anne sütü ve emzirme - Erciyes Üniversitesi

Kitapçığa katkılarından dolayı;
Prof. Dr. Fevziye ÇETİNKAYA’ya
Yrd. Doç. Dr.A.Cem BATUKAN’na
Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Perinatoloji Klinik Hemşirelerine
ve
Kitapçık hazırlığının her safhasında emeğini esirgemeyen
Doç. Dr.İ.Suat ÖKTEM ‘e
Anne-baba ve anne-baba adayları adına teşekkür ederiz.
Güler ALTUN
Erciyes Üniversitesi Hastaneleri
Halkla İlişkiler Ünitesi
ÖNSÖZ
Sevgili Anne ve Babalar
Bu kitapçığı; anne sütü ile beslenme konusunda uygulanabilir kolay
bilgiler vermek amacıyla hazırladık. Erciyes Üniversitesi Hastaneleri
olarak “HER BEBEĞİN, ANNE SÜTÜNÜ ALMAK, EN TEMEL HAKKIDIR!”
ilkesiyle hareket etmekteyiz. Hastanemizde, emziren tüm annelere her
alanda destek olunmaktadır. Bizler sağlıklı toplumların oluşması için
anne sütünün mutlaka alınması gerektiğinin bilincinde tüm anne ve
babalara gerekli desteği verme çabasındayız. Bir insan hakkı olarak
emzirmenin özendirilmesi ve desteklenmesi tüm sağlık personelinin
doğal bir görevidir. Beslenme ile sağlık arasında yakın bir ilişki olduğu
bilinmektedir. Ülkemizde kötü beslenme, bilgisizlik, hatalı beslenme
alışkanlıkları ve buna bağlı olarak gelişen enfeksiyonlar çok sayıda
çocuğun ölümüne, bir o kadar çocuğun da büyüme ve gelişmesinin
geri kalmasına neden olmaktadır. Süt çocuğu için en uygun besin
tartışmasız anne sütüdür. Anne sütü ilk 6 ayda bebeğin tüm
gereksinmelerini sağlayan ve sindirim sistemine göre ayarlanmış bir
besindir. En çağdaş yöntemlerle ve bilimsel ilkelere uygun şekilde
yapılmış en mükemmel endüstri sütleri bile anne sütünün çok yönlü
nitelikleri düzeyinde değildir.
Bebeğinizi emzirirken yanınızda olduğumuzu unutmayın...
Sağlıklı ve mutlu günler dileğimizle...
ERCİYES ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ
HALKLA İLİŞKİLER ÜNİTESİ
4
ANNE SÜTÜ VE EMZİRME
MEME YAPISI
Meme kısmen salgı dokusu, kısmen destek ve yağ dokusundan
oluşmuştur. Salgı dokusunda yapılan süt, ufak kanallar ve daha sonra
ana toplayıcı kanallar boyunca meme ucuna ilerler. Kanallar, meme
ucuna ulaşmadan önce daha da genişleyerek laktiferöz sinüsler
şeklini alır. Bu sinüsler, sütün içinde toplanması nedeni ile önemlidir.
Meme ucunda pek çok sinir ucu bulunduğu için çok hassastır ve bu
durum süt akışına yardım eder. Meme ucunun çevresinde areola adı
verilen koyu renkli bir halka olup hafif kabarık durumda bulunur.
SÜT OLUŞUMUNU SAĞLAYAN HORMONLAR
Süt yapımı hormonlar ve reflekslerin sonucu olur. Gebelik
süresince, salgı bezleri süt yapımına hazırlanırlar. Doğumdan hemen
sonra değişen hormonal değişiklikler ile süt yapımı başlar.
Prolaktin – Süt Salgılayan Hormon
Beyinin hipofiz adı verilen bölgesinde prolaktin denen bir
hormon salgılanır. Bu hormon memede süt oluşumunu sağlar.
5
Bebeğin her emişinde meme başı sinir uçları uyarılır. Beyine,
sinirsel yolla iletilen mesajlar ile hipofiz bezinden prolaktin yapımı
başlar. Kan dolaşımı ile prolaktin memeye ulaşarak süt yapımını
başlatır.
Emmenin, süt yapımı üzerindeki etkisini anlamak son derece
önemlidir. Bebek daha çok emdikçe, süt yapımı daha çok olacaktır.
Emzirme hiç başlamaz ya da tümüyle kesilir ise memede süt
yapımı sonlanır. Anne sütünün artması için en iyi yol, bebeğin
daha sık ve daha uzun süre emzirilmesidir.
Oksitosin – Süt Atılmasını Salgılayan Hormon
Emzirme olayını bir süre gözleyecek olursak zaman zaman meme
ucundan sütün fışkırır tarzda aktığı görülür. Bu akış kanallar boyunca
olur ve buna “süt atılması” denir. Süt atımı, süt bezleri çevresindeki
ufak kasların kasılması ile olur. Bu kasılmayı sağlayan oksitosin adı
verilen bir hormondur.
Süt Akımına Yardım
Eğer bir anne bebeğini sevecenlikle düşünür, ya da ağlamasını
duyarsa hipofiz bezinden oksitosin salgılanır. Daha sonra memelerde
dolgunluk, sızı ve süt akımı başlar. Anne, bebeğin açlığını gidermeye
hazırdır.
Annede süt akımının başlaması için;
1. Nazik ve destekleyici olunması
2. Anneye endişeleri yönünden yardımcı olunması
3. Annenin bebeğini emzirebileceğine ikna edilmesi gerekir.
Süt Akımı Engellenmesi
Annede süt akım refleksini aşağıdaki duygulardan herhangi biri
engelleyebilir.
1. Herhangi bir nedenle korku ve kuşkuları varsa,
6
2. Ağrısı varsa,
3. Utangaçlığı varsa,
MEME TEMİZLİĞİ
Eskiden, her beslenme öncesi meme başlarının sabunla yıkanması
önerilirdi. Günümüzde bunun gerekli olmadığı, özellikle sabunla
sık temizliğin meme başındaki doğal yağı uzaklaştırarak meme başı
derisine zarar verebileceği bilinmektedir. Bu uygulama sonucu cilt
kurulaşır ve kolayca zedelenerek çatlaklar oluşabilir. Bunun yanı
sıra her beslenme öncesi yıkamayı yapabilecek durumda olan anne
sayısı oldukça azdır. Sabunsuz, temiz su ile memeyi silme meme
temizliği için yeterlidir.
BEBEK NASIL EMER?
Emmeye yardımcı refleksler: Sağlıklı, günü tamamlanmış olarak
doğan bebeğin beslenmesine yardımcı 3 refleks vardır.
1-Arama Refleksi
Bu refleks bebeğin meme ucunu bulmasına yardım eder. Ağız
çevresine bir şey değerse ve bebek acıkmışsa ağzını açar ve o yöne
bakar.
2-Emme Refleksi
Bebeğin ağzına bir şey verildiğinde hemen emmeye başlar. Yine
içgüdüsel olan bu emme olayı doğumdan hemen sonra, sağlıklı
yenidoğanda kuvvetli bir şekilde bulunur.
3-Yutma Refleksi
Bebeğin ağzı süt ile dolduğu zaman yutar. Meme ucunu arayarak
ağzına alması ve emmesi bir reflekstir. Ancak memeyi ağzına
almasına yardım edecek bir refleks yoktur ve bu konuda annenin
yardımına gerek vardır.
7
BAŞARILI EMZİRME
İlk 6 ay sadece anne sütü
Gebelik dönemi boyunca annenin memeleri, doğacak bebek
için dünyadaki en uygun besini üretecek hale gelir. Hastanede
ilk besleme doğum masasında olmalıdır. Anne ve bebek ısıtılmak
amacı ile birlikte örtülür. Bebek annenin yanına verilerek emme
başlatılır. Bebeğin emmeyi öğrenmesi için en uygun zamandır.
Bebek çok alıcı ve emme refleksi çok kuvvetli olabilir. Emzirme,
plasenta (eş) atılmasına yardım eden oksitosin üretimini uyarır ve
kanamayı durdurur. Bebek değerli ilk sütü (ağız) yarım saat içinde
almalıdır. İlk saat ya da doğumdan hemen sonrası ruhsal yönden
de en önemli zamandır. Doğum sonu olabildiğince erken emzirme,
anneyi bebeğe karşı daha sevecen ve bakıma hazır bir duruma
getirir. Emzirmeye başlamada birkaç saatlik olsa bile gecikme,
başarısızlığı beraberinde getirebilir.
AYNI ODAYI PAYLAŞMA
Normal bir doğumdan sonra anne ve bebeği ayırmamak gerekir.
Bebek annenin yanına hastane bebek arabası içinde verilir. Buna “
oda paylaşma” denir. Anne sorumluluğu bu anda başlamış olur. Anne
istediği zaman besleyebilir, ya da altını değiştirebilir. Hatta anne
çok hasta değil ise aynı yatağı bile paylaşabilir. Ani bebek ölümü
(beşik ölümü) adı verilen tablonun anne yanında uyumakla ilişkili
olmadığı gösterilmiştir. Oda paylaşma, pek çok emzirme sorununa
erken çözüm getirir. Bebek, anne sütü aldığı sürece annesi ile aynı
odada kalmalıdır.
Mucize Besin: Anne Sütü
Anne sütü, yaşamın ilk 6 ayında bebeğin gereksinimi olan tüm
besinleri içerir.
ANNE SÜTÜ İLE BESLEME
Anne, bebeği ağladıkça ya da kendi istedikçe bebeğini kucağına
almalı ve emzirmelidir. Buna “ akla geldikçe besleme” adı verilir.
8
Bebek 1–2 gün çok sık beslenebilir. Veya ilk bir kaç gün, günde
sadece birkaç kez emebilir. Her bebek, değişik olsa da, sıklıkla
1–2 haftadan sonra belli bir düzene alışır. Bebeği yalnızca belli
zamanlarda beslemek anne sütünü azaltabilir.
Bebek, doğum sonu dönemde istedikçe emzirilmelidir.
Bebek yeterli sıklıkta emmeyi hatırlamaz.
Bazı bebekler çok sessiz olup acıksa bile ağlamayabilir. Yeterli
hızla kilo alamayan bebeklerin böyle olabileceği düşünülmelidir. Bu
durumda bebeğin istediğinden daha sık emzirilmesi gerekmektedir.
Sorunu gideremediğiniz takdirde, en yakın sağlık ocağına müracaat
ederek, ebe veya hemşirelerden yardım alabilirsiniz.
Bebek gereğinden çok sık emme ister.
Bazı bebekler sürekli istekli görünür ve annelerini bezdirirler.
Bunun nedeni bazen meme başını doğru kullanmamalarıdır.
EMZİRME SÜRESİ
Bebeklerin çoğu 5–10 dakikada emmeyi bitirir, fakat bazen yarım
saat gibi uzun süre emse bile sorun değildir. Emzirmeye zaman
sınırı koymaya gerek yoktur. Gün içinde emzirme süreleri değişken
olabilir. Bebeklerin emzirme süreleri birbirinden farklı olabilir. Bebek
memeyi düzgün kavramış ise ne kadar uzun süre emerse emsin
memeye zarar vermez. İlk haftalarda emzirme aralıkları 1 -2 saat gibi
çok kısa olabilir. Her emzirme sonrası memede yapılan süt miktarı
biraz daha artacağından, zamanla beslenme aralıkları uzayacaktır.
Daha Çok Emzirme = Daha Çok Uyarı=Daha Çok Süt
Normal, sağlıklı doğan bebek, anne sütü gelene dek su kaybı
ortaya çıkmayacak düzeyde su depolayarak doğmuştur. Bu nedenle
şekerli su yapılıp verilmesi doğru değildir.
GECE EMZİRME
Bazı anneler, bebeklerinin tüm gece boyunca emzirme
gerektirmeden uyumasını sağlamaya çalışırlar. Ancak bebek
istedikçe gece de beslemek daha iyidir.
• Gece beslenmesi, bebeğin emmesi ile süt yapımını gece
boyunca da sağlayacaktır.
9
Gece beslenmesi, özellikle çalışan anneler için daha yararlıdır.
Anne bebeğini emzirdiği sürece aynı odada bulundukları
takdirde geceleri emzirme kolaylaşır ve anne için yorucu olmaz.
Bebek terleyip üstü ıslanmamışsa sadece altı değiştirilerek rahatsız
edilmeden gece beslemesine devam edilmelidir. Eğer anne ve
bebek ses ve ışıkla rahatsız edilmezse kolayca uykularına devam
edebilirler.
ANNE SÜTÜ ENFEKSİYONLARA KARŞI BEBEĞİ NASIL KORUR?
Anne sütü alan bebeklerde, ek besinle beslenen bebeklere oranla
ishal, solunum hastalıkları ve ortak kulak iltihabı daha az görülür.
Enfeksiyona yakalanma olasılığının az oluş nedeni:
• Anne sütü temiz ve bakterisizdir.
• Pek çok enfeksiyonu önleyici madde içerir
• İçerdiği faktör ile bebeğin bağırsaklarında faydalı bakterilerin
oluşmasında yardımcı olur. Bu faktör zararlı bakterilerin oluşmasını
engelleyerek, bebeğin ishal olmasını önler.
SÜT NASIL SAĞILIR?
Günümüzde çalışan annelerin sayısının artması ile anne sütünün
daha sonra bebeğe verilmek üzere saklanması bir zorunluluk haline
gelmiştir. Yakın zamanda yapılan çalışmalarda, buzdolabı veya
derin dondurucuda saklanması ile anne sütünün besin değerini
kaybetmediği gösterilmiştir.
Süt iki şekilde sağılır:
1- Sütün Elle Sağılması: Her sağma işleminden önce eller
mutlaka bol sabunlu suyla yıkanmalıdır. Rahat bir yere oturduktan
sonra parmak uçlarıyla dıştan içe, meme başının etrafındaki
kahverengi bir bölgeye doğru mesaj yapılır. Meme başparmak üstte
diğer parmaklar altta kalacak şekilde tutulur. Eğer meme büyükse
bir el memenin üstüne, diğer el memenin altına gelecek şekilde
tutulmalıdır. Hedef bölge meme başının etrafında kahverengi
10
bölgenin gerisinde kalan alandır. Süt sağılması için baş ve diğer
parmaklar yavaşça içe, göğüs duvarına doğru ve ardından birbirine
doğru bastırılır. Bastırma işlemi, el göğüs duvarından uzaklaşılırken
devam ettirilir. Bu şekilde süt meme başına doğru itilir. Süt sağma
işlemi sırasında acı hissedilmemesi gereklidir. Eğer acı varsa
uygulanan işlem hatalıdır. Memeleri elle sağarak boşaltma işlemi 2030 dakikadır. Sıcak-ıslak havlu uygulama, sıcak duş alma, memeleri
öne doğru hafifçe sallama süt akımını kolaylaştırır.
2- Sütün Pompa ile Sağılması: Hastanelerimizin çoğunda
pompa ile sağma işlemi için ayrı bir oda düzenlenmiştir. Konunun
uzmanı bir hemşire ile birlikte sağma işlemi gerçekleştirilir. Pompa ile
sağma konusunda anneler bilgilendirilir. Her anneye sadece kendisinin
kullanabileceği bir pompa başlığı temin edilir. Pompaların temizliğine
özen gösterilerek, annelere işlem öncesi ve işlem sonrası yapması
gerekenler konusunda bilgi verilir.
Anne sütü sağma pompası
Anne Sütünü Saklama Önerileri
Anne sütü;
• +15 derecede 24 saat
• +25 derecede 4-6 saat
• Buzdolabında +4 derecede 72 saat
• Derin dondurucuda -20 derecede 1 Ay
• -70 derecede daha uzun sürede güvenle saklanabilir.
11
Ayrıca anne sütü, anne birkaç gün bebeğini emzirmese bile
ekşimez ve bozulmaz.
EMZİRMENİN YARARLARI
Anne sütü, bebeğin büyüme ve gelişimindeki en önemli gıdadır.
Suni mamalar veya inek sütü hiçbir şekilde anne sütünün yerini
tutmaz. İçerisindeki koruyucu faktörler bebeğin doğumundan
erişkinliğine kadar görülebilecek bazı sağlık problemlerinin önüne
geçer.
Anne Sütü Bebek İçin:
• En doğal ve en taze besindir.
• Her zaman mikropsuzdur, ısı derecesi idealdir.
• Sindirime yardımcı aktif enzimleri içerdiği için bebeğin
sindirimini kolaylaştırır.
• Hormonlar ve büyüme faktörleri ile bebeğin gelişimi hızlanır.
• Solunum yolu ve bağırsak enfeksiyonları daha az görülür.
• Orta kulak iltihabı riskini azaltır.
• Bazı kronik hastalıkların oluşma riskini azaltır (şeker, çölyak
hastalığı gibi)
• Alerjiye karşı koruyucudur.
• Bebeği pişikten korur.
• Anne sütü alan bebek daha az ağlar.
• Doğal sakinleştiricidir.
• Zihinsel gelişimini hızlandırır. Araştırmalara göre anne sütü ile
beslenen çocukların zekâ düzeyleri mama ile beslenenlere göre 8
puan daha yüksektir.
• Anne sütü ile beslenen bebeklerde sindirim problemleri ishal,
kabızlık çok daha az görülür.
• Anne sütü alan bebeklerde demir eksikliğine bağlı kansızlık
görülmez.
12
• Bebeğin sinir sistemi gelişimine olumlu katkılarda bulunur.
• Bebeğin şişmanlık riskini azaltır.
• Emen bebeğin emerken gerçekleştirdiği hareketler nedeniyle
ağız ve çene kasları iyi çalışır. Anne sütü alan bebeklerin diş ve çene
gelişimi daha hızlı olur. Aynı nedenle bebeğin konuşma gelişimi de
hızlıdır.
• A vitamini deposudur. Bu özelliğinden dolayı anne sütü ile
beslenen bebeklerde görme bozukluğu olasılıkları daha azdır.
Emzirme, Anne İçin:
• Ucuzdur ve daima hazırdır
• Anne ve bebeği arasındaki duygusal bağı güçlendirerek sevgi
dolu bir ilişkiyi geliştirir.
• Annenin sağlığını korur
• Doğum sonrası aşırı kan kaybını önler
• Rahmin eski haline geçişini hızlandırır
• Göğüs kanseri, yumurtalık kanseri ve kemik erimesi riskini
azaltır
EMZİRMENİN PSİKOLOJİK YARARLARI
Emzirme anne ile bebek arasında yakın, sevgi dolu bir ilişki
kurulmasına yardım eder. Emziren anne duygusal olarak tatmin
olur. Doğumdan sonraki yakın temas anne - bebek arasındaki ilişkiyi
güçlendirir. Emziren anneler bebeklerine daha şefkatli davranırlar.
Uykusuzluktan ve yorgunluktan daha az yakınırlar. Emziren
annelerin çocuklarını terk etme ya da çocuklarına kötü davranma
olasılığı emzirmeyen annelere göre daha azdır.
EMZİRME POZİSYONLARI
Bebek emzirmenin tek bir pozisyonu yoktur. Aşağıda değişik
yöntemler anlatılacaktır. Bunların içersinde her anne kendine uygun
olanı bulabilir. Doğumu takip eden ilk günlerden sonra normal
olarak tercih edilen beşik pozisyonudur.
13
Beşik Pozisyonu
Anne oturur ve arkasına yaslanır.
Destekli koltuk ve ayaklarını dayamak
için bir puf yararlı olur. Anne hafif öne
eğilir. Bebek anne koluna veya bir yastığa
uzanmış, yaklaşık 45 derece bir eğimle
anne memesine yaklaştırılır. Bebeğin
elleri serbest olmalıdır. Böylelikle anne
memesine temas eder. Anne de elinin
işaret ve orta parmaklarının yardımı ile meme başını bebeğinin
ağzına yöneltirken başparmağı ile yukarıdan aşağıya doğru
memesini sıvazlayarak sütünün kolay gelmesine yardımcı olur. Eğer
bebek tam yatar pozisyonda olursa, gelen anne sütü burun arkasına
kaçar. Hatta kulakların boğaza açılan kanalından kulak yoluna
geçerek bebekte kulak iltihaplarına neden olur. Bu pozisyon normal
yolla ve zamanında doğmuş bebekler için uygundur. Sezaryen ile
doğum yapan anneler ve erken doğmuş küçük bebekler için ilk
başlarda uygun olmayabilir. Annenin karnındaki dikişlere baskı
oluşabilir. Bebek güçsüz ise meme başını iyi tutamayabilir.
Çapraz Beşik Pozisyonu
Diğer pozisyondan farklı olarak bebeğin
başı annenin eline yaslanmaktadır. Eller
dönüşümlü kullanılabilir. Bebek hangi
taraftaki memeyi emiyorsa desteği diğer kol
ve el verir. Emdiği tarafın eli başını tutarken
diğeri sırtına destek verir. Başını tutan el sabit
kalırken diğeri ile meme başını tutması ayarlanır. Bu pozisyon küçük
doğmuş bebekler için uygundur. Meme başını kuvvetli tutamayan
bebeklere daha yardımcı olunmalıdır.
Çanta Pozisyonu
Koltuk altına sıkıştırılan çantayı tutar tarzda
tutma esasına dayanır. Bebeğin bulunduğu
taraftaki kol sırtına destek verirken el ile baş
arkadan tutulur. Diğer taraftaki el ile anne
memesini tutarak bebeğin ağzına yerleştirir.
Annenin bebeğin bulunduğu yandaki kolunun
14
altına yastık koyması yararlı olur. Ayrıca anne kolunu bacağına da
dayayabilir.
Annenin karnında ameliyat dikişleri bulunduğu veya karın
bölgesine bebeğin baskı yapmasından rahatsızlık duyulan bir
durum olduğunda kullanılabilir. Ayrıca memeleri çok büyük veya
çok küçük anneler ya da iki bebeği ayni anda emzirmek isteyen
annelere uygulanabilir.
Yatar pozisyon
Anne ve bebeğin her ikisinin de yattığı
yerden emzirme durumudur. Anne yatakta sırt
üstü yatmaktadır. Yatağın sırt tarafı yükseltilmiş
veya yastıklarla kaldırılmış olmalıdır. Anne
ayaklarını dizlerinden kırarak yatağa dayar.
Bebeği de sol veya sağ yanına yan olarak
yatırır. Bir eli ve kolu ile bebeğin başına
destek verirken diğer kolu ile bebeğin sırt ve
poposunu destekler. Annenin omzunun altına
yastık koyması yararlı olur. Ayrıca bebeğin başının altına küçük bir
yastık konulabilir. Dikkat edilmesi gereken konu bebeğin memeye
uzanmasına gerek kalmaması ve annenin bebeğin üstüne doğru
abanmamasıdır.
Annenin yattığı yerden kalkmasının zor olduğu durumlarda veya
yattığı yerden emzirmek istendiğinde uygulanabilir.
EMZİRME İLE İLGİLİ UYARILAR
• Emzirme, anne ve bebek temiz, ferah bir ortamda olacak şekilde,
kendilerine uygun pozisyonda yapılmalıdır.
• Her iki memeden süt sıra ile verilmelidir. Başparmak üstte, diğer
dört parmak altta kalacak şekilde meme kavranmalıdır.
• Emzirme sırasında memenin ucu renkli olan kısmı ile birlikte
bebeğin ağzına verilmelidir.
• Bebeğin sık sık emzirilmesi sütün gelmesini ve çoğalmasını
kolaylaştırır.
15
• Emzirme döneminde memeler dolgun ve hassas olacağından
memeleri destekleyen geniş askılı sutyen kullanılmalıdır. Sutyen
çok sıkı ve gergin olmamalı geceleri de kullanılmalıdır.
• Emzirme, yeterli destek verilirse memelerde sarkmalara neden
olmaz.
• Memeler günde bir defa duru su ile temizlenmelidir.
• Günlük banyo-duş alışkanlığı varsa meme temizliği gerekmez.
• Memelerin yaş ve nemli olması çatlakların oluşmasını arttırır
• Memelerin temizliği için alkol, sabun vb. kurutucu maddelere,
vazelin gibi yumuşatıcı maddelere gerek yoktur.
• Meme pedi, sutyen ile meme arasına konularak sık sık yenisi ile
değiştirilmelidir.
Bebeğin İyi ya da Kötü Pozisyonda Emdiğine Nasıl Karar Verilir?
Kötü emzirme pozisyonu sık görülen pek çok soruna neden
olabilir:
• Ağrılı meme başı
• Emmeyi reddetme
• Yetersiz süt
İyi pozisyonda emzirme işlemleri:
• Bebeğin tüm vücudu anneye bitişiktir.
• Ağız ve çene, memeye bitişiktir.
• Bebeğin ağzı geniş olarak açılır.
• Memenin kahverengi kısmı daha az görülebilir.
• Bebek yavaş ve düzenli emer.
• Bebek rahat ve huzurludur.
• Anne, meme başında ağrı hissetmez.
Kötü pozisyonda emzirme işlemleri:
• Bebeğin vücudu, anneden çok uzak olabilir.
16
• Bebeğin ağız ve çenesi memeden ayrıdır
• Özellikle alt dudağın altında fazlaca memenin kahverengi kısmı
görülebilir.
• Bebek, çok hızlı ve kısa emmeler yapar.
• Bebek, yeterli süt gelmediği için emmeyi reddeder.
• Anne, meme başında ağrı hissedebilir.
Emme ihtiyacı
Bebekler aç oldukları için iştahla, zevkle ve rahatlıkla emerler.
Bazı bebeklerin emme isteği daha çoktur. Bu bebekler ağızlarına
giren her şeyi, ( kendi ya da annenin parmakları, oyuncak, bez,
plastik parçası vs.) emerler. Bu durumda pek çok anne bebeğin aç
olabileceğini düşünür.
Memeden rahat emme: Temel beslenme bittikten sonra da
bebek rahat bir şekilde emmeye devam edebilir. Süt akımının yavaş
olarak sürdüğü bu devrede bebek emmeye devam etse de çok fazla
süt almaz, emme refleksi doyuma ulaşır.
MEME BAŞI ŞAŞKINLIĞI
Biberon ile beslenen bebekler daha sonra anne memesini
almakta zorlanabilirler. Kauçuk meme, uzun olup bebek çekmek
zorunda kalmaz. Biberondan sonra anne memesi verildiğinde
bebekler meme başını lastik meme gibi emmeye çalışırlar. Meme
başını çekmeyi öğrenemezler.
Bebek sadece meme başının ucunu emecek olursa:
• Anne ağrı hisseder ve meme başı derisi zedelenebilir
• Süt akımı yetersiz olur.
• Meme başı yeterince uyarılmaz.
Bebek sinirlenir ve emmeyi reddeder. Bu durumda anne sütün
yetmediğini düşünür. Bu durum meme başı şaşkınlığı olarak
isimlendirilir.
17
Meme Başı Çatlakları
Bebeğin yanlış pozisyonda anne memesini emmesi durumunda
meme başında zedelenme ve çatlaklar oluşur. Bu çatlaklardan
meme dokusuna bakteri geçişi sonucu meme iltihapları ve apseleri
ortaya çıkabilir. Meme başı çatlakları oluştuğunda anne çok fazla
acı duyduğu için bebeğini emzirmekte zorluk çeker. Zaten bebeğin
memeyi iyi tutamaması sonucu meme uçlarında önce hassasiyet
zaman içerisinde de çatlaklar oluşmaya başlamıştır. Çatlaklar, meme
başının çevresinde ve meme ucunda enine çizgi halinde oluşabilir.
Etkin emzirmenin olmaması nedeni ile göğüslerde doluluk başlar,
meme başındaki çatlaklardan meme dokusuna bakteri geçişi
sonucu meme iltihapları ve apseleri ortaya çıkabilir. Bu durumda
anne göğsünün tam olarak boşaltılması, kuru kalması ve hava ile
temas etmesi kısa sürede iyileşme sağlanmasında önemlidir.
Bebeğin Gazını Çıkarma
Bebeklerin süt içerken hava yutması çok doğaldır. Bebek, yuttuğu
havadan ya gaz çıkararak ya da geğirerek kurtulabilir. Bebeğinizi
beslerken gaz çıkarması için arada ona fırsat verin; Meme değiştirirken
bebeğinizin gazını çıkarın. Yuttuğu hava ona tokluk hissi verebilir
ve onu rahatsız ederek ihtiyacı olan besini almasını engelleyebilir.
Ya da gaz midesine baskı yaparak, bebeğinizin kusmasına sebep
olabilir. Bebeğiniz mutluysa, geğirecek kadar hava yutmamıştır;
kıpırdanıp yüzünü buruşturuyorsa hava yutmuştur, bu yüzden bir
süre daha deneyin. Ancak gazını hemen çıkarmasını beklemeyin.
Bebeğinizin gazını çıkarmak için; Beslendikten sonra bebeği 10-15
dakika dik tutmak gaz çıkarmasına yardımcı olur. Onu poposundan
tutup, başı omzunuza gelecek şekilde kendinize yaslayın sırtını
yavaşça sıvazlayın ve ritmik bir şekilde nazikçe vurun. Ağzından
biraz süt gelme ihtimaline karşı omzunuza temiz bir havlu ya da bez
örtebilirsiniz.
YAPAY BESLENMENİN SAKINCALARI
Anne sütü dışındaki tüm beslenmelere yapay beslenme denir.
Bulaşmalar: Yapay beslenmede özellikle biberon kullanılıyorsa ve
her beslenme sonu biberon kaynatılmıyor ise bakteriyel hastalıklar
18
olabilir. Bakteri, ek besinler içinde hızla çoğalır. Süt ekşi bir koku
almadan, bir başka deyişle bozulduğu anlaşılmadan uzun bir süre
önce de bebek için tehlikeli olabilir. İnek sütü enfeksiyonlara karşı
koruyan canlı beyaz küre ve antikorlar içermezler. Yapay beslenen
bebeklerde ishal ve solunum yolu enfeksiyonları daha sık olur.
Yapay Beslenen bebekler daha sık hasta olurlar.
Gereğinden Fazla Tuz: İnek sütü, bazen kandaki tuz oranını
yükseltir. Bu durum özellikle ishal olan çocuklarda daha hızlı su - tuz
dengesi bozukluğuna neden olur.
Sindirim Güçlüğü: İnek sütünün, sindirimi daha güçtür.
Sindirimin güç ve yavaş oluşu, inek sütünün anne sütüne oranla
bebek midesinde daha çok kalmasına, doygunluk hissine yol açar
ve sık acıkan bebek görünümü yaratmazlar. İnek sütüyle beslenen
bebek daha sık kabız olur.
Alerji: İnek sütü alan bebeklerde astım ve ekzema gibi alerjik
sorunlar daha sık görülür.
Biberon, Beslenme Bozukluğuna Yol Açar.
Emme Sorunları: Biberondan emmeyi öğrenen bebek, anne
memesini reddeder ve meme başı şaşkınlığını yaşar. Anne sütü ile
beslenmenin yetersiz ve başarısız oluşuna çoğunlukla birkaç kez
bile olsa biberon kullanılması sebep olur.
EMZİREN ANNENİN BESLENMESİ
Emzirirken nasıl besleneceğiniz konusunda merak ettiğiniz
noktalar olabilir. Doğum sonrası fazla kilolarınız sizi rahatsız edebilir.
Sizlere, emzirme döneminizde beslenmeniz ve kilolarınızdan sağlıklı
bir şekilde kurtulmanız konularında yardımcı olmak istiyoruz.
Emziren annelerin sütleri arasında içerik açısından fazla
bir fark yoktur. Ancak ürettikleri sütün miktarı farklı olabilir,
Huzurlu olmanız, dengeli beslenmeniz ve iyi dinlenmeniz,
süt üretiminizi artırır, Ancak sık sık emzirmek ve göğüslerin
iyi boşalmasını sağlamak sütü en çok artıran yöntemlerdir.
19
Hamileliğinizdeki beslenme alışkanlığınıza emzirirken de
devam etmelisiniz. Değişik besin guruplarından beslenmeye ve
öğün aralarında sağlıklı besinler almaya özen göstermelisiniz.
Emzirme sırasında günlük kalori ihtiyacınıza ek olarak
500 kalori daha fazla beslenmeniz yeterlidir. Bu ihtiyacı
karşılamak üzere ek olarak 2 su bardağı süt, bir yumurta
veya o kadar et, 2–3 ince dilim ekmek veya unlu bir yiyecek,
bir adet meyve ve bir porsiyon sebze yemeniz yeterlidir.
Emziren annenin aldığı bazı besinler, bebeği olumsuz etkileyebilir.
Bebekler anne sütüne karşı alerji geliştirmezler. Ancak bazen annenin
aldığı besinlerden annenin sütüne geçen maddeler bebekleri
rahatsız edebilir. Bebekte aşırı ağlama, kusma, ishal, karında şişkinlik
ve yanaklarda döküntüler gelişebilir. Eğer bir besin gurubundan
şüphelenirseniz, bir hafta süreyle bu besinlerden kaçınmalısınız.
Daha sonra az miktarlarda alıp bebeği gözlemlemelisiniz. Emzirme
sırasında normal olarak kilo vereceksiniz. İlk 4 ayda her ay yaklaşık
yarım kilo vereceksiniz, Ancak kilo kaybı açısından emziren anneler
arasında büyük farklar görülür. Ayda 2 kilodan daha fazla kilo
kaybetmek asla doğru değildir. Emzirmeye devam edilirse ilk 4
aydan sonra da biraz daha az olmak üzere kilo kaybı devam eder.
Emzirme sırasında fazla sıvı ihtiyacınız olacaktır. Her emzirme
sırasında bir bardak su içmelisiniz. Üç litreden daha fazla sıvı alımının
süt miktarını çok fazla artırmadığı araştırmalarla gösterilmiştir.
Emzirme döneminde kendinizi susuz hissettiğiniz zamanlar daha
fazla olacaktır. Günde 2,5-3 litreye yakın sıvı almaya dikkat edin.
Anne, Bebeğin İçin Asla Sigara İçmemelisin !!!
Sigaranın anne sütünü azalttığı gösterilmiştir. Bebeğin
bulunduğu odada, hatta evde kesinlikle sigara dumanı
bulunmamalıdır. Sigara dumanı, bebeğin tüm solunum
sistemini olumsuz etkiler. Bebek, “sigara içmiş kadar” olur. Bu
nedenle hamilelik dönemini fırsat bilerek sigarayı bırakınız.
Kafein içeren içeceklerden ( kahve, demli çay ve kola ) uzak durun ya
da günde en fazla bir bardak için. Bu miktardan daha fazla alınması,
bebekte huzursuzluk yaratabilir. Beslenmeniz konusunda daha
detaylı bilgiyi size en yakın sağlık ocağından alabileceğinizi
unutmayın!
İlaç Almanız Gereken Bir Durum Olursa Doktorunuza Mutlaka
Danışmalısınız.
20
Emziren anneye örnek bir menü :
Kahvaltı ;
1 su bardağı süt veya yumurta
1 kibrit kutusu kadar peynir
1 tatlı kaşığı reçel veya pekmez
1 ince dilim ekmek
Ara öğün
1 orta boy meyve
Öğle yemeği;
1 tabak etli sebze yemeği
1 tabak pilav veya makarna
Mevsim salata
1 dilim ekmek
21
Ara Öğün;
2 kibrit kutusu peynir
2 dilim ekmek
1 orta boy meyve
Akşam;
1 kâse çorba
1 tabak tavuk ya da balık yemeği
1 kâse yoğurt veya sütlü tatlı
Mevsim salata
1 dilim ekmek
1 orta boy meyve
Ara Öğün;
1 kâse yoğurt veya 1 kâse sütlü tatlı
22