tahmin edilebilmesinde de
olmuştur.
aralığı
elektrik 16
ve doğalgaz
önemli
birarttıkça,
rol üstlenir.
5.1. Yabancı Doğrudan
Güven
Endeksi
fiyatlarınınYatırım
genel seviyesinde
düşüş
(The Foreign Direct Investment Confidence
Tablo 12, 2012-2015 yılları arasında Yabancı
Index-FDI)
Doğrudan Yatırım Güven Endeksi’ne göre
güvenilirliği en yüksek ve en düşük 5 ülkeyi
Yabancı DoğrudanECONOMETRIC
Yatırım Güven
Endeksi 1997
ACCORDING
TO CONSUMPTION
göstermektedir.
Asya küresel krizinin
gölgesinde,
1998’denRANGES
HOUSES
itibaren A.T. Kearney Danışmanlık Şirketi ta16 ( h t t p : / / w w w . t u i k . g o v . t r / U st M e n u .
rafından düzenlenen
bir
endekstir.
25
ülkedeki
techniques
for analysis.Yatırım
Moreover, Güven
tests of hypothesis
were applied
the research wasEn Yüksek ve
Tablo 12. Yabancı
Doğrudan
Endeksi’ne
Göreand
Güvenilirliği
En Düşük 5 Ülke (2012-2015)
Ülkeler
2012
2013
2014
2015
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
ABD
4
1,52
1
2,09
1
2,16
1
2,10
Çin Halk Cumhuriyeti
1
1,87
2
2,02
2
1,95
2
2,00
Birleşik Krallık
8
1,47
8
1,81
4
1,91
3
1,95
Kanada
20
1,34
4
1,86
3
1,93
4
1,94
Almanya
5
1,52
7
1,83
6
1,84
5
1,89
Avusturya
-
-
-
-
-
-
21
1,69
TÜRKİYE
13
1,39
-
-
24
1,60
22
1,69
Polonya
23
1,30
19
1,62
-
-
23
1,68
Norveç
-
-
-
-
-
-
24
1,68
Finlandiya
-
-
-
-
-
-
25
1,67
144
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
5.2. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi (The Europe
İNCELENMESİ
Kaynak:
do?metod=istendeks
2020 Competitiveness Index)
Güven
Grup A.Ş. Finans
Yönetmeni
2010
yılında, Avrupa Komisyonu, AB’nin rekabet
Yabancı doğrudan yatırım güvenilirliği
en yüksek
1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü
gücünün artırılması
amacı ile Avrupa Birliği ve
olarak hesaplanmış ilk beş ülke sırasıyla ABD,
üye devletleri bu hedefe odaklama aracı olarak
Çin, Birleşik Krallık, Kanada ve Almanya’dır.
Avrupaistatistiksel
2020 stratejisini
Bu stratejiBu ülkelerden dört
tanesi kullanılan
gelişmişdoğalgaz
ülke ve
Çin tüketiminin
ve konutlarda
ile elektrik
olarak analiz önermiştir.
edilmesi
ye göre, amaç “istihdam, üretkenlik ve sosyal
de dünyada yükselen
ekonomi olarak değerlenuygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
Sanayi
ve konutlarda
ve doğalgaz
fiyatlarının
tespit
edilmesi
uyum
düzeyi
yüksek,
sürdürülebilir
ve akılcı
dirilen gelişmekte
olan
ülkedir.tüketim
Güvenilirliği
bir ekonomik yapı” oluşturmaktır. Bu hedef
en düşük olarakedilen
hesaplanmış
ilk beş ülke ise
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüş
varılmaktadır.
Sonuç olarak Avrupa
tüketim 2020 Rekabet
çerçevesinde
düzenlenen
sırasıyla Finlandiya,
Norveç,
Polonya,
Türkiye
Endeksi; Küresel Rekabetçilik ve Kıyaslama
ve Avusturya’dır. Bu ülkelerden Finlandiya ve
Ağı çerçevesi içinde Dünya Ekonomik Forumu
Norveç’in gelişmiş ülke statüsüne sahip ülketarafından hesaplanarak yayınlanan bir endeks
ler olarak düşük güvenilirliğe sahip olmaları
17
NATURAL
GAS PRICES
olarakAND
ortaya
çıkmaktadır.
düşündürücüdür. Türkiye
de yabancı doğrudan
HOUSES
yatırımlar için yeterli güven imajı oluşturamayan
Tablo 13, 28 AB üyesi ülkenin rekabetçilik sıraülkeler arasında olup 22. sırada yer almaktadır.
Abstract: In this study prepared by using data oflamasında
TSI belongingönde
to the years
of 2012-2014,
ve arkada
gelen ilk beş ülkeyi
prepared with
use bir
of different
göstermenin
yanıthesıra,
aday ülke statüsündeki
Türkiye’nin
de and
rekabet
değerlenmade more comprehensive. The purpose was to determine
electricity
natural performansını
gas prices
direbilmek amacıyla düzenlenmiştir.
17 (http://www3.weforum.org/docs/WEF_Europe2020_CompetitivenessReport_2014.pdf).
145
Tablo
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
13. Avrupa 2020 Rekabet Endeksi’ne
Göre Rekabetçiliği En Yüksek ve En
İNCELENMESİ
Düşük 5
Ülke
Türkiye
(2010-2014)
Murat ve
KORKMAZ,
Hakan
AÇIKGÖZ
Ülkeler
Finlandiya
2010
2012
1
2014
Sıra
Puan
Sıra
Puan
Sıra
Puan
2
5,61
2
5,71
1
5,70
veİsveç
konutlarda kullanılan doğalgaz
ile 5,77
istatistiksel
edilmesi
1
1
5,77 olarak
2 analiz 5,55
Hollanda Ayrıca hipotez
4 testleri uygulanarak
5,34
4araştırma daha
5,46kapsamlı
3 hale getirilmiştir.
5,41
uygulanmıştır.
Danimarka
3 yapılan5,52
5,60de sonuca
4 gidilmiştir.
5,32Elde
yönünde hareket edilmiş olup,
istatistik 3
bulgulara göre
edilen
bulgular
sonucunda;
sanayi
sektörü
için
tüketim
aralığı
arttıkça,
elektrik
ve
doğalgaz
Almanya
5
5,25
6
5,28
5
5,28
aralığı
fiyatlarda
gelmektedir.
Hırvatistan
4,01 da azalma
- meydana
4,01
24
3,87
Anahtar
Tüketim,24Sanayi, Konut,
Macaristan
24 Doğalgaz,
4,04
4,06 Anova,25TUİK, Fiyat
3,83
TÜRKİYE
-
-
-
3,75
-
3,83
Yunanistan
25
25
3,95
26 GAS PRICES
3,79
OF3,92
ELECTRICITY
AND
NATURAL
27
3,79
27
3,76
27
3,75
HOUSES
Bulgaristan
Romanya
26
3,84
26
3,79
28
3,64
analyzed. ANOVA model was applied to the olan
study prepared
with theBulgaristan
use of different
Yunanistan,
ve Romanya’dan
daha iyielectricity
bir rekabet
performansı
gösterirken,
and natural
gas prices
do?metod=istendeks
Avrupa 2020 Rekabet Endeksi 2014 sonuçlarına
göre rekabetçiliği en yüksek beş AB ülkesi sıra-
Macaristan’la aynı rekabetçilik düzeyine sahip
bulunmuştur.
sıyla Finlandiya, İsveç, Hollanda, Danimarka ve
6. Sonuç
Almanya olarak karşımıza çıkarken, rekabetçiliği
İçinde bulunduğumuz yüzyılda Türkiye’nin artan
dış ticaret hacmi dikkat çekmektedir. Fakat bunun yanı sıra artan dış ticaret açıkları da gözden
kaçmamakta ve ülkenin Ödemeler Dengesi’ndeki
problemler de paralel bir şekilde büyüme göstermektedir. Fakat Türkiye ekonomisinin incelenen
endeksler kapsamındaki gelişimi birbirinden
farklı sonuçların olduğunu bize göstermektedir.
Türkiye’nin uluslararası ticari endekslerdeki
yerini elde edilen bulgular çerçevesinde kısaca
en düşük AB ülkeleri ise Romanya, Bulgaristan,
Yunanistan, Macaristan ve Hırvatistan olarak belirlenmiştir. Rekabetçilik performansı yüksek olan
ülkelerin AB’nin en gelişmiş ülkeleri olduğu dikkat
çekerken, düşük rekabetçiliğe sahip olanlarınsa
Yunanistan hariç dönüşüm ekonomileri olduğu ve
Birliğe 2000 sonrası yaşanan genişleme sürecinde
dahil oldukları gözlenmektedir. Bir aday ülke
statüsündeki Türkiye ise rekabetçiliği en düşük
146
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
özetleyebilmek adına bu sonuçlar “İyi”, “Orta”
Türkiye’nin 2014 yılı performansının
İNCELENMESİ
ise çok
ve “Kötü” şeklinde değerlendirilebilir.
sıkıntılı
olduğu söylenemez. Dünya Ekonomik
AÇIKGÖZ
Forumu
tarafından 2 yıllık periyotlarla düzenlenen
Yönetmeni
Ekonomik Kırılganlık Endeksi’ne göre
Türkiye;
1
ve sektörün
sürdürülebilirliği için bir platform
Bölümü
gelişmekte olan ve az gelişmiş 145
ülke arasında
oluşmasına hizmet eden Seyahat ve Turizm
kırılganlığı en düşük ülke olarak yer almış ve bu
Özet : 2012-2014 Yılları arasındaki TUİK verileriRekabet
kullanılarakEndeksi’
hazırlanan ne
bu çalışma,
sanayi
göre Türkiye;
2009 yılından
alanda çok iyi bir
performansa
sahip
olduğunu
ve konutlarda
kullanılan
doğalgaz
iyiçalışmada
bir performans
sergilemekle beraber
şeklindedir. Farklı analiz teknikleri kullanılarakitibaren
hazırlanan
ANOVA modeli
kanıtlamıştır. BMuygulanmıştır.
Genel Kurulu
Kalkınma Politikası
(56. sıradan 44. sıraya yükselmiş), maalesef turistik
Sanayitanımlanan
ve konutlarda bu
tüketim
aralıklarına
Komitesi tarafından
endekse
göre,
göre de sonuca doğru
gidilmiştir.
Elde bir performans
ürün zenginliğiyle
orantılı
Türkiye’nin aynı
statüye
sahip
ülkeler
arasında
edilen
bulgular
sonucunda;
sanayi
ortayavarılmaktadır.
koyamamıştır.
Dünya
genel seviyesinde
düşüş tescilgözlendiği sonucuna
Sonuç olarak
tüketimBankası önderliküresel krizlere fiyatlarının
en dayanıklı
ülke olarak
ğinde özellikle KOBİ’lerin iş yaşamındaki yasal
lendiği söylenebilir.
düzenlemelerini iyileştirmek için hazırlanan İş
Küresel Rekabet Endeksi’ne göre 140 ülke araYapma Kolaylığı Endeksi ve Dünya Ekonomik
sında 51., LojistikECONOMETRIC
Performans Endeksi’ne
ANALYSIS OFgöre
ELECTRICITY
AND NATURAL
GAS PRICES
Forumu’nun
uluslararası
ticareti kolaylaştıracak
160 ülke arasında 30., Seyahat ve Turizm Rekabet
HOUSES
eylem ve düzenlemelerin etkinliğini ölçen Ticareti
Endeksi’ne göre 141 ülke arasında 44., İş Yapma
Kolaylaştırma Endeksi sonuçları da Türkiye’nin
Kolaylığı Endeksi’ne
göre
189
ülke
arasında
in industry
houses ilgili
is statistically
önceki
yıllaraandoranla
alanlarda artan perforanalyzed. ANOVA
model was göre138
55., Ticareti Kolaylaştırma
Endeksi’ne
mansını
etmektedir.
were teyit
applied
made
moreve
comprehensive.
ülke arasında 46.,
Bilgi
İletişim Teknolojileri
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği’nce “Bilgi
Gelişmişlik Endeksi’ne göre 166 ülke arasında
Toplumunun Ölçümü” çerçevesinde hesaplanmaya
68., Açık Pazar Endeksi’ne göre 75 ülke arasında
başlanan Bilgi ve İletişim Teknolojileri Gelişmişlik
51. ve Enerji Mimarisi Performansı Endeksi’ne
Endeksi değerleri Kore ve Danimarka’nın rekagöre 124 ülke arasında 54. olarak orta düzey bir
betine sahne olmaktadır. Türkiye ise 2010’daki
performans sergilemiştir.
66. sıradaki konumunu 2013 yılında 68 ile deBu sonuçları daha ayrıntılı olarak incelersek;
ğiştirerek güç kaybeden konumuna düşmüştür.
Uluslararası Ticaret Odası tarafından yayınlanan
Dünya Ekonomik Forumu tarafından her yıl
Açık Pazar Endeksinde Singapur ve Hong Kong
hazırlanan Küresel Rekabet endeksi sonuçları
gibi iki uzak doğu şehir devletinin yanı sıra
Türkiye’nin son yıllardaki performans kaybını
BENELUX ülkelerinin ilk sıralarda yer aldığı
ortaya koymaktadır. Ülkelerin gümrük, taşımacılık,
gözlenirken, 75 ülke arasında 51. sırada yer alan
altyapı gibi lojistik alanındaki performanslarını
Türkiye’nin henüz tam anlamıyla açık pazar
değerlendiren ve Dünya Bankası tarafından
hesaplanan Lojistik Performans Endeksine göre
kriterlerini sağlayamadığı görülmektedir. Enerji
147
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Mimarisi Performansı Endeksi Dünya Ekonomik
larda yer alan ülkelerin – Yunanistan hariç - AB’ye
İNCELENMESİ
son AÇIKGÖZ
dönemde kabul edilen dönüşüm ekonomileri
Forumu tarafından yıllık periyotlarlaMurat
yayınlanan
KORKMAZ, Hakan
olduğu gözlenmektedir. Türkiye ise 28 AB ülkesi
bir endekstir. Bu endeks sonuçları da
ABGrup
ülkeGüven
arasında 26. sırada yer alan Macaristan’la aynı
1
lerinin üstün performansını ortaya
Kilis koymaktadır.
rekabetçilik performansını göstererek kötü bir
Türkiye’nin ise 2013’deki 125 ülke arasındaki 44.
Özet : 2012-2014
Yılları
TUİK verilerirekabetçilik
çalışma, sanayi
yapısıbusergilemektedir.
sıradaki yerini, 2015’de
54. sıra
ilearasındaki
değiştirerek
enerji mimarisi açısından
bir teknikleri
performans
şeklindedir. belirgin
Farklı analiz
Türkiye’nin Uluslararası Ticari Endekslerdeki göuygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
kaybı yaşadığı gözlenmektedir.
ve doğalgazbeklendiği
edilmesi
rüntüsünün
kadar
mükemmel olmadığı
ve son
yıllarda
buelektrik
endeksler
çerçevesinde Türkiye
Türkiye’nin en edilen
kötü bulgular
performans
gösterdiği
en-için tüketim
sonucunda;
sanayi sektörü
aralığı
arttıkça,
ve doğalgaz
varılmaktadır.
Sonuç
olarak
tüketim
dış ticaretinde bir kan kaybı yaşanmakta olduğu
deksler ise; 25 ülke
arasında 22. sırada yer aldığı
sonucuna varmak mümkündür. Unutulmamalıdır
Yabancı Doğrudan
Yatırım Güven Endeksi ve 28
ki, gelişmiş bir rekabet potansiyeli; küresel
AB üyesi ülkeden 26. sırada yer alan Macaristan’la
ekonomiyi ekonomik krizden geçici bir süre
aynı puanı aldığı Avrupa 2020 Rekabet Endeksi
içinINkurtarırken,
gerginleşen
TERMS OF INDUSTRY
AND jeopolitik durum,
olmuştur.
HOUSES
artan gelir eşitsizliği ve daralan finansal koşulA.T. Kearney şirketi tarafından yıllık periyotpotansiyel
riskler yaratmaya
Abstract: In this study prepared by using data oflar
TSIekonomi
belonging to için
the years
of 2012-2014,
the Yabancı
consumption Doğrudan
of electricity and
larla düzenlenen
Yatırım
başlayabilir. Bu nedenle daha sürdürülebilir ve
Endeksi’ne göre techniques
gelişmekte
ülkelerden
for olan
analysis.
Moreover,Çin’in
tests of hypothesis
applied
the research
was
daha were
yaygın
bir and
büyümeyi
sağlamak
için yapısal
performansı ilk 5 ülke arasında bulunacak kadar
sorunlarla mücadele etmek gerekir. Bu bağlamda
yüksek bulunurken, yine bir yükselen ekonomi
ise her zamankinden daha fazla olmak kaydıyla;
olarak isimlendirilen Türkiye’nin 2015 yılında
iş dünyası, hükümet ve sivil toplum arasında
22. sırada yer alması oldukça sıkıntılıdır. Hatta
güçlü bir işbirliği oluşturmak bir zorunluluktur.
Türkiye’nin Yabancı Doğrudan Yatırım Endeksi’ne
Ayrıca küresel sorunlardaki artışın ülkelerin segöre 2012’deki 13. sıradan 2015’deki 22. sıraya
yahat ve turizm hareketliliği üzerinde olumsuz
gerilemesi önemli bir performans kaybını da
etki yaratabileceği de asla unutulmamalıdır. Bu
göstermektedir.
durum gelişmekte olan ülkelerin büyüme per2010 yılından itibaren 2 yıllık periyotlarla Dünya
formanslarını azaltırken, gelişmiş ülkeleri kalıcı
Ekonomik Forumu tarafından hesaplanan Avrupa
düşük ekonomik büyüme ile yüzleşmeye zorla2020 Rekabet Endeksi; 28 AB ülkesinin rekabetyacaktır. Ödemeler bilançosu üzerinde yarattığı
çilik performansının yanı sıra aday ülkelerin de
olumlu etkiler hatırlanacak olursa bu sektör ve
performansını ayrıca değerlendirmektedir. 2014
bu sektörün etkinliğini artıracak her türlü girişim
verilerine göre rekabetçilik sıralamasında en sonözel bir öncelik ve öneme sahip olmalıdır.
148
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
Son bir söz olarak; Türkiye dış ticaretinin küresel
İNCELENMESİ RYKGM – Ekonomik Analiz ve Değerlendirme
ekonomiler içerisinde uygun bir yer edinebilmesi
Dairesi, Yayın No: 488, 07.06.2014, Ankara
büyük ölçüde ticaretin kolaylaştırılmasına
Güven Grupda
İNTERNET KAYNAKLARI
1
bağlıdır. Bu aşamadan sonra tek
gereken,
ilgili
mercilerin mevcut dataları doğru yorumlayarak
Alkin, K. (2013) “Enerjideki Küresel Yapısal
Özet : 2012-2014
Yılları
uygun politika seçimi
için çaba
sarfarasındaki
etmeleridir.
Sorunlar Piyasaların Gölgesinde Kalmasın”,
http://www.bloomberght.com/ht-yazarlar/
Kaynakça
Sanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik vekerem-alkin/1300982-enerjideki-kuresel-yapi
doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
yönünde
hareket edilmiş
yapılan istatistik bulgulara göre de sonuca gidilmiştir. Elde
BATTİSTA, A.D.,
DOHERTY,
S.,olup,
HANOUZ,
edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim sal-sorunlar-piyasalarin-golgesinde-kalmasin.
M., ve GEİGER,
T.,genel
(2014).
“Thedüşüş
Enabling
fiyatlarının
seviyesinde
Trade Index 2014”, World Economic Forum
http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=istendeks
2014, Edts. Hanouz, M. D., Geiger, T., ve
(erişim tarihi 08.11.2015).
Doherty, S
http://www.un.org/en/development/desa/policy/
ACCORDING
TOCompetitiveness
CONSUMPTION RANGES IN TERMS OF INDUSTRY AND
EİDE, E. B., (2014).
The Global
cdp/ldc/ldc_criteria.shtml#evi, (erişim tarihi
HOUSES
Report 2014-2015
08.11.2015)
the consumption
electricityThe
and Travel
EİDE, E. B., ve SNABE,
J. H.,of(2015).
http://www.weforum.org/reports/global-compe&Tourism Competitiveness
2015
techniques for analysis.Report
Moreover,
titiveness-report-2014-2015,
(erişim tarihi
KÖKSAL, M.Z., SEZGİN, F., ve MERT, S., (2014).
09.11.2015)
“Connecting to Compete 2014 The Logistics
http://lpisurvey.worldbank.org/international/global,
Performance Index and Its Indicators” , TC
(erişim tarihi 09.11.2015)
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, RYKGM –
Ekonomik Analiz ve Değerlendirme Dairesi,
http://www3.weforum.org/docs/gcr/2015-2016/
07.04.2014, Ankara
Global_Competitiveness_Report_2015-2016.
PINAR, Ö., (2013). “Dünya İş Yapma Endeksi’nde
pdf, (erişim tarihi 09.11.2015)
Türkiye’nin Yeri ve Türkiye’deki İş Ortamı”,
http://www.doingbusiness.org/rankings (erişim
İzmir Ticaret Odası, AR-GE Bülten, 2013tarihi 09.11.2015)
Mart Ekonomi
SEZGİN, F., BÜYÜKKOL, K., ve BAYKARA,
D., (2014). “2014 Ticaretin Kolaylaştırılması
Raporu”, TC Gümrük ve Ticaret Bakanlığı,
(http://www.itu.int/en/ITU-D/Statistics/Pages/
149
publications/mis2014.aspx). (erişim tarihi
11.11.2015)
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
http://www.iccwbo.org/global-influence/g20/
http://www.tcmb.gov.tr/(erişim 15.11.2015)
İNCELENMESİ
reports-and-products/open-markets-index/
Üstündağ Demir, S.; “Küresel Rekabet Endeksi
(erişim tarihi 11.11.2015)
2014-2015 Raporu” Türkiye Rekabet Kurumu,
1
Kilis
7
Aralık
Üniversitesi,
Elektrik-Enerji
Bölümü
http://www3.weforum.org/docs/WEF_
http://www.rekabet.gov.tr/tr-TR/Rekabet-Yazisi/
GlobalEnergyArchitecture_2015.pdf, (erişim
Kuresel-Rekabet-Endeksi-2014-2015-Raporu
tarihi 12.11.2015)
(erişim
tarihi
16.11.2015)
istatistiksel
olarak
analiz edilmesi
http://www3.weforum.org/docs/WEF_Europe2020_
CompetitivenessReport_2014.pdf
(erişim
yönünde hareket edilmiş olup, yapılan
Yazar Notu: Bu çalışma 4/5 Aralık 2015 Tarihinde
tarihi 12.11.2015)
fiyatlarının genel seviyesinde düşüş gözlendiği sonucunaİstanbul
varılmaktadır.
olarak tüketim 1. Uluslararası
daSonuç
gerçekleştirilen
http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist
Ekonomi Yönetimi ve Pazar Araştırmaları
(erişim 15.11.2015)
Kongresi’nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur.
HOUSES
150
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
İNCELENMESİ
EXTENDED
ABSTRACT
1
“Globalization” -the most important pillar in the formation of the new economic order- has
dragged many vechanges
the world
economy,
including
economic
initially.1929Great
World
konutlardato
kullanılan
doğalgaz
istatistiksel
olarak analiz
edilmesi
Depressionand the aftermath World WarII have necessitated the making of a number of regulauygulanmıştır. Ayrıca hipotez testleri uygulanarak araştırma daha kapsamlı hale getirilmiştir.
aralıklarına
göre International
elektrik ve doğalgazMonetary
edilmesi
tions on an international
scale.tüketim
In this
process,
Found
– IMF and World
Bank –WB - two
important international organizations- have started its operations. In addition
fiyatlarının
genel seviyesinde
düşüş
gözlendiğiwidespread
Sonuç
olarak
to these progresses,
globalization
has
become
activity
with
thetüketim
signing of General
Agreement on Tariffs and Trade – GATT. These organizations and agreement although have
specific purposes, and specific application areas, also they combine some common points are
observed.The first of these common points is “commercial liberalism”, that has come to the
ANALYSIS OFtime,
ELECTRICITY
ANDits
NATURAL
PRICES
independence of ECONOMETRIC
international
trade.Over
GATT left
place toGAS
World
Trade Organization
HOUSES
– WTO, though there has been no deviation
from this common goal. Today, there are approximately 160 WTO member, 188 IMF member, and 127 WB member countries, this situation
the consumption
of electricity and natural
gas used
in industry and on
houses
statistically
shows in the best
way the effectiveness
of these
organizations
theis world
economy and esanalyzed. ANOVA model was applied to the study prepared with the use of different
pecially world techniques
trade. Moreover,
high participation
rateregardless
tests of hypothesis
were applied andto
thedeveloped,
research was developing or
least developed, importance of these organizations in the economical sustainability had been
illustrated. Commercial liberalism has played an important role shaping foreign trade ofthe
majority of world economy by adopting the capitalist economic system. In this structure, while
developed countries were increasing their production quantities to take more place in foreign
markets, developing and least developed countries began forming their work with developed
countries guidance.The results of these efforts are certainly reflected to countries’ foreign trade
balance and balance of payments in the positive or negative way. Evaluation of country foreign
trade with only the results obtained based on countryleads to deficiencies. In this study, place of
Turkey’s foreign trade in the global tradeis assessed with international indexes which published
by Turkey Statistical Institute also. With this study, place in the global trade of Turkey’s trade is
attempted to be expressed. The World Economic Forum usually holds most of these indexes used
in this assessment annually. In addition to that, indexes organized by international organizations
are also considered within the scope of the study such as United Nations, International Chamber
of Commerce, World Bank. In 21th century, Turkey’s growing volume of foreign trade is note-
151
UHEYAD
in K:02
ID:13
JEL KODU:
F01-F02-H7-H70
ID:73 K:79
(Ekonomi)
& (Economy)
/ Document
& ISO
ISO14001-2004
14001-2004Belge
Belge
No12880)
(ISO No
9001-2008
BelgeNo:
No: 12879
12879 &
No:
(2015/03942-2015-GE-17393)
the other hand, increasing foreign
trade deficit can be observed as a problem
İNCELENMESİ
worthy. On
and in
the country The Balance of Payments
are also
in parallel to the growth. But, Turkey
Murat problems
KORKMAZ, Hakan
AÇIKGÖZ
economy has different results in the
name of different indexes. Because of that, to make these
indexes more meaningful, it can
be described as “Good”, “Intermediate”, and “Bad”. According
1
to Economic Fragility Index, Turkey is the least fragile country in other 145 country and proÖzetgood
: 2012-2014
TUİK verileri
kullanılarak
hazırlanan
bu çalışma,
sanayi
ved that has very
performance
in these
areas.
According
to the
Global
Competitiveness
ve konutlarda
kullanılan
doğalgaz
ile
elektrik
tüketiminin
istatistiksel
olarak
analiz
edilmesi
Index,Turkey isşeklindedir.
51st outFarklı
of 140
countries,
in Logistics
Performance
Indexmodeli
30th out of 160 coanaliz
hazırlanan
çalışmada ANOVA
th getirilmiştir.
uygulanmıştır.
Ayrıca hipotez
testleri uygulanarak
araştırma daha
kapsamlı
untries, according
to Traveland
Tourism
Competitiveness
Index
44hale
among141 countries, acSanayi ve konutlarda tüketim aralıklarına göre elektrik ve doğalgaz fiyatlarının tespit edilmesi
th
cording to the Trade
46 istatistik
among
138 countries,
according
to the Information
yönündeFacilitation
hareket edilmiş Index,
olup, yapılan
bulgulara
göre de sonuca
gidilmiştir. Elde
edilen bulgular sonucunda; sanayi sektörü için tüketim aralığı
th arttıkça, elektrik ve doğalgaz
and Communication Technology Development Index 68 among166 countries, according to the
st
Open Market Index
51cinsinden
in 75 yükseldikçe,
countries,fiyatlarda
and according
to thegelmektedir.
Energy Architecture Performance
aralığı Kw
da azalma meydana
th
Index, 54 of 124
countries
a moderate
Global
Index,
Anahtar
Kelimeler showed
Tüketim,performance.
TUİK,Competitiveness
Fiyat
prepared by the World Economic Forum’s results reveal the loss of performance of Turkey in
recent years. According
to Logistics Performance Index, calculated by the World Bank that asECONOMETRIC ANALYSIS OF ELECTRICITY AND NATURAL GAS PRICES
ACCORDING
TO CONSUMPTION
RANGES
IN TERMS OF
INDUSTRY
AND
sessing the performance
of countries
in the field
of logistics,
recent
performance
of the Turkey
HOUSES
is found distressed. According to Travel and Tourism Competitiveness Index, prepared by the
Abstract:
In this
study prepared
using
data of TSI belonging
the yearsperformance,
of 2012-2014,
World Economic
Forum,
Turkey;
withbythe
demonstration
of ato good
cannot show
analyzed. with
ANOVA
was applied
to the
study prepared
withof
theprepared
use of different
development parallel
itsmodel
richness
tourist
products.
Result
under the leaderstechniques for analysis. Moreover, tests of hypothesis were applied and the research was
hip of the World
Bank
Ease of Doing
Business
Trade
Facilitation
made
more comprehensive.
The purpose
was to Index,
determine and
electricity
and natural
gas prices Index prepared
by the World Economic Forum is Turkey confirms the increased performance compared to
the previous year. According to Information and Communication Technology Development
Index value, Turkey has fallen into the power lost country in recent years. According to theOpen Market Index, Turkey does not appear to provide literally open market criteria. Results of
Energy Architecture Performance Index show that Turkey has a significant performance loss in
recent years. The worst performance indices are; ranks 22nd among the 25 countries that Foreign
Direct Investment Confidence Index, and Europe 2020 Competitiveness Index which has the
same point with Hungary, that is in the 26th of 28 European Union country. It is observed that
Turkey has an decreasing performance rate according to Foreign Direct Investment Index, prepared by A.T. Kearney annually. Calculated by the World Economic Forum, 2020 European
Competitiveness Index demonstrates the poor competitiveness in the structure of Turkey. In this
context; image of Turkey in International Trade Indexes is not perfect as expected and conclude
that within the framework of this index, Turkey’s foreign trade has experienced a loss of blood.
152
DERGİ HAKKINDA
UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi; 2014 yılı itibariyle
yayın hayatına girmiştir. Dergimizde literatüre kaynak sağlayacak nitelik ve değerde olan yayınlara
yer verilmektedir. Dergimiz uluslararası hakemli bir dergi olup, yılda DÖRT sayı çıkarmaktadır.
Dergimizin sayıları MART, HAZİRAN, EYLÜL ve ARALIK aylarında sistem üzerinden yayınlanmaktadır. Dergimiz gerek basılı, gerekse de internet üzerinden ulaşılabilen bir dergidir. Dergimizde
İktisat, Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler, Uluslararası İlişkiler, İşletme, Finans,
Yönetim Organizasyon, Ekonometri, İstatistik ve Ekonomi alanında her türlü yayına yer verilebilmektedir. Dergimizin baş editörü Murat KORKMAZ olup, dergi yönetim kurulunun aldığı
kararlar doğrultusunda faaliyetlerini gerçekleştirilmektedir. Yönetim kurulu başkanı derginin o anki
yönetim kurulundaki en üst unvana sahip hocamız olup yönetim kurulunun %51’ inin aldığı kararlar
uygulanmaktadır. Gönderilen her yayın kendi alanında uzman iki hakemin onayından geçmeli ve
hakemler tarafından yayınlanabilir görüşüne sahip olmalıdır. Aynı sayı içerisinde yazarın bir yayınına
yer verilir. Birden fazla hakem ve yönetim kurulu onayından geçen çalışmalar sıraya alınarak ilerleyen
sayılarda yayınlanır. Hiçbir yazar hakem ve yönetim kurulu üyeleri üzerinde etkili değildir. Dergimizde
yayınlanmak üzere sisteme yüklenen çalışmalar için yayın telif hakkı sözleşmesi istenmez. Sisteme
yüklenen çalışmalar dergiye devredilmiş olarak kabul edilir. Yazar ya da yazarlar bu durumu kabul
etmiş ve derginin yayın kabul şartlarına uygun hareket etmeyi teyit ederek bu sisteme dâhil olmuştur.
Dergimiz hakem ve bilim kurullarında yer almak isteyen akademisyen ve bilim araştırmacılarının
mutlaka Dr. unvanı almış ve alanında uzman olması gerekmektedir. Ayrıca bilimsel çalışmalar yapmış
olması şartı aranır. Dr. ya da Uzman unvanına sahip olmayan ve alanında yayın yapmayan hiç kimse
bilim, danışma ve hakem kurullarında yer alamaz. Dergi yönetim kurulu derginin en üst karar ve
yürütme mekanizmasını oluşturur. Yönetim kurulunun aldığı her türlü karar kesin ve değiştirilemez
niteliktedir. Yönetim kurulu kararı olmaksızın hiçbir koşul ve şartta dergi üzerinde işlem gerçekleştirilemez ve uygulamaya gidilmez. Dergi baş editörü hakem onayına gönderilmeyen çalışmaların
dergide kabul edilip edilmeyeceğine, hakem sürecine gönderilip gönderilmeyeceğine karar verebilir.
Bu karar sürecinde yönetim kuruluna bilgi vermek zorunda değildir. Dergimiz bünyesinde hakem,
bilim ve danışma kurulunda yer almak isteyen bilim insanlarının katılımına ancak yönetim kurulu
karar verebilir.
Dergimizde bazı ulusal ya da uluslararası kongrelerde yayınlanmış sözlü ve hakem onayından geçmiş
çalışmalar için özel sayılar şeklinde çalışmalar da gerçekleştirilmektedir. Bu tip özel sayılar ancak
anlaşma yapılan kongrelerde sunulmuş sözlü bildiriler için geçerlidir. Bu bildirilerin mutlaka kongre
bilim kurulundan onay almış hakem değerlendirmesi yapılmış olmalıdır. Hakem değerlendirilmesi
yapılmamış hiçbir çalışma yayına alınmaz. Yayınlanmak için gönderilen çalışmalar dergi hakem
onayına gönderilir. Ancak her iki hakemden olumlu dönüş alan çalışmalar yayına alınır. Ayrıca sözlü
sunulan bildirilerin mutlaka basılı materyali ile hakem onay raporları dergimiz yönetim kuruluna ve
baş editörüne sunulmuş olmalıdır. Bu bilgi ve materyallere sahip olmayan bildirilere dergimizde yer
verilmez. Dergimizde işlem sürecine dair bilgiler yazar ve yazarlara yazılı olarak dergi internet adresinden bildirilir. Ayrıca dergimize üye olup sisteme giriş yapan her bir yazar süreç ile ilgili bilgileri
derginin web sayfasından kendisi izleyip gelişmeleri takip edebilir. Dergimizdeki koşul ve şartlar her
bir yazar ve yazarlar için aynıdır. Hiçbir kimse için bu kurallar ve koşullar değiştirilmez. Farklılık
sağlanması istenemez talep edilemez. Dergimiz bünyesinde yayınlanması istenen eserlerin mutlaka
derginin yayın kabul ettiği alanlardan olması şartı aranır. Bu özellikleri taşımayan hiçbir yayına
dergimizde yer verilemez. Hakem sürecine dair işleyiş baş editör kontrolünde gerçekleştirilir. Baş
editör yayının dergide hakem sürecine dair işleyişine yönelik bilgi ve karar verme yetkisine sahip
bulunur. Baş editörün uygun bulmadığı ya da kabul etmediği bir yayın dergide sürece dâhil edilmez.
Bu konuda yazar ya da yazarlar dergi ile diğer organlar üzerinde bir yükümlülük oluşturamaz. Hakem
onayından geçse bile editörler ya da yönetim kurulu mevcut çalışmanın yayınlanmasına olumlu görüş
bildirmemesi veya makale sistemde yayına alınsa bile kurulların kararı ile iptal edilebilir. Böyle bir
durumda yazar ya da yazarlar dergiye bir yaptırım uygulamaz. Her türlü yetki tek taraflı olarak dergi
yönetim ve editörler kuruluna aittir.
Dergimiz T.C. hukuk kuralları çerçevesinde “5846” sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanun ve Hükümleri ’ne tabi hareket eder. Bu kanunun gerekliliklerini yerine getirmeyen yazar ya da yazarlar
hakkında dergimiz tek taraflı olarak hukuki haklarını korumaya sahiptir. Dergimizde yayınlanması
amacıyla gönderilen çalışmalarda yapılan ilgili kanunlara uygun olarak gerçekleştirilmeyen alıntılar,
intihal gibi konularda yazar ya da yazarlar tek taraflı olarak sorumludur. Her bir yazar ve yazarlar
uluslararası akademik, bilimsel etik kurallara uymak zorundadır. Bu kurallara uymayan yazarlar
hakkında ilgili kurum ve kuruluşlara dergimiz doğrudan resmi olarak bilgi verir. Doktora, Yüksek
Lisans ve Uzmanlık tezlerinden yararlanılarak hazırlanan çalışmalarda mutlaka kaynakça ya da özet
altında hangi çalışmadan yararlanılarak hazırlandığı belirtilmelidir. Aksi durumda bu tip çalışmalar
etik kabul edilmez ve intihal çerçevesinde değerlendirilir. Tez ve uzmanlık tezlerinde mutlaka ilgili
yayının asıl sahibinin ismi bulunmalıdır. İlk sırada etik kurallar çerçevesinde tezin “yayının” asıl
sahibi konumundaki kişi ilk sırada yer almalıdır. Danışman ve diğer yazarlar tezin sahibinin önünde
yer alamaz. Bu tip çalışmalarda tez danışmanı dışında farklı yazar isimleri bulunuyor ise çalışmaya
ne tür bir katkı sağlandığı kaynakça kısmında açıkça belirtilmelidir. Dergimiz basılı ve online olarak
hareket eden bir yayın organıdır. Akademik alanda hazırlanan çalışmaların yer aldığı bir materyal
olarak bilimsel araştırma yapan kurum ve kişilere fayda sağlamak amacıyla toplumsal hizmet sunan
sosyal bir organdır. Dergimiz paralı bir dergi olmayıp, hiçbir yazara ya da yazarlara basılı materyal
göndermek zorunda değildir. Dergimizde kabul edilen ve basıma hak kazanan çalışmalar dergi yayın
kabul şartları ve yazım kurallarına uygun olarak mizanpajı yapılır ve sisteme yüklenir. İhtiyacı olan
yazar ya da yazarlar ile okuyucular sistemden bu sayıyı indirerek ihtiyacını giderebilir. Mizanpaj
yazar tarafından örnek makale baz alınarak yapılmaktadır.
ABOUT THE JOURNAL
UHEYAD International Refereed Journal of Researches on Economy Management began to
be published as of the year 2014. Our journal gives place to the publications having the qualification
and value that will provide source to the literature. Our journal is an international refereed journal
and it is issued FOUR times a year. The volumes of our journal are published in MARCH, JUNE,
SEPTEMBER and DECEMBER on the system. Our journal has both a printed version and can
be reached online. All kinds of publications within the field of Economics, Labor Economics and
Industrial Relations, International Relations, Business Administration, Finance, Management
Organization, Econometrics, Statistics and Economy can be incorporated in our journal. Our
journal2s editor-in-chief is Murat Korkmaz, and carries out the diligent activities in line with the
decisions taken by the executive board of the journal. The head of the executive board is the professor
with the highest title in the journal at that time and the decisions given by 51% of the executive board
are performed. Each publication sent must be gone through two referees of that field and it must
be approved by referees for publication. Only one submission of the same author is included in the
same volume. The publications approved by more than one referee and executive board are taken to
queue and published in next volumes. None of the authors can affect referees and executive board.
Publication copyright agreement is not demanded for the submissions uploaded to the system for the
publication. The submissions uploaded to the system are regarded as assigned to the journal. Author
or authors should accept this condition and they have been included in this system by confirming that
they will act in line with the publication principles of the journal. The academicians and researchers
who want to be in our journal’s referee and science boards must bear the title Dr. and they must carry
out scientific studies in their fields. No one without the title Dr. and publication in her/his field can
be involved in science, advising and referee boards. Executive board is the highest decision-making
and execution mechanism of the journal. All decisions made by the executive board are absolute
and unchangeable. Under no circumstances, an operation can be conducted on journal without the
decision of the executive board. Editor-in-chief can decide on whether the submissions not sent to
referee approval are accepted in the journal and whether they will be sent to referee approval. It isn’t
required to inform the executive board during this decision process. The participation of scientists in
referee, science and advisory boards are only up to the decision of the executive board.
Some special issues are also published in our journal for the submissions published in some national
and international congresses and approved by referees. Such special issues are only valid for verbal
papers presented in the agreed congresses. Those papers must get the approval of congress science
board and that of the referees. None of the submissions not evaluated by referees can be published.
Papers submitted for publication are sent to the referees for approval. The submissions with approval of both referees are taken into publication. Hard copy and referee approval reports of the verbal
papers must be presented to the executive board and editor-in-chief. Our journal doesn’t include the
papers without this information and materials. Author or authors are informed about the process of
our journal as written via the internet address. Every author logging in as a member of our journal
can monitor the course of process from the journal’s website and follow the developments. Conditions
of our journal are the same for all authors. Those rules and conditions cannot be changed for anyone.
A privilege cannot be demanded. The submissions to be published in our journal must be within
a field accepted by the journal. None of the submissions not suitable with those conditions can be
published in our journal. The referee process is performed under the supervision of editor-in-chief.
Editor-in-chief has the authority to inform and decide on the course of referee process. A submission
not approved or accepted by the editor-in-chief isn’t included in the process. In this regard, author
or authors cannot put the responsibility on the journal or other organs. Even if the submission is
approved by the referees and it is accepted for publication on the system, it can be cancelled with
negative opinions of editors or executive board and the decisions of the boards. In that case, author
or authors cannot impose sanctions on the journal. All kinds of authority belong to the executive
board and editorial board unilaterally.
Our journal acts as per the provisions of Law on Intellectual and Artistic Works No. 5846 within
the framework of legal rules of T.R. Our journal has the right to protect its legal rights unilaterally
about author or authors who do not fulfill the requirements of this law. Author or authors shall be
unilaterally responsible regarding plagiarism and the citations not suitable with the relevant laws in
the submissions sent for publication. All authors have to comply with the international academic,
scientific codes of conduct. Our journal directly and formally informs the relevant institutions and
organizations regarding the authors who do not comply with these rules. Citation must be absolutely
stated or the resources used must exist under the summary in the papers prepared by using Doctoral,
Master’s theses and Dissertation. Otherwise, such papers aren’t accepted as ethical and considered
within the framework of plagiarism. The name of the real owner of the relevant paper must be stated
in thesis and dissertation. The name of the person as the real owner of thesis “publication” must be
in the first place within the framework of codes of conduct. Advisor and other authors cannot rank
before the owner of thesis. If there are other author names apart from the advisor in such kinds of
papers, type of contributions made must be clearly stated in the references. Our journal is a media
organ with printed and online versions. As a material incorporating academic studies, it is a social
organ offering social service to the institutions and individuals carrying out scientific researches. Our
journal is a free journal and doesn’t have to send a written material to any author or authors. The
submissions accepted in our journal and approved for publication are sent to edit for layout in line
with the journal’s publication principles and spelling rules and it is uploaded to the system. Author/
authors and readers can download the volume from the system. Layout is conducted by the author
on the basis of the sample article.
YAZARLARA BİLGİ
1. Dergimizin yazım dili Türkçe ve İngilizcedir.
2. Farklı dillerde hazırlanan yayınlar ve çalışmalar editör başta olmak üzere derginin yönetimi onay
vermesi durumunda kabul edilir. Bu durum tek taraflı olarak dergimize aittir.
3. Dergimiz basılı olarak çıkarılmakta olup, internet ortamında sadece İngilizce özet ve Türkçe
özet şeklinde yer alır. Tam metinler pdf şeklinde parçalı ve cilt halinde sisteme yayın tarihinin
son gününde yüklenir.
4. Dergimiz sistemine üye olmadan yayın kabul edilmez.
5. Hiçbir yazar dergimiz üzerinde bir hak iddiasında bulunamaz.
6. Yapılan her bir çalışmanın sorumluluğu tek taraflı olarak yazar(lar) aittir. Dergimiz bu konuda
bir yükümlülük altına alınamaz sokulamaz.
7. Dergimiz bünyesinde değerlendirilmek koşulu ile gönderiler çalışmaların, her hangi bir nedenle
bir başka yerde kullanılmamış veya değerlendirmeye gönderilmemiş olması gerekir. Böyle bir
olumsuzluk ile karşılaşılması durumunda tekzip yayınlanması koşulu ile çalışma reddedilir ve
yazar hakkında hukuki işlem başlatılır.
8. Her bir çalışma alanında uzman iki hakem tarafından değerlendirilip, iki hakemden olumlu görüş
alan çalışmalar sıraya alınmak koşulu ile yayına alınır.
9. Hiçbir çalışmanın bir başka çalışmadan farklılığı veya üstünlüğü yoktur. Her bir yazar ve çalışma
aynı hak ve eşitliğe sahiptir. Her hangi bir ayrıcalık tanınmaz.
10. Yazarlar çalışmalarının hangi hakemler tarafından değerlendirildiğini bilemez ve bilmek isteme
hakkına sahip olamaz. Bu durum sadece sistem yönetici ve editör tarafından bilinir ve gizli
tutulur.
11. Düzeltmeler majör ve minör şeklinde yapılır. Her bir düzeltme sadece iki hakka sahiptir. İki talep
doğrultusunda istenen düzeltmenin yapılmaması durumunda çalışma otomatik olarak ret alır.
12. Tez, sunum ve bildiri şeklinde daha önce kullanılmış çalışmalar makaleye dönüştürülüyor ise
mutlaka daha önceki kullanımına yönelik bilgi makalenin dipnotunda bulundurulmalı ve açıklanmalıdır. Aksi durumda intihal olarak kabul edilir ve dergimiz bu yükümlülüğü kabul etmez.
13. Dergimizin yayın kabul ettiği alanları dışında yapılan çalışmalar ilgili yönetim veya editör
tarafından tek taraflı olarak kabul edilir veya red edilir. Bu durumda yazar bir hak iddiasında
bulunamaz.
14. Dergimize yüklenen çalışmaların her türlü hakkı yazar tarafından dergiye verilmiştir. Bu işlem
için yazardan bir imza ve onay bilgisi istenmez. Sisteme yüklenen çalışmalar her hakkı ile dergimize devredilmiş olur.
15. Dergimizin yayınları değerlendirme süresi hakemlerden gelen dönüşlere göre iki aydır. İki ay
içerisinde dönüş alınamayan çalışmalar bir başka hakeme yönlendirilir. Bu durumda süre uzayabilir ve bir talep oluşturulamaz. Yazar bu durumda hiçbir hak iddiasında bulunamaz, makaleyi
sistemden çekemez.
16. Dergimiz bünyesinde değerlendirmeye alınan çalışmalarda dergimiz ilk sırada yer alan sorumlu
yazarı muhatap alır, diğer yazarlarla bir ilişki içerisinde bulunmaz ve birinci yazar dışındaki
kişilere bilgi vermez, vermek zorunda değildir.
17. Çalışmaları değerlendiren hakemler tamamen bağımsız hareket ederler. Bu konuda dergimizin
hakemler üzerinde bir yaptırımı ve özel talebi oluşmaz oluşturulamaz.
18. Dergimizin yayın süresi yılda dört defa olmak üzere; Mart, Haziran, Eyül ve Aralık aylarına
gelen süredir. Bu süreler derginin yayın sistemine bağlı olarak kaymalar oluşturabilir. Bu nedenle
dergimiz hiçbir talep ve sorumluluk altında bulunmaz.
19. Yayın değerlendirmesine ilişkin hakem görüş bildirir raporu ilgili birinci yazara gönderilir. Düzeltme istenen çalışmaların düzeltme süresi 15 gündür. Bu süre içerisinde düzeltmesi yapılmayan
çalışmalar sistemden çıkarılıp reddedilir. Bu durumda yazar dergimiz hakkında bir yaptırım
hakkına sahip olamaz.
20. Türkçe dışında hazırlanan çalışmalarda mutlaka Türkçe Özet bulunmalıdır. Anahtar kelime sayısı 3 ile 7 tanedir. Her bir çalışma en fazla 25 sayfa olmalıdır. Özet Türkçe ve İngilizce olmak
üzere 20 ile 200 Türkçe 750 + üzerinde İngilizce genişletilmiş özet istenir. Dergimizin yazım
şekli TIMES NEW ROMAN olup 12 puntodur. Satır aralığı 1 tir. Çalışmanın konu başlığı 14
punto ve kalındır. Yazar isim ve bulunduğu kurum bilgileri 12 punto kalın ve italik şeklindedir.
Türkçe ve İngilizce özet 10 punto özetler alt alta gelecek şekilde hazırlanmalıdır.
MAKALE İÇİ REFERANSLAR:
• Yazılarda referans gösterim yöntemi olarak yalnızca metin içi kaynak gösterme (Sitedeki Örnek
Makaleye Göre) yöntemi kullanılır. Yani kullanılan kaynakçalar ana metinin yanında, parantez
içinde, yazarın adı, basım yılı ve sayfa numaraları ile belirtilir. (Soyad, Yayın Yılı: Sayfa Sayısı)
(Yılmaz, 2014: 1-2) ya da (Hall, at el; 2014: 1-2) şeklinde gösterilmelidir. İnternet erişim adresleri
ise sayfa altında verilmelidir. İnternet kaynaklarında mutlaka erişim tarihi belirtilmelidir (Erişim
Tarihi: 14.08.2014) gibi.
• İçeriğe ilişkin ekstra açıklamaların dipnotları ve diğer açıklamalar sayfa altında verilmelidir.
Metnin içinde numaralandırılan notlar, sayfa altında numara sırası ile ve yanında açıklaması ile
yerini alır.
• Sayfa altı açıklamaların dipnotları için de aynı şekilde metin içi referans yöntemi (Örnek Makaleye Göre) kullanılır.
• Bir kaynaktan yapılan alıntılar metin içinde çift tırnak içinde gösterilir. “………………………….”
Gibi.
• 30-40 kelimeden uzun alıntılar, tırnak kullanılmadan girintili (indent) paragraf olarak verilir.
• Referans gösterirken, yazar ismi metin içinde geçmiyorsa parantez içinde yazarın soyadı ve yayın
tarihi belirtilir: (Korkmaz, 2007)
• Belli bir sayfa söz konusuysa, yazar soyadı ve yayın tarihine ilave olarak sayfa numarası da
yazılır: (Kırık, 2010: 13)
• Yazar ismi metin içinde geçiyorsa, parantez içinde yalnızca kaynağın yayın tarihi ve sayfa numarası yazılır: (2005: 33)
• Birbirini takip etmeyen sayfalar şu şekilde ifade edilir: (Joyce, 2002: 21, 48 ve 59)
• Birbirini takip eden sayfalar şu şekilde ifade edilir: (Mandel, 2007: 21-4 ve 33-5)
• İki yazarlı kaynaklarda, her iki yazarın soyadı da kullanılır: (Morley ve Robins, 2007: 19)
• İkiden fazla yazarlı kaynaklarda “vd.” ibaresi yer alır: (Yücel vd., 2012).
• Aynı yazarın, aynı yıl yayınlanmış birden fazla eseri kullanılıyorsa, basım yılına a, b, c, gibi
harfler eklenerek birbirinden ayrılır: (Ortaylı, 1999a) (Ortaylı, 1999b) gibi.
• Metin içinde aynı konuda birden çok kaynağa referans verilecekse kaynaklar birbirinden noktalı
virgül ile ayrılır: (Geray, 2005: 31; Moran; 2006: 37)
KAYNAKÇA YAZIM METODU:
Kaynaklar listesinde sadece yazıda göndermede bulunulan kaynaklara yer verilmeli ve bu kaynaklar
yazar soyadına göre alfabetik olarak sıralanmalıdır. Bir yazarın birkaç çalışması kaynakçada yer
alacaksa, yayın tarihine göre (eskiden yeniye doğru) bir sıralama yapılmalıdır.
* Kitap
OSKAY, Ü., (2005). 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişimin Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. ss.1-2
* Çeviri Kitap
* Derleme Kitap
* Derleme Kitapta Makale
HALL, S., (1997). “The Work of Representation” Representation: Cultural Represantations and
Signifying Practies, Stuart Hall (der.) içinde London: Sage Publications
* Derleme Kitapta Çeviri Makale
PAZ, O., (2000). “Tarihin Sonu’nda Batı Doğu’ya Dönüyor” Yüzyılın Sonu, Büyük Düşünürler
Çağımızı Yorumluyor, Nathan Gardels (der.) içinde, Çev., B. Çorakçı Dışbudak, İstanbul: Türkiye
İş Bankası Kültür Yayınları, (137-144)
* İki Yazarlı Kitap
MATTELART, A., & NOVEAU, E., (2007). Kültürel İncelemelere Giriş, Çev. Hüsnü Dilli, İstanbul
Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul. pp.1-2
* Dergide Makale
KÖKER, L., (2007). “Modern Hukuk Devletinin Eleştirisi Bağlamında Neumann ve Habermas”
Toplum ve Bilim Dergisi, 110 (36-46)
* Yayınlanmamış Tez
KIRIK, A.M., (2010). IP Televizyon Yayın Teknolojisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ss.1-2
* Gazete Yazısı
“Dünyanın en büyük adamı” (12.07.2012) Hürriyet Gazetesi
* İnternette Yazarı Belli Olan Yazı
KELLNER, D., (2012). “Cultural Studies and Philosophy: Intervention” http://pages.gseis.ucla.edu/
faculty/kellner/essays/culturalstudiesphilosophy.pdf, 12.03.2012 (ERİŞİM TARİHİ MUTLAKA
BELİRTİLMELİDİR!!!!!!!!!!!!)
* İnternette Yazarı Belli Olmayan Yazı
“Anonim” (2012) http://tebesirtozu.blogcu.com/akademik-dergiler/3050689, 12.03.2012 (ERİŞİM
TARİHİ MUTLAKA BELİRTİLMELİDİR!!!!!!!!!!!!)
GUIDELINES FOR THE AUTHORS
1. The language of the journal is Turkish and English.
2. If the editorial board and the administrative board approve the papers prepared in different languages, it is accepted. The journal acts unilaterally.
3. The journal doesn’t have a printed version. In the electronic version, only the Turkish and English abstracts are included.Full texts are uploaded to the system in pdf format seperately and in
volumes on the last day of publication date.
4. Papers are accepted on condition that the author is registered to be a member of the journal.
5. None of the authors can assert legal rights on the journal.
6. The journal cannot be held responsible for the papers; however, the author himself/herself is
responsible for the articles unilaterally.
7. The papers, submitted to the journal, should not have been sent to another journal previously and
under consideration of another journal for publication simultaneously. If such cases occur, the
article is rejected on condition that refutation is published and the journal imposes the required
sanctions on the author(s).
8. Each study is evaluated by the two referees, and the approved papers by the two referees are
saved to be published in the following issues.
9. None of the studies and authors has privileges in the journal. Each author and study has the same
rights and they’re equal. No privilege is granted.
10. The names of the referees-experts in their fields-will not be revealed to the authors. Information
concerning the authors is known only by the system manager and the editor. It is kept confidential.
11. Major and minor corrections are made. These corrections are requested from the authors twice.
If the required corrections are not made, the publication is rejected by the system automatically.
12. If the article is produced from the thesis, presentation, and so on, it should be stated and explained
in the footnote. Otherwise the author is accused of plagiarism. In that case, the journal cannot
be held responsible for this situation.
13. If the paper is not within the scope of the journal, it is the editors and the administrators who
will accept or reject the paper unilaterally. The author cannot assert any legal rights.
14. The uploaded study belongs to the journal with its exclusive rights. For this reason, it is not
necessary for the authors to sign any other documents. The studies uploaded to the system are
regarded as being transferred to our journal with all rights.
15. The evaluation process of the studies uploaded to the system takes two months. Studies that are
not evaluated within this period are sent to a different referee. So this process may take longer
and a demand cannot be asserted. The author cannot assert any legal rights and withdraw his/
her article in this process.
16. In the articles with more than one author, the first mentioned author is regarded as the addressee,
other authors are not communicated. The journal is not supposed to give information to other
authors.
17. The referees act independently in the journal. Authors cannot exercise power over the referees
or cannot demand anything from the referees.
18. The journal publishes four times in a year as March, June, September and December. However,
there might be changes in the periods depending on the publication process. The journal cannot
be held responsible for this.
19. Following the evaluation process of the studies, the referee report is sent to the first author. The
authors should make the required corrections in 15 days. If the corrections are not made in 15
days, the article is rejected by the system automatically. None of the authors can impose sanctions
on the journal in this case.
20. In the studies prepared in languages other than Turkish, there must be an abstract in Turkish.
Key words should be between 3-7 words. Articles should not exceed 20 pages. Appendices
are not included in this number. Turkish and English abstracts must be between 150 and 200
words and extended English abstract must be 750 words and above.. The text should be written
in TIMES NEW ROMAN font, 12 sized. The whole study should be single spaced. The titles
should be written in bold, Times New Roman font, 14 sized. The names and institutions of the
authors should be written in bold, italic, Times New Roman font, 12 sized. Turkish and English
abstracts should be in Times New Roman font, 10 sized one under the other.
REFERENCES IN THE ARTICLE:
• Manuscripts should be prepared according to the sample article format in the system. In other
words, references are indicated with the name of author, year of publication and page numbers
between parentheses beside the main text. (Surname, Year of Publication: Page Number). Indicated as ( Yılmaz, 2014: 1-2) or (Hall, et all; 2014: 1-2). Access address must be given at the
bottom of the page. Access date must be absolutely stated for internet resources Like (Access
Date: 14.08.2014).
• Footnotes of extra explanations about the content and other explanations must be given below the
page. Notes numbered in the text are located below the page by numbers with its explanation.
• Manuscripts should be prepared according to the sample article format in the system.
• Citations made from a source are indicated between double quotes in the text. E.g. “……..”
• Citations longer than 30-40 words are given as an indented paragraph without using quotes.
• While providing reference, if the name of the author isn’t within the text, the surname of the
author and date of publication are indicated between parenthesis: (Korkmaz, 2007)
• In indicating a certain page, page number is given in addition to the surname of the author and
date of publication: (Kırık, 2010: 13)
• If the name of the author is in the text, only the publication date of source and page number are
given between parenthesis: (2005: 33)
• Not sequential pages are indicated as: (Joyce, 2002: 21, 48 and 59)
• Sequential pages are indicated as: (Mandel, 2007: 21-4 and 33-5)
• In sources with two authors, the surnames of both authors are indicated: (Morley and Robins,
2007: 19)
• In sources with more than two authors, “et all.” is indicated: (Yücel et all. 2012).
• If more than one study from the same author published in the same year must be used, the sources are separated by adding the letters like a, b, c: Such as (Ortaylı, 1999a) (Ortaylı, 1999b).
• If more than one source about the same subject is indicated as reference within the text, sources
are separated with semicolon: (Geray, 2005: 31; Moran; 2006: 37)
METHOD OF WRITING REFERENCES
Only the sources cited in the text must be included in the references and those sources must be put
in order alphabetically by the surnames of authors. If more than one study belonging to the same
author is included in the references, it must be sorted by the date of publication (from old to new).
*Book
OSKAY ü., (2005) 19. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişimin Kültürel İşlevleri Kuramsal Bir Yaklaşım, Der Yayınları, İstanbul. pp. 1-2
*Translated Book
*Compilation Book
*Article in a Compilation Book
HALL, S., (1997) “The Work of Representation” Representation: Cultural Representations and Signifying Practices, Stuart Hall (comp.) inside London: Sage Publications
*Translated Article in a Compilation Book
PAZ, O., (2000) “Tarihin Sonu’nda Batı Doğu’ya Dönüyor” Yüzyılın Sonu, Büyük Düşünürler Çağımızı Yorumluyor, Nathan Gardels (comp.) inside, Translated by B. Çorakçı Dışbudak, İstanbul:
Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, (137-144)
* Book with Two Authors
MATTELART, A., & NOVEAU, E., (2007). Kültürel İncelemelere Giriş, Translated by Hüsnü Dilli,
İstanbul Bilgi University Publications, İstanbul, pp.1-2
*Article in a Journal
KÖKER, L., (2007). “Modern Hukuk Devletinin Eleştirisi Bağlamında Neumann ve Habermas”
Toplum ve Bilim Dergisi, 110 (36-46)
*Unpublished Thesis
KIRIK, A.M., (2010). IP Televizyon Yayın Teknolojisi, Unpublished Master’s Thesis, Marmara
University Institute of Social Sciences, İstanbul. pp.1-2
*Column
“Dünyanın en büyük adamı” (12.07.2012) Hürriyet Newspaper
*Onymous Article on the Internet
KELLNER, D., (2012). “Cultural Studies and Philosophy: Intervention” http://pages.gseis.ucla.
edu/faculty/kellner/essays/culturalstudiesphilosophy.pdf, 12.03.2012 (ACCESS DATE MUST BE
ABSOLUTELY STATED)
*Anonymous Article on the Internet
“Anonim” (2012). http://tebesirtozu.blogcu.com/akademik-dergiler/3050689, 12.03.2012. (ACCESS
DATE MUST BE ABSOLUTELY STATED)
YAYIN İLKELERİ
1. UHEYAD “Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi”; 4 ayda bir
yayınlanan akademik ve bilimsel nitelikli uluslararası hakemli bir dergidir. Ancak derginin özel
durumlarda ara dönem içerisinde de yayın çıkarma hakkı bulunmaktadır.
2. Dergimizde İktisat, İşletme, Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler, Ekonometri, İstatistik,
Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler alanlarından bilimsel ve özgün nitelikli çalışmalar yer almaktadır. Çalışmaların bilimsel kaygılarla yazılmış olması, alana katkıda bulunacak nitelikte olması,
alandaki önemli kaynakları referans göstermesi, önyargı ile yazılmamış olması, slogan niteliğinde
cümleler içermemesi beklenir. Ayrıca tarama, araştırma, bildiriden geliştirilme vb. niteliklerinden
birine sahip olmalıdır.
3. Birden fazla yazarın bulunduğu çalışmalarda sorumlu yazar olarak belirtilen yazar muhatap kabul
edilir. Bu durum belirtilmemiş ise ilk sırada yer alan yazar muhatap kabul edilir.
4. Kullanılan kaynaklar derginin yayın kurallarına uygun şablona göre hazırlanmalıdır.
5. Makaleler dergimizin web sitesinde yüklü olan örnek makaleye göre düzenlenmelidir.
6. Yazıların değerlendirilmesi aşamasında öncelikle hakem ve yazarların aynı kurumdan olmamasına özen gösterilir. Hakem ve yazarların isimleri titizlikle saklanır ve hiçbir şekilde açıklanmaz.
Hakem Kurulu her sayıda değişir ve yazıların konusuna göre oluşturulur.
7. Her yazının alanına göre ilk aşamada iki hakem tayin edilir. Hakem raporlarından birinin “Yayınlanamaz”, diğerinin “Düzeltilerek Yayınlanabilir” ya da “Yayınlanabilir” olması durumunda
ilgili alandan 3. hakem tayin edilebilmekte ve onun raporu beklenebilmektedir. Yazardan sadece
üç defa düzeltilme istenir. Her üç düzeltmede de istenilen düzeltmeler gerçekleştirilmemiş ise
yayın sistem tarafından reddedilir.
8. Yazarların, kendilerinden istenen düzeltmelere titizlikle ve ivedilikle uymaları, yazının son
şeklini düzeltilmiş haliyle dergiye 15 gün içinde göndermeleri beklenir. Düzeltmeler konusuna
yeterince uyulmadığı anlaşılırsa bu durum yazara bildirilir. Belirtilen sürede düzeltilmiş olarak
geri gönderilmeyen yazılar yayınlanacaklar listesine alınmaz.
9. Dergimizin yayın dili Türkçe ve İngilizcedir. Farklı dünya dillerinden de çalışmalar kabul edilmektedir. Bu durum ancak baş editörün onayı ve kabul etmesi doğrultusunda işleme alınır.
10. Dergiye yayınlanmak üzere gönderilen yazıların, daha önce başka bir yayın organında yayınlanmamış olması ya da yayın için değerlendirme aşamasında bulunmaması gerekmektedir.
11. Daha önce akademik alanda ulusal ya da uluslararası nitelikli bilimsel toplantı, kongre, konferans
ya da sempozyumda sunulmuş olan bildiriler, başka bir dergi ya da yayında yayınlanmamış olması ve makale formatına ve içeriğine dönüştürülmesi ve makalede belirtilmesi koşulu ile kabul
edilebilir ve hakem sürecine alınır.
12. Çeviri metinler, eğer o metin Türkçe’de ender bulunabiliyorsa, çevirisinin alana katkı sağlayacağı
düşünülüyorsa editör ve yayın kurulunun onayı ile kabul edilir ve hakem süreci başlatılır. Ancak
her sayıda yayınlanacak çeviri sayısı sınırlıdır. Özgün metinler tercih nedenidir.
13. Dergiye gönderilecek yazılar, MS Word Programı kullanılarak, Times New Roman karakterinde,
12 Punto ve 1,5 satır aralığında yazılmalıdır. Sayfanın üst, alt, sol ve sağ taraflarında 3’er cm’lik
boşluklar olmalıdır.
14. Yazılar toplamda 20 sayfayı geçmemeli ve alt ortada sayfa numarası verilmiş olmalıdır. Yazıda
paragraf girintisi olmamalıdır. Sayfa sayısını tablo ve grafik sayıları etkilemez. Tablo ve grafiklerin sayıları 15 + şeklinde düşünülmelidir.
15. Türkçe yazılarda 750 kelime ve üzerinde İngilizce özet, özetin altında 3-7 anahtar sözcük(ler)
yer almalıdır. Özetin, yazıldığı yabancı dilde başlığı ve anahtar kelimeleri (keywords) de bulunmalıdır.
16. İngilizce yazılarda 150-200 kelimeyi geçmeyen Türkçe özet, başlık ve anahtar kelimeler bulunmalıdır.
17. Özette araştırmanın kapsamı, amacı, yöntemi, ulaşılan sonuçlar ve konudan kısaca söz edilmelidir.
18. Yazar adı ya da adları, kapak sayfasında yer almalıdır. Kapak sayfasında ayrıca, yazarın akademik
ünvanı ve çalıştığı kurumun adı, adresi, iş ve cep telefonu, faks numarası ve e-posta adresi de
bulunmalıdır.
19. Yazıların yayınlanması konusunda son karar baş editöre aittir. Baş editörün yazı hakkındaki
değerlendirmesi, yazar(lar)a en kısa zamanda hakem raporlarıyla birlikte iletilir.
20. Dergiye gönderilen yazılar, yayınlansın veya yayınlanmasın geri gönderilmez.
21. Yazıların tüm sorumluluğu yazar(lar)ına aittir.
22. Yayımlanan çalışmaların yayın ve telif hakkı dergimize aittir. Sisteme yüklenen her bir çalışmanın
yayın hakkı yazar tarafından otomatik olarak dergiye devredilir. Bu işlem için hiçbir yazardan
telif hakkı sözleşmesi imza etmesi istenmez. Sisteme yüklenen çalışma için yazar bu şartları
peşinen kabul etmiştir. İtiraz hakkı bulanmamaktadır.
23. Yazar(lar) ulusal ve uluslararası akademik bilgi paylaşımını desteklemek amacıyla yazılarının
tam metin olarak ticari niteliği bulunmayan elektronik veri tabanlarında yer almalarını onaylarlar.
24. “Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi” elektronik sistemle çalışan bir
dergi olup, basılı olarak da yayınlanmaktadır. Basılı yayın almak isteyen kişilerin dergi bedelini
ilgili basım yapan firmaya ödemesi karşılığında temin etme hakkı bulunmaktadır. Dergimiz hiçbir yazara veya bireye, kuruma basılı dergi vermek zorunda değildir. Yine dergimize gönderilen
çalışmalar için yıllık üyelik ücreti ilgili basım firmasına ödenmelidir. Bu ücret sadece derginin
yıllık basım ve diğer giderleri için basım evimin yaptığı harcamalara istinaden alınır. Dergimiz
ücretli bir dergi değildir.
25. Sisteme yüklenen çalışmaların değerlendirme süresi iki aydır. Bu süre içerisinde değerlendirilmeyen ve hakkında ilgili bilgi rapor alınmayan çalışmalar farklı bir hakeme daha gönderilir.
26. Yazar(lar) uygulama içerikli “DENEYSEL”, “VAKA” ve “KURUMSAL” içerikli araştırmalarda
ETİK KURUL raporu gerektiren çalışmalarında mutlaka çalışmanın sisteme yüklenmesi durumunda ETİK KURUL raporunun “TARİHİ” ve “RAPOR BİLGİSİ – RAPOR NUMARASI”
çalışma sisteme yüklenirken sistemde bulunan “ETİK KURUL RAPOR BİLGİSİ” kısmına
gerekli bilgileri yazmak zorundadır. Olası bir olumsuzluk ve eksiklik durumunda dergimiz ulusal
ya da uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde bir sorumluluk yüklenmez. Bu konuda her türlü
sorumluluk yazar(lar) aittir. Etik kurul raporu ve araştırmaya ilişkin resmi bilgiler bulunmakta ise
mutlak surette bu bilgiler çalışma sisteme yüklenirken girilmelidir. Bu konuda, dergi editörleri,
sistem editörleri, yayın kurulu, imtiyaz sahibi, yayın yönetmeni, hakem kurulu ve değerlendirme
yapan hiçbir hakem yükümlülük ve sorumluluk altında değildir. Oluşabilecek her türlü maddi,
manevi ve hukuksal bir olumsuzlukta yazar(lar) sorumludur. DERGİMİZ ADINA OLUŞABİLECEK HER TÜRLÜ MADDİ, MANEVİ VE HUKUKİ BİR DURUMDA “OLUMSUZLUKTA”
DERGİMİZ TEK TARAFLI OLARAK HUKUKİ HAKLARINI ULUSAL VE ULUSLARARASI OLARAK SAKLI TUTAR.
YUKARIDA BELİRTİLEN 26 MADDELİK YAYIN İLKESİ VE BİLGİLERİ SİSTEME DÂHİL
OLAN YAZAR veya YAZARLAR TARAFINDAN KABUL EDİLMİŞ SAYILIR. HİÇ BİR YAZARIN
BU YAYIN İLKELERİNE İTİRAZ ETME HAKKI YOKTUR. DERGİMİZ YAYIN İLKELERİ ve
ÇALIŞMALARIN YAYINLANMASI, DEĞERLENDİRİLMESİ veya RED EDİLMESİNDE TEK
TARAFLI HAKKA SAHİPTİR. BU HAK HİÇ BİR KOŞUL ve ŞARTA BAĞLI OLMAKSIZIN
DEĞİŞTİRİLEMEZ. İLGİLİ İLKELER veya KURALLAR ÇERÇEVESİ DIŞINDA HAREKET
EDEN YAZAR/YAZARLAR HAKKINDA DERGİMİZ İLGİLİ KANUN VE YÜKÜMLÜKLER
ÇERÇEVESİNDE KANUNİ HAKKINI TEK TARAFLI OLARAK KULLANMA HAKKINA
SAHİPTİR. SİSTEME DÂHİL OLAN HERKES BUNLARI PEŞİNEN KABUL ETMİŞTİR.
PUBLICATION PRINCIPLES
1. UHEYAD International Refereed Journal of Researches on Economy Management is an
international refereed journal with an academic and scientific attributions published in every 4
months. However, the journal holds the right to publish interim issues on special occasions.
2. Scientific and original studies in the fields of Economics, Labor Economics and Industrial Relations, International Relations, Business Administration, Finance, Management Organization,
Econometrics, Statistics and Economy are included in the journal. The papers must be written
with scientific concerns, should contribute to the field, indicate the important resources as references, not be written with prejudice, not include motto-like sentences. They should also have
one of the qualities of scanning, research and developing from a notice.
3. In studies where there is more than one author, the author being in the first place is seen as
addressee.
4. Sources used should be prepared in accordance with the publication template of the journal.
5. Manuscripts should be prepared according to the examples that are installed on the website of
the journal article.
6. Referees and authors shouldn’t be from the same institution regarding the stage of evaluation.
Names of referees and authors are kept confidential and announced by no means. Referee Board
changes in every volume and it is constituted according to the subject of studies.
7. Two referees are assigned according to the field of study in the first place. If one of the referee
evaluations is “Unpublishable” and the other one is “Publishable with editing” or “Publishable”,
a third referee from the related field can be assigned and her/his evaluation is demanded. Only
three editing can be requested from the author. If the requested editing fails to be done in three
times, the submission is rejected by the system.
8. Authors are expected to do the requested editing delicately and to send the edited version of the
paper to the journal within 15 days. If it is noticed that editing hasn’t been conducted properly,
the author is informed. The edited version of submissions not sent back within the prescribed
time are not taken into the publication list.
9. The publication language of our journal is Turkish and English. However, papers prepared in
other world languages can also be accepted. This case is only valid with the approval of editorin-chief.
10. The studies demanded to be published in our journal should bear the feature that they weren’t
published in another place or not in evaluation process for publication at that time.
11. Papers presented in national and international academic scientific meetings, congresses, conferences and symposiums can be accepted and taken into referee evaluation process on condition
that they weren’t published in another journal before and they comply with the article formats
and contents and they are indicated in the article.
12. Translated texts are accepted with the approval of editorial and publication board and referee
evaluation process is initiated if the related text is rarely found in Turkish and if its translation
is thought to contribute to the field. But there are a limited number of translations allowed for
each volume. Original texts are preferred.
13. Submissions to the journal must be written in MS Word Program, with 12 pt Times New Roman
and single line spacing. There must be 3 cm margins in all sides of the page.
14. Papers shouldn’t be over 20 pages; page number must exist at the bottom of the page as centered.
Paragraphs shouldn’t be indented. Number of pages isn’t affected from tables and charts. The
number of tables and charts must be considered as +15..
15. For papers in Turkish, there must be extended English abstract of 750 words and above and 3-7
key words below the abstract. The abstract must include the title of the article and keywords in
that foreign language.
16. For papers in English, there must be a Turkish abstract no more than 150-200 words, title and
key words.
17. The scope of research, its purpose, method, results obtained and subject should be shortly indicated in the abstract.
18. Name(s) of the author must be indicated on the cover page. Academic title of the author, name
of the institution where s/he works, address, work and mobile phone, fax number and e-mail
must exist on the cover page.
19. The decision to publish the papers belongs to editor-in-chief. The evaluation of editor-in-chief
about the paper is sent together with the referee report within the shortest time.
20. Submissions sent to the journal are not sent back whether or not it is published.
21. All responsibility of the submissions belongs to the concerned author(s).
22. Publication and copyrights of the published papers belong to our journal. The copyright of the
each study uploaded to the system is automatically transferred to the journal. No sign for the
copyright agreement is requested from the authors for this operation. The author accepts these
conditions in advance for the paper uploaded to the system. The person reserves no right of
opposition.
23. Author(s) approve(s) the placement of the full texts of their papers on electronic databases bearing
a non-commercial character with the purpose of supporting national and international academic
knowledge sharing.
24. UHEYAD is operated through an “e” electronic system, and also published in a printed version.
Those who wish to have the journal as hardcopy have the right to do so by paying the cost of
the journal to the printing company. Our journal is not obliged to give the printed version to
any institution or individual. Annual fees for the studies sent to our journal should also be paid
to the printing company. The fee is received as based on only the expenses paid by the journal
to the printing company for the annual printing and other expenditures.
25. The evaluation period of the studies uploaded to the system is two months. Studies not evaluated
within this period and not provided with an evaluation report are sent to a different referee.
26. Author(s) are required to write the necessary information in “ETHICAL BOARD INFORMATION
OF REPORT” part while uploading the article to the system with “DATE” and “INFORMATION
of REPORT -REPORT NUMBER” as given by the ETHICAL BOARD if the studies require
ETHICAL BOARD report and have “EMPIRICAL”, “CASE” and “CORPORATE” content.
Our journal doesn’t bear any responsibility in case of a possible negative situation and deficiency
within the framework of national or international rules of law. The whole responsibility belongs
to the author(s) in this sense. If formal information regarding the report of ethical board and
research exist, they must be inserted while uploading the study to the system. In this regard,
editors of the journal, system editors, editorial board, publisher, executive editor, referee board
and the other referees conducting evaluation bear no responsibility. Author(s) are responsible
for any material, moral and legal negative situation that may occur. IN CASE OF ALL KINDS
OF MATERIAL, MORAL AND LEGAL SITUATION “PROBLEM”, OUR JOURNAL UNILATERALLY RESERVES ITS LEGAL RIGHTS IN NATIONAL AND INTERNATIONAL
TERMS.
27-26-ITEM PUBLICATION PRINCIPLES AND INFORMATION STATED ABOVE ARE CONSIDERED AS ADOPTED BY THE AUTHOR OR AUTHORS INCLUDED IN THE SYSTEM.
NONE OF THE AUTHORS HAVE THE RIGHT TO OBJECT THESE PUBLICATION PRINCIPLES. OUR JOURNAL HOLDS THE UNILATERAL RIGHT IN PUBLICATION, EVALUATION or DENIAL OF THE PUBLICATION PRINCIPLES and PAPERS. THIS RIGHT
CAN NOT BE CHANGED NOTWITHSTANDING ANY CONDITION. OUR JOURNAL
HAS THE RIGHT TO USE ITS LEGAL RIGHTS UNILATERALLY WITHIN THE FRAMEWORK OF RELEVANT RULES AND LIABILITIES AGAINST THE AUTHOR/AUTHORS
ACTING OUT OF THE FRAMEWORK OF THE RELEVANT PRINCIPLES or RULES.
EVERYBODY INCLUDED IN THE SYSTEM ACCEPTS THESE RULES IN ADVANCE.
HAKEM KURULU
ÜNVANI
ADI SOYADI
BAĞLI OLDUĞU KURUM
DR.
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ
DR.
Ali Serdar YÜCEL
FIRAT ÜNİVERSİTESİ
DR.
Alpaslan Hamdi KUZUCUOĞLU
YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ
DR.
Aygül YANIK
TRAKYA ÜNİVERSİTESİ
DR.
Ayhan AYTAÇ
DR.
Ayla TAŞKIRAN
DÜZCE ÜNİVERSİTESİ
DR.
Aylin ZEKİOĞLU
CELAL BAYAR ÜNİVERSİTESİ
DR.
Baki YILMAZ
SELÇUK ÜNİVERSİTESİ
DR.
Bülent KILIÇ
ÖZEL HEKİM
DR.
Cemal ZEHİR
YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
DR.
Çetin BEKTAŞ
ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ
DR.
Çetin YAMAN
SAKARYA ÜNİVERSİTESİ
DR.
Colin C. WILLIAMS
SHEFFIELD UNIVERSITY
DR.
Ebru ONURLUBAŞ
DR.
Emine DEMİRAY
ANADOLU ÜNİVERSİTESİ
DR.
Emine ÖZMETE
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
DR.
Ercan ŞAHBUDAK
CUMHURİYET ÜNİVERSİTESİ
DR.
Fatih ÇATIKKAŞ
DR.
Feryal ÇUBUKÇU
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
DR.
Fikriye TOKER
DR.
Giray SAYNUR DERMAN
DR.
Gülsüm ÇALIŞIR
GÜMÜŞHANE UNIVERSITY
DR.
Gülten HERGÜNER
DR.
Gökşen ARAS
ATILIM ÜNİVERSİTESİ
DR.
H. Arif TUNCEZ
DR.
H. Yelda ŞENER
DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİ
DR.
Kürşad ZORLU
AHİEVRAN ÜNİVERSİTESİ
DR.
Lordwell C.T. NKHWANGWA
PENTECOSTAL LIFE UNIVERSITY
DR.
Marijana BARIC
THE UNIVERSITY OF BUCKINGHAM
DR.
Mehmet Akif ARVAS
YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİ
DR.
Mehmet YÜCE
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
DR.
Michael KUYUCU
İSTANBUL AYDIN ÜNİVERSİTESİ
DR.
Murat ERCAN
BİLECİK ÜNİVERSİTESİ
DR.
Mustafa TÜRKMEN
DR.
Muzaffer AKSOY
ARAB BANKING
DR.
Nalan AKDOĞAN
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ
DR.
Nezahat GÜÇLÜ
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
DR.
Nilgün SARP
LEFKE AVRUPA ÜNİVERSİTESİ
DR.
Nur DİLBAZ ALACAHAN
ÇANAKKALE 18 MART ÜNİVERSİTESİ
DR.
Ramazan ERDEM
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ
DR.
Sefer GÜMÜŞ
BEYKENT ÜNİVERSİTESİ
DR.
Serdar TOK
DR.
Serpil AYTAÇ
ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ
DR.
Sevinç ÜRETEN
BAŞKENT ÜNİVERSİTESİ
DR.
Suat UĞUR
ÇANAKKALE 18 MART ÜNİVERSİTESİ
DR.
Sudi APAK
BEYKENT ÜNİVERSİTESİ
DR.
Süleyman ÖZDEMİR
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ
DR.
Tamer BUDAK
İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ
DR.
Taner AKÇACI
KİLİS ÜNİVERSİTESİ
DR.
Yagoub ELRYAH
XIAMEN UNIVERSITY
DR.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
DR.
Yavuz TAŞKIRAN
KOCAELİ ÜNİVERSİTESİ
DR.
Yener ATASEVEN
ANKARA ÜNİVERSİTESİ
DR.
Ömer Okan FETTAHOĞLU
KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM
ÜNİVERSİTESİ
DR.
Şebnem ASLAN
UHEYAD Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi Araştırmaları Dergisi
Adres : Atakent Mah. Akasya 1 Evleri C2-23 Blok Kat 4 Daire 17 Halkalı Küçükçekmece İstanbul
Web: http://www.uheyadergisi.com/
Mail: [email protected]

Ekonomi Araştırmaları 07 - Uluslararası Hakemli Ekonomi Yönetimi

Transkript

Benzer belgeler

Amirnia Auto parts manufacturer

Mühendislik ve Fen Bilimleri 04

İnternetten elektrik tedarikçisi değiştirerek yüzde 20`ye

basın bülteni

ELEKTRİK KESİNTİLERİNDE TÜKETİCİYE TAZMİNAT

Sayı 04 - Uluslararası Hakemli Müzik Araştırmaları Dergisi (UHMAD)

VDG (Van de Graaff) CİHAZI NEDİR? VDG cihazı, sürtünme ile