Anne-Baba İçin 24 Yol

Transkript

ANNE VE BABA OLMANIN 24 YOLU
Bütün acıyan yerleri öpün.
Parklara çocuğunuzla gidip beraber sallanın.
Anne ve babaların da hata yapabileceğini gösterin, yeri geldiğinde ondan özür dileyin.
Çocuğunuzun, yanınızda olmadığı anlarda onu ne kadar sevdiğinizi, özlediğinizi açıkça
belirtin.
Çocuğunuzu bir meyve, sebze bahçesine götürüp, meyveleri ya da sebzeleri kendisinin
kopartmasına izin verin, bunun yanında meyve, sebzelerin ne şekilde büyüdüklerini, hangi
ağaçlara sahip olduklarını gösterin.
Birlikte gazete, dergi okumaya çalışın, eğer okuyacak düzeydeyse bırakın onun komik,
okumasıyla zevk almaya çalışın.
Eğer koşmaktan zevk alıyorsanız, onun yanınızda bisikletle eşlik etmesine izin verin.
Ben sana demiştim demek yerine, olmadığına üzüldüm canım ya da bir keresinde bana da
aynısı olmuştu ya da biliyorum bu senin için çok zor tatlım gibi sözler söyleyin.
Çocuğunuzun yaptığı resimleri, karalamaları duvara yapıştırın ya da çerçeveye koyup
odasına koyun.
Çocuğunuzu aile içindeki haberlere, olaylara, yakın tutmaya çalışın böylece çocuğunuz
kendisini bu ailenin parçası olarak hissedecek, ileride sizinle olayları paylaşmakta
zorlanmayacak.
Çocuğunuzu duygularını söylemesine alıştırmak için onu devamlı destekleyerek, yanıt
verin. Mesela, onun teşekkür etmesi gerektiğinde, siz öne atılıp, ikimiz birden size
teşekkür ediyoruz deyin.
Çocuğunuzla birlikte mutfakta beraber bir yemek hazırlayın, sonra da oturup ikiniz
birlikte yiyin, pizza, makarna, sandviç gibi pratik şeyler.
Çocuklarınızla oynarken, eğitimli olmalarına da dikkat edin.
Çocuğunuzun odasını onun seçeceği renklere ve dekorasyona göre olmasına dikkat
edin, eğer özel bir oda hazırlayamayacaksanız, onun istediği renk, biçimde olması
gibi ufak detaylarla onun olduğu hissini verebilirsiniz.
Çocuğunuz için, yılda bir kere olmak üzere, güzel bir doğum günü hazırlayın, onun sevdiği
renklerden pasta, güzel hediyeler, şarkılar.
Birlikte oturup video izleyin.
Çocuğunuzla birlikte bir vazoya çiçek yerleştirin, birlikte çiçekleri seçip, yaprakları
ayırıp, boylarını kesip, birlikte renklerine ve çiçek çeşitlerine göre bir düzen yapın.
Çocuğunuzun, iyi bir insan olmasına yardımcı olun, (teşekkür ederim, beni rahatsız
etmeden telefon konuşması yaptırdığın için, gibi.)
Çocuğunuz için çocuk dergilerine üye olun.
Onun resim yapmasına, oyun oynaması için bir kutuda boya kalemi, kağıdı, uhu, çocuklar
için özel makas bulunduran bir kutu hazırlayın.
Çocuğunuzun arkadaşlarını eve özel olarak çağırıp, onlar için kurabiye, meyve suyu
hazırlayıp, onlara güzel çocuk kasetleri videoya koyup güzel bir zaman geçirmesini
sağlayın.
Çocuğunuza asla tutamayacağınız sözlerde, vaatlerde bulunmayın, söz verirseniz mutlaka
yerine getirmeye çalışın.
Bazen sizin yatak odanızda uzanıp televizyon izleyin, onun istediği bir şeyi yaparak onu
da sizin özel odanıza dahil edin.
Özel günlerin önemini birlikte karşılayın, sizin doğum gününüz, onunki, bayramlar, yılbaşı,
bu gibi özel günlerin gelmesini beklemesine yardımcı olur.
Vicki LANSKY
ÇOCUK ANNE-BABA ĠLĠġKĠSĠ
Hazırlayan: ġencan SEVĠLKAN
Çocuğun fizik ve akıl sağlığı içinde normal geliĢmesi, hepimizin amacıdır. Bunun için çocuğun insan
iliĢkileri açısından da sağlıklı bir ortamda yaĢamını sürdürmesi gerekir. Bugün eğitim ve sağlık
koĢullarını dengelemekle, daha kiĢilikli ve baĢarılı gençler yetiĢtirme olasılığı artmıĢtır. Çocuk, ayrı
bir kiĢi, her türlü hak ve sorumluluğu olan bir varlıktır. Anne-babanın geçmiĢ yaĢantılarından gelen
kiĢilik, inanç ve arzularına çocuklar uymaya zorlanmamalıdır. DavranıĢ bozukluklarında tedavinin
temelini, çocukla anne-baba ve çevresinin çocuğa karĢı tutumunu düzeltmek oluĢturmaktadır.
Örneğin; Tek çocuklarda, kalabalık akraba çevresinin üzerine düĢtüğü çocuklarda, onlara karĢı gösterilen aĢırı
bağımlılığın yarattığı çeĢitli duygusal bozukluklar görülmektedir. Bu düĢkünlük çocuğun zihin ve kiĢilik geliĢimini
engellemektedir. 6-7 yaĢlarında bile hala annelerince beslenen, anne-baba koynunda yatan çocuklar az değildir.
Her sağlıklı doğan çocuk sizin dengeli bakımınız altında sağlıkla büyüyebilir. Onun, kendinde varolan kendi ayakları
üzerinde geliĢme, kapasitesini tanımak ihtiyacını engellememek gereklidir. Tıpkı bir çiçek gibi bakım ve sevgi, olağan,
makul ölçüde olmalıdır. AĢırı güneĢ ve su çiçeğe nasıl zararlı olabilirse, aĢırı ilgisizlik veya düĢkünlük de çocuk için
öyledir.
Anne-Baba Eğitiminin Önemi
Günümüzde icra edilen tüm meslekler, eğitime tabi tutulmakta ve nasıl daha iyiye doğru götürülebileceği
öğrenilmektedir. Bütün bunlar için enerji, zaman ve para harcanmaktadır. Toplumumuzun ve geleceğimizin ham
maddesi olan çocuğun ev içinde nasıl geliĢeceğini, eğitilip yetiĢtirileceğini öğrenip doğru uygulaması gereken annebaba adaylarına da bu meslekte eğitim verilmelidir. Hemen hemen hepimiz, seçip seçmeme söz konusu olmadan,
yetenekli olup olmadığımız soruĢturulmadan, ön hazırlıksız, kurs-test almaksızın ve sınavlara dahi katılmadan
yaĢamımızın aĢağı yukarı 20 yılını anne-baba mesleğinde geçirmekteyiz.
Anne-babalıkta çocuğu beslemek, giydirmek, sağlığını korumak ve onu okula gönderebilmek, iyi bir ebeveyn olmak için
yeterli değildir. Günümüz çağdaĢ dünyası kiĢiliğini, zekasını ve yeteneklerini de geliĢtirmiĢ, kendine güveni olan
bireyler aramaktadır. Eğitim sadece okulların sağladığı bir avantaj değildir. Gerçek eğitim evde alınan eğitimdir. Bu da
sadece yanlıĢların düzeltilmesi, öğütlerde bulunmak, uyarmak anlamına gelmez. Çocuk eğitmek, yetiĢtirmek, çocuğun
kiĢiliğinin tüm potansiyelinin geliĢebileceği bir ortamı okul dıĢında ve okulu tamamlayıcı olarak ev içinde sağlamak ve
bunun iĢlevliğini temin etmek demektir. Uçakların uçuĢa hazırlandığı havaalanları gibi ev ortamları da çocukların
hayata hazırlandıkları yaĢama uçuĢ alanlarıdır.
Çocuk eğitiminin bir bölümünü yuva ve okullar yüklenmiĢse de, çocuk yaĢamının 1/4'ünü okulda, 3/4'ünü evde geçirir.
Bu açıdan bakıldığında çocukların yetiĢtirilmesinde anne-babanın rolü çok daha büyük ve önemlidir.
Anne-babalar günün 24 saatini, hem de tatil hakkı bile kullanmadan yaĢamlarının 20 yılını bu meslekte geçirirler. Diğer
mesleklerde deneme-yanılma uygulanabilir. Ancak anne-babalık mesleğinde deneme-yanılmaların sonucu ne yazık ki
çok ciddi sorunlara sebep olmaktadır. Bu nedenle ciddi bir meslektir, eğitim gerektirir. Ayrıca bir sanattır. Geleceğin ve
toplumun temel taĢları olan en değerli varlıklarımız, çocuklarımız için bu sanatın öğrenilmesi, eğitilmesi gerekliliğine
içtenlikle inanıyorum.
ÇağdaĢ Anne-Baba Eğitimi Neleri Kapsayabilir?
1. Yüreklendirme ve Çabaların Takdiri
Çocuk yapılması gereken ve beklenen davranıĢlarda bulunduğunda hiç bir tepki gösterilmez, çocuğun böyle yapması
normal görülür. Ancak yaptığı en küçük hatada hemen olumsuz tepkiler verirsek hatalı davranmıĢ oluruz. Ġkaz ve
tepkilerin iĢlevliği ancak olumlu davranıĢlara da gösterilirse geçerli olur. Olumsuz davranıĢlara verilen olumsuz tepkiler
üzerine kurulu eğitim sisteminde çocuk kiĢilik ve yeteneklerini geliĢtirme olanağı bulamadığı gibi giriĢimciliğini de
yitirir.
2. Olumlu PekiĢtirme
Biz canlılar hazza yöneliğizdir, hoĢumuza gidenleri tekrar duymak, yaĢamak isteriz. Aferin, ne güzel olmuĢun, sihirli bir
etkisi vardır. ĠĢte davranıĢ mühendisliği denilen bilim dalı haz ve acı ilkesi üzerine kurulmuĢtur. Haz durumuna yaklaĢır
(yemek, okĢamak, yakınlık, güzel söz) acı durumundan kaçarız (kötü söz, bağırma, acı verme, dayak, ceza).
Olumlu davranıĢı tekrarlatmanın, kalıcı olmasının en iyi yolu, o davranıĢ görüldüğünde hemen olumlu tepki göstererek,
davranıĢı pekiĢtirmektir. Aferin, çok iyi olmuĢ, çok hoĢuma gitti gibi sözler hem davranıĢı tekrarlatmak için bir garanti,
hem de aile içi sağlıklı iletiĢimin kaynağıdır. Bunlar zaten böyle olmalı deyip, tepki vermemek bir eğitim eksikliğidir.
DavranıĢ mühendisliğinin diğer bir yöntemi kademeli yaklaĢımlardır. Ġstenilen davranıĢ yaklaĢık olarak istenilene yakın
hale geldiği zaman, anında olumlu pekiĢtirme yapılarak çabası yüreklendirilir. Örneğin; çocuk tabağındaki yemeğinin
yarısını hiç uyarılmadan yedi, bitiremedi. Olumlu tepki, bugün yemeğinin yarısını ben söylemeden yedin, çok
memnunum, Ģeklindedir. Çocuğun gayreti fark edilmiĢtir, yüreklendirilmiĢtir, pekiĢtirilmiĢtir. Böylece çocuk bu
davranıĢı daha sık gösterir. Kademeli yaklaĢmalar, davranıĢ istenen kıvamda olmasa bile olumlu pekiĢtirme göstermek
veya çabayı fark ettiğinizi göstermektir.
3. Örnek Olmak
Eğitimin diğer bir güçlü öğesi de örnek olmaktır. Kızlar annelerini, erkekler babalarını, daha ileri yaĢlarda öğretmen,
arkadaĢ veya farklı yetiĢkinleri örnek alırlar. Ancak toplumumuzda yetiĢkinler dünyası, söylediğimi yap, yaptığımı
yapma ilkesi üzerine kurulmuĢtur. Anne-baba çocuğunu döver, ancak çocuk kardeĢini dövünce çok kızılır. Baba
komĢuya evde olmadığımı söyle der, ama çocuk yalan söyleyince kızılır, yalan üzerine konuĢulur. Çocuğunun küfür
ettiğinden yakınan bir anne "bu geri zekalı da nereden öğreniyor bunları" demiĢti bize. Öğütlerden çok istenilen
davranıĢları örnek olarak göstermek güçlü bir yöntemdir.
4. Çocuğu Dinlemek
ÇağdaĢ anne-baba eğitimine getirilen yeni bir yöntem de çocuğunu dinleyebilmektir. Bu yetenek kazanılır ve öğrenilir.
Çocuğu gerçek dinleme sessizlik, anlayıĢ, empati (kendini çocuğun yerine koyarak, olaya bakabilme yeteneği) ve
yorumsuz dinleyebilme yeteneği gerektirir. Çocuğu dinlemek onun isteklerini mutlaka yerine getirmek değildir.
Dinlemek o sırada sorunu olduğunu anlatan kiĢiyi rahatlatmak, anlayabilmek demektir.
Çocuk konuĢurken dinlenildiği zaman:


KonuĢma yeteneği, kelime hazinesi geliĢir, kendini rahatlıkla ifade eder.



AnlaĢıldığını hisseden çocuk kendini daha huzurlu ve güvenli hissettiği gibi, sorunlarını konuĢarak halleder.
Çocuk derdini ve sorununu davranıĢla göstermek yerine (saldırganlık, ağlama, huysuzluk) sözle ifade ederek
rahatlar.
Çocukla anne-baba arasında bir yakınlık doğar, çocuk onlara danıĢır, diyalog doğar.
Söyledikleri dinlenen çocuk da, anne-babasını dinlemeye baĢlar.
5. Yıkıcı Kızgınlık Ġfadesinden Yapıcı Kızgınlığa
Kızgınlığın yapıcı ve olumlu ifadesi, öğrenilmesi Ģart olan çok önemli bir yaklaĢımdır. Yıkıcı kızgınlığın davranıĢ ifadesi
dayak, sözel ifadesi de sözle yaralamaktır. Kızgınlık genellikle SEN sıfatı ile dile getirilir. "SEN NE BĠÇĠM ÇOCUKSUN"
gibi.
ÇağdaĢ anne-baba eğitiminde SEN yerine BEN kullanılır. BEN ile ifade edilen olumsuz duygular "söylediklerime bu
Ģekilde cevap verdiğin zaman çok kırılıyorum" gibi bir konuĢma çocuğu savunucuğa itmediği gibi, anne-babasının
duygularını daha iyi anlamasına, onları üzmemek için davranıĢını değiĢtirmesine neden olur. Ben dili ile ifade edilen
yapıcı kızgınlıktaki çatıĢmalar çözülerek aile içi iletiĢim daha sağlıklı ve değerli olur. Sosyal bilimlerin ilerlemesi
sonucunda insan iliĢkilerinde yararları geçerlilikleri saptanan bu yöntemler aile içinde de her kiĢinin kullanabileceği
uygulamalara dönüĢmüĢtür. Geleneksel katı yaklaĢımların, kiĢilik geliĢmesine zararları saptanmıĢtır. Zira çocuğumuzu
yetiĢtirmek ve eğitmek, aslında kendimizi eğitmek ve yetiĢtirmek demektir.
Yararlanılan Kaynaklar


Çocuk-Ana-Baba ĠliĢkisi Prof. Dr. Rıdvan CEBĠOĞLU Çocuk Akıl Sağlığı Uzmanı Emekli Öğrt. üyesi
ÇağdaĢ Anne-Baba Eğitimi Neleri Kapsayabilir? Uzman Leyla NAVARO Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim
Fakültesi
ÇOCUĞUN GELĠġĠMĠNDE OYUNUN ÖNEMĠ VE ANNE-BABA TUTUMU
Hazırlayan: Banu ÖZKAN Eğitimci
Bir anne-babanın çocuğuna vereceği en önemli ilk Ģey sevgidir. Anne-babalar çocuklarını daha
dünyaya getirmeden önce biraz olsun kendilerini eğitmeli (dergi, kitap, ana-baba okulları,TV,
internet vs.), yayınları takip ederek çocuk yetiĢtirme sanatını öğrenmeleri gerekmektedir. Yeni
dünyaya gelecek olan çocuğun her türlü sorumluluğuna hazır olmalıdırlar. Her anne-baba çocuğunu
sever, doğumdan itibaren tüm imkânlarını kullanarak ona bir Ģeyler öğretmeye, en iyiyi vermeye
çalıĢırlar.
Oyun; çocuğu yetiĢkin hayata hazırlayan en etkin yoldur. Çocuğun en önemli eğitim araçları oyuncaklarıdır. Oyun ile
insan iliĢkileri, yardımlaĢma, konuĢma, bilgi edinme, deneyim kazanma, psiko-motor geliĢimi, duygusal ve sosyal
geliĢimi etkilediği gibi, zihin ve dil geliĢimini de etkiler. YetiĢkinler gözüyle oyun, çocuğun eğlenmesi, oyalanması,
baĢlarından savmak için bir uğraĢ olarak görürler, oysa oyun, çocuk için ciddi bir iĢtir. Çocuk oynadıkça becerileri
artar, yetenekleri geliĢir. Çevresini, bilinmeyenleri tanır, kendisi için anlaĢılır duruma getirir.
Çocuk oyun oynarken özgürdür, kuralları kendi koyar-bozar, yetiĢkinlerin kısıtlamaları yoktur. 3-6 yaĢ arası çocuğun
en önemli dönemidir. Durmadan soru sorar "bu neden, niçin, nasıl?" sorularına yanıt isterler. Öğrenme açlığı
mevcuttur, her Ģeyi bilmek isterler. Enerjiktirler, yorulmak nedir, bilmezler. Onları anlayın, sabırla yanıtlayın,
yanıtlarınız kısa, net ve anlaĢılır olsun. Çocuklar oyuncaklarla oynamayı severler, ancak oyuncakların iyi davranıĢların
karĢılığında ödül, anne-baba sevgisinin kanıtı olarak kullanılması yanlıĢ olup, kesinlikle kaçınılması gereken bir
tutumdur. Oyuncaklar çocuk geliĢiminde büyük bir yer tutarlar, ancak bize sarılmaz, sevmez ve öpemezler. Ne kadar
meĢgul olursanız olun, çocuğa ayıracak olduğunuz birkaç zaman diliminde onunla sohbet etmeniz, ona sarılmanız,
yerlerde yuvarlanmanız, onun oyuncakları ile oyun oynamanız onu mutlu edecektir. Okulda, ertesi günü keyifle
arkadaĢlarına, öğretmenine veya diğer baĢka kiĢilere anlatacak olduğu bir an yaĢatacaksınız. Çocuğunuza "lütfen"
demeyi öğretin. Siz onun oyuncağının yerini değiĢtirirken veya alırken izin isteyin. Çocuklar kurdukları oyunlarda hep
büyükleri taklit ederler. Yaptığınız her olumlu davranıĢ, ona iyi ya da kötü yönde etki edecektir.
BaĢkaları ile onu kıyaslayıp üzmeyin, "o" kendine özgü bir bireydir. Yaptığı her doğru davranıĢ için onu sözleriniz ve
sevginizle ödüllendirin. 3-5 yaĢında ana okuluna gidecek olan çocuklar sabırsız ve heyecanlıdır. Onlara karĢılaĢacakları
olayları olabildiğince somut bir Ģekilde anlatın. Orada eğlenebileceğini, yeni arkadaĢlar edineceğini açıklayın;
çocuğunuza pembe tablo çizmeyin. Belki ağlayacağını, ağlayan çocuklar olabileceğini, karĢılaĢabileceği olumlu-olumsuz
Ģeyleri anlatın. Okul bitiminde onu alacağınızı söylemeyi unutmayın, açık olun paniğe kapılmasın. Çoğumuz, çok iyi
niyetlerle herkesten önce okuma-yazmayı öğretmek isteriz; ve ona öğretme yoluna gideriz. Hiç bir anne-baba
öğrenme konusunda zorlayıcı olmamalı, bu tür davranıĢlar öğrenme sürecini geliĢtirmekten uzak olup, anne-baba
çocuk iliĢkisini zedeleyecek niteliktedir. Anne-babalar bu tür davranıĢlarda bulunarak kendi gururlanma ihtiyaçlarını
giderme amacındadırlar. (Çocuğumuzda bulunan bazı özel durumlar hariç olup yine de eğitimcilerin yönlendirmesi
daha doğru olur). Herzaman gündeme gelen sorulan sorulardan bir diğeri de çocuğum okulda olan yaĢantıları hakkında
konuĢmak istemiyor?
Okul, onların özel hayatının bir parçasıdır. Onu anlayıĢla karĢılayın, zorlayıcı olmayın ama yine de takipçi olup, sohbet
anında bazı sorular sorarak onunla ilgilendiğinizi belli edin. Sabırlı ve açık olun...zaman içerisinde sizinle paylaĢacaktır.
Sonuç olarak,"3-6 yaĢ arası çocukluğun en önemli dönemidir" demiĢtik. Bu nedenle haklarına saygılı olun, onu
anlamaya çalıĢın; konuĢurken arkanızı dönmeyin, göz temasında bulunun, onun seviyesinde çömelin ya da oturun,
aynı seviyeye gelmeye özen gösterin. Ġstediği herhangi bir Ģey size ters geliyorsa, bunu istiyorum - sebebi bu, veya
istemiyorum-sebebi Ģu.... diye açıklama yaparak tercihi ona sunun. Hiç birimizin elinde sihirli deyneği yok, ne
eğitimcilerin ne anne-babanın...Her ne sorun ile karĢılaĢırsak karĢılaĢalım, sabır ve sevgi ile iyi insan iliĢkilerinin temel
harcını atmıĢ olacaksınız.
3-6 YAġ ÇOCUKLARININ DUYGUSAL SORUNLARI
Parmak Emme
Parmak emme her sağlam çocukta bebeklikte görülen normal bir davranıĢtır. Genellikle 2 yaĢına kadar kendiliğinden
bırakılır. Daha sonraki yaĢlarda ve özellikle 5-6 yaĢından sonra devam ederse arzu edilmeyen bir alıĢkanlık olur.
Ġnsana bir zevk, bir doygunluk sağlayan herhangi bir Ģeyin tekrarı kısa bir süre sonra alıĢkanlık haline dönüĢür. Çocuk
emmeden doğal olarak bir doygunluk hissettiği için herhangi bir doyumsuzluk hissettiğinde parmak emmeye baĢlar.
Ġleriki yaĢlarda parmak emme aslında anne babaya karĢı bir uyarı sayılmalıdır. Çünkü çoğu kez parmak emmenin
altında ruhsal bir gerginlik, doyumsuzluk, can sıkıntısı, baĢ kaldırma, yalnızlık duygusu kısaca mutsuzluk vardır. Çocuk
parmak emmeyi huy edinerek, anne ile babasını kendisi ile ilgilenmeye itmektedir.
Yeni bir kardeĢ, kötü bir aile ortamı, yalnız bırakılma, çevresinde beklenmedik bir değiĢiklik olduğunda çocuk parmak
emmeye sığınabilir. Parmak emmeyi alıĢkanlık haline getiren çocuk karĢısında anne babanın davranıĢı aĢağıdaki
öneriler doğrultusunda olursa, çocuk bu alıĢkanlığı daha da çabuk bırakacaktır.
Nasıl Davranılmalı?
Önce parmak emmenin zararsız bir davranıĢ olduğu bilinmelidir. Hiç bir Ģekilde bu sorun
büyütülmemelidir.
Vazgeçirmek için azarlamak, bir takım cezalara baĢvurmak, acı biber sürmek, ellerini
bağlamak gibi sert tepkilerden kaçınılmalıdır. Bunlar tam tersi olarak alıĢkanlığın pekiĢmesine
neden olabilir, çocuğu isyankar yapar.
Parmaklarını, dudaklarını, elbisesinin eteğini ve mendilinin, yastığının, yorganının ucunu veya benzer eĢyayı emme
olayına hemen hemen bütün çocuklarda rastlanabilir. Fakat bu olay geçicidir, kısa sürede terk edilir. ġayet 5-6
yaĢından sonra da devam ederse çocuğun ruhsal bir sorunu olabileceği düĢünülmeli, nedenleri araĢtırılıp, çözümüne
çalıĢılmalıdır.
Öncelikle anne-baba çocuğa ilgilenildiğini, sevildiğini hissettirmelidir. Anne-baba, çocuk parmak emse de emmese de
sevgi ve ilgilerinin aynı olduğunu kanıtlamalıdır. Çocuğun durumu incelenmeli, düzeltici önlemlerin yalnızca bir belirti
olan parmak emme yerine, asıl sorunların çözümüne yöneltilmesi gerekir. Asıl nedenler ortadan kalkmadıkça parmak
emme vb. davranıĢlar devam edecektir.
Çocuğa uygun dinlenme, geniĢ ve çeĢitli faaliyet yapma, oyun oynama olanakları sağlanmalıdır. Özellikle çocuğun elleri
ilgi duyacağı, hoĢlanacağı bir uğraĢıya, bir oyuna veya oyuncağa yöneltilirse, çocuk ellerini artık ağzına
götürmeyecektir.
Çocuğa kendi kendini kontrol ederek isterse bu alıĢkanlığı terkedeceği inancını kazandırmak, bu konuda çocuğu
desteklemek yararlıdır.
3 YAġ ÇOCUĞUNUN GELĠġĠM ÖZELLĠKLERĠ
Basit giyeceklerini kendi baĢına giyip çıkarabilir, çatal-kaĢık kullanabilir, elini-yüzünü yıkayıp, kurulayabilir, tuvaletini
kendi yapabilir, bardağını tutup suyunu içebilir.
Basit ev iĢlerinde anne-babasına yardımcı olabilir.
ArkadaĢlarının yanında, tek baĢına oyun oynamayı da tercih edebilir.
Ġnatçılık yapar, adını, soyadını, cinsiyetini söyleyebilir.
Hayali oyunlar kurup oynayabilir, eĢyalarını tanıyabilir, kendini bazı tehlikelere karĢı koruyabilir.
Cümle niteliğinde tek sözcükleri kullanabilir, iki farklı sözcüğü birleĢtirebilir ve kelimeleri çoğul olarak kullanabilir.
Yeni duyduğu sözcükleri tekrarlayabilir, kısa ve basit Ģarkıları söyleyebilir, 1'den 3'e kadar sayabilir.
BaĢ ve iĢaret parmağını kullanarak küçük nesneleri toplayabilir.
Küçük bir ĢiĢeden boncuğu çıkarabilir, dik bir çizgiyi çizebilir, kopye edebilir, dört adet küple kule yapabilir, 2-3 adet
boncuğu ipe dizebilir.
Kitap sayfalarını tek tek çevirebilir, yardımla yapıĢtırıcı, boya kalemlerini, baskı çalıĢmalarını ve makası kullanabilir.
Yardımsız pastel boyalarla resim yapabilir, hamurdan top yapabilir, legoları takıp çıkarabilir, ufak nesneleri toplayabilir,
ĢiĢeye koyabilir.
Tek baĢına merdiven çıkabilir, yardımla merdiven inebilir.
Büyük boy bir topa tekme atabilir, orta boy bir topu havaya atabilir.
Tek ayağının üzerinde 1 saniye durabilir, çift ayakla zıplayabilir, koĢarken önünde bir engel varsa çarpmadan yolunu
değiĢtirebilir.
Yardımsız üç tekerlekli bisiklete biner, kaydıraktan kayar.
4 YAġ ÖZELLĠKLERĠ
Fazla yardım görmeden elbiselerini kendi kendine giyebilir, elini yüzünü yıkayabilir, yemeğini dökmeden yiyebilir,
suyunu kendisi koyabilir. Tuvalete kendi baĢına gidebilir, bir büyüğüne haber verir orada biri olsun ister.
Çok hareketli oynar, bir yerden diğerine hızla gider ve gelir. Yaptığı her iĢte hız ve hareket vardır, hareketsiz duramaz.
Üç tekerlekli bisiklete kolayca binebilir. Top atar, atılan topu kolayca tutar. Tahta bloklarla, kutularla yapılar kurar,
bunları oyunlarında kullanır.
Resimlerini özenle çizmeye çalıĢır, ancak yetiĢkinler bu resimlerin ne olduğunu kolayca anlayamaz ve bir Ģeye
benzetemezler. Küçük makasla düz bir hat üzerinde kağıt kesmeye çalıĢır, kalem tutabilir, kağıt katlar, bakarak veya
hayal ederek harfleri yazmaya çalıĢır.
Çok konuĢur, dili hiç durmaz. Olayları abartarak anlatır. Hayal ettiği olayları gerçekmiĢ gibi anlatır. Hayalinde yarattığı
kiĢilerle konuĢabilir. Anlamsız kelime dizelerinden kendi kendine tekerlemeler uydurur, söyler.
YetiĢkinlerden duyduğu, gördüğü, iyi kötü herĢeyi taklit eder. Dili bozuktur, küfür edip kötü sözler söyleyebilir.
BaĢkalarına isim takar, arkalarından bağırır.
Neden, niçin, nasıl gibi ayrıntılı cevap isteyen sorular sorar.
Renkleri ayırt eder, adları ile tanır.
Dikkat süresi biraz daha uzar, belli bir yerde 15-20 dakikadan fazla kalırsa sıkılır. Sevdiği, ilgilendiği etkinliklerde daha
uzun süre harcayabilir.
YaĢıtlarıyla veya yetiĢkinlerle sözlü olarak kolayca anlaĢır. Hem bedeni ile hem sözle saldırganlık yapabilir.
Oyuncaklarını hor kullanır.
Toplum içinde bazen olumlu bazen olumsuz davranır. ArkadaĢlarına bazen kabadayılık taslar, gözdağı verip sürekli
böbürlenir. Oyun kurallarına uymayı baĢarır. Bazı kısıtlamaların nedenini anlamaya baĢlar ve uyum sağlar. YaĢıtları ile
grup oyunlarına katılır.
Masal dinlemeyi, kitaba bakmayı, kitabın sayfalarını çevirmeyi sever.
Bedenini becerikli, kontrollü biçimde yönetip, kullanabilir. Oynadığı yerde uzun süre kalır. Bir
oyun baĢlattığında, aynı oyunu birkaç gün sürdürür. Oturmaktan hoĢlanmaz. Eğilip
doğrularak, durmadan hareket ederek, çömelerek oynamayı yeğler.
Çizgilerle belirlediği bir Ģeklin içini boyar. Kare ve üçgen çizebilir. Tahta kap ve bloklarla kat
kat yapılar kurar, kesme ve yapıĢtırma iĢlerinden hoĢlanır.
Hep konuĢmak ister. YetiĢkinler gibi uzun cümleler kurmaya çalıĢır. Bilgisini arttırmak için sorular sorar. Örneğin; "Bu
nasıl çalıĢır? Bu niçin böyledir? Bu nasıl kullanılır?" vs. Sözlü olarak ayrıntılı bilgiler verir. Dil bilgisi kurallarına uygun
konuĢur. Olayları ve masalları, konuların sırasını bozmadan anlatır. HerĢeyin neden ve niçini ile ilgilenir.
Evcilik oyunlarında gerçek yaĢamı yansıtan konular iĢler. Anne olur, yemek piĢirir, ev süpürür vs.
Bir resme bakarak, aynı Ģeyleri kendi kağıdına aktarmaya, çizmeye çalıĢır.
Söylemek istediğini dile getirmeden önce düĢünür, sonra söyler. Hayalle gerçeği birbirinden ayırabilir. Gerçek olaylarla
daha çok ilgilenir.
Bu yaĢın belirgin özelliklerinden biri toplum isteklerine uygun davranmaktır. Günlük yaĢamı canlı biçimde oyununa
aktarır. Yönetilmekten, eğitilip öğretilmekten hoĢlanır. Her Ģey için izin ister. "ġunu yapabilir miyim? BirĢey sorabilir
miyim?" gibi sorular sorar.
Grup oyunlarını diğerlerine tercih eder. Ġki-üç çocukla güzel oynar. Küçükleri korur. Oyunları Ģaka ve sürprizlerle
doludur. Açık hava oyunlarında, ev içi oyunlarından daha baĢarılıdır. DıĢarıda daha mutlu olur.
YetiĢkinlerden ve kendisinden küçüklerden çok yaĢıtları ile birlikte olmaktan hoĢlanır. Çok yorulduğunda saldırgan
davranır, ağlamaklı olur, kolayca ağlayabilir.
Müziğe uyarak oynar, yürür. Ġp atlamaya çalıĢır. Ġki tekerlekli bisiklete binmeye heves eder. Üç tekerlekli bisiklete
biner.
Dikkatlidir. Kendi kendini eleĢtirir, kendine güveni vardır. Söylenenlere inanır ve harfiyen uyar. Belleği çok güçlüdür.
Bedenen hayli hareketlidir. Zaman zaman dengesini kaybeder, bir yerlere takılıp düĢer. Yuvarlanmaktan,
emeklemekten, güreĢ etmekten, yere uzanarak oynamaktan hoĢlanır.
Yerde top zıplatabilir, istediği yere top atıp, atılan topu tutabilir. Toprak ve kumla oynamayı ve çukur kazmayı sever.
Tahta parçaları, kutular veya bloklar ile iĢlevsel yapılar kurar, onları ev, bahçe, garaj vs. olarak kullanabilir, baĢka
oyuncakları bu kutuların içinde yürütür.
Küçük kasları oldukça geliĢmiĢ olduğundan diğer yaĢlara oranla el iĢlerinde daha beceriklidir. Kesip yapıĢtırır, boya
yapar, resim yapar, tüm araç ve gereçleri iyi kullanır. Erkek çocuklar topla, kız çocuklar iple oynamayı sever.
Harfleri yazmaya çalıĢır, bazılarını ters yazar. Bazı çocuklar ad ve soyadlarına ek olarak bir kaç harf yazabilir.
BaĢkalarına kötü sözler söylemek, onları terslemek, onlarla tartıĢmak, isim takmak, arkalarından bağırmak gibi
olumsuz huylar edinebilirler.
Bu yaĢlarda özellikle erkek çocuklarda dil tutukluğu veya kekemelik görülebilir.
Bedensel geliĢme yavaĢlamıĢtır. Göz bozuklukları görülebilir. Yakın görmekte güçlük çeken çocuklar çoğunluktadır. Süt
diĢleri değiĢmeye baĢlar.
Bencil ve kavgacı olabilir. Bir Ģeye kızdığı zaman onun sorumlusu olarak annesini görür, hıncını annesinden almaya
çalıĢır.
Ġstekleri hiç bitmez ve anında yapılmasını ister. HerĢey istediği Ģekilde olmalıdır. Fırtınalı ve duygusal bir yaĢtır.
HerĢeyin hepsini ister. PaylaĢmaktan kaçınır. Seçme yapmaz. Suçlanmak, eleĢtirilmek istemez. Kendisine verilen
cezalara tepki gösterir.
Oyunlarda ve ilgi alanlarında kız ve erkek çocuklar arasında farklılık izlenir. Her ikisi de sürekli yeni Ģeyleri denemek
ister. Yeni oyunlar yaratır ve uygularlar. Birçok hayali rollere girer, grup oyunlarından çok hoĢlanırlar.
Bazı sorumluluklar yüklenir, söylenenleri dikkatle dinler, dikkat süresi uzar. Kendisiyle gerçek nitelikte eğitim
uygulamaları yapılacak çağa gelmiĢtir. Bu yaĢta bazı çocuklar okula baĢlayabilir ve baĢarılı olabilirler (özellikle kız
çocukları).
FELAKETĠN ve BÜYÜK TRAVMALAR ARDINDAN ÇOCUKLARIMIZIN RUH SAĞLIĞI
YaĢanılan travma olayları sadece çocukların değil, hepimizin emniyet mekanizmasını zedeleyip, itimat konusunda da
inançlarımızı yitirir. Bunlar anormal olaylara gösterilen normal tepkilerdir esasında. Yanlız çocuklar biz yetiĢkinlere
nazaran felaket olaylarına farklı gözle bakarlar. Bu yüzdendir ki felaketin etkisini üzerlerinden biran evvel atabilmeleri
için onlara bilinçli bir Ģekilde yaklaĢmamız gerekir.
Nelere dikkat etmemiz gerekiyor? Teksas'daki Baylor Tıp Koleji'nin Psikiyatri bölümünün yayınladığı "yetiĢkinlerin,
felaket atlatmıĢ çocuklarla" iliĢkilerinde dikkat etmeleri gereken hususları aĢağıda belirtilen 13 madde de özetlemiĢtir.
1. Çocuklar ile Geçirdikleri Üzücü Olay Hakkında KonuĢmaktan Kaçınmayın
Çocuklara bu üzücü olaydan bahsetmeyerek onlara yaĢadıklarını unutturduğumuzu zannediyorsak yanılıyoruz.
Kendiniz konuyu açmayın, ama çocuk açtığında bu konu üzerinde konuĢmamazlık etmeyin. Çocuğu dinleyin, sorularına
cevap verin, çocuğu bu konuĢmanızla rahatlatıp ona destek olun.
2. Dürüst, Açık ve AnlaĢılır Olun
Geçirdikleri olayla ilgili çocuklara gerçekleri söyleyin. Detay da verin bu çok önemli bir husustur. Detayları siz
vermezseniz çocuklar kendi hayal güçlerini kullanıp detayları kendileri yaratırlar. Bu da yanılgılarına sebep olur.
3. Aynı Detaylar Tekrar Tekrar Gündeme Gelecektir-Hazırlıklı Olun Sabırla Doğru Olan Verileri/Gerçekleri
Tekrarlayın
Eğer birĢeyin cevabını bilmiyorsanız, bilmediğinizi söyleyin; eğer sizin de merak ettiğiniz bir konu var ise, mesela
ölüm, aynen çocuğa sizin de bu konuyu merak edip ancak net olarak bilmediğinizi iletin (çocuğa dini eğitim verilmiĢ ise
ölüm ile ilgili bu yönde açıklamalar yapılabilir, eğer verilmemiĢse din olayına bu aĢamada girilmemelidir).
4. Açıklamalarınızda Çocukların YaĢlarına Uygun Kelimeler Seçin
Zamanlamaya da Dikkat Açıklamalarınızın hem zamanlaması, hem de kelimelerin seçimi büyük önem taĢır. YaĢanan
üzücü olayın hemen ardından çocukların bilgiyi almaları hem de bu bilgiyi analiz etmeleri isteği azdır. Vakit geçtikçe
daha fazla bilgi alabilirler, hazmedebilirler ve anlayabilirler. Bazı diğer önemli hususları Ģöyle açıklayabiliriz:

Çocuklara verilen aynı bilgi yaĢanan olaylardan sonra değiĢik zamanlarda aynı çocuklar tarafından farklı
Ģekilde yorumlanır.



DeğiĢik yaĢlarda çocuklarda farklı tepkiler/düĢünceler olur.
Uyku ile ölümü bağdaĢtırmayın. Bu çocuklarda korku yaratıp uyumalarını engeller.
Çocuğun olayları nasıl algıladığını ne kadar iyi tanımlarsanız, o kadar iyi bir diyalog kurabilirsiniz.
5. Ölümün veya Olayların Neden Olduğuna Dair YanlıĢ Yorumları Çocuğun DüĢüncelerinden Atmasına
Yardımcı Olun
Çocuklar, özellikle de daha küçük yaĢtakiler, üzücü olayların neden olduğuna dair yanlıĢ kanılar üretirler. Mesela,
annem öldü, çünkü - beni almaya geliyordu veya bana ateĢ ederken yanlıĢlıkla kardeĢimi vurdular... gibi. Çocukları bu
konuda sıkmadan deĢmek gerekiyor, acaba bu üzücü olayın neden olduğunu düĢünüyor? Bunu ortaya çıkardıktan
sonra yanlıĢ yorumlarını düzeltmek için gerekli açıklamaları yapın. Çocuğa da açıkça bazı olayları eriĢkin insanların da
anlamadığını söyleyin. Bu hem doğrudur hem de çocuğu rahatlatır.
6. Kurtulan Çocuklar Kendilerini Suçlu Hissederler
Kurtulan çocuklar genelde kendilerini suçlu hissederler. Kendilerini ne kadar suçlu hissettikleri çocukların ne ölçüde
olayların neden olduğuna dair yanlıĢ yorumları olup olmadığına bağlıdır. Çocuklar suçluluk duygularını dile getirmeyi
bilemezler. Onların kendilerini suçlu hissedip hissetmediklerini davranıĢlarından ve duygular kendilerinden nefret
etmek ve kendilerine zarar verme tarzında cereyan eder. DüĢünceleri de Ģöyle olabilir; ben kötü bir insan mıyım veya
bende bir problem mi var? gibi.
7. Derin Üzüntü ve Yas - Bu Ġki Terimi Ayırt Edelim
Derin üzüntü duygusal, fiziksel, beyinsel davranıĢlarla gösterilen tepkileri içerir. Bunların belirgin olanları Ģöyledir :
kızgınlık, üzüntü, korku, uyumakta zorluk çekme, kabus görme, uykuda çığlık atma, iĢtahsızlık, mide ağrısı, aile
fertlerinden uzaklaĢmak, yatağı ıslatmak, hiper hareketlilik gibi. Bazıları ise belirgin değildirler; örneğin, daha sessiz
olup daha fazla okumak veya ergenlik çağındakiler için arkadaĢlarıyla sık sık görüĢmemek, çıkmamak gibi. Dikkatinizi
çekmesi gereken bir husus var, bu da belirgin olmayan semptomlar çoğu zaman anne ve babalar tarafından olumlu
hareketler olarak algılandıkları için önemsenmezler. Tepkiler tabii ki yaĢla bağlantılıdır.
Genelde Özetlersek
5 YaĢ ve Altı: Bazıları fazla bir tepkide bulunmayacaklardır, çünkü neler olduğunun farkında değillerdir.
6 ile 12 YaĢ Arası: Somut korkuları vardır, örneğin; dolapta bir terörist saklanıyor.
Ergenlik Çağı: Daha iyi anlayabilirler ama korkularını abartırlar.
Yas ile kaybedilen kiĢi veya kiĢilere yönelik adetlerin gerçekleĢtirilmesidir. Örneğin; cenaze töreni, siyah kıyafet,
mevlut gibi. Bu tarz olaylara çocukların da katılmasında fayda vardır.
8. Derin Üzüntü Normaldir. Bunun Uzun Süre Devam Etmesi Normal Değildir
Eğer yukarıda bahsedilen semptomlar 6 aydan fazla kendilerini göstermeye devam ederlerse veya çocukların
hayatlarındaki diğer alanlarda olumsuz etkileri oluyorsa, bu konuda uzmanlardan yardım alınması gerekmektedir.
Diğer alanlar ile neyi kastediyoruz? Okuldaki durumlarında her hangi bir değiĢme, ilgi alanlarındaki faaliyetlere
katılmamaları ve hatta ilgi göstermemeleri, oyun oynamalarında değiĢiklik gibi.
9. Çocuklar Konuyu Açtıklarında Duymamazlıktan Gelmeyin
Çocuklar üzüntü verici olay hakkında konuĢmak istediklerinde daima onları dinlemek için orada olun. Yanlız, konuĢmak
istemeyen çocukları da zorla konuĢturmaya çalıĢmayın. Siz de üzüntülerinizi açıkça paylaĢın çocukla, yanlız olmadığını
hissettiğinde daha rahat olacaktır.
10. Daima Onlarla Olun; ġefkatle YaklaĢın; Güvenli Hissetmelerini Sağlayın ve Onlara KarĢı Aynı Tarzda
YaklaĢın
Bütün bunlar çocuğun bu olayı üzerinden atmasında yardımcı olacaktır. Dikkat edilmesi gereken husus; davranıĢlarınız
ve söyledikleriniz aynı düzeyde olsun, yani aynı Ģey için birgün ak deyip öbür gün kara demeyin.
11. Çocuğun Çevresindeki KiĢiler, YaĢları ne Olursa Olsun, Bilgilendirilirlerse Çocuğa O Kadar Daha Fazla
Yardımcı Olabilirler
En azından bir müddet daha sabırlı veya anlayıĢlı davranırlar. Bu da çocuğun bu olayı üzerinden çabuk atmasına
yardımcı olacaktır.
12. Çocuklar Ġlginç Görsel Tecrübeler YaĢayabilirler, Buna Hazırılıklı Olun
Üzüntücü olaydan altı aya kadar çocuklar ilginç görsel olayları yaĢayabilirler. Örneğin, kaybedilen kiĢi veya kiĢilerin
seslerini duyabilirler veya kalabalıkta onları görebilirler. Bunlar halusinasyon değildir. Çoğu bilim adamı bunları
çocukların dini inanç sistemiyle bağdaĢtırır. Bundan dolayı çocukların duygularının rencide edilmemesi gerekmektedir.
13. Tüm Ġmkanlardan Faydalanın
Etrafınızda olan profesyonel insanlardan hem kendiniz hem de çocuğunuz için yardım alın. Bunlardan faydalanmayı
öğrenin. Ayrıca aĢağıdakileri de göz önünde bulundurmalıyız


Çocuğunuzun kendisini güvencede hissettiğinden emin olun.

Özellikle küçük yaĢtaki çocuklarla (7'ye kadar) daha fazla oynayın. Onların oynaması için de ayrıca imkanlar
yaratın.
Çocuklarla daha fazla zaman harcayın ve size daha ilgili olmalarına izin verin. Aynı zamanda sizde normalden
fazla takipçi olun.


7 ile 12 yaĢ grubuyla konuĢmayı deneyin. Onları düĢüncelerini ve duygularını paylaĢmak için teĢvik edin.
Olanaklar dahilinde gündelik alıĢkanlıklarınızı sürdürmeye devam edin. Örneğin, yemek saatleri, yatma saati,
masal okuma, öğle yemeği sonrası uyku gibi.
Lütfen unutmayalım ki yukarıda bahsedilen önlemler hiçbir zaman bir psikoloğun veya bir psikiatrisin yerini tutamaz.
Çocuğunuzda bir takım tepkilerin devam ettiğini gördüğünüzde lütfen gerekli yerlerden yardım alınız.
AĠLENĠN PSĠKO-SOSYAL ORTAMI
Ailede ortak disiplin anlayıĢı, herĢeyden önce çocuğun ikilem yaĢamaması açısından çok
önemlidir. Annenin "hayır" dediğine babanın "evet" demesi baĢlangıçta çocuğu belirsizliğe ve
kararsızlığa, daha ilerideki yaĢlarda ise inatçılığa ve itaatsizliğe sürükler. Nasıl olsa istediğini
eninde sonunda yaptıracaktır. Bu nedenle anne ve baba birbirlerinin yaptıklarını
onaylamasalar bile o an çocuğun yanında itiraz etmemeleri doğru olur. Çocukta, çeliĢkiler
içinde inatçı, dediğim dedik ve meydan okuyan bir kiĢilik geliĢmemesi için anne ve babanın
kurallar konusunda tutarlı kararlar almaları gerekir.
Çocukta sık sık görülen yemek yeme sorunu, gece geç yatma ve uyku güçlüğü, inatçılık gibi davranıĢ bozukluklarını
çoğunlukla babanın çalıĢtığı, annenin çocuğun eğitimi ile ilgili olduğu ailelerde görülür. Bu tür ailelerde babanın çocukla
daha çok sevgi alıĢ veriĢinin olduğu, ancak babanın çocuğun eğitimine ayıracak zamanı veya gücü olmadığını da
görüyoruz. Az da olsa anne ve babanın yer değiĢtirdiği olmaktadır. Annenin onaylamadığı davranıĢlara babanın hoĢ
görü ile bakması beraberinde bir baĢka sorunu da getirmektedir. Anne saygınlığını yitirmekte, çocukla deyim yerinde
ise yüz-göz olmaktadır. Çocuk yemeyi red ederek, uyumamakta direnerek, ve sık sık akıl almaz isteklerde bulunarak
annenin gücünü denemektedir.
Sonuç olarak tam sağlıklı anne babalık ve sağlıklı bir aile ortamı oluĢturabilmek herkes için kolay değildir. Ancak çocuk
konusunda neye kızıp, neye kızmayacaklarını, neye ödül neye ceza vereceklerine, hangi kurallarda esnek, hangi
kurallarda kesin davranılacağına önceden karar veren anne ve babalar çocuğun geliĢimi ve eğitiminde tutarlılık
gösterirler ve ortak aldıkları sorumluluğun keyfini çıkarırlar.
ALTINI ISLATAN ÇOCUKLAR
Çocuklar genellikle iki yaĢ civarında büyük tuvaletlerini, iki-üç yaĢ dolaylarında da küçük tuvaletlerini kontrol ederler.
Altını ıslatma olayının duygusal ve bedensel bozukluklarla ilgili nedenleri vardır.
Nedenleri
Böbrek, sidik torbası ve boĢaltım yollarındaki bozukluklar.
Bağırsak kurtları.
Epilepsi nöbetleri.
Omurganın alt taraflarında çatallı diken denilen bir bozukluğun olması. Bu tür çocuklarda uyku derindir. Yukarıda sözü
edilen yapısal bozukluklar sonucu derin uykuda sidik torbasının büzücü kasları gevĢemekte ya da içten gelen iĢeme
uyarılması çocuğu uyandırmaya yetmemektedir.
Soya çekim.
Kıskançlık. Özellikle küçük kardeĢini kıskanması sonucunda bebekliğe dönmek ve O'nun gibi ilgi görmek istemesi.
Sevgi ve ilgiyi anne-babanın çocuklarına eĢit olarak ayarlayamaması karĢısındaki kıskançlık tepkileri.
Anne-baba geçimsizliği.
Erken ve baskılı tuvalet eğitimi, çocuğun altını ıslatma durumundan dolayı ayıplanması, hor görülmesi,
cezalandırılması, altını ıslatmaması için korktulması.
Anne-babanın çocuğa sert davranması, Ģiddetli cezalar vermesi (dayak, azarlama, bazı isteklerden mahrum etme,
odaya kapatma vs.) veya gereken ilgi, sevginin verilmemesi.
Çocuklarda derin, dalgın uyku ve korkulu rüyalar. Çocuğun psikolojik ve sosyal özürlerine karĢı tepki göstermesi.
(Örneğin; Çevreden bazı çocukların görünürdeki bazı kusur ve davranıĢları alay konusu edilir). Çocuk buna karĢı altını
ıslatma biçiminde tepki gösterebilir.
Önlemler
Altını ıslatma bedensel bozukluklardan ileri geliyorsa, çocuk tıbbi muayenelerden geçirilip, tedavi yoluna gidilmelidir.
Gece iĢemesi genellikle uykunun ilk saatlerinde olur. Özellikle çocuğun 7 yaĢından önce gecede 1-2 kez tuvalete
kaldırılması yararlı olabilir. Genellikle hangi saatlerde altını ıslattığı tesbit edilmeli ve o saatlerde tuvalete
götürülmelidir.
AkĢam yemeklerinde ve gece yatmadan önce çocuğa sıvı gıdalar verilmemeli. Her gece yatmadan önce tuvalete
gitmesi sağlanmalıdır.
AkĢam yemekleri fazla ağır olmamalıdır. Sindirimi güç olan yiyecekler çocuğun uyku düzenini bozar. Rüya ile karıĢık
olan bu düzensiz uyku içinde de çocuk altını ıslatabilir.
Altını ıslatan çocuğun yatağı mutlaka her zaman temiz olmalı, her defasında değiĢtirilmeli, yatağı ve çarĢafı korumak
için altına muĢamba vs. konulmamalıdır.
Çocuk her gece yatağına sevgi ve sevecenlik ile götürülmeli, yatağının temiz olduğu çocuğa belli edilmeli, ancak açıkca
söylenmemelidir.
Altını ıslatmadığı günler sayılarak ve ödüllendirilerek takvim tutma yöntemi ile kuru kalkmaya özendirilmelidir.
Alınan tüm önlemlere karĢın yine altını ıslatmaya devam ederse, durum ne olursa olsun çocuğun temizliği söylentisiz
yapılmalıdır.
Sayın anne ve babalar! ġunu anımsamakta yarar var. Altını ıslatmanın cezalarla, korkutmalarla giderilmesi mümkün
değildir. Bu önlemler aksine olumsuz sonuçlar yaratır.
ANAOKULUNA BAġLARKEN
Her yeni durum gibi, çocuğun okula baĢlaması, uyum sorunu ortaya çıkartacaktır. Çocuklar
anaokuluna ilk geldiklerinde anne-babalarından ayrılmak istemez, sarılıp, ürkek gözlerini çevrede
gezdirerek, içeri girmekte direnirler. Bu süreç, her çocuğa göre değiĢir. Bağımsız, kiĢiliği geliĢmiĢ,
güven duygusu pekiĢmiĢ, anne-babasının belli saatte gelip kendisini alacağına inanan öğrencinin
uyumu daha kolay olur. BaĢlangıçta çocuğun gösterdiği tepki, okula karĢı değil, anne-babadan
ayrılmak istemediğindendir. Okula baĢlamak, "tek baĢına'lığı" yaĢamak ilk anda her çocuğu zorlar.
Çocuğun okula uyum sorununun çözümünü çabuklaĢtırmak konusunda yardımcı olabilirsiniz.
Okul hakkında çocuğa açıklama yapmak ve okulu tanıtmak uyumu kolaylaĢtırır. Okulun her gün
gidilmesi gereken belli bir oyun, arkadaĢ ve eğitim ortamı olduğunu anlatmalıyız. Ancak bu açıklama abartılmıĢ, yanlıĢ
bilgiler içermemelidir. Aksi halde çocuk, kendisine anlatılanları okulda bulamayacak ve okula olan güvenini
kaybedecektir.
Çocuğun okulu tanıması, nasıl yemek yiyeceği, tuvaleti gelince kime baĢvuracağı gibi konularda temel kaygılarının
giderilmesi ortalama 15 günü alır.
Bu süre içinde çocuğun okulda kalıĢı 1-2 saatten baĢlayarak tam güne çıkarılmalıdır.
Uyum sağlama aĢaması boyunca gözlediğimiz tepki çeĢitleri Ģöyledir:


Çocuk gayet ilgili ve rahat baĢlar.

Çocuk en baĢtan itibaren anneden ayrılmak istemez. Sınıfa, yanına çağırır, annesinin yedirmesini ister,
Ġlk üç gün ya da bir hafta ilgili ve istekli gelir. Okul, onun için park gibidir. Ama sonra biraz da annesi ile
birlikte olmak ister. Sürekli okula gelmenin anlamını yeni kavrar ve tepki gösterir.
uyumak ister, ağlama gözlenir.
Son iki durumda ailenin göstereceği kararlılık, sabır, okul öncesi eğitim ve kuruma gösterdiği inanç çocuğun uyumunu
kolaylaĢtırır.
Büyükanne-büyükbabalar torunlarına karĢı daha zayıf davranabilir, çocuklar da bu zayıflıklardan çok iyi
yararlanabilirler. Bu yüzden, aynı kararlılık çocuğu okula alıĢtırma sürecinde, yanında bulunan büyüklerde de olmalıdır.
Çocuğun okula baĢladığı ilk gün pazartesi veya salı olmalıdır.
Çocuğun okul hakkındaki olumsuz düĢüncelerini anlatmasına olanak verilmesi uyumu kolaylaĢtırır.
Veli, okul ve personel hakkındaki olumsuz duygu ve düĢüncesini çocuğun yanında konuĢmamalı, yönetimle mutlaka
iletiĢim kurmalıdır.
Çocuk onbeĢ gün geçtiği halde aĢırı ağlama, gece alt ıslatma, içe dönüklük, saldırganlık, arkadaĢ iliĢkilerinde kopukluk
gösteriyorsa, bu onun henüz okula hazır olmadığını gösterir. Bu durumda, 3-4 aylık bir süre okula ara vermek ve
çocuğun biraz daha olgunlaĢmasını beklemek çok daha yararlı olacaktır.
ÇOCUKTA DUYGUSAL SORUNLAR
Saldırganlık
Saldırgan çocuk, duygusal sorunları nedeni ile yaĢıtları ve genel olarak çevresi ile uyumlu
iliĢkiler kuramayan çocuktur. AĢırı geçimsizdir. ĠliĢkileri gergin ve sürtüĢmelidir. Parlamaya
hazırdır, kavgacıdır. Sürekli kuralları çiğner, sık sık ceza görür. Anne, baba, öğretmen ve
genellikle büyüklere karĢı gelmeye meyillidir. Olağan anlaĢmazlıkları bilek gücü ile çözmeye
çalıĢır. Öfkesini yenemez ve hep kendini haklı çıkarma eğilimindedir. DavranıĢlarından utansa
bile yinelemekten kendini alıkoyamaz. Cezalardan hiç etkilenmez veya bir süre etkilenmiĢ
görünür. Bu tanıma giren çocuklar, ruhsal sorunlarını davranıĢlarına aktarırlar. Evde, okulda,
çevrede durmadan sorun yaratırlar. YetiĢkinlerle sürekli çatıĢırlar.
Çocukta sık görülen yaramazlık, itiĢip kakıĢma, ara sıra geçimsizlik ve kavgalar bir çocuğu saldırgan olarak
tanımlamaya yetmez. Burada söz konusu olan, tutum ve davranıĢta süreklilik gösteren saldırganlıktır. Saldırganlık
cinsel dürtü gibi insanda doğuĢtan varolan bir dürtüdür. Aslında bireyin yaĢaması için gereklidir. Ama insan aynı
zamanda, en sevecen ve en uysal canlı olabilme yeteneği de gösterir. KiĢinin yaĢantı ve deneyleri kendisini bu iki
uçtan birine doğru yaklaĢtırır. KiĢinin eğitilmesi, bir bakıma yapısında varolan bu saldırganlığın yumuĢatılması ve
olumlu yollara aktarılması demektir. Toplumsal yaĢam bireylerin saldırganlık eğilimlerinin törpülenmesine bağlıdır.
Aslında insanda varolan saldırganlık yok olmaz veya bütünüyle bastırılmaz, ancak biçim değiĢtirir. Beden gücünün
kavgada değil spor alanında yarıĢmaya araç olarak kullanılması, bu yararlı dönüĢüme bir örnektir. Uygar kiĢi
saldırganlık dürtüsünü kaba üstünlük sağlamak için kullanmaz. Onun yerine becerisi, yetenekleri ve zekası ile
toplumsal amaçlara yönelir. Çocuk içinden gelen saldırganlığı baĢlangıçta bütün çıplaklığı ve yalınlığı ile dıĢa vurur.
Çocukta güven duygusu geliĢtikçe beklemeyi ve tepkisini dizginlemeyi öğrenir. Gereksinimleri doyuruldukça yatıĢır.
Daha az tepkiyle de isteklerinin karĢılanabildiğini öğrenir. BaĢkaldırma yerine uysal davranmanın kendi yararına
sonuçlandığını görür. Kendisine sevgi ile yaklaĢıldıkça bu sevgiyi sürdürmek amacı ile kendi kendini kısıtlamaya baĢlar.
Bir yandan da saldırganlığını oyuna aktarır; bastırmak zorunda kaldığı dürtülerine boĢalım alanı sağlar. Daha sonra
benimsediği anne-babasına benzemek, onlar tarafından beğenilmek için davranıĢlarını onlara uydurmaya çalıĢır.
Bunlara, anne-babasının ilgisini yitirmek ve cezalandırmak korkusu da eklenince çocuk saldırganlığını daha da azaltır.
Saldırganlığın Nedenleri








Öneriler
DıĢtan gelen baskı ve kısıtlamalar.
Dayak.
Temel güven gereksiniminin azlığı.
Psikolojik gereksinimlerin doyurulmaması, ilgisizlik.
Evdeki eğitim ortamının tutarsızlığı, dengesizliği.
Evdeki gevĢek disiplin. Kurallara sınır getirilmemesi, çocuğun kendi özbenliğini denetleyememesi.
Çocuğun anne-babası ile sağlıklı bir özdeĢim yapamaması.
Organik bir rahatsızlık, beyin zarı yangısı ve doğum sırasındaki beyin örselenmeleri sonucunda da saldırganlık
olabilir.

Anne-baba olarak çocuklara saldırgan birey örneği olmayınız. Onların gördüğü, duyduğu veya farkettiği
yerlerde eĢinize, arkadaĢlarınıza ve özellikle çocuklarınıza karĢı saldırgan davranıĢlar göstermeyiniz.

Çocuğunuza her fırsatta topluma uymayan, saldırganca yapılan davranıĢların zararlarını, topluma uyan
davranıĢların yararlarını örneklerle anlatınız.

Saldırgan davranıĢlar karĢısında duyarlı olunuz, hoĢgörülü olmayınız. Özellikle saldırgan olduğu zaman
çocuğunuzun isteğini yerine getirmeyiniz. DavranıĢının istenmeyen davranıĢ olduğunu gösteriniz.

Saldırgan davranıĢları dayakla cezalandırmayınız. Aksi halde çocuğunuzun düĢmanlık duygularını geliĢtirmiĢ
olursunuz. BaĢka bir yer ve zamanda saldırganlık daha kötü biçimde patlama olarak ortaya çıkabilir.

Çocuklar öfkeli, gergin, heyecanlı iken tartıĢmayınız. Çünkü bu anda etkilenme olmamaktadır. Çocuk
sakinleĢip, hazır hale geldikten sonra davranıĢının mantıksızlığını ve düĢünülmeden yapıldığını anlatınız.

Çocukta saldırgan davranıĢlar görüldüğü zaman, boĢalmasını sağlamak amacı ile çocuğa çekiçle bir Ģeyler
kırması, yastığı yumruklaması, makasla kesmesini sağlayınız. Bunlar çocuğun saldırgan yönlerini doyuracak
ve biriken saldırgan enerjilerini zararsız Ģekilde harcamalarını sağlayacaktır.

Çocuklarınıza her yaĢta beden, ruh ve zihin olgunluğu ile uyuĢan çeĢitli sorumluluklar vererek saldırganlığını
olumlu durumlara yöneltiniz.

Saldırgan çocuklar mümkün olduğu kadar grup etkinliklerine teĢvik edilmelidirler. Buradaki görev ve
sorumluluk sonucu elde edeceği baĢarı onun üstünlük elde etme, hakim olma, herkese varlığını hissettirme
duygularını doyurur.

Çocuklarınızın akla uygun gereksinimlerini ve isteklerini, olanaklar ölçüsünde yerine getirmeye çalıĢın,
gereksiz engeller koymayınız.

Çocukların haklarına saygılı olduğunuzu her fırsatta gösteriniz.
OKUL ÖNCESĠ DÖNEMĠN ÖNEMĠ
Okul öncesi yıllar çocuğun yaĢamında geliĢim hızının yüksek olduğu ve çocuğun kiĢiliğinin biçimlendiği en önemli
yıllardır. Bu yılların önemi tartıĢılmaz bir gerçektir. Çocuğun kiĢiliğinin temel yapısı bu dönemde oluĢmaktadır.
Br dönemde oluĢan temel kiĢilik, çocuğun yaĢamının her devresinde etkili olacaktır. YaĢamında insanlarla iliĢkilerinin
ne düzeyde olacağını, taĢıyacağı korkuları, tepkileri, olaylar karĢısındaki tutumu, içe kapanık mı, yoksa dıĢa dönük mü
olacağı bu dönemde belirlenecektir.
Okul öncesi dönemin kiĢilik özelliklerini ve önemini çok iyi kavrayarak değerlendirmeli, vereceğimiz eğitimi bu yönde
oluĢturarak ona göre davranmalıyız. Çocuklarımızı geleceğe arzu ettiğimiz Ģekilde hazırlayabilmemiz, bu dönemi
verimli olarak değerlendirmekle mümkündür.
Bu dönemde çocuklarımızla etkili bir iletiĢim kurmalı, fiziksel, ruhsal gereksinimlerini karĢılamalı, zihinsel uyarımlarla
beslemeli, onlara nitelikli, yeterli zaman ayrırmalı. Sevgimizle güven oluĢturmalı ve bu Ģekilde onlara mümkün
olduğunca katkıda bulunmalıyız.
Muhakkak ki çocuk yetiĢtirmek güç, karmaĢık ve yorucu bir iĢtir. Ancak bu zorluklara bilgi, sevgi ve akılcılıkla
yaklaĢırsak bu çabalar bizlere büyük haz veren bir uğraĢ haline dönüĢür.
Biyolojik Gereksinimlerin Doyurulması
Okul öncesi dönemde çocuğunuzun en önemli biyolojik gereksinimi, kasların geliĢtirilmesidir. Çocuğunuz enerjisini
tüketme itisindedir. Bu, doğal bir biyolojik itidir. Bu nedenle, koĢar, atlar, tırmanır, sürekli hareket halinde, sürekli
kıpır kıpırdır.
Anne-babalar, biyolojik yönden daha içe dönük yaĢta oldukları için, genellikle çocuğun bu dinamik biyolojik geliĢimini
yeterince değerlendiremez ve anlayıĢla karĢılayamazlar.
Okul öncesi dönemdeki çocuğu bir biyolojik fabrika olarak düĢünün. Çocuk yiyecek biçimdeki hammaddeyi alır ve
enerji üretir. Bu enerjinin de tüketilmesi gerekir. Bir psikolog Ģöyle bir deney yapmıĢ; 4-5 yaĢlarındaki bir çocuğun
bahçede oyun oynadığı sırada filmini çekmiĢ ve sonra bu bir saat süren filmi futbolcuya seyrettirerek, çocuğun yaptığı
hareketleri terkrarlamasını istemiĢ. Futbolcu bir saatin sonunda bayılıp kalmıĢ.
Çocuğun biyolojik ihtiyacını karĢılamak için ona gerek ev içinde, gerek evin dıĢında büyük oyun alanları ve oyun
araçları sağlamamız gerekir. Böylece çocuğunuz enerjisini boĢaltma olanağını elde edecek, büyük ve küçük kaslarını
kullanma ve kontrol etme yetisini geliĢtirecektir. Çocuklarımızın hareket etmek, enerji tüketmek gereksinimi ile bizim
kafamızdaki dinlemek isteğimiz çeliĢebilir. Çocuk enerjisini tüketmek için yapıcı yollar bulamadığı zaman, bu enerjiyi
yıkıcı bir yoldan boĢaltmaya yönelecektir. Okul öncesi dönemde sessiz ve uslu durmaya zorlanmıĢ bir çocuk, okula
baĢladığı zaman arkadaĢlarıyla olumlu iliĢkiler kuramayacaktır. Çünkü okul oyunları ve sporları için gerekli kas kontrolü
ve koordinasyonuna sahip olmayacaktır.
Dahası, hareket kontrolü, çocuğun daha sonraki zeka geliĢiminde, örneğin okumasında etken rol oynayan bir
unsurdur. Çocuklardaki kas kontrolü iki temel etmenden oluĢur. Yanlar ve yönler iĢin, önemli ve zor yanı yansal ve
yönsel kavramların doğuĢtan olmayıp, sonradan öğrenilmesi gerektiğidir. Bunlar da ancak çocuğumuzun
tırmanmasıyla, koĢmasıyla, emeklemesiyle, takla atmasıyla öğrenilebilir. Yansal kavramları oluĢmamıĢ bir çocuk,
kelime ve harfleri öğrenmekte zorluk çeker. Örneğin "d" harfi ile "b" harfi arasındaki tek fark yansaldır.
Anne-baba ile okul öncesi yaĢtaki çocuk arasında yakınlık kurmaya yarayan ve aynı zamanda çocuğun biyolojik
gereksinimlerinin sağlanmasına olanak getiren Ģu birliktelikler sayılabilir; kamp gezileri, deniz kenarı, çocuk parkları,
evdeki oyunlar. Önemli olan bu dönemdeki çocuğunuzun geliĢimine yardımcı olmanızdır.
DOKTORA GĠDERKEN
Doktora gitmek, her zaman için eriĢkinlerin de, çocukların da hoĢlanmadıkları bir
eylemdir. Bebeğiniz büyüdükçe, O da doktora gittiğini anlamaya baĢlayacak ve bunu belli
edecektir. Bu aĢamada, O'na sempatik davranmak ve duygularını anladığınızı göstermek,
bebeğinizin korkularını yenmesinde ilk adımı oluĢturacaktır. Çocuğunuzu doktora
götürmeden önce O'nunla konuĢmanız ve O'na doktorun yapacağı muayenenin, O'nun
sağlığı için ne kadar önemli olduğunu, muayenede neler yapılacağını anlatmamız çok
önemlidir. Çocuğunuza, muayenenin hiç can yakmayacağını söylemeyiniz. Çünkü bunu
garanti edemezsiniz ve muayenede çocuğunuzun canı yanarsa tüm güvenini
kaybedebilirsiniz. Daha sonraki doktora gidiĢler çok zorlaĢır. Çocuğunuza karĢı her zaman
dürüst ve açık olunuz. Çocuğunuzun parka gideceği saatler gibi zamanlarda doktor
randevusu almayınız. Randevuları genelde uyku ve yemek zamanlarına uygun alınız.
Yapılan doktor ziyareti çok kötü geçse de, çıkıĢta parka gitmek veya dondurma yemek gibi çocuğunuzun çok sevdiği
bazı Ģeyleri yaparak bu iĢi zevkli kılın.
Çocuğunuzun Korkusu
2-6 yaĢ arası çocuklarda korku çok olağandır. Korkular zamanla değiĢecektir. Bebeklikten çocukluğa kadar,
yabancılara karĢı korku hep ön plandadır.
2-3 yaĢlarında, yüksek ses, hayvanlar korku yaratır, doktor tanınır. 3 yaĢlarından itibaren maskeli kiĢiler ve değiĢik
kostüm giyen kiĢiler, hayal kahramanlarına karĢı korku, ön plana geçer.
Korku, çocuklukta çok da kötü bir Ģey değildir. Tamamen korkusuz bir çocuk, ileriki yaĢlarında da, çok zarar
görebileceği ortamlarda bulunacaktır. Önemli olan ailelerin çocuklarının korkularını anlamaları ve bu konuda
çocuklarına nasıl destek vermeleri gerektiğini düĢünmeleri gerekir.
Bilgilendirme
Çocuğunuzun yaĢadığı korku size çok mantıklı gelmeyebilir. Ancak bunun çocuğunuz için bir gerçek olduğunu
unutmayınız. Çocuğunuza, bir korkusunun olduğunu açıkça söylemelisiniz. Ġlgisiz bırakılan korkular, baĢka
korkularında oluĢmasına zemin hazırlar.
Korkunun Üstüne Gitmek
Çocuklarınızı, korkuları ile yüzleĢmeye zorlamayın. Örneğin karanlıktan korkan bir çocuğu karanlık bir odada oturmaya
zorlarsanız bu korku kendini fobiye çevirebilir.
Herkesin Korkuları Vardır
Çocuğunuza, herkesin korkuları olduğunu söyleyin. EriĢkin insanların da, anne-babaların da korkuları olduğunu anlatın.
Sizlerin, çocuğunuzun yaĢında iken yaĢadığınız korkularınızı ve bunları nasıl yendiğinizi anlatınız.
Sakın Kandırmayın
Çocuklar, kendi korkularını çok ciddiye alırlar. Bu nedenle, onları korkuları için kızdırmayın ve sempatik olmayan
davranıĢlardan kaçının.
Sebebi Anlamak
Çocuklarınıza, korkularının nedenini anlama konusunda yardımcı olun.
Kısaca çocuğunuz, korkusu hakkında bir Ģey anlatırsa dikkatle dinleyin, saygı gösterin. Çocuğunuzu, korkmanın doğal
bir Ģey olduğuna inanmasını sağlayın. Zamanla korkuların ortadan kalkacağını, onları aĢacak çözümler bulacağını
söyleyin. O'nu, sorununu çözmek için destekleyin. Korkusunu yendiğinde bunu açıkça belli edin ve takdir edin.
KENDĠNE GÜVEN DUYGUSU



Çocuğunuzu sevdiğinizi ve sizin için önemli olduğunu belirtmelisiniz.

Çocuğunuza baĢarabileceği kadar iĢ ve görev vermeli, fazlasını yüklememelisiniz. Çocuğunuz elinden geldiği
kadar uğraĢıyorsa, O' nu daha fazla zorlamak doğru değildir.

Çocuğunuzun daha büyük sorumluluklar yüklenmeye hazır olduğu zamanları bilmeli, sonra bu sorumlulukları
yerine getirmesine fırsatlar hazırlamalısınız.

Çocuğunuza inanır ve güvenerek ondan iyi davranıĢlar beklerseniz, olumlu tepkiler alırsınız.
Çocuğun size yardım etmek ya da kendi baĢına iĢ yapmak için gösterdiği ilk belirtileri gözden kaçırmamalı,
bu giriĢimlerini desteklemelisiniz.
Elde ettiği hatalı sonuçları eleĢtirmemelisiniz. Çocuğunuzu kırmadan yavaĢ yavaĢ daha iyi sonuçları
baĢarmanıza yardımcı olmalısınız.Çocuğunuzun olumsuz eleĢtiri ile üzüleceğini unutmamalısınız.
BaĢaramazsa bile gösterdiği çabayı takdir etmelisiniz.

Çocuğunuzun iyi yaptığı iĢleri görüp övmelisiniz. Çocuk, övgü ile geliĢecektir. Ancak övgü aĢırı olmamalıdır
yerinde ve ölçülü olmalıdır.

Çocuğunuz bıkkınlık belirtileri gösterdiği ya da iĢleri bazen baĢtan savma yapmaya baĢladığı zaman O' na
baĢka iĢ vermelisiniz.

RüĢvet vermek hatalıdır. Yarardan çok zarar verir. Ġyi ve sorumluluk sahibi olmak pazarlık konusu
edilmemelidir.


Neyin doğru, neyin yanlıĢ olduğunu kendisine buldurabilir; kendisinden ne beklediğinizi açıkça anlatabilirsiniz.

Çocuğunuz devamlı aynı hatayı yapıyorsa, nedenini araĢtırıp, niçin böyle davrandığını anlamaya
çalıĢmalısınız.



Çocuğunuzun hatalarını büyütmeyin. Ancak her zaman gömemezlikten gelmemeli, ilkelere bağlı kalarak
daima Ģefkatli olmalısınız.
Çocuğunuzun yaptığı yardımın bütün aileye yapılan bir yardım olduğunu anlatmalısınız.
Çocuğunuzun iĢe karĢı daima, anne babanın davranıĢlarını örnek alıp ödeĢtiklerini unutmamalısınız.
Çocuğunuzun öğretmeni ile iĢbirliği yapmalısınız. Anne baba ve öğretmen birbirlerini desteklemelidir. Böylece
çocuğunuz evin ve okulun gerektirdiklerine saygı duyabilir.
ÖVGÜ GEREKSĠNĠMĠ
Çocuğunuzu, Topluma Uyumlu ve Yararlı Bir KiĢi Olarak YetiĢtirmede KiĢisel Olarak Nasıl Etkili
Olabilirsiniz?
Çocuk yetiĢtirmedeki ve özellikle çocuğun kiĢiliğini yerleĢtirmedeki temel ilkelerden biri de övgünün harikalar yaratan
gücünü kullanmaktır. Bütün çocukların övülmeye ihtiyacı, hepsinin de övgüye ve takdire değer yanları vardır. Övgüye
değer yanlarını arayın! O yönleri hakkında övgünüzü esirgemeyin! Bir çocuğun iyi yanlarını övmek, kötü yanlarını
cezalandırmaktan daha önemlidir. Olumlu davranıĢların üzerinde durun.
Onu toplum içinde övün. Liderlik hakkındaki bir kitabın yazarı olan Kenneth Blanchard "Ġnsanları iyi bir Ģey yaparken
yakalayın ve yaptıklarını herkese anlatın" der. Hak eden birine toplumsal güveni vermek dünyanın en iyi liderlik
tekniğidir. Toplum önünde teĢhir etmenin çok caydırıcı bir yol olması gibi, toplum önünde övgü de kiĢinin
performansını arttırmada en etkili yoldur. Bu tavsiye sadece yetiĢkinler için değil, aynı zamanda yetiĢtirilmekte olan
çocuklar için de geçerlidir.
New York Hastanesi Çocuk Psikiyatrisi. Sirgay Sanger "Evet demek; Evet, her zaman hayır demekten daha etkilidir.
Övgü disipline sokmanın en iyi yoludur. Övgü çocuğunuzun hem gereksinimlerini hem de isteklerini sınırlar" der.
Dr. Sanger "HoĢunuza gideni coĢkuyla karĢılarsanız, coĢkunun eksikliği hoĢunuza gitmediğini gösterir. Çocuğunuzun
yemeğini dökmemesini bekleyin, sonra temizliği için övün" der.
Dr. Lubetkin "Asla, odanı temizlediğin için seni seviyorum demeyin" der. "Sen kötü bir çocuksun yerine, dur yaptığın
hiç hoĢ değil" deyin. Bir çocuğa asla hüsran kaynağı olduğunu söylemeyin. "Bana ne yaptığına bak" asla demeyin.
Doğrularını överek ve hatalarına göz yumarak, baĢarıya doğru adım atmasına yardımcı olun. BaĢarısızlığa
uğradıklarında onlara yardım etmek için yanlarında olduğunuzu gösterin.
Çocuğunuzun bir iĢi ters gidip, hüsrana uğradığında engeli aĢmak için övgüyü kullanın. Örneğin; "Geçen gece Peter
ödevini son dakikaya bırakmıĢtı ve bitirmemek için elinden geleni yapıyordu." diyor annesi. "Peter ödevinin çoğunu
yaptın, aferini hak ettin. Biraz daha gayret ettin mi bitireceksin, ben de seninle gurur duyacağım" dedim. ĠĢine döndü,
bitirdi ve yaptığından memnun oldu. "Neticede O'nu baĢarıya götüren gücün kendisinde olduğunu öğrendi.
SAĞLIKLI, MUTLU VE BAġARILI ÇOCUKLAR YETĠġTĠRMEK ĠÇĠN
Ġstediğiniz gibi bir çocuk yetiĢtirmeniz söylediklerinizden çok, kurduğunuz iliĢki biçimine bağlıdır.
Çocuğunuzun hayat yolunu çizemezsiniz, ona ancak kendi yolunu çizebileceği bir harita verebilirsiniz.
Sevginin büyükten küçüğe, saygının küçükten büyüğe yöneleceği doğru değildir. Büyüğün küçüğe gösterdiği saygı,
küçüğe saygılı olmayı öğretir.
Çocuğa saygı demek, çocuğun bağımsız bir varlık olduğunu kabullenmektir.
Çocuklarınıza vereceğiniz en değerli hediye ilgi ve zamanınızdır.
HoĢgörü karĢımızdakini istediğimiz gibi olmaya zorlamak değil, kendi istediği gibi olmasına olanak vermektir.
Anne-baba olmanın en zor tarafı, bir Ģeyin nasıl doğru yapılacağını bildiği halde, yanlıĢ yapılmasına sabır göstermektir.
Çocuğunuza örnek vereceğinize, ona örnek olun.
Çocuk, anne-babanın görülen bir çok özelliğini aldığı gibi, gözle görülmeyen özelliklerini de alır.
Çocuğunuz bağımsız bir birey olacaktır. Onu sizin kiĢiliğinizin değerlendirileceği bir karne gibi görmekten vazgeçin.
Çocuğunuzun doğru davranmasını uzaktan kumanda ile sağlayamazsınız. "ellerini yıka", "diĢlerini fırçala", "odanı topla"
demek yetmez.
Çocuğunuza her gün zaman ayırın. Önemli olan ayırdığınız zamanın uzunluğu değil, ayrılan süreyi onu mutlu edecek
biçimde kulanmaktır.
Günümüzde birçok evde TV, çocuk bakıcısı olarak kullanılmaktadır. Çocukların eğitiminden TV değil, anne-babalar
sorumludur.
Çocuğunuza paranın değerini öğretin. Her konudaki alım kararının öncelikle "ucuz" veya "pahalı" lıkla değil, alınacak
nesnenin bu paraya "değer" veya "değmez" oluĢu ile ilgili olduğunu anlatın.
Çocuğunuzun yanlıĢlarını değil, doğrularını yakalayın.
Eğitmek, doğru tepki vermektir.
Önemli olan çocuğunuzun kardeĢine veya arkadaĢlarına kıyasla ne kadar baĢarılı olduğu değil, kendi yapabileceklerine
kıyasla ne kadar baĢarılı olduğudur.
Çocuğunuzun baĢarılarını övün. Ama överken aĢırıya kaçmayın. Samimiyetinizden Ģüpheye düĢebilir.
Çocuğunuza çocuk gibi davranırsanız, o da hep çocuk kalır.
SEVGĠ KUPASI ĠLKESĠNĠ UYGULAMA
Disiplin Problemlerini Önlemede Yaratıcı Bir YaklaĢım
Bir Çocuğun Sağlıklı GeliĢimi Ġçin Sevgi Zorunludur.
Sevgi olumsuz bir davranıĢı olumlu bir davranıĢa dönüĢtürmek için de önemlidir. Aslında,
sevgi bazen disiplinden daha etkili bir davranıĢ biçimidir.
Bunun nedenini Sevgi Kupası Ġlkesi açıklar. Çocuğunuz kupa gibidir. TaĢacak kadar doldurulduğunda çevresindekilere
verebilecek kadar çok sevgi vardır, baĢkalarına karĢı sevgi dolu olabilir ve onlara karĢı daha uyumlu olur. Çocuklar
sevgiyi ilgi ile denk tutarlar. Bu yüzden çocuğunuz kendinde sevgi boĢluğu hissedince, kendisini ilgi çekerek
doldurmaya çalıĢır ve bu ilgi çekme çabası sık sık kötü davranıĢlarla sonuçlanır. Anne-baba ise bu davranıĢların
cezalandırılması gerektiğini düĢünürler. Ancak çocuğunuzun huysuzluğunun nedeni boĢalmıĢ olan sevgi kupası ise,
cezalandırma etkisiz kalacaktır. Öncelikle onun sevgiye olan ihtiyacı giderilmelidir.
AĢağıdaki öykü "Sevgi Kupası" ilkesi nasıl çalıĢtığını açıklar.
6 yaĢındaki Sarah için gün çok kötü geçiyordu. Sızlanarak gidip küçük kız kardeĢi Anita'yı itti ve en sevdiği bebeğini
elinden aldı. Sonunda anne daha fazla dayanamadı ve "Sarah'a sana neler oluyor? Kendine gelip kardeĢine karĢı nazik
olsan iyi olur" dedi. Sarah bu duruma aldırıĢ etmeden, kardeĢine kötü sözler söylemeye devam etti. Dinlenme saati
geldiğinde annesi Sarah'a söylediği kötü sözlerin onu çok üzdüğünü söyledi. Bu Sarah'ı daha da öfkelendirdi.
"KardeĢimi benden daha çok seviyorsun" dedi ve üzgün bir Ģekilde uykuya daldı.
Ertesi sabah kalktığında tersliği hala üzerindeydi. Annesi saçlarını taramaya çalıĢırken mızmızlandı. Bu kızın nesi vardı?
Acaba bu hali O'na olan ilgi eksikliğinden mi kaynaklanıyordu? Annesi "sanırım sorununun ne olduğunu biliyorum"
dedi. Kızını dizine oturtturdu, sarıldı, öptü ve onlar için ne kadar önemli olduğunu söyledi. Sarah ĢaĢırmıĢtı, ama
açıkçası bu ilgiden hoĢnut kalmıĢtı. Tam tersini hak ettiğinin farkındaydı.
Bir kaç dakika sonra annesi Sarah'a kupasının dolup dolmadığını sordu. Sarah göğsünü gererek "Hayır ama burama
kadar geldi." dedi. Annesi O' nu tekrar kucakladı sevgiyle okĢadı sonra sordu "ġimdi oldu mu?" Sarah "Hayır ama
çeneme kadar geldi" dedi. Annesi sarılarak "Bakalım taĢırabilecek miyiz?" dedi. Sonunda Sarah yüzünde kocaman bir
gülümseme ile dolup taĢtığını söyledi. Annesi "Güzel madem bu kadar çok sevgin var neden birazını kardeĢine
vermiyorsun? dedi. Sarah "oh hayır Anita beni reddeder" dedi. Annesi Sarah'ı yüreklendirdi ve Sarah çekine çekine
kardeĢinin yanına gitti. "Anita seni seviyorum" dedi ve sarıldı, kardeĢi de ona sıkıca sarıldı. Sonra birlikte kahvaltı
masasına doğru ilerlediler.
Fakat öykü burada bitmiyordu. Birkaç hafta sonra bu kez annenin tersliği üzerindeydi. Kızlara karĢı sertçe konuĢuyor
ve söyleniyordu. Bir süre sonra Sarah "Anne sanırım sorununun ne olduğunu biliyorum, senin sevgi kupan boĢalmıĢ"
diyerek annesinin boynuna sarıldı ve öptü. Annesinin sevgi kupası dolup taĢtı ve anne yine o eski mutlu kiĢiliğine
büründü.
ZĠHĠNSEL UYARIMA KARġI DUYARLILIK
Çocuklar okul öncesi dönemlerinde, zekalarını geliĢtirecek uyarılara çok açık bir devreyi
yaĢarlar. Gerekli uyarılar yapıldığı takdirde, çocuk yaĢamının sonuna dek sürdüreceği temel
becerileri geliĢtirecek ve öğrenme karĢısındaki genel tavrı bu yolla biçimlecektir.
Çocuğunuzun bu dönemde en yüksek oranda zeka uyarıları içinde bulunmasını nasıl
sağlarsınız? Bunu sağlamanın en iyi yollarından biri, çocuğu anaokuluna vermektir. Çocuğun
öğrenmeye aç olduğu bu dönemde, iĢinin ustası öğretmenler elinde olmasından, daha yararlı
bir durum olamaz. Ayrıca çocuğunuzun zihinsel geliĢimi için evde bir takım oyunlar
yaratabilirsiniz. Evde yapmanız gerekenleri kısaca özetleyelim.
Çocuğun evde uyarıcı bir ortamda olmasını sağlamak için onun zihinsel geliĢimine yardımcı
olacak çeĢitli araç ve gereç bulundurun. Çocuklar okul öncesi çağda, oyun aracılığıyla
öğrendikleri için, alacağınız oyuncakları, kitapları, kasetleri özenle seçmeniz gerekir.
Çocuğunuzla eğitici oyunlar oynayın. Günlük yaĢam içinde, örneğin çocuğunuzla alıĢ veriĢe giderken bile bu tarz
oyunlar yaratabilirsiniz. Çocuğunuzun rahatça konuĢması, özgün fikirler, yeni buluĢlar düĢünebilmesi için onunla
oynayabileceğiniz bu oyunlardan biri "ġöyle olsaydı nasıl olurdu?" oyunudur. Çocuğunuza "Nehirler ve göllerde tuzlu su
olsaydı da, denizlerin suyu tatlı olsaydı nasıl olurdu" diye sorun ve bundan sonuçlar çıkartmasına çalıĢın. Örneğin içme
suyumuzu nasıl sağlardık, balıklar nasıl olurdu, yaĢamımız değiĢir miydi vb.
Çocuğun en önemli zihinsel becerilerinden biri soyut düĢünebilmektir. Bunu sağlamak için, birbirinden değiĢik görünen
olaylar ve nesneler arasındaki ortak noktaları buldurmaya çalıĢın. Örneğin elma ile portakalın ne yönden birbirine
benzediğini sorun. Zihinsel geliĢmesi olan çocuk hemen benzerlikleri bulacaktır. (Yuvarlıkarını, kabuklarını, ileriki
geliĢme dönemlerinde ikisinin de meyve olduğunu vb.) Çocuğunuzla bu tarz eğitici oyunlar oynarken, çoğu cevapları
için övgüleyin ki onun kendine olan içgüveni artsın. Zihinsel iĢlevine destek olsun. Çocuğunuz büyüdükçe soyut
düĢünmesi geliĢsin. Örneğin "Kurabiye ile para arasında ne benzerlik vardır? Ġkisi de yuvarlak mıdır? Yere atınca ikisi
de yuvarlanır mı?" gibi daha zor sorulara yönelebilirsiniz.
Çocuğunuz dört yaĢından küçükse, bu oyunu somut nesnelerle, onları elinize alarak, ona göstererek oynayın. Giderek
nesnelerin sadece adlarını sormakla oyunu yürütebileceğiniz duruma geleceksiniz. Buna benzer bir oyun da, "Ayrımları
bulma" oyunudur. Bu kez de, iki olay veya iki nesne arasındaki ayrımları çocuğunuza sorun. Bir baĢka oyun da,
"Yapılacak en iyi iĢ nedir?" oyunudur. Çocuğunuza "Birden yangın çıksa, yapılacak en iyi davranıĢ nedir?" türünden
sorularla onun düĢünme yeteneğini geliĢtiririz. Çocuklar oyun oynamaya bayılırlar. Bu nedenle onları eğitmek için
yapacağınız eylemleri "Oyun" olarak adlandırırsanız, ilk adımda olumlu davranmıĢ olursunuz. Bu oyunları oynarken
onun görüĢlerini eleĢtirip, "Hayır, bu yanlıĢ, olamaz" demeyin. Onun güvenini zedelemeden düĢünmesini
sağlayabilirsiniz.
Çocuğunuza kitap okuyarak da eğitebilirsiniz. Çocuğunuzu uykuya yatırırken kitap okumanız daha uygun olacaktır.
Çocuğunuza kitap okumanın yanı sıra hikayeler de anlatabilirsiniz.
Yine oyun aracılığıyla çocuğunuza matematik öğretebilirsiniz. Önce sayıları iyice öğrendikten sonra toplama ve çıkarma
iĢlemlerinin oyun Ģeklinde öğretilmesi zihinsel uyarımlarına katkıda bulunur.
OKUL ÖNCESĠ EĞĠTĠM NEDĠR?
1. Okul Öncesi Eğitim Nedir?
Okul Öncesi Eğitimi, doğumdan, zorunlu eğitim yaĢına kadar, çocukların geliĢim özellikleri, bireysel farklılıkları ve
yetenekleri göz önüne alınarak, çocukların sağlıklı bir biçimde fiziksel, duygusal, dil, sosyal ve zihinsel yönden
geliĢimlerini sağlayıcı, olumlu kiĢilik temellerinin atıldığı, yaratıcı yönlerinin ortaya çıkarıldığı,
çocukların kendilerine güven duymalarının sağlandığı, ebeveyn ve eğitimcilerin etkin olduğu
sistemli bir eğitim diye tanımlayabiliriz.
2. Okul Öncesi Eğitimin Önemi Nedir?
17 yaĢına kadar olan zihinsel geliĢimin yüzde 50'sinin 4 yaĢına kadar, yüzde 30'unun 4 yaĢından 8
yaĢına kadar, yüzde 20'sinin ise 8-17 yaĢlarında elde edildiğini düĢünürsek, 0-6 yaĢlar için,
çocuğun geliĢiminin hızla yönlendiği yıllar diyebiliriz. Bu yıllarda temeli atılan beden sağlığının ve
kiĢilik yapısının ileri yaĢlarda aynı yönde geliĢme Ģansı çok yüksektir. Bu yüzden çocuğun sağlıklı bir birey olması
açısından okul öncesi eğitime önem verilmelidir. Ayrıca çocuğun okul öncesi yıllarda aldığı eğitim ve kazandığı
deneyimlerin, ilerki yaĢlarındaki öğrenme yeteneği ve akademik baĢarısıyla iliĢkisi olduğu gözlenmiĢtir.
3. Okul Öncesi Eğitim Kurumları Nedir?
Günümüzde özellikle büyük kentlerde annenin çalıĢması, oyun bahçelerinin azlığı gibi nedenlerle küçük çocuğun
bakımı, beslenmesi, eğitimi, bilgisi yeterli olmayan kiĢilerle ya da anneanne ve babaanne tarafından apartman
dairelerinde yürütülmeye çalıĢılmaktadır. Çocuklar evde bu kiĢiler tarafından ne kadar iyi bakılırsa bakılsın ne kadar
çok sevilirse sevilsin; sosyal geliĢimini gerçekleĢtirebileceği arkadaĢlara ve oyun ortamına ayrıca evde kendisine
sağlanamayan eğitim imkanlarına ulaĢmaya ve düzenli bir eğitim programına katılabilmesi için ailenin dıĢında
eğitimcilere ihtiyacı vardır
4. Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Ġlkeleri Nedir?
Çocukların fiziksel, zihinsel, duygusal, sosyal ve dil yönünden yeteneklerine göre geliĢmelerini sağlayacak eğitim
ortamını sağlamak,
Dilin geliĢmesine ve doğru kullanılmasına imkanlar sağlamak,
Özbakım becerileri (temizlik, giyinme vb.) kazandırmak,
Bedensel becerilerini geliĢtirmek,
Kendi ayaklarının üzerinde durabilen, bağımsız bir birey olabilmesi için destek olmak,
Yaratıcı yönlerini ve ilgi alanlarını ortaya çıkarmak,
Oyun oynama ve arkadaĢlık ihtiyacını gidermek,
Zorunlu eğitime hazırlamak. Bu ilke kesinlikle okuma-yazma öğretimini kapsamamalıdır.
5. Okul Öncesi Eğitim Kurumlarını Seçerken Nelere Dikkat Etmeli?
Okulöncesi eğitim kurumu tek ya da iki katlı bahçe içinde müstakil bir binada hizmet vermelidir. Bina iyi ısınmalı
aydınlık ve ferah olmalıdır.
Oyun odaları düz ve geniĢ bir alan olmalı ve halı kaplanmalıdır.
Sınıf içinde temel köĢeler olmalıdır. (Evcilik, kitap, sanat, blok vb.)
Materyaller çocukların ulaĢabilecekleri yükseklikte olmalıdır.
Tuvaletler sınıflara yakın olmalı ve çocuk sayısına göre olmalıdır.
Binanın yerleri kolay temizlenebilen bir malzeme ile kaplı olmalıdır.
Bahçede oyuncaklar ve top oyunları için düz alanlar olmalıdır.
Öğretmenler okul öncesi eğitim alanında eğitim görmüĢ, sağlıklı, hoĢgörülü, mesleğini seven, hareketli, sabırlı,
güleryüzlü, çocuktaki en ufak geliĢmeyi görebilen, yeniliklere açık kiĢiler olmalıdır.
Her okul öncesi eğitim kurumunun bir eğitim programı olmalıdır. Programlar hazırlanırken çocukların yaĢları, geliĢim
özellikleri ve bireysel farklılıkları gözönüne alınmalıdır. Programların uygulanmasında "yaĢayarak öğrenme" ilkesine
göre hareket edilmelidir.
Okul öncesi eğitim kurumunda çocukların konuĢma, oyun, resim, müzik, kil, kum, su gibi her türlü geliĢtirici ve yaratıcı
alıĢkanlıkları kazanabilmelerine özen gösterilmeli; onların ilkokulda karĢılacakları görevlere hazır olmalarını sağlayacak
ön alıĢtırmalara yer vermelidir.
KAYNAKLAR
Zenbat, Yard. Doç. Dr. Rengin, Okul Öncesi Eğitim Kurumları, 0-6 YaĢ Anne-Baba ve Çocuk Rehberi, Beyaz Gemi
Yayınları, Ġstanbul 1998, s.10,12.
Timurkaynak, Selda KreĢ, Gündüz Bakımevleri ve Anaokullarının Çocuğun GeliĢimi Üzerindeki Etkileri, Beyaz Gemi
Yayınları, Ġstanbul 1998, s.20,23
ZAMANIN ÇOCUKLARI
Amerikalı çocuklara aĢağıdaki soruları sormuĢlar. Aldıkları cevaplar ekte.
KĠMĠNLE EVLENĠLECEĞĠNE NASIL KARAR VERĠLĠR?
Seninle aynı Ģeylerden hoĢlanan birisini bulmalısın. Mesela spordan hoĢlanıyorsan, o da hoĢlanmalı ve sen seyrederken
sana yiyecek birĢeyler hazırlamalıdır. (Alan, 10 yaĢında)
Büyümeden önce kiminle evleneceğine karar veremezsin. Buna aslında Allah önceden karar vermiĢtir. Senin onu
bulman gerekir. (Kirsten, 10 yaĢında)
EVLENMEK ĠÇĠN HANGĠ YAġTA OLMAK GEREKĠR?
23 yaĢında. Çünkü o yaĢa kadar, o kiĢiyi çok eskiden beri tanıyor olursun. (Camille, 10 yaĢında)
Evlenmek için hiçbir yaĢ doğru değildir. Aptallar evlenir. (Freddie, 6 yaĢında)
YABANCI BĠR KĠġĠ, ĠKĠ KĠġĠNĠN EVLĠ OLDUĞUNU, NASIL ANLAR?
Eğer her ikisi de aynı çocuğa bağırıyorsa onlar evlidir. (Derrick, 8 yaĢında)
ĠNSANLAR BULUġTUKLARINDA NE YAPARLAR?
BuluĢmalar eğlencelidir. Bu, insanların birbirlerini tanımak için kullanmaları gereken bir fırsattır. Hatta dinlemeye
dayanırsan, oğlanlar birĢeyler anlatıyor olabilirler. (Lynnette, 8 yaĢında)
Ġlk buluĢmada, her iki taraf birbirine sadece yalanlar söyler. Bu yalanlar yüzünden de ikinci defa buluĢmaya karar
verirler. (Martin, 10 yaĢında)
ĠLK BULUġMANIZDA DURUM KÖTÜYE GĠDER ve ĠKĠNCĠ DEFA BULUġMAK ĠSTEMEZSENĠZ NE YAPARSINIZ ?
Eve gider ve ölü taklidi yaparım. Ertesi gün tüm gazetelerin ölenler kolonunda çıkmaya çalıĢırdım. (Craig, 9 yaĢında)
BĠRĠSĠNĠ ÖPMEK NE ZAMAN DOĞRUDUR?
Öptüğünüz kiĢi zenginse. (Pam, 7 yaĢında)
Kanun, 18 der. Öyleyse bu konuyla niye ilgileneyim ? (Curt, 7 yaĢında)
Evleneceğin ve çocuk yapacağın kiĢiyi öpersen, doğru olur. (Howard, 8 yaĢında)
EVLĠ MĠ BEKAR MI OLMAK DOĞRUDUR?
Kızlar için bekar olmak doğrudur. Erkekler içinse değil. Çünkü birilerinin onların arkasını toplamaları ve temizlemeleri
gerekir. (Anita, 9 yaĢında)
BĠR EVLĠLĠĞĠN ĠYĠ GĠTMESĠ ĠÇĠN NE YAPMAK GEREKĠR?
Karının güzel gözükmesi gerekir. (Ricky, 10 yaĢında)
ÖĞRENME YETERSĠZLĠKLERĠ TERMĠNOLOJĠSĠ
Paraksiya (Paraxia/Dyspraxia)
Motor plânlama becerisinin eksikliği, uygun bedensel tepkide bulunamama durumu.
Pisgrafya (Duygraphia)
Teknik anlamda da, ifade anlamında da yazma güçlüğü. Aynı zamanda bu terim, sözcükleri doğru yazma (imlâ)
zorluğunu da ifade eder.
Disemi (Dyssemia)
ĠĢaretleri (özellikle toplumsal davranıĢ örnekleri, toplumları yönlendiren anahtar sözler) anlama ve tanıma güçlüğü.
Oditori Dicsriminasyonu (Auditory Discrimination)
Sesler ve ses dizileri arasındaki farkları algılama güçlüğü.
Visual Perception
Gördüğünü anlama ve anlamlandırma yetersizliği, görsel algı bozukluğu.
Add/ Adhd (Attention Deficit/Hyperactivity)
Bu rahatsızlık ya öğrenme bozukluğu ile birlikte ortaya çıkmakta olup, öğrenme yetersizliği olan yaklaĢık 200 kadar
çocuk, ADD (Dikkat Dağınıklığı ya da Konsantrasyon Bozukluğu) nin de özelliklerini taĢımaktadır. Görüldüğü gibi,
hiperaktivite, dikkat dağınıklığı ve aĢırı hareketlilik ya da fevrî hareketler ADD'nin tipik özelliğidir ve öğrencinin
öğrenme faaliyetinde bulunmasını engeller.
DĠSLEKSĠ (ADD)
Kavramın bazı tanımları Ģöyledir
Disleksi "zayıf veya yetersiz" anlamına gelen DYS ile "sözlü dil ya da sözcükler" anlamlarını taĢıyan LEXIA sözcüklerinin
birleĢmesinden meydana gelmiĢtir.
10 yaĢındaki bir çocuk, bu tanımlamayı açık saçık bir dille Ģu Ģekilde yapıyor. "Tamam, düĢünebiliyorum. Benim
sorunum, kelimelerle. Kelimeleri unutuyor, idare edemiyorum."
Bu konuda daha biçimsel bir tanımlama Ortan Disleksi Derneği tarafından yapılmıĢ olup, Ulusal Sağlık Enstitüleri
tarafından da benimsenerek onaylanmıĢtır.
Disleksi, birkaç farklı belirgin öğrenme yetersizliğinden biridir ve tek bir sözcüğün anlamsal Ģifresinin ortaya
çıkarılmasında karĢılaĢılan zorlukların nitelendirdiği ve genellikle yeterli düzeyde olmayan sesletim süreci becerilerini
yansıtan, dile dayanan bünyesel veya yapısal bir kaynak bozukluğudur. Anlamsal mesajın Ģifrelendirilmesine yönelik
bu güçlerin gerek yaĢ, gerek zihinsel, gerekse öğrenmeye dayalı diğer becerilere bağlı olarak sık sık meydana gelmesi
beklenmez; çünkü söz konusu beceriler, genel bir geliĢimsel bozukluk ya da duyulara bağlı zayıflığın bir sonucu
değildir. Disleksi, sıklıkla; okuma probleminin yanısıra, yazma ve imlâ konusunda ustalık kazanmadaki belirgin
sorunlar da dahil olmak üzere, dilin değiĢik biçimleriyle ilgili olarak yaĢanan, değiĢken bir takım zorluklarla kendini
gösterir.
Bazı insanların, anadilini öğrenme konusunda, Allah vergisi bir yetenekleri vardır. Bu kiĢiler, daha çocukluktan
baĢlayarak ve neredeyse hiç zorlanmadan, bir çaba sarfetmeden konuĢur ve kendilerini ifade ederler. Aynı Ģekilde,
düĢüncelerini gerek sözel, gerek yazılı olarak, açık ve seçik bir dille aktarırlar.
Bazılarımız, dörtte birimiz, belki de daha çoğumuza göre, bu dil öğrenme iĢi fazlasıyla zordur. Hatta, o kadar zordur ki,
bedensel geliĢimde, okulda ya da iĢte olsun, olayın akıĢı can sıkar. Zorluk, sorun yaratacak derecede rahatsız edici ve
kiĢinin diğer becerileri, okul ve ev faaliyetleri ile aynı çizgide değilse, bu sayrılığı DĠSLEKSĠ veya "spesifik (kendine
özgü) bir dil güçlüğü" olarak adlandırıyoruz.
Disleksi, hareketi engelleyici bir rahatsızlık olsa da, geçicidir. Uygun bir eğitimle üstesinden gelen olmuĢtur.
Disleksi'nin Belirtileri
Disleksi'yi nasıl anlarız? 10 yaĢındaki bir çocuk Ģöyle diyor; "Tamam, düĢünebiliyorum. Benim sorunum kelimelerle.
Kelimeleri unutuyor, idare edemiyorum". "Kelimeleri unutuyorum". Bir disleksili gördüğü kelimeleri öğrenemez,
hatırlayamaz. Yani, okuma sorunu yaĢar. Muhtemelen, gördüğü harfleri aklında tutamıyordur; bu yüzden de, okurken
onları çarpıtır. (Örneğin B'yi D olarak algılar) Söyleyeceği Ģeyleri hatırlayamaz. "Hani, yazı yazarken kullandığımız Ģey
var ya...", "Dün, yani yarın" lâflarını sık sık duyabilirsiniz.

"Kelimeleri idare edemiyorum" Kelimeler ağzından ya yanlıĢ ya da yanlıĢ sırada çıkar: Spaghetti-basgetti,
çabuk ol-ol çabuk gibi.

Harfleri söylerken ve yazarken idare etmek daha da güçtür. P'ler B olur: Paspas-basbas, peçete-çepete,
tenis-deniz, koyun-yosun, anane-anneanne gibi.

Genel olarak, hareketleri incelikten yoksun (sakar) olabildiği gibi, harikulâde bir uyum da sergileyebilir.
(Kalem tutmak hariç, yazısı düzensiz, çarpık çurpuk, okunması zor olsun diye)

Matematikle sorunu vardır. Çünkü; o baĢka bir dildir; sayıları çok fazla akılda tutma (hatırlama) ve idare
(becerisi) ister.

Disleksi rahatsızlığı olan biri için organizasyon-yaĢamı idare etmekte güçtür. EĢyaları, ev ödevi için verilen
direktifler, yön ve zaman kavramları sık sık karıĢtırılabilir.

Nesiller boyunca, ailenin diğer bazı bireylerine de dilin zor geldiği oldukça kuvvetli bir ihtimâldir.
Disleksi bir hastalık değildir; ancak, bir tür zihinsel beceri, hatırlama yeteneğidir. Çoğunlukla da Tanrı vergisi bir zihin
yeteneğidir.
GelmiĢ geçmiĢ o kadar ünlü, yaratıcı ve üretken disleksili vardır ki... Ve Eğitilebilir türden bir zihinsel yetenektir.
DĠKKAT BOZUKLUĞU (ADD)
Bu terim (ADD), yıllardan beri, farklı disiplinler tarafından değiĢik Ģekillerde adlandırılmıĢ ve tanımlanmıĢtır.
1960'larda, dikkati (dağınıklığı) üzerine sorunu olan bir çocuk, bir hekime gitseydi, muhtemelen "önemsiz bir beyin
fonksiyonu" (MBD) teĢhisi konulurdu. Okul, "öğrenme engelli" ya da "hiperaktif" de diyebilirdi. Günümüzde ise, en çok
kullanılan terim, "dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu" (ADHD) dur. Bununla birlikte, uzmanların tavsiyesi, sadece
hiperaktiviteyi değil, her türlü dikkat sorununu kapsayan ADD, yani "dikkat eksikliği ya da konsantrasyon bozukluğu"
teriminden yanadır.
ADD engelli çocukların ortak özellikleri, az önce de belirttiğimiz gibi hiperaktivite, dikkat dağınıklığı ve fevrî hareketler
(aĢırı hareketlilik) dir. Bu çocuklar, bir iĢe kendini vermede sorun yaĢarlar, konuĢmaların önemli noktaları ile okullarla
ilgili çalıĢmalarda dikkat toplamakta zorlandıkları gibi, kendilerine verilen iĢi de çoğunlukla tamamlamazlar; çünkü bir
iĢten ötekine koĢarlar veya konu dıĢı herhangi bir uyarıcı dikkatlerini kolayca dağıtır.
Hiperaktivite, kendine özgü bir merkezi sinir sistemi bozukluğu olup, çocukların motor hareketlerini kontrol altına
almalarını güçleĢtirir.
Sözcüğün kullanımında anlamının dıĢına çıkılmaktadır. Çocuklarla bulûğ çağındakilerin çoğuna hiperaktif denilmesi
doğru değildir. Terim rastgele kullanılmamalı, ancak spesifik rahatsızlığı olan bulûğ çağı çocukları ile küçük çocuklar
için kullanılmalıdır. Tıbbî teĢhisi de kapsayan çok disiplinli bir değerlendirme olmaksızın, bir çocuğun hareketleri
hakkında hiperaktif kanısına varmak zordur.
Bazı çocuklarsa, hiperaktif olmayabilir; ancak, bir iĢe kendilerini veremezler. Bu çocukların dikkati kolayca dağılır ve
duyuları yardımıyla giren bilgiyi süzgeçten geçirmekte zorlanabilirler. Birçoğumuz dıĢarıdan edindiğimiz belirli bilgi
parçacıklarını üst üste koyarak, dikkatimizi önemli olan noktada toplayabiliriz. Ne yazık ki, dikkati dağınık çocuklar,
birbiriyle iliĢkisi bulunan bilgiyle, bulunmayanı ayırt etme konusunda yeterli olmadıklarından, her Ģey dikkatlerini
çeker. Belirli bir iĢe uzun süre dikkatlerini veremezler; bu nedenle, bu çocukları tanımlamak için, "kısa süreli dikkat"
terimi daha sık kullanılır.
ADD'li çocukların hareketleri fevrîdir; önce hareket eder, sonra düĢünürler. Kırıcı sözler edebilir, sözlü saldırıda
bulunabilir, ancak bunun böyle olduğu kendilerine belirtilinceye kadar, gerçeği idrak edemezler. Bir erkek çocuğu sınıf
arkadaĢına ikide bir vurup, sonra da bol bol özür dileyebilir. Bu çocuklar, hareketlerinin anlamını önceden
kestiremediklerinden, sadece davranıĢta bulunurlar. Aceleci çocuklar, konuĢmayla uzak yakın alâkası olmayan sorular
sorarlar ve sınıfta da, daha soru sorulmadan cevap verirler ki bunlar, çoğunlukla yanlıĢ cevaplardır. Ayrıca böyle
küçüklerle, bulûğ çağı çocuklarının baĢı hiç dertten kurtulmaz gibidir; zirâ, hareketlerinin nereye varacağını hiç
düĢünmezler. Gerçekten dikkat bozukluğu (ADD) olan çocuklar; okulda olsun, evde olsun göze çarpacaktır. ġayet bir
çocuk, sözü edilen ortamların birinde bu karakteristiklerden herhangi birini sergiliyorsa, durum muhtemelen ADD'den
baĢka nedenlere bağlı olabilir.
Öğrenme yetersizliği sorunuyla karĢı karĢıya bulunan çocukların üçte ikisi, ADD kadar ağır ve yaygın olmasa da, dikkat
sorunlarıyla ilgili davranıĢ örnekleri sergilemeye devam ederler. Sözgelimi; öğrenme özürü bulunan çocukların çoğu
için, önemli konu ile önemsiz konuyu belirleyen süreç, zor bir süreçtir. Saatlerce çalıĢmaları, sınavlarda baĢarısız
olmaktan baĢka bir iĢe yaramaz; çünkü yanlıĢ Ģey çalıĢmıĢlardır.
Anne - baba ve öğretmenler, bu tür sorunu olan çocuklar için "sınırlı dikkat aralığına sahip çocuklar" değerlendirmesini
yaparlar. Gerçekte, öğretmenlerden, öğrenme engeli olan çocukların özelliklerini sıralamaları istendiği zaman, kısa
dikkat aralığı ve hiperaktivitenin, listenin en baĢında yer aldığı görülmüĢtür.
ÖĞRENME YETERSĠZLĠKLERĠ ÜZERĠNE BAZI GERÇEKLER
Kaynak olarak nörolojik olduğundan, öğrenme güçlükleri kiĢinin bilgiyi depolama, iĢleme ya da üretme becerisi ile
yetenek ve performansı arasında bir boĢluk yaratma becerisinin oluĢumuna engel teĢkil ederler. Öğrenme engeli olan
kiĢiler, genellikle ortalama ya da ortalamanın üzerinde zekâya sahip kiĢilerdir.
Öğrenme engeli, kiĢinin okuma, yazma, konuĢma veya hesap yapma becerilerini etkilediği gibi, toplumsallaĢma
becerisine de sekte vurabilir.
Erken teĢhis, yerinde müdahale ve destek, öğrenme güçlüğü çeken birey için çok önemlidir.
Öğrenme yetersizlikleri çoğunlukla "gizli bir engel" olduğundan, kolaylıkla farkına varılıp, kabullenilmez ya da ciddiye
alınmazlar.
Daha çok aile içinde görülürler.
Hiçbir zaman tamamen geçmez, fakat telâfi edebilirler.
Dikkat eksikliği ve hiperakticvite bazen öğrenme yetersizlikleri ile bir arada olabilir; ancak bu her zaman böyle olacağı
anlamına gelmez.
Öğrenme yetersizlikleri zekâ yönünden geri kalmıĢlık, otizm, sağırlık, görme özürü ya da davranıĢ bozukluğu gibi
engellerle aynı Ģey değildir.
Federal hukuk IDEA, Öğrenme Özürlüler Eğitim Yasası, PL 94-142 öğrenme özürlü bütün çocukların, onları en az
sınırlayan bir ortamda, serbest ve uygun bir eğitim hakkı tanınmasını zorunlu kılar.
ÖĞRENME YETERSĠZLĠKLERĠNĠN KARAKTERĠSTĠKLERĠ
1. Motor Hareket Güçlüğü
Öğrenme yetersizliği sorunu olan çocuklar, ince ve kaba motor becerileri kapsayan iĢlerde sıkıntı yaĢarlar. Ġnce motor
hareketler, el ve parmak kullanımını gerektirirken, kaba motor hareketler kol, bacak hareketlerini ya da vücuttaki
daha geniĢ kas hareketlerini kapsar. Yine, böyle çocuklar blok, puzzle ve boncuklarla oynamakta, kaĢık, çatal ve bıçak
kullanmakta, Ģekil ve varlıkları boyama ya da kopyalamada da sorun yaĢarlar. El yazıları iyi olmayabilir, spor salonu,
oyun alanı faaliyetleri ve spor gibi koordinasyon gerektiren faaliyetlerde ilgili sıkıntılar yaĢadığı, ancak sıkıntılardan
üçte iki gibi büyük bir çoğunluğunun ADD teĢhisi konulacak kadar sık ve ciddi boyutta meydana gelen güçlükler
olmadığı yönündedir.
2. Algılama Yetersizlikleri
Algılama yetersizlikleri, "görsel" ve "iĢitsel" yetersizlikler olmak üzere iki kategoriye ayrılabilir. Algılama, çevremizden
bize ulaĢıyorsa, "iĢitsel"; gözlerimiz yoluyla ulaĢıyorsa, "görsel algılama" adı verilir.
Bilgilerimizin çoğu tam anlamıyla görsel veya iĢitsel değildir; fakat daha çok, ikisinin de karıĢımıdır. Öğrenme
yetersizliği olan çocukların, farklı algılama öğeleriyle sorunları vardır. Örneğin; d, w, m gibi birbirine benzeyen harfler
arasındaki farkı ayırt etmeyle ilgili sıkıntı yaĢayabilir veya sat-tas, pıt-tıp gibi aralarında benzerlik bulunan sözcüklerin
farkını anlamakta güçlük çekebilir, bulunduğunuz yerde sis olduğu zaman, size söyleneni anlayamayabilirler.
3. Dikkat Noksanlığı
Öğrenme, sorunu olan öğrencilerin üçte ikisi kadarının dikkat dağınıklığı ya da konsantrasyon bozukluğu (ADD)
sorunlarının da olduğu tahmin edilmektedir. Öğrenme yetersizliği olan diğer öğrencilerilerin bir çocuğunun da dikkate
dayalı sorunları bulunmaktadır. ADD, bir iĢe dikkatini verme güçlüğü çeken belirgin bir grup öğrenciyi ilgilendiren bir
rahatsızlıktır. Bu çocukların hiperaktif olma ihtimali bulunabileceği gibi, bulunmayabilir de.
Öğrenme güçlüğü yaĢayan öğrencilerin büyük bir kısmı için, dikkatle ilgili sıkıntılar, bir insanın dikkatini yönelttiği
süreçle ilgilidir. Sözgelimi; bu öğrenciler bir iĢe kendini vermek, okuduğu bir metinde neyin önemli, neyin önemsiz
olduğuna karar vermekte zorluk çekebilir, belirli çalıĢmalar veya iĢlerde dikkatlerini uzun süre muhafaza
edemeyebilirler. Bu her zaman olmasa da, belirli bir aktiviteye yönelik olabilir. Uzmanların çoğunun bu konudaki
kanısı, öğrenme yetersizliği sorunu olan öğrencilerin büyük bir kısmı olmasa bile, çoğunun dikkatle ilgili sıkıntılar
yaĢadığı, ancak sıkıntılardan üçte iki gibi büyük çoğunluğunun ADD teĢhisi konulacak kadar Ģık ve ciddi boyutta
meydana gelen güçlükler olmadığı yönündedir.
4. Hatırlatma / Hafıza Yetersizlikleri
Öğrenme yetersizliği olan öğrencilerden bazılarının hafızayla ilgili sıkıntıları vardır. Bazılarına göre, bu bir kısa-süreli
hafıza (STM) sorunudur. Kısa süreli hafıza, adından da anlaĢılacağı üzere, kısadır. Süresi sadece 30 saniye olup, dıĢ
çevreden size ulaĢan bilgiye dikkatinizi vermemeniz veya ilgilenmemeniz halinde, o bilgiyi kısa süreli hafızanıza
kaydedemezsiniz. Açıkçası, öğrenme güçlüğü çekenlerin çoğunun baĢına gelen de, iĢte budur.
Hafıza ya da bellek, araĢtırmacıların tam olarak anlayamadığı, karmaĢık bir süreçtir. Yine de, öğrenme yetersizliği olan
öğrencilerin, hafızlarını kullanma konusunda yardıma ihtiyaçları olduğu açıktır. Bu tür sorunları olan çocukların annebabalarından "hep anahtarını unutuyor" ya da "kitaplarını eve getirmeyi hiç hatırlamaz" türünden yakınmaları
duyabilirsiniz. Veyahut da, çocuklarının ne kadar çok çalıĢıp da, hâlâ kendisine verilen testte ne yapacağını
hatırlamamasını eleĢtirdiklerini...
Bütün bu söylenenler, hafızanın iĢleviyle bağlantılıdır. Hafızada bir bozukluk ya da bir eksiklik olup olmadığını veya
hafızanın ne Ģekilde kullanılacağının bir iĢareti olup olmadıkları henüz kesin değildir.
5. Dil / KonuĢma Bozuklukları
Söz konusu çocuklar, sık sık dilin iĢleyiĢi (süreçleri), algılanması ve ifadesi ile ilgili sorunlar da yaĢarlar. Bu sorunlar
devamlı olup, söz konusu öğrencilerin yarısı kadarında eriĢkinlik süreci boyunca devam ederler. Dilin algısal yönü
(receptive language) ile ilgili sorunlara örnek olarak, belirli ses, kelime ya da cümleleri anlamayan, dilin yapısını
anlamakta zorlanan çocuklar gösterilebilir. Dilin anlaĢılması veya kavranması ile ilgili sorunlar, her zaman, söylenenin
ifade edilmesi ile ilgili sorunlara da yol açar. Kendilerine ulaĢan bilgiyi anlamazlarsa, kendilerini anlatmakta da sorun
yaĢayacaklardır. [Girdi (input), çıktıdan (output) önce gelir.] Aynı Ģekilde, bu çocuklardan bazısı, konuĢurken doğru
sözcüğü bulmakta da zorlanır; sık sık birĢeye takılır veya aynı sözün etrafında döner dolaĢır, onu anlatır durur.
Diğerleri ise, dilbilgisinde (özellikle söz dizimi) sorun yaĢarlar; baĢka bir deyiĢle, kelimeleri doğru sıraya koyamaz,
özneyle yüklemi uyum içinde kullanamazlar. Bazılarının da yaĢadıkları hakkında yorum yapabilecek çok az bilgisi
vardır. Spontane olarak çok az Ģey söyleyebilirler.
6. Toplumsal / Sosyal Algılama Bozuklukları
Toplumsal algı bozukluğu, "toplumsal bir durum ya da olayın sınırlarını anlamak" olarak tanımlanabilir. Öğrenme
yetersizliği olan çocuklar için, bu çok ciddi bir sorun yaratır.
Birçok anne-baba, öğrenme güçlüğü olan çocuklarının arkadaĢ edinmekte zorluk çektiğinden, yanlıĢ yerde yanlıĢ
sözcük kullandığında düĢünmeden konuĢup, baĢka çocukların etmediği lafları ettiğinden bahseder. Bunlar, toplumsal
algı bozukluğu sorununu yaĢayan bir çocuğun tipik özellikleridir.
Bu konu hakkında diğerlerine oranla daha az Ģey bilsek de, gerek ebeveynler, gerekse çocuk ya da ergenlik çağındaki
bir genç için sonuçlarından ötürü dayanılması en zor sorunlardan biridir.
7. Duygusal Kapalılık / Örtüklük
Duygusal sorunların öğrenme yetersizliği olmakla yakından ilgili olması ĢaĢırtıcı bir Ģey değildir. Her çocuk, okula
diğerleri gibi baĢarılı olma arzusu içinde gider. Öğrenme açısından yetersiz çocuklar, en iyi çabalarının her zaman
baĢarıya ulaĢmadığını, daha okul hayatlarının baĢında sık sık fark ederler. Bu engelin farkına varamayan öğretmen ve
ana-babalar ise, ortaya çıkmamıĢ öğrenme yetersizliklerinin toplumsal-duygusal sıkıntılara yol açacağının aĢikâr
olduğu gerçeğini artık anlamalılar.
Öğrenim hayatına baĢladıklarında, bu öğrencilerde herhangi bir davranıĢ bozukluğu ya da önemli duygusal sorunlar
yoktu. Yine de, konunun uzmanlarının çoğu hangi bozukluğun baĢı çektiğini anlamanın imkânsızlığından önce, çok
uzun zaman olmadığını kabul etmekteler.
HAFIZA/HATIRLAMA SORUNLARI
Bütün öğretmenlerle öğrenme özrü olan çocukların anne-babaları, çocuklarının hafızayla ilgili sorunları olduğunu
söylerler ve sık sık "Her Ģeyi unutuyor, ben hatırlatmazsam hiç aklına gelmiyor veya bütün bir hafta boyunca
tartıĢmasını yaptığımız bir Ģeyden bahsedince, yüzüme bakıyor. Ne konuĢtuğuma dair en ufak bir ipucu yok aklında..."
Ģeklinde düĢüncelerini dile getirip, dert yanarlar.
Öyle görülüyor ki, bu tür çocuklar hemen unutuyorlar. Belki hatırlıyorlar, ama olayın tamamını değil. Hafıza, bir insanın
aklında tutabildiği birçok Ģeyden daha fazlasını kapsayan, çok farklı ve karmaĢık bir süreçtir. Akılda tutulması gereken
Ģeyi, hatırlama ve hafıza bankanızda depoladığınız bilgiye ulaĢma stratejilerini gerektirir.
Bazı kiĢilerin hafızaları ise, mükemmeldir. Yine de birçocuğumuz, hafızamızı etkin ve verimli kullanmayı sağlayacak
stratejileri kullanıyoruz. Verilen iĢin gereklerini ya da bizden istenileni anlama, stratejileri kullanmayı bilme, bu
stratejileri etkili bir biçimde kullanma ve depo edilmiĢ bilgileri ne Ģekilde bulup çıkaracağını öğrenme becerisi, belki de,
öğrenme yetersizliği sorununu yaĢayan öğrenciler için, sorunun temelinde yer alır.
Bilgi bize çevremizden ulaĢır. Bir çocukta algısal süreç bozukluğu varsa, bu bilgi karıĢmıĢ ve hatırlama fonksiyonunu
etkilemiĢ olabilir. Bilginin yorumlanmasında (algılama) bir sorun yoksa, onu kısa süreli hafızaya kaydetmek için, çocuk
dikkat kesilmek durumundadır. Çocuğun dikkat yetersizliği gibi bir rahatsızlığı (ADD) olması halinde ise, hatırlama
fonksiyonu (hafızanın iĢleyiĢi) kesin olarak engellenmiĢ olacaktır. Görülüyor ki, öğrenme özürlü çocukların çoğu, bilgiyi
kısa süreli hafızalarına kaydetmezler bile. Unutmazlar; sadece, onu ilk etapta hatırlayacak strateji ya da süreçten
yoksundurlar.
Bilgi bir kez kısa süreli hafızaya girdi mi, onu uzun süreli olarak kaydetmek için birĢey yapmak gerekir.
Kısa süreli hafıza çok kısasıdır; süresi muhtemelen sadece 30 sn. dir. Görülüyor ki, akılda tutulacak bilgiyle ilgili birĢey
yapmaz, bir çaba göstermezseniz, o bilgi kaybolur, gider. Bilgiyi uzun süreli belleğe geçmesi için, ki buna zaman
zaman "uzun süreli belleğin depolanması" da denir, bilgiyi temsil etmek, onu iĢlemek, baĢka deyiĢle prova yapmak ya
da tekrarlamak Ģarttır.
Örneğin; bir daha hiç görmeyeceğinizi düĢündüğünüz birisiyle tanıĢtırıldınız; bu nedenle, adını aklınızda tutmak için
birĢey yapmıyorsunuz. Bir ay sonra bir yerde karĢılaĢtınız ve adını hatırlamıyorsunuz. Adını hatırlamak için, isminin baĢ
harfini bir karakteristikle birleĢtirmek veya benzer isimdeki bir kiĢiyle onun yüzü arasında bir bağlantı kurmak gibi bir
yol deneseydiniz, belki de hatırlardınız.
Okul ortamlarında, öğrenme özürlü öğrencilerden, birinin adından çok çok daha karmaĢık bir bilgiyi hatırlamaları
istenmektedir; ancak, bu konudaki süreç değiĢmez, aynıdır. Bilginin uzun süreli hafızaya kaydolması ve istenildiğinde
bulunup çıkarılabilir durumda olmasını sağlamak için, onun üzerinde etkili olmaları, onu iĢlemeleri gereklidir.
Bu öğrencilerde, hafıza süreci içinde herhangi bir yerde bir aksaklık, bir duraksama görülebilir. Bu çocukların; çoğu
kez, bir hatırlama stratejisine ihtiyaçları olduğundan bile haberleri olmadığı gibi, içe baĢkıĢ ya da kendileri hakkında
derinlemesine sorgulayabilirlik ve kendi sorunlarının (özürlerinin) farkında olmaları olasılığı da daha azdır. Hatırlama
güçsüzlüklerini telâfi etmek yerine, ev ödevlerini akılda tutmaları için gerekli stratejileri, örneğin özel bir deftere not
almayı öğretin. Anahtarlarını hep yanlıĢ yere koyuyorlarsa, evin içinde her zaman anahtarları bulundurabilecekleri bir
yeri (dolap vs.) bulmalarına yardımcı olun.
Unutmayın, bu gibi stratejiler öğretilebilir. Nitekim, bazı umut verici bulgular gösteriyor ki, öğrenme bozukluğu olan
çocuklar, belirli stratejileri nasıl kullanacaklarını öğrendiklerinde, öğrenme becerileri de geliĢir.
ORTAK BELĠRTĠLER
AĢağıdaki kontrol listesi, "Öğrenme Yetersizlikleri / Bozuklukları Ulusal Merkezi" tarafından ortaya çıkarılmıĢ olup,
anne-babalar ve konunun uzmanları için yönlendirici bir temel niteliği taĢır. Ayrıca, tek baĢına ele alınmamalıdır. Yine
de, ayrıntılı bir değerlendirme isteyen anne-baba ve profesyonelleri yönlendirebilir. Çocukluk dönemleri boyunca,
bütün çocuklar zaman zaman bu davranıĢlardan bazılarını sergilerler. AĢağıdaki davranıĢ örneklerinden bir kısmının
devamlı olarak ortaya çıkması ayrıntılı bilgi, tavsiye ve müĢahade istemek için bir gösterge olarak kabul edilmelidir.
Organizasyon









Zamanı, tarih ve yılı bilmek
Zamanı idare edebilmek
Verilen görevleri tamamlayabilmek
DüĢünceleri sıraya sokmak
EĢyalarını yerlerine koymak
Bir plânı gerçekleĢtirmek
Kararlar almak
Öncelikleri belirlemek
Sıralama yapmak
Fiziksel Koordinasyon







Küçük nesneleri / eĢyaları kullanma ya da çalıĢtırma
Kendi kendine yardım becerilerini öğrenme
Kesme
Resim çizme
Yazı yazma
Tırmanma ve koĢma
Sporda ustalık kazanma
Yazılı Dil ya da KonuĢma Dili







Telâffuz
Yeni kelime öğrenme
Verilen talimatları takip etme
Rica edilen bir Ģeyi bağlayabilme
Konuları birbirine bağlayabilme
Sesler arasındaki farkı ayırt edebilme
Sorulara cevap verme




Kavramları anlama
Okuduğu anlama
Harfleri doğru olarak telâffuz edip, yazma, kelime oluĢturma
Hikâye ve makale yazma
Dikkat ve Konsantrasyon







Bir iĢi tamamlama
DüĢünmeden önce harekete geçme
Zayıf organizasyon
Bekleme
Sürekli kıpırdanma / Yerinde duramama
Hayal kurma
Dikkati dağılabilir olma
Hafıza








Yönünü hatırlama
Matematiksel gerçekleri öğrenme
Alfabeyi öğrenme
Harfleri tanıma
Ġsimleri hatırlama
Olayları hatırlama
Harfleri doğru telâffuz edip yazma, kelime oluĢturma
Testlere çalıĢma ya da hazırlanma
Toplumsal DavranıĢ








ArkadaĢ olma, arkadaĢlığı koruma
Toplumsal yargı ya da değerlendirme
Fevrî hareket
Hayal kırıklığı / yılgınlığa karĢı hoĢgörü
Sporculuk
Rutindeki değiĢiklikleri kabul etme
Sözel olmayan, ipuçlarını değerlendirme
ĠĢbirliği içinde çalıĢma

Anne-Baba İçin 24 Yol

Transkript

Benzer belgeler

Anne-babalara yanlış yaptıran inanışlar

Oyun Grubu. Dinlence Hakkı

4 KONU: TEKNOLOJİNİN KULLANIMI

Kapla Tahtalarının Matematik Becerilerine Katkısı

Flyer auf türkisch

Tekerlemeli Ve Sözlü Oyunlarin KKTC`deki Okul

sosyal hizmetler

EK-3 4-6 YAŞ GRUBU SINIFI FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Fiziksel

Dil ve Konuşma Güçlüğü Olan Çocuklar

Her çocuk, her fırsat

çocuklarda riskli davranışlarla ilgili proje çalışması