EMNİYET ALMA ve İP İNİŞİ

TEMEL KAYA TIRMANIŞI
•KAYA TIRMANIŞ STİLLERİ ve TERİMLERİ
•TEMEL MALZEMELER
•İPLER ve İP TEKNİKLERİ
•DÜĞÜMLER
•EMNİYET ALMA ve İP İNİŞİ
•YAPAY EMNİYET ALETLERİ
1
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
TIRMANIŞ STİLLERİ
•Geleneksel (Trad) Tırmanış
• Serbest Tırmanış (Free Climbing)
• Yapay Tırmanış (Aid Climbing)
•Solo Tırmanış
•Free-Solo (İpsiz Tırmanış)
•Bouldering (Kısa Kaya)
2
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
1.Geleneksel Tırmanış
Tırmanışçının, emniyet aletlerini
kendisinin yerlestirdigi serbest
ve/veya yapay stil tırmanış türüdür.
3
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
1a.Serbest Tırmanış
Bu tırmanış stilinde,tırmanıcı sabit emniyet noktaları(bolt)
yerine,kaya üzerindeki çatlak,delik v.b. noktalara
yerleştirdiği emniyet aletlerini kullanır.
İp ve emniyet malzemeleri sadece tırmanışçıyı herhangi bir
düşüşte tehlikeden korumak için kullanılır.
4
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
1b. Yapay Tırmanış
Serbest stilde tırmanılması mümkün olmayan uzun duvar
çıkışlarında kullanılmaktadır.
Yapay tırmanış yükselmek için çeşitli aletlerden
faydalanılarak yapılan bir tırmanış türüdür
Yapay tırmanışta, sikke, jumar, hook, ip, merdiven gibi aletler
kullanılır.
5
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
2. Spor Tırmanış
Serbest Stil'den tek farkı emniyet aletlerinin (takoz, sikke vb
aletler yerine boltların) daha önceden rotaya yerleştirilmiş
olmasıdır.
6
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
Geleneksel Tırmanış
•Emniyet aletlerini tırmanışçı takar. (takoz, friend vs)
•Risk
•Daha az estetik daha az yorucu hamleler
•Partnerlik Önemli
Spor Tırmanış
•Emniyet noktaları daha önce yerleştirilmiş. (Bolt)
•Boltlar sağlam, belirgin aralıklarda
•Sadece tırmanış
7
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
3.Solo Tırmanış:
Tırmanışçı kendi emniyetini kendisi alır. Emniyetçi yoktur.
4. Free-Solo (İpsiz Tırmanış) :
İp veya herhangi bir emniyetten yoksun olarak
sadece kaya tırmanış ayakkabısı ve toz
torbası kullanılarak yapılan tırmanış türüdür.
8
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
5. Bouldering (Kısa Kaya) :
Free-Soloda olduğu gibi kısa kayada da sadece kaya tırmanış
ayakkabısı ve toz torbası kullanılır.
Fakat free-solo çıkıştan en büyük
farkı yere yakın bir mesafede
yapılmasıdır.
Teknik, kuvvet ve dayanıklılık gibi
becerilerin geliştirilmesini sağlar
9
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
10
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
TIRMANIŞ TERİMLERİ
•Lider tırmanış
•On Sight
•Red point
•Pink point
•Top-Rope
•Kilit
•Engram
•Statik Tırmanma
•Dinamik Tırmanma
11
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
•TEMEL MALZEMELER
•Kaya tırmanış ayakkabıları (kata)
•Magnezyum tozu ve torbası
•Kasklar
•Emniyet kolonları
•Karabinalar
12
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
KAYA TIRMANIŞ AYAKKABILARI
Bugün hemen bütün katalar , naylon veya kanvasla kaplanmış
yumuşak deriden bir üst örtü ve bükülebilir esnek bir kauçuk
tabandan oluşur.
Bu kauçuk taban daha iyi bir sürtünme , daha yapışkan bir
taban için geliştirilmiş özel bir bileşimdir
13
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
MAGNEZYUM TOZU ve TORBASI
Elin terleyip kaymasını engeller. Küp, toz ya da top şeklinde olabilir.
Torbanın özellikleri de şunlar olmalıdır:
•Elin rahat girebileceği boyutlarda olmalı
•Tamamen kapanmalı
•Bele bağlamak için yeri olmalıdır.
14
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
KASKLAR
Kask tırmanış ya da emniyet alma eylemleri sırasında bizi başımıza
çarpabilecek şeylerden koruyan bir tür başlıktır.
Kasklar iki temel dizayn grubuna ayrılabilir:
•Plastik kabuk ve içinde perlon askı ayar bantları
•Plastik kabuk ve içinde polystyrene köpük askı sistemi
15
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
KASK ALIRKEN !
•UIAA (Dünya Dağcılık Federasyonları Birliği) onaylı olmasıdır.
•Kesinlikle diğer sporlar için üretilmiş kaskları almamalısınız
•Ayarlanabilir olması önemlidir
•Havalandırma deliklerinin ve kafa feneri için askılarının
olması da diğer önemli noktalardır
16
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
EMNİYET KOLONLARI
Emniyet kemeri ip ile vücudunuz arasındaki bağlantı noktasıdır
Çeşitleri:
•Bütün Vücut (full body) Emniyet Kemerleri
•Bel Kemeri ve Bacak Kolonundan Oluşan Kemerler
•Göğüs Kolonları
17
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
EMNİYET KOLONUNDA DİKKAT EDECEĞİMİZ NOKTALAR
•Üzerimize uymalı, ne bol ne de sıkı olmalı.
•Bel ve bacak kolonları ayarlanabilmelidir. Bu sayede değişik kalınlıktaki
giysilerle çeşitli hava koşullarında kullanılabilir.
• Bel ve bacak kolonlarının destekli olması ipte rahat dinlenmemiz ve daha
yumuşak düşüşler için önemlidir.
•Sökülebilir bacak kolonları (Ayarlanabilir)
•İki yanda malzeme askıları olmalı
18
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
KARABİNALAR
Şekillerine göre karabinalar:
•Oval Karabinalar
•D Karabinalar
•Asimetrik D Karabinalar
•Armut Şeklindeki Karabinalar(HMS)
19
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
KARABİNALAR
Kapı şekillerine göre karabinalar:
•Düz Kapı
•Eğik Kapı
•Tel Kapı
•Kilitli Kapı (ya da Kilitli Karabina)
20
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İPLER
Bir tırmanış ipinin görevi sadece düşen tırmanışçıyı tutmak değil, bunu
yaparken ortaya çıkan kuvvetleri de insan vücudunun dayanabileceği
sınırlar içinde tutmaktır
Dağcılık ipleri binlerce ince lifin burgular halinde birbirlerine sarılması ile
üretilirler.
İplerin bu yapısı, iplere yük altında bir yay gibi davranma özelliği sağlar.
21
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
Tırmanış Tarzına Göre İpler
Günümüzün dağcılık ipleri 7.8 ile 11mm olan çap aralığında
üretilmektedirler. Bu ipler statik olarak 1450kg ile 2450 kg çekere
sahiptir.
•Tek ipler
•Yarım İpler
•İkiz ipler
•Çift ipler
22
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
YARDIMCI İPLER
•Çapları daha küçük olan iplerdir.
•Bu ipler emniyete yardımcı olarak prusik halkası , takoz veya hex
ipi, istasyon eşitlemesi, arabant gibi amaçlarla kullanılabilirler.
PERLONLAR
•Çeşitli genişliklerde, boylarda, dikişli ve dikişsiz olarak üretilirler
•Emniyet noktalarını birleştirmeye , express oluşturmaya, emniyet
kolonumuz yoksa kolon yapmaya yarar
23
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
DÜĞÜMLER
Dağcılık düğümlerinin üç temel özelliği vardır. Kolay atılabilirlik,
sağlamlık ve yük altında kaldıktan sonra kolay çözülebilirlik.
Düğümler kullanılış amaç ve yerlerine göre dörde ayrılırlar;
•İp sonu düğümleri
•İp ortası düğümleri
•İki ipi birleştirme düğümleri
•Sürtünme düğümleri (prusik düğümleri)
24
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
İp sonu düğümleri
Kolona girmek veya ipin ucunu bir yere sabitlemek için
kullanılırlar.Bu iş için genellikle sekizli düğümü kullanılmaktadır.
İp ortası düğümleri
İp ortası düğümleri denince akla öncelikle gelen düğümler tam ve
yarım kazık düğümleridir.
Kapalı sekizli de ip ortasına atılabilecek düğümlerdendir
25
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
İki ipi birleştirme düğümleri
En çok kullanılanı ve en güvenlisi çift balıkçıdır.
Eğer iki perlon birleştirilecekse kullanılacak tek düğüm perlon
düğümüdür
Sürtünme düğümleri (prusik düğümleri)
Yardımcı ipleri ana ipe bağlamak için geliştirilmiş düğümlerdir.
26
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
Sekizli düğümü
Çok çeşitli varyasyonları vardır, fakat en çok kullanılan açık ve kapalı
sekizlidir
Avantajları
İp ucunda halka oluşturmanın en kolay ve en güvenilir yoludur
Dezavantajları
Yük bindikten sonra çözülmesi zaman
zaman oldukça zor olabilir
Kapalı sekizli düğümünün çok fazla ip
harcaması ve büyük sayılabilecek bir
yumru oluşturmasıdır
27
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
Çift balıkçı
Aynı ya da yaklaşık kalınlıktaki ipleri birbirine
birleştirmekte kullanılır.
Düğüm atıldıktan sonra güvenlik olarak iplerin
boşta kalan uçları birer stop düğümüyle sabitlenmelidir
Prusik düğümü
Prusik ipinin üzerinde üzerinde yük yokken prusik
düğümü gevşektir.
Üzerine yük bindiği zaman ise prusik düğümü sıkışarak
ana ipi sıkar ve sürtünmeden dolayı yükü tutar
28
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
DÜĞÜMLER
DÜĞÜM
DÜĞÜMSÜZ İP
ÇEKER (%)
100
SEKİZLİ
75-80
BULİN
70-75
ÇİFT BALIKÇI
65-70
TAM KAZIK
60-65
ADİ DÜĞÜM
60-65
PERLON BANT
60-65
29
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
EMNİYET ALMA ve İP İNİŞİ
EMNİYET ALMA
Düşüş anında tırmanıcıyı iple tutmaktır.
Basit bir emniyet sisteminde 3 önemli bileşen vardır: ipi tutan
emniyetçi, yükü çeken istasyon, düşüşün yarattığı kuvveti azaltacak
sürtünme sistemi
30
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
EMNİYETÇİ
•Kontrol eliniz hiç bir zaman ipten ayrılmamalıdır.
•Dikkatinizi tırmanıcıdan ayırmamalısınız.
•Sağlam bir pozisyonda durmalısınız.
•İpi ne tırmanıcının büyük bir şok yemesine ya da duvara çarpmasına
neden olacak kadar sıkı, ne de fazla düşüş yaşamasına neden olacak
kadar boş bırakmalısınız.
•Emniyet komutlarını öğrenin
31
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
Emniyet komutları
Boş ver : Tırmanıcının ip istemesi.
Boş al : Tırmanıcının ipteki boşluğun alınmasını istemesi.
İstasyondayım ! Emniyetteyim : Lider tırmanıcının ip boyunca
yaptığı tırmanışın , o esnada bittiğini ve kendisinin emniyette oldugunu
bildirir.
Taş ! : Tırmanıcının düşürdüğü taşları alttaki emniyetçiye veya
alttakilere duyurma seslenişidir.
32
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
İstasyon
Emniyet almakta ve ip inişlerinde kullanılan ve sabit emniyet
noktalarından oluşan, yük çekebilecek güvenlik sistemidir.
Emniyet alma ve ip inişi araçları
Temel olarak dört çeşidi vardır:
•Plaka halinde olanlar
•Tüp biçiminde olanlar (ATC)
•Sekizliler
•Otomatik kilitlenenler (PETZL GRİGRİ)
33
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
İp İnişi
Bir iniş sisteminin dört bileşeni vardır;
•İp
•istasyon
•inecek olan kişi
•ipe uygulanacak sürtünme
İniş sırasında kontrolün kaybedilldiği durumlarda kötü bir sonuçla
karşılaşmamak için emniyet olarak prusik ipi kullanılmalıdır
İniş sistemlerini aletli sistemler ve geleneksel sistemler olarak ikiye
ayırabiliriz
34
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
YAPAY EMNİYET ALETLERİ
Takozlar, Hexentricler ve TriCam’ler
Pasif dönme prensibiyle çalışan takozlardır.
Bu sınıftaki takozlar üzerlerine yük bindiğinde yerleştirildikleri yerde
dönme hareketi yaparak kayaya sıkışır.
Aktif dönme prensibiyle çalışan takozların hepsi aynı mekanizmaya
sahiptir ancak en popüler olanı “friend” lerdir.
Bunlar yaylı bir mekanizmaya sahiptir.Kullanım alanları çok geniştir ve
yerleştirilmesi çok kolaydır.
35
TEMEL KAYA TIRMANIŞI
İp sonu düğümleri
YAPAY EMNİYET ALETLERİ
Sikkeler
İnce kaya çatlaklarına çakılan, dağcılık için özel olarak üretilmiş
metal çivilerdir
Sikkeler, profil, universal, bıçak, yaprak ve halkalı inis sikkeleri
olarak sınıflandırılabilir
Profil sikkeler, genis çatlaklarda, universal sikkeler her türlü
çatlakta güvenle kullanılır.
Yaprak sikke derinliği az olan çatlaklarda, halkalı iniş sikkeleri ise
inişlerde kullanılır
36