Bolum 5- Ay ve Güneş Tutulmaları

Bölüm 5
Ay ve Güneş
Tutulmaları
Ay’ın evreleri
Güneş’e doğru
• Ay, daima aynı yüzünü gösterir.
• Hem Yer etrafında dolanır hem de kendi ekseni
etrafında döner.
• Dönme hızı dolanma hızına eşittir.
• Buna eşdönme (synchronous) denir.
Ay’ın
Evreleri
Đlkdördün
Yeniay
Dolunay
Sondördün
Ay’ın gerçek yörünge dönemi bir “yıldızıl ay” dır (sideral
month). Tüm evreleri tamamlaması için geçen zaman, bir
“kavuşum ayı” dır (synodic month) ve daha uzundur.
(Yıldızıl Ay: 27.322 gün; Kavuşum Ayı: 29.531 gün)
Güneş
Yer’in yörüngesi
Yeniay
Yeniay
Ay buradayken
yıldızıl ay tamamlanır
Ay Tutulması (Lunar Eclipse) Geometrisi
(Yarı gölge)
(Tam gölge)
Güneş
Yer
Ay
Ay, Yer’in gölgesi içinden geçerken bir ay tutulması oluşur.
Yer gölgesinin ve Ay’ın göreli boyutları
Yarı gölgeli ay tutulması
Ay, yarı gölge içinden geçer.
Parçalı Ay tutulması
Ay’ın bir kısmı tam gölge içinden geçer.
Tam ay tutulması
Ay, tamamen tam gölge içinden geçer.
Ay
Tutulması
Türleri
Tam Ay Tutulması
Ay Tutulması
Tam tutulma sırasında Ay, neden
kırmızı görünür?
Mavi ışık saçılır
Ay
Yer
Kırmızı ışık
Ay’a çarpar
Beyaz ışık
Yer atmosferi
Güneş
Ay’ın yörünge düzlemi
tutuluma göre 5° e ğiktir.
Đki düzlem düğümler
(nodes) çizgisinde kesişir.
Yer’in yörünge düzlemi
(= tutulum düzlemi)
Đniş Düğümü
Yer
Ay
Çıkış Düğümü
Düğümler çizgisi
Ay’ın yörünge
düzlemi
Dolunay
Düğüm
Tutulum
Ay’ın yörüngesi
Yer’in tam gölgesi
Dolunay evresi,
bir düğüm noktası
yakınında
oluşuyorsa,
Ay tutulması
görürüz.
Tam Ay Tutulması
http://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/LEmono/TLE2004Oct28/TLE2004Oct28.html
27/28 Ekim 2004
Tutulma Ortası – 03:04 GMT
(GMT)
Tam Ay
Tutulması
27/28 Ekim 2004
Chapter
6
The Moon
Yer’in Umbrası
Yer’in Penumbrası
Parçalı Ay Tutulması
17 Ekim 2005
Tutulma ortasındaki
görüntü
Yarı gölge
Tam gölge
Güneş Tutulması (Solar Eclipse)
Geometrisi
Güneş
Yer
Ay
Tam gölge
Yarı gölge
Tam Tutulma yolu
Güneş Tutulması
Güne
ş
ışığı
Tam tutulmanın yolu
Ay
Yer üzerinde Ay’ın gölgesi
Güneş Tutulması
Güneş
Ay
Ay’ın gölgesi Yer’e düşer
Bir Tam Güneş Tutulması
Diğer Bir Tam Güneş Tutulması
(daha az poz süresi)
Tam Güneş
Tutulması
11 Ağustos 1999
Elazığ
Ay ve Yer’in yörüngeleri eliptik olduğundan,
Ay’ın ve Güneş’in açısal boyutları değişir.
Ay’ın açısal boyutu
En yakın
En uzak
Güneş’in açısal boyutu
En yakın
En uzak
Bu bölgede bir tam tutulma oluşur.
Tam tutulma
yolu
Ay
Tam tutulma alanını çevreleyen
yarı aydınlık bölgede
bir parçalı tutulma oluşur.
Parçalı tutulma
yolu
Ay
Eğer Ay’ın tam gölge konisi Yer’e ulaşamıyorsa,
bu bölgede bir halkalı tutulma oluşur.
Güneş
Tutulması
Türleri
Parçalı ve
Halkalı
Güneş
Tutulması
Halkalı Güneş Tutulması,
3 Ekim 2005, Đspanya
http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap051005.html
Parçalı Güneş Tutulması
3 Ekim 2005, Đzmir
Başlangıcından sonuna kadar bir güneş tutulması
Tam tutulma (totality)
yalnız birkaç dakika
sürer. Güneş koronası
görünür.
Tutulmalar için uygun konumlar
Ay yörüngesi
Tutulma için uygun
Tutulma için uygun değil
Yer yörüngesi
Dolunay
Dolunay
Yeniay
Dü
Gü
Ay’ın yörünge
düzlemi 5° e ğik
Düğümler çizgisi
ğüm
ler
ç iz
ne
gis
ş’e
i
doğ
ru
Yeniay
Düğümler çizgisi
Yeniay
Güneş
Dü
ğüm
ler
Gü
çiz
ne
gis
ş’e
i
doğ
ru
Yeniay
Dolunay
Tutulma için uygun değil
Dolunay
Tutulma için uygun
Güneş ve Ay’ın her ikisi de bir düğüm noktası yakınında
olduğu zaman, bir güneş tutulması oluşur.
5°
Düğüm
Yeniay
Ay y
örün
Güneş
Tutu
l
ges
i
um
Tutulmalar ne kadar sıklıkla
görülür?
• Ay yörüngesi düğümleri yılda iki kere Güneş
ile aynı doğrultuya gelir.
• Buna tutulma mevsimi denir.
• Tutulma mevsimlerinin ve 29.5 günlük ay
çevriminin değişen tarihlerinin birleşik
etkisinden dolayı, tutulmalar yaklaşık 18
yılda bir tekrarlanır.
• Bu 18 yıllık çevrime Saros Çevrimi (Saros
Cycle) denir.
Enlem
Tam Güneş Tutulmalarının 2001 - 2025 yılları arasında
dünya üzerinden görülebileceği yerler
Boylam
29 Mart 2006
Antalya
Tutulma henüz başlamadı
Tutulma yeni başladı (önce Parçalı Tutulma)
29 Mart 2006
Tam Güneş Tutulması
Titreyen Göl-Side-Antalya
Tutulma yeni başladı (önce Parçalı Tutulma)
Tutulma ortasına doğru gökyüzü kararırken
Tam Tutulma ortası
Tam Tutulmadan çıkarken gökyüzü aydınlanıyor
Tam Tutulma sonrası Parçalı Tutulma anı
Parçalı Tutulma sonu
Gölgeler Đçinde Güneş Tutulması,
29 Mart 2006, Side