YAMANLI III HiDROELEKTRiK SANTRALi

Transkript

Public Disclosure Authorized
E2065 v43
MEM Enerji Elektrik
Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.
YAMANLI III HiDROELEKTRiK
SANTRALi
(Kırma Eleme Tesisi, Beton Santrali ve
Ib Grubu Malzeme Ocağı Dahil)
ADANA İLİ, SAİMBEYLİ İLÇESİ, HİMMETLİ KÖYÜ
Müşavirlik ve Proje Hiz. Ltd. Şti.
ÇED Raporu
X Nihai ÇED Raporu
ANKARA- NİSAN 2009
Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje Hiz. Ltd. Şti.
Huzur Mah. 53. Sok. No:6/3 Çınar Apt. 06460 Öveçler/ANKARA
Tel: 0312 472 38 39 Faks: 0312 472 39 33 www.cinarmuhendislik.com
MÜŞAVİRLİK VE PROJE HİZ. LTD. ŞTİ.
Huzur Mah. 1. Cad. 53. Sok. Çınar Apt. No: 6/3
Öveçler ÇANKAYA/ANKARA
Tel : 0 312 472 38 39 Faks: 0 312 472 39 33
web: cinarmuhendislik.com
e-mail: [email protected]
Bu raporun tüm hakları saklıdır.
Raporun tamamı ya da bir bölümü, 4110 sayılı Yasa ile değişik 5846 sayılı
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca, Çınar Mühendislik Müşavirlik ve Proje
Hizmetleri Ltd. Şti.’nin yazılı izni olmadıkça; hiçbir şekil ve yöntemle sayısal ve/veya
elektronik ortamda çoğaltılamaz, kopya edilmez, çoğaltılmış nüshaları
yayınlanamaz, ticarete konu edilemez, elektronik yöntemlerle iletilemez, satılamaz,
kiralanamaz, amacı dışında kullanılamaz ve kullandırılamaz.
Bu dokumanin orijinal hali Cevre ve Orman Bakanligi tarafindan onaylanmistir.
Infoshop'a gonderilmesi esnasinda boyutunu kucultmek amaci ile ekler ve
rapor icindeki boyutu buyuk harita, fotograflar cikartilmistir.
PROJE SAHİBİNİN ADI
MEM Enerji Elektrik
Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş.
ADRESİ
Miralay Şefikbey Sok. No: 13 Kat : 4
Oda No : 1 Gümüşsuyu / İSTANBUL
TELEFON VE FAKS
NUMARALARI
Tel : 0 (212) 249 82 82
Faks: 0 (212) 249 73 55
PROJENİN ADI
YAMANLI III HiDROELEKTRiK SANTRALi
PROJE BEDELİ
222.092.345 YTL
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN
AÇIK ADRESİ (ADI, MEVKİSİ,
BİRDEN FAZLA İL VEYA İLÇEDE
YER AALIYORSA BUNLARI
TANIMLAYAN YÖRENİN ADI)
ADANA İLİ, SAİMBEYLİ İLÇESİ, HİMMETLİ
KÖYÜ
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN
KOORDİNATLARI, ZONE
PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ
KAPSAMINDAKİ YERİ
(SEKTÖRÜ, ALT SEKTÖRÜ)
Ek-I Listesi 16. Madde
ÇINAR MÜHENDİSLİK MÜŞAVİRLİK
VE PROJE HİZMETLERİ LTD. ŞTİ.
RAPORU HAZIRLAYAN
KURULUŞUN ADI, ADRESİ,
TELEFONU, FAKS NO’SU
Huzur Mahallesi 53.Sok.
Çınar Apt. No: 6/3 06460
Öveçler / ANKARA
Tel : 0 (312) 472 38 39
Faks: 0 (312) 472 39 33
RAPORU HAZIRLAYAN
KURULUŞUN YETERLİLİK
BELGESİ NO’SU, TARİHİ
Yeterlik Belgesi Veriliş Tarihi: 04.03.2004
Yeterlik Belge No: 02
RAPORUN SUNUM
TARİHİ(GÜN/AY/YIL)
16/04/2009
MEM ENERJİ ELEKTRİK
ÜRETİM SAN. VE TİCARET A.Ş.
YAMANLI III HES PROJESİ
ÇED RAPORU
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
İÇİNDEKİLER…………………………………………………………………………...…………..i
TABLOLAR DİZİNİ……………………………………………………………………………….vii
ŞEKİLLER DİZİNİ………………………………………………………………………………..x
EKLER DİZİNİ……………………………………………………………………………………xiii
KISALTMALAR ................................................................................................................ xiii
PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ………………………………………………………xiv
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI ......................................................................... 1 (Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet alanları ve bu
alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il ölçeğinde önem ve
gereklilikleri) ......................................................................................................................... 1 BÖLÜM II: Proje İçin Seçilen Yerin KONUMU ................................................................. 5 II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan proje
yerinin, lejand ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı ve İmar Planları
üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi) ................... 5 II.2. Proje kapsamındaki ünitelerinin konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri (dolu savakdipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik
altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar için belirlenen kapalı
ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içerisindeki konumlarının vaziyet planı
veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili resim veya maket benzeri
gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai depolama alanlarının, inşa edilecek
Baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan inşaat alanının ve Maden Kanunu’na göre
açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak alanlarının 1/25.000, 1/5.000 ve/veya 1/1.000’lik
haritalar üzerinde gösterimi) ................................................................................................ 8 BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI ..................................... 11 III.1. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili yatırım programı ve finans kaynakları ...................... 11 III.2. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili iş akım şeması veya zamanlama tablosu ................ 15 III.3. Projenin fayda-maliyet analizi .................................................................................... 20 III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak, proje
sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer ekonomik,
sosyal ve altyapı projeleri, ................................................................................................. 29 III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri olan ve proje
sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan diğer ekonomik,
sosyal ve altyapı projeleri, ................................................................................................. 30 III.6. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim, ........................................................................... 30 III.7. Diğer hususlar. ........................................................................................................... 31 i
ÇED RAPORU
BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ, REGÜLATÖR VE HES
PROJELERİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ
MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI .................................................. 32 IV.1. Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre belirlendiği
açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek) ..................................................... 32 IV.2. Etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların
kullanımı, ........................................................................................................................... 32 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler, ........................................................................... 32 IV.2.2. Jeolojik özellikler (proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının fizikokimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynakları, heyelan, benzersiz oluşumlar,
çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi, 1/100.000, 1/25.000 ve/veya 1.
5.000’lik jeolojik harita ve lejandı), ..................................................................................... 40 IV.2.3. Yeraltı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri, miktarları,
emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan kullanımı), .............. 80 IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik ve ekolojik özellikleri, .................................... 82 IV.2.5. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama
suyu, su ürünleri istihsalı, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar), ................... 83 IV.2.6. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon alanları),
sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık üretim
miktarları, ........................................................................................................................... 84 IV.2.7. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve biyolojik
özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut kullanımı), ...... 90 IV.2.8. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve kapalılığı,
bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları), .................................. 93 IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat Anıtları, Tabiat
Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv Alanları, Biyosfer
Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgeleri, Özel
Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar),94 IV.2.10. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve
uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme, beslenme, sığınma ve
yaşama ortamları, bu ortamlar için belirlenen koruma kararları)........................................ 95 IV.2.11. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri, alanda doğal
olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler,
nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların alandaki bulunuş yerleri, av
hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için alınan Merkez Av Komisyon Kararları)
proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve
çalışmalardan etkilenecek canlılar için alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve
işletme aşamasında). Arazide yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde
gerçekleştirilmesi ve bu dönemin belirtilmesi,.................................................................... 96 ii
ÇED RAPORU
IV.2.12. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve planlanan
işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar için önemi ve
ekonomik değerleri), ........................................................................................................ 116 IV.2.13. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu ürünlerin ülke
ekonomisindeki yeri ve değeri), ....................................................................................... 118 IV.2.14. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan araziler (Askeri
Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, vb.),124 IV.2.15. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından mevcut kirlilik
yükünün belirlenmesi, ...................................................................................................... 124 IV.2.16. Diğer Özellikler. .................................................................................................. 125 IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri ...................................................................... 126 IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler, yöresel
iş gücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet üretiminin yöre ve ülke
ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler),.............................................................. 126 IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus artış
oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler), ........................................................ 133 IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına düşen
maksimum, minimum ve ortalama gelir), ......................................................................... 134 IV.3.4 İşsizlik (Yöredeki işsiz nüfus, bunun faal nüfusa oranı), ........................................ 135 IV.3.5. Yöredeki sosyal altyapı hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu
hizmetlerden yararlanılma durumu), ................................................................................ 135 IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı, mevcut ve
planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar, turizm alanları vb.),138 IV.3.7. Diğer özellikler. ..................................................................................................... 139 BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE
ALINACAK ÖNLEMLER ................................................................................................. 140 (Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri önlemek, en
aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik önlemler V.1. ve V.2.
başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır). .................................................. 140 V.1. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre
üzerine etkileri ve alınacak önlemler (baraj, Regülatör ve HES dahil), ............................ 140 V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne kadar alanda
hafriyat yapılacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb. maddelerin nerelere
taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat sırasında kullanılacak
malzemeler, ..................................................................................................................... 140 V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşaasında kullanılacak
maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların taşınımları,
depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve makinalar, ................. 147 iii
ÇED RAPORU
V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri,......................................................................... 147 V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla gerçekleştirilecek kazı, dip
taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum, çakıl ve benzeri maddelerin
miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, ..................... 151 V.1.5. Projenin inşaası çalışmalarında kullanılacak patlayıcı madde miktarı, taşınımları,
depolanmaları ve kullanımları, patlatma işleminin ne şekilde yapılacağının açıklanması,
patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde miktarı, hava şoku ve kaya
fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin değerlendirilmesi, ....................................... 155 V.1.6. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı işlemler,
kümülatif değerler, ........................................................................................................... 159 V.1.7. Zemin emniyeti, baraj gölünden su kaçağı olmaması için yapılacak işlemler, ....... 178 V.1.8. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla kesilecek
ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman ekosistemi üzerinde etkileri,
ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı, fauna
üzerinde olabilecek etkiler,............................................................................................... 179 V.1.9. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla elden
çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve tarım ürün
türleri, ............................................................................................................................... 181 V.1.10. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar yapılacak
işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar, ............................. 181 V.1.11. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan alınacak su
miktarları, su temini sistemi, ve bu suların kullanım amaçlarına göre miktarları, oluşacak
atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar, ................................................. 183 V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek meydana gelecek
katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği, ................................................................. 185 V.1.13. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yapılacak işler
nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve seviyesi, kümülatif
değerler, ........................................................................................................................... 188 V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine getirilecek
işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve diğer teknik/sosyal
altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği, ................................................. 188 V.1.15. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek sürdürülecek
işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar, .......................................... 189 V.1.16. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak saha
düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne kadar alanda,
nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,.............................................. 193 V.1.17. Diğer özellikler ..................................................................................................... 195 V.2. Projenin işletme aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri ve
alınacak önlemler, ............................................................................................................ 195 iv
ÇED RAPORU
V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi ünitelerde
erçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan
ürünlerin üretim miktarları, ............................................................................................... 195 V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek etkiler,
dere yatağına bırakılacak su miktarı, nasıl hesaplandığı, dere yatağına olabilecek etkiler,212 V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu bitki örtüsü,
fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler, .................................................... 222 V.2.4. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine etkiler, ....... 222 V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta olabilecek
değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.), ......................... 222 V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri, ............................................ 223 V.2.7. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler, .......................................... 226 V.2.8. Baraj-regülatör ömrünün uzatılması için alınması gereken önlemler (peyzaj
çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment taşınması vb.),226 V.2.9. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun
konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin edileceği, ........ 229 V.2.10. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı sonrasında
oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi karakteristiği prosesinin
detaylandırılması ve arıtılan atıksuların hangi alıcı ortamlara, ne miktarlarda, nasıl
verileceği,......................................................................................................................... 229 V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve özellikleri,
depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl taşınacakları veya hangi
amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği, ................................................................. 230 V.2.12. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları ve kontrolü
için alınacak önlemler, ..................................................................................................... 231 V.2.13. Diğer özellikler ..................................................................................................... 231 V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri ..................................................... 231 V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus
hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik altyapı hizmetleri ve bu
hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb., ............................................... 231 V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi, .............................................................................. 231 BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN
ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER ..................................... 233 VI.1. Arazi ıslahı, .............................................................................................................. 233 VI.2. Proje alanında yapılacak arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları, ......................... 233 VI.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler, ............................................................................... 234 v
ÇED RAPORU
BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ .................................................................. 235 (Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak önlemler, alternatiflerin karşılaştırılması ve
tercih sıralaması belirtilecektir.) ....................................................................................... 235 BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI ................................................................................. 236 VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve işletme
sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı, ........................................ 236 VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlilik Tebliği’nde “Yeterlilik
Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” başlığının ikinci paragrafında yer alan
hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program.................................................................. 246 BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI ....................................................................................... 247 (Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği,
proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED Raporuna
yansıtılması) .................................................................................................................... 247 BÖLÜM X: SONUÇLAR.................................................................................................. 251 (Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve
projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı
sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası
seçimler ve bu seçimlerin nedenleri) ............................................................................... 251 NOTLAR VE KAYNAKLAR
EKLER
ÇED RAPORUNU HAZIRLAYANLARIN TANITIMI
vi
ÇED RAPORU
TABLOLAR DİZİNİ
Sayfa No
Tablo I.1. Türkiye Hidroelektrik Potansiyelinin Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007), ........... 3
Tablo II.2.1. Proje Kapsamında Yer Alan Ünitelerin Takribi Koordinatları(UTM 6 derece), . 8
Tablo II.2.2. Proje Kapsamında İnşa Edilecek Ünitelerin Kapladığı Alanlar ...................... 10
Tablo III.1.1. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Yatırım Programı........................................ 12
Tablo III.1.2. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Yatırım Programı ................................ 13
Tablo III.1.3. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Yatırım Programı .............................. 14
Tablo III.2.1. Gökkaya Barajı İş Programı.......................................................................... 17
Tablo III.2.2. Himmetli Regülatörü İş Programı.................................................................. 18
Tablo III.2.3. Saimbeyli Regülatörü İş Programı ................................................................ 19
Tablo III.3.1. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Gelir/Gider Oranı, ....................................... 23
Tablo III.3.2. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Gelir/Gider Oranı, ............................... 24
Tablo III.3.3. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Gelir/Gider Oranı, ............................. 25
Tablo III.3.4. Gökkaya Barajı ve HES Projesi İç Karlılık Oranı, ......................................... 26
Tablo III.3.5. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi İç Karlılık Oranı, ................................. 27
Tablo III.3.6. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi İç Karlılık Oranı, ................................ 28
Tablo IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Sıcaklık Normalleri,........................................................ 33
Tablo IV.2.1.2. Bölgeye Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları ................................................ 34
Tablo IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme
Sayıları Toplamları............................................................................................................. 35
Tablo IV.2.1.4. Proje Alanı Uzun Yıllar Basınç Verileri ...................................................... 37
Tablo IV2.1.5. Proje Alanına Ait Bağıl Nem ve Ort. Yerel Basınç Verileri, ........................ 38
Tablo IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Yağış Rejimleri, ............................................................. 39
Tablo IV.2.2.1. Himmetli regülatör yeri sondajları gözlem sonuçları.................................. 47
Tablo IV.2.2.2. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q) ............................................................. 49
Tablo IV.2.2.3. Gökkaya santral yeri ve cebri boru güzergahı sondajları gözlem sonuçları
........................................................................................................................................... 50
Tablo IV.2.2.4. Himmetli regülatörü ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi
sonuçları ............................................................................................................................ 51
vii
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.2.5. Himmetli regülatörü ve HES üç eksenli basınç deneyi Sonuçları.............. 51
Tablo IV.2.2.6. Gökkaya baraj yeri sondajları deney ve gözlem sonuçları ........................ 56
Tablo IV.2.2.7. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q) .............................................................. 60
........................................................................................................................................... 61
Tablo IV.2.2.9. Gökkaya barajı ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi
sonuçları ............................................................................................................................ 62
Tablo IV.2.2.10. Gökkaya barajı ve HES üç eksenli basınç deneyi sonuçları ................... 62
Tablo IV.2.2.11. İletim Kanalı Tabaka Doğrultu ve Eğimleri .............................................. 71
Tablo IV.2.2.11. Adana ilinde kaydedilen depremler ( M ≥ 5) ........................................... 79
Tablo IV.2.3.1. Gökkaya baraj yeri yeraltısuyu Seviyeleri, ................................................ 81
Tablo IV.2.3.2. Gökkaya cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri ......................... 82
Tablo IV.2.3.3. Himmetli Regülatör, Cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri ....... 82
Tablo IV.2.6.1 Adana İli Agro-Ekolojik Alt Bölgeler ............................................................ 86
Tablo IV.2.6.2 Adana İli 2003 Yılı Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı, Üretim ve Verim Değerleri
........................................................................................................................................... 87
Tablo IV.2.6.3 Adana İli Yıllar İtibariyle Tarla Ürünleri Üretimi........................................... 87
Tablo IV.2.6.4 Saimbeyli İlçesi Bazı Tarla Bitkileri Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verimi .. 88
Tablo IV.2.6.5 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Ekim Alanları (Ha) .. 89
Tablo IV.2.6.6 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Üretim Miktarları (ton)
........................................................................................................................................... 89
Tablo IV.2.6.7 Adana İli Alt Bölgeler Bazında Meyve Üretimi ............................................ 90
Tablo IV.2.7.1. Proje Alanı Toprak Yapısı, ........................................................................ 92
Tablo IV.2.8.1. Adana İline Ait İşletme Sınıflarına Göre Orman Durumu (2003), .............. 93
Tablo IV.2.11.1. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES
Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel
Flora Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik
Bölgeleri ve IUCN Red Data Book Kategorileri................................................................ 104
İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri ......................................................... 110
viii
ÇED RAPORU
Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri.......................................................... 110
Kuş Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri ................................................................... 111
Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri.............................................................. 114
Tablo IV.2.12.1 Adana İli Maden Yatakları ve Özellikleri ................................................. 116
Tablo IV.2.12.2 Adana İli Enerji Madenleri ve Özellikleri ................................................. 117
Tablo IV.2.13.1 Adana İli Büyükbaş Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı ............... 118
Tablo IV.2.13.2. Adana ili Küçükbaş Hayvan Varlığının İleçlere Göre Dağılımı .............. 120
Tablo IV.2.13.3 Adana İli Kanatlı Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı .................... 121
Tablo IV.2.13.4 Adana İli, İlçeler Arıcılık İstatistikleri ....................................................... 121
Tablo IV.2.13.5 Adana İli 2003 Yılı Kesilen Hayvan Sayısı ve Et Üretimi........................ 122
Tablo IV.2.13.6 Adana İli 2003 Yılı Hayvansal Üretim Miktarları ..................................... 123
Tablo IV.2.13.7 Adana İli 1995-2003 Yılları Arası Su Ürünleri Üretimi ............................ 123
Tablo IV.3.1.1 Adana İli Firmaların Sektörel Dağılımı ve Çalışan Sayısı ......................... 132
Tablo IV.3.1.2 Adana İli Kamu İktisadi Teşekkülleri İstihdam Durumu ............................ 132
Tablo IV.3.2.1. Adana İli ve İlçeleri 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı ve 2007 Yılı ADNKS
Nüfus Sayım Sonuçları .................................................................................................... 133
Tablo IV.3.2.2. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Nüfusu, Hane Halkı Sayısı ve Ortalama
Hane Halkı Büyüklüğü Değerleri...................................................................................... 134
Tablo IV.3.2.3. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Nüfus, ...................... 134
Tablo IV.3.3.1. Adana İlinde Kişi Başına Düşen Milli Gelirin Yıllara Göre Dağılımı ......... 134
Tablo IV.3.3.2. Gayri Safi Milli Hâsıla’nın Yıllara Göre Artışı (Cari Fiyatlarla) ................. 135
Tablo IV.3.4.1 Adana İli İşgücü İstatistikleri ..................................................................... 135
Tablo IV.3.5.1 Adana İli Öğrenci Sayısının Alt Bölgelere Dağılımı .................................. 136
Tablo IV.3.5.2 Adana İli 2004-2005 Yılı Okullaşma Oranı ............................................... 136
Tablo IV.3.5.3 Adana İli Bakanlığa Bağlı Kurumlar ve Sayısı .......................................... 137
Tablo IV.3.5.4 Adana İli Bakanlık Dışı Sağlık Kurumları.................................................. 137
ix
ÇED RAPORU
Tablo V.1.1.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Her Bir Tesiste Alınacak Hafriyat
Miktarı, Hafriyatın Kullanılacağı Yerler ve Bertaraf Yöntemi............................................ 141
Tablo V.1.3.1. Gökkaya Barajı Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı, ........... 149
Tablo V.1.3.2. Himmetli Regülatörü Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı, ... 150
Tablo V.1.5.1. ANFO’nun Teknik Özelliklerı .................................................................... 156
Tablo V.1.5.2. Tünellerde Yapılacak Olan Patlatma Tasarımında Delik Sayısı ve Kartuş
Miktarları .......................................................................................................................... 158
Tablo V.1.6.1. Toz Emisyon Faktörleri............................................................................. 160
Tablo V.1.6.2. Yamanlı III HES Projesi,Arazı Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarından Kaynaklı
Toz Emisyon Hesaplama Sonuçları,................................................................................ 169
Tablo V.1.6.3. Pasquill Kararlılık Sınıfları, ....................................................................... 172
Tablo V.1.6.4. Turner Yöntemine Göre Kararlılık Sınıfları, .............................................. 173
Tablo V.1.6.5. Modelleme Çalışmaları ile Elde Edilen Maksimum PM YSK Değerleri ve
HKDYY Sınır Değerleri .................................................................................................... 176
Tablo V.1.6.6. PM için HKDYY Sınır Değerleri Aşan Noktalara Ait Koordinatlar ve
Konsantrasyon Değerleri ................................................................................................. 176
Tablo V.1.10.1. Dizel Taşıt Araçlarından Kaynaklanan Emisyon Faktörleri(kg/ton) ........ 181
Tablo V.1.10.2. İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanlar, .................. 182
Tablo V.1.11.1. Projenin Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Su Kullanılacak Yerler,
Miktarları, Temin Yerleri, Atıksu Miktarları ve Atıksuyun Bertaraf Şekli ........................... 183
Tablo V.1.11.2. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun
Toplam Kirlilik Yükü ......................................................................................................... 184
Tablo V.2.2.1. Gökkaya Barajı Aylık Ortalama Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can
suyu çıkartılmamıştır) ...................................................................................................... 214
Tablo V.2.2.2. Himmetli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu
çıkartılmamıştır) ............................................................................................................... 215
Tablo V.2.2.3. Saimbeyli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu
çıkartılmamıştır) ............................................................................................................... 216
Tablo V.2.2.4. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının
Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı, ........ 217
Tablo V.2.2.5. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun
Miktarının Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu
Miktarı, ............................................................................................................................. 217
x
ÇED RAPORU
Tablo V.2.2.6. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun
Miktarının Belirlenmesi İçin Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu
Miktarı, ............................................................................................................................. 218
Tablo V.2.2.6. Üretimi gerçekleştirilen ürümlere ait birim alana başına su ihtiyacı(mm), 219
Tablo V.2.6.1. 1801 No’lu Göksu Nehri-Himmetli AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama
Tesisleri ve Mevcut Sulamalar, ........................................................................................ 224
Tablo V.2.6.2. 1824 No’lu Göksu Nehri-Çukurkışla AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama
Tesisleri ve Mevcut Sulamalar, ........................................................................................ 224
Tablo V.2.6.3. 1801 ve 1824 No’lu AGİ’nu Havzasında Kalan Mevcut Gölet Sulamaları,
......................................................................................................................................... 225
Tablo V.2.6.4. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Sulama
Projeleri ve Aylık Sulama Gereksinimleri, ........................................................................ 225
Tablo V.2.6.5. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Gölet
Projeleri ve Aylık Su Gereksinimleri................................................................................. 225
Tablo VIII.1.1. Önlemler Planı.......................................................................................... 237
Tablo VIII.1.2. İzleme Programı ....................................................................................... 242
ŞEKİLLER DİZİNİ
Sayfa No
Şekil I.1. Türkiye Hidroelektrik Santralleri Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007), .................. 2
Şekil II.1.1. Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü ............................................................ 5
Şekil II.1.2. Proje Alanını ve Proje Alanına Ulaşım Yollarını Gösterir Harita, ...................... 6
Şekil IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Ortalama Sıcaklık Değerlerinin Grafiksel Gösterimi, ...... 34
Şekil IV.2.1.2. Proje Alanına Ait Yıllık Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi
........................................................................................................................................... 36
Şekil IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Kış Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel
Gösterimi ........................................................................................................................... 36
Şekil IV2.1.4. Proje Alanına Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının
Grafiksel Gösterimi ............................................................................................................ 36
Şekil IV.2.1.5. Proje Alnına Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel
Gösterimi ........................................................................................................................... 37
Şekil IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının
Grafiksel Gösterimi ............................................................................................................ 37
Şekil IV.2.1.7. Proje Alanına Ait Ortalama Yerel Basınç Değerlerinin Dağılımı ................. 38
Şekil IV.2.1.8. Proje Alanına Ait Ortalama Bağıl Nemin Grafiksel Gösterimleri, ................ 39
xi
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.1.9. Proje Alanına Ait Ortalama Yağış Miktarlarının Aylara Göre Grafiksel
Gösterimi ........................................................................................................................... 40
Şekil IV.2.2.1. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesit Kaynak:
(Sait,M., vd diğ., 1981, MTA) ............................................................................................. 43
Şekil IV.2.2.2. Himmetli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri .............. 47
Şekil IV.2.2.3. Himmetli regülatörü santral yeri ve cebri boru güzergahı üç boyutlu jeolojik
kesiti ve sondaj yerleri ....................................................................................................... 50
Şekil IV.2.2.4. Gökkaya baraj yeri geçirimlilik durumu ....................................................... 56
Şekil IV.2.2.5. Gökkaya baraj yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri .................... 57
Şekil IV.2.2.6. Gökkaya baraj santral yeri ve cebri boru üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj
yerleri ................................................................................................................................. 61
Şekil IV.2.2.7. Saimbeyli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ....................................... 70
Şekil IV.2.2.8. Proje Alanı ve Çevresi Diri Fay Haritası
Kaynak:
MTA,1992 .......................................................................................................................... 77
Şekil IV.2.2.9. Adana İli Depremsellik Haritası Kaynak:deprem.gov.tr .............................. 78
Şekil IV.2.2.10. Proje alanı ve çevresi deprem kayıtları ( M ≥4) Kaynak: Kandilli kayıtları
........................................................................................................................................... 80
Şekil IV.2.5.1. Proje alanı ve çevresi mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut
sulama tesisleri (Kaynak: DSİ, 2006)................................................................................ 84
Şekil IV.2.6.1. Adana İli Arazi Dağılımı .............................................................................. 85
Şekil IV.2.6.2. Saimbeyli İlçesi Arazi Dağılımı ................................................................... 85
Şekil IV.2.6.3 Adana İli Tarla Ürünleri Üretiminin Yıllara Göre Değişimi ............................ 88
Şekil IV.2.9.1. Hançerderesi Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını Gösterir Harita(Ölçeksiz),
........................................................................................................................................... 95
Şekil IV.2.15.1. Seyhan Havzası Su Kalitesi Haritası, ..................................................... 125
Şekil IV.3.1.1. Adana İli Sanayisinin Sektörel Dağılımı.................................................... 131
Şekil V.1.3.1. Sarız Meteoroloji İstasyonu Düzeltilmiş PLV Eğrisi, .................................. 149
Şekil V.1.3.2. Gökkaya Barajı Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı, .............................. 150
Şekil V.1.3.3. Himmetli Regülatörü Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı, ...................... 151
Şekil V.1.4.1. Kırma-Eleme Tesisine Ait İş Akım Şeması ................................................ 154
Şekil V.1.5.1. Kesit Alanı – Atım Boyu İlişkisi, ................................................................. 158
xii
ÇED RAPORU
Şekil V.1.5.2. Tünel Kesitinde Açılması Planlanan Deliklerin Yaklaşık Konumları .......... 159
Şekil V.1.6.1. İnceleme alanı ve çevresini gösterir yükseklik verisi, ................................ 171
Şekil V.1.6.2. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı Rüzgar Gülü ............................... 173
Şekil V.1.6.3. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 Yılı Rüzgar Hızı Dağılımları.............. 174
Şekil V.1.6.4. Göksun Meteroloji İstasyonu 2004 Yılı Kararlılık Sınıfı Frekans Dağılımı . 175
Şekil.V.1.6.5. Kırma-Eleme Tesisi Su Pulvarize Sistemi ................................................. 177
Şekil.V.1.6.6. Konveyör Bant Hattı Su Pulvarize Sistemi ................................................ 178
Şekil V.2.1.1. Yamanlı III HES Projesi Enerji Üretimi İş Akış Şeması ............................. 197
Şekil V.2.1.2. Örnek Balık Geçidi Ana Yapı Ünitelerine Ait Görünümler, ....................... 201
Şekil IX.1. Halkın Katılım Toplantısından Görünüm (1), .................................................. 248
Şekil IX.5. Proje Alanı Teknik Gezi(5),............................................................................. 250
Şekil IX.6. Proje Alanı Teknik Gezi(6),............................................................................. 250
xiii
ÇED RAPORU
EKLER DİZİNİ
Ek-1
Yer Bulduru Haritası
Ek-2
Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Topografik Haritası
Ek-3
Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Arazi Varlığı Haritası
Ek-4
Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Orman Meşçere Haritası
Ek-5
Proje Alanı ve Çevresi 1/25.000 ve 1/12.000 Ölçekli Jeoloji Haritaları ve Jeolojik
Kesitleri
Ek-6
Proje Ünitelerine Ait Teknik Çizimler
Ek-7
Proje Alanını Gösterir Fotoğraflar
Ek-8
AGİ’lere ve Regülâtör Yerlerine Ait Aylık Ortalama Akım Değerleri
Ek-9
ISCST3 Model Çıktıları ve Yıllık Ortalama ve Maksimum Günlük Ortalama
Partikül Madde YSK Dağılım Profili Gösterir Haritaları
Ek-10
Paket Arıtma Tesisi Planı ve P&I Diyagramı
Ek-11
Akustik Rapor
Ek-12
Acil Müdahale Planı
Ek-13
Proje Alanı ve Çevresi 1/35.000 Ölçekli Vejetasyon Haritası
Ek-14
Göksun Meteoroloji İstasyonu Verileri
Ek-15
Resmi Yazılar
Ek-16
Gökkaya Barajı ve HES, Himmetli ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES
Jeoloji/Jeoteknik Etüt Raporları,
Ek-17
Fosseptik Planı,
KISALTMALAR
AGİ
CBS
ÇED
DSİ
EİH
EPDK
GPS
HES
km
m
sn(s)
Hz
dB
TEİAŞ
TM
- Akım Gözlem İstasyonu
- Coğrafi Bilgi Sistemi
- Çevresel Etki Değerlendirme
- Devlet Su İşleri
- Enerji İletim Hattı
- Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu
- Küresel Yer Belirleme Sistemi
- Hidroelektik Santral
- Kilometre
- Metre
- Saniye
- Herz (frekans)
- Desibel
- Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi
- Trafo Merkezi
xiv
ÇED RAPORU
PROJENİN TEKNİK OLMAYAN ÖZETİ
“Yamanlı III Hidroelektrik Santrali (HES) Projesi’’, 3 Mart 2001 tarihinde Resmi
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası kapsamında üretim
şirketi statüsündeki MEM Enerji Elektrik Üretim San. ve Ticaret A.Ş. tarafından yapılıp
işletilecek olup, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacını bir kısmının karşılanmasına katkı
sağlayacaktır. Yamanlı III HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun
06.11.2008 tarih ve 1828/20 kararı ile Yamanlı III HES üretim tesisi için Üretim Lisansı
verilmesi uygun bulunmuştur (Bkz. Ek-15 Resmi Yazılar).
İlk olarak 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan
Raporu” kapsamında ve fizibilite aşamasında incelenen Yamanlı III HES Projesi için,
teknik, jeolojik ve ekonomik açıdan daha uygun olduğu tespit edilen bir formülasyon
geliştirilmiş ve revize fizibilite raporu kapsamında DSİ Genel Müdürlüğü’ne sunulmuştur.
Bu formülasyonda, Göksu Nehri üzerinde, 760 m ile 610 m kotları arasındaki
düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m işletme
seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu kotundaki
santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme seviyesine
sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu kotunda
planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır Bunun yanında, Himmetli köyü
yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi
amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli
deresinin 733 m talveg kotunda inşaa edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar,
677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır(1).
Revize Fizibilite Raporu üzerinden yapılan ÇED çalışmaları kapsamında, Yamanlı III
HES projesi dahilinde projelendirilen 3 MW kurulu gücünde ki Saimbeyli Regülatörü ve
HES projesinin; açık kanal tipi şeklinde projelendirilmesi, kanalın geçeceği güzergah
boyunca orman varlığına yapacağı etkiden dolayı, söz konusu proje kapsamında iletim
yapısının; açık kanaldan kutu kesitli kapalı kanala değiştirilmesine karar verilmiştir. Bu
şekilde kutu kesitli kanalın inşası sonrasında üzeri toprak ile kapatılarak ağaçlandırma
çalışması gerçekleştirilecektir.
Proje kapsamında işletilecek olan Himmetli Regülatörü ve HES Projesi 27 MW,
Saimbeyli Regülatörü ve HES 3 MW ve Gökkaya Barajı 30 MW kurulu gücünde olacaktır.
Dolayısıyla Yamanlı III HES projesi toplam 60 MW kurulu gücünde olacaktır. Kurulacak
olan tesisler ile Yamanlı HES projesi kapsamında yıllık toplam 237.940 GWh enerji üretimi
gerçekleştirilecektir.
Yamanılı III HES Projesi için hazırlanan ÇED Başvuru Dosyası’nda Himmetli
Regülatörü ve HES Projesi’nin kurulu gücü 24 MW olarak belirtilmiş olup, bu süreden
sonra yapılan kati proje çalışmaları sonucunda; kurulu gücün 27 MW olacağı ortaya
çıkmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmaları ile, proje ünitelerinde herhangi bir değişiklik
olmamamakla birlikte sadece santral binası içerisinde bulunan türbinlerin optimizasyonu
ve iyileştirme çalışmaları ile kapasite artışı söz konusu olmuştur.
1 Kaynak: Yamanlı III Enerji Projesi Revize Fizibilite Raporu Hidro Dizayn-2007
xv
ÇED RAPORU
BÖLÜM I
PROJENİN TANIMI VE AMACI
ÇED RAPORU
BÖLÜM I: PROJENİN TANIMI VE AMACI
(Proje konusu faaliyetin tanımı, ömrü, hizmet amaçları, pazar veya hizmet
alanları ve bu alan içerisinde ekonomik ve sosyal yönden ülke, bölge ve/veya il
ölçeğinde önem ve gereklilikleri)
Elektrik enerjisi tüketimi, ekonomik gelişmenin ve sosyal refahın en önemli
göstergelerinden biridir. Bir ülkede kişi başına düşen elektrik enerjisi üretimi ve/veya
tüketimi o ülkedeki hayat standardını yansıtması bakımından büyük önem arz etmektedir.
Hızla gelişen ve endüstrileşen bir ülke olarak Türkiye, bugün kesintisiz, kaliteli, güvenilir
ve ekonomik enerji ihtiyacı içerisindedir.
2004 yılı başı itibariyle Türkiye’de kişi başına elektrik enerjisi tüketimi brüt
2.090 kWh’ye ulaşmış olmasına rağmen, bu rakamın Avrupa’da yaklaşık 6.500 kWh/kişi
ve dünya ortalamasının ise 2.350 kWh/kişi olduğu dikkate alınırsa; ülkemiz için kişi başına
düşen elektrik enerjisi tüketiminin oldukça düşük seviyede olduğu gözlenmektedir. Bu
nedenle, başta hidrolik enerji olmak üzere, elektrik enerjisi arzının artırılmasının gereği
ortadadır.
Özellikle ülkemizde, gelişmeye bağlı olarak enerji ihtiyacı sürekli artmaktadır.
Dolayısıyla bu ihtiyacı karşılamak bir zorunluluktur. Bu zorunlu ihtiyacı karşılamakta temiz,
doğal, çevreye en az zarar veren enerji kaynağı olarak yenilenebilir enerji kaynaklarımızın
en üst düzeyde değerlendirilmesi açısından hidroelektrik enerji üretimi büyük önem arz
etmektedir.
Nitekim, Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013), “İstikrar içinde büyüyen,
gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna
dönüşen, AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu ve Uzun
Vadeli Strateji (2001-2023) çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu bağlamda planda:
•
Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli,
güvenli ve asgari maliyetle temini temel amaçlanmıştır. Enerji talebi
karşılanırken çevresel zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden
nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu şekilde kullanılması
istenmiştir.
•
Elektrik sektöründe, kamu üretim tesislerinin ve dağıtım sisteminin
özelleştirilmesi, Mart 2004’te yürürlüğe konulan Strateji Belgesi doğrultusunda
yapılması; dağıtım ve üretim tesislerinin özelleştirmesinden beklenen faydaların
bir an önce alınması amacıyla özelleştirme sürecinin hızlandırılması
öngörülmüştür.
•
Arz güvenliğinin artırılması amacıyla birincil enerji kaynakları bazında dengeli
bir kaynak çeşitlendirmesine ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilmiştir. Üretim
sistemi içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının azami ölçüde
yükseltilmesi hedeflenmiştir.
•
Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı olarak özel sektörün, doğacak açığı
zamanında ikame etmesi ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları
paralelinde bir an önce başlaması için gerekirse mevzuat düzenlemeleri ile
uygun ortam sağlanacağı; böylece, mevcut tesislerin özelleştirilip yeni yatırım
yükünün kamu üzerinde kalmamasına özen gösterileceği ifade edilmiştir. Kamu,
düzenleyici ve denetleyici rolü çerçevesinde arz güvenliğini yakından takip
edecek ve tedbir alacak şekilde donatılması öngörülmektedir.
1
ÇED RAPORU
•
Kamu sahipliğinde kalacak olan elektrik iletiminde yatırımlar elektrik sisteminin
güvenliğini ve güvenilirliğini koruyacak şekilde sürdürülecektir.
•
Kamu yatırım programında yer alan, özellikle hidroelektrik santral projelerinin en
düşük maliyetlerle ve hızlı şekilde tamamlanarak ekonomiye kazandırılması
esas alınmıştır. Bu nedenle, yatırım maliyetlerinin gerçeği yansıtmasına,
sektörler arası çapraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki gecikmelerden
kaynaklanabilecek maliyet artışlarının önüne geçilmesine özen gösterilecektir.
•
Ekonominin rekabet gücünün artırılması ve toplumun refah seviyesinin
yükseltilmesi amacıyla elektrik sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en
düşük maliyetle enerji üretecek bir sistem oluşturulması hedeflenmiştir.
•
Plan döneminde birincil enerji talebinde, ekonomik ve sosyal kalkınmayla
orantılı olarak yıllık ortalama yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir. Enerji
tüketimi içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının yüzde
34’e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37’den yüzde 31’e
gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu Kalkınma Planı
döneminde elektrik talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki
gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama yüzde 8,1 oranında artış göstereceği
tahmin edilmektedir.
Ülkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Ancak Türkiye
hidroelektrik üretim potansiyeli ile karşılaştırıldığında, mevcut üretim oranının düşük
olduğu söylenebilir. Türkiye’nin teknik ve ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 129.454
GWh olarak belirlenmiştir (EİE 2007). Kurulu hidroelektrik santrallerinin kapasitesi ise,
2007 yılı sonu itibariyle, 45.930 GWh olup, bu rakam Türkiye’deki toplam kurulu enerji
üretim kapasitesinin %36’sını oluşturmaktadır.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü’nün Şubat-2007 verilerine göre
Türkiye’de bulunan Hidroelektrik Santrallerin %53’ü proje aşamasında, %11’i inşa halinde
ve %36’sı işletmede bulunmaktadır(Bkz. Şekil I.1. ve Tablo I.1.).
Şekil I.1. Türkiye Hidroelektrik Santralleri Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007),
2
ÇED RAPORU
Tablo I.1. Türkiye Hidroelektrik Potansiyelinin Mevcut Durumu(EİE – Şubat 2007),
Kurulu Güç
Güvenilir
Enerji
Toplam
Enerji
Oran
Kümülatif
Enerji
Oran
Hidroelektrik Santral Projelerinin
Mevcut Durumu
Proje Sayısı
Toplam Yıllık Hidroelektrik Enerji Üretimi
(MW)
(GWh)
(GWh)
(%)
(GWh)
(%)
1-
İşletmede
142
12 788
33 560
45 930
35.5
45 930
35.5
2-
İnşa Halinde
41
4 397
8 817
14 351
11.1
60 281
46.6
3-
Gelecekte İnşa Edilecek
589
19 359
37 335
69 173
53.4
3.1
Kesin Projesi Hazır
13
2 356
4 630
6 919
5.3
67 200
51.8
3.2
Planlaması (Fizibilitesi) Hazır
176
7 269
13 239
26 415
20.4
93 615
72.3
3.3
Master Planı Hazır
99
5 260
10 773
18 280
14.1
111 895
86.4
3.4
İlk Etüdü Hazır
301
4 474
8 693
17 559
13.6
129 454
100.0
772
36 544
79 712
129 454
100.0
129 454
100.0
Toplam Potansiyel
Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağımlı olduğundan her yıl toplam
üretim içindeki payı değişim göstermektedir. Elektrik enerjisi üretiminde; fosil ve nükleer
yakıtlı termik ve doğalgazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve
puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur.
Sonuç olarak, Dokuzuncu Kalkınma Planında da belirtildiği üzere, ortalama yıllık
temel enerji talebi artışı (%6,2) göz önüne alındığında, hidroelektrik gibi yenilenebilir
kaynakların geliştirilmesi bütün dünyada olduğu gibi Türkiye için de çok büyük öneme
sahiptir.
işletilecek olup, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacının bir kısmının karşılanmasına katkı
Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerin tamamı Adana ili,
Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Proje alanı 1/25.000’lik Kozan M35b2,b3 ve Gaziantep M36-a1,a2,a3 No’lu haritalarda 4 198 600 – 4 194 000 kuzey,
236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmakta olup, proje alanına ait
1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde genel yerleşim planı Ek-2’de sunulmuştur.
İlk olarak 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan
3
ÇED RAPORU
olan tesisler ile Yamanlı HES projesi kapsamında yıllık toplam 237.940 GWhenerji üretimi
Üretilen enerji, ulusal enterkonnekte sisteme, TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile yapılacak
sistem bağlantı anlaşması çerçevesinde verilecektir.
Bu proje kapsamında hazırlanan ÇED raporunda enerji nakil hatları ile ilgili çevresel
değerlendirmeler bulunmamakta olup, konuyla ilgili çalışmalar TEİAŞ uhdesinde
gerçekleşecek ayrı bir proje ile yürütülecek ve ÇED Yönetmeliği kapsamındaki
yükümlülükler ayrıca gerçekleştirilecektir.
Planlanan proje kapsamında kurulması planlanan tesisler ve üniteler ÇED Raporu
içerisinde sunulmuş olup, proje dahilinde yapılacak olan bütün değişiklikler için, değişiklik
yapılmadan önce Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nden veya Çevre ve Orman
Bakanlığı’ndan görüş alınacaktır.
Yatırımın işletme süresi 49 yıl olarak öngörülmektedir.
4
ÇED RAPORU
BÖLÜM II
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU
ÇED RAPORU
BÖLÜM II: PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN KONUMU
II.1. Projenin yeri (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış
olan proje yerinin, lejand ve plan notlarının da yer aldığı onanlı Çevre Düzeni Planı
ve İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde
gösterimi)
Proje kapsamında; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörleri ve HES Projeleri’nin kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan söz
konusu tesislerden; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himetli Regülatörü Göksu Nehri
üzerinde 610 m ile 760 m kotları arasında planlanmaktadır. Saimbeyli Regülatörü ve HES
Projesi ise, Göksu Nehri’nin yan kollarından olan Saimbeyli Deresi üzerinde 733 m ile 677
m kotları arasında projelendirilmiştir.
236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmakta olup, Ek-2’de 1/25.000 ölçekli
topoğrafik harita üzerinde genel yerleşim planı sunulmuştur.
Proje kapsamında kurulacak olan; Gökkaya Barajı ve HES, Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörleri ve HES Proje yerlerini gösterir uydu görüntüsü Şeklil II.1.1’de verilmiştir.
Şekil II.1.1. Proje Alanını Gösterir Uydu Görüntüsü
Proje kapsamında kurulacak olan tesislere ulaşım; Adana-Sivas Karayolu üzerinden
sağlanmakta olup, proje alanı Adana ilinin yaklaşık 115 km kuzey doğusunda ve
Saimbeyli ilçesinin yaklaşık 13 km güneyinde yer almaktadır. Proje alanına en yakın köy
5
ÇED RAPORU
Himmetli köyü olup, Himmetli köyünün; Gökkaya Barajı santral alanına uzaklığı 1.130 m
ve Himmetli Regülatörü ve HES Projesi regülatör alanına uzaklığı 280 m dir. Proje
dahilinde kurulacak olan tesisleri ve yerleşim birimlerini gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik
harita Ek-2’de sunulmuş olup, aşağıdaki şekilde proje alanı ve alana ulaşımı sağlayan
yollar gösterilmektedir.
Proje Alanı
Şekil II.1.2. Proje Alanını ve Proje Alanına Ulaşım Yollarını Gösterir Harita,
Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerden, baraj
alanı(baraj aksı ve maksimum su kotunda baraj yüzey alanı) ve iletim tüneli üzerinde
herhangi bir yerleşim birimi yer almamaktadır. Gökkaya Barajı kapsamında; Yardibi
köyünün yaklaşık 1.200 m doğusunda kurulacak Gökkaya barajından alınacak sular,
Göksu Nehri’nin sol sahilinden açılacak yaklaşık 3.199 m uzunluğundaki tünel yardımı ile
santral binasına aktarılacaktır. Gökkaya Barajı santral binası ise, Himmetli köyünün
yaklaşık 1.300 m doğusunda yer alacaktır. Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım,
baraj aksının bulunduğu noktadan Himmetli ile Değirmenciuşağı köylerini birbirine
bağlayan mevcut yol ile sağlanacaktır. İnşaat sonrasında bu karayolunun bir bölümü baraj
rezervuarı altında kalacağından, yolun su altında kalan kısımları için, mevcut yolun daha
üst kotunda ve yaklaşık 3,2 km uzunluğunda yeni bir yol yapılması gerekmektedir. Yolun
baraj altında kalan kısmını ve yeni açılacak olan yol güzergâhı Ek-2’de verilen 1/25.000
ölçekli Topoğrafik Harita üzeriden gösterilmiştir.
Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında kurulacak olan regülatör, iletim
tüneli ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi
bulunmamaktadır. Söz konusu proje alanına en yakın yerleşim birimi regülatöre 280 m
mesafede bulunan Himmetli köyüdür. Himmetli Regülatörü ve HES Proje alanına ulaşım
için ise, Adana-Feke yönünden gelen ve Göksu nehri boyunca devam eden karayolu
kullanılacaktır. Santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması planlanmıştır. Ayrıca
6
ÇED RAPORU
denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km yeni yol yapılması
gerekmektedir. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de
sunulmuştur.
Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında yapılacak olan regülatör, iletim
kanalı ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi
bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, iletim kanalına yaklaşık 350 m
mesafedeki Tülü mahallesidir. Saimbeyli Regületörü ve HES’in proje sahasına ulaşım için,
Adana’dan Saimbeyli’ye ulaşımı sağlayan yol kullanılacaktır. Bu yol santral ve regülatör
yerlerinden geçmektedir. Bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece
yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yol yapılması
öngörülmüştür. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de
sunulmuştur.
Ayrıca; proje kapsamında kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafriyat döküm
sahalarının kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan kırma eleme tesisi ve
beton santralinin yeri, Gökkaya Baraj alanının bitişiğinde ve yaklaşık 1.500 m2 alan
içerisinde planlanmaktadır. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkması muhtemel
hafriyat malzemelerinin nihai depolanması amacıyla toplam 45.220 m2 alana sahip 2 adet
depolama alanı(M1 ve M2) kullanılacaktır. Hafriyat döküm alanlarından M1 nolu hafriyat
döküm sahası, Himmetli köyünün yaklaşık 220 m doğusunda ve 20.123 m2 alan sahip
olacaktır. Diğer hafriyat döküm sahası ise, Himmetli köyünün yaklaşık 200 m batısında ve
yaklaşık 25.097 m2 alana sahip olacaktır. Hafriyat döküm sahaları kapsamında yapılacak
olan tüm çalışmalar esnasında; 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği" hükümlerine uygun hareket edilecektir.
Proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafiriyat
döküm sahalarını gösterir 1/25.000 ölçekli topoğafik harita Ek-2’de sunulmuştur.
Ayrıca; proje ünitelerinden Gökkaya Santral alanı ile Himmetli Regülatör alanı
arasında, BOTAŞ A.Ş. tarfından planlanan Samsun – Ceyhan hampetrol boru hattı projesi
bulunmaktadır. Söz konusu hat üzerinden Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulan
herhangi bir tesis alanına takabül etmemektedir. Boru hattı, Gökkaya Santralinin yaklaşık
750 m batısından ve Himmetli Regülatör alanının yaklaşık 1,5 km doğusundan
geçmektedir.
Botaş A.Ş.’ne ait hampetrol boru hattının sağında ve solunda koruma alanı
bulunmakta olup, koruma alanı içerisinde Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak
Gökkaya Santral Binaları, Şantiye sahası, Kırma eleme tesisi ve beton santrali
kalmaktadır. Koruma alanı içerisinde kalmakta olan söz konusu tesisler için, arazi hazırlık
ve inşaat çalışmalarına başlanmadan Botaş A.Ş.’ne gerekli müracaatlar yapılarak izin
alınacaktır.
Boru hattının koruma alanı içerisinde kalan kırma eleme tesisi inşaat çalışmaları
esnasınca kullanılacak olup, inşaat çalışmalarının bitmesine müteakip alandan
kaldırılacaktır. Ayrıca koruma alanı içerisinde kalmakta olan Gökkaya Santral binası, cebri
boru ve yükleme havuzunun, boru hattına herhangi bir etkisinin olmayacağı
öngörülmektedir.
Proje alanı, belediye mücavir alan sınırları dışarısında kalmakta olup, bölgeye ait
onaylı bir imar planı ve Çevre Düzeni Planı bulunmamaktadır.
Proje alanı içerisinde işyeri, ofis, sosyal ve idari bina vb. gibi yapıların yapılması
düşünüldüğünden bu alanlara ait afet risklerinin belirlendiği ve zemin hakkında detaylı bilgi
7
ÇED RAPORU
ve önerileri içeren Afet İşleri Genel Müdürlüğünün 31.05.1989 tarih ve 4343 sayılı
genelgesi formatına göre İmar Planına Esas Jeolojik/Jeoteknik Etüt raporu faaliyet sahibi
tarafından hazırlatılıp Afet İşleri Genel Müdürlüğünün 04.04.2003 tarih ve 4256 sayılı
genelgesinde belirtilen kuruma onaylatılacaktır.
II.2. Proje kapsamındaki ünitelerinin konumu (Baraj gövde ve savak tesisleri
(dolu savak-dipsavak), iletim kanalları, hidroelektrik santral ünitesi ile ilgili bina ve
tesisler, teknik altyapı üniteleri, idari ve sosyal üniteler, varsa diğer üniteler, bunlar
için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, bu ünitelerin proje alanı içerisindeki
konumlarının vaziyet planı veya kroki üzerinde gösterimi, diğer tekniklerle temsili
resim veya maket benzeri gösterimler, proje kapsamında yer alan geçici ve nihai
depolama alanlarının, inşa edilecek Baraj sahası içinde gerçekleştirilecek olan
inşaat alanının ve Maden Kanunu’na göre açılacak olan taş, kum, çakıl vb. ocak
alanlarının 1/25.000, 1/5.000 ve/veya 1/1.000’lik haritalar üzerinde gösterimi)
236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmaktadır(Bkz. Ek-2). Proje
kapsamında yer alan başlıca üniteler; baraj, regülâtörler, çökeltim havuzları ve su alma
yapıları, iletim kanalları, iletim tünelleri, yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları,
malzeme stok sahaları, kırma-eleme tesisi, şantiye sahası, mobil beton santrali ve ulaşımı
sağlamak üzere iyileştirilecek ve yeniden açılacak yollar olup, bu ünitelerin takribi
koordinatları Tablo II.2.1.’de sunulmuştur.
Tablo II.2.1. Proje Kapsamında Yer Alan Ünitelerin Takribi Koordinatları(UTM 6 derece),
PROJE
KOORDİNAT
ÜNİTE
Gökkaya Baraj Alanı
İletim Hattı (tünel)
Gökkaya
Barajı ve HES
Yükleme Havuzu
Cebri Boru
Başlangıç
Bitiş
Santral Yeri
Şalt Sahası
Himmetli Regülatörü
Himmetli
Regülatörü ve
HES
Çökeltim Havuzu
8
x
y
246166
246180
246239
246267
246272
246241
246190
246173
246219
246122
246012
245654
245596
243409
243365
243315
243266
243258
243277
243274
243255
243267
243292
243287
243323
243313
243275
243332
243385
243373
243324
239429
239470
239470
239422
239463
239463
239256
239259
4193951
4194025
4194059
4194079
4194071
4193999
4193960
4193945
4193959
4193896
4193865
4193781
4193781
4193993
4194010
4194076
4194205
4194213
4194210
4194180
4194181
4194211
4194318
4194361
4194350
4194303
4194312
4194301
4194273
4194252
4194277
4194881
4194880
4194760
4194767
4194765
4194734
4194764
4194788
PROJE
ÇED RAPORU
KOORDİNAT
ÜNİTE
İletim Hattı(tünel)
Yükleme Havuzu
Başlangıç
Bitiş
Cebri Boru
Santral Yeri
Şalt Sahası
Saimbeyli Regülatörü
Çökeltim Havuzu
Saimbeyli
Regülatörü ve
HES
İletim Kanalı (Kapalı Kanal)
Başlangıç
Bitiş
Yükleme Havuzu
Cebri Bpru
Başlangıç
Bitiş
Santral Yeri
M1 Nolu Malzeme Stok Sahası
M2 Nolu Malzeme Stok Sahası
Yardımcı
Üniteler
Kırma Eleme Tesisi ve Beton Santrali
!b Grubu Malzeme Ocağı
x
y
239255
239206
236281
236163
236111
236061
236054
236016
236038
236076
236026
235952
235928
235959
235971
235939
235838
235872
235888
235850
242717
242699
242676
242697
242679
242662
242645
242630
242677
242699
242683
242636
241875
241865
241885
241879
241856
241882
241953
241956
241980
241972
241948
243251
243208
243103
243066
243090
243145
243201
240839
240891
240853
240823
240741
240637
240579
240557
240505
240450
240456
240564
240670
240736
240802
240825
243340
243399
243382
243330
244500
243450
242800
242800
243350
244400
4194776
4194783
4195936
4195985
4196037
4196131
4196129
4196201
4196212
4196140
4196207
4196365
4196378
4196394
4196372
4196356
4196355
4196362
4196330
4196316
4198542
4198522
4198544
4198567
4198554
4198549
4198540
4198563
4198602
4198569
4198554
4198546
4195650
4195655
4195645
4195627
4195638
4195632
4195599
4195615
4195608
4195582
4195592
4194405
4194320
4194319
4194399
4194471
4194462
4194442
4195010
4194964
4194877
4194825
4194805
4194796
4194801
4194811
4194811
4194819
4194833
4194831
4194842
4194873
4194935
4194977
4194339
4194305
4194284
4194313
4194650
4194250
4194964
4194864
4194150
4194450
Kaynak: Proje Alanı 1/25.000 Ölçekli Topoğrafik Haritası (Bkz. Ek-2)
9
ÇED RAPORU
Proje üniteleriyle ilgili detaylı teknik bilgiler, Raporun IV.2.1. nolu bölümünde verilmiş
olup, proje alanını ve ünitelerini gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita, proje alanından
görünümler ve proje ünitelerine ait teknik çizimler eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-2, Ek-7,
Ek-8).
Proje kapsamında toplam 120.068 m2’lik alanın kullanılması planlanmaktadır.
Kurulacak olan tesislerden iletim tüneli haricindeki alanlarda kamulaştırma çalışmaları
gerçekleştirilecektir. Proje çalışmaları sırasında her bir ünite için kullanılacak alan Tablo
II.2.2.’de sunulmuştur.
Tablo II.2.2. Proje Kapsamında İnşa Edilecek Ünitelerin Kapladığı Alanlar
PROJE
2
ÜNİTE
KULLANILACAK ALAN (m )
9.290
Su Alma Yapısı
Gökkaya Barajı
ve HES
480
Memba Batardosu
1.890
Mansap Batardosu
1.205
Yükleme Havuzu ve Vana Odası
1.500
Cebri Boru
616
Santral Binası
1.530
İletim Hattı(Tünel) – 3.199 m
Himmetli
Regülatörü ve
HES
14.395
Himmetli Regülâtörü
2.700
Çökeltim Havuzu ve Taşkın Savağı
2.700
Santral Binası
750
Vana Odası ve Cebri Boru
400
Denge Bacası
450
İletim Hattı(Tünel) – 3617 m
16.276
Saimbeyli Regülâtörü
Saimbeyli
Regülatörü ve
HES
Malzeme Stok
Sahaları ve
Şantiye Sahası
1.100
Çökeltim Havuzu ve Taşkın Savağı
500
Santral Binası
600
Yükleme Havuzu ve Cebri Boru
800
İletim Hattı(Tünel) – 4.104 m
16.416
M1 Malzeme Stok Sahası
20.123
M2 Malzeme Stok Sahası
25.097
Şantiye Sahası(Himmetli Regülatörü ve
HES Projesi)
Kırma Eleme Tesisi(Beton Santrali ve
Gökkaya Şantiye Sahası Dahil)
750
1.500
TOPLAM
120.068
Tesis ünitelerinin kurulacağı alanların tamamı ormanlık alan içerisinde kalmakta
olup, kırma eleme tesisi ile malzeme stok sahalarının bulunduğu alanlar orman vasfında
olmayan hazine arazisi niteliğindedir. Kurulacak olan tesislere ait fonksiyonel projeler Ek6’da ve proje alanını gösterir Orman Mescere Haritası Ek-4’de verilmiştir.
10
ÇED RAPORU
BÖLÜM III
PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL
BOYUTLARI
ÇED RAPORU
BÖLÜM III: PROJENİN EKONOMİK VE SOSYAL BOYUTLARI
III.1. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili yatırım programı ve finans kaynakları
Yamanlı III Enerji Projesi kapsamında Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli
ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES Projeleri’nde yer alan tesislerin maliyetleri ile ilgili
gerekli metraj çalışmaları yapılarak, keşif özetleri hazırlanmıştır. Tesislerin maliyetinde;
baraj, regülatörler, derivasyon ve batardolar, iletim kanalı ve tüneli, yükleme havuzları,
denge bacası, cebri borular ve santral binaları inşası, şantiye tesisleri, servis ve ulaşım
yolları ile ilgili maliyetler birim fiyatlar kullanılarak hazırlanmıştır. Elektromekanik donanım
ile ilgili maliyetler, ilgili üretici ve imalatçı firmadan görüş alınarak hazırlanmıştır.
Maliyetlerin hesabında 2007 DSİ birim fiyatları kullanılmış ve döviz kuru 2007 yılı için DPT
Müsteşarlığı tarafından belirlenen 1 ABD Doları = 1,54 TL değeri kullanılmıştır.
Projenin yapılabilirlik çalışmaları kapsamında tamamlanan yatırım bedeli hesabı,
Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES projeleri için 16 başlık altında, Gökkaya Barajı
ve HES projesi için ise 19 başlık altında yapılmış ve yatırım programı altışar aylık
dönemler halinde şekillendirilmiştir. Yapılan hesaplamalara göre, Gökkaya Barajı ve HES
Projesinin toplam yatırım bedeli 120.860.378 TL, Himmetli Regülatörü ve HES Projesinin
toplam yatırım bedeli 91.225.435 TL ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi yatırım
bedeli 10.006.531 TL olmak üzere toplam proje bedeli 222.092.345 TL olarak
hesaplanmıştır.
Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES
Projeleri için yatırım programı kapsamında yapılacak çalışmalar ve bunlara ilişkin mali
hesaplamalar Tablo III.1.1, Tablo III.1.2 ve Tablo III.1.3’de verilmiştir.
11
ÇED RAPORU
III.2. Projenin gerçekleşmesi ile ilgili iş akım şeması veya zamanlama tablosu
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan Gökkaya Barajı ve HES Projesi
ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projelerinin arazi hazırlık ve inşaat
çalışmalarına eş zamanlı olarak başlanacaktır.
Gökkaya Barajı ve Hidroelektrik Santralı için, işletmeye geçene kadar ilk 16 ayı etüd
ve sondajların yapılması, haritaların alınması ve kat’i projelerin hazırlanması işleri için
ayrılmıştır. Sonraki 3 yıl ise inşaat işleri ve elektromekanik teçhizatın temin ve montajı için
öngörülmektedir.
Himmetli Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı için, ilk 16 ayı etüd ve sondajların
yapılması, haritaların alınması ve kat’i projelerin hazırlanması işleri için ayrılmıştır. Sonraki
2 yıl ise inşaat işleri ve elektromekanik teçhizatın temin ve montajı için öngörülmüştür.
Saimbeyli Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı için ise, ilk 12 ayı etüd ve sondajların
yapılması, haritaların alınması ve kat’i projelerin hazırlanması işleri için ayrılmıştır. Sonraki
2 yıl ise inşaat işleri ve elektromekanik teçhizatın temin ve montajı için düşünülmüştür.
Gökkaya Barajı ve HES ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES projeleri
kapsamında yapılacak olan çalışmalar ve bu çalışmalara ait zamanlama peryotları
hakkında bilgiler aşağıda sunulmuştur.
Gökkaya Barajı ve HES
Etütler ve Kat’i Proje Hazırlanması
Gökkaya Barajı ve HES projesi için belirtilen 52 aylık sürenin ilk 16 ayı baraj ve diğer
tesis yerlerinin 1/1.000 ölçekli haritalarının alınması, yine aynı yerlerde jeolojik
araştırmaların ve gerekli sondajların yapılması, kat’i projelerin hazırlanması gibi ön hazırlık
işlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu dönemde finans temini ve gerekli izinlerin alınması işlemleri
de yapılacaktır.
İnşaat İşleri
İnşaat çalışmaları, gerekli izinlerin alınıp kat’i projelerin oluşturulmasından sonra
başlanacaktır. İnşaat işlerinin süresinde bağlayıcı olan baraj gövdesinin inşaatıdır. Baraj
gövdesi inşaatının 26 ay süreceği dikkate alınmıştır. Buna göre santral binası inşaatı için
de 16 aylık bir süre öngörülmüştür.
Elektromekanik Teçhizat
Elektromekanik teçhizat temini için ihale dökümanları hazırlanması ve ihaleye çıkılıp
ihalenin sonuçlandırılması yaklaşık 6-7 ay almaktadır. Bu sebeple İnşaat işlerine
başlanırken elektromekanik teçhizat ihalesi işlemlerine başlanacaktır. İhale
sonuçlandıktan sonra projelerin hazırlanması, teçhizatların imalatı ve nakliyesi için 21
aylık bir süre öngörülmüştür. Elektromekanik tesisat montaj işlemleri de imalatın
tamamlanmasının ardından 8 aylık bir süreç içerisinde tamamlanacaktır. Montajdan sonra
işletmeye alma ve test üretimleri yapılacak ve inşaat işleri başladıktan 3 yıl sonra üniteler
ticari işletmeye başlayabileceklerdir.
15
ÇED RAPORU
Himmetli Regülatörü ve HES
Himmetli Regülatörü ve HES projesi için belirtilen 40 aylık sürenin ilk 16 ayı
regülatör, enerji tüneli, denge bacası, cebri boru ve santral yerlerinin 1/1.000 ölçekli
haritalarının alınması, yine aynı yerlerde jeolojik araştırmaların ve gerekli sondajların
yapılması, kat’i projelerin hazırlanması gibi ön hazırlık işlerine ayrılmıştır. Ayrıca bu
dönemde finans temini ve gerekli izinlerin alınması işlemleri de yapılacaktır.
İnşaat İşleri
İnşaat çalışmaları, gerekli izinlerin alınması, kat’i projelerin oluşturulması ve finans
teminin tamamlanmasının ardından başlayacaktır.
ihalenin sonuçlandırılması yaklaşık 6-7 ay almaktadır. Bu sebeple inşaat işlerine
tamamlanmasının 4 ay sonrasında tamamlanabilecektir. Montajdan sonra işletmeye alma
ve test üretimleri yapılacak ve inşaat işleri başladıktan 2 yıl sonra üniteler ticari işletmeye
başlayabileceklerdir.
Saimbeyli Regülatörü ve HES
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi için belirtilen 2,5 yıllık sürenin ilk 12 aylık kısmı
regülatör, iletim kanalı, yükleme havuzu ve vana odası, cebri boru ve santral yerlerinin
1/1.000 ölçekli haritalarının alınması, yine aynı yerlerde jeolojik araştırmaların ve gerekli
sondajların yapılması, kat’i projelerin hazırlanması gibi ön hazırlık işlerine ayrılmıştır.
Ayrıca bu dönemde finans temini ve gerekli izinlerin alınması işlemleri de yapılacaktır.
İnşaat İşleri
İnşaat işleri etüt işlerinin başlamasından yaklaşık 12 ay sonra başlayacağı
düşünülmüştür. İnşaat işlerinin süresinde bitmesini engelleyici bir etken bulunmamaktadır.
ihalenin sonuçlandırılması yaklaşık 4 ay almaktadır. Bu sebeple İnşaat işlerine
tamamlanmasının 3 ay sonrasında tamamlanabilecektir. Montajdan sonra işletmeye alma
ve test üretimleri yapılacak ve inşaat işleri başladıktan 1,5 yıl sonra üniteler ticari
işletmeye başlayabileceklerdir.
Projenin planlandığı şekilde bitirilmesi amacıyla bu aşamada hazırlanmış olan iş
programları Tablo III.2.1, Tablo III.2.2 ve Tablo III.2.3’de verilmiştir.
16
ÇED RAPORU
III.3. Projenin fayda-maliyet analizi
Yamanlı III HES Projesi fayda maliyet analizi proje için hazırlanan Yapılabilirlik
Raporu içerisinde irdelenmiştir. Yapılan incelemede, proje ekonomik ömrü olarak 50 yıl,
proje gelirlerinin hesabında aşağıdaki kriterler çerçevesinde firm ve sekonder enerji
faydaları, yatırım ve 50 yıllık işletme dönemi için de yıllık % 9,5 faiz oranı kullanılmıştır.
Yatırım tutarı hesabında, ekonomik analizin ülke ekonomisi açısından irdelenmesinde,
sigorta, bağımsız danışman, işletme sermayesi ve KDV toplama dahil edilmemiştir. Ayrıca
inşaat süresi faizleri hesabında yeniden oluşturulan yatırımın yıllara göre dağılımı
tablosunda % 9,5 olarak dikkate alınmıştır.
Projenin yıllık fayda hesaplamalarında, DSİ’nin belirlediği
kullanılmıştır. Söz konusu enerji faydaları aşağıda verilmiştir.
Firm Enerji İçin
Sekonder Enerji İçin
Pik Güç Faydası için
enerji
faydaları
: 6 Cent (ABD) / kWh
: 3,3 Cent (ABD) / kWh ( 1$ = 1,51 YTL)
: 85 $ (ABD) / kW
Himmetli Regülatörü aktif haznesi küçük olduğu için aslen pik güç faydasının çok
düşük olması gerekmektedir ancak membada yapılacak olan Gökkaya Barajı pike
çalışabilecek durumda tasarlanmıştır. Bu durumda, Gökka Barajı’nın pike çalıştığı
zamanlarda, Gökkaya Barajı’nın mansabında yer alan Himmetli Regülatörü de pike
çalışabilecektir. Bu nedenle Himmetli Regülatörü için de pik güç faydası alınmıştır.
Proje kapsamında yer alan Gökkaya ve Himmetli HES enerji üretimleri mevcut
durum ve membada yapılması planlanan sulama projelerinin devreye girmesi durumu için
ayrı ayrı hesaplanmıştır. Bu durumda proje kapsamındaki HES tesislerindeki yıllık enerji
üretimleri şu şekilde oluşmaktadır.
Gökkaya Barajı ve HES Yıllık Enerji Üretimi;
- Mevcut Durum :
Firm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
Firm Enerji Faydası
Sekonder Enerji Faydası
Pik Güç Faydası
Toplam Enerji Faydası
: 60.882 GWh
: 58.234 GWh
: 119.116 GWh
: 3,652,920 ABD Doları
- Memba Gelişmeli Gelecek Durum :
Firm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
Pik Güç Faydası
: 54.162 GWh
: 61.436 GWh
: 115.597 GWh
20
ÇED RAPORU
Himmetli Regülatörü ve HES Yıllık Enerji Üretimi;
- Mevcut Durum :
Firm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
Pik Güç Faydası
: 53.160 GWh
: 52.999 GWh
: 106.159 GWh
Firm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
Pik Güç Faydası
: 53.160 GWh
: 50.218 GWh
: 103.378 GWh
Saimbeyli Regülatörü ve HES Yıllık Enerji Üretimi
Firm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
:5.247 GWh
: 7.418 GWh
: 12.664 GWh
: 314,820 ABD Doları
Yamanlı III Enerji Projesi Yıllık Toplam Enerji Faydası
- Mevcut Durum :
Pik Güç Faydası
:14,125,918 ABD Doları
Pik Güç Faydası
:13,827,174 ABD Doları
Yıllık Giderler
Proje kapsamında dikkate alınan yıllık giderler, iki kalemde incelenmiş olup faiz,
amortisman ve yenileme giderleri ile işletme ve bakım giderlerinin toplamından
oluşmaktadır. Yamanlı III HES tesisleri için için faiz ve amortisman faktörü olarak %9,50
faiz oranı ve 50 yıllık ekonomik proje ömrüne karşılık gelen 0,09603 değeri kullanılmıştır.
21
ÇED RAPORU
•
Gökkaya Barajı ve HES tesisleri için, yıllık faiz, amortisman ve yenileme gideri
8.449.376 TL (5.595.613 $) olarak bulunmuştur. Yıllık işletme ve bakım giderleri
ise 1.160.856 TL (768.779 $) olarak hesap edilmiştir. Bu durumda projenin
toplam yıllık gideri ise 9.610.232 TL ( 6.364.392 $ ) olmaktadır.
•
Himmetli Regülatörü ve HES tesisleri için, yıllık faiz, amortisman ve yenileme
gideri 6.310.757 TL (4.179.309 $) olarak bulunmuştur. Yıllık işletme ve bakım
giderleri ise 541.723 TL (358.757 $) olarak hesap edilmiştir. Bu durumda
projenin toplam yıllık gideri ise 6.852.480 TL ( 4.538.066 $ ) olmaktadır.
•
Saimbeyli Regülatörü ve HES tesisleri için ise, yıllık faiz, amortisman ve
yenileme gideri 899.947 TL (599.965 $) olarak bulunmuştur. Yıllık işletme ve
bakım giderleri ise 86.220 TL (57.480 $) olarak hesap edilmiştir. Bu durumda
projenin toplam yıllık gideri ise 986.167 TL ( 657.445 $ ) olmaktadır.
İç Karlılık Oranı
Yamanlı III HES tesisleri için proje bedeli üzerinden hesap edilen yıllık işletme ve
bakım giderleri ile yıllık enerji gelirlerinin yatırımın başladığı birinci yıla taşınmış değerlerini
eşit kılan faiz oranı olan İç Karlılık Oranı hesaplanmıştır. Gökkaya Barajı ve HES projesi
ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES projelerine ait Gelir/Gider oranları ve İç
Karlılık hesapları aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
22
ÇED RAPORU
III.4. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı olarak,
proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi tasarlanan diğer
ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri,
Proje kapsamında kurulacak olan ana tesisler haricinde; sadece inşaat süresince
kurulu bulunacak kırma eleme tesisi, beton santrali ve şantiye tesisleri, proje dahilinde
kurulacak ünitelere ulaşımı sağlayacak servis yolları ve santrallerde üretilecek olan
enerjinin enterkonnekte sisteme bağlantısının sağlanması amacıyla elektrik iletim hattı
kurulacaktır.
Proje dahilinde kurulacak olan yardımcı ünitelere ait bilgiler aşağıda sunulmuştur.
Kırma Eleme Tesisi(Mobil-Beton Santrali dahil) ile Sosyal Tesisler;
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan Gökkaya Barajı ile Himmetli ve
Saimbeyli Regülatörleri, beton dolgu gövde şeklinde inşa edilecektir. Dolayısıyla
kurulacak olan baraj, regületör, iletim yapısı ve diğer yardımcı ünitelerin inşasında beton
ihtiyacı olacaktır. İnşaat çalışmaları süresince beton ihtiyacı, proje alanı içerisinde
kurulacak mobil beton santralinden ve santrale malzeme sağlayacak kırma eleme
tesisinden karşılanacaktır.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Gökkaya Santral Binasının
memba ve mansabında Göksu Nehri üzerinde kot ayarlaması çalışmaları
gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan bu çalışmalar esnasında Göksu Nehiri içerisinde
çıkacak olan malzemeler proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme tesisine
nakledilecektir. Kot ayarlaması esnasında yapılacak olan çalışmalar, Maden Kanunu
gereğince 1(b) gurubu malzeme ocağı kapsamında değerlendirilmektedir. Dolayısıyla,
söz konusu kot ayarlaması çalışmalarından önce, alana ait gerekli müracaatlar Adana
Valiliği’ne yapılarak Maden Kanunu gereğince gerekli Ruhsat ve izinler alınacaktır.
Projenin inşaat çalışmaları süresince işletilecek ola kırma eleme tesisi ile mobil
beton santrali, inşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından alandan sökülecek ve
kullanılan alanlar aslına uygun şekilde düzenlenecektir. Kırma eleme tesisi ve beton
santrali alanlarını gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.
Şantiye sahası içerisine kurulacak olan kırma eleme tesisi ile mobil beton santrali
yanında, inşaat çalışmaları süresince çalışacak olan personelin idari ve sosyal
ihtiyaçlarının karşılandığı prefabrik yapıda tesisler kurulacaktır.
Enerji Nakil Hatları;
Gökkaya Santralinde üretilecek olan enerji, santral alanında kurulacak olan 154
kV’luk şalt sahasına uradan da 154 kV’luk Enerji Nakil Hattı ile yaklaşık 15 km mesafede
bulunan Feke Trafo Merkezine aktarılacaktır.
Himmetli Santralinde üretilecek olan enerji de, santral alanında kurulacak olan 154
kV’luk şalt sahasına ve buradan da 154 kV’luk Enerji Nakil Hattı yardımıyla yaklaşık 11 km
mesafede bulunan Feke Tarfo Merkezine aktarılacaktır.
Saimbeyli HES‘inde üretilecek olan enerji, santral alanına yaklaşık 1 km mesafeden
geçen 34.5 kV’luk enerji nakil hattına girdi-çıktı şeklinde bağlanarak ulusal şebekeye
katılması planlanmıştır.
29
ÇED RAPORU
III.5. Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zaruri
olan ve proje sahibi veya diğer yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmesi planlanan
diğer ekonomik, sosyal ve altyapı projeleri,
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Himmetli ve Saimbeyli
Yükleme havuzuna ulaşım için ve Gökkaya Baraj alanında kalacak mevcut yolun
devamlılığının sağlanması amacıyla yeni yol açılması planlanmaktadır.
Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım, baraj aksının olduğu yerden
Himmetli köyünü Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yol ile sağlanacaktır. Gökkaya Barajı
ve HES Projesinin devreye alınarak su tutulmasına başlanmasıyla, Himmetli köyünü
Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yolun bir kısmı ile yol üzerinde bulunan köprü baraj
rezervuarı altında kalacaktır. Bu nedenle bu yolun yerine üst kotlarda yaklaşık 3,2 km
yeni yol, 300 m uzunluğunda ulaşım tüneli ve bir adet viyadük yapılması planlanmaktadır.
Kurulacak olan bu tesisler Yamanlı III HES Projesi için hazırlanan yapılabilirlik raporunda
irdelenerek maliyet hesaplarına dahil edilmiş olup, yollar için hesaplanan toplam maliyet
7.392.000 YTL (4.800.000 ABD Doları) olarak alınmıştır.
Himmetli Regülatörü ve HES Proje sahasına ulaşm, Adana-Feke yönünden gelen
ve Göksu Nehri boyunca devam eden karayolu sağlanacaktır. Bu yol regülatör yeri ve
santral yeri yakınından geçmekte olup, santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması
planlanmıştır. Ayrıca denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km
yeni yol yapılması gerekmektedir.
Himmetli Regülatörü ve HES tesislerine ulaşımı sağlamak amacıyla yapılacak olan
servis yolların toplam inşaat maliyeti 924.000 YTL (600.000 ABD Doları) olarak
hesaplanmıştır.
Saimbeyli Regülatörü ve HES Proje alanına ulaşım için, Adana’dan Saimbeyli’ye
ulaşımı sağlayan mevcut yol kullanılacaktır. Bu yol santral ve regülatör yerlerinden
geçmekte olup, bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece yükleme
havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yeni yol yapılacaktır.
Proje alanı içerisinde bulunan mevcut yolları ve açılacak yeni yolları gösterir
1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.
III.6. Kamulaştırma ve yeniden yerleşim,
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan üniteler için toplam 120.068 m2
alan kullanılacaktır. Kullanılacak olan bu alanın yaklaşık 30.671 m2’si kurulacak olan
tüneller olup, bu alanda herhangi bir kamulaştırma çalışması yapılmayacaktır. İletim tüneli
dışında kalan alanlarda ise kamulaştırma çalışmaları yapılacak olup, kamulaştırma
çalışmalarının tamamlanmasına müteakip inşaat çalışmalarına başlanacaktır. Proje
kapsamında kurulacak olan üniteler ve bu üniteler ait alansal bilgiler Tablo III.2.2’de
sunulmuştur.
Proje dahilinde kurulacak olan ünitelerin tamamı(santral sahaları, cebri borular,
yükleme havuzları, denge bacaları, çökeltim havuzları, santral binaları) orman sayılan
alan içerisinde kalmaktadır. Ayrıca, Gökkaya ve Himmetli Projelerinde oluşacak göl
rezervuar alanı içerisinde kalan arazilerin tamamı da orman sayılan alanlar içerisinde
kalmaktadır. Yalnızca malzeme stok sahaları ile kırma eleme tesisi(mobil beton santrali
dahil) orman vasfında olmayan hazine arazisi ile şahıs arazileri içerisinde kalmaktadır.
Projeden doğrudan etkilenecek toplu halde yerleşim olmadığından dolayı 2510 sayılı
“İskan Kanunu”na göre yeniden yerleşim söz konusu olmayacaktır.
30
ÇED RAPORU
Kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak
karşılıklı anlaşma yoluna gidilecek, anlaşmazlık durumlarında ise 05.05.2001 tarih ve
24393 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma
Kanunu ve 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15.
madde c ve d fıkraları gereği çerçevesinde kamulaştırma işlemleri gerçekleştirilecektir.
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c
fıkrası gereğince; kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK)
tarafından yürütülecek, verilecek olan kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine
geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğunde hazine adına tescil edilecektir.
Proje kapsamında toplam 89.397 m2 alan(iletim tünelleri dahil değil) kullanılacak
olup, bu alanın yaklaşık 41.927 m2’si orman sayılan alan içerisinde kalmaktadır. Geri
kalan 47.470 m2’lik alan ise orman vasfında olmayan hazine arazisi niteliğindedir. Proje
alanı ve çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli Orman Mesçere Haritasi ve Arazi Varlığı
Haritası eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-4, Ek-3).
Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı
Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'',
Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır. Proje ile ilgili Adana Orman
Müdürlüğü’nün görüşünü bildiren “ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu” ve
eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-15, Resmi Yazılar).
Orman
Adana
Bölge
görüşü
Proje alanı ve yakın çevresinde yer alan yerleşim yerlerinden hiçbiri proje faaliyetleri
sonucunda su altında kalmayacaktır. Bu nedenle, proje kapsamında yeniden yerleşim söz
konusu olmayacaktır.
III.7. Diğer hususlar.
Bu bölümde incelenecek başka bir husus bulunmamaktadır.
31
ÇED RAPORU
BÖLÜM IV
PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ,
REGÜLATÖR VE HES PROJELERİNDEN
ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE
BU ALAN İÇİNDEKİ MEVCUT ÇEVRESEL
ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI
ÇED RAPORU
BÖLÜM IV: PROJE KAPSAMINDA YER ALAN BARAJ, REGÜLATÖR VE HES
PROJELERİNDEN ETKİLENECEK ALANIN BELİRLENMESİ VE BU ALAN İÇİNDEKİ
MEVCUT ÇEVRESEL ÖZELLİKLERİN AÇIKLANMASI
IV.1. Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi, (etki alanının nasıl ve neye göre
belirlendiği açıklanacak ve etki alanı harita üzerinde gösterilecek)
Projeden etkilenecek alanın belirlenmesi için projeden kaynaklanan çevresel,
ekonomik ve sosyal boyutlardaki etkilerin bir arada değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu
etkilerin bazıları doğrudan, bazıları ise dolaylı etkilerdir. Proje etki alanı; flora, fauna,
gürültü, su kaynakları, tarım alanları, yerleşim yerleri vb. göz önüne alınarak seçilmiştir.
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan bütün üniteler, Göksu Nehri 610
m ile 760 m kotları arasında ve Saimbeyli Deresi üzerinde bir yayılım göstermekte olup,
geniş bir alana dağılmıştır. Rapor içerisinde yapılan çevresel değerlendirmelerde özellikle
projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklı toz ve oluşacak gürültünün geniş
alanlara dağılım göstereceği ortaya çıkmıştır. Söz konusu bu etkiler oluşturulan
hesaplama ve haritalama çalışmaları ile desteklenmiş ve inceleme alanı içerisinde kalan
yerleşim birimlerine olası etkiler değerlendirilmiştir.
Sosyo ekonomik açından ise, özellikle proje alanının içerisinde bulunduğu Himmetli
köyünün öncelikli olarak olumlu yönde etkileneceği öngörülmektedir. Dolaylı olarak da
Saimbeyli ilçesi ile Adana ilinin Sosyo ekonomik açıdan etkileneceği düşünülmektedir.
Projenin işletme aşamasına geçmesine müteakip, üretilecek olan enerji ile de Türkiye
ekonomisine doğrudan bir katkı sağlanmış olacaktır.
Sonuç olarak, projenin arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olası
çevresel etkileri raporun ilgili bölümlerinde verilmiş olup, Çevre Mevzuatı kapsamında
değerlendirmeler yapılmıştır. Yapılan değerlendirmeler ışığında, projenin arazi hazırlık,
inşaat, işletme ve işletme sonrası olası çevresel etkilerin Çevre Mevzuatı sınır değerlerinin
altında kalacağı ortaya çıkmıştır. Projenin Sosyo ekonomik açıdan da geniş bir alanı
olumlu yönde etkileyeceği ortaya çıkmış olup, proje alanı ve çevresine ait SosyoEkonomik özellikler Bölüm IV.3’de sunulmuştur.
Projenin etki alanı, eklerde verilen 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde
görülmektedir (Bkz. Ek-2).
IV.2. Etki alanı içerisindeki fiziksel ve biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal
kaynakların kullanımı,
Raporun bu bölümünde, projenin etki alanı içerisinde yer alan çevreye ait fiziksel ve
biyolojik çevrenin özellikleri ve doğal kaynakların kullanımı ile ilgili detaylı bilgi verilmiş ve
değerlendirmeler yapılmıştır.
IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel özellikler,
Bu kısımda proje sahası ve çevre alanlardaki, meteorolojik koşullar değerlendirilmek
üzere; Devlet Meteoroloji İşleri (DMİ) tarafından gerçekleştirilen meteorolojik sürekli
ölçümlerin sonuçları analiz edilerek, sonuçlar tablo ve grafikler yardımıyla sunulmuştur. Bu
kapsamda 380 01ı enlem, 360 30ı boylamlarında yer alan ve proje alanına en yakın
Meteoroloji İstasyonu olma niteliği taşıyan Kahramanmaraş-Göksun Meteoroloji gözlem
istasyonundan alınan verilerden faydalanılmıştır (Bkz:Ek-14).
32
ÇED RAPORU
Proje alanına ait genel iklim koşulları;
Adana ilinde iklim, dağlık ve ovalık alanlarda farklılık göstermekle birlikte tipik
Akdeniz iklimi karakterindedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yükseklerde
yağışlar genellikle kar şeklinde düşmektedir. Adana ilinde en yüksek sıcaklık 50 °C, en
düşük sıcaklık ise -7 °C dolaylarındadır.
Bölgede meydana gelen yağışlar, genellikle yamaç yağışları ve gezici hava
kütlelerinin karşılaşması ile oluşur. Ortalama yağış miktarı 663.5 mm (50 yıllık) dir. Yılın
ortalama 74 günü yağışlı geçmekte ve yağışların % 51 kışın, % 26 ilkbaharda, % 18
sonbaharda, %5 yazın düşmektedir. Yazın havanın nemle yüklü olmasına karşılık, bazı
yıllarda hiç yağış düşmediği görülmektedir.
Yazın bir alçak basınç merkezi olan Çukurova'ya denizden ve Toroslar'dan hava
akımı olmaktadır. Böylece dinamik nedenli bir yüksek basınç merkezi oluşmaktadır. Bir
taraftan denizden gelen nemli hava, diğer taraftan barajlar ve ovanın sulanması nedeniyle
nem artmakta ve iklimin ve enlemin etkisiyle ısınan hava, birikim nedeniyle ağırlaştığı için
yükselememekte ve doyma noktasına ulaşamaktadır. Bunun sonucu olarak yazın nem
yüklü sıcak bir hava görülmektedir. Ortalama nisbi nem % 66 olmakla beraber, yazın %
90'ın üzerine çıkmaktadır.
Proje alanının da içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesi, iklim olarak Akdeniz kuşağı
içine girmekle beraber İç Anadolu’nun karasal iklimi etkisi altındadır. Kışları sert ve soğuk,
yazları serin ve yağışlıdır. Yıllık ortalama sıcaklık kış aylarında 4 derece, yaz aylarında 2225 derece olarak belirlenmiştir.
Meteorolojik ve iklimsel değişkenlerin il içerisinde istatistiksel olarak değişimi
aşağıda sunulmuştur.
a) Sıcaklık
Proje alanında yıllık ortalama sıcaklık 9,1 oC’dir. En yüksek sıcaklık Temmuz ayında
21,6 C, minimum sıcaklık Ocak ayında – 2,4 oC olarak tespit edilmiştir. Ayrıca bölgede
görülen ortalama en yüksek sıcaklık Temmuz ayında 29,8 oC ve ortalama en düşük
sıcaklık değeri ocak ayında -6,8 oC olarak tespit edilmiştir. Bölgeye ait sıcaklık normalleri
Tablo IV.2.1.1’de ve grafiksel gösterimi Şekil IV.2.1.1’de verilmiştir.
o
Tablo IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Sıcaklık Normalleri,
o
o
o
AYLAR
ORT. SICAKLIK ( C)
ORT. DÜŞÜK SICAKLIK( C)
ORT. YÜKSEK SICAKLIK( C)
2,4
Ocak
-2,4
-6,8
Şubat
-1,5
-6,6
4,0
Mart
2,6
-2,5
8,5
Nisan
8,0
2,2
13,7
Mayıs
13,3
5,8
20,4
25,2
Haziran
17,7
8,5
Temmuz
21,6
11,1
29,8
Ağustos
20,6
10,5
29,7
Eylül
15,7
6,8
25,2
Ekim
10,5
3,3
19,3
Kasım
4,0
-1,6
11,3
Aralık
-0,7
-4,7
3,9
YILLIK
9,1
2,2
Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları,
16,1
33
ÇED RAPORU
25
21,6
17,7
Ortalama Sıcaklık
(C)
20
20,6
15,7
13,3
15
o
Ort10,5
9,1 C
8
10
4
2,6
5
0
-5
ocak
şubat
-1,5
-2,4
mart
nisan
mayıs
haziran
temmuz
ağustos
eylül
ekim
kasım
ar
-0
Aylar
Şekil IV.2.1.1. Proje Alanına Ait Ortalama Sıcaklık Değerlerinin Grafiksel Gösterimi,
b) Rüzgâr
Bir bölgedeki rüzgar rejimi, kirleticilerin dağılımında önemli rol oynamaktadır.
Özellikle bölgedeki hakim rüzgar yönü ve şiddeti, nokta kirletici kaynaklardaki koku,
emisyon, ses, vb. kirleticilerin dağılmasında en etkin faktörlerin başında gelmektedir.
Proje yerinde hakim rüzgar yönü NE (Kuzey-doğu), en hızlı esen rüzgar hızı ise
SSW yönünde 3,9 m/s olarak kaydedilmiştir. Bölgede ortalama fırtınalı günlerin sayısı
10,6 ve yıllık ortalama rüzgar hızı ise 1,1 m/s’dir.
Bölgeye ait rüzgar verileri Tablo IV.2.1.2. ve Tablo IV.2.1.3’de, yönlere göre
ortalama rüzgar hızı ve esme sayılarını gösteren yıllık rüzgar diyagramları Şekil
IV.2.1.2’de, yönlere göre esme sayıları için hazırlanan mevsimlik rüzgar diyagramları Şekil
IV.2.1.3. ve Şekil IV.2.1.4’de, yönlere göre mevsimlik esme hızlarını gösteren rüzgar
diyagramları ise Şekil IV.2.1.5 ve Şekil IV.2.1.6’da verilmiştir.
Tablo IV.2.1.2. Bölgeye Ait Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtları
Aylar
Ortalama
Rüzgar Hızı
(m/s)
En Hızlı Esen
Rüzgar Yönü ve
Hızı (m/s)
Ortalama Fırtınalı
Günler Sayısı
(Rüzgar Hızı ≥
17,2 m/s)
Aralık
1,5
NW-24,9
Ocak
1,1,
NNE-17,3
Şubat
1,6
N-24
KIŞ
1,55
Mart
1,8
NW-17,5
Nisan
1,9
N-24,4
Mayıs
1,5
NNW-15,4
İLKBAHAR
1,7
Haziran
1,8
WNW-17,1
Temmuz
1,3
N-17
Ağustos
1,2
NW-14,1
YAZ
1,4
Eylül
1,2
W-16,7
Ekim
1,3
NNW-21,2
Kasım
1,2
NNW-19,4
SONBAHAR
1,2
YILLIK
1,5
NW-24,9
Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Rasat Kayıtları
34
0,3
0,2
0,5
0,3
0,3
0,3
0,5
2,4
Ortalama Kuvvetli
Rüzgarlı Günler Sayısı
(Rüzgar Hızı
10,8-17,1 m/s)
2,3
2,4
3,5
3,9
3,6
3,1
2,6
3,1
3,3
2,0
1,8
2,3
33,9
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Yönlere Göre Aylık ve Yıllık Rüzgar Hızı ve Esme Sayıları Toplamları
67
64
58
50
61
80
49
53
47
75
63
731
1.6
2.7
2.3
2.0
1.9
3.6
3.3
2.6
1.8
1.4
1.8
1.8
2.3
NNE
Esme Sayıları Toplamı
60
46
53
51
50
78
82
57
40
38
33
49
637
NNE
Rüzgarın Ortalama Hızı (m/s)
2.4
3.3
3.4
2.3
2.9
3.4
3.6
2.7
2.2
2.2
2.5
1.5
2.8
NE
22
26
28
15
24
31
22
12
24
22
24
29
279
NE
1.9
2.2
2.3
2.2
1.8
2.5
2.2
1.5
1.4
1.4
2.0
1.6
1.9
ENE
43
39
29
26
30
41
29
23
35
42
42
63
442
ENE
1.9
2.0
1.7
2.0
1.6
1.8
1.9
1.4
1.5
1.6
1.9
1.7
1.8
E
32
14
15
9
12
19
17
7
15
27
30
38
235
E
1.5
1.9
1.4
2.0
1.4
1.8
1.3
1.7
1.7
1.6
1.7
1.5
1.6
ESE
42
32
36
27
21
17
26
34
30
34
47
41
387
ESE
1.4
2.2
1.7
1.5
1.5
1.3
1.2
1.3
1.3
1.4
1.6
1.3
1.5
SE
32
16
22
12
14
14
21
29
17
25
31
22
255
SE
1.0
1.8
1.7
1.6
1.5
1.5
1.0
1.2
0.9
1.4
1.3
1.0
1.3
SSE
28
26
43
55
52
43
53
46
40
39
32
45
502
SSE
1.2
1.7
2.4
2.6
1.6
1.6
1.0
1.1
1.6
1.5
1.6
1.3
1.6
S
30
36
33
43
36
36
47
54
54
39
28
40
476
S
1.4
1.9
2.1
2.7
1.7
1.7
1.3
1.6
1.7
2.3
2.1
1.2
1.8
SSW
56
63
78
112
85
50
63
104
99
66
31
65
872
SSW
1.5
1.8
2.5
2.6
2.3
1.6
1.7
1.5
1.8
2.0
1.8
1.4
1.9
SW
30
51
41
61
58
31
46
50
34
36
23
31
492
SW
0.9
1.5
1.7
2.2
1.6
1.6
1.1
1.1
1.1
1.6
1.7
1.0
1.5
WSW
43
52
54
65
56
50
40
51
44
40
39
36
570
WSW
1.1
1.3
1.7
2.2
1.7
1.4
1.5
1.4
1.1
1.4
1.8
1.5
1.5
W
24
35
40
43
37
29
21
19
23
41
47
36
395
W
0.8
1.0
1.3
1.3
1.2
1.4
0.9
1.0
0.9
1.1
1.0
0.9
1.1
WNW
78
88
83
61
67
50
40
34
69
99
78
62
809
WNW
1.2
1.3
1.4
1.3
1.3
1.4
1.4
1.1
0.9
1.1
1.1
1.2
1.2
NW
74
88
89
92
70
71
63
59
76
80
81
69
912
NW
1.6
1.6
2.1
1.7
2.1
2.2
3.1
2.4
1.4
1.3
1.3
1.9
1.9
NNW
46
56
84
75
92
88
90
65
80
69
78
57
880
NNW
1.9
2.5
2.5
2.7
2.2
3.3
3.3
2.1
2.0
1.5
2.0
1.9
2.4
Mart
35
Ekim
64
Eylül
Aralık
Kasım
Ağustos
Temmuz
N
Mayıs
N
Nisan
YILLIK
Şubat
METEOROLOJİK ELEMAN
Ocak
YÖN
Haziran
AYLAR
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.1.2. Proje Alanına Ait Yıllık Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi
Şekil IV.2.1.3. Proje Alanına Ait Kış Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi
Şekil IV2.1.4. Proje Alanına Ait İlkbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi
36
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.1.5. Proje Alnına Ait Yaz Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi
Şekil IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Sonbahar Mevsimi Rüzgar Rejimi Rasat Kayıtlarının Grafiksel Gösterimi
c) Basınç
Proje alanı 10 yıllık basınç değerlerine bakıldığında, yıllık ortalama yerel basınç
değerinin 865,6 hPa, en yüksek yerel basınç değerinin 878 hPa, en düşük yerel basınç
değerinin 844,7 hPa ve yıllık ortalama buhar basıncı değerinin 8,0 hPa olduğu
görülmektedir. Proje alanına ait 10 yıllık ortalama basınç verileri Tablo IV.2.1.4.’de,
verilerin grafiksel olarak gösterimi ise Şekil IV.2.1.7’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.1.4. Proje Alanı Uzun Yıllar Basınç Verileri
37
TEMMUZ
AĞUSTOS
EYLÜL
EKİM
KASIM
ARALIK
YILLIK
Ortalama Yerel
865,8 865,2 863,7 863,8 865,2
Basınç (hPa)
En Yüksek Yerel
876,4 877,5 876,3 874,5 874,1
Basınç (hPa)
En Düşük Yerel
844,7 846,5 847,1 853,3 853,6
Basınç (hPa)
Ortalama Buhar
4.3
4.2
5.2
7.3
9.5
Basıncı (hPa)
Kaynak: Göksun Meteoroloji İstasyonu Müdürlüğü
HAZİRAN
MAYIS
NİSAN
MART
ŞUBAT
METEOROLOJİK
ELEMAN
OCAK
AYLAR
864,6
863
864,3
866,6
868,6
868,9
867,8
865,6
870,3
869,9
869,9
871,8
875,9
878,9
877,1
878
855,5
855,5
858,6
859,5
855,9
853,6
848,3
844,7
11.1
12.5
12.6
10.3
8.0
6.0
4.9
8.0
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.1.7. Proje Alanına Ait Ortalama Yerel Basınç Değerlerinin Dağılımı
d) Nem
Bağıl nem, özellikle gürültü hesaplamalarında kullanılan bir parametre olup, proje
alanına ait yıllık ortalama nem % 66 civarlarında seyretmektedir. Bölgede yıllık ortalama
yerel basınç 865,6 hPa olduğu belirlenmiştir. Bölgeye ait bağıl nem ve ortalama buhar
basıncı verileri Tablo IV2.1.5’de, grafiksel gösterimi ise Şekil IV.2.1.8’de ve verilmiştir.
Tablo IV2.1.5. Proje Alanına Ait Bağıl Nem ve Ort. Yerel Basınç Verileri,
ORT. BAĞIL NEM (%)
EN DÜŞÜK BAĞIL
NEM (%)
Ocak
10
10
Şubat
78
24
Mart
73
22
Nisan
70
10
Mayıs
69
8
Haziran
64
15
Temmuz
56
16
AYLAR
Ağustos
52
9
Eylül
56
8
Ekim
61
6
Kasım
66
8
Aralık
73
14
YILLIK
79
38
22
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.1.8. Proje Alanına Ait Ortalama Bağıl Nemin Grafiksel Gösterimleri,
e) Sayılı Günler;
Proje alanına ait meteorolojik verilere göre, yıllık toplam kar örtülü günler sayısı 72,2,
sisli günler sayısı 4,5, dolulu günler sayısı ise 2,9, olarak tespit edilmiştir. Ayrıca söz
konusu bölgede yıllık toplam orajli günler sayısı 31,7 ve yıllık toplam kiragili günler sayısı
59,4’dür.
f) Yağışlar
Proje alanına düşen yıllık ortalama toplam yağış miktarı 618,6 mm olarak
kaydedilmiştir. En çok yağış alan ay Aralık, en az yağış alan ay ise Temmuz Ayı’dır.
Bölgede yağışların 0,1 mm’den yüksek olduğu günlerin sayısının yıllık ortalama değeri
100,1’dir. Proje alanına ait yağış verileri Tablo IV.2.1.6’da, grafiksel gösterimi ise Şekil
IV.2.1.9’da verilmiştir.
Tablo IV.2.1.6. Proje Alanına Ait Yağış Rejimleri,
ORT. TOPLAM
YAĞIŞ MİKTARI
(mm)
GÜNLÜK MAX.
YAĞIŞ MİKTARI
(mm)
YAĞIŞ≥0,1MM
OLDUĞU
GÜNLER SAYISI
Ocak
94,6
76,6
12,1
Şubat
64,2
29,7
10,5
Mart
82,4
76,5
11,5
Nisan
80,8
40,6
12,1
AYLAR
Mayıs
54,7
39,3
12,4
Haziran
19,5
31,3
5,8
Temmuz
2,4
7,0
2,0
Ağustos
6,7
12,8
3,1
Eylül
20,6
22,5
4,0
Ekim
38,1
29,9
7,1
Kasım
66,1
55,4
7,2
Aralık
88,5
54,5
12,3
76,6
100,1
YILLIK
618,6
39
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.1.9. Proje Alanına Ait Ortalama Yağış Miktarlarının Aylara Göre Grafiksel Gösterimi
IV.2.2. Jeolojik özellikler (proje alanı ile malzeme ocaklarının jeolojik yapısının
fiziko-kimyasal özellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynakları, heyelan,
benzersiz oluşumlar, çığ, sel, kaya düşmesi başlıkları altında incelenmesi,
1/100.000, 1/25.000 ve/veya 1. 5.000’lik jeolojik harita ve lejandı),
Genel Jeoloji
Doğu Toroslar'ın batı kesimi, başlıca tortul, metamorfik ve manto kökenli olmak
üzere üç büyük kaya grubundan oluşmuştur. Bu kaya gruplan yapısal konumlan ve
özellikleri bakımından dört ana topluluk oluştururlar. Göksu fayının doğusunda Göksun
metamorfitleri, GD’ sunda Andırın karmaşığı, Göksu fayının batısında Toros otokton istifi
ve bu otoktonu
B-KB dan çevreleyen allokton ofiyolitli Kireçlikyayla karmaşığı bu dört
kaya topluluğu oluşturur. Toros otokton istifi ve Göksun metamorfitleri düzenli bir
stratigrafik istif sunarlar. Kireçlikyayla karmaşığı ile Andırın karmaşığının düzenli bir
stratigrafi istifi yoktur. Bu iki karmaşık birbirinden bağımsız olup, büyük boyutta, değişik
yaş ve özellikte Mesozoyik kireçtaşları ile serpantinleşmiş bazik ve ultrabazik kaya
kütlelerinden oluşmuşlardır. Toros otoktonu Kambriyenden Kuvaterner’e kadar, genellikle
kalın düzenli bir stratigrafik istif oluşturur ve fosilli olarak tüm sistemleri içerir. Otokton istif,
kırıntılı, çoğunlukla karbonatlı platform çökellerinden meydana gelmiştir. Tabaka yapıları
çok düzgün ve belirgindir. Morfolojik ve jeolojik yapılar uyumluluk gösterir. Bölge aşın
derecede tektonize olup, KD-GB doğrultulu ve uzunluktan 50-100 km arasında değişen
sayısız itki fayları gözlenir.
Elde edilen veriler, bu bölgenin KB-GD doğrultulu bir sıkışma tektoniğinin etkisinde
kaldığını göstermektedir. Göksun metamorfitlerinde alttan üste doğru azalan bir
metamorfizma gözlenir. Alt kesimler şist ve mermer merceklerinden oluşur, fosil
kapsamaz. Üst kesimler az metamorfik kireçtaşı tabakalarından meydana gelmiş olup, çok
kıt olarak Jura-Kretase fosilleri kapsar. Kireçlikyayla karmaşığı bölgeye Mestrihtiyende
yerleşmiştir. Andırın karmaşığı olasılı olarak Eosenden sonradır, özellikle Üst Miyosen ve
Pliyosen çökelleri tüm değişik kaya topluluklarını açısal diskordansla örter.
İnceleme (Faaliyet) Alanının Jeolojisi
Proje alanında gözlenen çökel kayaçlar, bölgenin zaman zaman kara halinde
olduğunu, bazen de derin deniz altında kaldığını, bunun sonucu olarak da değişik jeolojik
devirlerde çökelimlerin devam ettiğini göstermektedir. Pliyosen’e kadar devam eden
40
ÇED RAPORU
denizel ve karasal devreler sona ermiş, Pliyosen sonrası bölge günümüze kadar son
karasal döneme girmiş ve aşınmaya maruz kalmıştır.
Proje alanı stratigrafik jeolojisi bölgenin 1 / 25 000 ölçekli jeolojisini ortaya koyan
Sait, M., ve diğ. 1981, “Saimbeyli-Andırın Arasının Jeolojisi” MTA tarafından hazırlanan
rapordan faydalanılarak hazırlanmıştır.
Gökkaya barajı ve HES ile Himmetli Regülatörü ve HES proje yerlerinde ve
çevresinde yüzeyleyen jeolojik birimler ve litolojik özelikleri yaşlıdan gence doğru aşağıda
verilmiştir. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş startigrafik sütun kesit
Şekil IV.2.2.1.’de, Himmetli regülatörü ve HES, Gökkaya barajı ve HES ile Saimbeyli
regülatörü ve HES projelerine ait 1 / 25 000 ölçekli jeoloji haritaları ise Ek-5’de verilmiştir.
Ordovisyen
Armutludere Formasyonu
Demirtaşlı (1967) tarafından Armutludere formasyonu olarak adlandırılmıştır. Proje
alanının da içinde bulunduğu Doğu Toros kuşağında oldukça yaygın olan birim esas
olarak şeyl ve silttaşı kaya türlerinden oluşur. Birim altta yumrulu kireçtaşı, ortada yumrulu
kireçtaşı-şeyl, üstte şeyl-silttaşı ardalanması gösterir. Şeyl seviyeleri koyu yeşilimsi, gri,
siyah renkli, çok ince tabakalı, yer yer yapraklanmalı, parlak yüzeyli, bol graptolit ve trilobit
fosillidir. Üst seviyelerdeki silttaşları yeşilimsi-gri, ince tabakalı, ayrıştığında ince uzun
çubuklar şeklinde ayrılıp dökülen özelliktedir. Birim ince bir kumtaşı seviyesi ile son bulur.
Ortalama kalınlığı 750 m olan birime içerdiği fosillere göre Ordovisiyen yaşı verilmiştir.
Orta Devoniyen
Şafaktepe Formasyonu (Dş)
Formasyon adı ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından verilmiştir. Kireçtaşı – Dolomitik
kireçtaşından oluşan istif, Feke – Saimbeyli – Tufanbeyli ilçeleri arasında geniş alanlarda
izlenir. Gri renkli, sert, belirgin katmanlı ve kalsit damarlıdır. Yer yer dolomitleşme gösterir.
Orta – kalın katmanlıdır. Alt düzeylerde kuvarsit görülür. Dayanımlı olduğu için yüksek sırt
ve tepeleri oluşturur. Birimin kalınlığı 500 m den fazladır. Genellikle tabakalarda bulunan
fosil bulgularına göre formasyon yaşının Orta Devoniyen olduğunu göstermektedir
(Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
Üst Devoniyen
Gümüşali Formasyonu (Dg)
Formasyon adı ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.
Formasyonu oluşturan egemen kaya türü kumtaşı, brakyopodlu kireçtaşı, silttaşı ve şeyl
ardalanmasıdır. Bu ardalanma düzenli olmayıp yanal ve düşey olarak değişir. Kumtaşları
ve şeyler kısmen yumuşak ve dağılgan olduklarından formasyon az eğimli sırtlar ve
düzlüklerden oluşan bir yeryüzü şekli gösterir.
R:\Fizibiliteler\Yamanlı-III\Berk\Yamanlı III
Kumtaşları orta, ince katmanlıdır. Katman kalınlığı 5-25 cm. arasında değişir ve
egemen renk kahverengidir. Şeyller koyu kahverenkli, çok ince katmanlı, laminalı ve
oldukça yumuşaktır. Katman kalınlığı 1-5 cm. arasında değişir. Gümüşali formasyonu altta
Şafaktepe, üstte Ziyarettepe formasyonu ile uyumludur. Formasyonun yaşı Üst Devoniyen
olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
41
ÇED RAPORU
Karbonifer
Ziyarettepe Formasyonu (Cz)
Bu formasyon ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.
Bu formasyon, genellikle altta şeyl, silttaşı ve kumtaşı katmanlarından, üstte ise
biyoklastik kireçtaşı tabakalarından oluşmuştur. Tabakalanma gayet belirgindir. Renk koyu
gri ve siyahımsıdır. Permiyen kireçtaşı ile çok benzerlik gösterdiğinden birçok kesimde bu
iki formasyon birlikte haritalanmıştır. Çalışma alanında ayırtlanabilen Karbonifer ile
Permiyen dokanağı faylıdır. Bu yüzden üst dokanak ilişkisi saptanmamıştır. Bu formasyon
alttaki Gümüşali formasyonu üzerine uyumlu olarak gelmekte ve üstteki Yığılıtepe
formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir (Metin, 1983). Bu formasyonun
kalınlığı yaklaşık 300-400 m. kadardır. Birimin kesin yaşı Alt Karbonifer’dir (Sait,M., vd
diğ., 1981, MTA).
42
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.2.1. Proje alanı ve çevresine ait genelleştirilmiş stratigrafik sütun kesit Kaynak: (Sait,M., vd diğ.,
1981, MTA)
43
ÇED RAPORU
Permiyen
Yığıltepe Kireçtaşı (Py)
Bu birim ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır. Bu
formasyon kalın bir kireçtaşı ile temsil edilir. Gri-siyahımsı renkli, ince-orta yer yer kalın
tabakalı, eklemli olan birim özellikle Zamantı vadisi ile Göksu vadisinin birleşim yerinde ve
Seyhan vadisinde görülür. Sert, sağlam ve dayanımlı olan birim sarp bir topoğrafya sunar.
Bazı seviyelerinde oolitik özellikte olan birim içerisinde dolomit ve kuvarsit ara katman ve
ara tabakaları gözlenmektedir.
Birim tabandan tavana doğru koyu gri, bitüm kokulu, ince-orta tabakalı, düzensiz
karbon seviyeli, yer yer dayanımsız kireçtaşı; gri-siyah renkli, orta-kalın tabakalı, yer yer
masif, yeniden kritalleşmiş, kalsit damarlı, sert, dayanımlı, karstik, bol mikro ve makro
fosilli kireçtaşından oluşur. İki kireçtaşı seviyesi arasında pembe beyaz renkli, sık dokulu,
killi-demirli ve silis çimentolu, boksit cepli, kalın tabakalı, ince daneli kuvarsitler yer
almaktadır. Seviyeler arasındaki geçişler düzenli değildir. Ziyarettepe formasyonu üzerine
açısal uyumsuzlukla gelmektedir Üstte ise Katarası formasyonu tarafından uyumlu olarak
örtülür. Birimin yaşı Üst Permiyen olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
Triyas
Katarası Formasyonu (TRk)
Formasyon ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.
Özgül ve diğerleri (1973), Metin ve diğerleri (1982) aynı adı kullanagelmişlerdir. Kayatürü
özellikleri bakımından alacalı renkli kumtaşı, marn ve killi kireçtaşı ardalanamsından
oluşur. Kumtaşları alacalı renkli, orta ince katmanlı olup, intraformasyonal parçacıklar
kapsarlar. Marnlar, genellikle kumtaşları ve killi kireçtaşları arasında ara katman şeklinde
bulunurlar. Killi-kumlu kireçtaşları, sarımsı, kirli sarı renkli yumuşak dağılgan, belirgin, ince
ve orta katmanlıdır. Katarası formasyonu altta Yığılıtepe formasyonu üzerine uyumlu
olarak oturur. Üstten ise Köroğlu tepesi kireçtaşı tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür.
Birimin yaşı Alt Triyas olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
.
Jura-Kretase
Köroğlutepesi Formasyonu (JKk)
Formasyon ilk kez Demirtaşlı (1967) tarafından tanımlanmış ve adlandırılmıştır.
Köroğlutepesi formasyonunu oluşturan egemen kaya türü kireçtaşıdır. Çok kalın, kalın,
orta ve belirgin katmanlanmalı, genellikle gri, bej, sarımsı ve beyaz renklerde, mikritik,
biyomikritk türündedirler. Bu formasyonda, özellikle üst düzeylerinde karstik oluşuklara
rastlanır. Bu formasyonun kalınlığı bölgede, 1.000 m. ile 1.500 m. arasında değişmektedir.
Altta, Triyas yaşlı Katarası formasyonu dahil tüm daha yaşlı birimler üzerine açısal
uyumsuzlukla oturan bu birim, Tersiyer birimleri tarafından yine uyumsuzlukla örtülür.
Birimin yaşı Orta-Üst Jura-Alt Kretase olarak saptanmıştır (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
Üst Kretase - Paleosen
Güzelimköy Formasyonu (Kg)
Formasyon
adlandırılmıştır.
ilk kez Metin ve diğerleri (1982) tarafından tanımlanmış ve
44
ÇED RAPORU
Formasyon kirli sarı, açık yeşil renkli 20 cm. kalınlıklı, tabandan tavana doğru
düzenli bir ardalanma gösteren kumlu, siltli, killi, mikritik kireçtaşı tabakalarından oluşur.
Güzelimköy formasyonu tabandan itibaren, düzenli bir şekilde ardalanma gösteren
kumtaşı, kumlu kireçtaşı, killi mikritik kireçtaşı ve marnlı kireçtaşlarından oluşur.
Kumtaşları orta kalın tabakalı, kirli sarı ve yeşilimsi sarı renklidir. Yaşı Üst KretasePaleosen’dir(Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
Üst Miyosen
Sümbüldağı Formasyonu (Tsko)
Formasyon adı Metin ve diğerleri (1982)’den alınmıştır. İstif en altta konglomera ile
başlar. Sonra kireçtaşı en üstte de kumtaşı – marn – silittaşı birimleri bulunur. Birimler
yanal ve düşey yönde tedrici geçişlidir. Konglomera; altta iri, üste doğru ince elemanlıdır.
Çakılları genellikle kireçtaşı, çimentosu ise kalsiyum karbonattır. Katmanlanma kalın – çok
kalındır. Kireçtaşı; beyaz, açık gri renkli, erime boşlukludur. Bol mercan fosili içerir. Marn;
sarı, açık gri – mavi renklidir. Siltli ve ince katmanlıdır. Birim silttaşı ve kumtaşı ara
düzeyleri ile ardalanmalıdır. İnceleme alanında bu birimin konglomera üyesi ile temsil
edilmektedir. Formasyonun yaşı Üst Miyosen’dir (Sait,M., vd diğ., 1981, MTA).
Kuvaterner
Alüvyon (Qal)
Göksu yatağında ve yan dere ağızlarında genel olarak kum-cakıl ve bloklardan
oluşan alüvyon yer almaktadır. Göksu yatağında, hidrolik eğimin fazla olduğu yerlerde
geniş ve kalın bir alüvyon oluşumu gelişmemiştir. Yatak boyunca yer yer alüvyonun yer
almadığı ve su akısının ana kaya üzerinde olduğu gözlenmiştir. Genel olarak köşeli blok
ve çakıl özelliğinde olan alüvyon az miktarda ince malzeme içermektedir. Alüvyonu
oluşturan malzemenin orijini kireçtaşı ağırlıklıdır.
Himmetli Regülatörü ve HES Tesisleri Mühendislik Jeolojisi Özellikleri
Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim tüneli, cebri
boru güzergahı ve santral yerlerine ait mühendislik jeolojisi özellikleri aşağıda verilmiştir.
Proje alanındaki jeolojik birimlerin jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla 20-37 m
derinliklerinde toplam 381 m, 14 adet temel araştırma sondajı açılmıştır. Araştırma
sondajlarında regülatör yerinde basınçlı su deneyleri yapılmıştır.
Himmetli Regülatörü HES projesi ve çevresine ait 1 / 12 000 ölçekli jeoloji haritası,
jeolojik boy kesiti ve sondaj lokasyonları Ek-5‘de verilmiştir. Himmetli Regülatörü ve HES
projesi kapsamında regülatör yeri, iletim tüneli ve santral yerlerinde Demsar Yapı
tarafından yapılmış olan “Adana Yamanlı-III Projesi Himmetli Regülatörü ve HES
Jeoloji/Jeoteknik Etüt Raporu” ise Ek-16’da verilmiştir.
Himmetli Regülatör Yeri Geçirimlilik-Duraylılık ve Mühendislik Jeolojisi
Regülator yerinde, Üst Devoniyen yaşlı Gümüşali formasyonu kumtaşı, silttaşı,
kiltaşı-şeyl ve kireçtaşı seviyeleri temel kayayı oluşturmaktadır. Bu kaya birimleri
yamaçlarda yamaç molozu talvegde ise yer yer alüvyon ile örtülüdür. Projenin başlangıç
yapısı olan regülatör yerinde, temel kayayı Üst Devoniyen Gümüşali formasyonu
oluşturmaktadır. Birim gri, bej, siyah, kirli beyaz, kahve renk tonlarında orta-kalın, yer yer
45
ÇED RAPORU
ince tabakalı kumtaşı, silttaşı, şeyl-kiltaşı ve kireçtaşı birimleri temsil etmektedir. Bu
birimleri, her iki yakada kalınlığı 9,50 m ye ulaşan yamaç molozu (sol yaka mansapta
acılan RSK-7 nolu kuyuda 17,40 m) ve dere yatağının bazı bölümlerinde kalınlığı 1 m yi
geçmeyen sığ bir alüvyon yer almaktadır. Ana kayayı temsil eden seri içerisinde özellikle
şeyl-kiltaşı ve az tutturulmuş silttaşı seviyeleri zayıf dayanımlı ve yüzeyde ayrışmalıdır.
Yamaç molozu sağ yakada, orta-iri kireçtaşı bloklu, çakıllı ve killidir. Birim içerisinde yer
yer karbonat ve kil çimentolu konglomeratik bloklara da rastlanılmaktadır. Sol yakada
açılan sondajlarda 9,50 m yamaç molozu geçilmiştir. Sağ yakada yamaç molozu, koyu
kahve-siyahımsı renkli, kil ve silt ağırlıklıdır. Sol yaka mansapta, dere kotuna yakın acılan
RSK-5 nolu kuyuda 4,50 m, mansapta RSK-7 nolu kuyuda ise 17,50 m yamac molozu +
teras (yan dere üzerinde) geçilmiştir.
Regülatör yerinde yapılan 7 adet temel araştırma sondajlarında yapılan basınçlı su
deneylerine göre kayanın ortalama geçirimlilik değerleri 3.54-9.99 Lugeon arasında
değişmektedir. Ancak bu değerler ile birlikte yer yer 15-18 Lugeon olan geçirimli
seviyelerin farklı derinliklerde olduğu da belirlenmiştir. Regülatör temel kayasını
oluşturacak olan birimler, basınçlı su deney sonuçlarına göre yer yer geçirimli seviyeler
içermekle birlikte genelde az geçirimli olduğunu göstermektedir. Regülatör yerinde açılan
sondajlarda belirlenen geçirimlilik durumuna göre, gövde altında 20,00 m derinlikte bir sıra
perde enjeksiyonu yapılabilir.
Regülatör yerinde, yamaç molozu ve alüvyonun altında ana kayayı, tabakalı ve
ardalanmalı silttaşı, kumtaşı, kiltaşı şeyl ve kireçtaşından oluşan Üst Devoniyen Gümüşali
formasyonu birimleri temsil etmektedir. Bu birimlerin tabaka eğimlerinin, memba yönünde
yamacın içine doğru olması duraylılık açısından olumlu bir durumdur. Regülatör
ekseninde yapılan sondajlara göre her iki yakada yer yer 9,50 m ye ulaşan kalınlıkta
yamaç molozu ve dere yatağında en fazla 1,00 m derinliğinde alüvyon bulunmaktadır.
Yamaç molozu ve alüvyonun duraylılık ve geçirimlilik açısından gövde boyunca
kaldırılması gerekir. Sol yaka mansapta yer alan ve yamaç molozundan oluşan eski bir
heyelan ve akmalar yapı yerinin mansabında olup, regülatörü etkilememektedir. Sağ
yakada ise mevcut yolun korunması için yola paralel maksimum su kotunda ana kaya ile
regülatör yapısı arasında bir istinat duvarı-perde betonun oluşturulması gerekmektedir.
Etüt alanında aks yerinin kaya kazısında aksın memba, sağ ve sol sahil tarafının şev
açısı 2/1 ve 4/1 (düşey/yatay), mansap tarafının ise kayadaki şevi 1/1,25 (düşey/yatay)
alınmalıdır. Yamaç molozundaki şev ise 1/1,5 ve 1/2 alınması uygun olacaktır.
Himmetli regülatör yerinde yapılan temel araştırma sondajları ve bu sondajlara ait
yeraltısuyu seviyeleri, kuyu derinlikleri Tablo IV.2.2.1.de verilmiştir. Himmetli regülatör
yerinde yapılan sondajlar ve jeolojik kesiti ise Şekil IV.2.2.2.’de verilmiştir.
46
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.2.2. Himmetli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri
Tablo IV.2.2.1. Himmetli regülatör yeri sondajları gözlem sonuçları
Kuyu No
Yeraltısuyu
YAS (m)
Kuyu Derinliği (m)
RSK1
8,44
37
RSK2
5,04
25
RSK3
0,20
20
RSK4
14,20
30
RSK5
3,80
25
RSK6
1,74
20
RSK7
17,50
35
Göl Alanının Geçirimlilik ve Duraylılığı
Göl alanında da aks yerinde görülen birimler devam etmektedir. Regülatör yerinde
açılan sondajlardaki basınçlı su deney sonuçları, göl alanındaki birimlerin (yer yer geçirimli
seviyeler içeren) az geçirimli olduğunu göstermektedir. Ardalanmalı bir yapıda olan Üst
Devoniyen birimlerinden kiltaşı-şeyl seviyelerinin varlığı geçirimsizlik için olumlu bir
durumdur. Bu nedenle göl alanında geçirimlilik açısından herhangi bir sorun
bulunmamaktadır.
Göl alanında da, aks yerinde olduğu gibi ana kayayı geniş bir alanda yamaç molozu
örtmektedir. Su tutulduğunda yamaç molozlarının kalın olduğu yerlerde çok küçük boyutlu
kaymalar ve akmalar oluşabilir. Ancak bunlar göl ve çevresinde duraylılık açısından bir
sorun beklenmemektedir.
47
ÇED RAPORU
Himmetli İletim Tüneli Mühendislik Jeolojisi
Regülatör yerinin sol yakasında yer alacak enerji tüneli 3.617 m uzunluğunda, iç
çapı 4,0 m olarak projelendirilmiştir. Enerji tünelinin giriş kotu 665 m, çıkış kotu 638 m dir.
Tünel 0+000+646 km ler arasında gri, bej, yeşilimsi siyah renkli, orta az yer yer çok
ayrışmış, orta iyi, yer yer zayıf dayanımlı, orta kalın, ince tabakalı, ardalanmalı; kumtaşı,
silttaşı, kiltaşı şeyl ve kireçtaşı serisinden oluşan Üst Devoniyen yaşlı Gümüşali
formasyonu; 0+646 km den tünelin sonu olan 3+617 km ye kadar olan bölümü ise gri siyah bordo renkli, sert ve iyi dayanımlı, çatlaklı, yer yer erime boşluklu (fay düzlemleri ve
çatlaklar boyunca karstlaşma gelişmiştir) dolomit kireçtaşı ardalanmalı Alt Jura-Kretase
Köroğlu formasyonu birimi içinde açılacaktır.
0 + 000 – 0+646 km ler arası
Tünelin başlangıç bölümünde yer alan kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, şeyl ve kireçtaşı ile
temsil olunan ardalanmalı ve tabakalı Üst Devoniyen Gümüşali formasyonu birimlerinde
regülatör aksında açılmış olan RSK3 ve RSK4 nolu temel araştırma kuyuları aynı
zamanda tünelin bu bölümüne de ışık tutmaktadır. Dere kotunda açılan RSK3 nolu kuyu 1
m alüvyondan sonra tamamı siyah, bej renkli, orta iyi dayanımlı, yer yer ayrışmış, orta iyi
dayanımlı ince taneli kumtaşı, silttaşı, kiltaşı ardalanmalı ve tabakalı birimler geçilmiştir.
Kuyuda ortalama RQD yüzdesi % 33,5 dir. 672,86 m kotunda açılan RSK4 nolu kuyuda
9,50 m yamaç molozundan sonra (30,00 m ye kadar) koyu gri siyah renkli tabakalı, orta iyi
dayanımlı yer yer bitümlü kumlu siltli kiltaşı şeyl, kumtaşı ve silttaşı (tabakalı ve
ardalanmalı) geçilmiştir. Tabaka eğimi 40-45° civarında olup, memba yönünde, yamacın
içine doğrudur. ortalama RQD yüzdesi % 28,1 dir. Kuyuda yeraltısuyu seviyesi 14,20 m
dir.
Tünelde süreksizlikler sıklaştığı, eğimlerin azaldığı ve kayadaki ayrışmanın arttığı
yerlerde aşırı sökülmeler olabilecektir. Tünel açımı sırasında püskürtme betonu, ön
kaplama ve yer yer çelik iksa desteklemeler ile bu olumsuzluklar önlenebilecektir. Bu
önlemler, tünel açımı sırasında ayrıntılı incelemeler yapılarak yerinde belirlenmelidir.
Tünelin bu bölümü yeraltısuyu seviyesi (YAS) altında açılacaktır. Kayanın geçirimliliği göz
önünde bulundurulduğunda çok az su gelişleri olabilir. Bu suların tünel içerisinden
uzaklaştırılması için drenaj önlemleri gerekebilir.
0+646 – 3+617 km ler arası
Tünelin bu bölümü Alt Jura-Kretase yaşlı kireçtaşı birimi içinden geçmektedir.
Denge bacasında açılan DBSK1 nolu sondaj kuyusu bu birimde açılmıştır. Bu kuyu verileri
tünel içinde önem arz etmektedir. DBSK1 nolu kuyuda 1 m kalınlığında yamaç
molozundan sonra bej, kahvemsi renkli, orta az çatlaklı, yer yer erime boşluklu, masif
yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Kuyuda ortalama RQD yüzdesi % 70.80 dir.
Arazideki araştırma ve gözlemlerle birlikte tünelin içinden geçeceği bu birimde açılan bir
kuyudaki verilere göre, fay, çatlak gibi yapısal süreksizliklerin sıklaştığı bölümler dışında
önemli bir sorunla karşılaşılmayacağı düşünülmektedir. Tünel güzergahında yer yer
karstik boşluklarla karşılaşmak olasıdır. Birimin karstik yapısı göz önüne alınarak
yeraltısuyu ile karşılaşılması pek mümkün görülmemektedir. Yapısal süreksizliklerin
yoğunlaştığı yerlerde yer yer ek önlemler gerekebilecektir. Bu önlemlerin tünel açımı
sırasında yerinde kararlaştırılması daha uygun olacaktır.
48
Himmetli İletim
ÇED RAPORU
Tüneli Kazısı için Kaya Kütlesi (Q) hesabı Tablo IV.2.2.2.’de
verilmiştir.
Q = ( RQD / Jn ) X ( Jr / Ja ) X ( Jw / Srf)
Q = Kaya Kütlesi
RQD = Kaya niteliği faktörü
Jn = Çatlak sistemi değeri
Jr = Çatlak pürüzlülük değeri
Ja= Çatlak ayrışma değeri
Jw = Çatlak suyu azaltma faktörü
SRF = Gerilim azaltma faktörü
Tablo IV.2.2.2. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q)
Sondaj No
RQD (%)
Jn
Jr
Ja
Jw
SRF
Q en kötü
Q en iyi
Qort
RSK-3
18-56
4-6
1.5-3
2-4
1
2.5-7.5
0.15
8.4
4.27
RSK-4
0-61
4-6
1.5-3
2-4
1
2.5-7.5
0.08
9.15
4.6
DBSK-1
51-96
3
2-3
2-3
1
2.5-5
1.13
19.2
10.14
Tablodaki değerlere göre RSK3 ve RSK4 nolu kuyuların ait olduğu Üst Devoniyen
zayıf, DBSK1 nolu kuyunun temsil ettiği Alt Jura-Kretase formasyonu iyi kaya kütlesi
sınıfında yer almaktadır.
Himmetli Regülatörü Cebri boru ve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi
Cebri boru hattının büyük bir bölümü Alt Jura-Kretase kireçtaşında olacaktır.
Kireçtaşını alt kotlara doğru yer yer sığ bir yamaç molozu örtmektedir. Kazı esnasında
yamaç molozunun kaldırılması ve yapının ana kaya olan kireçtaşına oturtulması
sağlanacaktır. Cebri boru hattının son bölümünde açılan sondaj kuyusunda 0.00 – 1.00 m
bitkisel toprak, 1.00 – 7.00 m’ lerde alüvyon, 7,00 – 13,70 m’ ler arasında killeşmiş zayıf
dayanımlı şeyl ve 13,70 – 25,00 m’ ler arasında tabakalı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir.
Cebri boru hattının son bölümünde yer alan alüvyon ve zayıf dayanımlı, ayrışmış şeyl
birimlerinin kazılarak kaldırılması veya cebri boru hattının Jura-Kretase yaşlı iyi dayanımlı
kireçtaşında kalacak şekilde yamaç yönüne doğru ötelenmesi uygun olacaktır.
Santral yerinde açılan 3 adet temel sondaj verilerine göre yüzeyden itibaren 10,00 –
12,00 m arasında değişen derinlikte alüvyon ve yer yer yamaç molozu gibi örtü birimi
vardır. Alüvyon; kum, çakıl ve blok ağırlıklıdır. Alüvyonun altında genel olarak ayrışmış,
orta-zayıf dayanımlı kiltaşı-şeyl ile orta-iyi dayanımlı kireçtaşı seviyeleri yer almaktadır.
Santral yerinde alüvyon ve ana kayanın çok ayrışmış bölümlerinin kazılarak kaldırılması
için en az 15.00 – 17.00 m derinlikte kazıların yapılması gerekmektedir. Yapılacak
kazılarla birlikte alüvyondan kazı çukuruna gelecek olan suyun pompajla yenilmesi çok
zor, hatta mümkün olamayacaktır. Bunun için kazıdan önce kazı alanının dere yönünden
yamaca bağlanacak şekilde bir geçirimsizlik perdesi (kesişen kazıklar veya slurry-trench)
ile bağlanması gerekir. Diğer bir öneri ise HES yerinin 35,00 – 40,00 m kadar yamaç
yönüne doğru ötelenmesidir.
Santral yerinde 3 adet, cebri boru güzergahında ise 1 adet temel araştırma sondajı
açılmıştır. Bu sondajlara ait yeraltısuyu seviyeleri ve kuyu derinlikleri Tablo IV.2.2.3.‘de
49
ÇED RAPORU
verilmiştir. Santral ve cebri boru güzergahına ait üç boyutlu jeolojik kesit ise
Şekil IV.2.2.3.’de verilmiştir.
Şekil IV.2.2.3. Himmetli regülatörü santral yeri ve cebri boru güzergahı üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj
yerleri
Kuyu No
YAS (m)
Kuyu Derinliği (m)
CBSK-1
8,18
25
SSK-1
4,80
25
SSK-2
6,20
34
SSK-3
2,0
25
Kaya ve Zemin Jeoteknik Özellikleri
Proje alanında açılan sondajlardan alınan karot numuneler üzerinde laboratuvarda
tek eksenli, üç eksenli basınç ve nokta yükleme deneyleri yapılmış sonuçları ise
Tablo IV.2.2.4. ve Tablo IV.2.2.5.’ de verilmiştir. Kayalarda tek eksenli ve nokta yükleme
deneylerine göre sedimanter kayalar çok az-az dayanımlı kaya sınıfına girmektedir.
Regülatörün inşa edileceği alanda açılan sondaj kuyularında alüvyon ve yamaç
molozunda yapılan SPT deneylerinden elde edilen verilere göre en düşük taşıma gücü
değeri (zemin emniyet gerilmesi) qa= 0,92 kg/cm2 ’dir.
50
ÇED RAPORU
Proje alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine
göre uzun süreli deprem esnasında sıvılaşma riski bulunmamaktadır. Proje alanında
kayalarda oturma miktarı önemsiz iken zeminde en düşük taşıma gücüne (qa= 0,92
kg/cm2) göre oturma miktarı 2,8 cm olarak hesaplanmıştır.
Tablo IV.2.2.4. Himmetli regülatörü ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi sonuçları
Sondaj No
Derinlik (m)
RSK1
RSK1
RSK3
RSK3
RSK3
RSK4
RSK4
RSK5
RSK5
RSK6
RSK6
RSK6
RSK7
RSK7
SSK1
SSK1
SSK2
SSK2
DBSK1
DBSK1
DBSK1
DBSK1
DBSK1
CBSK1
CBSK1
CBSK1
İTSK1
İTSK1
9-10
13-14
7-7,5
8,60-9,0
11-11,30
11,5-12,5
14,5-15,5
4,5-5,0
10,5-11,0
6,8-7,0
11,0-11,3
16,2-16,6
19,0-20,0
22,0-23,0
14,0-15,0
17,0-18,0
10,2-10,50
31,0-31,4
4,6-5,0
9,4-9,65
19,0-20,0
24,45-24,65
29,0-30,0
14,0-15,0
16,0-17,0
21,0-22,0
10,0-11,0
12,0-13,0
Tek Eksenli Basınç
Deneyi (Kg/cm2)
Nokta Yükleme
Deneyi (Kg/cm2)
9,96
12,41
15,84
17,17
13,98
11,85
14,4
13,1
15,98
14,51
13,88
11,95
14,14
14,47
Kaya Direnci
219,6
170,8
207,4
238,1
268,4
256,2
337,7
368,6
305,0
334,9
405,8
339,7
231,8
10,84
Çok Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Az
Çok Az
Az
Tablo IV.2.2.5. Himmetli regülatörü ve HES üç eksenli basınç deneyi Sonuçları
Sondaj No
Karot Derinliği (m)
Ø
c (kg/cm²)
SSK3
SSK3
DBSK1
12,0-13,0
20,0-21,0
14,0-15,0
30,0
28,61
34,15
31,18
36,88
41,08
Himmetli Regülatörü ve HES sanat yapı yerlerine ait Jeoteknik Etüd raporunda
zemine ait gerekli jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler belirlenmiş olup proje
dizayn ve inşa aşamasında söz konusu jeolojik-jeoteknik raporlarda belirlenmiş ve
aşağıda sonuç ve öneriler halinde belirtilmiş olan tüm hususlar, zemin parametreleri ve
zemin iyileştirme yöntemleri kullanılacak ve uygulanacaktır.
Regülatör yerinde
Geçirimlilik
Regülatör yerinde, temel kayayı Üst Devoniyen yaşlı (Gümüşali formasyonu → Dg)
kumtaşı,silttaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşından oluşan tabakalı ve ardalanmalı birim temsil
eder. Bu birimleri yamaçlarda yamaç molozu, talvegte ise yer yer sığ bir alüvyon
örtmektedir. Tabaka eğimleri memba yönüne doğru 3545 ° arasında değişmektedir. Yapı
yerinde açılan sondaj kuyularında yapılan basınçlı su deneylerine göre ortalama
51
ÇED RAPORU
geçirimlilik değerleri 3,54 – 9,99 Lugeon arasında değişmektedir. Kuyulardaki YAS talveg
kotunun üstünde olup, yamaçlar dereyi besler konumdadır. Geçirimlilik deney sonuçlarına
göre aks yerindeki temel kaya yer yer geçirimli seviyeler içeren, genelde az geçirimli
özelliktedir. Geçirimsizlik için regülatör aksında 20,00 m derinlikte sığ bir enjeksiyon
perdesi oluşturulabilir.
Duraylılık
Regülatör ekseninde yapılan sondajlara göre her iki yakada yer yer 9,50 m ye
ulaşan kalınlıkta yamaç molozu ve dere yatağında en fazla 1,00 m derinliğinde alüvyon
bulunmaktadır. Yamaç molozu ve alüvyonun duraylılık ve geçirimlilik açısından gövde
boyunca kaldırılması gerekir. Sağ yakada yamaç molozu kazısı sırasında mevcut FekeSaimbeyli yolu etkilenecektir. Bu durumda mevcut yol yamaç yönüne doğru ötelenecek
veya, regülatör kret kotunun daha alt seviyelerinde temel kaya üzerine gelecek yapının
ona göre dizayn edilmesi ve aynı zamanda memba yönünde maximum su kotunda ana
kayaya bağlanması gerekmektedir. Özetle sağ yakada mevcut yolun korunması için yola
paralel maximum su kotunda ana kaya ile regülatör yapısı arasında bir istinat duvarı perde
betonun oluşturulması gerekmektedir.
Sol yaka mansapta yer alan ve yamaç molozundan oluşan eski bir heyelan ve
akmalar yapı yerinin mansabında olup, regülatörü etkilememektedir.
Göl alanında geçirimlilik ve duraylılık
Göl alanında da aks yerinde görülen birimler devam etmektedir. Regülatörde su
tutulduktan sonra yamaçlarda, yer yer yamaç molozunun kalın ve duraysız olduğu
yerlerde küçük çaplı akmalar dışında duraylılık ve geçirimlilik açısından bir sorun
beklenilmemektedir.
Enerji ( İletimEnerji ) Tüneli
Sol yakada 3979m uzunluğunda tasarlanan tünelin ilk 646m’si, Üst Devoniyen (Dg),
geriye kalanın (0+646 – 3+942 km) tamamı ise Alt Jura Kretase birimlerinin içinden
geçecektir. Regülatör yerinin de temel kayası olan Üst Devoniyen; kumtaşı, silttaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşı birimlerinden oluşur. Tabakalı ve ardalanmalı olan bu kayaçlar genelde
ortaiyi, yer yer zayıf dayanımlıdırlar. Tünel giriş yönünde eğimli olan bu birimlerden kazı
esnasında tabakalanma düzlemleri boyunca ve ayrışmış bölümlerde dökülme, kayma ve
düşmeler olabilecektir. Kazı ile birlikte mutlaka, şatkrit, tel kafes + şatkrit ve yer yer kalıcı
çelik iksa gibi kazı destekleme uygulamaları olacaktır. Tünelin 0+646 – 3+942 km ler arası
ortaiyi dayanımlı Alt Jura Kretase yaşlı kireçtaşında açılacaktır. Bu bölümde fay, ezilme
zonu gibi yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerler dışında önemli bir kazı desteğine
ihtiyaç olmayacaktır. Tünelin ilk bölümü YAS altında, diğer büyük bir bölümünün ise
kuruda olacağı tahmin edilmektedir.
Denge Bacası
Denge bacası Alt JuraKretase yaşlı, iyi dayanımlı, masif yapılı kireçtaşında
açılacaktır. Yapısal süreksizlikler boyunca olabilecek küçük çaplı dökülmeler ve kaya
kopması dışında önemli bir sorun beklenilmemektedir. Çalışma emniyeti açısından kazıya
paralel olarak tel kafesli şatkrit yapılması uygun olacaktır.
Cebri boru Hattı
Cebri boru hattının büyük bir bölümü Alt JuraKretase kireçtaşında olacaktır.
Kireçtaşını alt kotlara doğru yer yer sığ bir yamaç molozu örtmektedir. Kazı esnasında
52
ÇED RAPORU
yamaç molozunun kaldırılması ve yapının ana kaya olan kireçtaşına oturtulması
sağlanacaktır. Cebri boru hattının son bölümünde açılan sondaj kuyusunda 0,00 – 1,00 m
bitkisel toprak, 1,00 – 7,00 m lerde alüvyon, 7,00 – 13,70 m ler arasında killeşmiş zayıf
dayanımlı şeyl ve 13,70 – 25,00 m ler arasında tabakalı, iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir.
Cebri boru hattının son bölümünde yer alan alüvyon ve zayıf dayanımlı, ayrışmış şeyl
birimlerinin kazılarak kaldırılması veya cebri boru hattının JuraKretase yaşlı iyi dayanımlı
kireçtaşında kalacak şekilde yamaç yönüne doğru ötelenmesi uygun olacaktır.
Santral Yeri (HES)
HES yerinde açılan üç adet temel sondaj verilerine göre yüzeyden itibaren 10,00 –
12,00 m arasında değişen derinlikte alüvyon ve yer yer yamaç molozu gibi örtü birimi
vardır. Alüvyon; kum, çakıl ve blok ağırlıklıdır. Alüvyonun altında genel olarak ayrışmış,
ortazayıf dayanımlı kiltaşışeyl ile ortaiyi dayanımlı kireçtaşı seviyeleri yer almaktadır.
Santral yerinde alüvyon ve ana kayanın çok ayrışmış bölümlerinin kazılarak kaldırılması
için en az 15,00 – 17,00 m derinlikte kazıların yapılması gerekmektedir. Yapılacak
kazılarla birlikte alüvyondan kazı çukuruna gelecek olan suyun pompajla yenilmesi çok
zor, hatta mümkün olamayacaktır Bunun için kazıdan önce kazı alanının dere yönünden
yamaca bağlanacak şekilde bir geçirimsizlik perdesi (kesişen kazıklar veya slurrytrench)
ile bağlanması gerekir. Diğer bir öneri ise HES yerinin 35,00 – 40,00 m kadar yamaç
yönüne doğru ötelenmesidir.
-Etüt alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine
göre sıvılaşma riski analizine göre uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski
bulunmamaktadır.
-Etüt alanında zeminde yapılan en düşük SPT değerine göre taşıma gücü, oturma
ve yatak katsayıları aşağıdaki gibidir. Güvenli bölgede kalınması için zeminde bu
değerlerin kullanması önerilir. Kayada taşıma gücü ve oturma sorunu yoktur.
En düşük
emniyetli
Taşıma
gücü
(kg/cm²)
0,92
En düşük
taşıma gücüne
göre oturma
(cm)
En Düşük
Yatak
Katsayısı
(t/m³)
2,8
1620
Himmetli regülatörü HES ve çevresini gösterir Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde
verilmiştir.
53
ÇED RAPORU
Gökkaya Barajı ve HES Tesisleri Mühendislik Jeolojisi Özellikleri
Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında baraj yeri, iletim tüneli, cebri boru
güzergahı ve santral yerlerine ait mühendislik jeolojisi özellikleri aşağıda verilmiştir. Baraj
ve ilgili yapı yerlerinde örtü birim kalınlığı, temel kayanın ve temel zeminin jeolojik ve
jeoteknik özelliklerini belirlemek amacıyla toplam 1528,3 m, 33 adet temel araştırma
sondajı açılmıştır. Kuyu derinlikleri 18 m ile 120 m arasında değişmekte olup, kuyuların 9
tanesi düşeyle 20°-30° açı yapan eğimli kuyulardır. Eğimli sondajların toplam derinliği ise
313 m dir.
Gökkaya barajı ve HES projesine ait 1 / 12 000 ölçekli jeoloji haritası, jeolojik boy
kesiti ve sondaj lokasyonları Ek-5‘de verilmiştir. Gökkaya barajı ve HES projesi
kapsamında regülatör yeri, iletim tüneli ve santral yerlerinde Demsar Yapı tarafından
yapılmış olan “Adana Yamanlı-III Projesi Gökkaya Barajı ve HES Jeoloji/ Jeoteknik Etüt
Raporu” ise Ek-16’da verilmiştir.
Baraj Yerinin Geçirimlilik-Duraylılığı ve Mühendislik Jeolojisi
Gökkaya Barajı talvegten yüksekliği 52,30 m ve beton dolgu tipinde
projelendirilmiştir. Ana kaya Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonuna ait
kireçtaşlarıdır. Kireçtaşları; genellikle gri, bej, sarımsı ve beyaz renklerde, çok kalın, kalın,
orta katmanlı, mikritik, biyomikritk türündedirler. Sert ve dayanımlı olan bu formasyonun
özellikle üst düzeylerinde karstik oluşuklara rastlanır. Anakaya üzerinde sol sahilde 1-2 m
kalınlıkta yamaç molozu ile dere yatağında 5-6 m kalınlıkta tahmin edilen alüvyon
bulunmaktadır. Geçirimli olan yamaç molozu ve alüvyon kazı ile kaldırılacaktır. Anakayayı
oluşturan ve üst seviyeleri karstik olan kireçtaşları, geçirimlilik yönünden sıkıntılı
görünmektedir. Bunun için ortalama 40 m derinlikte enjeksiyon perdesi önerilmiştir. Aks
yerinde duraylılık yönünden problem bulunmamaktadır. İnşaat aşamasında alüvyal
çökeller, yamaç molozu ve temel kayasının yüzeysel ayrışmış kısımları sıyrılarak sağlam
kaya koşulları sağlanacaktır. Ana kayadaki kazı şevleri ise
1 yatay / 3 düşey olarak
yapılabilecektir.
Baraj yerinde açılan kuyularda, örtü birimlerinde (yamaç molozunda ve alüvyonda)
yapılan basınçsız su deneylerinde geçirimlilik katsayısı (K) 10-2 ile 10-5 cm/s arasında
değişmektedir. Ağırlıklı ortalama ise 10-3 olup, birimlerin geçirimli özellikte olduğunu
göstermektedir. Temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde kuyuların ortalama
geçirimlilik değerleri 3,73-20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu değerlere göre temel
kaya az geçirimli-geçirimli özelliktedir (Şekil IV.2.2.4.).
Baraj yerinde açılan temel araştırma sondaj kuyularında, talvegte en fazla 17 m
derinlikte alüvyon ile yamaç eteklerinde yer yer sığ bir yamaç molozu örtü birimi olarak yer
almaktadır. Örtü biriminin altında ise çatlaklı, yer yer erime boşluklu, masif, yer yer breşik
yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı temel kayayı oluşturur. Temel kayanın ortalama RQD
yüzdeleri, % 41-88 arasında değişmekte olup, ağırlıklı ortalama % 68, kaya niteliği
sınıflamasına göre “orta” gruptadır. Baraj yerinde açılan sondaj kuyularından elde edilen
bilgiler ışığında, yamaç molozu ve alüvyonun kazılarak kaldırılması uygun görülmüştür.
Baraj yerinde duraylılığı olumsuz etkileyebilecek herhangi bir kitle hareketine
rastlanmamıştır.
Gökkaya Baraj yerinde açılan temel araştırma sondajları ve bu sondajlara ait karot
yüzdeleri (%), RQD (%) değerleri, yeraltısuyu seviyeleri, kuyu derinlikleri ile basınçlı su
deney sonuçları (Lugeon-geçirimlilik) Tablo IV.2.2.6.’da verilmiştir. Gökkaya baraj yerinde
yapılan sondajlar ve jeolojik kesitleri ise Şekil IV.2.2.5.’de verilmiştir.
55
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.2.5. Gökkaya baraj yeri geçirimlilik durumu
Tablo IV.2.2.6. Gökkaya baraj yeri sondajları deney ve gözlem sonuçları
Karot (%)
Kuyu No
RQD (%)
ort
58
50
80
5,8
Max
100
ort
97,5
100
35
86
64
9,6
41
5,8
SK3
83
100
97,8
12
65
36
2,53
31
4,2
SK4
82
100
99,3
17
100
65
40,6
80
6,1
SK2
max
94
Kuyu
Derinliği (m)
min
50
SK1
min
22
Lugeon
(ort)
Yeraltısuyu
YAS (m)
99
65
96
86
9,99
30
14,3
SK5/1
100
40
84
84
0,69
19
12,4
SK6
100
0
90
90
4,67
30
3,7
SK6/1
100
26
96
96
5,88
28
4,3
8,6
SK5
95
100
SK7
SK8
80
100
100
0
83
83
14,2
60
95
22
91
69
2,90
33
8
SK9
100
100
22
70
54
1,69
32
12
SK9/A
100
100
63
96
84
1,24
50
8,6
100
86
0
98
41
13,2
60
8,8
SK10
78
100
99,8
22
100
76
15,9
120
11,2
SK11
100
100
18
94
71
9,25
50
9,4
SK11/1
100
100
75
100
88
10
50
7,8
SK10/1
SK12
94
72
SK13
SK14
SK14/1
73
94
100
94
11
92
58
13,8
60
8,6
100
100
37
89
64
0,70
50
3,4
100
94
9
100
82
1,11
50
5
65
7,6
100
89,5
51
100
86
56
1,28
ÇED RAPORU
Karot (%)
Kuyu No
min
RQD (%)
Yeraltısuyu
YAS (m)
Kuyu
Derinliği (m)
Lugeon
(ort)
Max
ort
min
max
ort
SK15
100
100
60
95
78
15,1
45
SK16
100
100
5
100
32
0,52
36
9
SK16/1
100
100
39
68
55
0,75
31
11,7
100
99
9
100
51
32
75
5,7
SK18
100
8
53
27
18
40
5,1
SK19
100
30
100
59
6,09
18
21
SK19/A
100
31
100
74
5,43
35
9
80
9
SK17
SK20
83
83
100
99
0
100
51
33,2
5,3
Şekil IV.2.2.6. Gökkaya baraj yeri üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri
Göl Alanının Geçirimlilik ve Duraylılığı
Göl alanında, Jura-Kretase yaşlı Köroğlu Tepesi Formasyonuna ait kireçtaşları ile
Üst Kretase-Paleosen yaşlı Güzelimköy Formasyonuna ait fliş karakterindeki (kumtaşı,
kumlu kireçtaşı, marn) birimler yer almaktadır. Göl alanındaki flişler geçirimlilik yönünden
problem yaratmayacaklardır. Kireçtaşlarından ise üst kesimlerde gelişmiş karstifikasyon
nedeniyle kaçaklar olabilecektir. Ancak, bölgenin tektonik yapısı incelendiğinde, K-G ve
KD-GB doğrultulu gelişen ve 50 km kadar devam ettiği araştırmacılarca belirlenen faylar,
57
ÇED RAPORU
az geçirimli ve geçirimsiz birimleri; karstik ve geçirimli olabilecek birimlerin karşısına
getirmektedir. Bu faylardan biri de aks yeri mansabında, Köroğlutepesi kireçtaşları ile
Gümüşali Formasyonunun fliş karakterindeki birimini karşı karşıya getirerek bariyer
oluşturmaktadır.
Genç birimler tarafından örtülen fayların da aktif olmadığı anlaşılmaktadır. Buna
bağlı olarak göl alanındaki su hareketinin kireçtaşları içinde kalacağı ve havza dışına
kaçamayacağı düşünülmektedir. Arazi çalışmaları ve değerlendirmelere göre göl alanında
özellikle yağışlı mevsimlerde boşalımlar Göksu Irmağı’na, diğer bir ifade ile boşalımlar
rezervuarın içine doğru olmaktadır. Baraj yerinde geçirimsizlik temin edildiği takdirde göl
alanında geçirimlilik açısından önemli bir sorun beklenilmemektedir.
Göl alanında, baraj yerinin bitişiğinde her iki yakada yaklaşık olarak 100-150 m
boyunca rezervuara doğru, kalınlığı yer yer 17,00 m ye ulaşan yamaç molozu blok, çakıl,
kil, silt ve kum; sol yakada ise blok ve çakıl geçilmiştir. Yamaç molozu, gevşek ve
sıkılanması yok denecek kadar azdır. Özellikle sol yakada, yamaç eğiminin fazla ve
yamaç molozunun gevşek oluşu, barajda su tutulduktan sonra, malzemenin su ile
temasında yamaç molozunun bir bölümünün göle akmasına neden olacaktır. Göl alanının
diğer bölümlerinde vadi boyunca yamaç eteklerinde görülen sığ ve dar alanlar oluşturan
yamaç molozundan küçük çaplı akmalar olabilecektir. Göl alanında, yamaç molozlarından
oluşabilecek küçük boyutlu akmalar dışında duraylılığı etkileyebilecek önemli bir kitle
hareketi görülmemektedir.
Gökkaya İletim Tüneli Mühendislik Jeolojisi
Sol yakada, 3199 m uzunluğundaki tünel atnalı kesitli olup, 4,30 m çapındadır.
Topoğrafik koşullardan dolayı temel araştırma sondajı, tünel güzergahında açılamamıştır.
Ancak güzergahın bir bölümü olan denge bacasında (tünelin 2+982,94. Km si) ve tünelin
başlangıç kısmına yakın bir konumda açılan SK-14 ve baraj yerindeki diğer sondaj
kuyularından elde edilen bilgiler tünel kazsısı için önemli verilerdir.
Enerji Tüneli 0+000– 0+438 km ler arasında tünel Alt Jura-Kretase yaşlı (Köroğlu
Tepesi) gri renkli, çatlaklı, masif yapılı, yer yer erime boşluklu, sert, sağlam, iyi dayanımlı
kireçtaşında açılacaktır. Baraj yerinde bu birimde açılan çok sayıda sondaj kuyusu vardır.
Tünel güzergahına en yakın konumda açılan SK14 no’lu kuyu sağ yaka talvegte, gövde
ekseninde, 709,92 m kotunda, 50 m derinliğinde düşey olarak açılmıştır. Kuyuda 0,00 –
6,00 m’ ler arası yuvarlak, yarı yuvarlak, orta-iri çakıl ağırlıklı alüvyon, 6,00 – 10,60 m
lerde açık gri, bej, kahvemsi renkli, orta az çatlaklı, çatlaklar kalsit dolgulu, çok parçalı,
sert, sağlam, iyi dayanımlı kireçtaşı, 10,60 – 22,50 m gri bej, kahvemsi renkli, ağımsı
çatlaklı yoğun bir şekilde breşik yapı içeren kireçtaşı. Breşleşme aralıkları (çatlak
aralıkları) kil ve kalsit ile dolgulu olup, çatlaklar boyunca 0,11,5 cm çapında erime
boşlukları oluşmuştur. 22,50 – 30,50 m’ lerde breşik yapının üst seviyelere göre
yoğunluğu azalmıştır. Aynı şekilde çatlak sayısı da daha azdır. Çatlaklar kırmızı renkli kil
ve küçük taneli kireçtaşı çakılları ile dolguludur. Ayrıca yer yer 0,22 cm çapında erime
boşlukları geçilmiştir. 30,50 – 37,00 m lerde masif yapılı kireçtaşı, orta derecede çatlaklı
(çatlaklar yer yer kil ile dolguludur), çatlaklar boyunca kırılmalar oluşmuştur. 37,00 – 50,00
m lerde yer yer breşik, yer yer masif yapılı, orta az çatlaklı, iyi dayanımlı kireçtaşı
geçilmiştir. Çatlaklar boyunca 0,2-1,5 cm çapında erime boşlukları gelişmiştir.
Breşleşmenin boyutu 12 cm ile 15-20 cm (düşey konumda) arasında değişir. Breşleşmede
bazen renk farklılığı dikkat çekicidir. Breşlerde kirli beyaz, açık pembe – pembemsi renkler
hakimdir.
Kuyuda yapılan kaya kalitesi değerlendirmelerinde ortalama RQD değeri %83.13,
basınçlı su deneylerinde elde edilen ortalama kuyu geçirimliliği ise 5 Lugeon’ dur. Kuyuda
58
ÇED RAPORU
yeraltısuyu seviyesi 1,11 m ‘dir.
0+438 – 1+752 km’ler arasında tünel Üst Devoniyen yaşlı (Gümüşali formasyonu)
biriminde açılacaktır. Baraj yerinin mansabında, Jura-Kretase kireçtaşından sonra görülen
bu birim, tabakalı ve kendi içinde yer yer kıvrımlı kireçtaşı ile başlayıp, kireçtaşı, şeyl,
kumtaşı ardalanmasıyla devam eder. Hakim litoloji gri mavi renkli, orta ince, yer yer kalın
tabakalı, orta az çatlaklı, nadiren karstlaşmış, iyi dayanımlı kireçtaşıdır. Litolojik değişimler
yanal ve düşey olarak dereceli geçiş gösteririler. Seri içerisinde killi kireçtaşı şeyl ve
çimentolanması zayıf silttaşı kumtaşı seviyeleri yüzeyde ayrışmalı ve düşük
dayanımlıdırlar. Tünel güzergahında kazının büyük bir bölümünün tabakalı, orta iyi
dayanımlı kireçtaşında geçeceği tahmin edilmektedir. Hakim tabaka eğimi mansap
yönüne doğru olup, ölçülen doğrultu ve eğim değerleri K12°B-75°KD; K60°D-42°KB ve
K17°B, 12°GB şeklindedir.
1+752 – 3+117 km ler arasında tünel Permiyen yaşlı (Yığıltepe kireçtaşı)
kireçtaşının içinde açılacaktır. Sert, sağlam ve dayanımlı yapısı nedeniyle sert bir
topoğrafya sunar. Altındaki birimleri uyumsuz olarak üstleyen formasyon kalın bir kireçtaşı
ile temsil edilir. Kireçtaşı; gri-siyahımsı renkli, orta-kalın tabakalı, eklemli ve karstik
yapıdadır. Tabaka kalınlığı yer yer 1-1,5 m yi bulmaktadır. Karstlaşma çoğu kez
tabakalanmaya paralel olarak gelişmiştir. Tabaka doğrultu ve eğim değerleri genel olarak
K75°B-30°GB ve K83°D- 30°GB ölçülmüştür. Denge bacası yerinde bu birimde DBSK1
no’lu sondaj kuyusu açılmıştır.
3+117 – 3+199 km ler arasında tünelin son bölümü olan bu km’ lerde Karbonifer
yaşlı (Ziyarettepe formasyonu) birimi geçilecektir. Altta Gümüşali formasyonu (Üst
Devoniyen) ile dereceli geçişli, üstte Permiyen yaşlı Yığılıtepe formasyonu ile
diskordanslıdır. Proje sahasında kirli sarıkahve renkli, kumtaşıkireçtaşı ardalanması
şeklinde görülür. Orta kalın tabakalı, eklemli ve çatlaklıdır.
Topoğrafik koşullardan dolayı tünel güzergahında temel araştırma sondajı
açılamamıştır. Ancak güzergahın bir bölümü olan Denge Bacasında DBSK1 no’lu sondaj
kuyusu, tünelin başlangıç bölümüne yakın bir konumda açılan SK14 ve baraj yerindeki
sondaj kuyularından elde edilen bilgiler tünel kazısı için önemli verilerdir. Bu verilere göre
kuyuların ortalama RQD yüzdeleri SK14 için RQD % 82, DBSK1 için RQD % 31 dir. Kuyu
verilerine göre tünelin 0+000 – 0+440 km ve 1+755 – 3+121 km lerinde önemli bir sorun
beklenmemektedir. Yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerler dışında kalan bölümlerde
yer yer püskürtme beton (shotcrete), tel kafesli püskürtme beton yeterli olacaktır.
Tünelin 0+440 – 1+755 km leri arası için sondaj verisi yoktur. Ancak yüzey
araştırma ve gözlemlerine göre tünelin büyük bir bölümü kireçtaşının hakim olduğu birim
içerisinde açılacaktır. Killi kireçtaşı, şeyl ve zayıf dayanımlı silttaşı kumtaşı seviyelerinin
yoğunlukta olduğu yerlerde tel kafesli püskürtme beton ile birlikte kalıcı çelik iksa
desteğine de gereksinim olacaktır.
DBSK1 ve SK14 no’lu sondaj kuyularından elde edilen verilere göre kaya kütlesi
(Q) hesabı Tablo IV.2.2.7. ‘de verilmiştir.
Q = ( RQD / Jn ) X ( Jr / Ja ) X ( Jw / Srf)
Q = Kaya Kütlesi
RQD = Kaya niteliği faktörü
Jn = Çatlak sistemi değeri
Jr = Çatlak pürüzlülük değeri
Ja= Çatlak ayrışma değeri
59
ÇED RAPORU
Jw = Çatlak suyu azaltma faktörü
SRF = Gerilim azaltma faktörü
Tablo IV.2.2.7. Tünel güzergahı kaya kütlesi (Q)
Sondaj No
RQD (%)
Jn
Jr
Ja
Jw
SRF
Q en kötü
Q en iyi
Qort
SK-14
64-100
4-6
1.5-3
2-4
1
2.5-7.5
0.50
15
7.75
DBSK-1
31-90
4-6
1.5-3
2-4
1
2.5-7.5
0.23
13.5
6.86
Tablodaki değerlere göre SK14 ve DBSK1 nolu kuyuların temsil ettiği birimler, orta
iyi kaya kütlesi (Q) sınıfında yer almaktadırlar. Hesaplamalarda kullanılan RQD değerleri
tünel güzergahına yakın açılan sondaj kuyuları olup, tünelde aynı formasyonlar geçileceği
için bir yaklaşım yapılmıştır. Uygulama sırasında farklı jeolojik koşullarla karşılaşıldığında
yeni öneri ve çözümlere gereksinim olabilecektir.
Gökkaya Cebri Boru ve Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi
Cebri boru hattının büyük bir bölümü Permiyen Yığıltepe kireçtaşı, son bölümü ise
Üst Devoniyen biriminden geçecektir. Permiyen kireçtaşı proje sahasında gri-siyahımsı
renkli, ince-orta yer yer kalın tabakalı, eklemli olan birim tabandan tavana doğru koyu gri,
bitüm kokulu, ince-orta tabakalı, düzensiz karbon seviyeli, yer yer masif, yeniden
kritalleşmiş, kalsit damarlı, sert, dayanımlı, karstik, bol mikro ve makro fosilli kireçtaşından
oluşur.
3+117 3+132 km lerde üstte yamaç molozu + alüvyondan oluşan 11,70 m kalınlıkta
örtü birimi, örtü biriminin altında ise Üst Devoniyen temel kayayı oluşturmaktadır. Cebri
boru hattının son bölümünü oluşturan Üst Devoniyen; bitümlü, zayıf dayanımlı kiltaşı
kireçtaşı ardalanması şeklindedir. Cebri boru hattının son bölümünde açılan CBSK1 no’lu
kuyuda 11,50 m örtü malzemesi; 11,50 – 25,00 m ler arası tabakalı (tabakalanma
düzlemleri boyunca ayrışmalı), orta, yer yer zayıf dayanımlı, killi, bitümlü, kiltaşı ile
ardalanmalı kireçtaşı olarak geçilmiştir.
Cebri boru hattında, duraylılık açısından örtü malzemesinin tamamı, temel kayanın
da ayrışmış, zayıf dayanımlı bölümlerinin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Buna göre
cebri boru hattının son kısmı olan 3+1703+190 km leri arasında en az 13,00 m derinlikte
sıyırma kazısı öngörülmektedir.
Santral yerinde, yamaç eteğinde yamaç molozu ve yan derenin getirmiş olduğu
depozit bir malzeme (yamaç moloz + yan dere alüvyonu), dere kotunda ise alüvyon örtü
birimi olarak yer almaktadır. Örtü biriminin altında temel kayayı Üst Devoniyen temsil
etmektedir. Depozit malzeme; gevşek, sıkılanması zayıf, blok çakıl ağırlıklı, blok, çakıl, kil
ve siltten oluşmaktadır. Bu birimin kalınlığı yer yer 12 m yi bulmaktadır. Dere kotundaki
alüvyon, bloklu ve çakıllı olup, kalınlığı SSK3 no’lu kuyuda 4 m olarak belirlenmiştir. Bu
kalınlık aktüel dere yatağında daha fazladır.
Santral yerinin temel kayası olan Üst Devoniyen; gri siyah, yeşilimsi renkli, tabakalı
(45° eğimli), killi kireçtaşı, kireçtaşı, zayıf dayanımlı, bitümlü kiltaşı birimlerinden oluşur.
Santral yerinde temel araştırmaları için 3 adet sondaj kuyusu açılmıştır. Santral yerinde,
4,00-12,00 m arasında değişen derinlikte yer alan yamaç molozu + alüvyon örtü biriminin
tamamı, temel kaya olan killi kireçtaşı, kiltaşı şeyl ve kireçtaşının ayrışmış, killeşmiş
60
ÇED RAPORU
bölümlerinin duraylılık açısından kazılarak kaldırılması uygun görülmüştür.
Santral yerinde 3 adet, cebri boru güzergahında ise 1 adet temel araştırma sondajı
açılmıştır. Bu sondajlara ait Karot yüzdesi (%), RQD (%) değeri, yeraltısuyu seviyesi ve
kuyu derinlikleri Tablo IV.2.2.8.‘de verilmiştir. Santral ve cebri boru güzergahına ait üç
boyutlu jeolojik kesit ise Şekil IV.2.2.6.’da verilmiştir.
Kuyu No
CBSK-1
SSK-1
SSK-2
SSK-3
Karot (%)
min
83
100
70
83
Max
100
100
100
100
RQD (%)
ort
97
100
87
95.75
min
0
4
0
7
max
36
54
80
75
ort
21.4
32.5
26
48
Yeraltısuyu
YAS (m)
Kuyu Derinliği
(m)
12.20
11.40
6.10
0.90
25
30
25
30
Şekil IV.2.2.7. Gökkaya baraj santral yeri ve cebri boru üç boyutlu jeolojik kesiti ve sondaj yerleri
Kaya ve Zemin Jeoteknik Özellikleri
Proje alanında açılan sondajlardan alınan karot numuneler üzerinde laboratuvarda
tek eksenli, üç eksenli basınç ve nokta yükleme deneyleri yapılmış sonuçları ise Tablo
IV.2.2.9. ve Tablo IV.2.2.10.’da verilmiştir. Kayalarda tek eksenli ve nokta yükleme
deneylerine göre sedimanter kayalar çok az-az dayanımlı kaya sınıfına girmektedir.
Proje alanında kayada en düşük taşıma gücü (zemin emniyet gerilmesi)
qa= 13.7 kg/cm2 olup, baraj ve HES yerinde yapılar kayaya oturtulacağından oturma
miktarı önemsizdir. Proje alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan
SPT verilerine göre uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski bulunmamaktadır.
61
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.2.9. Gökkaya barajı ve HES tek eksenli basınç ve nokta yükleme deneyi sonuçları
Sondaj No
Derinlik (m)
Sk6
Sk6/1
SK8
SK8
SK8
Sk9
Sk9
Sk9A
Sk9A
Sk11
Sk11
Sk13
CBSk1
CBSk1
SK14
SK14
SK14
SSK1
SSK1
SSK1
SSK1
SSK2
SSK2
SSK2
SSK3
SSK3
SSK3
SSK3
DBSK1
DBSK1
DBSK1
DBSK1
16,516,7
18,218,4
13,013,50
15,015,5
25,026,0
14,014,2
18,7519,0
16,316,5
38,039,0
3,84,0
7,657,80
16,016,18
12,013,0
20,021,0
12,013,0
27,028,0
37,538,0
11,012,0
16,017,0
24,025,0
27,028,0
11,512,0
15,016,0
20,520,62
4,04,5
6,07,0
17,018,0
22,023,0
8,09,0
10,011,0
18,019,0
28,029,0
Tek Eksenli Basınç
Deneyi (Kg/cm2)
198,5
259,2
173,24
216,43
225,82
238,8
245,3
225,3
353,8
137,4
185,9
321,0
173,6
275,6
185,81
203,62
164,58
Nokta Yükleme
Deneyi (Kg/cm2)
Kaya Direnci
Çok Az
Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Az
Çok Az
Çok Az
Az
Çok Az
Az
Çok Az
Çok Az
Çok Az
Az
Az
Az
Az
Az
Orta
Az
Orta
Orta
Orta
Orta
Çok Az
Az
Az
Çok Az
16,21
15,58
15,15
17,76
16,71
21,01
19,94
20,47
20,78
23,67
25,27
152,38
272,55
260,47
189,22
Tablo IV.2.2.10. Gökkaya barajı ve HES üç eksenli basınç deneyi sonuçları
Sondaj No
SK11
SK13
DBSK1
Karot Derinliği
(m)
Ø
c (kg/cm²)
7,30-7,65
24,5-24,9
34,0-35,0
25,5
29,33
30,0
34,07
32,19
31,18
Gökkaya Barajı ve HES sanat yapı yerlerine ait Jeoteknik Etüd raporunda zemine
ait gerekli jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler belirlenmiş olup proje dizayn ve
inşa aşamasında söz konusu jeolojik-jeoteknik raporlarda belirlenmiş ve aşağıda sonuç ve
öneriler halinde belirtilmiş olan tüm hususlar, zemin parametreleri ve zemin iyileştirme
yöntemleri kullanılacak ve uygulanacaktır.
Temel Araştırmaları
Baraj yerinde yapılan jeolojik ve jeoteknik çalışmalar sırasında baraj gövdesi ve
diğer yapıların inşa edileceği alanlarda örtü birimlerinin kalınlığını, temel kayanın jeolojik
ve jeotenik özelliklerini tespit etmek amacıyla, toplam 1528,3m 33 adet temel araştırma
sondajı açılmıştır. Açılan sondajların 6 sı eğimli (düşeyle 20°30°) olup, eğimli sondajların
toplam derinliği 313 m dir.
Baraj gövdesi, batardolar ve mansapta alternatif aks yerinde açılan sondajlardan
elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmelere göre memba batardosu
62
ÇED RAPORU
sağ yakada açılan SK15 ve SK16 no’lu kuyularda geçilen birimlerin jeolojik ve jeotenik
özellikleri bakımından JuraKretase kireçtaşından daha farklı oldukları görülmüştür. Bu
bilgiler ışığında memba batardosunun olduğu bölümde, her iki yakada, yamaç molozu ile
örtülü alanın araştırılması için 5 adet sondaj kuyusunun açılmasına karar verilmiştir. Sağ
yakada açılan SK17 ve SK18 no’lu kuyularda da SK15 ve SK16 no’lu kuyulara benzer
özelliklerde killi kireçtaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşından oluşan ortaince tabakalı, ardalanmalı
birim geçilmiştir. Sol yakada açılan SK19 ve SK19/A no’lu kuyularda bu özelliklere
rastlanmamıştır. Ancak SK19/A no’lu kuyunun yaklaşık 15,00 – 20,00 m memba yönünde
yamaç molozunda açılan araştırma çukurunda yaklaşık 15,00 m derinlikte olan yamaç
molozunun altında alacalı renkte ayrışmış kilkiltaşı, kireçtaşı biriminin sağ yakadaki
geçilen birimlere benzer özelliklerde olduğu görülmüştür. SK20 sondajında SK17
sondajına göre kireçtaşı oranı daha fazla ve paleontolojik yaş olarak ta SK19 ve
SK19A’da geçilen kireçtaşlarından daha yaşlıdır. Bu sondajlardan seçilen karot örnekleri
Mikropaleontoloji Laboratuvarına gönderilmiş ve yaş tayini için laboratuar deneyleri
tamamlanmıştır.
Yapılan değerlendirmelerde sağ yakada SK17, SK18 ve SK15, talvegte SK16, sol
yakada SK19/A ve SK20 no’lu kuyulardan memba yönüne doğru mansap memba
yönünde yaklaşık olarak 100150 m boyunca yamaç molozu ile örtülü alanda killi kireçtaşı,
kiltaşışeyl, kireçtaşından oluşan bir birim yer almaktadır. Paleontolojik incelemelerde yaş
aralığı şüpheli Liyas, Orta Dogger öncesi şeklinde tanımlanmıştır.
Baraj Yerinin Geçirimliliği
Baraj yerinde açılan kuyularda, temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde
kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73 – 20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu
değerlere göre temel kaya az geçirimligeçirimli özelliktedir.
Baraj yerinde temel kayanın JuraKretase yaşlı kireçtaşı olması, geçirimlilik
konusunda hassasiyeti arttırmaktadır. Genel olarak, bu birimin karstik yapıda olduğu
bilinmektedir. Açılan sondajlarda büyük çaplı bir karst yapısına rastlanmamış olması bu
hassasiyeti azaltmamaktadır. Jeolojik yapının bu özelliği dikkate alınarak yapılan saha
çalışmaları ve sondajlı araştırmalarda bu birimin memba ve mansap yönünde değişimi ve
diğer jeolojik birimlerle ilişkileri araştırılmıştır. Bu çalışmalara destek olarak da
paleontolojik anlamda laboratuarda örnekler üzerinde yaş tayini yapılmıştır. Laboratuvar
sonuçları kesin bir yaş tayini yapamamış olmasına rağmen MTA Genel Jeoloji Dairesi
Eski Başkanlarından Jeoloji Yük. Mühendisi Sn. Necati Turhan arazi çalışmalarında bu
birimin JuraKretase biriminden farklı olduğunu, büyük bir olasılıkla Triyas olabileceğini
ifade etmiştir.
Yapılan çalışmalar sonucunda, baraj yerinde geçirimsizliğin temini için sağ yakada
SK17, talvegte SK16 ve sol yakada SK20 no’lu kuyularını birleştirecek hattın memba
bölümünde, yamaç molozundan sonra plint beton hattı oluşturularak baraj gövdesine
bağlanması ve plint hattında 40,00 – 60,00 m derinlikte perde enjeksiyonu yapılması
gerekli görülmektedir.
Baraj Yeri ve Göl Alanının Duraylılığı
Baraj gövde yerinde yamaç eteklerinde yamaç molozu, talvegte ise derinliği 15,00 –
16,00 m olan alüvyon vardır. Duraylılık açısından bu örtü malzemesinin gövde
düzleminden tamamen kaldırılması gerekir. Örtü malzemesi kaldırıldıktan sonra baraj
yapısının oturacağı ana kayada taşıma gücü ve oturma açısından herhangi bir sorun
olmayacaktır.
63
ÇED RAPORU
Göl alanında, yamaç molozunda oluşabilecek küçük boyutlu akmalar dışında,
duraylılığı olumsuz yönde etkileyebilecek önemli bir kütle hareketi görülmemektedir.
Dolusavak
Dolusavak yapısı gövde üzerinde tasarlanmıştır. Dolusavak deşarj kanalından
sonraki bölümde, kıyı aşınması ve kıyı oyulmasına karşı dere yatağında önlem
alınmalıdır.
Derivasyon Kondüvisi
Kondüvi sağ yakada, 230,70 m uzunluğunda atnalı kesitli, betonarme kaplamalı
olup, 6,60 m çapındadır. Kondüvi güzergahında ve güzergah yakınında açılmış SK16, SK16/1, SK15, SK12, SK10, SK10/1, SK5 ve SK5/1 no’lu sondaj kuyuları vardır.
Kondüvi güzergahında 0+000 – 0+045 km lerde alüvyon ve yamaç molozundan
oluşan örtü malzemesi; 0+045 – 0+110 km lerde üzerinde yamaç molozu olan (yamaç
molozunun kalınlığı yer yer 17,00 m yi bulmaktadır → SK15 no’lu kuyuda) killi kireçtaşı,
kiltaşışeyl, kireçtaşı ardalanmalı birim; 0+110 – 0+230,70 km lerde ise masif, yer yer
breşik yapılı, iyi dayanımlı kireçtaşı yer almaktadır.
Duraylılık ve taşıma gücü açısından kondüvinin 0+000 – 0+060 km ler arasında
temel tesviyesinden sonra kazıklı temele oturtulması uygun olacaktır. Kazık derinliği ana
kaya derinliği kadar olmalıdır. Bu derinlik 5 – 10 m arasında değişmektedir.
Kondüvi yerinde yapılacak kazılarda, ana kaya kazı şev eğimlerinin 0+000 – 0+100
km lerde 2düşey/1yatay, 0+100 – 0+230 km lerde ise 34düşey/1 yatay olarak seçilmesi
uygundur. Kondüvi çıkışında, alüvyonda ve yumuşak zeminde olası oyulma va
aşınmaların önlenmesi ve yapının hasar görmemesi için, çıkış taban kotundan sonra 4–5
m derinlikte parafuy yapılması uygun olacaktır.
Memba Batardosu
Talvegten 20,50 m yüksekliğinde olan batardo yerinde, sağ yakada yamaç molozu,
talvegte ise alüvyon örtü malzemesi ana kayayı örtmektedir. Sağ yakada yamaç
molozunun altında killi kireçtaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşından oluşan ardalanmalı birim, sol
yakada ise masif yapılı kireçtaşı yer almaktadır. Batardo kret kotuna yakın bir konumda
açılan SK15 no’lu kuyuda 16,70 m derinlikte yamaç molozu geçilmiştir. Talvegte açılan
SK16/1 no’lu eğimli kuyuda da alüvyonun 18,00 m ye kadar devam ettiği anlaşılmıştır.
Arazi çalışmaları ve sondaj bilgileri birlikte değerlendirildiğinde duraylılık ve
geçirimlilik açısından, batardo ekseni boyunca yamaç molozu ve alüvyonun kazılarak
kaldırılması uygun olacaktır. Alüvyon kaldırılmadığı taktirde baraj temel kazısı için
yapılacak çalışmalarda kazı çukuruna su akışını önlemek veya azaltmak için alüvyon
enjeksiyonu yapılmalıdır.
Mansap Batardosu
Mansap batardosu talvegten 8,5 m yüksekliğinde olup, kret uzunluğu 44,80 m dir.
Batardo yerinde temel kaya olan kireçtaşlarını yamaçlarda sığ bir yamaç molozu, talvegte
ise derinliği 13,90 – 16,60 m arasında değişen alüvyon örtmektedir.
64
ÇED RAPORU
Baraj yeri kazı çalışmaları esnasında kazı çukuruna mansap yönünden gelecek
suyu önlemek için batardo gövdesinden sonra memba yönünde bir geçirimsizlik perdesi
tasarlanabilir.
Enerji Tüneli
Sol yakada, 3192 m uzunluğundaki tünel atnalı kesitli olup, 4,30 m çapındadır (iç
çapı). Topoğrafik koşullardan dolayı temel araştırma sondajı, tünel güzergahında
açılamamıştır. Ancak güzergahın bir bölümü olan denge bacasında (tünelin 2+982,94. Km
si) ve tünelin başlangıç kısmına yakın bir konumda açılan SK14 ve baraj yerindeki diğer
sondaj kuyularından elde edilen bilgiler tünel kazsısı için önemli verilerdir.
Tünel Güzergahının Jeolojisi
0+000 – 0+438 km ler arası: Masif yapılı, çatlaklı, yer yer erime boşluklu, iyi
dayanımlı kireçtaşı ( JuraKretase )
0+438 – 1+752 km lerde: Kendi içinde yer yer kıvrımlı, ortaince yer yer kalın
tabakalı kireçtaşı ağırlıklı, kireçtaşışeyl, kumtaşından oluşan birim ardalanmalı, yanal ve
düşey yönde dereceli geçiş gösterir (Üst Devoniyen). Birim içerisinde kiltaşışeyl ve zayıf
çimentolu silttaşı seviyeleri yüzeyde ayrışmalı ve zayıf dayanımlı olarak görülürler.
1+752 – 3+117 km ler arası: Tünel km lerde sert, sağlam, iyi dayanımlı, ortakalın
tabakalı, yer yer erime boşluklu, çatlaklı ve eklemli permiyen yaşlı kireçtaşında açılacaktır.
Tabaka eğimleri genel olarak mansaba doğrudur.
3+117 – 3+192 km lerde ortaiyi dayanımlı, tabakalı ve ardalanmalı kumtaşıkireçtaşı
ile temsil olunan karbonifer yaşlı birimler yer almaktadır.
Tünelin 0+000 – 0+440 km lerinde geçilecek birimi temsil eden SK14 no’lu sondaj
kuyusunun ortalama RQD yüzdesi % 82dır. 0+440 – 1+755 km leri temsil edebilecek
sondaj kuyusu yoktur. Ancak saha çalışmalarına göre, tünelin büyük bir bölümü
kireçtaşının hakim olduğu birim içerisinde açılacaktır. 1+755 – 3+121 km leri arasında
tünelin geçeceği birim olan permiyen kireçtaşında denge bacasında açılan DBSK1 no’lu
kuyuda RQD değeri % 54 dür.
Gerek tünel güzergahını temsil eden temel sondajı kuyu verilerine, gerekse arazi
gözlem ve incelemelerine göre 0+000 – 0+440 km ve 1+755 – 3+193 km ler arasında
yapısal süreksizliklerin yoğunlaştığı yerler dışında tünel kazı desteği olarak yer yer şatkrit
ve tel kafesli şatkrit yapılabilir. Uygulama sırasında farklı jeolojik koşullarla
karşılaşıldığında yeni öneri ve çözümlere gereksinim duyulacaktır.
0+440 – 1+755 km lerde kiltaşışeyl ve zayıf tutturulmuş silttaşı seviyelerinin
yoğunlukta olduğu yerlerde tel kafesli şatkrit ile birlikte kalıcı çelik iksa desteğine de ihtiyaç
olacaktır. Tünelin açılacağı birimlerin geçirimlilik özellikleri dikkate alındığında 0+440 –
1+755 km ler arasında (Üst Devoniyen) yeraltısuyuna rastlamak mümkün olacaktır. Diğer
bölümlerde özellikle dere geçişlerinde mevsimsel olarak tünele küçük debili su
sirkülasyonları olabilir. DBSK1 ve SK14 no’lu sondaj kuyularından elde edilen verilere
göre kaya kütlesi (Q) ortalama değeri 6,867,75 arasında değişmektedir.
Denge Bacası
Denge Bacası Permiyen yaşlı kireçtaşının içinde açılacaktır. Sert, sağlam ve
dayanımlı yapısı nedeniyle sert bir topoğrafya sunar. Kireçtaşı ile temsil olunan birim; gri65
ÇED RAPORU
siyahımsı renkli, ortakalın tabakalı, eklemli ve karstik yapıdadır. Tabaka kalınlığı yer yer 1
1,5 m yi bulmaktadır. Karstlaşma çoğu kez tabakalanmaya paralel olarak gelişmiştir. Yapı
yerinde açılan DBSK1 no’lu kuyuda bej, açık gri, pembemsi renkli, ince dokulu, yer yer
erime boşluklu (13 cm çapında), üst seviyelerde grafit düzeyleri içeren sert, sağlam yapılı,
iyi dayanımlı kireçtaşı geçilmiştir. Genel olarak iyi dayanımlı ve duraylı olan bu birimde,
kazı sırasında dökülme ve kaya düşmelerine karşı özellikle çalışma emniyeti için tel
kafesli püskürtme beton (shotcrete) uygulaması önlem olarak düşünülebilir.
Cebri Boru Hattı
Cebri boru hattının büyük bir bölümü Karbonifer, son bölümü ise Üst Devoniyen
biriminden geçecektir. Karbonifer Proje sahasında kumtaşıkireçtaşı ardalanması şeklinde
görülür. Ortakalın tabakalı, eklemli ve çatlaklıdır. 3+117 3+132 km lerde üstte yamaç
molozu + alüvyondan oluşan 11,70 m kalınlıkta örtü birimi, örtü biriminin altında ise Üst
Devoniyen temel kayayı oluşturmaktadır. Cebri boru hattının son bölümünü oluşturan Üst
Devoniyen; bitümlü, zayıf dayanımlı kiltaşıkireçtaşı ardalanması şeklindedir. Cebri boru
hattının son bölümünde açılan CBSK1 no’lu kuyuda 11,50 m örtü malzemesi; 11,50 –
25,00 m ler arası tabakalı (tabakalanma düzlemleri boyunca ayrışmalı), orta, yer yer zayıf
dayanımlı, killi, bitümlü, kiltaşı ile ardalanmalı kireçtaşı olarak geçilmiştir.
Cebri boru hattında, duraylılık açısından örtü malzemesinin tamamı, temel kayanın
da ayrışmış, zayıf dayanımlı bölümlerinin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Buna göre
cebri boru hattının son kısmı olan 3+1703+190 km leri arasında en az 13,00 m derinlikte
sıyırma kazısı öngörülmektedir.
HES Yeri
Santral yerinde, yamaç eteğinde yamaç molozu ve yan derenin getirmiş olduğu
depozit bir malzeme (yamaç moloz + yan dere alüvyonu), dere kotunda ise alüvyon örtü
birimi olarak yer almaktadır. Örtü biriminin altında temel kayayı Üst Devoniyen temsil
etmektedir. Depozit malzeme; gevşek, sıkılanması zayıf, blokçakıl ağırlıklı, blok, çakıl, kil
ve siltten oluşmaktadır. Bu birimin kalınlığı yer yer 12 m yi bulmaktadır. Dere kotundaki
alüvyon, bloklu ve çakıllı olup, kalınlığı SSK3 no’lu kuyuda 4 m olarak belirlenmiştir. Bu
kalınlık aktüel dere yatağında daha fazladır.
Santral yerinin temel kayası olan Üst Devoniyen; grisiyah, yeşilimsi renkli, tabakalı
(45° eğimli), killi kireçtaşı, kireçtaşı, zayıf dayanımlı, bitümlü kiltaşı birimlerinden oluşur.
Santral yerinde temel araştırmaları için üç adet sondaj kuyusu açılmıştır.
Santral yerinde, 4,00 12,00 m arasında değişen derinlikte yer alan yamaç molozu +
alüvyon örtü biriminin tamamı, temel kaya olan killi kireçtaşı, kiltaşışeyl ve kireçtaşının
ayrışmış, killeşmiş bölümlerinin duraylılık açısından kazılarak kaldırılması uygun
görülmüştür.
Kazı esnasında alüvyondan kazı çukuruna bol miktarda su akışı olacaktır. Kazının
kuruda yapılabilmesi için, dere tarafından yamaç yönüne doğru ana kayaya bağlanacak
biçimde yarım daire şeklinde bir geçirimsizlik perdesinin oluşturulması uygun olacaktır.
Başka bir alternatif ise santral yapısını, yaklaşık olarak 30–40 m güneydoğu yönünde
yamaca doğru öteleyerek, örtü malzemesi kazısından ve kazı çukuruna gelebilecek
yüksek debili sudan korunmuş olacaktır.
66
ÇED RAPORU
Şalt Sahası
Bu yapı yerinde, yüzeyde yamaç molozu + alüvyon örtüsü, örtü biriminin altında ise
santral yerinde olduğu gibi Üst Devoniyen birimleri temel kayayı oluşturur. Şalt sahasında
temel araştırma sondajı yapılmamıştır. Santral yeri ile aynı zemin özelliklerine sahip olan
yapı yerinde duraylılık ve oturma açısından örtü birimlerinin kazılarak kaldırılması gerekir.
Aynı şekilde şalt sahasının da yapı yerindeki zeminin taşıma gücü ve duraylılık açısından
30,00 m batı, 20,00 m güney yönüne doğru ötelenmesi daha uygun olacaktır.
- Etüt alanında santral yerinde açılan sondajlarda alüvyonda yapılan SPT verilerine
göre sıvılaşma riski analizine göre uzun sureli deprem esnasında sıvılaşma riski
bulunmamaktadır.
- Etüt alanında sondajlardan alınan karot numunelerinde yapılan nokta yükleme, tek
eksenli ve üç eksenli deneylere göre yamaç molozu ve alüvyonun altının taşıma gücü,
oturma ve yatak katsayısı aşağıdaki gibidir.
En düşük
emniyetli
Taşıma
gücü
(kg/cm²)
13,0
En düşük
taşıma gücüne
göre oturma
(cm)
En Düşük
Yatak
Katsayısı
(t/m³)
200.000
Gökkaya barajı HES ve çevresini gösterir Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde
verilmiştir.
67
ÇED RAPORU
Saimbeyli Regülatörü ve HES Tesisleri Mühendislik Jeolojisi Özellikleri
Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında regülatör yeri, iletim kanalı,
yükleme havuzu, cebri boru güzergahı ve santral yerlerine ait mühendislik jeolojisi
özellikleri aşağıda verilmiştir. Proje alanındaki jeolojik birimlerin jeoteknik özelliklerini
belirlemek amacıyla 10-37 m derinliklerinde toplam 62 m, 4 adet temel araştırma sondajı
açılmıştır.
Saimbeyli Regülatörü HES projesi ve çevresine ait 1 / 12 000 ölçekli jeoloji haritası,
jeolojik boy kesiti ve sondaj lokasyonları Ek-5’de verilmiştir. Saimbeyli Regülatörü ve HES
projesi kapsamında regülatör yeri, iletim kanalı ve santral yerlerinde Demsar Yapı
tarafından yapılmış olan “Adana Yamanlı-III Projesi Saimbeyli Regülatörü ve HES
Jeoloji/Jeoteknik Etüt Raporu” ise Ek-16’da verilmiştir.
Saimbeyli Regülatör Yeri Mühendislik Jeolojisi
Regülatör yerinde, talvegte sığ bir alüvyon, yamaç eteklerinde ise yamaç moluzu
temel birim olan Orta Devoniyen kireçtaşlarını örtmektedir. Temel kayayı oluşturan sert,
sağlam yapılı, iyi dayanımlı ve tabakalıdır. Arazi gözlemlerine regülatör yerinde yamaç
molozu+alüvyonun kalınlığı 6-10 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Arazi
gözlemlerine göre regülatör yerindeki birimler az-orta geçirgen özelliğe sahip olduğu
tahmin edilmektedir.
Regülatör yerinde birimlerin tabaka eğimlerinin, mansap yönünde olması duraylılık
açısından sağ sahilde yapılacak kazı çalışmalarında kazı şev eğiminin tabaka eğimine
uygun seçilmesi veya kazı topuğunda tabakalanmaya paralel oluşabilecek kaymalara
karşı önlem alınacaktır. Yapı yerinde her iki yakada ve talvegde ana kayayı örten ve
kalınlığı 6-10 m olduğu tahmin edilen alüvyon+yamaç molozu bulunmaktadır. Örtü
birimleri duraylılık ve geçirimlilik açısından olumsuzluk arz etmektedir. Duraylılık ve
geçirimlilik açısından olumsuz olan yamaç molozu ve alüvyonun regülatör yerinde
sıyrılarak kaldırılacaktır. Saimbeyli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti Şekil IV.2.2.7.’de
verilmiştir.
Kazı esnasında sağ yakada tabakalanmaya paralel olarak oluşabilecek düzlemsel
kayma dışında Regülatör yerinde duraylılık ve taşıma gücü açısından önemli bir sorun
beklenmemektedir.Regülatör yerinde kaya kazısında şev açısı, sağ yakada 1/1
(düşey/yatay), sol yakada ise 2/1 (düşey/yatay) alınması uygundur. Göl alanında da, aks
yerinde olduğu gibi ana kayayı küçük alanda yamaç molozu örtmektedir. Su tutulduğunda
yamaç molozlarının kalın olduğu yerlerde çok küçük boyutlu kaymalar ve akmalar
oluşabilir.
69
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.2.9. Saimbeyli regülatör yeri üç boyutlu jeolojik kesiti
İletim Kanalı Mühendislik Jeolojisi
Sol yakada yer alan iletim kanalı 4.104,31 m uzunluğunda 2,70 x 2,30 m kutu
menfez şeklinde inşa edilecektir. İletim Kanalı 0+000-3+446 km ler arasında siyahımsı-gri,
bej, orta-az derecede ayrışmış, orta-iyi dayanımlı, orta-kalın, ince tabakalı, kireçtaşı,
dolomit, kumtaşı ve kiltaşı-şeyl ardalanmasından oluşan (hakim litoloji kireçtaşı-dolomit)
Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu), 3+446 km den kanalın sonu olan 4+104,31 km
ye kadar olan bölümü ise boz, beyazımsı-gri orta derecede ayrışmış, orta-iyi dayanımlı
kuvarsit (Şafaktepe formasyonu) biriminden geçecektir.
0 + 000 – 3+446 km
Kanalın başlangıç bölümünde yer alan kireçtaşı, dolomit ve şeyl ile temsil olunan
ardalanmalı ve tabakalı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu) birimlerinde tabaka eğimi
40-45o civarında olup, güneydoğu yönündedir. Kanal güzergahında yer alan (kireçtaşıdolomit litolojisi ağırlıklı olmak üzere kumtaşı, kiltaşı-şeyl) birimleri tabakalı olup, tabaka
eğimleri yamacın dışına doğrudur. Kazı şev eğimi, tabaka eğiminden daha dik olduğu
takdirde tabakalanma yüzeyi boyunca düzlemsel kaymalar oluşacaktır. Düzlemsel
kaymaları önlemek için kazı şev eğimi tabaka eğimine uygun olmalı veya kazı topuğunda
önlem (istinat duvarı, kaya blonu v.s) alınmalıdır. .
3+446 – 4+104 km
Kanalın bu bölümü Orta Devoniyenin tabanı olan kuvarsit birimi içinden
geçmektedir. Yükleme Havuzunda ve Cebri Boru hattında YHSK-1, YHSK-2 ve CBSK-1
nolu sondaj kuyuları bu birimde açılmıştır. Kuyularda, kalınlığı 0,5-3,00 m arasında
70
ÇED RAPORU
değişen yamaç molozun, yamaç molozundan sonra ise kuvarsit geçilmiştir. Kuvarsit
yüzeyde ayrışmalı ve eklemli olup, derine doğru ayrışma derecesi azalmakta ve dayanımı
artmaktadır. Kuyularda ortalama RQD yüzdesi % 22 dir. Arazi araştırma ve gözlemleri ile
birlikte bu birimde açılan temel sondaj kuyu verileri değerlendirildiğinde; kanal
güzergahında yapılacak kazılarda düzlemsel kaymadan daha çok, çatlaklı ve eklemli bir
yapıda olan kuvarsitlerden dökülme şeklinde şev erozyonu oluşacaktır. Kanalın bu
bölümünde, şev erozyonuna karşı tel kafesli shotcrete uygulaması uygundur.
Kanal boyunca kayma açısından riskli görülen 8 lokasyonda (her noktada minimum
8 ölçüm) alınan ortalama doğrultu ve eğim ölçüleri Tablo IV.2.2.11’de verilmiştir.
Tablo IV.2.2.11. İletim Kanalı Tabaka Doğrultu ve Eğimleri
Ölçü
Numarası
1
2
3
4
5
6
7
8
Koordinat
242556
4198079
242428
4197988
242440
4197754
242478
4197554
242520
4197195
242323
4197045
242158
4196774
242000
4196667
Eğim Yönü
0
()
Eğim Açısı ( )
136,3
44,1
136,1
50,2
141,0
43,7
143,2
40,5
140,8
40,3
145,7
44,9
134,3
41,1
110,2
52,9
0
Yamaçlarda yapılan Streonet Analizi sonucuna göre kanal güzergahı boyunca
yamacın güneydoğu bölümü kazılarında en az 1/1,5 (düşey/yatay) kazı ile yamaç
şevlendirilecektir. Aksi takdirde kazı esnasında veya sonrasında yamaç kayması/şev
kayması (düzlemsel kayma) oluşacaktır. Yamacın güney-doğuya bakmayan
bölgelerindeki kazılarda 1/1 ile 2/1 arasında şevlendirme yeterli olacaktır.
Yükleme Havuzu-Cebri Boru Mühendislik Jeolojisi
Yükleme havuzu yerinde ana kayayı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu) temsil
etmektedir. Bu birim gri, beyazımsı-gri renkli, çok çatlaklı ve fissürlü, orta dayanımlı
kuvarsitten oluşur. Yapı yerinde iki adet temel sondaj kuyusu açılmıştır.
YHSK-1 nolu kuyu 10 m derinlikte açılan kuyuda, 0,00 – 1,50 m lerde yamaç
molozu, 1,50 – 10,00 m lerde koyu gri, siyah renkli, sert, sağlam, iyi dayanımlı, yer yer
kalsit damarlı, çatlaklı kuvarsit geçilmiştir. Kuyunun 3 m den sonrası ortalama RQD değeri
% 57,6 olup, orta dayanımlı kaya niteliği özelliğindedir. Kuyuda YAS yoktur, karot yüzdesi
% 100 dür.
YHSK-2 nolu kuyu 10 m derinlikte açılmıştır. Kuyuda, 0,00 – 2,50 m lerde bloklu
yamaç molozu, 2,50 – 12,00 m lerde koyu gri, siyah renkli, orta-az, yer yer çok çatlaklı,
yer yer bitümlü, sağlam, iyi dayanımlı kuvarsit geçilmiştir. Kuyunun ortalama RQD değeri
% 75 olup, orta dayanımlı kaya niteliği özelliğindedir. Kuyuda YAS yoktur. Tek eksenli
basınç dayanımı 178 kg/cm2 ve nokta yük dayanımı 9,93 kg/cm2 ‘dir. Yapı yerinde, taşıma
gücü ve oturma açısından her hangi bir sorun beklenmemektedir.
Cebri boru güzergahında da anakaya Orta Devoniyen yaşlı kuvarsit olan Şafaktepe
formasyonudur. Cebri boru hattının sonu ile santral yerinin başlangıç bölümünde 20,00 m
derinlikte CBSK-1 nolu sondaj kuyusu açılmıştır. Kuyuda 0,00 – 3,00 m lerde kumlu,
71
ÇED RAPORU
çakıllı, siltli yamaç molozu, 3,00 – 6,00 m lerde gri- siyahımsı renkli kuvarsit (çakıl
boyutunda numune alınmıştır), 6,00 – 13,60 m lerde gri, boz renkli kuvarsit ( ince kum, silt
boyutunda sediman halde numune alınmıştır), 13,60 – 20,00 m lerde gri renkli, çatlaklı
kuvarsit (karot numunesi yer yer çakıl boyutundadır) geçilmiştir. Kuyuda 6 m den sonrası
için ortalama RQD yüzdesi % 8,2 dir. Kuyuda 5,5 –5,6 m ler arasında alınan numuneler
üzerinde laboratuvarda yapılan nokta yükleme dayanımı 12,63 kg/cm2 değer elde
edilmiştir.
Santral Yeri Mühendislik Jeolojisi
Santral yerinde, örtü birimi olarak yüzeyde yamaç molozu yer almaktadır. Sondaj
yapılmadığından dolayı yamaç molozunun kalınlığı 1-3 m arasında değiştiği tahmin
edilmektedir. HES yerinde, yükleme havuzu ve cebri boru hattında olduğu gibi yamaç
molozunun altında temel kayayı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu) ait genel olarak
orta derecede ayrışmış, eklemli, orta dayanımlı, kuvarsit oluşturmaktadır.
HES yerinde, yamaç molozu ve ana kayanın tamamen ayrışmış, killeşmiş
seviyelerin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Yamaç molozu+ayrışmış kayanın
kalınlığı yaklaşık olarak 4-5 m civarındadır. Yapı yerinde yapılacak 4–5 m lik kazılardan
sonra HES yerinde taşıma gücü ve oturma açısından herhangi bir sorun
beklenmemektedir.
Saimbeyli regülatörü ve HES sanat yapı yerlerine ait Jeoteknik Etüd raporunda
zemine ait gerekli jeolojik-jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler belirlenmiş olup proje
dizayn ve inşa aşamasında söz konusu jeolojik-jeoteknik raporlarda belirlenmiş ve
aşağıda sonuç ve öneriler halinde belirtilmiş olan tüm hususlar, zemin parametreleri ve
zemin iyileştirme yöntemleri kullanılacak ve uygulanacaktır.
Regülatör yerinde
Regülatör Yerinin Geçirimliliği ve Duraylılığı
Regülatör yerinde, talvegte sığ bir alüvyon, yamaç eteklerinde ise yamaç moluzu,
temel kaya olan Orta Devoniyen yaşlı kireçtaşı dolomit birimini örtmektedir. Temel kayayı
oluşturan kireçtaşı dolomit birimi sert, sağlam yapılı, iyi dayanımlı ve tabakalıdır. Arazi
gözlemlerine ve sifon yerinde açılan SFSK2 nolu kuyu verilerine göre regülatör yerinde
yamaç molozu+alüvyonun kalınlığı 610 m civarında olduğu tahmin edilmektedir. Regülatör
yerinde, temel araştırma sondaj kuyusu açılmamıştır Arazi gözlemlerine göre kireçtaşı
birimi azorta geçirimli özelliğe sahip olduğu tahmin edilmektedir. Yamaç molozu ve
alüvyonun gerçek kalınlılığı ile geçirimliliğin belirlenmesi için ileriki aşmalarda sondajlı
çalışmalar yapılmalıdır Duraylılık ve geçirimlilik açısından olumsuz olan yamaç molozu ve
alüvyonun, regülatör yerinde sıyrılarak kaldırılması öngörülmektedir. Kazı esnasında sağ
yakada tabakalanmaya paralel olarak oluşabilecek düzlemsel kayma dışında Regülatör
yerinde duraylılık ve taşıma gücü açısından önemli bir sorun beklenilmemektedir. Sağ
yakada, regülatör yapısından dolayı mevcut Feke Saimbeyli karayolu yamaca doğru
ötelenecektir.
Göl alanında geçirimlilik ve duraylılık
Göl alanında, Arazi gözlemlerine göre geçirimlilik ve duraylılık açısından önemli bir
sorun beklenmemektedir.
72
ÇED RAPORU
İletim Kanalı
İletim kanalı 4,156 m uzunluğunda, 3,0 m genişliğinde projelendirilen kanal, 0+003+446 km ler arasında siyahımsıgri, bej, ortaaz derecede ayrışmış, ortaiyi dayanımlı, ortakalın, ince tabakalı, ardalanmalı kireçtaşı, dolomit, kumtaşı, kiltaşışeyl ardalanmalı Orta
Devoniyen (Şafaktepe formasyonu → Dş); 3+446 km’den kanalın sonu olan 4+156 km ye
kadar olan bölüm de ise boz,beyazımsı gri orta derecede ayrışmış, eklemli, ortaiyi
dayanımlı kuvarsit (Şafaktepe formasyonu → Dş) birimi içinde açılacaktır. Kanalın 0+003+446 km ler arasındaki birimleri tabakalı olup, tabaka eğimleri yamacın dışına doğrudur.
Kazı şev eğimi, tabaka eğiminden daha dik olduğu takdirde tabakalanma yüzeyi boyunca
düzlemsel kaymalar oluşacaktır. Düzlemsel kaymaları önlemek için kazı şev eğimi tabaka
eğimine uygun olmalı veya kazı topuğunda önlem (istinat duvarı, kaya blonu v.s)
alınmalıdır. tabakalıdırlar. Kanalın yalnızca sifon kazısı yeraltısuyu seviyesi (YAS) altında
açılacaktır. Bu suların sifon içerisinden uzaklaştırılması için drenaj önlemleri gerekebilir.
Kanal güzergahı boyunca yan dere geçişlerinde alt veya üst sel geçitleri tasarlanmalıdır.
Yükleme Havuzu
Yükleme havuzu yerinde ana kayayı Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu → Dş)
temsil etmektedir. Bu birim gri, beyazımsıgri renkli, çok çatlaklı ve eklemli, orta dayanımlı
kuvarsitlerden oluşur. Yapı yerinde açılan sondajlarda 1,50 m ile 2,50 m arasında değişen
yamaç molozundan sonra ortaaz ayrışmış, çatlaklı ve eklemli kuvarsit geçilmiştir. Genel
olarak orta dayanımlı ve duraylı olan bu birimde, taşıma gücü ve oturma açısından her
hangi bir sorun beklenilmemektedir kazı şev yüzeyleri dökülmelere düşmelere karşı
telkafesli şatkrit yapılabilir.
Cebri boru Hattı
Cebri boru hattında temel kayayı, yükleme havuzu HES yerinde olduğu gibi Orta
Devoniyen yaşlı (Şafaktepe formasyonu → Dş) kuvarsit birimi temsil etmektedir. Yapı
yerinde yamaç moluzu ve ana kayanın ayrışmış bölümler kazılarak (23,5 m derinlikte)
kaldırıldıktan sonra duraylılık ve taşıma gücü açısından herhangi bir sorun
beklenilmemektedir.
Santral Yeri (HES)
Santral yerinde, örtü birimi olarak yüzeyde yamaç molozu yer almaktadır. Sondaj
yapılmadığından dolayı yamaç molozunun kalınlığı 13m olduğu tahmin edilmektedir.
Yamaç molozunun altında Orta Devoniyen (Şafaktepe formasyonu → DŞ) birimleri temel
kayayı oluşturur. Genel olarak orta derecede ayrışmış, eklemli ve çatlaklı, orta dayanımlı,
kuvarsitten oluşmaktadır.
HES yerinde, yamaç molozu ve ana kayanın tamamen ayrışmış, killeşmiş
seviyelerinin kazılarak kaldırılması gerekmektedir. Yamaç molozu+ayrışmış kayanın
kalınlığı yaklaşık olarak 45 m civarındadır. Yapı yerinde yapılacak 4–5 m lik kazılardan
sonra HES yerinde taşıma gücü ve oturma açısından herhangi bir sorun görülmemektedir.
Regülatör alanında sondajların yapılmamasından dolayı taşıma gücü
belirlenememiştir. Aşağıdaki tabloda etüt alanında yapılan sondajların en düşük tek
eksenli ve nokta yükleme değerlerine göre emniyetli taşıma gücü, içsel sürtünme açıları
ve kohezyonları verilmektedir.
Diğer sanat yapılarının dayanım parametreleri ve geçirimlilik
belirlenebilmesi için sondajların tamamının yapılması gerekmektedir.
73
değerleri
ÇED RAPORU
RQD
(%)
Kuyu No
SFSK-1
min
41
max
98
YHSK-1
YHSK-2
CBSK-1
0
0
0
68
47
23
Tek Eksenli
Basınç Deneyi
(kg/cm2)
ort
81
234.24
Taşıma Gücü
(kg/cm2)
RMR
puan
Ǿ
C
(kg/cm2)
min max
ort
46.8 210.8 140.5
60
35.00
3.00
37
43
37
23.13
26.22
23.13
1.85
2.15
1.85
21.5
178.12
17.8
29.5 9.93x12=119.16 11.9
5.86 12.93x12=151.56 15.2
71.2
23.8
30.3
35.6
23.8
15.2
Saimbeyli regülatörü HES ve çevresini gösterir Jeoloji Haritası aşağıdaki şekilde
verilmiştir.
74
ÇED RAPORU
Tektonik
Diskordans ve Faylanma
Bölge tektonik hareketlerin oldukça yoğun olduğu bir bölgede yer alır. Otokton
olarak kabul edilen istifte, tabandan tavana doğru Karbonifer ile Permiyen, Triyas ile Jura,
Eosen ile Üst Kretase, Eosen ile Miyosen, Orta Miyosen ile Üst Miyosen ve Pliyosen ile
diğer daha yaşlı birimler arasında diskordanslar saptanmıştır. Bölge Mestrihtiyenden
itibaren KB-GD doğrultusunda bir sıkışma rejiminin etkisine girmiştir. Bunda KB daki
ofiyolit bindirmelerinin etkisi büyüktür. Sıkışma Orta Miyosen sonuna kadar devam
etmiştir. Bunun sonucunda, KD-GB doğrultusunda, uzunlukları 100 km yi aşan itki veya
ters faylar ve doğrultu atımlı faylar oluşmuştur. Bu fayların Değirmentaş Fayı, Armutalan
Fayı, Göksu Fayı ve Obrukbaşı Fayı başlıcalarıdır. Proje sahasında da çok sayıda faya
rastlanılmaktadır. Aks yerinde her iki yakada Jura-Kretase kireçtaşlarının dokanakları
faylıdır. Yine Üst Kretase biriminde, göl alanında sol yakada, KB-GD yönlü faylar yer
almaktadır
Otokton kaya birimleri Ordovisiyen'den Miyosen’e kadar bazı kesikliklere
uğramasına rağmen genelde devamlı bir istif sunarlar. Ordovisiyen-Alt Karbonifer
arasında çökelen. ve kıta şelfi ortamını karakterize eden kayaçlar, Alt Karbonifer sonunda
sıkışma tektoniğinin denetimine girerek su üstü olmuşlar (Sudetiyen orojenik fazı) ve kısa
süren, bir aşınım döneminden, sonra. Üst Permiyen başında ortam, tekrar çökmüş ve bu
ortamda, sığ denizel özellikleri yansıtan Üst Permiyen ve Triyas yaşlı kaya birimleri
çökelmiştir. Triyas sonlarında bölgede tekrar egemen olan sıkışma tektoniği ile
karasallaşma olmuş (Erken Kimmeriyen orojenikfazı) ve uzun. bir aşınım döneminden
sonra Üst Jura*dan Eosen, sonuna kadar gelişen blok faylanmaların denetiminde yeni bir
çökelme dönemi başlamıştır.
Eosen, sonlarında bölge, GD-KB yönlü sıkışma gerilimlerinin denetimine girerek
oldukça kıvrımlı ve kırıklı bir yapı kazanmıştır. Bu olgu, KD-GB uzanımlı yapılanmalar, ters
faylar ve yine aynı doğrultuda uzanan normal ve devrik kıvrım eksenleri ile
belgelenmekledir. Miyosen başlarına doğru etkisini gittikçe arttıran sıkışma tektoniği
sonucunda havza, tekrar yükselerek karasallaşmış (Pireneen orojenik fazı) ve bir aşınım
döneminden sonra Üst Miyosen yaşlı Sümbüldağı formasyonu açılı uyumsuzlukla
çökelmiştir. Proje alanında gözlenen ve genellikle K-G ve KD-GB doğrultulu gelişen faylar,
Miyosen yaşlı genç birimler tarafından örtülmüş olduğundan, aktif olmadığı
anlaşılmaktadır. Bu faylar, az geçirimli ve geçirimsiz birimleri; karstik ve geçirimli
olabilecek birimler karşısına getirmek suretiyle bariyer oluşturmaktadır. Bu da bölgedeki
su yapıları açısından büyük bir önem arz etmektedir. Proje alanı ve çevresine ait diri fay
haritası Şekil IV.2.2.7.’de verilmiştir.
Tabakalanma ve Kıvrımlanma
Proje sahasındaki birimlerin hemen hemen tamamı tabakalıdır. Proje alanının
tektonik hareketlerin oldukça yoğun olduğu bir bölgede yer alması nedeniyle yersel ve
bölgesel bazda çok sayıda kıvrımlı yapılara rastlanılmaktadır. Tabaka doğrultusu K30°60°D ve K12°-75°B, eğim değerleri ise 11°-85° arasında değişmektedir. Ölçumu yapılan
27 noktanın eğim yönleri şöyledir; 11 nokta KB, 7 nokta GD, 5 nokta GB ve 4 nokta KD
‘dır. Tabaka kalınlığı genel olarak 5-40 cm arasında değişmektedir. Permiyen ve JuraKretase birimlerinde bu kalınlık daha fazla olup, bazen 1-1,5 m ye ulaşabilmektedir.
76
ÇED RAPORU
Eklemlenme
Proje alanındaki birimlerde genelde iki yönlü, yer yer üçüncü yönde gelişmiş dik ve
dike yakın eğimli eklemler gözlenmektedir.
Proje
Alanı
Şekil IV.2.2.11. Proje Alanı ve Çevresi Diri Fay Haritası ( Kaynak: MTA,1992)
77
ÇED RAPORU
Depremsellik
Proje alanı, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’ nın “Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası”
na göre 4. Derece deprem bölgesi içerisinde yer almaktadır. Doğu Akdeniz Bölgesi
depremsellik bakımından oldukça karışık bir bölgedir. Türkiye’nin en büyük fay zonların
dan birisi olan Doğu Anadolu Fay Zonu boyunca ve sismik olarak aktif olan bölgede
tarihsel deprem katalogları incelendiğinde, tarihte meydana gelen depremler sonucunda
büyük can kayıpları olmuş, bir çok şehir yıkılmış ve nehirler yatak değiştirmiştir.
Bölgedeki sismik aktivitenin yüksek olusu, bu bölgedeki tektonik hareketlerin
günümüzde de devam ettiğini göstermektedir. Bölgede meydana gelen depremlerin oluş
zamanlan ve yapmış oldukları tahribatlar, yıkımlar ve can kayıpları tarihi deprem
kataloglarının verdiği bilgiler ışığında aşağıdaki şekilde saptanmıştır. Proje alanında
beklenen yatay zemin ivmesi 0.10 g – 0.20 g’dir. Adana iline ait depremsellik haritası Şekil
IV.2.2.12.’de verilmiştir.
Proje
Alanı
Şekil IV.2.2.12. Adana İli Depremsellik Haritası ( Kaynak:deprem.gov.tr)
78
ÇED RAPORU
Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı’nın
03.05.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Afet
Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik”
hükümlerine uygun olarak
yapılacaktır.
1114 depremi Adana, K.Maraş ve Mersin'de önemli tahribatlar yapmış (ölü sayısı
belli değil), 524 tarihinde Kadirli, Ceyhan ve Yakapınar’ı yıkan depremde ölü sayısı belli
değil, 561 depremi bölgede meydana gelmiş olup çok büyük yıkımlara neden olmuştur.
1855 yılındaki depremde Tarsus'ta büyük yıkımlar olmuştur (ölü sayısı belli değil). Adana
ve Mersin'de önemli yıkımlara neden olan 1896 depremi olup bu depremde ölenlerin
sayısı tarihe not düşürülmemiştir. 1908 Osmaniye depremi önemli derecede yıkımlara
neden olmuştur. 1915 Yakapınar, 1919 Adana, 1925 Adana depremleri ile kentte önemli
hasarlar olmuştur. 1926 Kepez, 1929 Adana, 1930 Adana-Yakapınar, 1930 Samandağı
depremleri de kentte önemli hasarlar yapmıştır. 1932 Yakapınar, 1933 Yakapınar, 1936
Payas depremleri ile bu kentler önemli derecede etkilenmiştir. 1940 Antakya, 1941
İmamoğlu, 1942 Payas-Dörtyol depremleri bu kentleri etkilemiştir. 1944 Antakya, 1945'te
Ceyhan-Yakapınar'de meydana gelen depremde 2.500 binanın yıkılmasına ve 13 kişinin
ölmesine neden olan bu deprem Kozan ve Adana'da ağır hasarlar yapmıştır. 1947
depremi Ceyhan, Yakapınar ve Adana'da hasarlara yol açmıştır. 1951 yılında
İskenderun'da meydana gelen depremde 6 ölü, 10 yaralı ve 13 konutu yıkmıştır. 1952
yılında Yakapınar-Adana'da meydana gelen depremde 10 kişi ölmüş, 179 bina yıkılmış,
438 bina ağır hasar görmüştür. 1961 yılında meydana gelen deprem Adana, İskenderun
ve Osmaniye'de şiddetli hissedilmiştir. 1962, 1964 yıllarındaki depremler Adana'da
olmuştur. 1965 Hatay, 1967 Kozan, Bahçe ve Andırın'da şiddetli hissedilen deprem
meydana gelmiştir. 1969 Adana ve Karaisali'da çok hissedilmiş depremden sonra 1993,
1994 yılında oluşan depremlerde Adana, Ceyhan ve İskenderun şiddetli hissederek
etkilenmiştir. En son 27 Haziran 1998 yılında meydana gelen depremde 146 kişi ölmüş,
11.000'e yakin evde, işyerinde ağır, orta hasarlar meydana gelmiş, ve 1.300 konut ve
işyeri yıkılmıştır. Bölgede meydana gelen depremlerden en çok Antakya sonra da AdanaCeyhan etkilendiği görülmektedir.
Adana ilinde büyüklükleri M ≥ 5 olan deprem kayıtları Tablo IV.2.2.11. ‘de, proje
alanı ve çevresinde büyüklükleri M ≥ 4 olan depremler ise Şekil IV.2.2.13’de verilmiştir.
Tablo IV.2.2.11. Adana ilinde kaydedilen depremler ( M ≥ 5)
Tarih
Saat
(GMT)
Enlem
Boylam
Derinlik
(km)
Büyüklük
04.07.1998
02:15
36.85
35.47
35
5.1
27.06.1998
13:55
36.96
35.52
18
6.3
03.01.1994
21:00
37.00
35.84
26
5.0
28.12.1979
03:09
37.52
35.85
47
5.1
22.10.1952
17:00
37.25
35.65
70
5.6
20.03.1945
07:58
37.11
35.70
60
6.0
25.09.1933
09:46
37.00
35.50
0
5.0
17.02.1908
03:00
37.40
35.80
0
6.0
Kaynak: Kandilli kayıtları
79
ÇED RAPORU
Proje
Alanı
Şekil IV.2.2.13. Proje alanı ve çevresi deprem kayıtları ( M ≥4) Kaynak: Kandilli kayıtları
IV.2.3. Yeraltı ve termal su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri (su seviyeleri,
miktarları, emniyetli çekim değerleri, kaynakların debileri, mevcut ve planlanan
kullanımı),
Proje alanındaki kireçtaşları yer yer yeraltısuyu bulundurmalarına rağmen fliş
karakterinde olan diğer birimlerde küçük boyutlu boşalımlara sahip eklem ve çatlak
sistemleri olabilir. Genel olarak yeraltısuyu vadilere göre alt kotlarda bulunan akarsuyu
beslemektedir. Bölge geneline bakıldığında derin vadilerin bulunması ve akarsu akış
hızının yüksek olması alüvyon oluşumunu engellemiştir. Topoğrafyanın keskin hatları ile
vadi oluşumlarını sağlayan karbonatlı birimlerin bulunması alanda bu birimleri önemli
kılmıştır. Çoğunlukla karstik özellik gösteren, bol kırıklı, bol çatlaklı yapısı ile kireçtaşlı
birimler yeraltısuyu ve geçirgenlik açısından verimli özellik göstermektedirler. Proje
alanındaki kireçtaşları akifer özelliği gösterebilen birimler olup bu birimlerin kalınlığının
fazla olması daha derinlerde de yeraltısuyu bulundurabileceklerini işaret etmektedir. Proje
alanında termal su kaynağı bulunmamaktadır.
Gökkaya barajı ve HES projesi mansap tarafında sol yakada dere kotunun 5-6 m
üstünde, Üst Devoniyen (kirectası-seyl-kumtası)-Jura-Kretase (kireçtaşı) dokanağına
yakın bir konumda çıkan su kaynağının debisi yaklaşık olarak 80-100 l/s dir. Baraj göl
alanında ise sol yakada, Jura-Kretase kireçtaşlarından mevsimsel olarak boşalan ve
80
ÇED RAPORU
debisi 3-5 m3/s civarında tahmin edilen bir karst kaynağı tespit edilmiştir. Ayrıca kireçtaşı
birimlerinde yer yer düşük debili su kaynaklarına rastlamak mümkündür.
Baraj yerinde açılan kuyularda, temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde
kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73 – 20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu
değerlere göre temel kaya az geçirimli-geçirimli özelliktedir. Gökkaya barajı ve HES ile
Himmetli Regülatörü ve HES sanat yapı yerlerinde yapılan sondajlarda tespit edilen
yeraltısuyu seviyeleri Tablo IV.2.3.1., Tablo IV.2.3.2. ve Tablo IV.2.3.3.’de verilmiştir.
Tablo IV.2.3.1. Gökkaya baraj yeri yeraltısuyu Seviyeleri,
Kuyu No
YAS (m)
SK-1
50
SK-2
9,6
SK-3
2,53
SK-4
40,6
SK-5
9,99
SK-5/1
0,69
SK-6
4,67
SK-6/1
5,88
SK-7
14,2
SK-8
2,90
SK-9
1,69
SK-9/A
SK-10
SK-10/1
SK-11
SK-11/1
SK-12
SK13
SK-14
SK-14/1
SK15
SK16
SK16/1
SK-17
SK-18
SK-19
SK-19/A
SK-20
1,24
13,2
15,9
9,25
10
13,8
0,70
1,11
1,28
15,1
0,52
0,75
32
18
6,09
5,43
33,2
81
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.3.2. Gökkaya cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri
Kuyu No
YAS (m)
CBSK-1
5,04
SSK-1
SSK-2
0,20
14,20
SSK-3
3,80
Tablo
IV.2.3.3. Himmetli Regülatör, Cebri boru ve Santral yeri yeraltısuyu seviyeleri
Kuyu No
YAS (m)
RSk-1
8,44
RSk-2
5,04
RSk-3
RSk-4
0,20
14,20
RSk-5
3,80
RSk-6
1,74
RSk-7
17,50
SSk-1
4,8
SSk-2
SSk-3
CBSk-1
6,2
2,0
8,18
Adana ili genel olarak doğu, güney ve batıdan, kuzeye doğru 14 m. kottan
başlayarak 160 m kotları arasında yükselen bir topografyaya sahiptir. Kent kurulduğundan
bu yana içme kullanma suyu gereksinimi yeraltı su kaynaklarından sağlanmakta olup,
içme-kullanma amaçla açılan sondaj kuyuları 20-40 m arası tecrit edilmektedir. Doğu, batı,
güney yerleşim alanı, sınırlarından başlayarak kuzeyde 50 m kot çizgisine kadar zengin
yeraltı su potansiyeli vardır. Kuzeye gidildikçe su rezervi azalmaktadır. Bu nedenle şehre
verilmekte olan içme suyu kuyuları genel olarak, 50-150 m. arasındadır ve sayıları 36
adettir. Yerleşim alanı içinde bulunan endüstriyel kuruluşlar kullanma suyu
gereksinmelerini kendi olanakları ile açtırdıkları derin kuyulardan sağlamaktadırlar.
Yeraltı suyu potansiyeli açısından Adana-Seyhan Ovasında 500 hm³/yıl emniyetli
kaynak bulunmakta, bunun yılda 139,5 hm³ lük kısmı kullanılmaktadır. Adana-Tufanbeyli
yöresinde ise emniyetli kaynak 14 hm³/yıl’dır.
IV.2.4. Yüzeysel su kaynaklarının hidrolojik ve ekolojik özellikleri,
Proje alanındaki en önemli yüzeysel su kaynağı Gökkaya barajı ve HES ile Himmetli
regülatörü ve HES’in kurulacağı Göksu nehridir. Proje alanı Akdeniz Bölgesinde Seyhan
Havzasında yer alır. Havzanın kuzeyinde, yağış alanı ayrım çizgisi yakın kesimlerinde,
Akdeniz iklimi ile İç Anadolu karasal iklimi arasında geçiş iklimi özelliği görülür. Güneyde
yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve bol yağışlı geçerken, orta ve kuzey bölgede yazların
sıcak ve kurak, kışların soğuk ve genellikle kar yağışlı olduğu iklim özellikleri egemendir.
İlkbahar ve sonbahar yağışları genellikle yağmur şeklinde düşer. Proje alanı yakınında
bulunan Feke meteoroloji istasyonunda yıllık ortalama yağışı 947.5 mm dir. Proje alanının
güney ve dağlık olan yukarı kesimleri ile kuzeyinde yıllık ortalama yağışlar sırası ile 1000,
1200 ve 400 mm’ dir.
Seyhan Havzası, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinin doğusunda, Doğu Anadolu
bölgesinin batısında yer almaktadır. Havza 20 731 km² lik bir alanı kaplamaktadır.
82
ÇED RAPORU
Havzanın çok büyük bir bölümü Adana ve Kayseri illeri sınırları içinde kalmaktadır.
Seyhan Havzası, Yukarı ve Aşağı Seyhan Havzaları şeklinde iki kısımda incelenebilir.
Proje alanı Yukarı Seyhan Havzası içinde kalmakta olup Yukarı Seyhan Havzası yer
şekilleri yönünden genelde dağlık bir görünüme sahiptir. Tahtalı Dağları havzayı
güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda kesmektedir. Yağış alanı içindeki en büyük düzlükler
kuzeydeki Uzunyayla ile batıdaki
1500 m. yükseltideki düzlüklerdir. Bunun dışında
Zamantı ve Göksu’nun aktığı vadiler boyunca yer yer düzlüklere rastlanmaktadır.
Havzadaki iki ana akarsu Zamantı ve Göksu ırmaklarıdır. Doğduğu kaynaktan Göksu ile
birleştiği “Kavşak” noktasına kadar Zamantı’nın uzunluğu 306 km ve yağış alanı 8748 km²,
Göksu’nun uzunluğu 199 km, yağış alanı ise 4300 km² dir Proje alanı ve çevresinde
yeralan mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri Şekil
IV.2.4.1.’de verilmektedir.
Göksu nehri: Himmetli regülatörü HES ve Gökkaya barajı ve HES projelerinin
üzerinde kurulacağı Göksu nehri Seyhan Nehri ana kollarından olup, Kayseri’nin Sarız
ilçesi civarında Sarız çayı adını almaktadır. Daha sonra Çukurkışla köyü civarında birçok
ufak kolları alarak Göksu nehri adını alır. Göksu’nun uzunluğu 199 km, yağış alanı ise
4300 km²’ dir. Goksu Irmağı’nın yıllık ortalama debi ise 22.937 m3/s dir. Göksu nehri’ne,
Gökkaya Barajı rezervuarına güneybatı istikametinde akan Dingir dere (165 km2) karışır.
Göksu nehri ve Zamantı nehirlerinin birleşiminden sonra Seyhan Nehri adını almakta,
Çatalan ve Seyhan Barajlarını geçtikten sonra Adana ilinin 40 km güneyinde Akdeniz’e
dökülmektedir.
Seyhan Nehrine dökülen dereler ise Tufanbeyli’nin drenajını sağlayan Mağara Suyu
ve Göksu Deresi, Seyhan Nehrinin üç ana koldan birisi olup Feke ilçesi hudutlarından
sonra Seyhan Nehri adını almaktadır. Seyhan ve Ceyhan nehirleri ilin bütün drenajını
sağlamaktadır. Her iki ırmağın kaynağı Adana il hudutları içerisinde bulunmamasına
karşın il içerisindeki dere ve derecikler bu nehirlere dökülmekte ve Akdeniz’e tahliye
olmaktadırlar.
Ayrıca, yüzeysel su kaynaklarının ekolojik özellikleri Bölüm IV.2.11.’de detaylı
olarak açıklanmıştır.
IV.2.5. Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme,
kullanma, sulama suyu, su ürünleri istihsalı, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer
kullanımlar),
Bölgede Himmetli regülatörü ve HES ile Gökkaya barajı ve HES projelerinin de
üzerinde bulunduğu Göksu nehrinden Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül ve
Ekim aylarında sulama suyu amaçlı faydalanılmaktadır. Proje alanı kuzeyindeki Sarız ve
Tufanbeyli ilçelerinde Göksu nehrinden sulama amaçlı yıllık yaklaşık 38.243 hm3 su
çekilmektedir. Proje alanında yer aldığı Saimbeyli ilçesinde A.Oba, Himmetli ve Tülü
köylerinde ise yine sulama amaçlı Göksu nehrinden yaklaşık 0.452 hm3 su çekilmektedir.
Ayrıca proje alanı kuzeyinde yaklaşık 30 km mesafede Tufanbeyli ilçesinde yer alan
göletlerden de sulama amaçlı faydalanılmaktadır. Ayrıca Gökkaya barajı ve HES projesi
mansap kesimine doğru Göksu çayı üzerinde alabalık yetiştirilmektedir. Himmetli
regülatörü ve HES ile Gökkaya barajı ve HES projelerinin membasında Saimbeyli ve
Tufanbeyli ilçelerinde ise sulama projeleri ve göletler planlanmaktadır.
Proje alanı çevresinde yaralan mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut
sulama tesisleri Şekil IV.2.5.1.’de verilmiştir.
83
ÇED RAPORU
Proje
Alanı
Şekil IV.2.5.1. Proje alanı ve çevresi mevcut su kullanım durumu, planlanan ve mevcut sulama tesisleri
(Kaynak: DSİ, 2006)
IV.2.6. Tarım alanları (tarımsal gelişim proje alanları, özel mahsul plantasyon
alanları), sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü, ürün desenleri ve bunların yıllık
üretim miktarları,
Arazi Dağılımı
Yamanlı III HES projesinin sınırları içerisinde kurulacağı Adana ili toplam yüzölçümü
1.403.000 ha’dır. Bu alanın 539.000 (%38,42) ha’ı tarım arazisi, 48.970 (%3,49) ha’ı çayır84
ÇED RAPORU
mera alanı, 547.730 (%39) ha’ı orman alanı ve 267.300 (19,09) ha’ı diğer arazilerden
oluşmaktadır. Proje alanının sınırları içerisinde yer aldığı Saimbeyli ilçesinin toplam
yüzölçümü ise 113.200 ha’dır. Bu alanın 11.700 (%10,34) ha’ı tarım arazisi, 11.700
(%10,34) ha’ı çayır-mera alanı, 69.547 (%61,44) ha’ı orman alanı ve 20.253 (17,88) ha’ı
diğer arazilerden oluşmaktadır. Adana ili arazi dağılımının grafiksel gösterimi Şekil
IV.2.6.1.’de, Saimbeyli ilçesi arazi dağılımının grafiksel olarak gösterimi ise Şekil
IV.2.6.2’de sunulmuştur.
Şekil IV.2.6.1. Adana İli Arazi Dağılımı
Şekil IV.2.6.2. Saimbeyli İlçesi Arazi Dağılımı
Tarımsal Üretim
Adana ilinin 13 ilçesi olup, bunlar arasında da gerek sosyo ekonomik yapısı, sanayi
ve gerek yapılan tarım açısından bazı farklılıklar bulunmaktadır. Bütün bu özellikler
dikkate alınarak Adana ili, Ova, Geçit, Dağlık ve Kıyı olmak üzere 4 alt bölgeye ayrılmıştır.
Adana İli Agro-Ekolojik Alt Bölgeleri Tablo IV.2.6.1’de sunulmuştur.
85
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.6.1 Adana İli Agro-Ekolojik Alt Bölgeler
I.Alt Bölge (Ova)
II.Alt Bölge (Geçit)
III.Alt Bölge (Dağlık)
IV.Alt Bölge (Kıyı)
Seyhan
Karaisalı
Pozantı
Karataş
Yüreğir
Kozan
Aladağ
Yumurtalık
Ceyhan
Feke
İmamoğlu
Saimbeyli
Tufanbeyli
Kaynak: Adana Tarım İl Müdürlüğü
Adana’nın coğrafik konumu, İl’e tarım yönünden bir çok avantajlar sağlamaktadır.
Kuzeyinin dağlık, rüzgarlara kapalı, güney ve batının ılık ve denizlere açık olması,
Adana’daki ova kesimini adeta bir doğal sera durumuna getirmiştir. İlde bazı yıllar sıcaklık
sıfırın altına düşmektedir. Bu da bazı ürünlerin üretimini sınırlayıcı bir faktördür. Sulu tarım
yapılan ova kesiminin yanında sulu tarımın yapılmadığı ova kesimi ve ova ile dağlık kesim
arasındaki geçit bölgeleri, ayrıca dağlık kesim ürün çeşitliliği açısından ile avantaj
sağlamaktadır.
Türkiye ortalamasına göre ilde kentleşme oranı daha yüksek ve nüfusun daha az
bir bölümü tarım sektöründe çalışmaktadır. İşletme yapıları ve özellikle işletme genişlikleri
bakımından da iyi durumda olan Adana ili, girdi kullanımı bakımından da daha iyi
durumdadır. Buna bağlı olarak üretim ve verimlilik değerleri yüksektir.
Bitkisel Üretim
Bitkisel üretim içerisinde tarla ürünlerinden, tahıllar, baklagiller, endüstri bitkileri,
yağlı tohumlar ve yumrulu bitkilerin tarımı yapılmaktadır. 2003 yılı verileri incelendiği
zaman bitkisel üretimin tahıllar üzerinde yoğunlaşmış olduğu ve ekilen tarla ürünleri
içerisinde 369.835 ha ekimi ile % 82.7’lik bir paya sahip olduğu görülmektedir. Çünkü
tahıl üretimi sulu ve kuru şartlarda yapılabilmektedir. Bunu sırasıyla 39.187 ha ile endüstri
bitkileri (% 8.76), 17.248 ha ile yağlı tohumlar (% 3.85), 17.453 ha ile baklagil bitkileri
(%3.90) ve 3.277 (% 0.73) ha ile yumrulu bitkiler takip etmektedir. Adana ili 2003 yılı tarla
ürünlerinin ekim alanı, üretim ve verim değerleri Tablo IV.2.6.2’de, Adana ili yıllar itibariyle
tarla ürünleri üretimi Tablo IV.2.6.3’de, grafiksel gösterimi ise Şekil IV.2.6.3’te
sunulmuştur. sunulmuştur.
86
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.6.2 Adana İli 2003 Yılı Tarla Ürünlerinin Ekim Alanı, Üretim ve Verim Değerleri
Ürünler
Alan (hektar)
Tahıllar
369.835
Buğday
319.759
Arpa
11.700
Çavdar
50
Yulaf
256
Çeltik
473
Mısır
128.186
1.Ürün Ekiliş
35.506
2.Ürün Ekiliş
92.680
Mahlut
2.076
Baklagiller
17.453
Nohut
16.070
K.Fasulye
1.168
Mercimek (Yeşil)
5
Bakla (Kuru)
100
Bezelye (Kuru)
100
Börülce
10
Endüstriyel Bitkiler
39.187
Tütün
20
Şekerpancarı
450
Pamuk (Kütlü)
38.717
Yağlı Tohumlar
17.248
Susam
420
1.Ürün Ekiliş
75
2.Ürün Ekiliş
345
Ayçiçeği (Yağlık)
6.788
Ayçiçeği (Çerezlik)
200
Yerfıstığı
10.975
1.Ürün Ekiliş
5.785
2.Ürün Ekiliş
5.190
Soya
9.437
1.Ürün Ekiliş
4.400
2.Ürün Ekiliş
5.037
Yumrulu Bitkiler
3.277
Patates
3.237
Tatlı Patates
40
Toplam (I.Ürün)
447.000
Toplam (II.Ürün)
103.252
GENEL TOPLAM
550.252
Üretim (ton)
1.777.373
1.370.561
33.115
80
631
1.760
1.134.306
368.086
766.220
3.120
19.915
15.015
1.383
5
2.000
1.500
12
188.848
20
20.250
168.578
54.046
157
31
126
14.100
220
37.905
22.395
15.510
32.568
17.300
15.268
76.811
76.765
40
2.116.993
797.124
2.914.117
Verim (kg/hektar)
4.286
2.830
1.600
2.465
3.721
8.849
10.367
8.267
1.503
934
1.184
1.000
20.000
15.000
1.200
1.000
45.000
4.354
374
413
365
2.077
1.100
3.454
3.871
2.988
3.451
3.932
3.031
23.715
1.000
-
Tablo IV.2.6.3 Adana İli Yıllar İtibariyle Tarla Ürünleri Üretimi
Tarla Ürünü
Tahıllar
Baklagiller
Endüstri Bitkileri
Yağlı Tohumlar
Yumrulu Bitkiler
TOPLAM
1997
2.034.865
16.573
245.638
50.983
76.432
2.424.491
1998
2.037.250
11.710
259.942
79.477
124.806
2.513.185
1999
2.331.352
11.299
159.110
69.520
159.929
2.731.210
87
2000
2.391.274
11.116
168.038
50.989
184.885
2.806.302
2001
2.106.201
13.063
237.430
53.222
172.199
2.582.115
2002
2.292.718
16.132
218.224
106.288
150.754
2.784.116
2003
2.543.573
19.915
188.848
84.950
76.811
2.914.097
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.6.3 Adana İli Tarla Ürünleri Üretiminin Yıllara Göre Değişimi
Tahıl üretim miktarlarına bakıldığında tahıllar içerisinde, buğday ve mısırın üretim
miktarı olarak diğer ürünlere göre daha fazla yetiştirildiği görülmektedir. Birim alandan
elde edilen verime bakıldığında ise yine mısır ve buğdaydan daha fazla verim elde edildiği
söylenebilir.
Baklagiller içerisinde nohut üretiminin diğer ürünlere göre daha fazla olduğu
görülmektedir. Birim alandan elde edilen verimde ise kuru bakla ve kuru bezelye nin diğer
ürünlere göre daha verimli olduğu söylenebilir.
Endüstriyel bitkiler arasında pamuğun ekim alanı ve üretim miktarı olarak diğer
ürünlerden bir hayli fazla olduğu görülmektedir. Fakat, birim alandan elde edilen verimde
şekerpancarı ilk sıradadır.
Yağlı tohumlar üretiminde ve birim alandan elde edilen verimde yerfıstığı ve soya ilk
sıradır. Yumrulu bitkilerde ise sadece patates ve tatlı patates ekimi yapılmaktadır.
Tarım İl Müdürlüğü Tarım Master Planı 2003 yılı verilerine göre proje alanının
sınırları içerisinde kaldığı Saimbeyli ilçesindeki tarla ürünleri ekim alanları, üretim
miktarları ve verimleri Tablo IV.2.6.4’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.6.4 Saimbeyli İlçesi Bazı Tarla Bitkileri Ekim Alanı, Üretim Miktarı ve Verimi
Ürün
Ekim Alanı (Ha)
Buğday
2.500
Mısır (I.Ürün)
1
Pamuk
Soya
Yer Fıstığı
Ayçiçeği
Kaynak: Adana İl Tarım Master Planı
Üretim Miktarı (ton)
5.000
4
-
Verim (kg/Ha)
2.000
4.000
-
Tablo IV.2.6.4’te de görüleceği üzere proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu
Saimbeyli ilçesinde Buğday ve sınırlı miktarda mısır üretimi gerçekleştirilmektedir.
Sebze Üretimi
Adana’ da sebze üretimi son yıllarda önemli gelişmeler göstermektedir. İlin önemli
sebzeleri Türkiye üretimi içindeki payı itibariyle karpuz, marul, turp, hıyar, bakla, patlıcan,
88
ÇED RAPORU
biber ve bamya olup, bunlara yakın geçmişte soğan, kornişon hıyarı, karnabahar, pırasa
gibi yenileri de eklenmiştir.
Bölgede sebze tarımı büyük ölçüde açıkta yapılmaktadır. Bununla birlikte plastik
alçak tünellerde yetiştiricilik te önemli boyuttadır. Özellikle karpuz ve kısmen kavun,
bunların yanında domates, biber, patlıcan, kabak, hıyar tünel altında yetiştirilen başlıca
ürünlerdir.
Adana ilinin ekolojik koşulları dikkate alınacak olursa sebze üretim karakteristiği
olarak iç ve dış piyasa için taze sebze üretimi ilk planda yer almaktadır. Sanayiye yönelik
sebze yetiştiriciliği ikinci planda gelmektedir. Adana İli Alt Bölgelere göre açıkta sebze
yetiştiriciliği ekim alanları Tablo IV.2.6.5’de ve üretim miktarları ise Tablo IV.2.6.6’da
sunulmuştur.
Tablo IV.2.6.5 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Ekim Alanları (Ha)
Sebzeler
Lahana
Marul
Ispanak
Pırasa
Fasulye
Bezelye
Kavun
Karpuz
Hıyar
Patlıcan
Domates
Biber
TOPLAM
I.Alt Bölge
23
623
95
42
70
95
20
905
46
331
165
106
2.521
Alt Bölgeler
II.Alt Bölge III.Alt Bölge
12
160
3
240
115
3
40
310
62
400
20
25
650
35
10
21
158
300
350
61
200
2.405
770
IV.Alt Bölge
3
50
3
5
15
8
1.000
2.570
2
32
3.510
110
7.308
TOPLAM
198
916
213
90
457
503
1.040
4.150
93
542
4.325
477
13.004
Tablo IV.2.6.6 Adana İli Alt Bölgeler Açıkta Bazı Sebze Yetiştiriciliği Üretim Miktarları (ton)
Sebzeler
Lahana
Marul
Ispanak
Pırasa
Fasulye
Bezelye
Kavun
Karpuz
Hıyar
Patlıcan
Domates
Biber
TOPLAM
I.Alt Bölge
660
16.535
600
1.006
1.100
1.275
800
36.200
1.130
9.720
5.600
2.548
77.174
Alt Bölgeler
II.Alt Bölge III.Alt Bölge
240
2.500
9
3.680
625
20
675
1.234
496
2.650
200
75
28.000
522
125
163
1.130
3.545
1.850
244
700
42.631
6.052
IV.Alt Bölge
90
1.500
45
125
225
120
45.000
127.450
50
885
175.500
3.250
354.240
TOPLAM
3.490
21.724
1.270
1.826
3.055
4.045
46.000
191.725
1.827
11.898
186.495
6.742
480.097
Tablo IV.2.6.5 ve Tablo IV.2.6.6 incelendiğinde proje alanının sınırları içerisinde
kaldığı Saimbeyli ilçesinin de yer aldığı III.Alt Bölge’de domates ve fasulye ekim
alanlarının çok olduğu ve üretim miktarında da bu ürünlerin payının büyük olduğu
görülmektedir.
Meyve Üretimi
Türkiye’deki tarım alanlarının % 5.5'i meyve alanı olarak değerlendirilmekte ve yılda
11.9 milyon ton meyve üretimi gerçekleştirilmektedir. Adana meyve yetiştiriciliği için büyük
89
ÇED RAPORU
bir potansiyele sahiptir. Ancak meyveciliğe uygun alanların çok az bir kısmı
kullanılmaktadır
Adana’ da üretilen meyve türlerinin 2003 yılı üretimlerine göre ilk sırayı % 89 ile
turunçgiller, % 4.6 ile üzümsü meyveler, % 5.06 ile sert çekirdekli meyveler, % 1.42 ile
yumuşak çekirdekliler, % 0.14 ile de kabuklu meyveler yer almaktadır. Adana ili Alt
Bölgeler meyve üretimi Tablo IV.2.6.7’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.6.7 Adana İli Alt Bölgeler Bazında Meyve Üretimi
Meyveler
Yumuşak
Çekirdekliler
Sert Çekirdekliler
Sert Kabuklu
Meyveler
Üzümsü Meyveler
Ağaç Sayısı
Üretim (ton)
Meyve Veren
Üretim
Meyve Veren
Üretim
Meyve Veren
Üretim
Meyve Veren
Üretim
I.Alt
Bölge
21.810
1.054
401.264
21.419
700
21
57.515
8.342
Alt Bölgeler
II.Alt
III.Alt
Bölge
Bölge
48.325 198.955
9.225
1.116
274.676 217.480
6.456
9.023
39.500
7.120
863
272
111.890 38.030
19.811
7.898
IV.Alt
Bölge
240
6
5.800
413
2.900
978
TOPLAM
269.330
11.401
899.220
37.311
47.370
1.156
210.335
37.029
Tablo IV.2.6.7’ye göre Saimbeyli ilçesinin yer aldığı III.Alt Bölge’de yumuşak
çekirdekli ve sert çekirdekli meyve ağaçlarının sayısının fazla olduğu görülmektedir.
Fakat, Üretim miktarında üzümsü meyveler ilk sıradadır.
Proje alanı arazi varlığı;
Planlanan söz konusu tesislerden; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himetli
Regülatörü Göksu Nehri üzerinde 610 m ile 760 m kotları arasında planlanmaktadır. Proje
kapsamında kurulacak olan alanlar üzerinde, Ek-4’de verilen Orman Mesçere Haritası,
Ek-3’de verilen Arazi Varlığı Haritası ve Ek-15’de ve Adana Tarım İl Müdürlüğü tarafından
proje alanında yapılan arazi çalışmaları sonucunda oluşturulan görüşten de anlaşılacağı
üzere, proje ünitelerinin kurulacağı alanlar içerisinde herhangi bir tarım alanı
bulunmamaktadır.
IV.2.7. Toprak özellikleri ve kullanım durumu (toprağın fiziksel-kimyasal ve
biyolojik özellikleri, arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması, erozyon, toprağın mevcut
kullanımı),
Proje alanının da içerisinde yer aldığı Adana ili genel toprak özellikleri ile proje
kapsamında kurulacak olan yapıların bulunduğu alanlara ait toprak özellikleri aşağıda
sunulmuştur.
Adana İli Genel Toprak Özellikleri;
Adana ilinde en fazla gözlenen toprak yapısı aluviyal topraklardır. Bunun yanında
Koluviyal Topraklar, Kırmızı Akdeniz Toprakları, Organik Topraklar ve daha bir çok değişik
toprak gruplarına rastlamak mümkündür
Anamadde, iklim, topoğrafya, bitki örtüsü ve zamanın etkisi ile Adana İlinde çeşitli
büyük toprak grupları oluşmaktadır. Büyük toprak gruplarının yanı sıra toprak örtüsünden
ve profil gelişmesinden yoksun bazı arazi tipleri de görülmektedir. İl’ deki büyük toprak
grupları aşağıda verilmiştir.
90
ÇED RAPORU
Aluviyal Topraklar: Kozan, Ceyhan ve Yüreğir ovalarında bulunmaktadır. Adana
ilinde aluviyal topraklar 342.959 ha’dır.
Hidromorfik Aluviyal Topraklar: Karataş ve Yumurtalık ilçeleri körfez kıyısında
bulunurlar. Kapladıkları alan toplam 17.236 ha’dır.
Aluviyal Sahil Bataklıkları: Deniz kıyısında yer alırlar. Kapladıkları alan toplam 243
ha’ dır.
Kolüviyal Topraklar: Dağlık ve tepelik arazilerin eteklerinde yer alırlar. Kapladıkları
alan toplam 89.794 ha’dır.
Organik Topraklar: Genellikle her ilçede rastlanır. Feke, Pozantı, Karaisalı ilçeleri
gibi kuzey ilçelerinde daha yoğundur. Kapladıkları alan toplam 598.898 ha’dır.
Kırmızı Akdeniz Toprakları: Yüksek arazilerde, Kozan, Ceyhan, Karaisalı ilçeleri
sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam 52.315 ha’dır.
Kırmızı Kahverengi Akdeniz Toprakları: Ceyhan, Kozan, Karaisalı ilçeleri sınırları
içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam 68.868 ha’dır.
Rendzina Topraklar: Tufanbeyli,
Kapladıkları alan toplam 906 ha’dır.
Pozantı
ilçeleri
sınırları
içinde
yoğundur.
Vertisol Topraklar: Seyhan, Yüreğir, Ceyhan ilçeleri sınırları içinde yoğundur.
Kapladıkları alan toplam 881 ha’dır.
Regosol Topraklar: Karataş ve Yumurtalık ilçeleri sınırları içinde yoğundur.
Kapladıkları alan toplam 3.494 ha’dır.
Bazaltik Topraklar: Ceyhan ilçesi sınırları içinde yoğundur. Kapladıkları alan toplam
3.075 ha’dır.
Irmak Taşkın Yatakları: Akarsu boylarında yer alırlar. Kapladıkları alan toplam 4.591
ha’dır.
Sahil Kumulları: Seyhan nehrinden Yumurtalık ilçesi sınırlarına kadar uzanır.
Kapladıkları alan toplam 9.697 ha’dır.
Çıplak Kaya ve Molozlar: Toroslarda yoğundur. Kapladıkları alan toplam 67.568
ha’dır.
Proje Alanı Toprak Özellikleri;
Proje alanına ait toprak yapısı ve özellikleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından
oluşturulan 1/25.000 ölçekli Adana İli Arazi Varlığı haritasından tespit edilmiştir(Bkz.Ek-3).
Ek-3’de verilen Arazi Varlığı Haritası üzerinden yapılan değerlendirmelerde, proje
kapsamında yapıların kurulacağı alanlara ait toprak yapısı ve özellikleri aşağıdaki tabloda
verilmiştir.
91
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.7.1. Proje Alanı Toprak Yapısı,
PROJE
GÖKKAYA
BARAJI VE HES
HİMMETLİ
REGÜLATÖRÜ
VE HES
SAİMBEYLİ
REGÜLATÖRÜ
VE HES
MALZEME
STOK SAHASI
VE ŞANTİYE
SAHASI
ÜNİTE
KULLANILACAK
ALAN
2
(m )
Gökkaya Baraj
Alanı
9.290
Su Alma Yapısı
480
Memba
Batardosu
1.890
Mansap
Batardosu
1.250
Yükleme Havuzu
ve Vana Odası
1.500
Cebri Boru
616
Santral Binası
1.530
İletim Tüneli
14.395
Himmetli
Regülatörü
2.700
Çökeltim Havuzu
ve Taşkın Savağı
2.700
Santral Binası
750
Vana Odası ve
Cebri Boru
400
Denge Bacası
450
İletim Tüneli
16.276
Saimbeyli
Regülatörü
1.100
Çökeltim Havuzu
ve Taşkın Savağı
500
BÜYÜK TOPRAK
GRUBU
N
(Kireçsiz Kahverengi
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N
Orman Toprağı)
N3
Orman Toprağı)
Santral Binası
Yükleme Havuzu
ve Cebri Boru
800
İletim Hattı(Tünel)
– 4.104 m
16.414
M1 Malzeme
Stok Sahası
20.123
M2 Malzeme
Stok Sahası
25.097
Şantiye
Sahası(Himmetli
Regülatörü ve
HES Projesi)
Kırma Eleme
Tesisi(Beton
Santrali ve
Şantiye Dahil)
TOPRAK
ÖZELLİKLERİ
KOMBİNASYONU
EREZYON
DERECESİ
24
3
24
3
24
3
24
3
24
3
24
3
24
3
-
-
24
3
19
3
30
4
30
4
30
4
-
-
24
4
24
4
24
3
24
3
24
4-3
24
3
19,24
3
750
N
Orman Toprağı)
30
4
1.500
N
Orman Toprağı)
24
3
92
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.7.1’de verilen değerler incelendiğinde, proje alanı içerisinde kurulacak
olan yapıların tamamı, N (Kireçsiz Kahverengi Orman Toprağı) Büyük Toprak Grubu
toprak vasfına sahip alan üzerinde yer almaktadır.
IV.2.8. Orman Alanları (ağaç türleri ve miktarları, kapladığı alan büyüklükleri ve
kapalılığı, bunların mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanım amaçları),
Proje alanının da içerisinde bulunduğu Adana ili ve proje alanına ait orman envali
aşağıda verilmiştir.
Adana İli Orman Kaynakları Genel Durumu;
Adana çevresindeki bitki örtüsü, Akdeniz İklim özelliklerini taşır. 700-800 m.’ye
kadar bodur ağaçlardan oluşan makiler görülür. Ancak özellikle yerleşim ve tarım
alanlarının yer aldığı alçak düzlüklerde, doğal bitki örtüsü insan eliyle büyük tahribe
uğramış, çoğu yerde bütünüyle ortadan kaldırılmıştır. Daha önceleri bu yerlerin doğal bitki
örtüsünü, sıcaklık istemesi yüksek ve kurak dayanıklı kızılçam ve bazı meşe ormanları
oluştururken bütün Akdeniz Bölgesinde geniş yayılma gösteren maki topluğu, ormanların
yok edilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Ormanların ortadan kaldırılmadıkları yerlerde hemen
kıyı gerisinde başlayan ve 800 m.’ye çıkan maki toplulukları içinde rastlanan küçük
kızılçam orman kalıntıları bu durumun kanıtıdır. 800 m.’den başlayan ormanlar, daha
alçak düzeylerde yayvan ağaçlardan oluşur (çoğunlukla meşe), daha yükseklerde ise iğne
yapraklı (karaçam, ardıç, göknar) ağaçlar gözlenir. Yaz mevsiminin kuraklığı ve uzunluğu
bitki örtüsündeki çeşitliliği azaltır. Orman altı örtüsü yok denecek kadar azdır. Ancak
Aladağlar ve Bolkar Dağları’na Eğerli Ovasından bakıldığında genellikle insanlar
tarafından dikilmiş ağaçların bulunduğu bozkırlar ve çeşitli meşe türlerini içeren seyrek bir
bitki örtüsü dikkat çeker. Yüksek kesimlere doğru karaçamlar ortaya çıkar. Güney
eteklerinde 600-700 m’ye kadar makiler, 1.500 m.’ye kadar geniş yapraklar ile iğne
yapraklılardan kızılçam, 1.500-2.200 m. arasında ise kızılçam, karaçam ve Toros göknarı,
yükseklerde de yer yer sedir (ladin) ormanları yer alır. 2.800 m’den sonra yavaş yavaş
seyrelen sedir toplulukları, yerlerini alp altı ve alp tipi çaylara bırakır.
Aladağların 500 m.’ye kadar olan yamaçlarında makiler geniş yer tutar. 100-1.200
m. yükseklikte makiler, kızılçam ormanları ile karışık haldedir. 1.200-2.000 m. arasında ise
karaçam ve Toros göknarının karışık olarak bulunduğu yoğun ve zengin orman alanına
girilir. Aladağ’da karaçam ormanları yaygındır. 2.500- 2.800 m.’den başlayarak seyrelen
ormanlar, yerlerini alp çayırlarına bırakır.
Adana iline ait işletme sınıflarına göre orman durumu aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo IV.2.8.1. Adana İline Ait İşletme Sınıflarına Göre Orman Durumu (2003),
İşl.Müd.
Kızılçam
Karaçam
Sedir
Göknar
Karışık
Baltalık
Muhafaza
Kumul Ag.
TOPLAM
Feke
35.864
20.254,5
16.886
4.577
4.188
-
11.003
-
92.772,5
Adana
27.304
-
-
-
-
-
-
2.018,0
29.322,5
Kozan
112.294
-
-
-
13.590
-
10.966
-
136.850,0
Karaisalı
61.874
-
-
-
5.477
-
17.547,5
-
84.899,0
Pos
41.701
23.183,5
-
-
7.507
-
13.403
-
85.795,5
Pozantı
20.385,5
5.656,0
-
-
13.520,5
-
16.053
-
55.615,5
Saimbeyli
9.915,5
43.268,0
5.931,5
5.931,5
-
3.789,5
29.702
-
96.458,5
TOPLAM
309.338,5
92.362,0
20.738
10.508,5
44.282,5
3.789,5
98.674,5
2.018,0
581.711,5
Kaynak: Adana Orman Blg. Md.
93
ÇED RAPORU
Proje Alanı Orman Kaynakları Genel Durumu;
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan bütün üniteler (iletim tüneli,
malzeme stok sahası ve kırma eleme tesisi hariç) orman sayılan alanlar içerisinde
kalmaktadır. Dolayısıyla proje dahilinde tesis edilecek olan toplam 120.068 m2(iletim tünel
alanı dahil) alanın; 42.677 m2’si orman sayılan alan, 46.720 m2’si orman sayılmayan alan
içerisinde kalmakta olup, geri kalan 30.671 m2 alan ise iletim tüneline aittir.
Proje alanı Adana Orman Bölge Müdürlüğü, Saimbeyli Orman İşletme Müdürlüğü,
Saimbeyli ve Ayvacık Orman İşletme Şeflikleri sınırlarında kalmaktadır. Söz konusu proje
alanı ile ilgili olarak Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan “ÇED İnceleme
ve Değerlendirme Raporu” (Bkz. Ek-18, Resmi Yazılar) ve proje alanı ve yakın çevresini
gösterir 1/25.000 ölçekli orman mesçere haritasına (Bkz. Ek-4) bakıldığında, proje alanı
içerisindeki ağaç cinsleri; Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olarak tespit edilmiştir.
Mesçere tipi olarak ise alanda; BÇz, BKBt, Çzcd2, BÇz, OT, Çzd1, Bar, Çzcd1, Z, BÇzAr,
Arcd1 olduğu görülmektedir.
Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman
Kanunu’nun, 5192 sayılı kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana
Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır.
IV.2.9. Koruma Alanları (Milli Parklar, Tabiat Parkları, Sulak Alanlar, Tabiat
Anıtları, Tabiat Koruma Alanları, Yaban Hayatı Koruma Alanları, Biyogenetik Rezerv
Alanları, Biyosfer Rezervleri, Doğal Sit ve Anıtlar, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre
Koruma Bölgeleri, Özel Çevre Koruma Alanları, Turizm Alan ve Merkezleri, Mera
Kanunu kapsamındaki alanlar),
Proje alanı içerisinde herhangi bir koruma alanı(Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiat Anıtı,
Tabiat Koruma Alanıı, Yaban Hayatı Koruma Alanı, Biyogenetik Rezerv Alanı, Biyosfer
Rezervleri, Doğal Sit ve Anı, Tarihi, Kültürel Sitler, Özel Çevre Koruma Bölgesi, Özel
Çevre Koruma Alanı, Turizm Alan ve Merkezi, Mera Kanunu kapsamındaki alanlar)
bulunmamaktadır.
Proje alanına en yakın koruma alanı, proje alanının yaklaşık 12 km kuzeydoğusunda
bulunan Adana-Kahramanmaraş Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’dır. Alan,
4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun 4. maddesine göre 8 Kasım 2004 tarihinde 25637
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yaban Hayatı Koruma ve Yaban
Hayatı Geliştirme Sahaları İle İlgili Yönetmelik” gereğince 13.09.2006 tarihli ve 2006 /
10966 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 7894 hektarlık alan “Yaban Hayatı Geliştirme
Sahası” olarak ilan edilmiştir. Bu alanda 05.10.2006 tarih ve 26310 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan sınırlar dahilinde avlanmak yasaktır. Hançer Deresi Yaban Hayatı
Geliştirme Sahası’nda koruma altına alınan hedef tür Yaban keçisi (Capra aegagrus)’dir.
Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanları ve Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme
Sahası’nı gösterir harita aşağıdaki şekilde verilmiştir.
94
ÇED RAPORU
Hançerderesi YHGS
Yamanlı III
HES Proje
Alanı
Şekil IV.2.9.1. Hançerderesi Yaban Hayatı Geliştirme Sahasını Gösterir Harita(Ölçeksiz),
Projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat
varlığına rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze
Müdürlüğüne veya Mülki İdare Amirliğine, 5226-3386 sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı
yasanın 4.maddesi gereğince haber verilecektir.
IV.2.10. İç sulardaki (göl, akarsu) canlı türleri (bu türlerin tabii karakterleri,
ulusal ve uluslararası mevzuatla koruma altına alınan türler; bunların üreme,
beslenme, sığınma ve yaşama ortamları, bu ortamlar için belirlenen koruma
kararları)
İç sularda yaşayan canlı türleri ile bu türlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararası
mevzuatla koruma altına alınan türler; bu türlerin üreme, beslenme, sığınma ve yaşama
ortamları; bu ortamlar için belirlenen koruma kararları Bölüm IV.2.11. başlığı altında
verilmiştir.
95
ÇED RAPORU
IV.2.11. Flora ve Fauna (türler, endemik özellikle lokal endemik bitki türleri,
alanda doğal olarak yaşayan hayvan türleri, ulusal ve uluslararası mevzuatla
koruma altına alınan türler, nadir ve nesli tehlikeye düşmüş türler ve bunların
alandaki bulunuş yerleri, av hayvanlarının adları, popülasyonları ve bunlar için
alınan Merkez Av Komisyon Kararları) proje alanındaki vejetasyon tiplerinin bir
harita üzerinde gösterilmesi. Projeden ve çalışmalardan etkilenecek canlılar için
alınması gereken koruma önlemleri (inşaat ve işletme aşamasında). Arazide
yapılacak flora çalışmalarının vejetasyon döneminde gerçekleştirilmesi ve bu
dönemin belirtilmesi,
MEM Enerji Elektrik Üretim Sanayi ve Ticaret A.Ş. tarafından Adana İli, Saimbeyli
İlçesi, Himmetli Köyü’nde planlanan Yamanlı III HES Projesi ÇED Raporu’nun flora ve
fauna çalışmaları Haziran, Temmuz ve Ağustos (2008) aylarında Uzman Biyolog Fatma
Dinç ve Okan Ürker tarafından yapılmıştır.
o Flora
Faaliyet alanı, Grid Kareleme Sistemine göre C5 karesinde yer almaktadır. Raporun
flora kısmı oluşturulurken araziden toplanan bitki türlerinin teşhisinde Davis’in “Flora of
Turkey and East Aegean Islands” adlı eserinden yararlanılmış, flora listesinin tam ve
eksiksiz olması amacıyla aynı eserden literatür çalışması yapılmış, TÜBİTAK tarafından
hazırlanan Türkiye Bitkileri Veri Servisi’nden ve Türkiye Florası ile ilgili yayınlanmış
çalışmalardan yararlanılmıştır.
¾
Fitocoğrafik Bölge
Faaliyet alanı Akdeniz Fitocoğrafik Bölgesi ile İran-Turan Fitocoğrafik Bölgesi
arasında geçiş kuşağında bulunmaktadır.
¾
Flora Türlerinin Fitocoğrafik Bölgelere Göre Dağılımı
Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanlar ile çevresinde bulunan ve habitat özelliği
nedeniyle bulunma olasılığı yüksek olan taksonların fitocoğrafik bölgelerinin
belirtilmesinde çeşitli kısaltmalar kullanılmıştır. Buna göre; Avr.-Sib. Ele. (Avrupa-Sibirya
Elementi’ni), D. Akd. Ele. (Doğu Akdeniz Elementi’ni), Akd. Ele. (Akdeniz Elementi’ni) ve
İr.-Tur. Ele. (İran-Turan Elementi’ni) ifade etmektedir. Geniş yayılışlı yada fitocoğrafik
bölgesi tam olarak bilinmeyenler için (-) işareti konmuştur.
Flora listesinde yer alan tür ve tür altı kategorideki 189 adet bitki türünün fitocoğrafik
bölgelere göre dağılımı; Iran-Turan elementi 40, Avrupa-Sibirya elementi 10, Doğu
Akdeniz elementi 25 ve Akdeniz elementi 14 şeklindedir. Geri kalan 100 tür ise kozmopolit
veya fitocoğrafik bölgesi belirsizler kategorisinde yer almaktadır.
¾
Endemizm
Türkiye, kıtalararası geçiş bölgesi konumunda bir ülke olması sebebiyle endemik
bitkiler bakımından zengindir. Ülkemizde tespit edilen toplam bitki türünün yaklaşık %
30’unu endemik türler oluşturmaktadır.
Endemik bitki türleri için Ekim, T. ve arkadaşları (2000) tarafından hazırlanan
“Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı” adlı yayında kullanılan 1994 IUCN Red Data Book
kategorileri aşağıdaki açıklanmıştır.
96
ÇED RAPORU
EX: Tükenmiş
EW: Doğada Tükenmiş
CR: Çok Tehlikede
EN: Tehlikede
VU: Zarar Görebilir
DD: Veri Yetersiz
NE: Değerlendirilemeyen
LR: Az Tehdit Altında; Gelecekte durumlarına göre tehdit açısından sıralanabilecek
3 alt kategorisi vardır.
1) cd- Conservation Dependent (Koruma Önlemi Gerektiren): 5 yıl içerisinde
yukarıdaki kategorilerden birisine girebilecek taksonlar bu gruptadır.
2) nt- Near Threatened (Tehdit Altına Girebilir): Bir önceki kategoriye konamayan
ancak VU kategorisine konmaya yakın aday olan bitki türleri bu grupta yer alır.
3) Ic- Least Concern (En Az Endişe Verici): Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve
tehdit altında olmayan bitki türleri bu kategoride yer alır.
¾ Flora Türlerinin Endemizm ve Tehlike Sınıfları Açısından Durumu
Faaliyet alanı ve çevresinde yapılan gözlem ve literatür çalışmaları sonucunda 8
tane endemik bitki türünün bulunabileceği belirlenmiştir. Bunlar; Acanthus hirsutus
BOISS., Eryngium kotschyi BOISS., Nonea macrosperma BOISS. ET HELDR., Onosma
nanum DC., Campanula lyrata LAM. subsp. lyrata, Thymus cilicicus BOISS & BAL, Abies
cilicica (ANT. & KOCHY) CARR. subsp. isaurica COODE & CULLEN ve Linaria
genistifolia (L.) MILLER subsp. confertiflora (BOISS.) DAVIS’dır.
Bu türlerin “Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı” adlı yayında kullanılan 1994 IUCN Red
Data Book kategorileri LR (Ic)’dir. LR (Ic) kategorisinde yer alan türler, Türkiye’de oldukça
yaygın ve bol yetişmektedir. Bu kategorideki bitki türlerinin neslinin tehlikeye girmesi gibi
bir durum şu anda söz konusu değildir.
¾ Vejetasyon
Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanlar ile çevresinde bulunan vejetasyon
formasyonları 1/25.000 ölçekli vejetasyon haritası (Ek- 13) üzerinde gösterilmiştir.
o Fauna
Fauna türleri mevsimsel değişiklikler göstermekte olup, bir alanın fauna envanterinin
belirlenmesi birkaç yıl sürebildiğinden fauna listelerinde verilen türler; arazi çalışmasının
yanı sıra, yöre halkının gözlem ve duyumları, bölgenin biyotop özellikleri, mevcut yayılma
alanları ve geçerli biyocoğrafya kuralları göz önüne alınarak hazırlanmıştır. Fauna listeleri,
arazi çalışması sırasında görülmemiş ancak ortamdaki mevcudiyetleri yapılan literatür
araştırmalarıyla ortaya konmuş olan türleri de içermektedir.
97
ÇED RAPORU
Faaliyet alanı ve çevresinde bulunan ve habitat özelliği nedeniyle bulunması
muhtemel fauna türlerinden; Tablo IV.2.11.2.’de amfibi türleri, Tablo IV.2.11.3.’de
sürüngen türleri, Tablo IV.2.11.4.’de kuş türleri ve Tablo IV.2.11.5.’de memeli türleri
verilmiştir. Tablolarda her türün familyası, Türkçe adı, habitatı, IUCN kategorisi, Red Data
Book kategorisi ve Bern Sözleşmesi Ek-2 (kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri)
ve Ek-3 (korunan fauna türleri) listelerinin hangisinde yer aldığı belirtilmiştir. Bern
Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde yer almayan türler için (-) işareti konulmuştur.
Ayrıca; T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel
Müdürlüğü’nce 29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak
yürürlüğe giren “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” Ek-I (Çevre ve
Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban Hayvanları), Ek-II (Merkez Av
Komisyonunca Koruma Altına Alınan Av Hayvanları), Ek-III (Merkez Av Komisyonunca
Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları) listeleri ilgili tablolara işlenmiştir.
Ek-I listesinde bulunan yaban hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun
4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’nca koruma altına
alınmıştır. Bu listede yer alan yaban hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı bulundurmak ve
nakletmek yasaktır.
Ek-II listesinde bulunan kuşlar ve memeliler, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun
4. maddesinin birinci fıkrasının verdiği yetki çerçevesinde Merkez Av Komisyonunca
koruma altına alınmıştır. Bu listede yer alan av hayvanlarını avlamak, ölü yada canlı
bulundurmak ve nakletmek yasaktır.
Ek-III listesinde bulunan av hayvanları, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun
4. maddesinin birinci fıkrası gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’nca belirlenen 20072008 av döneminde belli edilen sürelerde avlanmasına Merkez Av Komisyonunca izin
verilen av hayvanlarıdır.
Prof. Dr. Ali Demirsoy’a (1996) Göre Red Data Book Kategorileri
E
Ex
I
K
Nt
O
R
V
Tehlikede
Soyu tükenmiş
Bilinmiyor
Yetersiz bilinenler
Takson henüz tehlike altında değil
Takson tehlike dışı
Nadir
Zarar görebilir
2008 IUCN Red List Kategorileri
IUCN (The World Conservation Union: The International Union for the Conservation
of Nature and Natural Resources = Doğayı ve Doğal Kaynakları Korumaya Yönelik
Uluslararası Topluluk - Dünya Koruma Topluluğu) tarafından en son yayınlanan “Red List”
kategorileridir.
Avrupa ülkelerinde IUCN risk sınıflarına göre flora ve fauna türlerinin
sınıflandırılması 1970’li yıllardan itibaren gerçekleştirilmeye başlanmıştır. IUCN
kategorilerinin açıklaması aşağıdaki tabloda, kategoriler arası ilişkiler de şekilde
sunulmuştur.
98
Evaluated
Not Evaluated (NE)
Adequate data
Data Deficient (DD)
Extinct (EX)
Extinct in the Wild (EW)
Critically Endangered (CR)
Endangered (EN)
Vulnerable (VU)
Near Threatened (NT)
Least Concern (LC)
¾
ÇED RAPORU
Değerlendirmeye alınmış
Değerlendirmeye alınmamış
Yeterli data mevcut
Yeterli data mevcut değil (data eksik)
Türü tamamen yok olmuş,nesli tükenmiş tür
Vahşi doğada nesli tükenmiş tür
Önemli derecede yok olma tehlikesi olan tür
Yok olma tehlikesi olan tür
Koruma önlemi alınmazsa ileride yok olma tehlikesi olan tür
Neredeyse tehdit altında
En az kaygılanılan tür
Balıklar
Literatüre göre alanda yayılış gösteren en yaygın balık türlerinin biyo-ekolojik
özellikleri aşağıda açıklanmıştır.
Cyprinus carpio (Sazan)
Durgun yada yavaş akan, yazın sıcaklığı yüksek olan sularda yaşarlar. Kışın çok
düşük sıcaklıklara dayanabilirler. Kışın suların derin yerlerine çekilerek yada çamurlara
girerek besin almadan geçirirler. Nisan-Mayıs ayları arasında 100.000-1.500.000 kadar
yumurta bırakırlar.
Leuciscus cephalus (Tatlı Su Kefali)
Vücutları büyük gümüşi pullarla örtülüdür. Nisan-Haziran aylarında ve bitkilerin
altlarına yumurta bırakırlar. Dişileri her defasında 50.000-200.000 yumurta bırakır.
Gençken genellikle omurgasızlarla ve bazı bitkilerle, erginken büyük omurgasızlar ve
balıklarla beslenirler.
Silurus glanis (Yayın)
99
ÇED RAPORU
Su bitkilerinin arasına, çamurların içine gizlenirler. Gençken omurgasızlarla,
erginleştiklerinde balık ve kurbağalarla beslenirler. Mayıs-Temmuz aylarında 100.000500.000 kadar yumurta bırakırlar.
Lucioperca lucioperca (Sudak)
Boyları 30-70; en fazla 100-130 cm., ağırlıkları 12-15 kg., en fazla 18 kg olabilir.
Nisan-Haziran aylarında yumurtlarlar. Her dişi 180.000-1.200.000 yumurta bırakır. Küçük
balıklar ve omurgasız hayvanlarla beslenirler.
Abramis brama (Çapak balığı)
Vücut yanlardan iyice yassılaşmıştır. Yüksek görünüşlü bir balıktır. Baş boyu vücut
yüksekliğinden azdır. Pektoral hariç diğer yüzgeçler siyah renktedir. Ağız nispeten küçük
ve ventraldedir. Dorsal ve Anal yüzgecin serbest kenarı içeriye doğru girintilidir.
Leuciscus lepidus (Akbalık)
Vücut şekli ince uzun yapıda olup, Yanal çizgide pul sayısı biraz daha fazladır. Baş
boyu vücut yüksekliğine eşit veya daha büyüktür. Gözler küçüktür. Ağız büyük, hafif eğik
ve uçtadır. Alt çene üst çeneden daha uzun olup, ileriye doğru çıkıntılıdır. Dorsal yüzgeç
Ventrale nazaran biraz daha geriden başlar ve serbest kenarı düzdür. Kuyruk yüzgeci
derin çatallı olup, loplarının ucu sivridir. Renk, bütün vücutta homojen olup, beyaz
görünüşlüdür ve pulları üzerinde pigment taneleri bulunmaz
Barbus plebejus (Bıyıklı balık)
Vücut nispeten alçak yapılı ve yanlardan hafifçe basıktır. Ağız ventral konumlu ve at
nalı şeklinde olup, gayet iyi gelişmiş etli dudaklarla çevrilidir. Gözler küçüktür. Dorsal
yüzgecin basit ışınları zayıf kemikleşmiştir. Vücudun rengi sırtta koyu, karın ve yanlarda
açık sarı veya sarı-beyazdır. Yan taraflarında ve yüzgeçler üzerinde genellikle düzensiz
dağılmış irili ufaklı esmer-kahverengi benekler bulunur.
Tinca tinca (Kadife balığı)
Vücut kalın ve yuvarlaktır. Pullar deri içerisine gömülmüş haldedir. Kuyruk sapı kısa
ve kalındır. Ağız terminal olup, ağız kenarında bir çift kısa bıyık bulunmaktadır. Derileri
kaygandır. Vücut rengi olarak sırt kısmı koyu yeşil veya bazen kahverengi, yan tarafları
ise sarı-yeşildir.
Capoeta capoeta (İn balığı)
Vücut yuvarlak ve iğ şeklinde uzamıştır. Baş boyu vücut yüksekliğinden daha azdır
veya ona eşit olabilir. Ventral konumlu olan ağız büyük ve atnalı görünümdedir. Üst dudak
düz ve ince yapılı olduğu halde, alt dudak sert bir deri ile örtülüdür. Ağızda bir çift bıyık
bulunur. Dorsal yüzgecin sonunda yer alan basit ışını iyi gelişmemiştir ve testere şeklinde
dişçikler taşır. Söz konusu ışının uç kısmı daha zayıf gelişerek kolayca eğilip bükülebilen
esnek bir yapı kazanmıştır. Vücut rengi sırtta koyu, karın bölgesinde daha açıktır.
İç sularda yaşayan balık türleri arasında Bern Sözleşmesi, Ek-2 ve Ek-3 listesine
göre “kesin olarak koruma altına alınan” veya “korunan” fauna türü bulunmamaktadır.
¾
İkiyaşamlılar
100
ÇED RAPORU
muhtemel 6 tane amfibi türünden 1 tanesi Bern Ek-2, 5 tanesi de Bern Ek-3 listesinde yer
almaktadır.
Amfibi türleri arasında Rana ridibunda ridibunda hariç diğerleri 2008 IUCN Red List
Kategorileri’nde yer almaktadır.
¾
Sürüngenler
muhtemel 16 tane sürüngen türünden 7 tanesi Bern Ek-2, 9 tanesi de Bern Ek-3 listesinde
yer almaktadır.
Sürüngen türleri arasında Testudo graeca, Emys orbicularis, Lacerta trilineata ve
Natrix natrix persa 2008 IUCN Red List Kategorileri Listesi’nde bulunmasına rağmen,
Demirsoy (1996) tarafından yapılan çalışmalara göre bu türler Türkiye’de oldukça bol ve
yaygındır. Ayrıca herhangi bir tehdit altında değildir.
Sürüngen türlerinin tamamı T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü’nce 29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de
yayınlanarak yürürlüğe giren “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları” nın
yansıtıldığı en son listelere göre Ek-I (Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan
Yaban Hayvanları) listesinde bulunmaktadır.
¾
Kuşlar
muhtemel 61 tane kuş türünden 40 tanesi Bern Ek-2, 16 tanesi de Bern Ek-3 listesinde
yer almaktadır.
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce
29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “20082009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre; 44
kuş türü Ek-I, yani “Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban
Hayvanları” listesinde; 8 kuş türü Ek-II, yani “Merkez Av Komisyonunca Koruma Altına
Alınan Av Hayvanları” listesinde; 9 kuş türü ise Ek-III’de yani “Merkez Av Komisyonunca
Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları” listesinde bulunmaktadır.
Kuş türlerinden Dendrocopus syriacus, Emberiza hortuna, Acrocephalus
schoenobaebus, Sylvia ruppelli ve Regulus igniicapillus hariç diğerleri 2008 IUCN Red List
Kategorileri’nde yer almaktadır.
¾
Memeliler
muhtemel 28 tane memeli türünden 8 tanesi Bern Ek-2, 9 tanesi de Bern Ek-3 listesinde
yer almaktadır.
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nce
29 Mayıs 2008 tarih ve 26890 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “20082009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları”nın yansıtıldığı en son listelere göre; 10
tane memeli türü Ek-I yani “Çevre ve Orman Bakanlığınca Koruma Altına Alınan Yaban
Hayvanları” listesinde, 2 tane memeli türü Ek-II yani “Merkez Av Komisyonunca Koruma
Altına Alınan Av Hayvanları” listesinde, 2 tane memeli türü de Ek-III yani “Merkez Av
101
ÇED RAPORU
Komisyonunca Avına Belli Edilen Sürelerde İzin Verilen Av Hayvanları” listesinde yer
almaktadır.
Memeli türlerinden Citellus xanthophrymnus ve Felix lynx hariç diğerleri 2008 IUCN
Red List Kategorileri’nde yer almaktadır.
IUCN listesinde yer alan Canis lupus ve Hystrix indica Demirsoy (1996)’a göre “R”
kategorisinde bulunmaktadır. “R” kategorisindeki türler, nadir olan türlerdir.
IUCN listesinde yer alan Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus hipposideros,
Lutra lutra, Pipistrellus pipistrellus ve Ursus arctos ise Demirsoy (1996)’a göre “V”
kategorisinde bulunmaktadır. “V” kategorisindeki türler, soyu hızla tükenen ve önlem
alınmazsa yakın gelecekte yok olma riski yüksek türlerdir.
IUCN listesinde yer alan diğer 1 tür (Capra aegagrus) ve IUCN listesinde yer
almayan 1 tür (Felix lynx), Demirsoy (1996)’a göre “E” kategorisinde bulunmaktadır. “E”
kategorisindeki türler, nesli tehlikede olan türlerdir.
o Flora Fauna Üzerine Etkiler ve Alınacak Önlemler
Faaliyetin arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında bitki türleri bitkisel toprak örtüsünün
sıyrılmasından dolayı biyomas kaybına uğrayacaktır. Ancak, flora türlerinin tamamen
ortadan kaldırılması gibi bir durum söz konusu olmayacaktır.
Fauna türleri açısından arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında proje sahasındaki
habitatlarının bozulması nedeniyle bulundukları habitatları terk ederek çevredeki daha
uygun alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir.
Fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi için projede görev alacak personele
faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacak ve yaban hayatının korunması
konusunda 6 ayda bir eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenecektir. Düzenlenecek
eğitim ve bilgilendirme toplantıları Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün bilgisi ve
desteği alınarak yapılacaktır. Düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme toplantılarında konu ile
ilgili broşürler faaliyet sahibi tarafından hazırlattırılıp dağıtılacaktır.
İnşaat aşamasında yapılacak patlatma işlemleri kuşların üreme dönemleri olan MartHaziran ayları arasında ve büyük memelilerin çiftleşme dönemleri olan 15 Aralık-20 Ocak
dönemleri dışında yapılacaktır.
Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde
bulunan fauna türleri ile ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu
sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır.
Bunlar;
Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde);
¾ Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri,
¾ Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip
etmek,
102
ÇED RAPORU
¾ Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme,
geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek,
¾ Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa
bu yumurtaları alıkoymak,
¾ Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti
yasaktır.
Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde);
¾ Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara,
¾ Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun
durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya,
¾ Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde
bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde
düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır.
Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na ve ilgili
Yönetmeliklere uyulacaktır.
Faaliyetin işletme aşamasında, faaliyet alanında yaşayan sucul canlıların yaşama
ortamlarını kaybetmemesi için gerekli olan en düşük akım değeri yaşam suyu olarak doğal
yaşamın sürekliliği için yatağa bırakılacaktır. Yaşam suyu, doğal yaşamın devamı için,
yatağa verilmesi gerekli olan miktardır.
Balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak ve sucul ortamdaki
doğal dengenin bozulmaması için proje kapsamında balık geçidi yapılacaktır. Balık
geçidinin projelendirilmesi, konusunda uzman bir Hidrobiyolog tarafından arazi hazırlığı ve
inşaat çalışmalarına başlanmadan önce alanda arazi çalışması ile saptanacak balık
türleri, üreme dönemleri, yüzme hızları, büyüklükleri, göç eden balık türlerinin bulunması
halinde için göç dönemleri vb. özellikleri tespit edildikten sonra yapılacaktır.
Planlanan faaliyetle ilgili olarak; 4 Nisan 1971 tarih ve 13799 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde
Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Ürünleri
Yönetmeliği’nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ile bu
Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak
Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi
(Sulara Boşaltılabilecek Atıklar)’ndeki parametrelere uyulacaktır.
Faaliyetin işletme aşamasında su kalitesinde muhtemel olabilecek değişimlerin
belirlenmesi amacıyla suyun menbaından ve mansabında 6 aylık dönemlerde su kalitesi
izleme çalışmaları yaptırılacaktır. Sonuçlar, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve
Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne bildirilecektir.
Çalışmalar sırasında kullanılacak olan araçların periyodik bakımları düzenli olarak
yaptırılacaktır. Ayrıca, araçlardan kaynaklanacak atık yağların ilgili yönetmeliklere uygun
şekilde bertarafı sağlanacaktır.
103
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.11.1. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Flora
Türleri, Türkçe İsimleri, Habitatları, Endemizm ve Nadirlik Durumu, Fitocoğrafik Bölgeleri ve IUCN Red Data Book Kategorileri
Familya ve Tür Adı
Türkçe İsim (*)
Habitat
Endemizm ve
Fitocoğrafik
IUCN Red Data Book
Nadirlik Durumu
Bölge
Kategorileri
ACANTHACEAE
Ayıpençesi
Orman, step, tarla
Endemik
LR (Ic)
5 Acanthus hirsutus BOISS.
AMARANTHACEAE
Tilki kuyruğu
Terkedilmiş yerler, açık alan, tarla
5 Amaranthus albus L.
ANACARDIACEAE
Boyacı sumağı
Maki, çalılık ve ormanlık alanlar
5 Cotinus coggyria SCOP.
Menengiç
Maki, çalılık ve ormanlık alanlar
D. Akd. Ele.
U Pistacia terebinthus L. subsp. palaestina (BOISS.) ENGLER
APIACEAE / UMBELLIFERAE
Yamaçlar, çalılıklar, tarla kenarları
5 Artedia squamata L.
Kuzu kişnişi
Açık alanlar, tarla kenarları
5 Biforia radians BIEB.
İncirop
Orman, tarla, step
D. Akd. Ele.
5 Bunium ferulaceum SM.
İncirop
Tarla, step, yol kenarı, kayalık yamaç
İr. - Tur. Ele.
5 Bunium paucifolium DC. var. paucifolium DC.
Taşlık ve kayalık yamaçlar, tarlalar, yol kenarları
İr. - Tur. Ele.
5 Bupleurum croceum FENZL
Taşlık ve kayalık yamaçlar, tarlalar, yol kenarları
5 Caucalis platycarpos L.
Step, kayalık yamaç, tarla
İr. - Tur. Ele.
5 Echinophora tournefortii JAUB. & SPACH.
Boğa dikeni
Taşlık ve kayalık yamaç, orman kenarı
Endemik
D. Akd. Ele.
LR (Ic)
5 Eryngium kotschyi BOISS.
Kayalık yamaç, tarla, yol kenarları
Akd. Ele.
5 Tordylium apulum L.
Çalılık, yamaç, tarla
Akd. Ele.
5 Torilis arvensis (HUDS.) LINK subsp. purpurea (TEN.) HAYEK
Tarla, açık alan, yol kenarı
5 Turgenia latifolia (L.) HOFFM.
ASCLEPİADACEAE
Bodur otu
Taşlık ve kayalık yamaç, su kenarı
D. Akd. Ele.
5 Cionura erecta (L.) GRISEB.
ASTERACEAE / COMPOSITAE
Civanperçemi
Orman, step, taşlık ve kayalık yamaç, tarla
İr. - Tur. Ele.
5 Achillea biebersteinii AFAN.
Civanperçemi
5 Achillea kotschyi BOISS. subsp. kotschyi BOISS.
Civanperçemi
İr. - Tur. Ele.
5 Achillea falcata L.
Papatya
Step, yol kenarı, yamaç
U Anthemis cretica L. subsp. anatolica (BOISS.) GRIERSON
Deve kangalı
5 Carduus nutans L. subsp. nutans
Kayalık yamaç, orman
5 Centaurea aggregata FISCH. ET MEY. EX DC. subsp. Peygamber çiçeği
aggregata FISCH. ET MEY. EX DC.
Peygamber çiçeği
Orman, maki, tarla kenarı
İr. - Tur. Ele.
5 Centaurea virgata LAM.
Peygamber çiçeği
Tarla, yol kenarı
D. Akd. Ele.
5 Centaurea urvillei DC. subsp. urvillei
Peygamber çiçeği
Orman, taşlık yamaç, tarla, açık alanlar
5 Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis L.
Köygöçüren
Su kenarı
D. Akd. Ele.
5 Cirsium creticum LAM.
Kokar ot
Maki, tarla, orman
5 Crepis foetida L. subsp. foetida L.
Kokar ot
Orman, kayalık yamaç, step
5 Crepis sancta (L.) BABCOCK
Kenger
Kayalık yamaç, step, orman açıklığı, tarla
İr. - Tur. Ele.
5 Gundelia tournefortii L. var. tournefortii
Altınbaşak
Kayalık yamaç, step, orman açıklığı, tarla
İr. - Tur. Ele.
5 Helichrysum armenium DC. subsp. armenium DC.
Orman, taşlık ve kayalık alanlar
D. Akd. Ele.
5 Hieracium pannosum BOISS.
Orman açıklığı, çalılık, taşlık yamaç, yol kenarı,
5 Logfia arvensis (L.) HOLUB
tarla
104
ÇED RAPORU
Türkçe İsim (*)
Habitat
Endemizm ve
Nadirlik Durumu
-
Fitocoğrafik
Bölge
-
IUCN Red Data Book
Kategorileri
-
5 Pilosella echioides (LUMN.) C. H. ET F. W. SCHULTZ subsp.
procera (FRIES) SELL ET WEST
5 Reichardia picroides (L.) ROTH.
5 Senecio viscosus L.
5 Senecio lorentii HOCHST.
5 Tanacetum cilicicum (BOISS.) GRIERSON
5 Tragopogon longirostis BISCH. EX SCHULTZ BIP. var.
longirostis BISCH. EX SCHULTES
5 Tragopogon colaratus C.A. MEYER.
U Xanthium spinosum L.
U Xanthium strumarium L. subsp. strumarium L.
5 Xeranthemum annuum L.
BORAGINACEAE
5 Arnebia densiflora (NORDM.) LEDEB.
5 Heliotropium dolosum DE NOT.
5 Heliotropium europaeum L.
5 Lappula barbata (BIEB.) GÜRKE
5 Myosotis incrassata GUSS.
-
Step, kayalık alan, orman, çalılık
Kanarya otu
Kanarya otu
Pire otu
Tekesakalı
Step, kayalık yamaç
Kayalık yamaç, tarla
Orman, yamaç, tarla kenarı
Kayalık yamaç, çalılık, yol kenarı, tarla
-
Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
D. Akd. Ele.
-
Tekesakalı
Pıtrak
Pıtrak
Dağ karanfili
Kayalık yamaç, çalılık, yol kenarı, tarla
Yamaç, açık alan, tarla
Yamaç, açık alan, tarla
Step, açık alan
-
İr. - Tur. Ele.
-
-
Havaciva
Siğil otu
Siğil otu
-
Kayalık yamaç
Tarla, yol kenarı, step
Tarla kenarı, yol kenarı
Step, taşlı yamaç, tarla kenarı
Taşlık ve kayalık yamaç
-
İr. - Tur. Ele.
Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
D. Akd. Ele.
-
5 Nonea macrosperma BOISS. ET HELDR.
-
Tarla, yol kenarı, step
Endemik
İr. - Tur. Ele.
LR (Ic)
5 Nonea pulla (L.) DC. subsp. scabrisquamata A. BAYTOP
-
Yol kenarı, çalılık
-
İr. - Tur. Ele.
-
U Onosma frutescens LAM.
Emzik otu
Orman, tarla kenarı, maki
-
D. Akd. Ele.
-
5 Onosma tauricum PALLAS EX WILLD. var. tauricum PALLAS
EX WILLD.
5 Onosma nanum DC.
Emzik otu
Taşlık ve kayalık, çalılık, orman
-
-
-
Emzik otu
Taşlık ve kayalık, çalılık, orman
Endemik
D. Akd. Ele.
LR (lc)
5 Symphytum brachycalyx BOISS.
Karakafes
Orman, gölgeli yerler, su kenarı
-
D. Akd. Ele.
-
Kevke
Çalılık, step, açık alan, tarla
-
-
-
Kevke
Kuşkuş otu
Dolama otu
Çivit otu
Çalılık, step, açık alan, tarla
Taşlık ve kayalık yamaç
Yol kenarı, açık alan
Tarla kenarı, kayalık yamaç, açık alan
Tarla kenarı, kayalık yamaç, açık alan
Kayalık yamaç, çalılık, açık alan
-
Avr. - Sib. Ele.
-
-
BRASSICACEAE CRUCIFERAE
5 Alyssum linifolium STEPH. EX WILLD. var. linifolium STEP. EX
WILLD.
5 Alyssum strigosum BANKS ET SOL,
5 Capsella bursa-pastoris (L.) MEDIK.
5 Clypeola jonthlaspi L.
5 Erophila verna L.
5 Erysimum diffusum EHRH.
5 Erysimum repandum L.
5 Erysimum gonicaulon BOISS.
5 Isatis tinctoria L. subsp. tomentella (BOISS.) DAVIS
105
ÇED RAPORU
Türkçe İsim (*)
Habitat
Endemizm ve
Nadirlik Durumu
-
Fitocoğrafik
Bölge
-
IUCN Red Data Book
Kategorileri
-
-
Akd. Ele.
-
-
Endemik
Avr. - Sib. Ele.
-
LR (lc)
5 Lepidium latifolium L.
5 Lepidium perfoliatum L.
5 Sisymbrium altissimum L.
CAMPANULACEAE
5 Asyneuma limonifolium (L.) JANCHEN. subsp. limonifolium
5 Asyneuma virgatum (LABILL.) BORNM. subsp.virgatum
Kerdeme
Kerdeme
-
Tarla kenarı, açık alan
-
Orman, maki, taşlık ve kayalık yamaç
Orman, maki, taşlık ve kayalık yamaç
U Campanula glomerata L. subsp. hispida (WITASEK) HAYEK
5 Campanula lyrata LAM. subsp. lyrata
Çan çiçeği
Çan çiçeği
Çalılık, orman kenarları
5 Michauxia campanuloides L'HERİT. EX AITON
CARYOPHYLLACEAE
5 Arenaria serpyllifolia L.
5 Cerastium anomalum WALDST. & KIT.
5 Gypsophila viscosa MURRY.
5 Minuartia hirsuta (BIEB.) HAND.-MAZZ.
5 Minuartia multinervis (BOISS.) BORNM.
5 Saponaria glutinosa BIEB.
5 Saponaria pumilio BOISS.
5 Silene lydia BOISS.
5 Silene alba MILLER
5 Silene vulgaris GRACKE
5 Silene supconica FRIV.
CISTACEAE
5 Fumana procumbens (DUN.) GREN. ET GODR.
5 Helianthemum nummularium L.
CONVOLVULACEAE
U Convolvulus compactus BOISS.
CUPRESSACEAE
5 Cupressus sempervirens L.
U Juniperus communis L.
5 Juniperus excelsa M. BIEB.
5 Juniperus oxycedrus L.
EUPHORBIACEAE
U Euphorbia rigida BIEB
5 Euphorbia paralias L.
5 Euphorbia falcata L. subsp. falcata L. var. falcata L.
Keçi bacağı
Kayalık yamaç, taşlı yerler
-
D. Akd. Ele.
-
Boynuz otu
Çöven otu
Sabun otu
Sabun otu
Salkım çiçeği
Salkım çiçeği
Salkım çiçeği
Salkım çiçeği
Yamaç, tarla
Kayalık yamaç, step
Orman, taşlık ve kayalık yamaç
Yamaç, tarla, yol kenarı
Yamaç, tarla
Step, tarla
Step, tarla
-
İr. - Tur. Ele.
D. Akd. Ele.
-
-
Güneş çiçeği
Maki, yol kenarı
-
-
-
Kahkaha çiçeği
Orman, maki, step
-
-
-
Servi
Adi ardıç
Boylu ardıç
Katran ardıcı
Orman, çalılık
Orman, çalılık
Orman, çalılık
Orman, çalılık
-
D. Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
-
-
Sütleğen
Sütleğen
Sütleğen
Maki, frigana, nemli yerler
Orman, çalılık, kayalık yamaç, step
Orman kenarı, maki, frigana, kayalık yamaç,
step, nemli yerler
Orman kenarı, maki, frigana, kayalık yamaç,
step, nemli yerler
Orman, maki, frigana, kayalık yamaç, nemli
yerler
-
Akd. Ele.
Akd. Ele.
-
-
-
D. Akd. Ele.
-
-
Avr. - Sib. Ele.
-
5 Euphorbia apios L.
Sütleğen
5 Euphorbia stricta L.
Sütleğen
106
FABACEAE / LEGUMINOSAE
U Astragalus densifolius LAM.
5 Astragalus microcephalus WILLD.
5 Coronilla coronata L.
5 Hedysarum varium WILLD.
5 Lathyrus sativus L.
5 Lathyrus setifolius L.
5 Medicago rigidula (L.) ALL. var. rigidula (L.) ALL.
5 Medicago sativa L.
5 Medicago varia MARTYN.
5 Medicago minima L.
U Melilotus officinalis (L.) DESR.
U Onobrychis oxydonta BOISS.
5 Onobrychis viciifolia SCOP.
5 Ononis adenotricha BOISS. var. adenotricha BOISS.
5 Ononis spinosa L.
5 Ononis sessilifolia BORNM.
U Trifolium arvense L.
U Trifolium campestre SCHREB.
5 Trigonella strangulata BOISS.
5 Trigonella velutina BOISS.
FAGACEAE
U Quercus cerris L. var. cerris L.
U Quercus coccifera
5 Quercus infectoria OLIVIER
5 Quercus pubescens WILLD.
GENTIANACEAE
5 Centaurium erythraea RAFN subsp. erythraea RAFN
5 Gentiana verna L.
GUTTIFERAE
5 Hypericum lydium BOISS.
5 Hypericum perfoliatum L.
IRIDACEAE
5 Crocus graveolens BOISS & REUTER
LAMIACEAE / LABIATAE
5 Ajuga chamaepitys (L.) SCHREBER subsp. chia (SCHREBER)
ARCANGELI var. chia (SCHREBER) ARCANGELI
5 Nepeta italica L.
5 Origanum vulgare L. var. hirtum (LINK) LETSWAURT.
5 Salvia verticillata L. subsp. amasiaca (FREYN ET BORNM.)
BORNM.
U Salvia multicaulis VAHL
ÇED RAPORU
Türkçe İsim (*)
Habitat
Endemizm ve
Nadirlik Durumu
Fitocoğrafik
Bölge
IUCN Red Data Book
Kategorileri
Geven
Geven
Körigen
Mürdümük
Mürdümük
Çevrince
Çevrince
Çevrince
Çevrince
Eşek yoncası
Korunga
Korunga
Kayışkıran
Kayışkıran
Kayışkıran
Üçgül
Üçgül
Boy otu
Boy otu
Step, yol kenarı
Step, yol kenarı
Taşlı yerler, orman, çalılık, tarla
Step, yamaç, tarla
Kayalık yamaç, tarla, su kenarı, frigana
Tarla, nemli yerler, step, yol kenarı
Tarla, yol kenarı, step, orman
Tahrip edilmiş yerler, açık alanlar, tarlalar
Taşlı yamaç, orman, tarla
Taşlı yamaç, orman, tarla
Tarla, taşlı yerler, yol kenarları
Tarla, taşlı yerler, yol kenarları
Orman, step, tarla
-
İr. - Tur. Ele.
İr. - Tur. Ele.
İr. - Tur. Ele.
D. Akd. Ele.
D. Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
İr.-Tur. Ele.
-
Meşe
Meşe
Meşe
Meşe
Orman, maki
Orman, maki
Orman, maki
Orman, maki
-
Akd. Ele.
Akd. Ele.
-
-
Kantaron
Kantaron
Kayalık yamaç, çalılık, orman
Kayalık yamaç, çalılık, orman
-
Avr. - Sib. Ele.
Avr. - Sib. Ele.
-
Binbirdelik otu
Binbirdelik otu
Taşlık ve kayalık yamaç, orman açıklığı
Taşlık ve kayalık yamaç, orman açıklığı
-
İr. - Tur. Ele.
Akd. Ele.
-
Aspir
Açık alanlar, taşlı yerler, çalılıklar
-
-
-
Kısamahmut otu
Taşlı yamaç, step, tarla
-
-
-
Pisik otu
Yayla kekiği
Adaçayı
Taşlı yamaç, tarla
Taşlı yamaç, orman, step
Kayalık yamaç, orman, yol kenarı
-
D. Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
-
Adaçayı
Kayalık yamaç, orman, yol kenarı
-
İr. - Tur. Ele.
-
107
5 Stachys pinetorum BOISS. & BAL.
5 Stachys cilicica BOISS.
5 Teucrium chamaedrys (CELAK.) RECH. FIL. subsp. sinuatum
(CELAK.) RECH. FIL.
5 Thymus cilicicus BOISS & BAL
U Mentha aquatica L.
5 Ziziphora tenuior L.
LINACEAE
5 Linum tenuifolium L.
5 Linum mucronatum BERTOL.
MALVACEAE
U Malva neglecta WALLR.
5 Alcea pallida WALLST. & KIT.
PAPAVERACEAE
5 Fumaria cilicica HAUSSKN.
U Papaver macrostomum BOISS. & HUET
U Papaver rhoeas L.
PINACEAE
5 Abies cilicica (ANT. & KOCHY) CARR. subsp. isaurica COODE
& CULLEN
5 Cedrus libani A. RICH
U Pinus brutia TEN. var. brutia
U Pinus nigra ARN.
PLANTAGINACEAE
5 Plantago major L. subsp. major L.
POACEAE
5 Aegilops cylindrica HOST.
5 Aegilops umbelluta ZHUKOVSKY
5 Briza maxima L.
5 Bromus japonicus THUNB. subsp. japonicus THUNB.
5 Bromus japonicus THUNB. subsp. anatolicus (BOISS. ET
HELDR.) PENZES
5 Bromus commutatus SCHRADER.
5 Phleum boissieri BORNM.
5 Poa annua L.
5 Poa bulbosa L.
5 Poa memoralis L.
5 Stipa arabica TRIN. ET RUPR.
5 Stipa bromoides (L.) DÖRFLER.
POLYGONACEAE
5 Polygonum bellardii ALL.
5 Rumex patientia L.
ÇED RAPORU
Türkçe İsim (*)
Habitat
Endemizm ve
Nadirlik Durumu
-
Fitocoğrafik
Bölge
D. Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
IUCN Red Data Book
Kategorileri
-
Endemik
-
D. Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
LR (lc)
-
Dağçayı
Dağçayı
Kısamahmut otu
Tarla, orman
Yamaç, orman, tarla
Yamaç, step, yol kenarı, tarla
Kekik
Nane
Dağ nanesi
Maki, yamaç, step
Su kenarları, nemli yerler
Kuru açık yerler, taşlı yamaçlar, step
Keten otu
Keten otu
Yamaç, step, çalılık, orman
Yamaç, step, çalılık, orman
-
İr. - Tur. Ele.
-
Ebegümeci
Hatmi
Step, tarla, yol kenarı
Step, tarla, yol kenarı
-
-
-
Tilki kişnişi
Gelincik
Gelincik
Tarla, yamaç
Kayalık yamaç, taşlı step
Tarla
-
İr. - Tur. Ele.
İr. - Tur. Ele.
-
-
Göknar
Orman
Endemik
D. Akd. Ele.
LR (lc)
Sedir
Kızılçam
Karaçam
Orman
Orman
Orman
-
Akd. Ele.
D. Akd. Ele.
-
-
Yılandili
Su kenarı, yol kenarı, tarla
-
-
-
Küpeli şakırdak
-
Kayalık yamaç, orman açıklığı, step, tarla kenarı
Çalılık, tarla, açık alan
Tarla, step, yamaç
-
İr. - Tur. Ele.
İr. - Tur. Ele.
-
-
Palak
Palak
Tarla, step, yamaç
Step, taşlık ve kayalık yamaç, maki
Yamaç
Step, taşlık ve kayalık yamaç
-
İr. - Tur. Ele.
Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
Akd. Ele.
-
Keçimemesi
Kuzukulağı
Tarla, tahrip edilmiş alan, nemli yerler
Tarla, yamaç, yol kenarı, orman
-
-
-
108
ÇED RAPORU
Türkçe İsim (*)
Habitat
Endemizm ve
Nadirlik Durumu
-
Kuzukulağı
5 Rumex tuberosus L. subsp. tuberosus L.
Kuzukulağı
5 Rumex scutatus L.
Kuzukulağı
Yamaç, tarla, çalılık
5 Rumex crispus L.
PRIMULACEAE
Farekulağı
Tarla, taşlık ve kayalık yamaç, çalılık
5 Anagallis arvensis L. var. caerulea (L.) GOUAN
Çuha çiçeği
Nemli yerler, orman
5 Primula vulgaris HUDS. subsp. vulgaris
RANUNCULACEAE
Mor çiçek
Açık alan, tarla, yol kenarı
5 Consolida orientalis (GAY.) SCHROD.
Çörek otu
Step, açık alan, tarla
5 Nigella arvensis L. var. glauca BOISS.
Düğün çiçeği
5 Ranunculus arvensis L.
Düğün çiçeği
5 Ranunculus kotschyi BOISS.
ROSACEAE
Alıç
Tepe kenarları, maki, çalılık, orman, yol kenarı
5 Crataegus monogyna JACQ. subsp. monogyna JACQ.
Böğürtlen
Çalılık, yol kenarı
5 Rubus sanctus SCHREBER
5 Potentilla recta L.
Kuşburnu
5 Rosa canina L.
Üvez
Orman, çalılık
5 Sorbus umbellata (DESF.) FRITSCH var. umbellata
RUBIACEAE
Taşlık ve kayalık yamaç, tarla
5 Asperula stricta BOISS. subsp.striccta
Taşlı alanlar
5 Crucianella angustifolia
Taşlı alanlar
5 Galium album MILLER subsp. prusense
Kayalık yamaç, çalılık, tarla
5 Galium verum L. subsp. glabrescens EHREND.
SALICACEAE
Ak kavak
Su kenarı
U Populus alba L.
Titrek kavak
Su kenarı
U Populus tremula L.
Söğüt
Su kenarı
U Salix alba L.
SCROPHULARIACEAE
Kayalık yamaç, açık alan, yol kenarı, tarla
Endemik
5 Linaria genistifolia (L.) MILLER subsp. confertiflora (BOISS.) Nevruz otu
DAVIS
Nevruz otu
Kayalık yamaç, açık alan, yol kenarı, tarla
5 Linaria dalmatica (L.) MILLER
Kayalık yamaç, step, tarla kenarı, yol kenarı
5 Scrophularia xanthoglossa BOISS. var. decipiens (BOISS. ET KOTSCHY) BOISS.
Kayalık yamaç, step, tarla kenarı, yol kenarı
5 Scrophularia umbrosa DUM.
Sığırkuyruğu
Çalılık, orman, step
5 Verbascum orientale (L.) ALL.
Yavşan otu
Step, tarla kenarı, yol kenarı, yamaç
5 Veronica triloba (OPIZ) KERNER
Yavşan otu
Step, tarla kenarı, yol kenarı, yamaç
5 Veronica kotschyana BENTHAM.
VALERIANACEAE
Kedi otu
Kayalık yamaç, gölgeli yerler
5 Valeriana sisymbriifolia VAHL.
Kayalık yamaç, gölgeli yerler
5 Valerianella kotschyi BOISS.
(*) Bitki isimleri “Türkçe Bitki Adları Sözlüğü”nden (Baytop T., 1994, TDK, Ankara.) yazılmıştır. Ancak bazı türlerin Türkçe ismi ve yöresel ismi bulunmamaktadır. Bu
kurallarına göre bilim dili olan Latince olarak değerlendirilmektedir.
U: Gözlem
5: Literatür
109
Fitocoğrafik
Bölge
-
IUCN Red Data Book
Kategorileri
-
Avr. - Sib. Ele.
-
İr. - Tur. Ele.
İr. - Tur. Ele.
-
-
-
-
D. Akd. Ele.
Akd. Ele.
İr. - Tur. Ele.
-
Avr. - Sib. Ele.
Avr. - Sib. Ele.
Avr. - Sib. Ele.
-
İr. - Tur. Ele.
LR (Ic)
İr. - Tur. Ele.
-
Avr. - Sib. Ele.
D. Akd. Ele.
-
-
İr. - Tur. Ele.
İr. - Tur. Ele.
nedenle bitki türleri binominal yazım
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.11.2. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel
İkiyaşamlı Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri
2008 IUCN
Red List
Tür
No
Türkçe Adı
Habitat
SALAMANDRIDAE
Sarı Beneklisemender
Su kenarları
(L) Salamandra salamandra salamandra
Bantlı Taraklısemender
Durgun ve sığ sular, nemli, suya yakın yerler
(L) Triturus vittatus cilicensis
HYLİDAE
3
Yaprak Kurbağası
Ağaçlar ve çalılar üzerinde
(D) Hyla arborea savignyi
RANIDAE
4
Su Kurbağası
Su içi ve su kenarları
(G) Rana ridibunda ridibunda
PELOBATIDAE
5
Toprak Kurbağası
Taş altları ve toprak içinde
(D) Pelobates syriacus
BUFONİDAE
6
Gece Kurbağası
Taş altları ve toprak içi
(L) Bufo viridis
Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Amfibiler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara.
G: Gözlem
L: Literatür
D: Duyum
1
2
Red Data Book
Bern
LC
LC
R
R
III
III
LC
nt
III
-
nt
III
LC
nt
III
LC
nt
II
Sürüngen Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri
Tür No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Bern
Red Data
Book
2008 IUCN
Red List
2008-2009
AKK
(*)
Benekli kaplumbağa
II
nt
NT
Ek-I
Durgun ve akar sular
Adi tosbağa
II
nt
VU
Ek-I
Kumlu, taşlı, kuru araziler
Genişparmaklı keler
III
nt
-
Ek-I
Ev ve harabeler, kaya yarıkları, taş altları
Dikenli keler
Bukalemun
II
II
nt
nt
-
Ek-I
Ek-I
Taşlık ve kayalık yerlerde
Makilikler, ağaçlık alanlar
İnce Kertenkele
Tıknaz Kertenkele
II
III
nt
nt
-
Ek-I
Ek-I
Ağaçlar ve taşlar altında
Bitkisi az taşlık alanlar
Büyük yeşil kertenkele
Oluklu kertenkele
III
III
nt
nt
LC
-
Ek-I
Ek-I
Tarla ve bağlarda
Köryılan
III
nt
-
Ek-I
Toprakların içinde, taşların altında
Türkçe Adı
EMYDIDAE
(L) Emys orbicularis
TESTUDINADAE
(G) Testudo graeca
GEKKONİDAE
(L) Hemidactylus turcicus turcicus
AGAMIDAE
(D) Agama stellio stellio
(L) Chamaleo chamaleon chamaleon
SCINCIDAE
(L) Aplepharus kitaibelli kitaibelli
(L) Mabuya aurata
LACERTİDAE
(L) Lacerta trilineata
(L) Ophisaurus apodus thracicus
TYPHLOPIDAE
(L) Typhlops vermicularis
COLUBRIDAE
110
Habitat
ÇED RAPORU
2008-2009
Habitat
AKK
(*)
11
İnceyılan
III
nt
Ek-I
Taşlık ve çalılık alanlar
(L) Coluber najadum
12
Kocabaş yılan
III
nt
Ek-I
Taşlık ve çalılık alanlar
(L) Coluber ravergieri nummifer
13
Uysal yılan
III
nt
Ek-I
Bitki örtüsü fakir taşlı alanlar
(L) Eirenis modestus
14
Sarı yılan
II
nt
Ek-I
Ağaçlık, çalılık ve taşlık alanlar, tarla ve bahçe
(L) Elaphe quatuorlineata saoromates
15
Yarısucul yılan
III
nt
LC
Ek-I
Suya yakın taşlık alanlar
(L) Natrix natrix persa
16
Su yılanı
II
nt
Ek-I
Su içi ve su kenarları
(D) Natrix tessellata tessellata
Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Sürüngenler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara.
(*)=T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü “2008-2009 Av Dönemi Merkez Av Komisyonu Kararları”
G: Gözlem
L: Literatür
D: Duyum
Tür No
Türkçe Adı
Bern
Red Data
Book
2008 IUCN
Red List
Tablo IV.2.11.4. Adana İli Saimbeyli İlçesi Sınırlarında Planlanan Yamanlı III HES Projesine Ait Faaliyet Üniteleri Sahaları ve Çevresinde Bulunan ve Bulunması Muhtemel Kuş
Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri
Türkçe Adı
Habitat
Tür
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
ACCIPITRIDAE
(L) Buteo buteo
FALCONIDAE
(D) Falco tinnunculus
(L) Falco peregrinus
(L) Falco subbuteo
PHASIANIDAE
(G) Alectoris chukar
(D) Coturnix coturnix
COLUMBIDAE
(G) Columba palumbus
(D) Streptopelia turtur
STRIGIDAE
(L) Athena noctua
(L) Bubo bubo
APODIDAE
(L) Apus apus
PICIDAE
(L) Dendrocopus syriacus
ALAUDIDAE
(D) Alauda arvensis
(L) Melanocorypha leucoptera
(L) Melanocorypha bimaculata
(L) Eremophila alpestris
TURDIDAE
(D) Luscinia megarhynchos
2008 IUCN
Red List
Red Data
Book
Bern
Statü
2008-2009
AKK
(*)
Şahin
Orman, tarla ve çayırlar
LC
A. 3
II
Y,KZ,T
Ek-I
Kerkenez
Gezgincidoğan
Delicedoğan
Yerleşim yerleri ve ormanlık alanlar
Ormanlık alanlarda ve açık arazilerde
Ağaçlık alanlar, orman kenarları
LC
LC
LC
A. 4
A. 2
A.3
II
II
II
Y
Y, KZ
G
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Kınalıkeklik
Bıldırcın
Taşlık ve kayalık yerlerde
Ekili tarlalar, çayırlar ve stepler
LC
LC
A.2
A.4
III
III
Y
Y, G
Ek-III
Ek-III
Kaya Güvercini
Üveyik
Yerleşim yerleri ve ağaçlık alanlar
Yerleşim yerleri ve tarım alanları
LC
LC
-
III
III
Y
Y
Ek-III
Ek-III
Kukumav
Puhu
Tarla, bahçe, ormanlık alanlar ve kayalıklar
Ormanlık ve ağaçlık alanlarda
LC
LC
A. 3
A. 1.2
II
II
Y
Y
Ek-I
Ek-I
Ebabil
Yerleşim yerleri, kayalıklar, ağaçlık alanlar
LC
A. 4
III
G,T
Ek-I
Küçük Alacalı Ağaçkakan
Ormanlık alanlar, bahçeler
-
A. 3
II
Y
Ek-I
Tarlakuşu
Akkanat Tarlakuşu
Küçük Boğmaklı Tarlakuşu
Kulaklı Toygar
Tarla, açık araziler, ağaçlık ve dağlık alanlar
Yerleşim yerleri ve tarlalar
Seyrek ağaçlı yerler ve tarlalar
Açık yerlerde, tarla ve boş arazilerde
LC
LC
LC
LC
A.3
III
II
II
II
Y
G
Y, G
Y
Ek-II
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Bülbül
Ağaçlık alanlar, park ve mezarlıklar
LC
A. 3
III
G
Ek-I
111
ÇED RAPORU
Türkçe Adı
Habitat
Tür
No
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
(D) Luscinia luscinia
(L) Turdus pilaris
(D) Turdus merula
(L) Turdus viscivorus
(L) Saxicola torquata
(L) Oenanthe oenanthe
(L) Oenanthe hispanica
(L) Oenanthe finschii
MOTACILLIDAE
(L) Motacilla alba
(L) Motacilla flava
SITTIDAE
(L) Sitta europaea
CORVIDAE
(L) Corvus monedula
(G) Corvus corax
(L) Corvus corone
(G) Pica pica
HIRUNDINIDAE
(G) Hirundo rustica
(G) Delichon urbica
LANIIDAE
(L) Lanius collurio
(L) Lanius minor
FRINGILLIDAE
(L) Fringilla coelebs
(L) Carduelis chloris
(L) Carduelis cannabina
(L) Serinus serinus
(L) Serinus pusillus
PARIDAE
(L) Parus major
(L) Parus ater
(L) Parus caeruleus
EMBERIZIDAE
(L) Emberiza melanocephala
(L) Emberiza calandra
(L) Emberiza hortuna
PASSERIDAE
(G) Passer domesticus
(G) Passer hispaniolensis
2008 IUCN
Red List
Red Data
Book
Bern
Statü
2008-2009
AKK
(*)
Çalıbülbülü
Ardıç
Karatavuk
Ökseotu Ardıçkuşu
Taşkuşu
Kuyrukkakan
Karakulak Kuyrukkakan
Siyahbaşlı Kuyrukkakan
Nemli yerler, ağaçlık alanlar
Ağaçlık ve çayırlık alanlar
Ağaçlık alanlar ve bahçeler
Ormanlık alanlar, yerleşim yerleri, bahçeler
Taşlık ve kurak tepeler, dağlar, fundalıklar
Açık alanlar, tarla ve çayırlıklar
Açık alanlar, fundalıklar ve ağaçlıklar
Dağlık, taşlık ve fundalıklar
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
A. 3
-
II
III
III
III
II
II
II
III
G, T
KZ
Y
Y
Y
G
G, T
G
Ek-I
Ek-II
Ek-III
Ek-II
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ak Kuyruksallayan
Sarı Kuyruksallayan
Açık araziler ve su kıyıları
Su kıyıları, çayırlık alanlar, söğütlük ve baltalıklar
LC
LC
A. 4
-
II
II
Y
G
Ek-I
Ek-I
Sıvacıkuşu
Ormanlık ve ağaçlık alanlar, park ve bahçeler
LC
-
II
Y
Ek-I
Cüce Karga
Karakarga
Leş Kargası
Saksağan
Ağaçlık alanlar, kayalık ve harabeler
Fundalıklar ve hayvan yetiştirilen yerlerde
Açık araziler ve tarlalar
Seyrek ağaçlık alanlar, park ve bahçeler
LC
LC
LC
LC
-
-
Y
Y
Y
Y
Ek-III
Ek-II
Ek-III
Ek-III
Kırlangıç
Pencere kırlangıcı
Yerleşim yerleri
Yerleşim yerleri ve kayalıklar
LC
LC
A.4
II
II
G
G
Ek-I
Ek-I
Kızılsırtlı çekirgekuşu
Karaalınlı çekirgekuşu
Açık alanlar, park ve bahçeler
LC
LC
-
II
II
G
G, T
Ek-I
Ek-I
İspinoz
Florya
Ketenkuşu
Kanarya
Kızılalın İskete
Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler
Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, mezarlıklar
Ağaçlık alanlar, park ve bahçeler, orman
Park ve bahçeler, su kenarları
Ormanlık alanlar, çalılık ve taşlık yerler
LC
LC
LC
LC
LC
A. 4
A. 4
-
III
II
II
II
III
Y
Y
Y, KZ
Y
Y
Ek-II
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Büyük Baştankara
Çam Baştankarası
Mavi Baştankara
LC
LC
LC
-
II
II
II
Y
Y
Y
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Karabaş kirazkuşu
Tarla Kirazkuşu
Kirazkuşu
Ağaçlık alanlar, ovalar, bahçeler
Açık araziler, ağaçlık alanlar ve tarlalar
Fundalıklar, ekili tarlalar, ormanlık alanlar
LC
LC
-
A. 3
A.3
II
III
III
G
Y
G
Ek-I
Ek-II
Ek-II
Ev Serçesi
Bataklıkserçesi
Yerleşim yerleri ve tarlalar
Su kenarları, çalılıklar, tarlalar, açık araziler
LC
LC
-
III
Y
Y
Ek-III
Ek-II
112
ÇED RAPORU
Türkçe Adı
Habitat
Tür
No
2008 IUCN
Red List
MUSCIPIDAE
Benekli Sinekkapan
Yerleşim yerleri, ağaçlık alanlar
LC
(L) Muscicapa striata
Siyah Sinekkapan
Ormanlık alanlar, park ve bahçeler
LC
(L) Ficedula hypoleuca
SYLVIDAE
52
Biyıklı Ardıçkuşu
Göl ve nehir kenarlarında
LC
(L) Acrocephalus melanopogon
53
Çit Ardıçkuşu
Göl ve nehir kenarlarında, fundalıklarda
(L) Acrocephalus schoenobaebus
54
Setti Bülbülü
Su kenarları
LC
(L) Cettia cetti
55
Gri Mukallit
Açık araziler, fundalıklar, bahçeler
LC
(L) Hippolais pallida
56
Çalı Ötlegeni
Çalılık, fundalık, ormanlar ve parklar
LC
(L) Sylvia communis
57
Maskeli Ötlegen
Ormanlık ve ağaçlık alanlar
(L) Sylvia ruppelli
58
Karabaş Ötlegen
LC
(L) Sylvia atricapilla
59
Söğüt Bülbülü
Su kenarları, orman, bahçe, parklar
LC
(L) Phylloscopus trochilus
60
Çalıkuşu
Çalılık, fundalık, orman, park ve bahçe
LC
(L) Regulus regulus
61
Sürmeli Çalıkuşu
Ormanlık alanlar, park ve bahçeler
(L) Regulus igniicapillus
Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar “Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler” Meteksan A.Ş., Ankara.
Kaynak: Kiziroğlu, İ, 1993, The Birds of Türkiye (Species List in Red Data Book), TTKD, Ankara.
G: Gözlem
L: Literatür
D: Duyum
50
51
Red Data
Book
Bern
Statü
2008-2009
AKK
(*)
-
II
II
G
G, T
Ek-I
Ek-I
A.4
-
II
II
II
II
II
II
II
II
II
II
G
Y
Y
G
G
G
G
T
Y, KZ
Y, KZ
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Ek-I
Prof. Dr. İlhami Kiziroğlu tarafından hazırlanan The Birds of Türkiye adlı yayında, kuş türlerinin korunma durumu ve statüleri ile ilgili olarak kullanılan sembollerin açıklaması şu şekildedir:
A1
A1.1
A1.2
A2
A3
A4
B
B1
B2-B3
Y
G
K
KZ
: Nesli tükenmiş veya tükenme tehlikesi altında olan türler
: Nesli tükenmiş olan türler
: Tüm Türkiye’deki birey sayısı 1-25 çift arasında olan türler
: Birey sayısı 26-50 çift altında kalan ve yayılış gösterdikleri bölgelerde büyük risk altında olan türler
: Birey sayısı 51- 200 (500) çift arasında kalan ancak bazı bölgelerde oldukça azalmış türler
: Birey sayıları fazla olmakla birlikte belirli bölgelerde azalmış olan türler.
: Geçici olarak Türkiye’ye gelen ve biyotopların yok edilmesi ile risk alına girecek türler
: Anadolu’yu kışlak olarak kullanan ancak Anadolu’da üremeyen türler
: Anadolu’dan transit olarak geçen veya Anadolu’yu kışlak olarak kullanan ve risk derecesi daha düşük olan türler
: Düzenli olarak yurdumuzda kuluçkaya yatan yerli kuş türleri
: Yurdumuzda kuluçkaya yattıktan sonra göç eden türler
: Yurdumuzda kuluçkaya yatmayan, yurdumuzu transit göç esnasında kullanan türlerdir
: Kış aylarını yurdumuzda geçiren, kış ziyaretçisi türlerdir
113
ÇED RAPORU
Memeli Türleri, Korunma Durumları ve Statüleri
Red Data
Book
2008-2009
AKK
(*)
2008
IUCN
Red List
Habitat
Bern
Kirpi
III
nt
Ek-I
LC
Seyrek ormanlık yerler, yerleşim yerleri, tarla ve bahçe
Yabani tavşan
III
nt
Ek-III
LC
Orman, çalılık ve kayalıklar
Kösnü
-
nt
-
DD
Toprak içinde açtığı galeriler
Göçmen fare
Kayalıkfaresi
-
nt
nt
-
LC
LC
Her türlü ortam
Taşlık ve kayalık alanlar
Tilki
Kurt
Çakal
II
-
nt
R
nt
Ek-III
Ek-I
-
LC
LC
LC
Orman ve çalılık alanlar, tarlalar, açık araziler
Orman, step, açık araziler
Orman, fundalık, makilik, su kenarındaki vadilikler
Büyük Nalburunluyarasa
Küçük Nalburunluyarasa
II
II
V
V
Ek-I
Ek-I
LC
LC
Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar
Ormanlık, ağaçlık ve çalılık alanlar
Cüce Avurtlak
Tarlafaresi
Susıçanı
-
nt
nt
nt
-
LC
LC
LC
Tarla, step, orman
Tarla, step
Su kenarları
Gelengi
Kafkassincabı
II
nt
nt
Ek-I
Ek-I
LC
Açık araziler
Ormanlık alanlar
Oklukirpi
II
R
-
LC
Her türlü ortam
Tarla Sivrifaresi
Sivriburunlu Cücefare
Orman Sivrifaresi
III
III
III
nt
nt
nt
-
LC
LC
LC
Açık araziler, çalılıklar
Her türlü ortam
Her türlü ortam
Körköstebek
-
nt
-
LC
Kumlu, gevşek ve nemli topraklar
Gelincik
Porsuk
Su Samuru
III
III
II
nt
nt
V
Ek-II
Ek-II
Ek-I
LC
LC
NT
Her türlü ortam
Orman, çayır, tarla, step
Her türlü ortam
Vaşak
III
E
Ek-I
-
Türkçe Adı
Tür
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
ERİNACEİDAE
(G) Erinaceus europaeus
LEPORIDAE
(G) Lepus europaeus
SPALACIDAE
(D) Spalax leucodon
MURİDAE
(L) Rattus norvegicus
(L) Apodemus mystacinus
CANIDAE
(D) Vulpes vulpes
(D) Canis lupus
(D) Canis aureus
RHINOLOPHIDAE
(L) Rhinolophus ferrumequinum
(L) Rhinolophus hipposideros
CRICETIDAE
(L) Cricetulus migratorius
(L) Microtus guentheri
(D) Arvicola terrestris
SCIURIDAE
(G) Citellus xanthophrymnus
(L) Sciurus anomalus
HYSTRICIDAE
(L) Hystrix indica
SORICIDAE
(L) Crocidura leucodon
(L) Sorex minutus
(L) Sorex araneus
TALPIDAE
(L) Talpa levantis levantis
MUSTELIDAE
(D) Mustela nivalis
(D) Meles meles
(D) Lutra lutra
FELIDAE
(D) Felix lynx
CAPRINAE
114
Ormanlık alanlar
Tür
No
ÇED RAPORU
Türkçe Adı
Bern
25
Red Data
Book
2008-2009
AKK
(*)
2008
IUCN
Red List
Habitat
Yabankeçisi
II
E
Ek-I
VU
Ormanlık ve çalılık alanlar
(D) Capra aegagrus
VESPERTILIONIDAE
26
Cüce yarasa
III
V
LC
Çeşitli ortamlar
(L) Pipistrellus pipistrellus
URSIDAE
27
Bozayı
II
V
Ek-I
LC
Ormanlık alanlar
(D) Ursus arctos
SUIDAE
28
Yabandomuzu
nt
Ek-III
LC
Ormanlık alanlar
(D) Sus scrofa scrofa
Kaynak: Demirsoy, A., 1997, Omurgalılar “Sürüngenler, Kuşlar ve Memeliler” Meteksan A.Ş., Ankara.
Kaynak: Demirsoy, A., 1996, Türkiye Omurgalıları “Memeliler”, Çevre Bakanlığı Çevre Koruma Genel Müdürlüğü, Proje No: 90-K-1000-90. Ankara.
G: Gözlem
L: Literatür
D: Duyum
115
ÇED RAPORU
IV.2.12. Madenler ve Fosil Yakıt Kaynakları (rezerv miktarları, mevcut ve
planlanan işletilme durumları, yıllık üretimleri ve bunun ülke veya yerel kullanımlar
için önemi ve ekonomik değerleri),
Metalik Madenler
Adana ili sınırları içerisinde bulunan ve ekonomik değere sahip maden yatakları ve
özellikleri Tablo IV.2.12.1’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.12.1 Adana İli Maden Yatakları ve Özellikleri
Cinsi
Demir (Fe)
Yeri
Tenör
Feke-Mansurlu
%52,9 Fe2O3
Saimbeyli-Aşılık
%52,9 Fe2O3
Saimbeyli-Koburluk
Saimbeyli-Beypınarı
%52,72 Fe2O3
%27,25 Fe2O3
Kozan-İnniktepe
%44 Fe2O3 (Ortalama)
Açıklama(rezerv-üretim)
10.000.000 ton cevher
kalmıştır.
3.200.000 ton
Görünür+Muhtemel
427.000 ton
150.000 ton Görünür Rezerv
600.000 ton
Görünür+Muhtemel
198.500 ton Mümkün rezerve
sahiptir.
Zuhur
400’e yakın ocak ve
zuhurunda 213.000.000 ton
Görünür+Muhtemel+Mümkün
Fosfat (P)
Saimbeyli-Beypazarı
Grafit (Grf)
Feke-Mansurlu
%7,6 P2O3
%30,3 Fe2O3
%8 C
Krom (Cr)
Pozantı-Aladağ
%5-52 Cr2O3
Ceyhan-Deliçay-Çukurköprü
Orta Kalite olup, ince
tanelidir.
45.000 m Muhtemel
Kil ve toprak içerir
1.200.000 m malzeme
Kum-Çakıl
Ceyhan-Arıklı ve Gerdan
Köyü
Karaisalı-Arapali ve Salbaş
Köyleri
Feke-Köleli
%98 SiO2
%0,05 Fe2O3
163.018.750 ton Görünür
Tufanbeyli-Doğanbeyli
%94,82-96,84 SiO2
600.000.000 ton
Görünür+Muhtemel
%95,32 SiO2
%0,19 Fe2O3
%1,09 Al2O3
%1,1 TiO2
%98,5 SiO2
%98,64 SiO2
%0,05 Fe2O3
Kozan-Horzum
Feke-Köleli-Elbeyli Deresi
Feke-Kızılyer
Tufanbeyli-DoğanbeyliKarsavuran
%94,62-96,84 SiO2
%95,32 SiO2
%0,19 Fe2O3
%1,09 Al2O3
%1,1 TiO2
%14,85-19,57 Mn
%22,87-29,09 Fe
%51,58 Al2O3
%23,27 Fe2O3
%2,84 S2O4
%50,00 Al2O3
%27,70 Fe2O3
%2,99 TiO2
%52,90 Al2O3
%28,71 Fe2O3
%2,70 TiO2
Düşük
Düşük
Kozan-Horzum
Manganez (Mn)
Ceyhan-DokuztekneSarıkeçili-Nacarlı-Hamdilli
Saimbeyli-Gümüklütepe
Saimbeyli-Kızılçatepe
Alüminyum
Saimbeyli-Küçükakçatepe
Saimbeyli-Elpen
Saimbeyli-Kolumbeyli
Bakır( Cu)
Kurşun (Pb)
3
Bilgi bulunmamaktadır.
Kuvars
Kuvarsit (Q)
3
%13 Zn
% 3,8 Pb
(Karbonatlı)
Tufanbeyli-KirazlıyurtKodamantepe-Madengediği
116
150.000.000 ton
Görünür+Muhtemel
93.018.750 ton Görünür
70.000.000 ton
Görünür+Muhtemel
600.000.000 ton
Görünür+Muhtemel
150.000 ton
Görünür+Muhtemel
1.000 ton Görünür 82.600
ton Görünür+Muhtemel
4.500.000 ton Mümkün
200.000 ton Mümkün
21.000 ton yüksek tenörlü
cevher üretilmiştir. Halen
48.000 ton
rezerv vardır.
Çinko (Zn)
ÇED RAPORU
%1,5 Pb
% 28,15 Zn
% 4 Pb
%13,2 Zn
(Karbonatlı)
Kozan-Horzum
Tufanbeyli-KirazlıyurtBeşiktaştepe
% 27 Zn
% 8 Zn
Tufanbeyli-Belbaşı
% 7,8 Zn
% 2,7 Pb
(Karbonatlı)
Tufanbeyli-Akçal
20.000 ton
49.000 ton
88.000 ton üretim yapılmıştır.
Halen 114.000 ton Görünür
rezerv vardır.
39.000 ton üretim yapılmıştır.
Halen 8.500 ton
Görünür+Muhtemel rezerv
vardır.
Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü
Adana ilinde Maden yatakları olarak Alüminyum, Bakır, Kurşun, Çinko, Demir,
Fosfat, Grafit, Krom, Kuvars, Kuvarsit ve Manganez yatakları bulunmaktadır. Proje
alanının da sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinde özellikle alüminyum olmak
üzere, demir ve fosfat yataklarının mevcut olduğu görülmektedir.
Enerji Madenleri
Adana ilinde enerji madeni olarak sadece linyit yatakları mevcuttur. Proje alanının
sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesi, Himmetli köyünde de linyit yatağı mevcut
olup üretim çok sınırlıdır.
Tablo IV.2.12.2 Adana İli Enerji Madenleri ve Özellikleri
Maden
Yeri
Tufanbeyli-Pınarlar
Linyit
Tenör
Rezer Miktarı ve Açıklama
%43,37 su
%25,47 Kül, % 2,25 1.361
Kcal (AİD) Üst Pliyosen
334.481.000 ton
Görünür+Muhtemel
65.000.000 ton
taşkömürüne eşdeğer olan
yatak santral kurmaya
uygun olup açık işletmeye
de uygundur.
% 43,37 su
% 25,47 Kül, %2,25 1.361
Kcal (AİD) Üst Pliyosen
Alt Liyas
Alt Liyas
Orta Miyosen
Karaisalı-Büngüç ve
Meydan Yatakları
Kozan-Bacaklı
Feke-Akkaya
Saimbeyli-Himmetli
Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü
Kömür tamamen üretilmiştir.
Alt Miyosen yaşlıdır.
Zuhur
Zuhur
Üretim çok sınırlıdır.
Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler
Adana ili sınırları içerisinde ruhsatlı olarak faaliyet gösteren 43 adet 1(a) grubu
Maden Ocağı bulunmaktadır.
Maden Kanunu ve taş ocakları nizamnamesi kapsamında İl genelinde Ceyhan nehir
yatağında, çakıt çay yatağında, körkün çayı yatağında kum ocakları bulunmakta mülkiyeti
Devletin Hüküm ve Tasarrufu altındadır. Aynı kapsamda stablize, taş ve ariyet ocaklarında
bulunmakta olup, mülkiyeti Devletin Hüküm ve tasarrufu altındadır.
Maden Kanunu kapsamında; Kozan İlçesinde ormanlık ve dağlık alanlarda kuvarsit,
bakır, kurşun, çinko, demir, kuvars, linyit madenleri, Ceyhan İlçesinde, Ceyhan nehir
yatağında kum çakıl diğer kısımlarında manganez, mermer, ve kireç ocakları, Karaisalı
İlçesinde Çakıt Çayı yatağı içerisinde kum–çakıl diğer kısımlarında linyit ve mermer,
Pozantı İlçesinde dağlık, ormanlık kesimlerde mermer ve krom yatakları bulunmaktadır.
İlde genel olarak çıkarılan madenlerden kuvarsit, taş, stabilize ve kum çakıl
malzemeleri, kırma eleme yöntemi ile basit zenginleştirme işlemine tabi tutulmakta,
117
ÇED RAPORU
Aladağ ilçesi sınırları içerisinde de krom zenginleştirme tesisleri (kırma, öğütme, yıkama)
bulunmaktadır.
IV.2.13. Hayvancılık (türleri, beslenme alanları, yıllık üretim miktarları, bu
ürünlerin ülke ekonomisindeki yeri ve değeri),
Toplumun gıda güvencesini sağlamak, gelişme düzeyi ne olursa olsun, her ülkenin
temel politikaları arasında yer almaktadır. İnsan beslenmesinde önemli bir yere sahip
olması nedeniyle toplumun süt ve et talebini karşılamak gıda güvencesi politikasının
ayrılmaz bir parçasını oluşturmaktadır.
Türkiye’de hayvancılık üretiminin toplam tarım üretimi içindeki payı son yıllarda %
25’lere düşmüştür. Ülkedeki hayvan sayısı tarımı ileri pek çok ülkeninkinden fazla
olmasına rağmen, birim hayvan başına elde edilen verim kıyaslamalı olarak daha
düşüktür. Ülkenin sığır mevcudu 11 milyon ve koyun populasyonu 29 milyon civarındadır.
Adana’ da hayvancılık (Büyükbaş, Küçükbaş, Tavukçuluk ve Arıcılık) alanında plana
dayalı hedefler belirlenirken tespit edilen ilkelerin sektörler bazında birbirleriyle uyum
içerisinde olmasına özen gösterilmiştir.
Mevcut hayvan varlığının büyük bölümü Kozan (%20 ), Saimbeyli (%17), Feke
(%11), Yüreğir (%10), Karaisalı (%9) ilçelerde bulunmaktadır.
a) Büyükbaş Hayvancılık
2006 yılı rakamlarına göre Adana ili büyükbaş hayvan varlığı 178.366’dır.
Türkiye’nin büyükbaş hayvan varlığının %1,62’si Adana ilinde bulunmaktadır. Proje
alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinde ise büyükbaş hayvan varlığı
11.245 olup, Adana ili büyükbaş hayvan varlığının %6,3’ünü oluşturmaktadır. Adana ili
büyükbaş hayvan varlığının ilçelere göre dağılımı Tablo IV.2.13.1’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.13.1 Adana İli Büyükbaş Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı
Büyükbaş Hayvanlar
İlçeler
Saf Kültür
Kültür Melezi
Yerli
Sığır
Toplamı
Manda
At
Katır
Eşek
Toplam
Seyhan
1.930
8.050
80
10.060
50
150
150
40
10.450
Yüreğir
1.160
32.680
273
34.113
46
543
-
290
34.992
Aladağ
896
2.750
3.273
6.919
-
378
736
694
8.727
Ceyhan
529
16.335
584
17.448
38
176
-
110
17.772
Feke
1.240
3.220
4.600
9.060
-
760
550
820
11.190
İmamoğlu
1.211
7.500
180
8.891
55
48
4
185
9.183
Karaisalı
1.440
8.100
2.680
12.220
-
685
305
425
13.635
Karataş
-
17.045
-
17.045
-
48
-
6
17.099
Kozan
681
20.176
2.240
23.097
-
550
150
1.500
25.297
Pozantı
98
297
878
1.273
-
304
107
449
2.133
Saimbeyli
-
1.215
6.250
7.465
-
1.060
650
2.070
11.245
Tufanbeyli
2.375
4.905
2.720
10.000
22
104
-
1.485
11.611
Yumurtalık
388
4.564
TOPLAM
11.948
126.837
69
5.020
-
12
-
-
5.032
23.827
162.612
211
4.814
2.652
8.074
178.366
118
ÇED RAPORU
Adana yöresinde özellikle 1970‘li yıllardan sonra bölgeye ithal olarak getirtilen
Siyah-Alaca kültür ırkı sığırların yöredeki Güney Kırmızısı olan yerli ırklarla geriye
melezleme yapılarak melez sığır sayısı % 70’lere çıkmıştır. Buda göstermektedir ki
Çukurova bölgesinde sığır populasyonu yerli ırklardan almış oldukları bölgeye adaptasyon
özelliği ile ve kültür ırklarında aldığı yüksek verim özelliğinin birleşimi sonucu bölgede süt
verimi yüksek kombine verimli (et+süt) bir melez ırk ortaya çıkmıştır. Adana İlinin sığır
mevcudunun büyük bir kısmını melez hayvanlar oluşturmaktadır.
Kültür ırkı hayvanların büyük çoğunluğunu Siyah–Alaca ırkı oluşturmaktadır. Son
yıllarda kurulan hayvancılık kooperatiflerine özellikle Trakya bölgesinden kültür ırkı
damızlık gebe düveler alınarak bölge hayvancılığı daha verimli hale getirilmektedir. Melez
ırk hayvanlar ise genellikle Siyah–Alaca X Güney Sarı Kırmızı yerli ırkların melezlenmesi
neticesi oluşmuştur. Adana İlindeki yerli ırklar genellikle proje alanının da sınırları
içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesi gibi dağlık İlçelerde bulunmaktadır.
Adana İlinin sıcak olması nedeniyle sığırcılık olumsuz etkilenmektedir. Bu nedenle
sıcak baskısı, meme hastalıkları ve kan parazitlerine dayanıklı ayak yapısı sağlam ve
kolay doğum özellikleri taşıyan yüksek nitelikli sığır ırklarının ova kesiminde
yetiştirilmesinde fayda bulunmaktadır.
a) Küçükbaş Hayvancılık
Türkiye’nin coğrafi konumu ve ekonomik yapısı küçükbaş hayvan yetiştiriciliği için
uygun ortam oluşturmakta ayrıca tarımsal yapısı ve gelenekleri koyun ve keçi
yetiştiriciliğinin yaygın olarak yapılmasına ve tarım içerisinde önemli bir yer tutmasına
uygun ortam oluşturmaktadır. Bunun sonucu olarak Türkiye’nin kırmızı et üretiminin
yaklaşık % 20’si, süt üretiminin ise % 10’u koyun ve keçiden sağlanmaktadır.
Adana ilinde yaygın olarak Akkaraman, Morkaraman ve İvesi koyunları
bulunmaktadır. Bu koyunların büyük çoğunluğu düşük verimli, küçük cüsseli, yağlı
kuyrukludur. Adana ilinde dağlık kesimlerde keçi önem kazanmaktadır. Bu nedenle İl’in
dağlık, ormanlık ve çalılık alanlarında daha ziyade kara keçi yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli gibi kuzeyde bulunan
İlçelerde özellikle orman içi köylerde keçi varlığı azımsanmayacak orandadır. Bu oranın
düşürülmesi için İlde, sütçü ırk damızlık koyun projesi uygulanmaktadır.
2006 yılı itibariyle Adana ilinde yer alan küçükbaş hayvan varlığı 404.083 adettir.
Aynı yıl için Türkiye küçükbaş hayvan varlığı toplamı ise yaklaşık 29 milyon adet olup,
Adana’nın bu rakamdaki payı %1,39’dur. İl küçükbaş hayvan varlığının yaklaşık %54’ü
koyunlardan, %46’sı ise keçilerden oluşmaktadır.
Saimbeyli ilçesinde ise, küçükbaş hayvan varlığı 59.950 adet olup, il potansiyelinin
yaklaşık %14,84’ünü oluşturmaktadır. 59.950 adet hayvanın 18.800 tanesi koyun, 41.150
tanesi ise keçidir.
2006 yılı Adana ili küçükbaş hayvan sayısının ilçelere göre dağılımı Tablo
IV.2.13.2.’de sunulmuştur.
119
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.13.2. Adana ili Küçükbaş Hayvan Varlığının İleçlere Göre Dağılımı
Küçükbaş Hayvanlar
İlçeler
Koyun
Seyhan
4.360
Yüreğir
23.500
Aladağ
17.481
Ceyhan
14.390
Feke
21.150
İmamoğlu
9.100
Karaisalı
22.600
Karataş
9.260
Kozan
46.500
Pozantı
8.600
Saimbeyli
18.200
Tufanbeyli
8.450
Yumurtalık
11.270
TOPLAM
214.861
Koyun (Merinos)
Kıl Keçisi
Toplam
600
2.730
3.330
720
7.060
32.130
4.175
18.200
4.450
35.100
247
31.000
6.100
41.150
5.150
410
185.892
5.260
30.560
49.611
18.565
39.350
13.550
57.700
9.507
775
14.700
59.950
16.330
11.680
404.083
b) Kanatlı Hayvancılık
Ülkemizde daha önceleri yaygın olarak köy ve aile tavukçuluğu şeklinde yapılan ve
temel girdileri iç alıma dayalı olan bu sektörün yapısı 1970’li yıllardan itibaren hızlı bir
şekilde değişmiş, yan endüstrisi gelişmiş ve 1980 yılından itibaren dışsatıma başlamıştır.
Diğer kanatlı hayvanlardan hindi, ördek ve kaz ülke genelinde potansiyel olmasına
rağmen, bunların üretiminde henüz beklenilen düzeye ulaşılamamıştır.
Adana ilinde kümes hayvancılığı içerisinde özellikle tavukçuluk diğer kümes
hayvanlarına göre daha da gelişmiştir. Önemli bir tüketim pazarı olan Ortadoğu pazarına
yakınlığı nedeniyle, Çukurova bölgesindeki tavukçuluğun daha hızlı bir şekilde gelişmeyi
sürdürmesi beklenmektedir. Adana ili 2003 yılındaki tavuk varlığı Türkiye tavuk varlığının
% 0.97’sini temsil etmektedir.
İlde yumurtacı tavukçuluktan çok etlik tavukçuluk yapılmaktadır. Bunun nedeni etlik
pilicin pazar durumuna göre planlamasının kolay ve riskin daha az olmasıdır. Diğer
yandan bölgenin sıcak olması nedeniyle yaz aylarında yumurta üretim ve tüketimindeki
düşüşler yumurta maliyetini arttırmakta karlılığın azalttığından etlik piliç üretimine
kaymalar olmuştur. Bir diğer sebep ise etlik piliç üretenlerin çoğunluğunun entegre
tesislerle birlikte çalışmalarıdır. İç Anadolu ve Ege Bölgesinden yöreye yoğun bir ucuz
yumurta girişi olduğundan fiyatları yöre üreticilerinin aleyhine geliştiği için yumurta
tavukçuluğundan bir kaçış olmuştur.
2006 yılı Adana ili kanatlı hayvan varlığının ilçelere göre dağılımı Tablo IV.2.13.3’de
sunulmuştur.
120
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.13.3 Adana İli Kanatlı Hayvan Varlığının İlçelere Göre Dağılımı
Tavuk Sayısı
Hindi (Adet) Ördek(Adet) Kaz(Adet)
Broiler (Adet)
Yumurtacı (Adet)
Seyhan
1.154.000
6.300
1.500
430
650
Yüreğir
480.000
180.000
10.500
750
1.000
Aladağ
85.000
17.000
Ceyhan
60.000
25.000
360
1.300
310
Feke
5.000
İmamoğlu
60.000
50.000
195
Karaisalı
280.000
80.000
Karataş
13.000
40
700
700
Kozan
20.000
88.000
Pozantı
5.700
5.000
Saimbeyli
45.000
60
50
35
Tufanbeyli
11.300
450
Yumurtalık
18.400
2.510
720
600
TOPLAM
2.144.700
544.000
14.970
4.400
3.490
İlçeler
Tavuk Yumurta (Adet)
1.260.000
40.000.000
1.700.000
6.090.000
700.000
3.000.000
14.000.000
2.600.000
13.200.000
1.000.000
4.100.000
690.000
3.680.000
92.020.000
Tablo incelendiğinde, 2006 yılı itibariyle Adana ilinde toplam tavuk sayısının
2.688.700 adet olduğu görülmektedir. Bunların 2.144.700 adedi Broiler, 544.000 adedi ise
Yumurtacı tavuktur. İlde 2006 yılı itibariyle 14.970 adet hindi, 4.400 adet ördek ve 3.490
adet de kaz bulunmaktadır. 2006 yılında ildeki yumurta sayısı ise 92.020.000 olarak
görülmektedir. Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinde ise 2006
yılı itibariyle broiler tavuk bulunmamakta olup, 45.000 adet yumurtacı tavuk
bulunmaktadır. İlçede 60 adet hindi, 50 adet ördek ve 35 adet de kaz bulunmaktadır.
c) Arıcılık
Yerleşim alanlarının artması, orman ve çayır–mera alanlarının azalması, pestisit
kullanımının ve çevre kirliliğinin artması gibi olumsuz etkiler de Türkiye arıcılığında
potansiyel düzeyin yakalanmasını önlemektedir.
Adana ili ılıman geçen kış mevsimi, ilkbahardaki zengin florası ve uygun teknolojisi
ile çok büyük arıcılık potansiyeline sahiptir.
Bölgede yüksek dağ kesimindeki arıcılar Doğu, Güneydoğu Anadolu Bölge arıcıları
bal dağıtımından sonra eylül ayı başından itibaren kovanlarının kış periyodunu
geçirecekleri ilin ova kesiminde konaklama yeri bularak arılarını kışlatmaya getirirler.
Mayıs ayına kadar buralarda kalırlar. Bunun nedeni iklimin ılıman oluşu geniş bir alanda
narenciye bahçelerinin mevcut olmasıdır. Bu durum kovan içindeki koloninin kışlatmayı
rahatça geçirmesi ile birlikte, hızlı üretim artışı sağlamakta, ilkbaharda çiçeklerden
getirilecek nektarın bala dönüşmesi mayıs ayına kadar devam etmektedir. İldeki arıcılar
ova kesiminde nektar azalmaya başlayınca, dağ kesiminde kendi bölgelerinde
faaliyetlerini sürdürürler. 2006 yılı Adana ilçeleri arı kovanı sayıları, bal üretimi ve
balmumu üretimi değerleri Tablo IV.2.13.4’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.13.4 Adana İli, İlçeler Arıcılık İstatistikleri
Arı Kovanları
İlçeler
Eski Usul Kovan Sayısı
Yeni Usul Kovan Sayısı
Seyhan
500
750
Yüreğir
15.400
Aladağ
145
1.300
Ceyhan
130
1.638
Feke
500
7.000
İmamoğlu
42.000
Karaisalı
38
10.035
Karataş
1.200
Kozan
140.000
Pozantı
13.500
Saimbeyli
130
12.500
Tufanbeyli
3.525
Yumurtalık
125
1.410
TOPLAM
1.568
256.658
121
Ürünler
Bal (kg)
55.000
280.000
21.600
35.490
90.000
1.260.000
126.000
18.000
3.500.000
324.000
230.000
53.400
28.110
6.021.600
Balmumu (kg)
7.000
18.500
4.500
6.000
84.000
12.800
140.000
2.250
14.250
4.750
5.300
299.350
ÇED RAPORU
Tablodan da görüldüğü üzere Adana ilinde 1.568 adet eski usul kovan, 256.658 adet
de yeni usul kovan bulunmaktadır. 2006 yılı itibariyle Adana ilinde üretilen bal miktarı
6.021.600 kg olup, balmumu üretimi ise 299.350 kg olarak görülmektedir. Proje alanının
sınırları içerisinde yer aldığı Saimbeyli ilçesinde ise bal üretimi 230.000 kg olup, il
içerisindeki payı %3,82’dir. Saimbeyli ilçesindeki balmumu üretimi ise 14.250 kg olup, il
içerisindeki payı %4,76’dır.
d) Su Ürünleri
Türkiye dünya içerisindeki coğrafyası nedeniyle su ürünleri üretimi açısından
önemli bir yere sahiptir.
Adana, su kaynakları bakımından oldukça zengindir. Batıda Seyhan Nehri ile
doğuda Burnaz Çayı'nın Akdeniz'e döküldüğü yerler arasında 160 km kıyı uzunluğuna
sahiptir. Kıyıda 5 adet lagün sistemi mevcuttur. Seyhan Nehri 560 km uzunluğa ve 550 ha
alana, Ceyhan Nehri ise 509 km uzunluğa ve 330 ha alana sahiptir. 4 adet baraj gölü 18
adet gölet, eski nehir yatakları, yaklaşık 1.500 km uzunluğunda drenaj kanalları ve
Toroslar’da çok sayıda soğuk su kaynağı Adana'nın su kaynaklarını oluşturmaktadır.
Sahip olunan kaynakların bolluğu ve üretim açısından mevcut potansiyele rağmen,
istihsalin çok düşük düzeyde ve Türkiye üretiminin % 1'inin de altında olduğu ve genel
olarak avcılığa dayandığı görülmektedir.
İlde su ürünleri önemli geçim kaynaklarındandır ve kıyı ilçeleri Karataş ve Yumurtalık
için daha fazla önem arz etmektedir. Bu ilçelerimizde 1800 civarında aile balıkçılık
yapmaktadır. 12 adet su ürünleri amaçlı kooperatifin üye sayısı 636 dır. Karataş ve
Yumurtalık'ta birer adet balıkçı barınağı bulunmaktadır. Bu barınaklar ilçelerdeki küçükbüyük teknelerle Hatay, Mersin ve diğer bölgelerden gelen balıkçı tekne ve gemilerine
hizmet vermektedir.
Avcılık ve Yetiştiricilik yoluyla üretilen su ürünleri Adana ve çevre illerle Ankara,
İstanbul gibi büyük kentlere gönderilmektedir. Ayrıca yurtdışına ihracat da yapılmaktadır.
Proje alanının da yer aldığı Saimbeyli İlçesinde kurulu Albal tesislerinde üretilen 100 ton
civarındaki alabalığın tamamı, yılanbalığı, işlenmiş veya canlı salyangoz, sübye, yengeç,
kurbağa, sudak ve levrek ihraç edilen ürünlerdir. İlde 3 adet ruhsatlı su ürünleri işleme
tesisi mevcuttur.
e) Yıllık Üretim Miktarları
Adana ili 2003 yılı kesilen hayvan sayısı ve et üretim miktarı Tablo IV.2.13.5’de,
Adana ili 2003 yılı hayvansal üretim miktarları ise Tablo IV.2.13.6’da sunulmuştur.
Tablo IV.2.13.5 Adana İli 2003 Yılı Kesilen Hayvan Sayısı ve Et Üretimi
Hayvan Cinsi
Büyükbaş (Sığır-Manda)
Küçükbaş (Koyun-Keçi)
Kırmızı Et
Beyaz Et
TOPLAM
Miktar(Adet)
7.109
25.874
32.983
5.010
70.976
122
Üretilen Et (ton/yıl)
1.807
589
2.396
10.020
14.812
ÇED RAPORU
Tablo IV.2.13.6 Adana İli 2003 Yılı Hayvansal Üretim Miktarları
Ürünler
Bal
Balmumu
Koyun Sütü
Keçi Sütü
İnek Sütü
Manda Sütü
T.Yumurtası (Adet)
Yün-Yapağı
Keçi Kılı
Et Üretimi (Kırmızı)
Et Üretimi (Tavuk)
TOPLAM
Üretim (ton)
2.575
232
2.239
2.079
123.132
199
65.356.400
240
153
2.396
10.020
Parasal Değeri (1.000 YTL)
15.450.000.000
2.088.000.000
1.343.400.000
1.247.400.000
64.969.500.000
139.300.000
9.149.896.000
180.000.000
70.380.000
16.779.000.000
18.036.000.000
129.452.876.000
Yukarıdaki tablolara bakıldığında, Adana ilinde üretilen kırmızı etin büyük çoğunluğu
(1.807 ton (%75,42)) büyükbaş hayvanlardan elde edilmektedir. Küçükbaş hayvanlardan
elde edilen kırmızı et miktarı ise 589 ton (%24,58)’dur. Adana ili beyaz et üretimine
bakıldığında ise kırmızı ete göre daha fazla üretildiği söylenebilir. Adana ili 2003 yılı
itibariyle beyaz et üretimi 10.020 tondur. Beyaz et üretiminin il et üretimi içerisindeki payı
%67,65’tir.
Adana ili süt üretimine bakıldığında ise süt üretiminin hemen hemen tamamına
yakınının ineklerden elde edildiği görülmektedir. İneklerden elde edilen süt miktarı
123.132 ton olup toplam süt üretiminin %96,46’sını oluşturmaktadır. Bunun yanında
koyunlardan elde edilen süt miktarı 2.239 ton, keçilerden elde edilen 2.079 ton ve
mandalardan elde edilen süt miktarı ise 199 ton’dur.
Adana ili 1995-2003 yılları su ürünleri üretimi Tablo IV.2.13.7’de sunulmuştur.
Tablo IV.2.13.7 Adana İli 1995-2003 Yılları Arası Su Ürünleri Üretimi
Yıllar
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
Deniz Balıkları
2.249.240
2.647.021
1.759.950
1.447.135
2.643.805
1.517.805
787.575
1.343.100
2.753.406
Diğer Deniz Ürünleri
399.500
652.830
660.915
633.250
609.220
424.000
306.500
436.800
363.020
İç Su Ürünleri
1.530.566
1.290.000
792.716
447.829
503.342
887.678
797.145
1.274.800
1.262.423
Kültür Üretimi
110.241
94.131
134.200
137.039
200.026
204.030
210.365
216.100
245.286
Dünya’da olduğu gibi Ülkemizde de avcılık yoluyla üretimin artık sınırına
yaklaşıldığı kabul edilirse artan nüfus ve beslenme alışkanlıklarının değişmesi ile su
ürünlerine artacak talebin karşılanması için yetiştiricilik ön plana çıkmaktadır. Ancak
Adana İlinde yıllara göre yetiştiricilik yoluyla üretimde artış görülmekte ise de mevcut
potansiyele göre üretim çok düşük düzeydedir.
Avcılık yoluyla üretim miktarı da ilin gerçek üretimini yansıtmamaktadır. Çünkü
tarımın diğer alanlarında olduğu gibi su ürünlerinde de vergi vs. gibi gerekçelerle gerçek
veriler alınamamaktadır. Ayrıca Seyhan ve Ceyhan nehirleri, eski nehir yatakları, drenaj
kanalları ve lagünlerle bağlantılı kulak tabir edilen doğal kanallardan avlanan su ürünleri
ile lagünlerden kaçak olarak avlanan balık miktarları tespit edilemediğinden istatistiklere
yansıtılamamaktadır.
123
ÇED RAPORU
Tabloya bakıldığında Adana ili su ürünleri üretiminde dalgalanmaların olduğu
görülmektedir. Sadece kültür üretiminde 1997 yılından sonra düzenli bir artışın olduğu
söylenebilir.
IV.2.14. Devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan
araziler (Askeri Yasak Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla
tahsis edilmiş alanlar, vb.),
Yamanlı III HES Projesi’nin kurulacağı alan ve yakın çevresinde yer alan ormanlar,
devletin yetkili organlarının hüküm ve tasarrufu altında bulunan arazilerdir. Bunun dışında,
proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde; askeri yasak bölgeler, kamu kurum ve
kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar vb. bulunmamaktadır.
IV.2.15. Proje yeri ve etki alanının hava, su, toprak ve gürültü açısından
mevcut kirlilik yükünün belirlenmesi,
Proje alanı, Adana ili, Saimbeyli ilçesi, Himmetli köyü sınırları içerisinde yer
almaktadır. Proje alanı, yakın çevresinde herhangi bir sanayileşme olmamasından dolayı
çevresel kirlenmeye maruz kalmamış bir alan içerisinde kalmaktadır.
Proje kapsamında kurulacak olan tesisler, Göksu Nehri ve Göksu Nehri’nin yan
kollarından olan Saimbeyli Deresi üzerinde bulunmakta olup, Nehirde Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği kapsamında yapılan analizler sonucunda 1B. Sınıf nitelikte su kalitesine sahip
olduğu tespit edilmiştir.
Sınıf 1A Sular: Yüksek kaliteli, içme suyu temini ve diğer tüm kullanımlar için uygun
olan sulardır.
Sınıf 1B Sular: 1A sınıfındaki kadar yüksek kalitede olmayan tüm amaçlar için uygun
sulardır.
Sınıf 2 Sular: Az kirlenmiş sulardır, uygun arıtımdan sonra içme suyu temini
için,balıkçılık amacıyla kullanılabilen sulardır.
Sınıf 3 Sular : Kirlenmiş sulardır, bu sular bazı endüstrilerin su temininde
kullanılabilir.
Sınıf 4 Sular: Aşırı kirli sulardır.
Proje alanının da içerisinde kaldığı Seyhan Havzasına ait su kalitesi haritası
aşağıdaki şekilde verilmiştir.
124
ÇED RAPORU
Şekil IV.2.15.1. Seyhan Havzası Su Kalitesi Haritası,
Ayrıca, proje alanındaki mevcut gürültü seviyesini belirlemek amacıyla 6 noktada
mevcut durum gürültü ölçümü yapılmıştır. Gürültü ölçüm yerleri ve gürültü ölçüm sonuçları
ile ilgili detaylı bilgiler akustik raporda sunulmuştur (Bkz. Ek-11).
IV.2.16. Diğer Özellikler.
Bu bölümde belirtilecek başka bir husus bulunmamaktadır.
125
ÇED RAPORU
IV.3. Sosyo-Ekonomik Çevrenin Özellikleri
IV.3.1. Ekonomik özellikler (yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca
sektörler, yöresel iş gücünün bu sektörlere dağılımı, sektörlerdeki mal ve hizmet
üretiminin yöre ve ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemi, diğer bilgiler),
Yamanlı III HES projesinin sınırları içerisinde yer aldığı Adana ili ve Saimbeyli
ilçesinin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler turizm, tarım, hayvancılık,
madencilik ve sanayidir. Ekonomik yapıyı oluşturan bu sektörlere ilişkin detaylı bilgiler
Turizm
Türkiye’nin en önemli şehirlerinden biri olan Adana, güneyin; tarım, sanayi, ticaret ve
kültür merkezi durumundadır. Kuzeyde, Toroslara yaslanmış, güneyde Akdeniz’e yayılmış
bir coğrafyada, tarihi eserleri bol güneşli günleri ve denizi ile turizm potansiyeli çok yüksek
bir ildir. Bu özelliklerinden dolayı tarihin ilk dönemlerinden bugüne yerleşim merkezi
olmuştur. Bu nedenle de Adana ili Çukurova bölgesinde yaşayan bir çok uygarlığı
yansıtan eserlerle doludur. İlde yer alan başlıca turistik ve doğal değerler aşağıda
sunulmuştur.
Kapız: Adana merkeze 35 km. uzaklıkta Karaisalı’nın 13 km. batısında eşsiz
güzellikleriyle tanınan bir yerdir. Toroslardan süzülüp gelen Çakıt suyu burada olağanüstü
güzellikleri yaratır.
Aladağ ve Çevresi: Aladağ yolu üzerinde bir çok doğal güzellik vardır. Bunların
başında Eğner Köyü bulunmaktadır. Burada birçok noktadan fışkıran su ve Simit Şelalesi
vardır. Ayrıca koruma altına alınan, Meydan yaylasındaki “Anıt Ağaç” bulunmaktadır.
Bunların yanı sıra yol boyunca çeşitli av bölgeleri bulunmaktadır.
Kozan-Saimbeyli Güzergahı: Kozan-Feke-Saimbeyli-Tufanbeyli-Kayseri yolu, eşsiz
güzellikte birçok yaylanın yer aldığı ormanlık bir bölgeden geçer. Ayrıca bölgede sık
aralıklarla İçme suları, meşhur mesire yerleri bulunmaktadır. Dağılcak orman içi dinlenme
yeri bunlardan en önemlisidir. Göksu Deltasının oluşturduğu manzara ise görülmeye
değer güzelliktedir.
Yerköprü: Karaisalı’ya 12 km. uzaklıktaki Çakıt suyunun yere batıp düden teşkil
ettiği yerde kurulmuş mesire yeridir.
Akçatekir (Bürücek ve Tekir) Yaylası: Adana merkeze 100 km. uzaklıktadır. Ormanlık
bir bölgede bulunan bu yaylalar yol ve kamp yeri açısından turizme elverişlidirler.
Horzum Yaylası: Torosların en güzel köşelerinden biridir. Soğuk suyu ve ormanı ile
ünlüdür.
Karataş Kumluk Orman İçi Dinlenme Yeri: Eşsiz güzellikteki kumu ile ünlüdür.Halk
günü birlik, hafta sonları ve süreli çadır tatili yapmak için denizle ormanlık alan arasında
kalan bu dar sahil şeridini kullanmaktadır. Burası 29 hektar alanı kapsar.
Yüreğir Sarıçam Orman İçi Dinlenme Yeri: Adana merkeze en yakın mesire
yerlerinden biridir. Futbol, basketbol, voleybol sahaları büfeler, otopark, çeşme gezi yolları
gibi ihtiyaçları karşılayan tesisler vardır.
126
ÇED RAPORU
Kozan Dağılcak Orman İçi Dinlenme Yeri: Kozan’a 10 Adana’ya 90 km. uzaklıktadır.
10 hektarlık alanda kurulmuştur. İhtiyaçları karşılayan üniteleri vardır.
Feke Karacaoğlan Orman İçi Dinlenme Yeri: Feke’ye 10 km. uzaklıktadır. Göksu
Irmağı üzerinde doğayı kucaklayan bir mesire yeridir.
Saimbeyli-Obruk Orman İçi Dinlenme Yeri: Saimbeyli’ye 5 km. Adana’ya 150 km.
uzaklıktadır. Soğuk kaynak suyu, manzara güzelliği ve yayla özelliği dikkat çeker. Tüm
ihtiyaçları giderecek ünitelere sahiptir.
İçmeler ve Kaplıcalar
Adana İl sınırlarında 7 adet kaplıca ve içme vardır. Halk arasında bunların değişik
hastalıklara iyi geldiği inancı yaygındır. Bu yöreler iç turizm açısından önem taşır.
Kurttepe İçmesi: Kurttepe Köyünün 1 km. kuzeybatısındadır. Müshil etkisi yapan bu
su, Çakıt Suyu yakınından kaynar. Suyu soğuktur ve bağırsak hastalıkları için önem taşır.
Ali Hoca İçmesi: Adana’nın 12 km. batısında Ali Hoca köyü yakınındadır. İçme suyu
uzunluğu 1.5 km’yi bulan bir hat üzerinde sıralanmış 10 civarında gözden kaynar.
Acıdere İçmesi: Adana’nın 20 km. doğusunda, Misis’in 5 km. batısındadır. Halk
arasında Kürkçüler yada Samucadere içmesi diye de anılır.
Tahtalıköy Kükürt Kaynağı: Ceyhan’da ilçe merkezinin 6 km. güneyinde Tahtalıköy
yakınlarında bir kaynaktır. Sıcaklığı 20 santigrat derecededir. Su kabarcıklar halinde
kükürtlü hidrojen gazı çıkararak havuzlara kadar akar.
Kokarpınar: Kokusu geniş bir alana yayıldığından bu adla anılır. Ceyhan’a 10 km.
uzaklıktadır. Su bir tepenin eteğinden gövde kalınlığında kaynar ve ağrılı hastalıklara iyi
geldiği söylenir.
Ilıca İçmesi: Kozan’ın 15 km. kuzeydoğusunda Ilıca köyündedir. Ağrılı hastalıklara iyi
geldiği
Bağözü İçmesi: Kozan’ın bağözü köyündedir. Suyu müshil niteliğindedir
Plajlar
Yumurtalık: Adana’dan 81 km. uzaklıktadır. Ceyhan’a ise 32 km uzaklıktadır. Ayas
Yumurtalık sahilleri Akdenizin en güzel köşelerinden biridir. İyi kumsalları vardır. Tarihi
eserler ile denizin içiçe oluşu tipik özelliğidir. Antik Aegeae kenti burudadır. Batı sahilleri
1991 yılında turizm merkezi ilan edilmiş planlama çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı
tarafından yapılmaktadır.
Karataş: Adana’ya 50 km. uzaklıktadır. Geniş ve kaliteli kumsalları vardır. Antik
Magarsus kenti buradadır. Karataş’ın dünyaca ünlü Jumbo karidesi vardır. Adana’ya yakın
ve düzgün bir yola sahip oluşu tercih nedenidir.
Tuzla: Merkeze en yakın kıyılardır. Adana’ya 48 km. uzaklıktadır. Geniş ve uzun
kumsalları vardır. Kamp kurmaya uygunluğu açısından Karataş, Yumurtalık ve Mersin
sahillerinden daha avantajlıdır. İlkbahardan sonbahara kadar denize girilebilir.
127
ÇED RAPORU
Müzeler
Adana Bölge Müzesi: Adana kent merkezinde E-5 Karayolu üzerinde bulunan müze
1924 yılında kurulmuştur. M.Ö. 7000’den başlayarak bugüne geçen zamanda bölgede
yaşamış uygarlıkların varlığını ortaya koymaktadır. 130 bin civarında esere sahiptir.
Etnoğrafya Müzesi: Osmanlı döneminden bugüne geçen zamanda yaratılan sanat
eserlerinin en güzel örnekleri; el yazması kitaplar, altın ve gümüş işlemeli tüfek ve
tabancalar, giysiler ve süs eşyaları ev halıları ile kilimler sergilenmektedir.
Atatürk Müzesi: 1981’ de açılan müze eski bir Osmanlı yapısı olup Suphi Paşa
Konağı olarak bilinmektedir. Atatürk, Adana’ya ilk geliş tarihi olan 15 Mart 1923’de ve 17
Ocak 1925 yıllarındaki ziyaretinde bu konakta ağırlanmıştır. 19 Mayıs 1981’de bina
Atatürk Bilim ve Kültür Müzesi olarak düzenlenmiştir.
Misis Mozaik Müzesi: Buradaki mozaikler Prof. Bossert ve Dr. Ludvig Budle
tarafından tesadüfen bulunmuştur. Bu mozaikler 4.y.y’da Geç Roma Dönemi ürünü bir
bazilikanın tabanını kaplamaktadır. Hayvan figürleri bulunan mozaikler Nuh’un gemisini
tasvir etmektedir.
Diğer Tarihi Yapılar
Ulu Camii: Ramazanoğulları döneminde Halil Bey tarafından 1507 yılında
yaptırılmıştır. İznik çinileriyle ünlüdür.
Büyük Saat: Vali Abidin Paşa tarafından 1881 yılında tamamı kesme taştan
yaptırılmıştır. 32 metre yüksekliktedir.
Taşköprü: Seyhan Nehri üzerinde bir Roma devri şaheseri olan köprü M.S. Mimar
Auxentıos’a yaptırılmıştır. Dünyanın halen kullanılan en eski köprüsü olarak bilinmektedir.
Anavarza: Kilikya’nın başkenti olmuş antik kent ve kalenin kuruluş tarihi
bilinmemektedir. Bir çok uygarlık tarafından el değiştirilmiş olan kent Asur, Roma, Bizans,
Abbasi ve Ramazanoğulları dönemini yaşamıştır.
Şar Ören Yeri: Tufanbeyli’nin 20 km. kuzeydoğusunda Hititliler’in dini merkezi
konumundaki antik kenttir. Romalılar Comana adını, Türkler de Şar adını vermişlerdir.
Bizanslılardan açık hava tiyatrosu, kilise kalıntısı ayaktadır.
Festivaller
Altın Koza Festivali: Adana Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenmekte olan
festival, çeşitli müzik ve sanat organizasyonu içerisinde en önemli kısa metrajlı yerli film
yarışması ve daha birçok etkinliği kapsamaktadır. 1999 yılından beri Altın Koza Film
Festivali düzenlenememektedir.
Kiraz Festivali:
düzenlemektedir.
Saimbeyli
Kaymakamlığı
tarafından
23
Haziran
tarihinde
Kızıldağ Güreşleri: Karaisalı Belediyesi’nce Kızıldağ yaylasında Ağustos ayının
üçüncü haftasında düzenlenmektedir.
Geleneksel Yaz Şenliği ve Karakucak Güreş Festivali: Tufanbeyli Belediyesince 28
Ağustos tarihlerinde düzenlenmektedir.
128
ÇED RAPORU
Turizm Çeşitleri
Eko Turizm
Ceyhan ve Seyhan Irmaklarının yarattığı aluvyonel düzlükteki deniz kulakları ve
sulak sazlık alanlar eko turizm açısından sınırsız olanaklar sağlar. Bu alanların en
önemlileri Tuzla ve Akyatan Gölleri ile Ağyatan Gölü ve Yumurtalık dalyanlarıdır.
Kumullar, Göller, Deniz Kulakları, Dalyanlar ve Sazlık alanlar önemli bir zenginlik
kaynağıdır. Bu ortam nadir türleri de içeren kuşlar ile deniz ve kara canlılarının ürediği,
barındığı ve yaşadığı alanları oluşturmaktadır. Burada sayısız kuş türü, çakal, tilki, su
samuru, tavşan, kirpi, yarasa, yaban domuzu, çeşitli kurbağa ve sürüngenler, semenderler
ile nesli tükenmekte olan kaplumbağalar yaşamakta ve üremektedir.
Spor Turizmi
Seyhan baraj gölünde rüzgar sörfü yapma olanağı mevcuttur. Yaylalarda trekking ve
atlı doğa sporu güzergahları mevcuttur. Bisiklet sporu için çok elverişli güzergahlar vardır.
Seyhan ve Ceyhan Nehirleri baraj gölleri olta balıkçılığı için uygun mekanlardır. Av
potansiyeli İlimizde yüksek olup Torosların yamaçlarında yaban keçisi, alageyik ve karaca
av hayvanı üretme sahaları kurulmuştur. Akarsularda bol miktarda alabalık yaşamaktadır.
Rafting için çok elverişli ırmaklardan biri olan Göksu ırmağı, İl Merkezine 121 km.
mesafede olan Feke İlçesindedir.
Rafting
İlin geçiş bölgesinde yer alan yüksek debili derin ırmak yatakları raftinge son derece
uygundur. Pozantı ve Karaisalı yakınlarındaki Çakıt Suyu, Feke yakınlarındaki Göksu
Irmağı ile Aladağ yakınlarındaki Zamantı Irmağı bu niteliklere sahip akarsulardır.
Av Turizmi
Adana’da en büyük av potansiyeli, Toroslar’da Karanfil Dağı ve Demirkazık
yamaçları ile Aladağ, Pozantı, Karaisalı yörelerindedir. Feke, Saimbeyli ve Tufanbeyli
yöreleri de bu açıdan zengin bir potansiyele sahiptir. Karaca, geyik, yaban keçisi, keklik,
turaç, sülün, göçmen kuşları korumak için belli bölgelerde yasaklar getirilmiştir. Bununla
birlikte av turizmine hizmet vermek üzere Toroslar’ın yamaçlarında av üretme sahaları
kurulmuştur. Pozantı Yaban Keçisi Üretme İstasyonu Pozantı’ya 5km. uzaklıktadır.
Karaisalı-Çatalan Alageyik Yetiştirme Alanı, Çatalan yakınlarında 15 hektarlık alan üzerine
kurulmuştur. Karanfildağı-Demirkazık Yaban Keçisi Koruma ve Üretme İstasyonu yalnızca
Karanfildağı Bölgesinde faaliyet göstermekte iken sonradan buna Demirkazık Bölgesi de
eklenmiştir. Adana-Niğde İl sınırlarında yer alan 49.069 hektar büyüklüğündeki alanda
yaban keçileri koruma altına alınmıştır. Bölgedeki akarsular zengin alabalık potansiyeli ile
sportif olta balıkçılığı için de idealdir.
Şehir Turizmi
Adana kent merkezinde de oldukça zengin antik ve Türk-İslam döneminden kalan
eserler vardır. Bunların başında köprüler, su sarnıçları, camiler, mescitler, kervansaray ve
hanlar, diğer sivil mimari örnekleri, Adana saat kulesi, çok sayıdaki hamamlar sayılabilir.
Ayrıca Arkeoloji Bölge Müzesi, Adana Atatürk Müzesi ve Adana Etnografya müzesi bölge
çapında önem kazanmıştır.
129
ÇED RAPORU
Trekking
İlin kuzeyini oluşturan dağlık kesim, Toroslar ve Anti-Toroslar her türlü dağ turizmi,
trekking için uygun koşullar sağlamaktadır. Yükseltisi üçbin metreyi aşan dorukları
tırmanma, bunun daha alt kolları ise doğa yürüyüşleri için ideal ortamlardır. Pozantı
yakınlarında Kamışlı, Karanfil ve Pozantı Dağlarına yakın olan yerleşme ve çevresinde
konaklama yaparak, kamp kurarak söz konusu doruklara ulaşmak ve tırmanmak olanağı
mevcuttur. Bir diğer dağcılık alanı ise Saimbeyli İlçesi yakınlarındaki doğa güzelliği ile
ünlü olan Doğanbeyli Beldesidir.
Kış Turizmi
Karaisalı’daki Kızıldag yaylası, Pozantı’daki Karanfil Dağları, Tekir yaylası ve
Saimbeyli’ deki Göktepe kış sporlarına uygun alanlardır.
İnanç Turizmi
Ulucami ve külliyesi, Yağ Cami, Merkez Hasanağa Cami, Kozan Hoşkadem Cami,
Sabancı Merkez Cami, Ceyhan Kurtkulağı ile Adana kent merkezindeki Bebekli Kilise,
Saimbeyli’ deki Kale Kilise, Şar’ daki Antik Kilise ve Aladağ’ daki Akören Kilisesi inanç
turizmi alanlarıdır.
Adana ilinin Akdeniz’e kıyısı bulunan İlçeleri ile yaylası bulunan İlçelerinde, turizm
sezonunda nüfus artışları yüksektir. Sahil İlçeleri Karataş ve Yumurtalıkta nüfus artış oranı
%40’ın , yayla özelliği taşıyan İlçelerimizin ise %100’ nün üzerindedir.
Adana ilinde 2006 yılı içerisinde yaklaşık 30 Milyon YTL’lik turizm sektöründen girdi
sağlanmıştır.Turizm; yerel halkın pansiyonculuk, restoran işletmeciliği, rehberlik hizmetleri,
balıkçılık, gibi dallar yoğunlaşmasının önünü açmıştır. Halkın kendi ürününü ve el
sanatlarını geliştirme ve satma olanağı turizm sayesinde her geçen gün artmaktadır.
Tarım ve Hayvancılık
Tarım ve hayvancılık, Adana ili ve Saimbeyli ilçesindeki en önemli ekonomik
faaliyetlerdir. Bölgede yapılan tarımsal faaliyetler, tarım alanları ve kazançlarla ilgili detaylı
bilgiler raporun IV.2.6. ve IV.2.13. nolu bölümünde sunulmuştur.
Madencilik
Adana ilinde bulunan başlıca maden kaynakları, alüminyum, bakır, kurşun, çinko,
demir, fosfat, grafit, krom, kum-çakıl, kuvars, kuvarsit ve manganez yataklarıdır. Adana ili
ve Saimbeyli ilçesinde yapılan madencilik faaliyetleriyle ilgili bilgiler raporun IV.2.12. nolu
bölümünde verilmiştir.
Sanayi
Bir ilin ekonomik gelişmişliğinin önemli bir göstergesidir. Ülke kalkınmasında
bölgesel potansiyellerin en iyi şekilde değerlendirilmesi, mevcut kaynakların verimli
kullanımı bunlara dayalı olarak küçük ve orta ölçekle sanayinin yurt sathında
yaygınlaştırılması büyük önem arz etmektedir. Gerek il sanayisinin gerekse ülke
sanayisinin gelişmesine katkıda bulunarak küresel rekabet ortamı içerisinde sanayimizi
hedeflediğimiz yere ulaştırmaya çalışmak bunun içinde mevcut sanayi yapısının ortaya
konması gelişme imkân ve kabiliyetinin belirlenmesi, geleceğe yönelik yeni yatırım ve
130
ÇED RAPORU
hedef stratejilerin belirlenmesi gibi sebepler İl ekonomisinde sanayinin önemi ve sanayinin
temel sebeplerini belirlemektedir.
Türkiye’nin ilk sanayileşen ve sanayileşmeye öncülük eden kentlerinden biri olan
Adana’da sanayi yatırımları çok eski yıllara dayanmaktadır. Çukurova Bölgesi verimli
toprakları, elverişli iklim koşulları, ulaşım olanakları ve Akdeniz’e açılan emin koylarıyla
bütün devirlerde Çukurova ve Asya’da genişlemek isteyen her devletin dikkatini üzerinde
toplamış ve çeşitli medeniyetlerin merkezi olmuştur. Bu durum nedeniyle, Çukurova
bölgesi dolayısıyla da Adana ili, tarih boyunca çeşitli medeniyetlerin egemenliğine girmiş
ve pek çok savaşların yapıldığı bir yer olmuştur. Bu nedenle Çukurova Bölgesi ve
dolayısıyla Adana ilinde tarım ve hayvancılık tarih boyunca önde gelen uğraşılar olarak
görülmektedir. Tarım ve hayvancılığın gelişmesine paralel olarak ticari faaliyetlerde zaman
zaman etkinlik kazanmış ve yerleşim merkezlerinde kurulan zeytinyağı imalathaneleri ile
çok az sayıdaki küçük dokuma imalathaneleri ile başlayan sanayi hamleleri Cumhuriyet
Döneminden sonrasında gittikçe artmıştır.
Türkiye’de gayri safi milli hasılanın % 3.5’ini sağlayan ve kişi başına 3.572 YTL gelir
sağlayan Adana’da, ekonominin itici gücünü küçük ve orta ölçekli işletmeler
oluşturmaktadır. Adana sanayinde üretiminden satışlara göre sektör profillerine
bakıldığında; % 32 ile Dokuma, Giyim ve Deri Sanayinin ilk sırayı aldığı, bunu % 17 ile
Metal ve Metal Eşya, Makine ve Teçhizat Sanayinin, % 16 ile Gıda İçki ve Tütün Sanayin
takip ettiği görülmektedir. Taş ve Toprağa dayalı Sanayi ile Kimya ve Plastik sektöründe
faaliyet gösteren firma sayısı da oldukça önemli orandadır. 2006 yılı Adana sanayisinin
sektörel dağılımı Şekil IV.3.1.1’de sunulmuştur.
Şekil IV.3.1.1. Adana İli Sanayisinin Sektörel Dağılımı
Adana İli’nin 2000 yılı GSYİH’nın sektörel dağılımına bakıldığında, sanayi sektörü
%26.6 ile ilk sırayı alırken bunu %17.7 ile Ticaret ve % 16,1 ile Ulaştırma ve Haberleşme,
% 12,7 ile Tarım Sektörü takip etmiştir. Adana’dan yapılan ihracat 2004 yılı itibariyle
yaklaşık 1.350 Milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Adana ilinde sanayi odasına kayıtlı
firmaların sektörel dağılımı ve çalışan sayısı Tablo IV.3.1.1’de sunulmuştur.
131
ÇED RAPORU
Tablo IV.3.1.1 Adana İli Firmaların Sektörel Dağılımı ve Çalışan Sayısı
Sektör Adı
Üye Sayısı
Hazır Giyim ve Ev Tekstilleri Sanayi
Mobilya ve Dekorasyon Sanayi
Döküm-Makina ve Ziraat Aletleri İmalat Sanayi
İplik-Dokuma-Boya-Apre-Sanayi
Makina ve Tekstil Yedek Parça Sanayi
Otomotiv ve Yedek Parça Sanayi
Kimya Sanayi
Kağıt-Baskı-Matbaa-Ambalaj-Sanayi
Altyapı İşleri ve Tesisat Müteahhitleri
Palstik Makina Yedek Parça Sanayi
Çırçır Prese-Pamuk Temizleme Sanayi
Sentetik Elyaf-Pls. Çuval ve Pls. Ambalaj Sanayi
Örgü-Deri-Konfeksiyon ve Yan Sanayi
Muhtelif Gıda Sanayi
İnşaat Müteahhitleri
Şekerli Mamüller ve İçecek Sanayi
Elek-Enerji-Elekt. Elektromekanik ve Bilgisayar Sanayi
Un ve Unlu Mamüller
İnşaat Malzemeleri Üreticileri Sanayi
Bitkisel Yağ-Sabun-Yem Sanayi
Orman Ürünleri Sanayi
Asansör ve Akümülatör Sanayi
Yemekçilik Sanayi
Maden Sanayi
Kauçuk ve Lastik Sanayi
TOPLAM
150
126
122
116
134
123
109
101
85
92
77
68
63
72
60
64
62
61
57
55
47
39
27
21
18
1.949
Tahmini
Toplam
11.355
1.900
3.616
17.226
2.969
4.182
3.937
3.444
1.031
2.605
1.925
6.162
2.866
4.052
753
3.733
4.326
1.241
2.527
2.960
690
281
1.084
928
330
86.124
Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu, 2006
Adana ilindeki belli başlı sanayi alanları; Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi
Bölgesi, Keresteciler Sitesi, Mobilyacılar Sitesi, Toptancılar Sitesi, Karşıkaya Sanayi
Sitesi, Atikop Sanayi Sitesi ve Y.Metal Sanayi Sitesi dir. Adana ili Sanayi odasına kayıtlı
1.949 adet firmanın ilçelere göre dağılımı ise Adana 1.836 adet, Ceyhan 79 adet, Kozan
18 adet, Karaisalı 6 adet, İmamoğlu 4 adet, Karataş 3 adet, Yumurtalık 2 adet ve
Tufanbeyli 1 adet şeklindedir.
Adana sanayisinde özel sektörün olduğu kadar kamu sektörünün de payı büyüktür.
Adana ilindeki Kamu İktisadi Teşekkülleri ise Et ve Balık Ürünleri A.Ş Adana Et Kombinası
Müdürlüğü, TEDAŞ Adana Elektrik Dağıtım Müessesesi, Tekel Sigara Sanayii İşletmeleri
Müessesesi Adana Fabrikası, Türk Telekom İl Müdürlüğü, Posta İşletmesi Baş Müdürlüğü
ve TCDDY şeklindedir. Kamu İktisadi Teşekkülleri’nde istihdam durumu Tablo IV.3.1.2’de
sunulmuştur.
Tablo IV.3.1.2 Adana İli Kamu İktisadi Teşekkülleri İstihdam Durumu
Kurum Adı
Et ve Balık A.Ş
TEDAŞ Elektrik
Tekel Sigara Sanayi
Türk Telekom Baş.
Posta İşletmesi
TCDDY
TOPLAM
Memur
37
25
145
1.182
902
1.086
3.477
İşçi
117
473
1.203
47
633
2.473
Geçici İşçi
249
432
636
183
1.500
Toplam
154
747
1.780
1.818
949
1.902
7.350
Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu, 2006
Dünya genelinde olduğu gibi Adana’da da ekonomin itici gücü küçük ve orta ölçekli
sanayi işletmeleridir. Adana’da faaliyet gösteren küçük işletmeler içinde sayısal büyüklük
132
ÇED RAPORU
sırası esas alındığında; gıda, metal eşya-makine teçhizat, orman ürünleri-mobilya ile
dokuma ve giyim firmalarının ilk sıralarda yer aldığı görülmektedir.
IV.3.2. Nüfus (yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfus hareketleri; göçler, nüfus
artış oranları, ortalama hane halkı nüfusu, diğer bilgiler),
2000 yılı genel nüfus sayım sonuçlarına göre Adana ili nüfusu 1.849.478 iken, %o8,5
oranında bir artış ile 2007 yılında 2.006.650’e yükselmiştir. Aynı şekilde, Saimbeyli ilçesi
nüfusu da 17.149’dan %o3,65’lik bir artış ile 2007 yılında 17.775’e yükselmiştir. 2007 yılı
itibariyle Adana ilinde toplam nüfusun %80,29’u kentsel bölgelerde, %19,71’i kırsal
bölgelerde yaşamaktadır. 2007 yılı Adana ili nüfus yoğunluğu 144 kişi/km2 iken, Saimbeyli
ilçesi nüfus yoğunluğu 15 kişi/km2 olarak hesaplanmıştır.
Adana ili ve ilçeleri 2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçları ve 2007 yılı adrese dayalı
nüfus kayıt sistemi nüfus sayımı sonuçları Tablo IV.3.2.1’de sunulmuştur.
Tablo IV.3.2.1. Adana İli ve İlçeleri 2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı ve 2007 Yılı ADNKS Nüfus Sayım Sonuçları
2000 Yılı Genel Nüfus Sayımı
2007 Yılı ADNKS Nüfus Sayımı
Nüfus
Nüfus
Nüfus Artışı (%o)
Toplam
Şehir
Köy
Toplam
Şehir
Köy
Toplam
Şehir
Köy
Nüfus
Yoğunluğu
2
(kişi/km )
Seyhan
Yüreğir
Aladağ
Ceyhan
Feke
İmamoğlu
Karaisalı
Karataş
849 283
453 799
23 579
178 543
20 890
43 361
35 122
32 375
807 283
322 776
6 674
108 602
4 632
30 428
6 883
9 189
41 349
131 023
16 905
69 941
16 258
12 933
28 239
23 186
1 007 992
522 265
17 506
158 459
19 489
31 629
28 740
21 485
990 073
375 954
3 938
103 800
4 728
21 331
6 580
8 358
17 919
146 311
13 568
54 659
14 761
10 298
22 160
13 127
18,69
15,09
-25,76
-11,25
-6,71
-27,06
-18,17
-33,64
22,64
16,48
-41,0
-4,42
2,07
-29,9
-4,40
-9,04
-56,66
11,67
-19,74
-21,85
-9,2
-20,37
-21,53
-43,38
2 091
372
13
110
16
111
19
24
Kozan
130 875
75 833
55 042
123 980
72 463
51 517
-5,27
-4,44
-6,40
67
Pozantı
21 756
9 627
12 129
19 896
9 835
10 061
-8,55
2,16
-17,05
25
Saimbeyli
17 149
5 189
11 951
17 775
4 070
13 705
3,65
-21,56
14,68
15
Tufanbeyli
20 171
5 332
14 839
18 279
5 292
12 987
-9,38
-0,75
-12,48
18
Yumurtalık
22 575
4 745
17 830
19 155
4 840
14 315
-15,15
2,00
-19,71
35
1 849 478
1 397 853
451 625
2 006 650
1 611 262
395 388
8,5
15,27
-12,45
144
67 803 927
44 006 274
23 797 653
70 586 256
49 747 859
20 838 397
4,1
13,05
-12,44
92
Yer
Adana
Türkiye
Kaynak: Türkiye istatistik Kurumu Resmi İnternet Sitesi
2000 yılı genel nüfus sayımı sonuçlarına göre, Adana ilinde toplam hane halkı
nüfusu 1.880.398 kişidir. Ortalama hane halkı büyüklüğü 4,67’dir ve ülke ortalamasının
üstündedir. İl ve ilçe merkezlerinde ortalama hane halkı büyüklüğü il ortalamasının altında
iken, bucak ve köylerde il ortalamasının üzerindedir. 2000 yılı Adana ili hane halkı nüfusu,
hane halkı sayısı ve ortalama hane halkı büyüklüğü değerleri Tablo IV.3.2.2’de
sunulmuştur.
133
ÇED RAPORU
Tablo IV.3.2.2. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Nüfusu, Hane Halkı Sayısı ve Ortalama Hane Halkı Büyüklüğü
Değerleri
Yerleşim Yeri
Toplam
İl ve İlçe Merkezleri
Yer
Hane Halkı
Nüfusu
Hane Halkı
Sayısı
Türkiye
67.809.048
15.070.093
Adana
1.880.398
402.243
Ortalama
Hane Halkı
Büyüklüğü
Hane Halkı
Nüfusu
Hane Halkı
Sayısı
4,50
43.140.431
10.314.439
4,67
1.414.040
313.200
Bucak ve Köyler
Ortalama
Hane Halkı
Büyüklüğü
Ortalama
Hane Halkı
Büyüklüğü
Hane Halkı
Nüfusu
Hane Halkı
Sayısı
4,18
24.668.617
4.755.654
5,19
4,54
466.358
89.043
5,24
İl içerisindeki hane halkı büyüklüğüne göre nüfusa baktığımızda ise dört kişilik
ailelere sahip insanların fazlalığı dikkat çekmektedir. Adana ili 2000 yılı hane halkı
büyüklüğüne göre hane halkı sayısı bilgileri Tablo IV.3.2.3’de sunulmuştur.
Tablo IV.3.2.3. Adana İli 2000 Yılı Hane Halkı Büyüklüğüne Göre Nüfus,
İl
Adana
Toplam
Hane Halkı
Sayısı
Toplam
Yerleşik
Nüfus
1
2
3
4
5
6
+7
402 243
1 880 398
15 692
43 844
62 720
94 888
73 834
44 988
66 277
Hane Halkı Büyüklüğü
IV.3.3. Gelir (yöredeki gelirin işkollarına dağılımı, işkolları itibariyle kişi başına
düşen maksimum, minimum ve ortalama gelir),
Adana ilinde, nüfusun büyük bir çoğunluğu tarımsal üretim ve sanayi işkollarında
çalışmaktadır. 1987-2001 yılları arası Milli Gelir’de dalgalı bir seyir göze çarpmaktadır.
1987 yılında Kişi Başına Düşen Milli Gelir 1.654 $ iken 2001 yılında 2.339 $’dır(Bkz. Tablo
IV.3.3.1).
Saimbeyli ilçe ekonomisi % 90 oranında tarım, hayvancılık ve orman işçiliğine
dayanmaktadır. İlçede bazı vatandaşlar, yılın belli aylarında başka illere çalışmaya
giderek geçimlerini temin etmektedirler. İlçede önemli tarım ve sanayi tesisi yoktur.
İlçenin en önemli gelir kaynağı olan kirazın en çok yetiştiği bölge Gürleşen Köyü ve
ilçe merkezine bağlı Kale Sekisi bölgesidir. İlçenin diğer bir önemli gelir kaynağı olan
ormancılık, Köy Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerince yapılmaktadır. Adana ilinde Kişi
Başına Düşen Milli Gelirin yıllara göre dağılımı Tablo IV.3.3.1’de, Gayri Safi Milli Hasılanın
yıllara göre artışı ise Tablo IV.3.3.2’de sunulmuştur.
Tablo IV.3.3.1. Adana İlinde Kişi Başına Düşen Milli Gelirin Yıllara Göre Dağılımı
YILLAR
KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİR ($)
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1.654
1.612
2.007
2.702
2.543
2.706
2.920
2.237
2.844
2.928
3.553
134
ÇED RAPORU
YILLAR
KİŞİ BAŞINA MİLLİ GELİR ($)
1998
1999
2000
2001
3.707
3.304
3.286
2.339
Kaynak: TUİK
Tablo IV.3.3.2. Gayri Safi Milli Hâsıla’nın Yıllara Göre Artışı (Cari Fiyatlarla)
YILLAR
ADANA
1987
2.590.454
1988
4.229.461
1989
8.076.853
1990
13.704.973
1991
21.109.987
1992
37.868.170
1993
66.718.495
1994
137.038.945
1995
278.896.646
1996
516.250.618
1997
908.832.287
1998
1.627.749.338
1999
2.389.947.794
2000
3.805.182.669
2001
5.312.206.659
Kaynak: TÜİK
TÜRKİYE
74.721.925
129.224.505
227.324.008
393.060.171
630.117.000
1.093.368.000
1.981.867.000
3.868.429.189
7.762.456.071
14.772.110.189
28.835.883.135
52.224.945.129
77.415.272.308
124.583.458.276
178.412.438.499
IV.3.4 İşsizlik (Yöredeki işsiz nüfus, bunun faal nüfusa oranı),
Adana ilinde 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus 2003 yılı itibariyle 818.496 kişidir.
Bunlardan istihdam edilen nüfus 234.117 kişi olup, istihdam oranı %28,60’tır. 2003 yılı
itibariyle işsizlik oranı ise %18,9’dur. Adana ili işgücü istatistikleri Tablo IV.3.4.1.’de
sunulmuştur.
Tablo IV.3.4.1 Adana İli İşgücü İstatistikleri
Nüfus ve İşgücü Durumu
15 ve Daha Yukarı Yaştaki Nüfus
İstihdam Edilenler
İşsiz
İşgücüne Katılım Oranı (%)
İstihdam Oranı (%)
İşsizlik Oranı(%)
Eğitimli Genç Oranı (%)
Eksik İstihdam Oranı (%)
Eğitimli Genç Oranı (%)
ADANA
2002
796.170
226.302
71.162
37,4
28,4
23,9
48,8
10,7
3,3
2001
762.551
232.233
46.852
36,6
30,5
16,8
38,0
13,6
7,7
2003
818.496
234.117
54.519
35,3
28,6
18,9
36,0
6,8
4,1
Kaynak: TUİK
IV.3.5. Yöredeki sosyal altyapı hizmetleri (eğitim, sağlık, kültür hizmetleri ve bu
hizmetlerden yararlanılma durumu),
Eğitim
Adana ilinde toplam 460.605 öğrenci bulunmaktadır. Bu öğrencilerin % 46.37’si kız,
% 53.63’ü erkek öğrencidir. İl genelinde 920 adet okul bulunmakta, olup bu okullarda
görev yapan öğretmen sayısı ise 17.338’dir. Proje alanının da sınırları içerisinde
bulunduğu Saimbeyli ilçesinin de yer aldığı III.Alt Bölge’de toplam 18.958 öğrenci
bulunmaktadır. Bunların %45,74’ü kız, %54,26’sı erkek öğrencidir. Adana ili Alt Bölgeler
135
ÇED RAPORU
bazında öğrenci dağılımı Tablo IV.3.5.1’de, okullaşma oranları ise Tablo IV.3.5.2’de
sunulmuştur.
Tablo IV.3.5.1 Adana İli Öğrenci Sayısının Alt Bölgelere Dağılımı
Bölgeler
I.Alt Bölge
II.Alt Bölge
III.Alt Bölge
IV.Alt Bölge
TOPLAM
Okul Sayısı
520
181
164
55
920
Öğrenci Sayısı
Kız
Erkek
186.602 213.768
16.161
18.119
8.672
10.286
3.189
3.808
214.624 245.981
Öğretmen Sayısı
Derslik Sayısı
14.881
1.455
698
304
17.338
7.205
1.130
719
310
9.364
Kaynak: Adana İl Milli Eğitim Müdürlüğü, 2004
Tablo IV.3.5.2 Adana İli 2004-2005 Yılı Okullaşma Oranı
Kurum Türü
Okulöncesi
İlköğretim
Ortaöğretim
Mesleki Öğretim
Çağ Nüfusu
39.296
318.151
128.709
128.709
Öğrenci Sayısı
8.987
324.898
60.792
26.292
Okullaşma Oranı (%)
23
100
47
20
Kaynak: Adana İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Saimbeyli İlçesinde 7 müstakil İlköğretim Okulu olup, bunun 3’ü ilçe merkezinde 4’ü
köylerde bulunmaktadır. İlçe merkezinde Yatılı İlköğretim Bölge Okulu,1 adet Lise, Halk
Eğitim Merkezi Müdürlüğü bulunmaktadır. 27 adet birleştirilmiş sınıf uygulaması yapan
ilköğretim okulu olup, Toplam 34 Adet İlköğretim Okulu vardır. İlköğretim Okullarında
2835 öğrenci, tek ortaöğretim kurumu olan Saimbeyli Lisesinde 582 öğrenci olmak üzere,
genel toplam 3417 öğrenci bulunmaktadır. İlçede 145 adet kadrolu öğretmen mevcut
olup, Halen ilçede 28 Adet sözleşmeli öğretmen görev yapmaktadır. Saimbeyli İlçesinde
toplam 164 adet derslik (İlköğretimde 150 derslik, Ortaöğretimde 14 derslik)
bulunmaktadır.
Proje alanının sınırları içerisinde yer aldığı Himmetli köyünde ise ilköğretim okulunda
11 adet kadrolu öğretmen, 3 adet sözleşmeli öğretmen bulunmakta olup, 324 öğrenci
öğrenim görmektedir.
Sağlık
Sağlık hizmetleri açısından Adana, Türkiye ortalamasının üzerinde değerlere sahip
bulunsa da, ülke genelinden farklı bir yapı taşımamaktadır.
Adana ilinde kişiye ve çevreye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ilk yardım ve acil
müdahale, birinci basamak tedavi hizmetleri hasta takibi ve laboratuvar hizmetleri kayıt
bildirimi, istatistik işlemlerin yürütülmesi gibi işleri yapmak için 13 ilçede planlanan toplam
132 adet sağlık ocağının 121 adedi faal olarak hizmet vermektedir. Bu sağlık ocaklarına
bağlı olarak da 766 sağlık evi sağlık hizmetlerini yürütmektedir.
Toplam 913 adet sağlık kurumu Adana iline hizmet vermesine karşılık, il
merkezindeki çarpık kentleşme ve hızlı nüfus artışından dolayı yeni sağlık ocaklarına
gerek duyulmaktadır. Adana ilinde hizmet veren Sağlık Bakanlığı’na bağlı kuruluşlar ve
sayısı Tablo IV.3.5.3’de, bakanlık dışı kurumlar ise Tablo IV.3.5.4’te sunulmuştur.
136
ÇED RAPORU
Tablo IV.3.5.3 Adana İli Bakanlığa Bağlı Kurumlar ve Sayısı
Bakanlığa Bağlı Kurumlar
İl Sağlık Müdürlüğü
Sağlık Ocağı
Sağlık Evi
Verem Savaş Dispanseri
Deri ve Zuhrevi Hastalık Dispanseri
AÇS ve AP Merkezi
Yataklı Tedavi Kurumu
3 Nolu Donatım Böl. Müd.
Hıfzıssıhha Enstitüsü
Sağlık Meslek Liseleri
Sıtma ve Tropikal Hast. Eğitim ve Arş. Merkezi
Bölge TBC Laboratuarı
BCG ve Röntgen Tarama Grup Bşk.
112 Acil Komuta Merkezi
112 Acil Yardım İstasyonu
Kanser Tarama Eğitim Merkezi
Sağlık Müdürlüğü Eğitim ve Dinlenme Tesisi
Kanser Kayıt Merkezi
Sporcu Sağlığı Merkezi
TOPLAM
Sayı
1
137
788
5
1
3
11
1
1
4
1
1
1
1
12
1
1
1
1
972
Kaynak: Adana İl Sağlık Müdürlüğü
Tablo IV.3.5.4 Adana İli Bakanlık Dışı Sağlık Kurumları
Bakanlık Dışı Sağlık Kurumları
Üniversite Hastanesi
SSK Hastanesi
SSk Dispanseri
Özel Hastane
Kızılay Kan Merkezi
Bakanlık Dışı Kurumlar Toplamı
Sayı
2
2
6
7
1
18
Kaynak: Adana İl Sağlık Müdürlüğü
Proje Alnının sınırları içerisinde yer aldığı Saimbeyli İlçesinde sağlık hizmetleri
Merkez, Çatak ve Karakuyu Sağlık Ocakları ile bunlara bağlı toplam 6 Sağlık Evi ile
yürütülmektedir. Merkez Sağlık Ocağı 3 Doktor, 1 Hemşire, 1 Ebe, 3 Hizmetli ve 1 Şoför
ile ilçe merkezi ve toplam 26 köye hizmet vermektedir. Merkez Sağlık Ocağına ait 2 adet
ambulans bulunmakta olup 1 Poliklinik, 1 Acil ve 1 Aile Planlaması servisleri ile hastalara
hizmet vermektedir. İlçede 2 adet eczane bulunmaktadır.
Proje Alanının sınırları içerisinde bulunduğu Himmetli köyünde ise 1 adet sağlık evi
bulunmakta olup, 1 adet sözleşmeli ebe görev yapmaktadır.
Kültür
Uzun bir tarihi geçmişe sahip Adana’da bugüne kadar çeşitli uygarlıklar gelip
geçmiştir. Adana’da ki Türk varlığının yaklaşık 1.300 yıllık bir geçmişi vardır. Bu nedenle
yörenin kültürü içerisinde ana katmanı Türk Kültürü oluşturmaktadır. Adana, Türk
Edebiyatına en ünlü şair ve yazarları kazandıran şehirlerimizden biridir. İlk basım evinin
1868 de kurulduğu Adana’da köklü bir basın hayatı bulunmaktadır. Kentte 65 Sit alanı,
Çeşitli uygarlıklar dan kalma tarihi eserler, yedi müzede sergilenen 40.000’i aşkın tarihi
eser ve sivil mimarlık örneği 300 tarihi ev, Adananın sahip olduğu tarih zenginliklerinin
başında gelmektedir. Maddi Kültür unsuru olarak Adana mutfağı Ülkenin en zengin
mutfaklarından biridir.
137
ÇED RAPORU
Kent içinde çarpık yapılaşma nedeni ile göz önünde olmayan iki antik sur kalıntısı
mevcuttur. Kent merkezine yaklaşık 25km. mesafedeki Altınini yeraltı Kenti (1986 da
bulunmuştur) ile hemen yanındaki Roma Mozaiği’nin değerlendirilmesi yolunda çalışma
yapılmamıştır. İlde antik değerde 49 kale – kent yer almaktadır. Ayrıca, Misis - Karataş
arasında “Kayıp Kent” olarak bilinen ancak bazı kalıntılarına dağınık bir alanda rastlanılan
Mallos ile Karataşın 4km. batısında, yer altında bulunan Antik Magarsos Kentlerinde aktif
ilgi gösterilmemiştir. Aladağlarda da, henüz envantere alınmamış antik kent kalıntıları
vardır.
Proje alanının sınırları içerisinde bulunduğu Saimbeyli ilçesinin kuruluşu hakkında
elde kesin bilgiler bulunmaktadır. Tarihi kalıntılara göre Hititler devrine kadar
uzanmaktadır. İlçenin eski adı "Haçin" dir. Bu ismin deovaya egemen olan Anavarza
Beyliğin'den geldiği ve Bey Toryo'nun oğlunun adı olduğu bilinmektedir. Bölge çeşitli
uygarlıkların etkisi altında kalmıştır. Osmanlı döneminde Maraş sancağının Elbistan
kazasına bağlanmıştır. Kurtuluş savaşı sırasında Fransız işgali altında kalmış, 18 Ekim
1920'de Yüzbaşı Doğan ve Kaymakam Saim Bey tarafından kurtarılan bölge 1922 yılında
Kaymakam Saim Bey'den dolayı bu adı almış, yeni bir ilçe olarak kurulmuştur. 1928
yılında bugünküyerine nakledilmiştir.
IV.3.6. Kentsel ve kırsal arazi kullanımları (yerleşme alanlarının dağılımı,
mevcut ve planlanan kullanım alanları, bu kapsamda sanayi bölgeleri, konutlar,
turizm alanları vb.),
Proje alanının da içerisinde bulunduğu Adana ilinde, kuru tarımda kullanılan toplam
319.474 hektar arazinin % 31’i dik veya çok dik eğimlidir. % 54,2’si sığ ve çok sığ toprak
derinliğine sahiptir. % 39,7’si orta, % 34,4’ü şiddetli, % 3,7’si çok şiddetli erozyona
sahiptir. Erozyondan fazla etkilenmeyen %10.3’ünün 28.729 hektarında çoraklık problemi
mevcuttur. Bu kısıtlamalardan dolayı kuru tarım arazileri çeşitli kabiliyet sınıflarında yer
almaktadır. Kuru tarım yapılan alanların 73.604 hektarında nadas uygulanmakta olup,
nadasa bırakılma sebepleri bitki gelişme peryodunda yağışın yeterli olmamasından
kaynaklanmaktadır. 245.870 hektarlık bölümünde her yıl ekim yapılmakta ise de aslında
80.255 (% 32,6) hektarlık kısmı sürüme elverişli olmayan VI. ve VII. sınıf araziler olup
ekim yapılmaması gereken arazilerdir.
Adana ilinin 352.112 hektarlık kısmında sulu tarım yapılmakta olup, bunun % 85,9’u
düz, düze yakın eğimli ve derin topraklardır. % 8,9’unda yaşlık, % 16,9’unda çoraklık
sorunu vardır. Sulu tarım uygulanan arazilerin % 96,3’ü I., II., lll. ve IV. Sınıf arazilerdir.
Kuru şartlarda bağ tarımı yapılan alanlar 6345 hektar olup % 3,4’ü düz, düze yakın
eğimlidir. % 75,8’i sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. Düz derin arazilerin 388
hektarında çoraklık problemi mevcuttur. % 54,2’sinde şiddetli, % 16,2 çok şiddetli erozyon
hakimdir.
Adana ilinde, özel ürün olarak 300 hektarda zeytin, 112 hektarda muz, 114 hektarda
turunçgil yetiştirilmektedir. 307 hektarı düz, düze yakın eğimli ve derindir. % 34’ı sığdır, %
45,8’inde orta erozyon hüküm sürmektedir. Çayırların kapladığı alan çok az ve genellikle
düz, düze yakın derin ve bozuk drenajlıdır. İl genellikle 54 hektarlık bir yüzeyi
kaplamaktadır. Meraların kapladığı alan 89.293 hektar olup bunun % 78,1’i VII. sınıf, %
8,9’u VI. sınıf arazilerdir. Geriye kalanın az bir bölümü II., III. ve IV. sınıf arazilerdir. %
81,5’i çok sığ, % 55,3’ü dik, çok dik sarp eğimlidir.
Orman ve fundalık alanların % 98,4’ü VI. ve VII. sınıf arazileridir. Geriye kalan küçük
bir bölümü ise II., III ve IV . sınıf arazilerdir. % 97,4’ü , % 12’den fazla eğime sahiptir.
Toplam alanın % 84,5’inde toprak çok sığ, % 13,5’inde sığdır. % 54,6’sı şiddetli, %
42’sinde çok şiddetli erozyon hüküm sürmektedir.
138
ÇED RAPORU
Yerleşik alanların % 52,4’ünü I. ve IV. sınıf araziler teşkil etmektedir. İlin değişik
yerlerinde görülen toplam 81.856 hektar tutarındaki hali araziler VIII. sınıf olup çıplak
kaya, kıyı kumulu ve ırmak taşkın yatağı şeklindedir. Su yüzeyleri toplamı 26.740
hektardır.
Adana ilinde 1956 yılında 2937 dekar I.sınıf arazi konut alanı olarak kullanılırken,
1975 yılında 9,32 kat artarak 26.458 dekara çıkmıştır. Son yıllarda gerek normal nüfus
artışı, gerekse Adana iline göç nedeniyle konut yerleşim alanı olarak kullanılan arazi, en
iyimser yaklaşımla 110.000 dekara çıkmıştır. Bu arazinin büyük bir kısmının I. ve II. Sınıf
tarım arazisi niteliğindedir.
IV.3.7. Diğer özellikler.
139
ÇED RAPORU
BÖLÜM V
PROJENİN BÖLÜM IV DE TANIMLANAN ALAN
ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ VE ALINACAK
ÖNLEMLER
ÇED RAPORU
BÖLÜM V: PROJENİN BÖLÜM IV’DE TANIMLANAN ALAN ÜZERİNDEKİ
ETKİLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER
(Bu bölümde; projenin fiziksel ve biyolojik çevre üzerine etkileri, bu etkileri
önlemek, en aza indirmek ve iyileştirmek için alınacak yasal, idari ve teknik
önlemler V.1. ve V.2. başlıkları için ayrı ayrı ve ayrıntılı bir şekilde açıklanır).
V.1. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki projeler, fiziksel ve
biyolojik çevre üzerine etkileri ve alınacak önlemler (baraj, Regülatör ve HES dahil),
Raporun bu bölümünde; projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında yapılacak
faaliyetlerin proje alanı ve yakın çevresinde oluşturması muhtemel etkileri açıklanmış olup,
bu etkileri en aza indirmek ve önlemek adına alınacak önlemler aşağıda detaylı olarak
irdelenmiştir.
V.1.1. Arazinin hazırlanması için yapılacak işler kapsamında nerelerde ve ne
kadar alanda hafriyat yapılacağı, hafriyat miktarı, hafriyat artığı toprak, taş, kum vb.
maddelerin nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar için kullanılacakları, hafriyat
sırasında kullanılacak malzemeler,
Yamanlı III Hidroelektrik Santralleri (HES) projesi kapsamında inşa edilecek ana
tesisler; baraj, regülâtörler (çevirme yapıları, memba ve mansap batardoları), iletim
tünelleri, yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları ve yardımcı üniteler (malzeme
stok sahaları, şantiyeler, kırma-eleme tesisi vb.)’dir. Ayrıca, bu ünitelere ulaşımı
sağlayabilmek amacıyla proje alanında bulunan yaklaşık 6.200 m yeni yolun yapılması ve
bu kapsamda iki adet köprü inşa edilmesi planlanmaktadır. Projenin inşaat aşamasında
çalıştırılmak üzere, stabilize yol malzemesi ve beton imalatlarında kullanılacak
malzemenin temini için kırma-eleme ünitesi (mobil beton santrali dahil) kurulacaktır.
Projenin inşaat çalışmaları süresince inşa edilecek tesis alanlarında kazı ve dolgu
çalışmaları ile yamaç sıyırma kazırları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan kazı çalışmaları
sonucunda ortaya çıkacak olan hafriyat malzemesinden bir kısmı dolguda ve beton
imalatında kullanılacak olup, geri kalan malzemeler ise malzeme stok sahasına
nakledilecektir. İnşaat çalışmaları esnasında yapılacak kazı ve dolgu çalışmalarından
kaynaklı ortaya çıkacak malzeme miktarları ile ilgili değerlendirmeler Tablo V.1.1.1’de
verilmiştir.
Tesislerin karakteristik verilere ve eklerde sunulan fonksiyonel projeler göz önünde
bulundurularak arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında her bir tesiste (ünitede) çıkarılacak
hafriyat miktarları, hafriyatın nerelerde kullanılacağı ve bertaraf yöntemleri aşağıda tablo
halinde verilmiştir (Bkz. Tablo V.1.1.1.).
140
ÇED RAPORU
Tablo V.1.1.1. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Her Bir Tesiste Alınacak Hafriyat Miktarı, Hafriyatın
Kullanılacağı Yerler ve Bertaraf Yöntemi
ÇALIŞMA YAPILAN
ÜNİTE
YAPILAN İŞİN CİNSİ
ÜNİTEYE AİT ÇIKAN
HAFRİYAT MİKTARI
3
(m )
DOLGU/BETON
MALZEME İHTİYACI
3
(m )
ÇIKAN HAFRİYAT
MALZEMESİNİN
KULLANILACAĞI
YERLER
GÖKKAYA BARAJI VE HES PROJESİ
Baraj Temel Kazısı
5.180
-
Memba Batardosu
Dolgusu
-
15.620
1.590
-
Mansap Batardosu
Dolgusu
-
6.960
Filtre Malzemesi
-
387
MEMBA
BATARDOSU
Yamaç Sıyırma
Kazısı
MANSAP
BATARDOSU
DERİVASYON
KONDÜVİSİ
BARAJ GÖVDESİ VE
DİP SAVAK
Kaya Kazılması
8.900
-
Kaya ve Batak Zemin
Hariç Her Cins Zemin
Kazılması
20.790
-
Duvar Arkası Dolgusu
-
15.480
Beton İmalatı için
Malzeme İhtiyacı
-
6.277
Baraj Temel Kazısı ve
Dolguya Hazırlanması
36.580
141
-
Memba
Batardosunun
arazi hazırlık çalışmaları
esnasında yaklaşık 5.180
3
malzeme
ortaya
m
çıkacak
olup,
bu
malzemenin
tamamı
memba
batardosunun
dolgu işlemleri esnasında
tekrar
kullanılacaktır.
Memba
batardosunun
geri kalan dolgu ihtiyacı
ise iletim tüneli ve diğer
hafriyat
çalışmaları
esnasında ortaya çıkacak
malzemelerden
karşılanacaktır.
Mansap
batardosunun
arazi hazırlık çalışmaları
3
esnasında
7.347
m
dolgu
malzemesine
ihtiyaç
duyulacaktır.
İhtiyaç duyulacak olan bu
malzemeler,
diğer
ünitelerde
meydana
gelecek kazı çalışmaları
esnasında ortaya çıkan
malzemelerden
karşılanacaktır.
Yamaç
sıyırma kazısında ortaya
3
çıkacak olan 1.590 m
malzeme
beton
imalatlarında kullanılmak
üzere
kırma
eleme
tesisine nakledilecektir.
Hafriyat
çalışmaları
esnasında toplam 29.690
3
malzeme
ortaya
m
çıkacaktır.
Bu
3
malzemenin 15.480 m ’ü
duvar
arkası
dolgu
malzemesi
olarak
kullanılacak olup, geri
3
kalan 8.900 m ’ü kırma
eleme tesisine geri kalan
3
2.580 m ’ü M1 nolu
malzeme stok sahasına
nakledilecektir.
Baraj
temel
kazısı
3
malzeme
ortaya
m
çıkacaktır. Çıkacak olan
bu malzemenin tamamı
kırma
eleme
tesisine
nakledilecektir.
Baraj
gövdesi
dolgu(Hardfill)
ihtiyacı
için ise yaklaşık 216.938
3
malzemeye ihtiyaç
m
ÇALIŞMA YAPILAN
ÜNİTE
DOLUSAVAK
ÇED RAPORU
HAFRİYAT MİKTARI
3
(m )
DOLGU/BETON
MALZEME İHTİYACI
3
(m )
Baraj Gövdesi Dolgu
Çalışması
-
208.600
Malzeme İhtiyacı
-
8.338
Malzeme İhtiyacı
-
13.688
64.885
-
-
23.358
Kaya Kazılması
9.100
-
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
13.600
-
Malzeme İhtiyacı
-
5.688
-
810
Kaya Kazılması
4.820
-
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
11.550
-
-
3.675
Tünel Kazısı
İLETİM TÜNELİ
Malzeme İhtiyacı
YÜKLEME ODASI VE
VANA ODASI
CEBRİ BORU VE
MESNETLERİ
Malzeme İhtiyacı
ÇIKAN HAFRİYAT
MALZEMESİNİN
KULLANILACAĞI
YERLER
duyulacaktır.
İhtiyaç
duyulacak bu malzeme;
iletim tüneli içerisinden ve
kot ayarlaması işlemleri
esnasında ortaya çıkacak
malzemelerden
karşılanacaktır.
Dolayısıyla
kot
ayarlaması işlemleri ile
iletim
tüneli
çalışmalarında
ortaya
çıkacak malzemeler kırma
eleme
tesisine
nakledilecek ve burada
işlenen malzemeler baraj
dolgusunda
kullanılacaktır.
Dolu Savak imalatında
3
yaklaşık
13.688
m
malzemeye
ihtiyaç
duyulacak
olup,
bu
malzemenin tamamı iletim
yapısından
çıkacak
malzemeden
karşılanacaktır
(kırma
eleme tesisi vasıtasyla).
İletim
tüneli
çalışmalarında
yaklaşık
3
64.885
m
malzeme
ortaya çıkacak olup, bu
malzemenin
tamamı
kırma
eleme
tesisine
nakledilecektir.
Ayrıca
iletim
tüneli
beton
imalatları için yaklaşık
3
23.358 m malzemeye
ihtiyaç duyulacak olup, bu
malzeme
tünelden
çıkacak malzemelerden
karşılanacaktır.
3
142
Toplam
22.700
m
malzerme ortaya çıkacak
olup, bu malzemenin 810
3
m duvar arkası dolgu
3
işleminde, 8.290 m ’ü
kırma eleme tesisine,
3
13.600 m ’ü ise M1 nolu
nakledilecektir.
Cebri
boru
alanında
yapılacak
çalışmalar
sonucunda toplam 16.320
3
malzeme
ortaya
m
çıkacaktır.
Bu
3
3
nakledilecektir.
ÇALIŞMA YAPILAN
ÜNİTE
ÇED RAPORU
HAFRİYAT MİKTARI
3
(m )
DOLGU/BETON
MALZEME İHTİYACI
3
(m )
8.500
-
17.780
-
10.650
-
Dolgu İhtiyacı
-
600
Malzeme İhtiyacı
-
10.388
Gökkaya Santrali
Mansabında
Yapılacak Kot
Ayarlaması
Çalışmaları
97.000
-
Kaya Kazılması
SANTRAL BİNASI
KOT AYARLAMASI
ÇALIŞMALARI
Yumuşak Kaya
Kazılması
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
ÇIKAN HAFRİYAT
MALZEMESİNİN
KULLANILACAĞI
YERLER
Santral
binası
çalışmalarında
toplam
3
36.930 m ’ü malzeme
ortaya
çıkacaktır.
Bu
3
malzemelerden 600 m ’ü
duvar
arkası
dolgu
3
3
nakledilecektir.
Gökkaya
Santralinin
membasında
ve
mansabında yapılacak kot
ayarlaması
işlemleri
esnasında
yaklaşık
3
malzeme
97.000
m
ortaya çıkacak olup, bu
malzemenin
tamamı
kırma
eleme
tesisine
nakledilecek ve beton
imalatlarında
kullanılacaktır.
HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ
Kaya Kazılması
REGÜLATÖR
ÇALIŞMALARI
18.500
-
11.300
-
-
17.911
-
2.500
77.443
-
-
40.421
Tünel Kazısı
10.053
-
Kaya Kazısı
4.760
-
2.040
-
-
2.945
Kaya Kazısı
8.100
-
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
3.650
-
-
1.400
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
Malzeme İhtiyacı
Tünel Kazısı
İLETİM TÜNELİ
DENGE BACASI
CEBRİ BORU VE
VANA ODASI
Malzeme İhtiyacı
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
Malzeme İhtiyacı
Malzeme İhtiyacı
143
Regülatör
alanında
yapılacak olan hafriyat
çalışmaları
sonucunda
3
toplam
29.800
m
malzeme
ortaya
çıkacaktır.
Bu
3
duvar
arkası
dolgu
3
işlemlerinde, 18.500 m ’ü
kırma eleme tesisine ve
3
8.800 m ’ü M2 nolu
nakledilecektir.
İletim tüneli inşasında
yaklaşık
77.443
m3
malzeme
ortaya
çıkacaktır.
Bu
malzemenin
beton
imalatları için uygun olan
kısmı
kırma
eleme
tesisine
nakledilecektir.
Beton imalatlarına uygun
olmayan malzeme ise M2
nolu
malzeme
stok
sahasına nakledilecektir.
Denge
bacası
çalışmalarında
toplam
3
malzeme
16.853
m
ortaya
çıkacaktır.
Bu
malzemelerden
14.813
3
kırma
eleme
m ’ü
3
tesisine, 2.040 m ’ü M2
nolu
malzeme
stok
Cebri boru ile vana odası
inşasında toplam 11.750
3
malzeme
ortaya
m
çıkacaktır.
Bu
3
3
3650 m ’ü M2 nolu
nakledilecektir.
ÇALIŞMA YAPILAN
ÜNİTE
SANTRAL BİNASI
ÇED RAPORU
HAFRİYAT MİKTARI
3
(m )
DOLGU/BETON
MALZEME İHTİYACI
3
(m )
Kaya Kazısı
6.400
-
Yumuşak Kaya Kazısı
7.800
-
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
4.500
-
Dolgu İşlemi
-
540
Malzeme İhtiyacı
-
9.425
ÇIKAN HAFRİYAT
MALZEMESİNİN
KULLANILACAĞI
YERLER
Santral binasının arazi
hazırlık
çalışmaları
3
malzeme
ortaya
m
çıkacaktır.
Bu
3
malzemelerin 540 m ’ü
duvar
arkası
dolgu
3
3
3.960 m ’ü M2 nolu
nakledilecektir.
SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ
Kaya Kazılması
REGÜLATÖR VE
ÇÖKELTİM HAVUZU
ÇALIŞMALARI
İLETİM KANALI
(Kapalı)
1.800
-
4.800
-
-
3.726
-
1.200
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
15.836
-
Kaya Kazılması
7.918
-
7.918
-
-
8.928
-
11.085
5.460
-
3.640
-
-
2.275
-
325
1.100
-
680
-
-
400
Kaya Kazılması
5.750
-
Yumuşak Kaya
9.300
-
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
Malzeme İhtiyacı
Yumuşak Kaya
Kazılması
Malzeme İhtiyacı
Dolgu İhtiyacı
Kaya Kazılması
YÜKLEME ODASI VE
VANA ODASI
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
Malzeme İhtiyacı
Kaya Kazılması
CEBRİ BORU VE
MESNETLERİ
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
Malzeme İhtiyacı
SANTRAL BİNASI
144
Regülatör ve çöekltim
havuzu
alanında
yapılacak olan hafriyat
çalışmaları
sonucunda
3
toplam
6.600
m
malzeme
ortaya
çıkacaktır.
Bu
3
duvar
arkası
dolgu
3
işlemlerinde, 1.800 m ’ü
3
3.600 m ’ü M2 nolu
nakledilecektir.
İletim tüneli inşasında
3
yaklaşık
31.672
m
malzeme
ortaya
çıkacaktır. Çıkacak olan
3
kanalların
kapatılması
esnasında
dolgu
malzemesi
olarak
kullanılacaktır.
kaya
kazılması sonucu ortaya
3
çıkacak
7.918
m
malzeme ise kırma eleme
tesisine
nakledilecektir.
3
Geri kalan 12.669 m
malzeme ise M2 nolu
nakledilecektir.
Yükleme Odası ile Vana
Odası
çalışmalarında
3
toplam
9.100
m
malzeme
ortaya
çıkacaktır.
Bu
malzemelerden
5.460
3
kırma
eleme
m ’ü
3
tesisine, 325 m ’ü duvar
arkası dolgu işleminde ve
3
3.315 m ’ü M2 nolu
nakledilecektir.
Cebri boru ile mesnetlerin
inşasında toplam 1.780
3
malzeme
ortaya
m
çıkacaktır.
Bu
3
kırma eleme tesisine, 680
3
m ’ü M2 nolu malzeme
stok
sahasına
nakledilecektir.
Santral binasının arazi
hazırlık
çalışmaları
ÇALIŞMA YAPILAN
ÜNİTE
ÇED RAPORU
HAFRİYAT MİKTARI
3
(m )
3
Kazılması
Kaya ve Batak Zemin
Kazılması
ÇIKAN HAFRİYAT
MALZEMESİNİN
KULLANILACAĞI
YERLER
DOLGU/BETON
MALZEME İHTİYACI
3
(m )
4.550
-
Dolgu İhtiyacı
-
225
Malzeme İhtiyacı
-
1.575
m
malzeme
ortaya
çıkacaktır.
Bu
3
malzemelerin 225 m ’ü
duvar
arkası
dolgu
3
3
13.625 m ’ü M2 nolu
nakledilecektir.
Not: Hafriyat miktarları, Yamanlı III HES Yapılabilirlik Raporu’ndan ve eklerde sunulan fonksiyonel projelerden
çıkartılmıştır.
Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES
Projeleri kapsamında kurulacak olan üniteler ve yardımcı ünitelerin arazi hazırlık ve inşaat
çalışmaları esnasında ortaya çıkan hafriyat malzemesinden, jeolojik yapısı gereği yol ve
beton imalatlarında değerlendirilebilecek nitelikte olanlar kırma-eleme tesisine getirilerek
işlenecek ve inşaat imalatlarında kullanılacaktır. Bu kapsamda değerlendirilmesi mümkün
olmayan hafriyat malzemeleri ise ilgili kurumlardan gerekli izinler alındıktan sonra M1 ve
M2 nolu malzeme stok sahalarına nihai olarak depo edilecektir.
Yapılan hesaplamalar sonucunda; Gökkaya Barajı ve HES Projesi dahilinde
kurulacak olan yapıların arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 310.925 m3 ve
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi dahilinde yapılan arazi hazırlık çalışmaları esnasında
toplam 154.546 m3 malzeme ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi dahilinde yapılacak
çalışmalar sonucunda 68.752 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla projenin arazi
hazırlık çalışmaları esnasında toplam 534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır.
Projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan toplam 534.223 m3
malzemenin; 37.730 m3’ü M1 nolu malzeme stok sahasına, 52.339 m3’ü M2 nolu malzeme
stok sahasına, 372.462 m3’ü beton imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine
ve geri kalan 62.692 m3’ü malzeme ise dolgu işlemleri esnasında kullanılacaktır.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Gökkaya Santral Binasının
memba ve mansabında Göksu Nehri üzerinde kot ayarlaması çalışmaları
Yapılacak olan çalışmalar esnasında Gökkaya Barajı ile Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörleri Hardfill yapıda sıkıştırılmış beton gövdeli olarak imal edilecektir. Dolayısıyla
söz konusu projenin inşaat çalışmaları esnasında; baraj gövdesi, regülatör yapısı ile cebri
borular, yükleme havuzları, santral binaları ve diğer yapıların imalatları için yüksek
miktarda beton malzemesine ihtiyaç duyulacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan bütün
yapılar için beton imalatlarında kullanılmak üzere yaklaşık 360.680 m3 agrega nitelikli
malzemeye ihtiyaç duyulacak olup, bu malzemenin tamamı arazi hazırlık çalışmaları
esnasında ortaya çıkacak yaklaşık 372.462 m3 malzemeden(beton imalatına uygun)
karşılanacaktır. Söz konusu projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında işletilmek üzere
kırma eleme tesisi(beton santrali dahil) kurulacak olup, arazi hazırlık çalışmaları
esnasında ortaya çıkacak ve beton imalatına uygun malzemelerin tamamı kırma eleme
tesisine nakledilecektir.
145
ÇED RAPORU
İnşaat çalışmaları esnasınca ayrıca, Saimbeyli HES Projesi iletim kanalı ve santral
binasında, Gökkaya ve Himmetli Santral binalarında, 45.220 m2’lik alana sahip malzeme
stok sahalarında (M1+M2) ve şantiye alanında yaklaşık 15 cm kalınlığında üst örtü toprağı
(bitkisel toprak) alınacaktır. Bu kapsamda ortaya çıkacak olan bitkisel toprak miktarı
aşağıda hesaplanmıştır.
Saimbeyli HES Projesi;
İletim Kanalı Boyu
Genişliği
Bitkisel Torak Derinliği
Bitkisel Toprak Miktarı
: 4.104 m
:3m
: 15 cm
: 1.846 m3
Santral Binası Alanı
: 600 m2
: 15 cm
: 90 m3
Yükleme Havuzu ve Cebri Boru Alanı
: 800 m2
: 15 cm
: 120 m3
TOPLAM
: 2.056 m3
Gökkaya HES Projesi;
: 600 m2
: 15 cm
: 90 m3
Yükleme Havuzu ve Cebri Boru Alanı
: 2.166 m2
: 15 cm
: 325 m3
TOPLAM
: 415 m3
Himmetli HES Projesi;
: 750 m2
: 15 cm
: 112 m3
Vana Odası ve Cebri Boru Alanı
: 400 m2
: 15 cm
: 60 m3
TOPLAM
: 172 m3
Planlanan projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında yaklaşık 2.643 m3
bitkisel toprak ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkacak olan bitkisel toprak, alt topraktan ayrı
olarak toplanacaktır.
Saimbeyli HES ve Himmetli HES Projesi kapsamında ortaya çıkacak olan 2.228 m3
bitkisel toprak, M2 nolu hafriyat döküm sahası içerisinde, diğer hafriyat atıklarından ayrı
olarak depolanacak ve arazi çalışmalarının tamamlanmasının ardından, saha
146
ÇED RAPORU
rehabilitasyon çalışmaları esnasında tekrar kullanılacaktır. Gökkaya HES Projesi
kapsamında ortaya çıkacak olan 415 m3 bitkisel toprak ise M1 nolu hafriyat döküm
sahasına aktarılacak ve diğer hafriyat atıklarından ayrı bir alanda depolanması
sağlanacaktır. Depolanan bitsisel topraklar, arazi çalışamalarının tamamlanmasına
müteakip, arazi restorasyon çalışmaları esnasında tekrar kullanılacaktır. Bitkisel toprağın
depolanması esnasında, depolanacak alanın % 5’den fazla eğimli olmaması
sağlanacaktır.
Hafriyat döküm sahaları ile ilgili olarak DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’nden gerekli
izinler alındıktan sonra işletmeye geçilecektir.
Tüm hafriyat çalışmalarında 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği" hükümlerine uyularak hareket edilecektir.
V.1.2. Arazinin hazırlanması sırasında ve ayrıca ünitelerin inşaasında
kullanılacak maddelerden parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, toksik ve kimyasal olanların
taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, bu işler için kullanılacak aletler ve
makinalar,
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak hafriyat işlemleri sırasında
dozer, paletli ve lastikli yükleyiciler, ekskavatör (kırıcı ağızlı dahil), greyder, silindir,
damperli kamyon, hava kompresörü, taşınabilir jeneratör, drenaj pompası ve borusu,
mobil aydınlatıcı, tünel delici tabanca, tünel havalandırma fanı gibi başlıca alet ve
ekipmanların yanı sıra patlayıcı olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanılması
planlanmaktadır.
Söz konusu patlayıcılar; gezici depo içerisinde, şantiye, sosyal tesisler ve yerleşim
yerlerinden uzak ve gerekli güvenlik mesafelerine uygun olarak etrafı teller içe çevrili
şekilde depolanacak, uyarı ve ikaz levhaları ile güvenlik altına alınacaktır. Açık saha
patlatmalarında; rockbit delici, anfo patlayıcı, powergel magnum yemleyici, exel kapsül
ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto; tünel patlatmalarında ise
jumbo delici makinesi, sehpalı delici el makinesi, powergel magnum patlayıcı, exel kapsül
ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto kullanılacaktır.
Patlayıcı maddenin kullanılması, korunması, taşınması konuları; 29 Eylül 1987 tarih
ve 19589 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 87/12028 karar sayılı ‘’Tekel Dışı Bırakılan
Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması
Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve
Esasları’na İlişkin Tüzük”e uygun olarak yapılacaktır. Ayrıca patlatma esnasında her türlü
çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli ikaz levhaları asılacak ve patlatma
yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. Ayrıca işletmede tehlikeli, parlayıcı ve
patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak “Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı
Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler Tüzüğü”ne uyulacaktır.
V.1.3. Taşkın önleme ve drenaj işlemleri,
Proje alanı Seyhan Havzasında ve Akdeniz Bölgesinde yer almaktadır. Proje
kapsamı içinde, Göksu Nehri üzerinde membada inşaa edilecek olan enerji amaçlı bir
depolama tesisi (Gökkaya Barajı ve HES) ve mansapta regülatör tesisi (Himmetli
Regülatörü ve HES) ile bu iki tesis arasında Göksu yan kollarından biri olan Saimbeyli
Deresi üzerinde inşaa edilecek Saimbeyli Regülatörü ve HES bulunmaktadır.
Gökkaya Barajı yağış alanı 2330 km2, Gökkaya Barajı HES yeri yağış alanı
2382 km2, Himmetli Regülatörü yağış alanı 2604 km2, Himmetli HES yeri yağış alanı ise
147
ÇED RAPORU
2664 km2 dir. Tesislerin santral yeri taşkın debileri, tesis yerleri yağış alanlarına yakın
olması nedeniyle aynı kabül edilmiştir. Saimbeyli Regülatör yeri yağış alanı 193 km2’ dir.
Regülatörün santral yerinde Gökkaya Barajı rezervuarının bulunması nedeniyle HES yeri
için taşkın debilerinin hesaplanmasına gerek duyulmamıştır.
Proje Taşkın Debilerinin hesabında ;
• Sentetik Yöntemler
• Gözlemlenmiş Akımlar kullanılmıştır.
Taşkın yinelenme hesapları; gözlenmiş akımlardan faydalanılarak, Noktasal ve
Bölgesel Frekans Analizi ile Sentetik yöntemler için havza yağış alanının büyüklüğü
gözönünde bulundurularak, DSİ Sentetik, Snyder ve Süperpozesiz Mockus Metodları
kullanılmıştır.
Sentetik Yöntemlerle Proje Taşkın Debileri Hesabı
Gökkaya Barajı ile Himmetli Regülatörü taşkın debilerinin hesabında, yağış alanı
büyüklüğü dikkate alınarak Sentetik yöntemlerle (Süperpozesiz Mockus, Snyder Yöntemi
ve DSİ Sentetik Yöntemi) kullanılmış, yağmur hidrograflarına (baz akımın hesabı bahsinde
belirlenmiş) taban akışı eklenmiştir. Taşkın çalışmalarında uygulanan hesap adımları
aşağıda anlatıldığı şekilde gerçekleştirilmiştir.
Havzanın fiziksel büyüklükleri:
Gökkaya Baraj Havzası:
A = 2330 km², L = 132,30 km, Lc = 62,25 km , S = 0.012033, Tc = 19,20 sa.
Himmetli Regülatör Havzası:
A = 2604 km², L = 145,57 km, Lc = 68,49 km, S = 0.011287, Tc = 21,17 sa.
Yağış Analizi
Proje tesisleri yağış alanları Seyhan Havzasında ve Akdeniz Bölgesinde yer alır.
Havza yağış alanı içinde plüviyograflı istasyon olarak Sarız meteoroloji istasyonu
bulunmaktadır. Havzayı temsil edebilecek plüviyograf değerleri olarak da bu istasyona ait
düzeltilmiş plüviyograf oranları grafiği kullanılmış olup, grafik Şekil V.1.3.1’de verilmiştir.
Havzanın kritik yağış süresi (HKYS) “DSİ - Uygulamalı Taşkın Hidrolojisi” kitabında verilen
“Türkiye’de Kritik Yağış Süreleri Haritası”na göre 18 saattir. Snyder Metodu ile denenen
12, 18 ve 24 saatlik yağışlar neticesinde 18 saatlik yağışın havza için kritik yağış olduğu
tespit edilmiştir.
148
ÇED RAPORU
Şekil V.1.3.1. Sarız Meteoroloji İstasyonu Düzeltilmiş PLV Eğrisi,
Proje alanı ile ilgili verilen havza büyüklüklerinden hareketle, proje alanı için Snyder
Yöntemine göre yapılan taşkın hesaplamaları Tablo V.1.3.1 ve Tablo V.1.3.2’de
verilmiştir.
Tablo V.1.3.1. Gökkaya Barajı Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı,
GÖKKAYA BARAJI SNYDER YÖNTEMİNE GÖRE BİRİM HİDROGRAF HESABI
2
A
=
2330 km
tp = Ct * (LLc)0, = 22,43 Saat
P2
=
49,24 mm
L
=
132,3 km
T = (3+3tp/24)* = 139 Saat
P5
=
67,75 mm
Lc
=
62,25 km
tr = tp / 5,5 = 4 Saat
P10
=
80,72 mm
H1
=
708 m
qp = 2760*Cp/tp = 61,53 L/s/km2/cm
P25
=
97,43 mm
H2
=
2300 m
Qp = A*qp*103 = 14,34 m /s/mm
P50
=
110,94 mm
SD
=
0,012033258
Tp = tr/2+tp = 24 Saat
P100
=
124,42 mm
3
3
Ct
=
1,5
V = A*ha*103 = 2,33 hm
POET
=
282,53 mm
Cp
=
0,5
YALD = 0,91
PLV18
=
0,93
CII = 70
QBAZ
=
109 m /s
3
0,50*Qp
=
7,17 m /s/mm
0,75*Qp
=
10,75 m /s/mm
3
CIII = 70
149
3
ÇED RAPORU
Tablo V.1.3.2. Himmetli Regülatörü Synder Yöntemine Göre Birim Hidrograf Hesabı,
HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ SNYDER YÖNTEMİNE GÖRE BİRİM HİDROGRAF HESABI
2
A
=
2604 km
tp = Ct * (LLc)0, = 23,75 Saat
P2
=
49,24 mm
L
=
145,57 km
T = (3+3tp/24)* = 143 Saat
P5
=
67,75 mm
Lc
=
68,49 km
tr = tp / 5,5 = 4 Saat
H1
=
657 m
H2
=
2300 m
SD
=
0,011286666
Ct
=
Cp
1,5
=
0,5
0,50*Qp
=
3
7,56 m /s/mm
0,75*Qp
=
11,35 m /s/mm
3
P10
=
80,72 mm
2
P25
=
97,43 mm
Qp = A*qp*103 = 15,13 m /s/mm
P50
=
110,94 mm
Tp = tr/2+tp = 26 Saat
P100
=
124,42 mm
V = A*ha*103 = 2,604 hm
POET
=
282,53 mm
YALD = 0,91
PLV2
4
=
0,93
CII = 70
QBAZ
=
117 m /s
qp = 2760*Cp/tp = 58,10 L/s/km /cm
3
3
CIII = 70
Hesaplama sonucu elde edilen çeşitli yinelenmeli taşkın hidrografları Gökkaya Baraj
yeri ile Himmetli Regülatör yeri için aşağıdaki şekillerde verilmiştir.
Şekil V.1.3.2. Gökkaya Barajı Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı,
150
3
ÇED RAPORU
Şekil V.1.3.3. Himmetli Regülatörü Çeşitli Yinelenmeli Taşkın Hidrografı,
Yukarıda elde sonuçlar ışığında proje tesis yerlerindeki maksimum akım değerleri ve
tesislerin maruz kalabilecekleri taşkın tekerrür debileri hesaplanmış olup, projede yer
alacak tesisler bu değer ve kriterler dikkate alınarak uygun şekilde tasarlanacak ve inşa
edilecektir.
Ayrıca; hafriyat döküm sahalarının Göksu Nehri ile etkileşiminin en az düzeye
indirilmesi amacıyla, gereken noktalarda rip rap yapıda seddeler yapılacaktır. Yapılacak
olan bu çalışmalar esnasında DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’nden gerekli izinler alınacaktır.
Aşırı yağışlarda yüzey sularında oluşabilecek su baskınlarına karşı tüm tedbirler,
faaliyet sahibi olan MEM Enerji A.Ş. tarafından alınacaktır. Olası bir taşkın anında ortaya
çıkması muhtemel zararlardan da faaliyet sahibi sorumlu olacak olup, bu kapsamda DSİ
sorumlu tutulmayacaktır.
V.1.4. Proje alanı içindeki su ortamlarında herhangi bir amaçla
gerçekleştirilecek kazı, dip taraması vb. işlemler nedeni ile çıkarılacak taş, kum,
çakıl ve benzeri maddelerin miktarları, nerelere taşınacakları veya hangi amaçlar
için kullanılacakları,
Saimbeyli ilçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Daha önce 1984 yılında hazırlanmış
olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan Raporu” kapsamında ve fizibilite aşamasında
incelenen Yamanlı III HES Projesi için, teknik, jeolojik ve ekonomik açıdan daha uygun
olduğu tespit edilen bir formülasyon geliştirilmiş ve revize fizibilite raporu kapsamında DSİ
Genel Müdürlüğü’ne sunulmuştur.
151
ÇED RAPORU
planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınacaktır. Bunun yanında, Himmetli köyü
677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. (3)
Gökkaya HES, Göksu Nehri’nin kuyruksuyu kotu 684 m kotunda olacak şekilde sol
sahilde projelendirilmiş olup, Nehrin bu bölümünde yapılacak kot ayarlaması çalışmaları
ile kuyruk suyu kotunun 684 m su kotunun yakalanması planlanmaktadır. Himmetli ve
Saimbeyli Regülatörleri ve HES Projeleri dahilinde ise herhangi bir kot ayarlaması işlemi
uygulanmayacaktır.
Gökkaya Barajı ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan kot ayarlaması
çalışmaları esnasında, yaklaşık 97.000 m3 agrega malzeme ortaya çıkacaktır. Ortaya
çıkacak olan bu agrega(alüvyon) malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine
Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak olan Malzeme Ocağı; Gökkaya
santral alanının memba ve mansabına doğru Göksu Nehri üzerinde bulunmakadır. Söz
konusu alanda yapılacak olan kot ayarlaması çalışmaları esnasında; dere tabanında
bulunan malzemeler ekskavatörler yardımıyla alınarak, kotun santral binası kotu olan 677
m kotuna indirilmesi sağlanacaktır. Ekskavatör yardımıyla alınan malzemeler kamyonlara
yüklenecek olup, çıkacak olan malzemenin tamamı kırma eleme tesisine nakledilecektir.
Yapılacak olan çalışmalar esnasında patlayıcı madde kullanımı söz konusu olmayacaktır.
Diğer taraftan, Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü
ve HES Projelerinin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak baraj ve regülatör
gövdesi inşaatı ile memba ve mansap batardolarının su ortamında kazı ve dolgu
çalışmaları yapılacaktır.
Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında yapılacak olan memba ve mansap
batardoları, derivasyon tüneli ve baraj gövdesinde yapılacak olan çalışmalar esnasında
yaklaşık 73.040 m3 kazı malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkacak olan bu
malzemelerden 38.447 m3’ü memba ve mansap batardolarının inşasında ve duvar arkası
dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır. Geri kalan kısım ise beton imalatlarında
kullanılmak üzere kırma eleme tesisi bitişiğinde bulunacak olan M1 nolu malzeme stok
sahasında stoklanacak olup, buradan da kırma eleme tesisine besleme yapılacaktır.
Gökkaya HES dahilinde inşa edilecek baraj gövdesi beton dolgu şeklinde inşa edilecek
olup, bu kapsamda baraj için yaklaşık 208.600 m3 dolgu malzemesi kullanılacaktır. Baraj
inşası kapsamında dolgu için kullanılacak olan malzemeler, yapılacak kazı ve kot
ayarlaması çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan malzemelerden karşılanacaktır.
Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ise, regülatörün inşasında
yapılacak kazı çalışmalarından kaynaklı malzemeler ortaya çıkacaktır. Regülatör
çalışmaları esnasında toplam 18.500 m3 malzeme kaya kazısı sonucu ortaya çıkacak
olup, kaya kazısı dışında ise 11.300 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Çıkacak olan
malzemelerden beton imalatlarında kullanılacak kaya malzemeler(18.500 m3) kırma elem
tesisine nakledilecek olup, kaya malzemesi dışında çıkacak malzemelerden 2.500 m3’ü
duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacak, geri kalan kısmı ise M2 nolu malzeme
stok sahasına nakledilecektir.
152
ÇED RAPORU
Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ise, regülatörün inşasında
yapılacak kazı çalışmalarından kaynaklı malzemeler ortaya çıkacaktır. Regülatör
çalışmaları esnasında toplam 1.800 m3 malzeme kaya kazısı sonucu ortaya çıkacak olup,
kaya kazısı dışında ise 4.800 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Çıkacak olan malzemelerden
beton imalatlarında kullanılacak kaya malzemeler(1.800 m3) kırma elem tesisine
nakledilecek olup, kaya malzemesi dışında çıkacak malzemelerden 1.200 m3’ü duvar
arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacak, geri kalan kısmı ise M2 nolu malzeme stok
Yamanlı III HES Projesi kapsamında inşa edilecek baraj, regülatör ve yan
ünitelerinin (batardolar, su alma yapıları, çökeltim havuzları) inşaatı esnasında toplam
534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Bu çalışmalardan dolayı çıkacak olan malzemenin
ne şekilde kullanılacağı, kullanılamayacak olan malzemenin ne şekilde depo edileceği ile
ilgili ayrıntılı bilgiler raporun V.1.1. nolu bölümünde verilmiştir (Bkz. Tablo V.1.1.1.).
Proje kapsamında stabilize ve beton imalatlar için gerekli malzemeyi sağlamak
üzere, projenin sadece inşaat aşamasında çalıştırılmak üzere, stabilize yol malzemesi ve
beton imalatlarında kullanılacak malzemenin temini için kırma-eleme ünitesi (mobil beton
santrali dahil) kurulacaktır. Kırma eleme tesisi ve beton santrali yeri, Gökkaya Santrali’nin
kurulacağı alanın doğu bitişiğinde bulunacaktır. Kırma – Eleme Tesisi ile beton santral
alanını gösterir 1/25.000 ölçkeli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.
Kazı çalışmaları esnasında çıkan malzemeden stabilize ve beton malzemesi olarak
kullanılabilecek olan kısım, projenin inşaat aşamasında kurulacak olan kırma-eleme
tesisine nakledilerek işlenmesi sağlanacaktır. Kırma-eleme tesisinde bir adet birincil
(primer) ve bir adet ikincil (sekonder) kırıcı bulunacaktır. kazı çalışmaları sonucunda beton
imalatına ve dolgu malzemesi olarak kullanımı uygun olamayan malzemeler, proje
kapsamında kullanılacak malzeme stok sahalarına nakledilecek ve burada depolanmaları
sağlanacaktır.
Planlanan proje kapsamında toplam 45.220 m2’lik alana sahip 2 adet stok sahası(M1
ve M2 numaralı) projelendirilmiştir. Projelendirilen stok sahalarından M1 nolu stok sahası,
Gökkaya Barajı Santral yerinin 100 m batısında Gökkaya Nehri’nin sol sahilinde
bulunmakta olup, yaklaşık 20.123 m2 alana sahiptir. acaktır. M2 nolu stok sahası ise
Himmetli Regülatör yerinin yaklaşık 1 km doğusunda Göksu Nehri’nin sağ sahilinde
bulunmakta olup, yaklaşık 25.097 m2 alana sahiptir. Malzeme stok sahalarınıda gösterir
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasınca özellikle kaya zeminden,
iletim tünelinden ve kot ayarlaması çalışmalarından çıkacak malzemelerden beton
imalatlarına uygun olanlar kırma eleme tesisine nakledilecektir. Nakledilen malzemeler ilk
olarak M1 nolu malzeme stok sahasına aktarılacak olup, stok sahasından 0–500 mm
boyutunda olan malzemeler kamyon ve kepçe yardımı bunkere beslenecektir. Bunkere
aktarılan malzemeler birincil kırıcıdan geçirildikten sonra konveyör bantlar yardımı ile
eleğe aktarılacaktır. Eleğe gelen 0 – 100 mm boyutundaki malzemeler, elekte 0-15 mm ve
15-100 mm ebatlarında ayrılacaktır. Ayrılan malzemelerden 15-100 mm ebadında olanlar
birincil kırıcıya, 0-15 mm boyutunda olan malzemeler ise nihai ürün olarak direk stok
sahasına aktarılacaktır. 15 mm daha büyük olan malzemeler ise ikincil kırıcıya
aktarılacaktır. İkincil kırıcıda malzemeler 15 mm ve altında kırılarak nihai ürün olarak stok
sahasına aktarılacaktır. İkincil kırıcıdan sonra bulunacak elek sayesinde 15 mm den daha
büyük boyutlu malzemeler tutularak ikincil kırıcıya tekrar aktarılması sağlanacaktır.
Kırma–eleme tesisi iş akış şeması Şekil V.1.4.1.’de verilmiştir.
153
ÇED RAPORU
KIRMA-ELEME TESİSİ
ANA MALZEME
Kamyon+Kepçe ile
Bunker Beslenecek
BUNKER
BİRİNCİL KIRICI
0-15 mm
0-100 mm
ELEK
15-100 mm
İKİNCİL KIRICI
0-15 mm
0-15 mm
ELEK
+15 mm
NİHAİ MALZEME
Şekil V.1.4.1. Kırma-Eleme Tesisine Ait İş Akım Şeması
Projenin yalnızca arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak olan kırma-eleme
tesisinin kapasitesi yaklaşık 94 ton/saat olması öngörülmektedir.
Kırma-eleme tesisinde oluşması muhtemel toz emisyonlarını en aza indirmek için, su
pulvarizasyon sistemi kurulacaktır. Söz konusu sistem ile ilgili şematik gösterim ve detaylı
bilgiler, raporun V.1.6. nolu bölümünde sunulmuştur.
154
ÇED RAPORU
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında yer alacak kırma-eleme tesisi ve
beton santrali için Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği kapsamında Ek-2 faaliyeti İzin
Belgesi başvurusunda bulunulacaktır. Ayrıca, , kırma-eleme tesisi ve mobil beton santrali,
ETKHKKY Ek-8 Liste B madde 2.12’de bulunmakta olup, tesisin işletme aşamasına
geçmesine müteakip, 22.07.2006 tarih ve 26236 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe giren Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
kapsamında gerekli ölçümleri yaptırılacak, Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’ne
başvuruda bulunulacak ve emisyon izni alınacaktır.
V.1.5. Projenin inşaası çalışmalarında kullanılacak patlayıcı madde miktarı,
taşınımları, depolanmaları ve kullanımları, patlatma işleminin ne şekilde
yapılacağının açıklanması, patlatma paterni, bir atımda kullanılacak patlayıcı madde
miktarı, hava şoku ve kaya fırlamaları hesaplarının yapılarak etkilerinin
değerlendirilmesi,
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında yapılacak hafriyat işlemleri sırasında
dozer, paletli ve lastikli yükleyiciler, ekskavatör (kırıcı ağızlı dâhil), greyder, silindir,
damperli kamyon, hava kompresörü, taşınabilir jeneratör, drenaj pompası ve borusu,
mobil aydınlatıcı, tünel delici tabanca, tünel havalandırma fanı gibi başlıca alet ve
ekipmanların yanı sıra patlayıcı olarak ANFO ve dinamit (Powergel Magnum) kullanılması
planlanmaktadır.
Hafriyat çalışmaları kapsamında yapılacak patlatma işlemleri; açık ve kapalı
alanlarda gerçekleştirilecektir. Regülâtör ve baraj aksları, ulaşım yolu, santral binası
inşaatlarının gerekli bölümlerinde açık alan; iletim tüneli ve derivasyon tünellerinin
açılması esnasında ise kapalı alanda patlatma işlemleri gerçekleştirilecektir.
Söz konusu patlayıcılar; gezici depo içerisinde, şantiye, sosyal tesisler ve yerleşim
yerlerinden uzak ve gerekli güvenlik mesafelerine uygun olarak etrafı, teller içe çevrili
şekilde depolanacak, uyarı ve ikaz levhaları ile güvenlik altına alınacaktır. Açık saha
patlatmalarında; rockbit delici, anfo patlayıcı, powergel magnum yemleyici, exel kapsül
ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto; tünel patlatmalarında ise
jumbo delici makinesi, sehpalı delici el makinesi, powergel magnum patlayıcı, exel kapsül
ateşleyici, infilak fitili, akım ölçün cihazı ve ateşleyici manyeto kullanılacaktır.
Patlatmalarda kullanılacak olan ANFO, amonyum nitrat ile fuel-oilin (veya mazotun)
%6 oranında karıştırılması ile elde edilen patlayabilir bir maddedir. Ucuz ve güvenli olması
nedeniyle dünyada ve Türkiye’de en çok tüketilen patlayabilir karışımdır. Detonasyon hızı;
250 mm çapındaki bir patlatma deliğinde 4.400 m/s’ye ulaşmaktadır. Bu nedenle ANFO,
25 mm’den daha düşük çaplı deliklerde sabit bir detonasyon hızına ulaşamaz. İdeal olarak
ANFO, orta ve geniş çaplı (75-250 mm) deliklerde en yüksek patlatma hızına ulaşır.
ANFO’nun detone edilmesi (patlatılabilmesi) için daha yüksek bir primer(dinamit vb.) ile
ateşlenmesi gerekmektedir. MKE BARUTSAN’dan alınan bilgilere göre ANFO’nun
özellikleri aşağıda verilmektedir.
155
ÇED RAPORU
Tablo V.1.5.1. ANFO’nun Teknik Özelliklerı
PARAMETRE
ÖZELLİK
Görünüş
Beyaz-Prill tanecikler halinde
Toplam Nitrojen Oranı(%min)
34.5
NH4NO3(%min)
98.5
Suda Çözünmeyen Maddeler (%max)
1.0
Nem(Fisher metoduna göre)
% < 0.2
0
Ph(15 C)
4.5-6.0
Antikeyt Madde
Organik
Kaplama
Mineral
Fuel-Oil Emme kapasitesi(%)
8.0-12.0
Kaynak: MKE Barutsan
Kayacın içinde patlayıcı maddenin oluşturduğu elastik dalgalar, bir noktadan diğer
bir noktaya enerji transferini temsil ederler. İlk başta ortama yeni gelen enerji ortamdaki
denge konumunu bozarak yer değiştirmeye sebep olur. Eğer ortam yeni gelen enerjiye
elastik özellik göstermezse enerji sönümlenir ve sadece titreşimi azalmış dalgalar patlama
bölgesinden yansır. Eğer elastik özellik gösterirse, bozulan ortamın sonucu olarak komşu
ortamlar denge konumundan ayrılarak yay-ağırlık mekanizmasına benzer bir şekilde
salınım meydana getirirler. Böylece salınımın şartlarının meydana geldiği ortamda
bozulan ortamın her elementi salınımın özelliklerini diğer elementlere de geçirerek
ortamda dalga hareketini meydana getirirler.
Dalga hareketi sırasında toplu bir hareket veya madde taşınması söz konusu
değildir. Ortamı oluşturan parçacıklar denge pozisyonlarında salınım veya dönme
hareketini yaparlar ve ortam boyunca herhangi bir yer değiştirme söz konusu değildir.
Patlatma yapıldığı zaman meydana gelebilecek iki çeşit hız vardır; birincisi bozulan
ortamın yoğunluğuna bağlı olarak dalga veya faz hızı, ikinci olarak ise dalga hızını
etkileyip, denge pozisyonunun bozulması ile salınım hareketi meydana getiren parçacık
hızıdır.
Sismik dalgaların taşınması; kat ettiği mesafe, zemin incelemesi, jeoloji, dalga tipi,
süreksizlikler, frekans, kırılma açısı, kaynağın yapısı, küresel yayılma ve ortamın elastik
özellikleri gibi çeşitli etkenlere bağlıdır.
Delma - Patlatma Tekniği;
Proje kapsamında açık alanlarda yüzey patlatması ile tünellerin(iletim ve derivasyon
tüneli) açılması aşamasında patlatma işlemi uygulanacaktır. Açık alanda ve tünellerde
yapılacak olan patlatmalara ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.
Açık Alan Delme - Patlatmaları;
Projenn arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında; özellikle Gökkaya Baraj aksı
ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatör alanlarında kazı çalışmalarına paralel olarak
gerektiğinde kaya patlatmaları gerçekleştirilecektir. Yapılacak olan patlatma işlemleri; kazı
çalışmaları esnasında kırıcıların kıramayacağı sert kayaç alanlarında gerçekleştirilecektir.
Dolayısıyla kazı çalışmaları esnasında sürekli olarak patlatma işlemi uygulanmayacak
olup, patlatma yalnızca sert kayaçların olması durumunda yapılacaktır.
156
ÇED RAPORU
Yapılacak olan patlatmalar esnasında patlayıcı olarak ANFO ve ateşleyici olarak da
dinamit kullanılacaktır. Yapılacak olan patlatmaların tamamında kapsül olarak milisaniye
gecikmeli kapsüller kullanılacak olup, bu sayede patlatmadan kaynaklı titreşim ve hava
şokunun uzun mesafelere yayılımı en aza indirilmiş olacaktır.
Patlatma işlemleri esnasında ilk olarak, patlatma uygulanacak alanda patlayıcıların
yerleştirileceği delikler wagon-drill(delici) aracı yardımıyla açılacaktır. Açılan deliklere daha
sonra yeterli miktarda(patlatma yapılacak olan alandaki kayaç yapısına göre) ANFO
konulacaktır. Deliklere ANFO patlayıcı maddesinin yerleştirilmesinin ardından ateşleyici
olarak dinamit ve daha sonra geçiktirmeli kapsüller yerleştirilecektir. Gecikmeli kapsüllerin
de deliklere yerleştirilmesinin ardından sıkılama işlemi uygulanacak delikler kapatılarak
gerekli emniyet koşulları sağlandıktan sonra patlatma işlemi gerçekleştirilecektir.
Arazi hazırlık çalışmaları esnasında patlatmalardan kaynaklı meydana gelecek hava
şoku hesaplanırken, bölgenin zemin yapısı, bölgedeki konutların (evlerin) yapısı göz
önünde bulundurulmuştur. Buna göre; faaliyet alanında üretim sırasında oluşabilecek
vibrasyon tasarımında esas alınan veriler (kabuller) aşağıda verilmiştir.
Patlatma sonucu oluşan hava şoku aşağıdaki bağıntıdan hesaplanmaktadır
(CALZIA, 1969).
Şiddetli etki zonu
: D < 5√W
Orta şiddette etki zonu : 5√W< D <10√W
Hafif şiddette etki zonu : 10√W< D <15√W
D = Etkili zon aralığı (rn)
W = Bir gecikme aralığında atılan dinamit miktarı = Anlık şarj (kg)
Yapılacak patlatmalar esnasında bir deliğe yerleştirilecek olan patlayıcı madde
miktarı zemin yapısına göre değişiklik gösterecek olup, bu değer toplam 75 kg değerini
aşmayacaktır. Proje kapsamında yapılacak olan patlatma işlemlerinden kaynaklı hava
şoku ve titreşim ile ilgili hesaplamalar Ek-11’de verilen Akustik Rapor ekinde verilmiştir.
Yapılan hesaplama sonuçlarına göre; 75 kg'lık şarjın etkisi ile oluşan titreşim hızı patlatma
noktasından itibaren 230 m sonra açık alanda (regülatör, yükleme ve santral bölgesinde)
ÇGDYY Ek-VIII Tablo -6’da verilen 5 mm/sn sınır değerinin altına inmektedir. Bu
mesafeden sonra maksimum anlık şarj (75 kg) ile yapılan patlatmalar sonucu oluşan
vibrasyonun yerleşim birimlerine olumsuz etkisinin olmayacağı öngörülmektedir.
Tünellerde İlerleme İçin Yapılacak Delme - Patlatmalar;
Proje kapsamında tünel patlatmalarında yapılacak olan patlatma tasarımı; tavan
delikleri, gövde delikleri, cephe delikleri, zemin delikleri ve orta çekme patlatmaları
şeklinde gerçekleştirilecektir. Ayrıca; istenen kesitin sağlanabilmesi amacıyla bir adet
gözlem konturu denilen kılavuz deliği açılacaktır.
Tünellerde bir atımdaki ilerleme miktarı, tünel kesiti ilişkisi değerlendirildiğinde
yaklaşık 18 m2 açılması planlanan tünel kesiti için yaklaşık olarak 3,1 metrelik atım boyu
elde edilmektedir. Atım boyu ve kesit alanı ilişkisine ait grafik Şekil V.1.5.1’de verilmiştir.
157
ÇED RAPORU
Şekil V.1.5.1. Kesit Alanı – Atım Boyu İlişkisi,
Tünel patlatmaları ile açık ocak patlatmacılığı arasında ki en büyük farklardan birisi,
tüneller için kullanılması gereken özgül şarj miktarının, serbest yüzey azlığından dolayı,
tünellerde daha çok olmasıdır. Açık Ocaklarda serbest yüzeyle iki ve ikiden fazla olmasına
rağmen tünel patlatmasında serbest yüzey sadece bir tanedir. Patlatma deliklerine gerekli
serbest yüzeyin sağlanabilmesi için tünel kesitinin merkezine doğru “orta çekme” denilen
delik açılır ve gecikmeli patlatma işlemi bu deliğe yakın olanlar ile başlayarak kenar ve
tavan deliklere doğru ilerler. Orta çekmenin çapı iyi bir ilerleme için gerekli olan en önemli
parametrelerden birisidir. Tünel patlatma tasarımında orta çekmenin çapı 102 mm olması
öngörülmüş olup, 3,4 m uzunluğundaki delikler ile %90 verimli bir patlatmanın
gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Bu da yaklaşık olarak ilerleme miktarının 3 metre
olmasını sağlayacaktır.
Tünelde yapılacak olan patlatmalar gecikmeli olarak yapılacak olup, serbest yüzeyin
oluşabilmesi için, orta çekmeden sonra, orta çekmeye en yakın delikler patlatılarak
ilerleme yapılacaktır. Tünel ile ilgili olarak yapılması planlanan patlatma tasarım
hesaplamaları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo V.1.5.2. Tünellerde Yapılacak Olan Patlatma Tasarımında Delik Sayısı ve Kartuş Miktarları
Numara
Delikler
Delik
Sayısı
Kartuş
Adet
Kartuş
(Gram)
Delik Toplam
(Gram)
Deliklerin Boyu
(m)
1
Ön Çektirme
8
7
193
10.808
2,0
2
Taban Delikleri
10
7
193
13.510
3,6
3
Çektirme Delikleri
Ön Tarama Delikleri
12
10
193
23.160
3,4
4
12
7
193
16.212
3,4
5
Tarama Delikleri
16
7
193
21.616
3,4
6
Tavan Göbek Delikleri
8
5
193
7.720
3,4
Toplam
64
93.026
Deliklerin Tünel Kesitindeki deliklerin yaklaşık konumlarını gösteren, tünel kesit
Şekil.V.1.5.2’de veriliştir.
158
ÇED RAPORU
Şekil V.1.5.2. Tünel Kesitinde Açılması Planlanan Deliklerin Yaklaşık Konumları
Bunun yanı sıra; patlayıcı maddelerin kullanıldığı yol çalışmaları, tünel açma ve
yapıların temel hafriyatları gibi çalışmalar, ÇED Yönetmeliği Ek-V’te ve Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği 4. Bölümü’nde yer alan “içme ve kullanma suyu temin edilen kıta içi yüzeysel
sularla ilgili kirlenme yasakları” başlığı altında 16, 17, 18 ve 19. maddelerde belirtilen
koruma alanları içerisinde yapılmayacaktır. Söz konusu çalışmalar, Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği’nde belirtilen hususlara uygun olarak yapılacaktır.
V.1.6. İnşaat esnasında kırma, öğütme, taşıma ve depolama gibi toz yayıcı
işlemler, kümülatif değerler,
Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında; baraj ve
regülâtörde, iletim yapılarında, yükleme havuzlarında, cebri borularda, ulaşım yollarında
ve santral binalarında yapılacak hafriyat çalışmaları, hafriyatın yüklenmesi, boşaltılması,
taşınması işlemleri ve kırma-eleme tesisinde yapılacak çalışmalar esnasında toz
emisyonu oluşması söz konusu olacaktır. Oluşacak toz emisyonlarının hesabında, ÇED
Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan “Madencilik Faaliyetleri İçin Hazırlanan Proje
Tanıtım Dosyalarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar” isimli dökümanda verilen
emisyon faktörleri(Bkz. Tablo V.1.6.1.) kullanılmış ve sonuçlar “Endüstri Tesislerinden
Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde değerlendirilmiştir.
159
ÇED RAPORU
Tablo V.1.6.1. Toz Emisyon Faktörleri
İŞLEM
EMİSYON FAKTÖRÜ
Patlatma
0,08 kg/ton
Malzemelerin Sökülmesi
0,025 kg/ton
Malzemelerin Yüklenmesi
0,01 kg/ton
Malzemelerin Taşınması (Gidiş-Dönüş)
0,7 kg/km
Malzemelerin Boşaltılması
0,01 kg/ton
Malzemelerin Depolanması
Kaynak: www.cedgm.gov.tr
5,8 kg/ha-gün
Hesaplamalarda kullanılan emisyon faktörü, saha çalışmalarında birim alan üzerinde
yapılan hafriyatların kazı, dolgu, yükleme, boşaltma, taşıma ve depolama gibi tüm
öğelerini içermekte olup, inşaat çalışmaların 24 ay içerisinde tamamlanacağı göz önünde
bulundurularak hesaplamalar yapılmıştır.
Yamanlı III HES Projesi kapsamında Himmetli ve Saimbeyli Regülatörleri ve HES
Proje alanı ve Gökkaya Barajı ve HES Proje alanı olmak üzere, çalışmalar 3 ana bölgede
gerçekleşecektir. Dolayısıyla projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarından kaynaklı toz
emisyonları 3 bölge için ayrı ayrı hesaplanmış ve kümülatif değer üzerinden modelleme
çalışması gerçekleştirilmiştir.
Gökkaya Barajı ve HES Projesi Toz Emisyonları;
Gökkaya Barajı ve HES Projesi kapsamında, memba ve mansap batardosu,
derivasyon kondüvisi, baraj gövdesi ve dip savak, dolu savak, iletim yapısı, yükleme
odası, cebri boru ve santral binasında yapılacak çalışmalar esnasında hafriyat çalışmaları
ile dolgu çalışmaları gerçekleştirilecektir. Ayrıca ünitelerin inşasında betonarme yapıların
imalatlarıda gerçekleştirilecektir.
Yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemesi
miktarları ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm V.1.1’de verilmiştir.
Proje kapsamında yapılacak inşaat çalışmalarının, günde 10 saat, ayda 25 gün
çalışılarak yaklaşık 24 ayda tamamlanması planlanmaktadır. Yapılan toz
hesaplamalarında en olumsuz şartlar göz önüne alınmış ve bütün çalışmaların aynı anda
yapıldığı düşünülmüştür.
Hafriyat çalışmaları esnasında malzemeleri taşıyan araçların kapasitesinin 30 ton
olacağı varsayılmış olup, malzeme yoğunluğu 1,6 ton/m3 alınmıştır.
Gökkaya barajı ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan hafriyat çalışmaları,
çıkacak malzemeler ve kullanım şekli özet olarak aşağıda verilmiştir.
Toplam Hafryat Miktarı
: 213.925 m3 = 342.280 ton
Dolguda Kullanılacak
Kırma Eleme Tesisine Nakledilecek
Hafriyat Döküm Sahasına Gidecek
: 39.857 m3 = 63.771 ton
: 157.335 m3 = 251.736 ton
: 16.733 m3 = 26.773 ton(M1 Nolu)
Gökkaya Barajı ve HES Projesi hafriyat çalışmaları esnasında meydana gelecek toz
emisyonu ile ilgili yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir.
160
ÇED RAPORU
Malzemenin Sökülmesi ve Araçlara Yüklenmesi(0,025 kg/ton+0,01 kg/ton=0,035
kg/ton)
Proje kapsamında toplam 213.925 m3 hafriyat çalışması gerçekleştirilecek olup, bu
malzemenin 64.885 m3’ü iletim tüneli inşasında çıkacaktır. Tünel çalışmaları kapalı
ortamda yapılacağından dolayı toz hesaplamalarına dahil edilmemiştir.
Gökkaya Baraj Alanında(batardolar, baraj gövdesi ve dipsavak) yapılacak hafriyat
çalışmaları (Hafriyat Miktarı=73.040 m3 = 116.864 ton);
= [116.864 ton x 0,035 kg/ton] / [10 ay x (250 saat/ay)]
= 1,636 kg/saat
Gökkaya Barajı Santral Alanında(santral binası, cebri boru, yükleme ve vana odası)
yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=76.000 m3 = 121.600 ton);
Gökkaya Santral Alanı
= [121.600 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)]
= 1,702 kg/saat
Baraj rezervuarında kalacak mevcut yol için yaklaşık 3,2 km uzunluğunda yeni yol
açılacaktır. Bu kapsamda yaklaşık 3.500 m3(5.600 ton) hafriyat malzemesi ortaya
çıkacaktır.
Yeni Yol Açılması
= 0,156 kg/saat
Malzemenin Taşınması
Gökkaya Baraj alanı ve Gökkaya santral alanında yapılacak hafriyat çalışmaları
sonucunda ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden beton imalatlarına uygun olanlar kırma
eleme tesisine nakledilecektir. Geri kalan malzemelerden bir kısmı dolgu malzemesi
olarak kullanılacak olup, diğer malzemeler ise M1 nolu hafriyat döküm sahasına
nakledilecektir.
İletim tüneli içerisinde gerçekleştirilecek olan çalışmalar sonucunda meydana
gelecek olan malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatlarında
kullanılacaktır.
Proje dahilinde kurulacak kırma eleme tesisi, Gökkaya Santral alanının 100 m
batısında bulunmakta olup, söz konusu tesisin Gökkaya Baraj alanına mesafesi 3,2 km
dir. Kırma eleme tesisine ulaşım mevcut stabilize yollardan sağlanmaktadır.
İletim tünelinde tünel açma çalışmaları tünel giriş ve çıkışında olmak üzere çift yönlü
sürdürülecek olup, her iki ağızdan çıkacak malzemeler kırma eleme tesisine
nakledilecektir.
Yeni yol açılması esnasında ortaya çıkacak olan malzemelerin bir kısmı(%20) dolgu
çalışmalarında kullanılacak olup, gerisi M1 nolu stok sahasına nakledilecektir.
-
Gökkaya Baraj alanı, Malzemenin Taşınması;
Gökkaya Baraj Alanında toplam 73.040 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Ortaya
çıkacak bu malzemenin 38.447 m3’ü mansap ve memba batardolarının inşası ile duvar
arkası dolgu işlemlerinde kullanılacaktır. Geri kalan 34.593 m3’lük kısım ise kırma eleme
161
ÇED RAPORU
tesisine nakledilecektir. Ayrıca iletim tüneli girişinden toplam 32.442 m3 tünel içi malzeme
ortaya çıkacak olup, bu malzemelerde direk olarak kırma eleme tesisine nakledilecektir.
Dolayısıyla Gökkaya Baraj alanından kırma eleme tesisine taşınacak toplam
malzeme miktarı 67.035 m3 (107.256 ton)olacaktır. Malzemelerin nakledilmesi yaklaşık 6
ayda tamamlanacaktır.
Hafriyat Miktarı
= 107.256 ton / (6 ay x 250 saat/ay)
= 71,5 ton/saat (2 sefer)
Emisyon
= 0,7 kg/km x (2 x 3,2 km/sefer) x (2 sefer/saat)
= 8,96 kg/saat
-
Gökkaya Barajı Santral alanı, Malzemenin Taşınması;
Gökkaya santral alanında yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında meydana
gelecek toplam 76.000 m3 hafriyat malzemesinin 1.410 m3’ü duvar arkası dolgu işleminde
kullanılacak olup, 34.390 m3’ü hafriyat döküm sahasına aktarılacaktır. Geriye kalan 40.200
m3 malzeme ise kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatında kullanılacaktır.
Santral alanında ortaya çıkacak malzemelerin taşınmasında kaynaklı emisyonlar,
hafriyat döküm sahasına ve kırma eleme tesisine maksimum mesafe olan 500 m dikkate
alınarak gerçekleştirilmiştir.
Hafriyat Miktarı
= 119.344 ton / (4 ay x 250 saat/ay)
Emisyon
= 2,8 kg/saat
-
Yeni Yol Açılması Esnasında Ortaya Çıkacak Malzemenin Taşınması;
Proje kapsamında yaklaşık 3,2 km yeni yol açılması planlanmaktadır. Yapılacak
çalışmalar esnasında yaklaşık 3.500 m3 malzeme ortaya çıkacak olup bu malzemelerin
700 m3’ü dolgu çalışmalarında geri kalan kısmı ise M1 nolu hafriyat döküm sahasına
nakledilecektir. Yapılan toz hesaplamalarında malzemelerin maksimum mesafe olan 3,2
km taşınması göz önüne alınarak gerçekleştirilmiştir.
Hafriyat Miktarı
= 4.480 ton / (5 ay x 250 saat/ay)
Emisyon
= 4,48 kg/saat
Malzemenin Boşaltılması ve Depolanması;
Hafriyat çalışmaları esnasında taşınacak olan malzemeler kırma eleme tesisi ile M1
nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. M1 nolu stok sahasına Gökkaya Barajı ve
HES kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak malzemeler ile yeni yol açılması
esnasında ortaya çıkan malzemeler nakledilecektir. Kırma eleme tesisine ise Gökkaya
Barajı ve HES Projesi ile Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ortaya çıkan
uygun malzemeler nakledilecektir.
162
ÇED RAPORU
Dolayısıyla M1 nolu stok sahası içerisinde malzeme boşaltılmasından kaynaklı toz
emisyon hesapları aşağıda sunulmuş olup, kırma eleme tesisine malzeme
boşaltılmasından kaynaklı toz hesapları kırma eleme tesisi başlığı altında hesaplanmıştır.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında, M1 nolu stok sahasına toplam 17.120
m malzemenin depolanması planlanmaktadır.
3
Boşaltma İşlemi
= (17.120 m3) x 1,6 ton/m3 /24 ay
= 1.141,3 ton/ay x 0,010 kg/ton x (1 ay/250 saat)
= 0,045 kg/saat
Depolama İşlemi
= (24.500 m2) x 5,8 kg/ha-gün x (730 gün)
= 0,019 kg/saat
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Toz Emisyonları;
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, derivasyon kondüvisi, regülatör
gövdesi, iletim yapısı, yükleme odası, cebri boru ve santral binasında yapılacak çalışmalar
esnasında hafriyat çalışmaları ile dolgu çalışmaları gerçekleştirilecektir. Ayrıca ünitelerin
inşasında betonarme yapıların imalatlarıda gerçekleştirilecektir.
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamıdan yapılacak hafriyat çalışmaları
esnasında toplam 154.546 m3 hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkan hafriyat
malzemelerinden 3.040 m3’ü dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, geri kalan kısım
ise beton imalatında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine nakledilecektir. Ortaya
çıkacak hafriyat malzemesinden kullanılamayacak 21.490 m3’ü ise M2 numaralı hafriyat
döküm sahasına nakledilecektir. Yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında ortaya çıkacak
hafriyat malzemesi miktarları ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler Bölüm
V.1.1, Tablo V.1.1.1’de verilmiştir.
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan hafriyat çalışmaları,
: 154.546 m3 = 247.273,6 ton
: 3.040 m3
= 4.864 ton
: 133.056 m3 = 212.889,6 ton
: 21.490 m3 = 34.384 ton(M2 Nolu)
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi hafriyat çalışmaları esnasında meydana
gelecek toz emisyonu ile ilgili yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir.
163
ÇED RAPORU
kg/ton)
Proje kapsamında toplam 154.546 m3 hafriyat çalışması gerçekleştirilecek olup, bu
malzemenin 77.443 m3’ü iletim tüneli inşasında çıkacaktır. Tünel çalışmaları kapalı
ortamda yapılacağından dolayı toz hesaplamalarına dahil edilmemiştir.
Himmetli Regülatörü Alanında(regülatör gövdesi, çökeltme havuzu) yapılacak
hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=29.800 m3 = 47.680 ton);
Himmetli Reg. Alanı
= 0,667 kg/saat
Himmetli Regülatörü Santral Alanında(santral binası, cebri boru, yükleme ve vana
odası, denge bacası) yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=47.303 m3 = 75.684
ton);
Himmetli Reg. Alanı
= 1,059 kg/saat
Proje kapsamında yükleme havuzu ve denge bacasına ulaşım için yaklaşık 2 km
yeni yol açılacaktır. Bu kapsamda yaklaşık 3.500 m3(5.600 ton) hafriyat malzemesi ortaya
çıkacaktır.
= 0,156 kg/saat
Himmetli Regülatör ve santral alanlarında yapılacak hafriyat çalışmaları sonucunda,
ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden beton imalatlarına uygun olanlar kırma eleme
tesisine nakledilecektir. Geri kalan malzemelerden bir kısmı dolgu malzemesi olarak
kullanılacak olup, diğer malzemeler ise M2 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir.
İletim tüneli içerisinde gerçekleştirilecek olan çalışmalar sonucunda meydana
gelecek olan malzemelerin tamamı kırma eleme tesisine nakledilerek beton imalatlarında
kullanılacaktır. İletim tünelinde tünel açma çalışmaları tünel giriş ve çıkışında olmak üzere
çift yönlü sürdürülecek olup, her iki ağızdan çıkacak malzemeler kırma eleme tesisine
nakledilecektir.
Proje dahilinde kurulacak kırma eleme tesisi, Gökkaya Santral alanının 100 m
batısında bulunmakta olup, söz konusu tesisin Himmetli Regülatörüne mesafesi 4,9 km ve
Himmetli Santral alanına mesafesi 8,9 km dir. Kırma eleme tesisine ulaşım; Himmetli
Köyüne kadar asfalt yoldan ve köyden sonra 2 km mevcut stabilize yoldan
sağlanmaktadır.
-
Himmetli Regülatör alanı, Malzemenin Taşınması;
Himmetli Regülatör Alanında toplam 29.800 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Ortaya
çıkacak bu malzemenin 2.500 m3’ü duvar arkası dolgu malzemesi olarak kullanılacaktır.
Geri kalan 27.300 m3 malzemenin 18.500 m3’ü 4,9 km(2,9 km asfalt ve 2 km stabilize)
mesafede bulunan kırma eleme tesisine, 8.800 m3’ü ise 1,3 km(tamamı asfalt) mesafede
bulunan M2 nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. Ayrıca iletim tüneli girişinden
meydana gelecek 38.721 m3 malzeme kırma eleme tesisine nakledilecektir.
164
ÇED RAPORU
Dolayısıyla regülatör alanında yapılacak çalışmalardan kaynaklı hafriyat
malzemesinin kırma eleme tesisine taşınması esnasında 2 km stabilize yoldan geçmesi
esnasında meydana gelecek toz emisyonu hesabı aşağıda verilmiştir.
Hafriyat Miktarı
Emisyon
-
= 57.221 m3 x 1,6 ton/m3 = 91.553,6 ton
= 91.553,6 ton / (6 ay x 250 saat/ay)
= 61 ton/saat (2 sefer)
= 0,7 kg/km x (2 x 2 km/sefer) x (2 sefer/saat)
= 5,6 kg/saat
Himmetli Regülatörü Santral alanı, Malzemenin Taşınması;
Himmetli santral alanında yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında meydana gelecek
toplam 86.024,5 m3(iletim tüneli dahil) hafriyat malzemesinin 540 m3’ü duvar arkası dolgu
işleminde kullanılacak olup, 10.190 m3’ü 4 km(tamamı asfalt) mesafede bulunan hafriyat
döküm sahasına aktarılacaktır. Geriye kalan 75.294,5 m3 malzeme ise 8,9 km (6,9 km
asfalt, 2 km stabilize) mesafede bulunan kırma eleme tesisine nakledilerek beton
imalatında kullanılacaktır. Dolayısıyla Himmetli Regülatörü santral alanında meydana
gelecek malzemelerin 2 km stabilize yolda meydana getireceği toz emisyonları ile ilgili
hesaplamalar aşağıda verilmiştir.
Hafriyat Miktarı
Emisyon
-
= 75.294,5 m3 x 1,6 ton/m3 = 120.471,2 ton
= 120.471,2 ton / (4 ay x 250 saat/ay)
= 11,2 kg/saat
Yeni Yol Açılması Esnasında Ortaya Çıkacak Malzemenin Taşınması;
Proje kapsamında yaklaşık 2 km yeni yol açılması planlanmaktadır. Yapılacak
çalışmalar esnasında yaklaşık 2.000 m3(3.200 ton) malzeme ortaya çıkacak olup bu
malzemeleri M2 nolu hafriyat döküm sahasına nakledilecektir. Yapılan toz
hesaplamalarında malzemelerin 2 km stabilize yolda taşınması göz önüne alınarak
gerçekleştirilmiştir.
Hafriyat Miktarı
= 3.200 ton / (5 ay x 250 saat/ay)
Emisyon
= 2,8 kg/saat
nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. M2 nolu stok sahasına Himmetli Regülatörü
ve HES kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak malzemeler ile yeni yol açılması
esnasında ortaya çıkan malzemeler nakledilecektir. Kırma eleme tesisine ise Gökkaya
Barajı ve HES Projesi ile Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında ortaya çıkan
uygun malzemeler nakledilecektir.
165
ÇED RAPORU
m3 malzemenin depolanması planlanmaktadır.
Boşaltma İşlemi
= (18.450 m3) x 1,6 ton/m3 /24 ay
= 1.230 ton/ay x 0,010 kg/ton x (1 ay/250 saat)
= 0,049 kg/saat
Depolama İşlemi
= (24.900 m2) x 5,8 kg/ha-gün x (730 gün)
= 0,0197 kg/saat
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Toz Emisyonları;
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında, derivasyon kondüvisi, regülatör
gövdesi, iletim yapısı, yükleme odası, cebri boru ve santral binasında yapılacak çalışmalar
esnasında hafriyat çalışmaları ile dolgu çalışmaları gerçekleştirilecektir. Ayrıca ünitelerin
inşasında betonarme yapıların imalatlarıda gerçekleştirilecektir.
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamıdan yapılacak hafriyat çalışmaları
esnasında toplam 68.752 m3 hafriyat malzemesi ortaya çıkacaktır. Ortaya çıkan hafriyat
malzemelerinden 12.835 m3’ü dolgu malzemesi olarak kullanılacak olup, geri kalan 22.028
m3’lük kısım ise beton imalatında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine nakledilecektir.
Ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden kullanılamayacak 33.889 m3’ü ise M2 numaralı
hafriyat döküm sahasına nakledilecektir. Yapılacak hafriyat çalışmaları esnasında ortaya
çıkacak hafriyat malzemesi miktarları ve değerlendirme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler
Bölüm V.1.1, Tablo V.1.1.1’de verilmiştir.
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında yapılacak olan hafriyat çalışmaları,
: 68.752 m3
= 110.003 ton
: 12.835 m3
: 22.082 m3
: 33.889 m3
= 20.536 ton
= 35.331 ton
= 54.222 ton(M2 Nolu)
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi hafriyat çalışmaları esnasında meydana
gelecek toz emisyonu ile ilgili yapılan hesaplamalar aşağıda verilmiştir.
kg/ton)
Saimbeyli Regülatörü Alanında(regülatör gövdesi, çökeltme havuzu) yapılacak
hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı = 6.600 m3 = 9.900 ton);
Saimbeyli Reg. Alanı
= 0,138 kg/saat
166
ÇED RAPORU
Saimbeyli İletim Kanalında yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=31.672 m3
= 50.675 ton);
Saimbeyli İletim Kanalı = [50.675 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)]
= 0,709 kg/saat
Saimbeyli Regülatörü Santral Alanında(santral binası, cebri boru, yükleme ve vana
odası, denge bacası) yapılacak hafriyat çalışmaları (Hafriyat Miktarı=30.480 m3 = 48.768
ton);
Saimbeyli Santral Alanı = [48.768 ton x 0,035 kg/ton]/[10 ay x (250 saat/ay)]
= 0,682 kg/saat
Saimbeyli Regülatör ve santral alanlarında yapılacak hafriyat çalışmaları
sonucunda, ortaya çıkacak hafriyat malzemesinden beton imalatlarına uygun olanlar
kırma eleme tesisine nakledilecektir. Geri kalan malzemelerden bir kısmı dolgu malzemesi
olarak kullanılacak olup, diğer malzemeler ise M2 nolu hafriyat döküm sahasına
nakledilecektir.
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesinin arazi hazırlık çalışmaları sonucunda ortaya
çıkacak olan hafriyat malzemelerinin taşınması için, Saimbeyli-Feke karayolu
kullanılacaktır. kullanılacak olan söz konusu yol asfalt niteliğinde olup, malzemelerin
taşınması esnasında herhangi bir toz oluşumu söz konusu olmayacaktır.
nolu malzeme stok sahasına nakledilecektir. M2 nolu stok sahasına Saimbeyli Regülatörü
ve HES kapsamında ortaya çıkacak ve kullanılmayacak malzemeler ile yeni yol açılması
esnasında ortaya çıkan malzemeler nakledilecektir.
m3 malzemenin depolanması planlanmaktadır.
Boşaltma İşlemi
= (33.889 m3) x 1,6 ton/m3 /24 ay
= 2.259 ton/ay x 0,010 kg/ton x (1 ay/250 saat)
= 0,09 kg/saat
Depolama işlemi ile ilgili hesaplama Himmetli Regülatörü ve HES Projesi başlığı
altında hesaplanmıştır.
Kırma – Eleme Tesisi’nde Oluşacak Toz Miktarı
Planlanan proje kapsamında kurulacak ünitelerde kullanılacak betonun sağlanması
amacıyla, kırma eleme tesisi ile beton santrali kurulacaktır. Kurulacak olan beton santrali
ve kırma eleme tesisi Gökkaya Santral alanının yaklaşık 100 m batısında Göksu Nehri sol
sahilinde yer almaktadır. Kırma eleme tesisi ile beton santral alanını gösterir 1/25.000
ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de sunulmuştur.
167
ÇED RAPORU
Yamanlı III HES Projesi kapsamında inşa edilecek olan bütün tesis üniteleri için
toplam 352.114 m3(563.382 ton) kırma taş malzemeye ihtiyaç olacaktır. Proje dahilinde
ihtiyaç duyulacak olan bu malzemenin tamamı arazi hazırlık çalışmaları esnasında
özellikle kaya zeminde yapılacak hafriyat çalışmaları ile Göksu Nehri üzerinde yapılacak
kot ayarlaması esnasında çıkacak malzemelerden karşılanacaktır. Bu kapsamda herhangi
bir ocak işletmeciliği yapılmayacaktır.
Kırma – Eleme Tesisi’nde malzemenin boyutlandırması işlemlerinde çoğunlukla
birincil ve ikincil kırıcı ünitelerinde toz emisyonunun yayılımı söz konusu olacaktır. Kırma
eleme tesisinden kaynaklı toz emisyonlarının hesabında ÇED Genel Müdürlüğü tarafından
oluşturulan “Madencilik Faaliyetleri İçin Hazırlanan Proje Tanıtım Dosyalarında Dikkat
Edilmesi Gereken Hususlar” adlı dökümanda verilen faktörler kullanılmış olup, dökümanda
verilen faktörler aşağıda sunulmuştur.
Kırıcı Ünitesi Emisyon Faktörleri:
Kontrolsüz
Kontrollü
Birincil Kırıcı……………….0,243 kg/ton……………0.0243 kg/ton
İkincil Kırıcı..…………… …0,585 kg/ton……………0.0585 kg/ton
Üçüncül Kırıcı..………… …0,585 kg/ton……………0.0585 kg/ton
Modelleme çalışmalarında en olumsuz şartlar göz önüne alındığından,
hesaplamalarda kontrolsüz kırma-eleme tesisleri için kullanılan emisyon faktörleri alınmış
olup, toz emisyonu ile ilgili hesaplamalar aşağıda verilmiştir.
Kırma Eleme Tesisi Kapasitesi
Çalışma Süresi
Saatlik Kapasite
= 352.114 m3 = 563.382 ton
= 24 ay
= Ayda 25 gün
= Günde 10 saat
= 93,89 ton/saat
Birincil kırıcıda = 93,89 ton/saat x 0,243 kg/ton = 22,816 kg/saat
İkincil kırıcıda
=93,89 ton/saat x 0,585 kg/ton =54,92 kg/saat
Kırma-eleme tesisinden çıkacak toplam toz emisyon miktarı = 77,74 kg/saat
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Yamanlı III HES Projesi arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları süresince yapılacak olan
hafriyat çalışmaları, hafriyatın taşınması, depolanması ve kırma eleme tesisinden kaynaklı
toz emisyonları meydana gelecektir. Meydana gelecek olan toz emisyonu ile ilgili
hesaplamalar yukarıda yapılmış olup, sonuçlar Tablo V.1.6.2’de verilmiştir.
168
ÇED RAPORU
Tablo V.1.6.2. Yamanlı III HES Projesi,Arazı Hazırlık ve İnşaat Çalışmalarından Kaynaklı Toz Emisyon
Hesaplama Sonuçları,
GÖKKAYA BARAJI VE HES PROJESİ
Toz
Emisyonu
(kg/saat)
Ünite
Gökkaya Baraj Alanı(batardolar, baraj
gövdesi ve dip savak)
Gökkaya Barajı Santral Alanı(santral
binası, cebri boru, yükleme havuzu ve
vana odası)
1,636
Hafriyat malzemesinin çıkartılması ve araçlara yüklenmesi
esnasında
1,702
esnasında
0,156
Gökkaya Baraj Alanından Malzemenin
Taşınması
Gökkaya Barajı Santral Alanından
8,96
2,8
Yeni Yol Açılması (malzeme nakli)
4,48
Malzemenin Boşaltılması ve
Depolanması
0,064
GÖKKAYA BARAJI VE HES TOPLAM
Açıklama
esnasında
Alanda çıkan malzemelerin kırma eleme tesisine
nakledilmesinde(3,2 km)
nakledilmesinde(0,5 km)
Alanda çıkan malzemelerin M1 nolu döküm sahasına
nakledilmesinde (3,2 km)
M1 nolu stok sahası içerisinde malzemelerin boşaltılması ve
depolanması esnasında
19,798
HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ
Himmetli Regülatör Alanı(regülatör,
çökeltme havuzu)
Himmetli Regülatörü Santral
Alanı(santral binası, cebri boru,
yükleme havuzu, vana odası ve denge
bacası)
Himmetli Regülatör Alanından
Himmetli Regülatörü Santral Alanı
0,667
esnasında
1,059
esnasında
0,156
esnasında
5,6
11,2
Yeni Yol Açılması (malzeme nakli)
2,8
Depolanması
HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES
TOPLAMI
0,0687
nakledilmesinde(2 km)
nakledilmesinde(2 km)
Alanda çıkan malzemelerin M2 nolu stok sahasına
nakledilmesinde (2 km)
21,55
SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES PROJESİ
Saimbeyli Regülatör Alanı(regülatör,
çökeltme havuzu)
Saimbeyli Regülatörü Santral
Alanı(santral binası, cebri boru,
yükleme havuzu, vana odası ve denge
bacası)
Saimbeyli İletim Kanalında
Depolanması
SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES
TOPLAMI
0,138
esnasında
0,682
esnasında
0,709
0,09
esnasında
1,619
KIRMA ELEME TESİSİ
Kırma Eleme Tesisinde
77,74
Kontrolsüz kırma işlemi uygulanması durumunda
YAMANLI III HES PROJESİ GENEL TOPLAM
120,69
169
ÇED RAPORU
22.07.2006 tarihli 26236 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (ETKHKDYY)”
Ek-2’de, “hava kirlenmelerini temsil eden değerler, ölçümlerle elde edilen hava kalitesi
değerleri, hesapla elde edilen hava kirlenmesine katkı değerleri ve bu değerlerle teşkil
edilen toplam kirlenme değerlerinin tespit edilmesine, eğer baca dışındaki yerlerden
yayılan toz emisyonları 1,5 kg/saat’ten küçükse gerek olmadığı” belirtilmektedir.
Yamanlı III HES Projesi arazi hezırlık ve inşaat çalışmaları dahilinde yapılacak bütün
çalışmaların aynı zaman diliminde gerçekleştirileceği(en kötü senaryo) göz önüne
alındığında oluşacak toz emisyonu 120,69 kg/saat olarak hesaplanmıştır. Dolayısıyla
“ETKHKKY” Ek-2’de de belirtildiği üzere; yeni kurulacak tesisler için, Ek-2’de belirtilen
kirletici kütlesel debilerinin aşılması halinde, tesis etki alanında uluslararası kabul görmüş
bir dağılım modeli kullanımıyla “Hava Kirlenmesine Katkı Değerinin Hesaplanması”
gerekmektedir.
Buna göre, proje alanında oluşacak toz emisyonlarının hava kalitesi üzerine etkilerini
ve atmosferik dağılım profilini belirlemek üzere, ABD EPA tarafından geliştirilen ve
ABD’de yapılan ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan
ISCST3 (Industrial Source Complex – Short Term 3) Modeli kullanılarak “Hava
Kirlenmesine Katkı Değerleri” hesaplanmıştır.
Hava Kirlenmesine Katkı Değerlerinin Hesaplanması
Hava dağılım modellemesi olarak EPA tarafından geliştirilen ve ABD’de yapılan
ÇED çalışmalarında kullanılması aynı kuruluş tarafından onaylanmış olan ISCST3
(Industrial Source Complex–Short Term 3) Modeli kullanılmıştır. ISCST3 modeli
uluslararası kabul görmekte, dünya çapında birçok araştırmacı, denetim ve yetki organı
tarafından kirletici konsantrasyonlarını tahmin etmek amacıyla kullanılmaktadır. Modelin
temelini sabit Gaussian dağılımı oluşturur. Bu model ile bir çok emisyon kaynağı (nokta,
alan, çizgi ve hacim) aynı anda veya ayrı ayrı modellenebilmektedir.
Yapılan modelleme çalışması ile bölgedeki saatlik, 24 saatlik (günlük), aylık ve yıllık
ortalama kirletici YSK belirlenmiş ve bu değerler HKDYY’nde yer alan uzun ve kısa vadeli
sınır değerler ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırmalar sonucunda, atmosfere verilecek toz
emisyonlarının bölgedeki hava kalitesi üzerine etkileri belirlenmiştir.
Model sonuçları, 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (HKDYY) Ek-IA’da
PM10 için verilen tabloda, UVS ve KVS için verilen limit değerler ile karşılaştırılmıştır.
HKDYY’nde uzun vadeli sınır değer (UVS), aşılmaması gereken ve tüm ölçüm
sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerlerdir. Kısa vadeli sınır değer (KVS) ise
maksimum günlük ortalama değerler veya istatistik olarak bütün ölçüm sonuçları sayısal
değerlerinin büyüklüğüne göre dizildiğinde, ölçüm sonuçlarının yüzde doksan beşini
aşmaması gereken değerlerdir. Çöken tozlar için farklı olarak aşılmaması gereken
maksimum aylık ortalama değerler olarak tanımlanmış olup, toz emisyonları için
HKDYY’ne göre UVS ve KVS değerleri Tablo V.1.6.1’de verilmiştir.
ISCST3 modelini çalıştırmak üzere üç çeşit veri seti kullanılmıştır. Bunlar;
•
•
•
Emisyon verileri,
Alıcı ortam ağı (topoğrafik bilgiler) ve
Meteorolojik verilerdir.
170
ÇED RAPORU
Modellemede Kullanılan Emisyon Verileri
Model, en kötü durum senaryosu dikkate alınarak; ETKHKKY Ek-2.a.4’de de
belirtildiği üzere, kirleticilerin ıslak veya kuru çökelmeler nedeniyle konsantrasyonlarında
herhangi bir azalmanın olmadığı ve kirleticilerin radyoaktif bozulmaya uğramadan ve alt
ürünlere dönüşmeden yayıldığı kabul edilerek çalıştırılmıştır.
Modelleme çalışması esnasında emisyon kaynağı olarak; Yamanlı III HES Projesinin
arazi hazırlık çalışmalarında gerçekleştirilecek hafriyat çalışmaları, hafriyatın taşınması,
depolanması ve kırma eleme tesisinden meydana gelecek olan emisyon değerleri
alınmıştır. Modelleme çalışması, arazi hazırlık çalışması esasında tüm çalışmaların aynı
zaman diliminde gerçekleştirileceği varsayımıyla yapılmış olup, emisyon değerleri Tablo
V.1.6.2’de verilmiştir.
Modellemede Kullanılan Topoğrafik Veriler
Bölgenin topoğrafik yapısı kirleticilerin dağılımını etkileyecek diğer bir faktördür.
proje alanı genel olarak engebeli ve eğimli yapıya sahip olup, alanın alanının kuzey, kuzey
doğu ve kuzey batı taraflarında yükseklik artmakta ve bu bölgelerde yüksek tepeler
bulunmaktadır.
Modelleme çalışmaları; 17 km x 8,5 km’lik bir inceleme alanı için gerçekleştirilmiştir.
İnceleme alanı içerisindeki kurulması planlanan projenin arazı hazırlık ve inşaat
çalışmaları esnasında meydana gelecek hava emisyonlarının hava kalitesi üzerine
etkilerini belirlemek üzere; inceleme alanı içerisinde bir grid sistemi oluşturulmuş ve bu
sistemde karelerin kenar uzunlukları 1.000 m olacak şekilde işaretlenmiştir. Grid
istemindeki karelerin köşe noktaları alıcı ortamlar olarak tanımlanmıştır. İnceleme alanı
içerisinde tanımlanan grit sistemi ile toplam 179 nokta alıcı ortam olarak tanımlanmış ve
modelleme çıktısında bu noktalara denk gelen yerlerdeki konsantrasyonlar
hesaplanmıştır.
Modelleme çalışması kapsamında kullanılacak olan inceleme alanı içerisindeki grit
sistemi ve bu noktalardaki yükseklikler Arc GIS 9.x. programı yardımıyla çıkartılmış olup,
grit sistemi ve yükseklik verisinden görünüm Şekil V.1.6.1’de verilmiştir.
İNCELEME ALANI(17 km x 7 km)
Şekil V.1.6.1. İnceleme alanı ve çevresini gösterir yükseklik verisi,
171
ÇED RAPORU
Modellemede Kullanılan Meteorolojik Veriler
Meteoroloji, kirleticilerin atmosferik dağılımını etkileyen en önemli faktördür. Bu
yüzden, modelleme çalışmalarında meteorolojik verilerin düzenlenmesine özellikle dikkat
edilmiştir. Proje kapsamında yapılan modelleme çalışmalarında proje alanına en yakın
Meteoroloji İstasyonu olan Göksun Meteoroloji istasyonuna ait 2004 yılı verileri
kullanılmıştır.
Göksun Meteoroloji İstasyonu’ndan saatlik yer seviyesi atmosfer bilgileri (sıcaklık,
rüzgar yönü ve rüzgar hızı) elde edilebilmektedir. Ancak, karışım yüksekliklerinin
hesaplandığı yüksek atmosfer rasatları Türkiye’de yedi ilde (Ankara, İstanbul, İzmir,
Isparta, Samsun, Adana ve Diyarbakır) yapılmakta olup, alan en yakın ölçüm Adana ilinde
olduğundan Adana Meteoroloji İstasyonu’na ait karışım yüksekliği bilgileri modellemede
kullanılmak üzere temin edilmiştir.
ISCST3 Modeli, rüzgar hızı ve yönü, sıcaklık, kararlılık sınıfı, kırsal ve kentsel
karışım yüksekliği verilerini saatlik bazda kabul etmektedir. Bu nedenle, verilerin modelde
kullanılabilmesi için bazı düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu aşamada
meteoroloji verilerini ISCST3’de kullanılabilecek şekilde düzenleyen bir ön-işlemci,
PCRAMMET Programı kullanılmıştır. PCRAMMET saatlik sıcaklık, rüzgar yönü, rüzgar
hızı, bulutluluk ve bulut taban yüksekliği verilerini kullanarak saatlik kararlılık sınıflarını,
kırsal ve kentsel karışım yüksekliklerini hesaplamaktadır. Bu program yardımı ile modele
girilecek meteoroloji dosyası oluşturulmuştur.
Kararlılık sınıfı, karışım yüksekliği, baca yüksekliği ve bacadan atmosfere bırakılan
emisyon miktarı; konsantrasyon ve dağılım hesaplamalarında gerekli olan temel
datalardır. Bu bilgiler, bacadan çıkacak duman ve gazların dikey dağılım üst limitinin
belirlenmesinde yardımcı olmaktadır. Model bu verileri dumanın yükselme, atmosferik
taşınım ve yayılım koşullarını tanımlamak üzere kullanır. Model meteorolojik verinin her
saati için kaynak ve alıcı ortamdaki konsantrasyon değerlerini tahmin eder.
ISCST3 Hava Dağılım Modelleme Programının ön işlemcisi olan PCRAMMET
programı, yedi tane karlılık sınıfı kabul etmektedir. Bu kararlılık sınıflarından ilk altı tanesi
Pasquill’in (1974) sınıflandırma yöntemiyle benzerlik gösterir. Yedinci sınıflandırma
kategorisi ise Pasquill’in esas sınıflandırma yöntemi ile uyumluluk gösterir. Bu kategori,
gece rüzgar akımı etkisiyle yerden sıcaklığın ışıması sonucu, sıcaklık inversiyonu (sıcaklık
terselmesi) olarak tanımlanır. Düzenleyici dispersiyon modelleri konusundaki standart
EPA uygulamaları; kararlılık sınıfında zamanla oluşabilecek değişimleri saatte 1’den fazla
olmamak üzere sınırlamıştır. PCRAMMET programındaki kararlılık düzeni bu yöntemi
uygulamaktadır. Pasquill tarafından oluşturulmuş altı kararlılık sınıfı ve tanımları Tablo
V.1.6.3’de verilmiştir.
Tablo V.1.6.3. Pasquill Kararlılık Sınıfları,
Pasquill sınıflandırma yönteminin Turner (1961) tarafından geliştirilen değişik bir
şekline göre, kararlılık sınıflarının tanımı (A-F) Tablo V.1.6.4'de gösterilmiştir. Söz konusu
172
ÇED RAPORU
sınıflandırma sistemi, kararlılık sınıflarının tahmini için etkin bir yöntem olup, hava kirliliği
modellemesi çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.
Tablo V.1.6.4. Turner Yöntemine Göre Kararlılık Sınıfları,
Kaynak: Stern, Arthur C., Fundamentals of Air Pollution, 1984.
Bölge İklimine Genel Bir Bakış:
Bölgeye ait iklimsel özellikler Bölüm IV.2.1’de belirtilmiş olup, ek olarak; Göksun
Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı meteorolojik verileri kullanılarak, ABD Lakes
Environmental’ın geliştirdiği WRPLOT View Programı ile bölgeye ait yıllık rüzgar gülü
oluşturulmuş olup, Şekil V.1.6.2’de verilmiştir. 2004 yılı rüzgar gülüne göre; bölgedeki
hakim rüzgar yönü Kuzey-Batı (NW) olarak tespit edilmiştir. Modelleme sonuçları, bu kriter
de göz önüne alınarak değerlendirilecektir.
Şekil V.1.6.2. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 yılı Rüzgar Gülü
Yine WRPLOT View Programı kullanılarak Göksun İstasyonu 2004 yılına ait rüzgar
hızı dağılımı çizilmiş ve Şekil V.1.6.3’de gösterilmiştir. Rüzgar hızları göz önüne alınarak
173
ÇED RAPORU
sınıflandırma yapılmış ve her sınıftaki rüzgarın esme frekansları % olarak ifade edilmiştir.
Bu şekle göre; bölgedeki rüzgar hızının % 66,2’si 0,5-2,1 m/sn aralığında olduğu
görülmektedir. Bunu sırasıyla % 13,4’ü 3,6-5,7 m/sn, %10,5’i 2,1-3,6 m/sn, %2,7’si 5,7-8,8
m/sn hızındaki rüzgarlar takip etmektedir.
Şekil V.1.6.3. Göksun Meteoroloji İstasyonu 2004 Yılı Rüzgar Hızı Dağılımları
Atmosferik kararlılık ile karışım yüksekliği bilgileri, bacadan çıkacak duman ve gazlar
ile, toz emisyonlarının dikey dağılım üst limitinin belirlenmesinde yardımcı olmaktadır.
Dolayısıyla, kararlılık şartları ve karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferik dağılımını
etkileyen en önemli faktörlerdir. Atmosferik kararlılık, atmosferdeki türbülans miktarının
ölçüsüdür.
Atmosferik kararlılık düzeyi azaldıkça, türbülans miktarı artmakta, dolayısıyla hava
emisyonlarının dağılımı atmosferik karlılığın azalmasına bağlı olarak artmaktadır.
WRPLOT View Programı’nın kullanımıyla Göksun İstasyonu 2004 yılı atmosferik kararlılık
sınıflarının dağılımı grafiksel olarak oluşturulmuş ve Şekil V.1.6.4’de gösterilmiştir.
Kararlılık sınıfları % olarak ifade edilmiştir. Bu şekle göre; bölgede çoğunlukla %37,5 ile F
sınıfı kararlılık gözlenmektedir. Bunu %15,2 ile B, %14,5 ile C, % 13,4 ile D, %10,5 ile E
ve %2,9 ile A sınıfı kararlılık izlemektedir. B,C, D, E kararlılık durumlarının oluşum
frekansları birbirine yakın olup, B sınıfı kararlılık hali; atmosferin kararsız olduğu ve
atmosfere atılan kirleticilerin yayılımının desteklendiği, C ve D kararlılık halleri ise;
atmosferin nötral olduğu durumları temsil etmektedir.
174
ÇED RAPORU
Şekil V.1.6.4. Göksun Meteroloji İstasyonu 2004 Yılı Kararlılık Sınıfı Frekans Dağılımı
Atmosferik kararlılık şartları gün içerisinde değişiklik göstermekte; genellikle sabahın
erken saatlerinde atmosferik kararlılık gözlenmekte, güneş ışınlarının yeryüzüne ulaşması
ve yeryüzüne yakın katmanların konvektif olarak ısınmasıyla birlikte ise atmosferik
türbülansın artmasına, kararlılık durumunun azalmasına ve buna bağlı olarak dağılımın
artmasına neden olmaktadır.
Karışım yüksekliği, atmosfere atılan kirleticilerin dağılımını etkileyen diğer bir
faktördür. Karışım yüksekliği, kirleticilerin dağılabileceği hacmi belirler. Karışım
yüksekliğinin düşük olması, birim hacimdeki kütlenin, dolaysıyla da konsantrasyonun
artması anlamına gelir (konsantrasyon = kütle / hacim). Karışım yüksekliğinin yüksek
olması ise atmosfere atılan kirleticilerin daha etkin biçimde karışmasına, dağılmasına ve
yer seviyesi konsantrasyonlarının daha az gözlenmesine olanak sağlar. Diğer bir deyişle;
karışım yüksekliği kirleticilerin atmosferdeki seyrelme oranını tayin eder.
Karışım yüksekliği de karalılık sınıfları gibi gün süresince değişiklik gösterir. Karışım
yüksekliği, sabahın ilk saatlerinde düşük olmakta, gün içerisinde ise öğleden sonra esen
kuvvetli rüzgarların etkisiyle artış göstermektedir. Mevsimsel olarak ise; yaz aylarında
karışım yükseklikleri, kış aylarına oranla daha yüksek olmaktadır. Diğer taraftan, kış
aylarında karışım yüksekliğinin günlük değişim oranı, güneş radyasyonunun daha düşük
olması sebebiyle yaz aylarına nazaran oldukça düşüktür.
MODELLEME SONUÇLARI
Kurulması planlanan proje kapsamında hava kirlenmesine katkı değerlerinin
hesaplanması amacıyla ISCST3 Modeli kullanılarak tesisin bölgede yaratacağı muhtemel
kirlilik yükü tahmin edilmiştir. Tesis etki alanı içerisinde; saatlik, 24 saatlik (günlük), aylık
ve yıllık ortalama kirletici YSK değerleri µg/m3 cinsinden belirlenmiş ve ISCST3 model
çıktıları eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-9).
Modelleme çalışmalarında kullanılan ISCST3 model girdileri, model sonucu elde
edilen maksimum saatlik ortalama, günlük ortalama, aylık ortalama ve yıllık ortalama PM
YSK değerlerini gösterir çıktılar ve YSK değerlerinin üzerine işlenilerek eş konsantrasyon
eğrileri oluşturulan topoğrafik haritalar eklerde verilmiştir (Bkz. Ek-9).
175
ÇED RAPORU
Tablo V.1.6.5. Modelleme Çalışmaları ile Elde Edilen Maksimum PM YSK Değerleri ve HKDYY Sınır Değerleri
PARAMETRE
ORTALAMA
PERİYODU
MAKSİMUM YSK
DEĞERİ
3
(µg/m )
HKDYY GEÇİŞ DÖNEMİ UZUN
VADELİ VE KISA VADELİ
SINIR DEĞERLER
STANDARTLARI AŞAN
NOKTA SAYISI
24 saatlik
5526,53
300
6
Yıllık
16,942
150
-
PM
Söz konusu yönetmeliğe göre, UVS değeri aşılmaması gereken, bütün ölçüm
sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değerdir. Modelleme sonuçlarına göre, 179
noktadaki değerlerin aritmetik ortalaması alındığında, UVS değerinin (150 µg/m3) çok
altında kaldığı (16,942 µg/m3) görülmektedir.
24 saatlik YSK değeri ise HKDYY Ek-I A Geçiş Dönemi Uzun Vadeli sınır değerleri
(PM için KVS=300 µg/m3) 179 adet alıcı ortam ağı içerisinde toplam 6 noktada sınır değri
aşmaktadır. Standartları aşan noktalara ait koordinatlar, konsantrasyon değerleri ve sınır
değeri aştığı tarihleri gösterir tablo aşağıda verilmiştir.
Tablo V.1.6.6. PM için HKDYY Sınır Değerleri Aşan Noktalara Ait Koordinatlar ve Konsantrasyon Değerleri
Koordinatlar
x
y
24 SAATLİK YSK
(µg/m3)
Tarih
GG.AA.YY
1
244000
4194000
5526,534
16.10.2004
2
243000
4194000
2975,175
09.11.2004
3
243000
4195000
1073,624
07.01.2004
4
244000
4196000
869,943
23.01.2004
5
243000
4193000
567,064
10.11.2004
6
245000
4192000
364,051
02.11.2004
No
Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği Tablo Ek-IA’da PM için verilen
sınır değeri, KVS değeri ölçüm sonuçlarının %95’ini aşmaması gereken değerdir.
Modelleme sonuçlarına göre, 179 noktanın 173’ünde (%96,6) KVS sınır değeri
aşılmamaktadır, dolayısıyla söz konusu Yönetmelik sınır değerini sağlamaktadır.
Yapılan modelleme çalışması esnasında modelleme sonuçları ve model
sonuçlarından çizilen 1/25.000 ölçekli topografik harita eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-9).
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında meydana gelecek olan toz
emisyonunun minimuma indirilmesi amacıyla yapılacak olan çalışmalar aşağıda
sunulmuştur.
Toz Emisyonu için Alınacak Kontrol Önlemleri
Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında;
regülatörlerde, baraj alanında, iletim yapılarında, yükleme havuzlarında, cebri borularda,
ulaşım yollarında, denge bacasında ve santral binalarında yapılacak kazı, dolgu ve
malzeme nakli vb. işlemleri ile kırma-eleme tesisinde yapılacak çalışmalar esnasında toz
emisyonu oluşması söz konusudur.
Arazide oluşabilecek tozlanmayı minimuma indirgemek için emisyon kaynağında
savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması, yollarda tesviye
yapılması, malzeme taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılması ve
176
ÇED RAPORU
malzemenin üst kısmının %10 nemde tutulması gibi önlemler alınacaktır. Ayrıca gerektiği
durumlarda proje alanında bulunan yollar düzenli olarak arazöz araçlar ile sulanacaktır.
Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak olan toz emisyonlarının minimuma
indirilmesini sağlamak amacıyla;
-
Yol güzergâhlarında arazöz ile sulama yapılacaktır.
-
Kırma eleme tesisinde birincil kırıcı ağzında ve eleme ünitesinde su pulvarize
sistemi kurulacaktır.
-
Malzemelerin konveyör bantlardan silolara ve harman yerlerine dökülmesi
esnasında, konveyör bant ağızlarında su pulvarize sistemi kurulacaktır.
-
Savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması sağlanacaktır.
-
Malzemelerin taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılacak ve
malzemenin üst kısmının %10 nemde tutulacaktır.
-
Malzemeleri taşıyacak olan konveyör bantlar ve kırma eleme tesisi kapsamında
çalışacak diğer üniteler; kapalı sistem çalışacak, böylece bu ünitede oluşacak
olan tozun dışarı çıkması engellenecektir.
-
Kırma eleme tesisinde kullanılacak olan konveyör bantların üzeri kapalı olarak
dizayn edilecektir.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılacak olan su pulvarize
sistemine ait örnek akış diyagramı, aşağıdaki şekillerde verilmiştir.
Şekil.V.1.6.5. Kırma-Eleme Tesisi Su Pulvarize Sistemi
177
ÇED RAPORU
Şekil.V.1.6.6. Konveyör Bant Hattı Su Pulvarize Sistemi
Bunlara ek olarak, araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma
indirgenmesi için, 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı
Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç
ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve
bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu’na
uygun şekilde çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun
yükleme yapmalarına dikkat edilecektir.
Sonuç olarak; ISCST3 Modeli kullanılarak elde edilen Hava Kalitesine Etki
Değerleri’ne göre, projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasından kaynaklı muhtemel
emisyonların, HKDYY sınır eğerlerini sağladığı ve dolayısıyla faaliyetin insan ve çevre
sağlığı açısından herhangi bir tehlike oluşturmayacağı öngörülmektedir.
V.1.7. Zemin emniyeti, baraj gölünden su kaçağı olmaması için yapılacak
işlemler,
Gökkaya baraj yerinde ana kaya Jura-Kretase yaşlı Köroğlutepesi Formasyonuna
ait kireçtaşlarıdır. Kireçtaşları; genellikle gri, bej, sarımsı ve beyaz renklerde, çok kalın,
kalın, orta katmanlı, mikritik, biyomikritk türündedirler. Sert ve dayanımlı olan bu
formasyonun özellikle üst düzeylerinde karstik oluşuklara rastlanır. Anakaya üzerinde sol
sahilde 1-2 m kalınlıkta yamaç molozu ile dere yatağında 5-6 m kalınlıkta tahmin edilen
alüvyon bulunmaktadır. Geçirimli olan yamaç molozu ve alüvyon kazı ile kaldırılacaktır.
Anakayayı oluşturan ve üst seviyeleri karstik olan kireçtaşları, geçirimlilik yönünden
sıkıntılı görünmektedir. Baraj yerinde açılan kuyularda, örtü birimlerinde (yamaç
molozunda ve alüvyonda) yapılan basınçsız su deneylerinde geçirimlilik katsayısı (K) 10-2
ile 10-5 cm/s arasında değişmektedir. Ağırlıklı ortalama ise 10-3 olup, birimlerin geçirimli
özellikte olduğunu göstermektedir. Temel kayada yapılan basınçlı su deneylerinde
kuyuların ortalama geçirimlilik değerleri 3,73-20,97 Lugeon arasında değişmektedir. Bu
değerlere göre temel kaya az geçirimli-geçirimli özelliktedir.
178
ÇED RAPORU
Bunun için baraj yerinde ortalama 40 m derinlikte enjeksiyon perdesi önerilmiştir. Aks
yerinde duraylılık yönünden problem bulunmamaktadır. İnşaat aşamasında alüvyal
çökeller, yamaç molozu ve temel kayasının yüzeysel ayrışmış kısımları sıyrılarak sağlam
kaya koşulları sağlanacaktır.
Gökkaya Baraj yerinde açılan temel araştırma sondajları ve bu sondajlara ait karot
yüzdeleri (%), RQD (%) değerleri, yeraltısuyu seviyeleri, kuyu derinlikleri ile basınçlı su
deney sonuçları (Lugeon-geçirimlilik) Tablo IV.2.2.6.’da verilmiştir.
V.1.8. Arazinin hazırlanması ve inşaat alanı için gerekli arazinin temini
amacıyla kesilecek ağaçların tür ve sayıları, kesilecek ağaçların bölgedeki orman
ekosistemi üzerinde etkileri, ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri ve ne kadar
alanda bu işlerin yapılacağı, fauna üzerinde olabilecek etkiler,
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan bütün üniteler (iletim tüneli,
malzeme stok sahası ve kırma eleme tesisi hariç) orman sayılan alanlar içerisinde
kalmaktadır. Dolayısıyla proje dahilinde tesis edilecek olan toplam 120.068 m2(iletim tünel
alanı dahil) alanın; 41.927 m2’si orman sayılan alan, 47.470 m2’si orman sayılmayan alan
içerisinde kalmaktadır. Geri kalan 30.671 m2’lik alan ise iletim tüneline aittir.
Proje alanı Adana Orman Bölge Müdürlüğü, Saimbeyli Orman İşletme Müdürlüğü,
Saimbeyli ve Ayvacık Orman İşletme Şeflikleri sınırlarında kalmaktadır. Söz konusu proje
alanı ile ilgili olarak Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından hazırlanan “ÇED İnceleme
ve Değerlendirme Raporu” (Bkz. Ek-18, Resmi Yazılar) ve proje alanı ve yakın çevresini
gösterir 1/25.000 ölçekli orman mesçere haritasına (Bkz. Ek-4) bakıldığında, proje alanı
içerisindeki ağaç cinsleri; Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olarak tespit edilmiştir.
Mesçere tipi olarak ise alanda; BÇz, BKBt, Çzcd2, BÇz, OT, Çzd1, Bar, Çzcd1, Z, BÇzAr,
Arcd1 olduğu görülmektedir.
Proje ve ünitelerinin kurulacağı yaklaşık 41.927 m2 ormanlık alanda, yaklaşık 5
m ‘de 1(4) ağacın kesileceği göz önünde bulundurulursa toplam 8.386 adet Ar(Ardıç),
M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) ağacı elden çıkarılacaktır.
2
Adana Orman Bölge Müdürlüğü tarafından oluşturulan ÇED İnceleme ve
Değerlendirme Raporu”nda yapılacak tesisler için seçilen alanın orman envaline en az
şekilde zarar vereceği belirtilmektedir. Ayrıca ormancılık çalışmaları ve orman-halk
münasebetleri açısından da projenin mahsuru olmadığı belirtilmiştir.
Flora Üzerine Olabilecek Muhtemel Etkiler
Faaliyetin arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında bitki türleri bitkisel toprak örtüsünün
sıyrılmasından dolayı biyomas kaybına uğrayacaktır. Ancak, flora türlerinin tamamen
ortadan kaldırılması gibi bir durum söz konusu olmayacaktır.
Arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında ortadan kaldırılacak tabii bitki türleri,
Tablo IV.2.11.1.’de flora listesinde yer alan türlerdendir.
4
Çevresel Etüt Çalışmalarında Arazi Gözlemleri Sonucunda Ortalama Değer Olarak Alınmıştır.,
179
ÇED RAPORU
Arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında yaklaşık 120.068 m2(iletim tünel alanı dahil)
alanda bitkisel toprak örtüsü tamamen ortadan kaldırılacaktır.
Fauna Üzerine Olabilecek Muhtemel Etkiler
Karasal fauna türleri açısından arazi hazırlığı ve inşaat aşamasında proje
sahasındaki habitatlarının bozulması nedeniyle bulundukları habitatları terk ederek
çevredeki daha uygun alternatif yaşam alanlarına çekileceklerdir.
Fauna türlerine herhangi bir zarar verilmemesi için projede görev alacak personele
faaliyet sahibi tarafından gerekli uyarılar yapılacak ve yaban hayatının korunması
konusunda 6 ayda bir eğitim ve bilgilendirme toplantıları düzenlenecektir. Düzenlenecek
eğitim ve bilgilendirme toplantıları Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün bilgisi ve
desteği alınarak yapılacaktır. Düzenlenecek eğitim ve bilgilendirme toplantılarında konu ile
ilgili broşürler faaliyet sahibi tarafından hazırlattırılıp dağıtılacaktır.
Faaliyetin inşaat ve işletme aşamasında Bern Sözleşmesi Ek-2 ve Ek-3 listesinde
bulunan fauna türleri ile ilgili olarak Bern Sözleşmesi koruma tedbirlerine ve bu
sözleşmedeki 6. ve 7. madde hükümlerine uyulacaktır.
Bunlar;
Kesin olarak koruma altına alınan fauna türleri ile ilgili olarak (6. madde);
¾ Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri,
¾ Üreme ve dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip
etmek,
¾ Yabani faunayı bu sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde özellikle üreme,
geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek,
¾ Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa
bu yumurtaları alıkoymak,
¾ Fauna türlerinin canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç ticareti
yasaktır.
Korunan fauna türleri ile ilgili olarak (7. madde);
¾ Kapalı av mevsimleri ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esaslara,
¾ Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun
durumlarda geçici veya bölgesel yasaklamaya,
¾ Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde
bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde
düzenlenmesi hususlarına uyulacaktır.
180
ÇED RAPORU
Faaliyetin her aşamasında, 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na ve ilgili
Yönetmeliklere uyulacaktır.
İnşaat aşamasında yapılacak patlatma işlemleri fauna türlerinin üreme dönemleri
(Mart-Haziran ayları arası) dışında gerçekleştirilecek, bu dönemlerde patlatma
yapılmayacaktır.
V.1.9. Arazinin hazırlanması, inşaat alanı için gerekli arazinin temini amacıyla
elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, bunların arazi kullanım kabiliyetleri ve
tarım ürün türleri,
Planlanan söz konusu tesislerden; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himetli
Regülatörü Göksu Nehri üzerinde 610 m ile 760 m kotları arasında planlanmaktadır.
Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli deresi su
potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi
geliştirilmiştir. Proje kapsamında kurulacak olan alanlar üzerinde, Ek-4’de verilen Orman
Mesçere Haritası, Ek-3’de verilen Arazi Varlığı Haritası ve Ek-15’de ve Adana Tarım İl
Müdürlüğü tarafından proje alanında yapılan arazi çalışmaları sonucunda oluşturulan
görüşünde, proje alanı içerisinde herhangi bir tarım alanı bulunmamaktadır.
V.1.10. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına kadar
yapılacak işlerde kullanılacak yakıtların türleri, özellikleri, oluşacak emisyonlar,
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında kullanılacak araçlardan
kaynaklı yakıt(motorin) kullanımı söz konusu olacaktır. Söz konusu araçlar için gerekli
yakıt, faaliyet sahasına en yakın olan ruhsatlı akaryakıt istasyonundan karşılanacaktır.
Arazinin hazırlanmasından projenin işletme aşamasına geçene kadar yapılacak
çalışmalarda kullanılacak olan araçlardan kaynaklı oluşması muhtemel emisyon
miktarlarının hesaplanmasında Tablo V.1.10.1’de verilen emisyon faktörleri kullanılmıştır.
Tablo V.1.10.1. Dizel Taşıt Araçlarından Kaynaklanan Emisyon Faktörleri(kg/ton)
KİRLETİCİ
DİESEL
Karbonmonoksitler
Hidrokarbonlar
Azot Oksitler
Kükürt Oksitler
Toz
Kaynak:Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları.1991
9,7
29
36
6,5
18
Projenin işletme aşamasına geçene kadar yapılacak olan arazi hazırlık ve inşaat
çalışmaları esnasında kullanılacak araçlar aşağıda verilmiştir;
181
ÇED RAPORU
Tablo V.1.10.2. İnşaat Çalışmalarında Kullanılacak Makine Ve Ekipmanlar,
MAKİNA VE EKİPMAN ADI
SAYISI
Kamyon
40 Adet
Traktör
5 Adet
Dozer
5 Adet
Ekskavatör
10 Adet
Kompresör
5 Adet
Greyder
3 Adet
Silindir
2 Adet
Mobil Vinç
4 Adet
Jeneratör
2 Adet
Beton Santralı
1 Adet
Temel Kazık Makinesi
2 Adet
Betoniyer
1 Adet
Beton Pompası
4 Adet
Arazöz
2 Adet
Kullanılacak iş makinelerinin harcayacağı maksimum yakıt miktarı yaklaşık 30
lt/saat-araç, olup, her aracın oluşturacağı kütlesel debi hesaplamaları aşağıda verilmiştir.
Mazotun yoğunluğu = 0,8654 kg/lt, alınmıştır.
Kullanılacak araçların saatlik yakıt sarfiyatının 30 lt/araç olarak göz önüne
alındığında 1 aracın oluşturacağı emisyon değerleri aşağıda hesaplanmıştır.
30 lt/saat-araç x 0,8654 kg/lt = 25,95 kg/saat = 0,025 ton/saat olarak bulunur.
Buradan da oluşturacağı gaz emisyon değerleri aşağıda verilmiştir.
Karbonmonoksitler
Hidrokarbonlar
Azot Oksitler
Kükürt Oksitler
Toz
: 9,7 kg/ton x 0,025 ton/saat
: 29 kg/ton x 0,025 ton/saat
: 6,5 kg/ton x 0,025 ton/saat
=
=
=
=
=
0,242
0,725
0,9
0,162
0,45
kg/saat
kg/saat
kg/saat
kg/saat
kg/saat
Çalışacak araçlardan kaynaklanacak emisyonların minimuma indirgenmesi için;
trafikte seyreden motorlu kara taşıtlarından kaynaklanan egzoz gazlarının neden olacağı
hava kirliliğinden ve tehlikelerinden, canlıları ve çevreyi korumak amacıyla egzoz gazı
kirleticilerinin azaltılmasını sağlamak ve ölçümler yaparak kontrol etmek üzere gerekli usul
ve esasları belirleyen, 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından Kaynaklanan Egzoz Gazı
Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak tüm araç
ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve
bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır.
182
ÇED RAPORU
V.1.11. Proje kapsamında kullanılacak suyun temin edileceği kaynaklardan
alınacak su miktarları, su temini sistemi, ve bu suların kullanım amaçlarına göre
miktarları, oluşacak atık suların cins ve miktarları, deşarj edileceği ortamlar,
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında su kullanılacak yerler, miktarları, temin
yerleri, atıksu miktarları ve atıksuyun bertaraf şekli Tablo V.1.11.1.’de verilmiştir.
Tablo V.1.11.1. Projenin Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Su Kullanılacak Yerler, Miktarları, Temin Yerleri,
Atıksu Miktarları ve Atıksuyun Bertaraf Şekli
SU KULLANIMI
Arazi Hazırlık ve
İnşaat
Aşamalarında
toplam 250 Kişi
İçin
İçme
ve
Kullanma Suyu
Çalışma
Bölgesinde
ve
kullanılacak köy
yollarında
tozumayı önlemek
için arazöz ile
nemlendirme
işlemi
SU MİKTARI
250 kişi x 150
lt/kişi-gün = 37,5
3
m /gün
Yaklaşık
3
10,00 m /gün
SU TEMİN YERİ
Mevcut
yüzey
sularından
ve
kaynak
sularından içme
ve
kullanma
suyu
temin
edilecektir.
Yüzeysuyundan
pompaj ile
(Göksu Nehri ve
Yankolları)
ATIKSU MİKTARI
ATIKSUYUN BERTARAF ŞEKLİ
37,5 m /gün
Oluşacak evsel nitelikli atıksu, faaliyet
alanı ve yakın çevresinde atıksu
(kanalizasyon)
sistemi
olmadığından,
destek
şantiyelerinde(Saimbeyli
ve
Himmetli HES Proje Alanı) kurulacak
sızdırmasız fosseptikte toplanacak ve
Gökkaya HES ana şantiye alanında
kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisine
vidanjör
yardımıyla
aktarılması
sağlanacaktır.
Paket
atıksu
arıtma
tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık
2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
‘’Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği”nde verilen
deşarj kriterlerini sağladıktan sonra en
yakın alıcı ortama(Göksu Nehri) deşarj
edilecektir.
-
Nemlendirme
işleminde
bünyesinde
kalacağı
oluşmayacaktır.
Atık suların ve mikser içerisinde kalmış
agreganın geri kazanılması için tesiste
“Yıkama Tamburu” ve “Çöktürme Havuzu”
kurularak (4x8x2m ebatlarında) geri
kazanma
(Recycling)
işlemi
uygulanacaktır. Agrega malzeme dolgu
işlemlerinde, su ise beton imalatlarında
yeniden kullanılacaktır.
Atıksu oluşması söz konusu değildir.
3
Beton İmalatları
(Mobil
Beton
Santrali)
Toplam = 24.000
3
m /inşaat
süresince
Yüzeysuyundan
pompaj ile
(Göksu Nehri ve
Yankolları)
Sadece
betonlarını
boşaltan
mikser
araçların
yıkanması sonucu
inşaat süresince;
3
yaklaşık 550 m
agrega
içerikli
askıda katı madde
(AKM)
konsantrasyonu
ve
bulanıklığı
yüksek olan atıksu
oluşacaktır.
Kırma-Eleme
Ünitesinde/Toz
İndirgeme Sistemi
(Su Pulverizasyon
Sistemi)
Yaklaşık
470
lt/gün
(1 ton malzeme
için 2 lt su)
Yüzeysuyundan
pompaj ile
(Göksu Nehri ve
Yankolları)
Kullanılan suyun
tamamı malzeme
bünyesinde
kalacaktır.
su,
için
toprak
atıksu
(5 )
Not 1: Bir kişinin ihtiyaç duyacağı su miktarı 150 lt/kişi-gün alınmıştır.
Not 2: Kullanılacak suyun tamamının atık su olarak geri döneceği kabul edilmiştir.
Proje kapsamında açığa çıkacak evsel nitelikli atıksular, orta kirlilikte evsel atıksu
özelliği ile karakterize edilebilir. Uzun araştırmalar sonucu ortaya çıkan literatür bilgilerine
göre oluşacak evsel nitelikli atıksuyun karakteristiği ile ilgili toplam kirlilik yükleri
Tablo V.1.11.2’de verilmiştir.
5
Kaynak: Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ - 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel
EROĞLU)
183
ÇED RAPORU
Tablo V.1.11.2. Arazi Hazırlık ve İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Atıksuyun Toplam Kirlilik Yükü
PARAMETRE
Birim yük
(mg/l)
Toplam yük
(kg/h)
BOI5
220
0,20625
KOI
500
0,46875
AKM
220
0,20625
Yağ-gres
100
0,09375
Toplam P
8
0,0075
Toplam N
40
0,0375
Toplam Cl
50
0,046875
Toplam sülfür
30
0,028125
Toplam organik karbon
160
0,15
pH
6-9
Kaynak: Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering; Treatment, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Book
Company, New York, ABD.
Faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi olmadığından;
projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, 19.03.1971
tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası
İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik’’ uyarınca destek
şantiyelerinde(Saimbeyli ve Himmetli HES Proje Alanı) kurulacak sızdırmasız
fosseptiklerde toplanacak ve Gökkaya Barajı Santral alanı bitişiğinde bulunacak ana
şantiye içerisinde kurulacak paket atıksu arıtma tesisine vidanjörle aktarılacaktır. Paket
atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31 Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği”nde verilen
deşarj kriterlerini sağladıktan sonra en yakın alıcı ortama (Göksu Nehri) deşarj edilecektir.
Proje kapsamında kurulacak arıtma tesisine ait P&I Diyagramı ve kesitler eklerde
verilmiştir (Bkz. Ek-11).
Proje dahilinde kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisi için, 2005/5 sayılı Atıksu
Arıtma Tesisi Proje Onayı genelgesi kapsamında onayı yapılacaktır.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları ile işletme aşamasında; 31.12.2004 tarih
ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği’nin 20. Maddesinin (a) ve (b) bendleri ile 13.02.2008 tarih ve 26786 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde
Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 12. Maddesine uygun olarak hereket edilecektir.
Konu ile ilgili olarak Taahhütname Ek-15’de verilmiştir.
Proje dahilinde Göksu Nehri ve yan kollarına deşarj edilecek her türlü atıksu için, 31
Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su
Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’’ ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliğinin 20.
Maddesi, Ek-5 ve Ek-6’da yer alan alıcı ortam değerleri ile atıksu deşarj kriterlerine
uyulacaktır.
Çalışma bölgesinde kullanılacak köy yollarında tozumayı önlemek için yüzey suları
kullanılarak arazöz ile nemlendirme işlemi yapılacak olup, bu işlemde su toprak
bünyesinde kalacağı için atıksu oluşturmayacaktır. Ayrıca kırma-eleme ünitesinde, toz
emisyonunun yayılımını önlemek için, toz indirgeme sisteminde (Su Pulverizasyon
Sistemi) su kullanılacak olup, bu su da, malzeme bünyesinde kalacak ve atıksu
oluşmayacaktır.
184
ÇED RAPORU
V.1.12. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek
meydana gelecek katı atık miktarı, ne şekilde bertaraf edileceği,
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında; yapılacak hafriyat çalışmaları
neticesinde hafriyat atıkları, çalışacak personellerden kaynaklı evsel nitelikli katı atıklar ile
inşaat atıkları meydana gelecektir.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak olan hafriyat atıkları bu
hafriyat atıkların değerlendirilmesi ve bertarafı ile ilgili bilgiler raporun V.1.1. nolu
bölümünde detaylı olarak sunulmuştur.
Evsel Nitelikli Katı Atıklar;
Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamalarında çalışacak toplam 250 kişiden
kaynaklı, evsel nitelikli katı atık (organik atık vb.) ve inşaat çalışmalarından dolayı atık
(tahta, demir, çimento kağıdı vb.) oluşması söz konusu olacaktır.
Bir kişiden kaynaklı günlük katı atık miktarı 1,34 kg (6) kabulüyle;
250 kişi x 1,34 kg/gün = 335 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşacaktır.
Projede çalışacak personelden kaynaklanan evsel katı atıklar, şantiye olarak
kullanılacak sahalar içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında
toplanacaktır. Konteynırlarda biriktirilecek bu katı atıklar ise belli periyotlarda Saimbeyli
Belediyesi ile yapılacak sözleşme dahilinde toplatılarak katı atık depolama alanına
nakledilecektir.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında meydan gelecek katı atıkların
belediye araçları tarafından toplanarak depolama alanına nakledilmesi ile ilgili olarak MEM
Enerji Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından 31.10.2008 tarih ve 31 sayılı yazı ile
Saimbeyli Belediyesi’ne başvuru yapılmıştır. Yapılan başvuru neticesinde Saimbeyli
Belediyesi’nin 28.11.2008 tarih ve 142/741 sayılı cevabı yazısında söz konusu evsel
nitelikli katı atıkların belediye sistemine verilmesinde herhangi bir sakınca olmadığı
belirtilmektedir(Bkz.Ek-15).
Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında ayrıca; parça demir, çelik, sac, ambalaj
malzemesi ve benzeri katı atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik
göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir. Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje
alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı mümkün olan atıklar yeniden
kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri kazanımı
mümkün olmayan atıklar ise yine Saimbeyli Belediyesi tarafından alınarak bertaraf
edilecektir.
Arazi hazırlık çalışmaları esnasında meydana gelecek olan demir, çelik, sac vb.
metal parçaları, şantiye alanı içerisinde kurulacak, taban sızdırmazlığı sağlanmış ve
üzerinde sundurma yapı bulunan bir alanda muhafaza edilecektir.
Sonuç olarak;
Projenin tüm aşamalarında oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) 14.03.1991
tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi
denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu
6
Kaynak: Devlet İstatistik Enstitüsü, Belediye Katı Atık Sonuçları, 2002
185
ÇED RAPORU
konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa gerekse “Katı Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği”ne ve ve buYönetmelikte;
03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı Resmi Gazete’de
05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişikliklere uygun
olarak hareket edilecektir.
Projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları;
24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.
Ayrıca; projenin tüm aşamalarında 09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Başbakanlık Genelgesi’ne uygun olarak hareket
edilecektir.
Atık Yağlar ve Akümülatörler;
Projenin işletme aşamasında çalışacak araçların bakım ve onarımları yetkili
servislerinde yaptırılacak olup, bunun mümkün olmadığı ve bakım onarımlarının tesis
içerisinde yapıldığı zamanlarda herhangi bir atık yağın ortaya çıkması durumunda, söz
konusu yağın toprağa ve/veya suya karışmasının önlenmesi amacı ile, atık yağ kapalı ve
sızdırmasız metal bir kapta toplanarak 30.07.2008 tarih ve 26952 Sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” kapsamında lisans
almış geri kazanım firmasına sözleşme dahilinde verilecektir. Araçların tesis içerisinde
bakım ve onarımları; şantiye alanı içerisinde taban sızdırmazlığı sağlanmış ve üzeri
sundurma yapı ile kapatılmış alanda yapılacak olup, yapılacak çalışmalar esnasında
31.05.200 tarih ve 25831 sayılı Resmi Gazetede Yayımlanarak yürürlüğe giren Toprak
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir.
Ayrıca projenin işletme aşamasında kullanılacak olan araçların bakım ve
onarımlarının faaliyet alanı içerisinde yapılması durumunda, ortaya çıkması muhtemel atık
aküler, 31/08/2004 tarih ve 25569 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Atık Pil
ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda proje alanı içerisinde
taban sızdırmazlığı sağlanmış, kapalı bir ortamda muhafaza edilecek ve lisans almış geri
kazanım firmasına verilmek sureti ile bertarafı sağlanacaktır.
Bunun yanı sıra trafoda izolasyon yağları kullanılmaktadır. Tesiste büyük çaplı arıza
durumlarında, yapılacak yağ transferi işlemi sırasında, meydana gelebilecek kazalar
sonucunda, ortama dökülen veya taşan izolasyon yağı üzerine kum, çakıl veya talaş gibi
absorban dökülerek ortama sızması önlenecek daha sonra bu karışım varillere alınarak
depolanacaktır.
Kullanılacak izolasyon yağının yaklaşık ömrü 25-30 yıl arasındadır. Kullanım ömrünü
tamamlamış izolasyon yağlarının bertarafı ise, lisanslı bertaraf tesislerinde, 21.01.2004
tarih ve 25353 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların
Kontrolü Yönetmeliği” 2. Bölüm Madde 9’da belirtildiği şekilde gerçekleştirilecektir.
Atıkların bertaraf tesislerine taşınması lisanslı taşıyıcı vasıtası ile yapılacaktır. Bertaraf
tesislerine aktarılıncaya kadar “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” 4. ve 5. Bölümlerde
öngörülen şartlar sağlanacak, işletme içindeki “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”nde
186
ÇED RAPORU
belirtilen standartlara uygun olarak yapılmış geçici depolarda depolanacaktır. Daha sonra
ihale yolu ile Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan lisans almış firmalara satılarak
değerlendirilecektir. Ayrıca söz konusu izolasyon yağlarının depolanması, taşınması ve
bertarafı esnasında 27.12.2007 tarih ve 26739 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Poliklorlu Bifenil (PCB) ve Poliklorlu Terfenil (PCT)’lerin Kontrolü
Hakkında Yönetmelik”e ve “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”ne uyulacaktır.
Tıbbi Atıklar;
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında çalışacak kişilerin sağlık
sorunlarına müdahale etmek amacıyla yapılacak yataksız, ayakta tedavi amaçlı revir
ünitesi kurulacaktır. Revir ünitesinde oluşacak atıkların miktarı tam olarak
belirlenememekle birlikte çok az miktarda olması tahmin edilmektedir.
Revir ünitesinde oluşması muhtemel tüm tıbbi atıklar; yırtılmaya, delinmeye,
patlamaya ve taşımaya dayanıklı; orijinal orta yoğunluklu polietilen hammaddeden
sızdırmaz, çift taban dikişli ve körüksüz olarak üretilen, çift kat kalınlığı 100 mikron olan,
en az 10 kilogram kaldırma kapasiteli, üzerinde görülebilecek büyüklükte ve her iki
yüzünde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT TIBBİ ATIK” ibaresini taşıyan
kırmızı renkli plastik torbalara konulacaktır. Torbalar en fazla ¾ oranında doldurularak
ağızları sıkıca bağlanacak ve gerekli görüldüğü hallerde her bir torba yine aynı özelliklere
sahip diğer bir torbaya konularak kesin sızdırmazlık sağlanacaktır.
Kesici ve delici özelliği olan atıklar ise diğer tıbbi atıklardan ayrı olarak delinmeye,
yırtılmaya, kırılmaya ve patlamaya dayanıklı, su geçirmez ve sızdırmaz, açılması ve
karıştırılması mümkün olmayan, üzerinde “Uluslararası Biyotehlike” amblemi ile “DİKKAT!
KESİCİ ve DELİCİ TIBBİ ATIK” ibaresi taşıyan plastik veya aynı özelliklere sahip lamine
kartondan yapılmış kutu veya konteynerler içinde toplanacaktır. Bu biriktirme kapları, en
fazla ¾ oranında doldurulacak ve ağızları kapatılarak kırmızı plastik torbalara
konulacaktır. Kesici-delici atık kapları dolduktan sonra kesinlikle sıkıştırılmayacak,
açılmayacak, boşaltılmayacak ve geri kazanılmayacaktır.
Tesiste Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği kapsamında geçici olarak depolanması
sağlanacak olan tıbbi atıklar Adana Belediyesi ile yapılacak olan protokol kapsamında
tıbbi atık depolama alanında bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Tesis içerisinde oluşması muhtemel tıbbi atıkların geçici olarak depolanması,
taşınması ve bertaraf edilmesi aşamalarında 25.07.2005 tarihli 25883 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nde belirtilen
yükümlülüklere uygun olarak hareket edilecektir.
Diğer Atıklar;
Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasınca kullanılacak olan araçlardan kaynaklı
kullanılmış araç lastikleri meydana gelecektir. Proje alanı içinde oluşması muhtemel
ömrünü tamamlamış lastiklerin geri kazanım firmasına verilmesi sağlanacak olup, bu
kapsamda 25.11.2006 tarih ve 26357 sayılı Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü
Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket edilecektir. Ayrıca proje kapsamında
kullanılacak yemekhanede oluşacak bitkisel atık yağların bertarafında 19.04.2005 tarih ve
25791 sayılı Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak hareket
edilecektir.
Ayrıca proje kapsamında kurulacak olan evsel nitelikli paket atıksu arıtma tesisinden
çıkacak olan arıtma çamurları Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeiği Madde 28 gereğince su
187
ÇED RAPORU
oranını %65’e getirecek ve daha sonra atık depolama alanına nakledilerek bertaraf
edilmesi sağlanacaktır.
Projenin tüm aşamalarında, Göksu Nehri ve yan kollarına katı ve/veya sıvı atıklar ile
hafriyat atıkları kesinlikle atılmayacak olup, söz konusu dere yataklarından herhangi bir
malzeme alınmayacaktır.
Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda belirtilen
atık yönetimiyle ilgili tüm yönetmeliklere uyulacaktır.
yapılacak işler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, gürültünün kaynakları ve
seviyesi, kümülatif değerler,
Yapılması planlanan söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat aşaması esnasında
çalışacak olan araç ve ekipmanlardan kaynaklı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır.
Ayrıca inşaat süresince iletim tüneli ile tesis oturum alanlarında belirli aralıklarla yapılacak
patlatma işlemlerinden kaynaklı gürültü ve titreşim meydana gelecektir.
Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları aşamasında meydana gelecek olan gürültü
düzeyinin belirlenmesi amacıyla Sound Plan programından faydalanılmış olup, bu
kapsamda çalışacak olan araç ve ekipmanların gürültü bilgileri programın kitaplığından
alınmış ve gürültü haritaları bu doğrultda oluşturulmuştur.
Ek-11’de verilen Akustik Rapor incelendiğinde, yapılan hesaplamalar sonucunda
verilen gürültü haritası üzerinde anlaşılacağı üzere, projenin inşaat çalışmaları esnasında
çalışacak araçlardan kaynaklı gürültü düzeyi özellikle araçların çalıştığı bölgede yüksek
değerlere çıkmaktadır. Ancak zemin ve mesafenin etkisiyle azalan gürültü düzeyi Himmetli
köyünde bulunan en yakın yapıda bu değer 40 dBA’nın da altına düşmektedir.
Ayrıca inşaat çalışmaları süresince faaliyet sahibi tarafından şantiye alanında;
inşaatın başlama, bitiş tarihleri ve çalışma periyotları ile Saimbeyli belediyesinden alınan
izinlere ilişkin bilgiler, inşaat alanında herkesin kolayca görebileceği bir tabelada
gösterilecektir.
ÇED Raporu
(Bkz. Ek-11).
kapsamında
hazırlanan
Akustik
Rapor
eklerde
sunulmuştur
V.1.14. Arazinin hazırlanmasından başlayarak ünitelerin açılmasına dek yerine
getirilecek işlerde çalışacak personelin ve bu personele bağlı nüfusun konut ve
diğer teknik/sosyal altyapı ihtiyaçlarının nerelerde ve nasıl temin edileceği,
Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında toplam
250 kişinin çalışması planlanmaktadır. Proje dâhilinde çalışacak vasıfsız personel,
mümkün olduğunca bölgeden istihdam edilecek, işletme aşamasında ise daimi
personeller yine yöreden istihdam edilerek az da olsa bölge ekonomisine katkı sağlanmış
olacaktır. Bu personellerin evlerine ulaşımını sağlamak için servis hizmetleri verilecek,
böylece yatacak yer problemi olmayacaktır.
Proje kapsamında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçları (barınma, dinlenme,
yemekhane vb.) proje kapsamında kurulacak şantiye alanında yer alan sosyal tesislerden
temin edilecektir. Ayrıca ihtiyaç duyulması halinde teknik ya da sosyal ihtiyaçlar, proje
alanı yakın çevresindeki yerleşim birimlerinden (Saimbeyli Belediyesi), buralardan
karşılanamama durumunda ise Adana ilinden temin edilebilecektir.
188
ÇED RAPORU
sürdürülecek işlerden, insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli olanlar,
Projenin tüm ünitelerinde arazi hazırlama ve inşaat çalışmaları esnasında;
-
Yapılacak kazı çalışmaları (yol tesviye, kanal açma, tünel açma, tesis
yapılarının temellerinin açılması vb.),
Kazı çalışması sonucu oluşacak dolgu malzemelerinin stoklanması, serilmesi,
sıkıştırılması,
Tüm ünitelerin (regülâtör, baraj, iletim tüneli, yükleme havuzu, cebri boru,
santral binası, vb.) ve tamamlayıcı tesislerin inşaatı,
Kullanılan makine ve ekipmanlardan kaynaklı
kaza riski söz konusu olabilmektedir.
Projenin arazi hazırlama ve inşaat aşamasında;
9 Teknik olarak yönetmeliklerin şart koştuğu her türlü güvenlik tedbirleri,
Personele iş sağlığı ve iş güvenliği eğitimi,
Yönlendirme işaretlerinin ve ikaz levha işaretlerin yerleştirilmesi,
İşçilere kişisel koruma araç ve gereçlerinin temini(giysi, maske, kulaklık vb.)
9 Tesiste tüm giriş çıkışların kontrollü bir şekilde yapılması,
Güvenlik görevlisinin bulundurulması,
Tehlike, ihbar ve ikaz panolarının yerleştirilmesi,
9 Bakımlı makine ve ekipmanların kullanılması,
9 Kış aylarında yolların açık tutulması ve buzlanmanın önlenmesi konularında
gerekli her türlü önlemler alınarak, kazaların oluşması önlenecektir.
Bu konuda özellikle yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını
içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkartılarak, 23 Aralık 2003 tarih
ve 25325 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Yapı İşlerinde Sağlık ve
Güvenlik Yönetmeliği’’ hükümlerine uygun olarak inşaat çalışmalarının yürütülmesi
sağlanacaktır.
Bu yönetmelikte geçen, açık alanlardaki çalışma yerlerinde uyulması gereken
aşağıdaki asgari şartlar yerine getirilerek tüm çalışmalar yapılacaktır. Ayrıca projenin
inşaat ve işletme aşamalarında oluşması muhtemel kaza risklerine (deprem, sabotaj, sel,
yangın vb.) karşı alınacak önlemleri belirleyen Acil Müdahale Planı eklerde sunulmuştur
(Bkz. Ek-12).
i-Sağlamlık ve dayanıklılık
Alçak veya yüksek seviyede olan hareketli veya sabit çalışma yerleri;
Çalışan işçi sayısı,
Üzerlerinde bulunabilecek maksimum ağırlık ve bu ağırlığın dağılımı,
Maruz kalabileceği dış etkiler göz önüne alınarak yeterli sağlamlık ve
dayanıklılıkta olacaktır.
Bu çalışma yerlerinin taşıyıcı sistemleri ve diğer kısımları yapısı gereği yeterli
sağlamlıkta değilse, çalışma yerinin tamamının veya bir kısmının zamansız veya
kendiliğinden hareketini önlemek için, bunların dayanıklılığı uygun ve güvenilir sabitleme
metotlarıyla sağlanacaktır.
Çalışma yerlerinin sağlamlığı ve dayanıklılığı uygun şekilde ve özellikle de çalışma
yerinin yükseklik veya derinliğinde değişiklik olduğunda kontrol edilecektir.
189
ÇED RAPORU
ii-Enerji dağıtım tesisleri
Yapı alanındaki enerji dağıtım tesislerinin, özellikle de dış etkilere maruz kalan
tesislerin, kontrol ve bakımları düzenli olarak yapılacaktır.
Yapı alanında elektrik hava hatları geçiyorsa, mümkünse bunların güzergahı
değiştirilerek yapı alanından uzaklaştırılacak veya hattın gerilimi kestirilecektir. Bu
mümkün değilse, bariyerler veya ikaz levhalarıyla araçların ve tesislerin elektrik hattından
uzak tutulması sağlanacaktır. Araçların hat altından geçmesinin zorunlu olduğu
durumlarda uygun önlemler alınacak ve gerekli ikazlar yapılacaktır.
iii-Hava koşulları
İşçiler, sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek hava koşullarından korunacaktır.
iv-Düşen cisimler
Teknik olarak mümkün olduğunda işçiler düşen cisimlere karşı toplu olarak
korunacaktır. Malzeme ve ekipman, yıkılma ve devrilmeleri önlenecek şekilde istiflenecek
veya depolanacaktır. Gerekli yerlerde tehlikeli bölgelere girişler önlenecek veya kapalı
geçitler yapılacaktır.
v-Yüksekten düşme
Yüksekten düşmeler, özellikle yeterli yükseklikte sağlam korkuluklarla veya aynı
korumayı sağlayabilen başka yollarla önlenecektir. Korkuluklarda en az; bir trabzan, orta
seviyesinde bir ara korkuluk ve tabanında eteklik bulunacaktır. Yüksekte çalışmalar ancak
uygun ekipmanlarla veya korkuluklar, platformlar, güvenlik ağları gibi toplu koruma
araçları kullanılarak yapılacaktır. İşin doğası gereği toplu koruma önlemlerinin
uygulanmasının mümkün olmadığı hallerde, çalışma yerine ulaşılması için uygun araçlar
sağlanacak, çalışılan yerde vücut tipi emniyet kemeri veya benzeri güvenlik yöntemleri
kullanılacaktır.
vi-İskele ve seyyar merdivenler
Bütün iskeleler kendiliğinden hareket etmeyecek ve çökmeyecek şekilde
tasarlanmış, yapılmış olacak ve bakımlı bulundurulacaktır. Çalışma platformları, geçitler
ve iskele platformları, kişileri düşmekten ve düşen cisimlerden koruyacak şekilde
yapılacak, boyutlandırılacak, kullanılacak ve muhafaza edilecektir.
İskeleler;
(a) Kullanılmaya başlamadan önce,
(b) Daha sonra belirli aralıklarla,
(c) Üzerinde değişiklik yapıldığında, belli bir süre kullanılmadığında, kötü hava
şartları veya sismik sarsıntıya veya sağlamlığını ve dayanıklılığını etkileyebilecek diğer
koşullara maruz kaldığında, uzman bir kişi tarafından kontrol edilecektir.
Merdivenler yeterli sağlamlıkta olacak ve uygun şekilde bakım ve muhafazası
sağlanacaktır. Bunlar uygun yerlerde ve amaçlarına uygun olarak doğru bir şekilde
kullanılacaktır. Seyyar iskelelerin kendiliğinden hareket etmemesi için gerekli önlem
alınacaktır.
190
ÇED RAPORU
vii-Kaldırma araçları
Bütün kaldırma araçları ile bağlantıları, sabitleme ve destekleme elemanları da dahil
bütün yardımcı kısımları;
(a)
(b)
(c)
(d)
(e)
Kullanım amacına uygun ve yeterli sağlamlıkta tasarlanmış ve imal edilmiş
olacak,
Doğru şekilde kurulacak ve kullanılacak,
Her zaman iyi çalışabilir durumda olacak,
Yürürlükteki mevzuata göre, periyodik olarak kontrol, test ve deneyleri
yapılacak,
Bu konuda eğitim almış ehil kişilerce kullanılacaktır.
Kaldırma araçları ve yardımcı elemanlarının üzerlerine azami yük değerleri açıkça
görülecek şekilde yazılacaktır. Kaldırma ekipmanı ve aksesuarları belirlenen amacı
dışında kullanılmayacaktır.
viii-Kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri
Bütün kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri;
(a)
(b)
İyi çalışır durumda olacak,
Doğru şekilde kullanılacaktır.
Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan makine ve araçların sürücü ve
operatörleri özel olarak eğitilmiş olacaktır. Kazı ve malzeme taşıma işlerinde kullanılan
makine ve araçların kazı çukuruna veya suya düşmemesi için gerekli koruyucu önlemler
alınacaktır.
ix-Tesis, makine, ekipman
Mekanik el aletleri de dahil olmak üzere herhangi bir güçle çalışan tesis, makine ve
ekipman;
(a)
(b)
(c)
(d)
Mümkün olduğu kadar ergonomi prensipleri dikkate alınarak uygun şekilde
tasarlanmış ve imal edilmiş olacak,
İyi çalışır durumda olacak,
Yalnız tasarlandıkları işler için kullanılacak,
Uygun eğitim almış kişilerce kullanılacaktır.
x- Kazı işleri, tünel, kanal işleri ile patlatmalar
Kazı işleri, tünel ve kanal çalışmalarında;
(a)
(b)
(c)
(d)
Uygun destekler ve setler kullanılacak,
Malzeme veya cisim düşmesi veya su baskını tehlikesine ve insanların
düşmesine karşı uygun önlemler alınacak,
Sağlık için tehlikeli veya zararlı olmayan özellikte solunabilir hava sağlamak
için bütün çalışma yerlerinde yeterli havalandırma yapılacak,
Yangın, su baskını veya göçük gibi durumlarda işçilerin güvenli bir yere
ulaşmaları sağlanacaktır.
Kazı alanına giriş ve çıkış için güvenli yollar sağlanacaktır. Toprak ve malzeme
yığınları ve hareketli araçlar kazı yerinden uzak tutulacak ve gerekiyorsa uygun bariyerler
yapılacaktır. Bunların yanı sıra proje kapsamında sahada hareket eden araçlar insan
sağlığı açısından tehlike ve kaza riski oluşturmaktadır. Kaza risklerini en aza indirmek için
proje sahası içerisinde çalışacak araçların bakımları periyodik olarak yapılacak, saha
191
ÇED RAPORU
içerisinde her türlü çevre emniyeti alınacak ve gerekli ikaz levhaları konulacaktır.
Proje kapsamında tünel ve hafriyat çalışmalarında kullanılmak üzere alınacak
patlayıcı malzemeler için patlayıcı malzemelerin teslim alınması, taşınması, dağıtılması,
geri alınması ve muhafazası bu amaçla eğitilmiş ve fenni nezaretçi tarafından
görevlendirilmiş kimseler tarafından ilgili mevzuat hükümlerine göre yapılacaktır.
Doldurma, sıkılama, kapsül tellerinin temizlenmesi, bağlanması ve ateşlenmesi bizzat
fenni ziyaretçi görevlendirilmiş, yeterlilik belgesine sahip ateşçi tarafından yapılacaktır.
Patlayıcı yerleştirilen delikler çok iyi sıkılama yapılacak ve parça savrulma riskini önlemek
amacıyla deliklerin üzeri örtülecektir.
Patlatma esnasında her türlü çevre emniyeti alınacak, tüm saha çevresine gerekli
ikaz levhaları asılacak ve patlatma yapılmadan önce siren ile uyarı yapılacaktır. İşletmede
tehlikeli, parlayıcı ve patlayıcı özellik gösteren maddeler ile ilgili olarak “Parlayıcı,
Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalışılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak
Tedbirler Tüzüğü”ne uyulacaktır.
Patlatma yapıldığında (tünel dışında) çevreye taş ve kaya fırlamasını önlemek
amacıyla ilk patlatmalar 1 veya 2 delik açılarak ve minimum düzeyde patlayıcı kullanılarak
yapılacak ve bu şekilde kayacın patlatmaya karşı tepkisi belirlenerek, kaya fırlamalarını
önleyecek patlatma dizaynına ulaşılacaktır.
Ayrıca taş fırlamalarının denetlenmesi için en uygun ateşleme örgütlemesi yapılacak,
ardışık gelen ateşleyicilerin bindirmeli patlatılmaları sonucu kayaların birbirlerini
perdelemesi sağlanacaktır.
Patlayıcı maddenin kullanılması, korunması, taşınması konuları; ‘’Tekel dışı bırakılan
patlayıcı maddelerle av malzemesi ve benzerlerinin üretimi, ithali, taşınması saklanması,
depolanması, satışı, kullanılması, yok edilmesi, denetlenmesi usul ve esasları’’na ilişkin 29
Eylül 1987 tarih ve 19589 sayılı resmi Gazete’de yayımlanan 87/12028 karar sayılı tüzüğe
uygun olarak yapılacaktır.
xi-Metal veya beton karkas, kalıp panoları ve ağır prefabrike elemanlar
Metal veya beton karkas ve bunların parçaları, kalıp panolar, prefabrike elemanlar
veya geçici destekler ve payandalar ancak uzman bir kişinin gözetimi altında kurulacak ve
sökülecektir. İşçileri, yapının geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan
risklerden korumak için yeterli önlemler alınacaktır. Kalıp panoları, geçici destek ve
payandaları, üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlanacak,
tasarlanacak, kurulacak ve korunacaktır.
xii-Çatılarda çalışma
Yükseklik veya eğimin belirlenen değerleri aşması halinde; işçilerin, aletlerin veya
diğer nesne veya malzemelerin düşmesini veya herhangi bir riski önlemek için toplu
koruyucu önlemler alınacaktır. İşçilerin çatı üzerinde veya kenarında veya kırılgan
malzemeden yapılmış herhangi bir yüzey üzerinde çalışmak zorunda olduğu hallerde;
kırılgan maddeden yapılmış yüzeyde dalgınlıkla yürümelerini veya yere düşmelerini
önleyecek önlemler alınacaktır.
Kısaca projenin gerek inşaat gerekse işletme döneminde, gerekli tüm tedbirler
alınacaktır. Projenin tüm aşamalarında, 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak
çıkartılmış ve çıkartılacak olan yönetmelik ve tüzük hükümlerine uyulacak ve olası tüm
kaza ve risklerin mümkün olan en alt düzeye indirilmesi için gerekli önlemler alınacaktır.
192
ÇED RAPORU
V.1.16. Proje alanında, peyzaj öğeleri yaratmak veya diğer amaçlarla yapılacak
saha düzenlemelerinin (ağaçlandırmalar ve/veya yeşil alan düzenlemeleri vb.) ne
kadar alanda, nasıl yapılacağı, bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri,
Tahrip edilmiş bir alanı çevresel açıdan stabil duruma getirmek doğal bir çevrenin ve
doğal kaynakların gelecek nesillere aktarılması için zorunludur. Ancak tahrip edilmiş bir
alan kendi haline bırakıldığında ekolojik dengesine ulaşması kendi kendini onarması çok
uzun yıllar alabilir. Uygun bir zaman surecinde bu alanların yeniden doğaya
kazandırılması için insan yardımına gereksinim vardır. Bu amaçla yapılan peyzaj onarımı
tahrip edilmiş alanın verimliliğinin, ekolojik, ekonomik ve estetik değerlerinin yeniden
kazandırılmasını hedefleyen çalışmalardır.
Peyzaj onarımı kapsamında yapılacak iyileştirme çalışmaları yalnızca ağaçlandırma
şeklinde değil, yeşil alan düzenlemeleri, arazi biçimlendirme ve erozyon kontrol önlemleri
vb. alternatiflerin de sağlandığı çalışmaları içermelidir.
Projenin arazi hazırlık, inşaat ve tesis aşamasındaki faaliyetler kapsamında,
regülatör, baraj, yükleme havuzları, iletim kanalı(kapalı), cebri borular, santral binaları,
şantiye ve malzeme stok sahaları ile kırma-eleme ünitesinde peyzaj karakteri farklılık
göstermeye başlayacaktır.
Doğal ve fiziksel anlamda gerçekleşecek en büyük değişim; regülâtörde, barajda,
yükleme havuzlarında, cebri borularda ve santral binalarında yaşanacaktır. Bu noktalarda
doğal bitki örtüsü tahrip olurken, kazı ve dolgu çalışmaları sonucunda topografya
değişecek, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara
uğrayacaktır. Bu aksaklığı ortadan kaldırabilmek adına yapılacak peyzaj çalışmalarıyla;
öncelikle tahrip edilen bölgenin rehabilitasyonu gerçekleştirilerek, alanın doğal peyzaj
değerini tekrar kazanması sağlanacaktır.
Arazinin onarılmış durumu, en azından, tesisin kurulmasından önceki egemen
koşullara uygun olarak hazırlanmasına özen gösterilecektir. Geride hiçbir atık
bırakılmayacak, arazi biçimlendirme, sahanın orijinal durumuna uygunluk sağlayacak
biçimde yapılacaktır (orijinal işlev olmayabilir). Yerel çevreye destek öğeleri yapılabilir
(yeni yollar), erozyon kontrolü ve drenaj (akaçlama) karakteristikleri görülebilir biçimde
kalabilir. Peyzaj/iyileştirme projesi yaptırılabilir. Biyolojik ıslah faaliyetleri yürütülecektir.
İnşaat süresince mevcut durumda kamuya açık ve özel yolların kullanımı
engellenmemeli, kullanırken özenli olunmalı, iş güvenliği için de gerektiğinden, yollar
geliştirilmeli, bakımı yapılmalıdır. Bu çalışmalar için gerektiği takdirde tümüyle sert nüveli,
soğuk asfalt, asfalt ve diğer malzemeler sağlanacaktır.
Genel olarak alınacak önlemler şu amaçlar içindir:
-
Örtü kalınlığının azalma riskinin olmaması
Kirlenme ve sedimantasyon riskinin çok düşük oranda kalması
Biyolojik ıslah çalışmalarının zarar görme riskinin düşük olması
Üst Toprağın sıyrılması ve depolanması
İnşaat faaliyetleri sırasında genel olarak toprak yapısına zarar vermekten
kaçınılacaktır. Açıkça kumlu olan yerler dışında (nehir yatakları ve muhtemelen tüf içeren
alanlar) ıslak koşullarda toprağa dokunulmayacaktır. Çalışma bölgesi 24 saat içinde
10 mm veya daha fazla yağış almışsa, inşaata 24 saat ara verilecek ve toprak koşullarının
yeniden çalışılabilir duruma gelmesi beklenecektir. Islakken plastik özellik gösteren
193
ÇED RAPORU
topraklarda, toprak kıvamı kuruma sonucu hafif sert veya daha sert düzeye ulaşana veya
nemli kıvamı daha sıkı veya sert olana değin çalışılmayacaktır.
Üst toprak, arazi yüzeyinde en üstteki verimli materyal katmanı olarak
tanımlanmakta olup, bitki gelişimini destekler. Bu katman, tohum bankasını
barındırdığından, yeniden bitkilendirme programının mutlak gerekli bir öğesidir. Üst
toprağın kalitesinin, özellikle yapısının ve tohum bankası olarak bütünlüğünün
sürdürülmesi, hem biyolojik ıslah, hem de erozyon kontrolü yönünden yaşamsal öneme
sahiptir. Etkilenen alanlar proje öncesi kullanımına ve verimliliğine geri dönmesine izin
verecek düzeyde eski haline getirilecektir. Üst toprak ayrıca tesislerin etrafındaki yeşil
alanların oluşturulmasında kullanılacaktır. Üst toprağın bakımı ve idaresi, bu amaca
ulaşmak için olmazsa olmaz koşuldur.
Projede yer alan tesisler ve çevresinde yapılacak olan kazı çalışmaları esnasında,
toplam 89.397 m2’lik alanda inşa edilecek üniteler için toprak sıyrılması gerçekleşecektir.
Bu alanların dağılımını gösteren Bölüm II.2‘de verilmiştir.
Toprak sıyırma ve depolama işlemleri esnasında dikkat edilecek hususlar ise
şunlardır:
-
Üst toprak minimum 15 cm maksimum 30 cm derinliğe kadar sıyrılacaktır. Üst
toprak derinliğinin 15 cm‘den daha az olduğu yerlerde, üst toprağın tamamı
dikkatlice sıyrılarak ayrı bir yerde depolanacaktır.
Üst toprak, araç ve iş makinelerinin sıkıştırmayacağı veya kirlenmeye maruz
kalmayacağı yerlerde, kayıplarını ve/veya bozulmasını en düşük düzeyde
tutacak koşullarda depolanacaktır.
Üst toprak alt toprakla karıştırılmayacak, ayrı yerlerde depolanacak veya
jeotekstil yayılarak karışımın önlenmesi gibi uygulamalar yapılacaktır.
Üst toprak ve alt toprak yığınları, serbestçe drene olabilecek şekilde
yerleştirileceklerdir.
Makul geçişlere izin vermek amacıyla ve yüzey suyunun yığının yanında
birikebileceği alçak alanlarda üst toprak kümesinde açıklıklar bırakılabilir.
2 m’den yüksek olmayan, yamaç eğimleri 45o’den küçük açık hendeklerle drene
olan stok alanlarında toplanacaktır.
Yığının üstü, yağışın içeri işlemesini azaltacak, ama havasız (anaerob)
koşulların gelişimini engelleyecek düzeyde, hafifçe sıkıştırılacaktır.
Gerek olduğunda, dış çevresine stabilizasyon destekleri yerleştirilerek,
taşkınlardan korunması sağlanacaktır.
Üst toprak hiçbir şekilde yataklama materyali olarak kullanılmayacaktır.
Geçici Erozyon Kontrolü
Toprak erozyonu özellikle inşaat sırasında çıplak bırakılan alanlarda etkili olup
arazinin verimliliğini düşürür ve kırsal ekonomilere zarar verir. Bunun yarattığı sediman
akarsulara yönelir, su kalitesini düşürür ve rezervuar ile sulama ağları gibi altyapıları işgal
eder.
Peyzaj onarımındaki önemli bir hedef erozyon önlemedir. Erozyon önlemede en
etkin yol bitki örtüsünün yetiştirilmesidir. Bazı mühendislik metotlarının da uygulanmasıyla
hedefe ulaşılır. Projenin topoğrafik değişimi, erozyon kontrolü ve tahrip edilen yüzeylerin
bitkilendirilmesi (biyolojik ıslah) için minimum teknik şartlar belirlenir.
Öncelikle, alt toprağın kaldırılması aşırı erozyona neden olmayacak ve erozyondan
etkilenmeyecek biçimde olacaktır. Arazinin hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki
faaliyetler kapsamında aşağıdaki geçici erozyon önlemleri yürütülecektir:
194
-
ÇED RAPORU
Yüzey akışını kesintiye uğratmak ve tabanın oyulmasını önlemek amacıyla,
malzeme birikintileri bırakılacaktır.
Toprağın stabilizasyonunu sağlamak üzere kesilen ağaç kökleri olabildiğince
yerinde bırakılacaktır.
Dikine ve enine eğimlerde gerektiğinde drenaj kanalları oluşturulacaktır.
Eğimlerin kesilmesi gerektiğinde mini savaklar oluşturulacak, bu savaklar eğim
boyunca akıntının aşağıya deşarjını sağlayacaktır.
Çökmeler, toprak kayıpları gibi durumların önlenmesi için sürekli izleme
yapılacaktır.
Gerektiğinde, yüzey toprakla ve bir erozyon şiltesiyle kaplanacak ve yerli türler
kullanılarak tohumla veya çalılarla bitkilendirilecektir.
Ağaçlandırma ve peyzaj çalışmaları sırasında dikilebilecek bitki türleri bölgenin
vejetasyonunda yer alan ağaçlardan Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olacaktır.
Sedimanların Önlenmesi
Sedimanların su kaynaklarını kirletme riski bulunduğu yerlerde, bir su yatağı ile
kesiştiği veya paralel olduğu yerlerde, sedimanlı su girişini engellemek üzere sediman
önleyici düzenekler kurulacaktır. Sediman önleyiciler, Silt kafesi veya Saman balyası
engeli biçiminde olabilir. Yağışlı dönemde çıplak kalması beklenen sahalarda sediman
filtreleri ve tutucu düzenekler uygulanabilir.
V.1.17. Diğer özellikler
V.2. Projenin işletme aşamasındaki projeler, fiziksel ve biyolojik çevre üzerine
etkileri ve alınacak önlemler,
Raporun bu bölümünde; projenin işletme aşamalarında yapılacak faaliyetlerin proje
alanı ve yakın çevresinde oluşturması muhtemel etkileri açıklanmış olup, bu etkileri en aza
indirmek ve önlemek için alınacak kontrol tedbirleri detaylı olarak irdelenmiştir.
V.2.1. Proje kapsamındaki tüm ünitelerin özellikleri, hangi faaliyetlerin hangi
ünitelerde gerçekleştirileceği, kapasiteleri, ünitelerde üretilecek mal ve/veya
hizmetler, nihai ve yan ürünlerin üretim miktarları,
işletilecek olup, Yamanlı III HES projesi için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun
Proje kapsamında, Göksu Nehri üzerinde, 760 m ile 610 m kotları arasındaki
195
ÇED RAPORU
Yamanlı III HES projesi kapsamında; baraj, regülâtör, çakıl geçitleri, çökeltim
havuzları ve su alma yapıları, iletim tünelleri, iletim kanalı(kapalı), yükleme havuzları, cebri
borular, santral binaları, kuyruk suyu kanalları, denge bacaları, şalt sahları, malzeme stok
sahaları, kırma-eleme tesisi, ulaşım yolları gibi yardımcı ünitelerin inşa edilmesi ve enerji
üretimi yapılması planlanmaktadır.
Yamanlı III HES Projesi kapsamında yapılacak Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile
Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Göksu Nehri üzerinde yer alacak olup, bu kapsamda
kurulacak enerji yapıları aşağıda sunulmuştur.
- Gökkaya Barajı ve HES; Gökkaya Nehri üzerinde, 709,7 m talveg kotunda
Gökkaya Barajı ile toplanan suyun yaklaşık 3.199 m uzunluğundaki iletim tüneli(208 m’si
çelik kaplamalı) vasıtasıyla yükleme havuzuna iletilmesi ve yükleme havuzundan alınan
suyun 192,5 m uzunluğundaki cebri boru ile 677 m türbin eksen kotundaki HES’e alınarak
enerji elde edilmesi sağlanacaktır.
- Himmetli Regülatörü ve HES; Göksu Nehri üzerinde 656 m talveg kotunda
Himmetli Regülâtörü ile toplanan suyun yaklaşık 3.992 m iletim tüneli(187 m’si çelik
kaplamalı) vasıtasıyla yükleme havuzuna iletilmesi ve yükleme havuzundan alınan suyun
203,63 m uzunluğundaki cebri boru ile 610,35 m kuyruk suyu kotundaki HES’e alınarak
enerji elde edilmesi sağlanacaktır.
- Saimbeyli Regülatörü ve HES; Göksu Nehri’nin yan kollarından olan Saimbeyli
Deresi üzerinde 737 m talveg kotunda Saimbeyli Regülâtörü ile toplanan suyun yaklaşık
4.104 m iletim kanalı(kutu kesitli kapalı kanal) vasıtasıyla yükleme havuzuna iletilmesi ve
yükleme havuzundan alınan suyun yaklaşık 89 m uzunluğundaki cebri boru ile 675 m
kuyruk suyu kotundaki HES’e alınarak enerji elde edilmesi sağlanacaktır.
Projenin enerji üretimi iş akış şeması Şekil V.2.1.1’de sunulmuştur.
196
ÇED RAPORU
Şekil V.2.1.1. Yamanlı III HES Projesi Enerji Üretimi İş Akış Şeması
Yamanlı III HES projesi kapsamında kurulacak tesislerle ilgili açıklamalar aşağıda
sunulmuştur.
a) Su Çevirme ve Su Alma Yapıları
Gökkaya Barajı (Bkz. Ek-6)
Yapılan fizibilite çalışmaları sonucunda, Gökkaya Barajı talveg kotu 708 m,
maksimum işletme seviyesi 760 m ve kret kotu 762 m olarak belirlenmiştir. Baraj yerinde
bulunan alüvyonun kaldırılması amacıyla 6 m’lik bir temel kazısı planlanmıştır. Kret kotu
762 m olan barajın talvegten yüksekliği 54 m, temelden yüksekliği ise 60 m dir. Baraj tipi
olarak hardfill seçilmiştir. Diğer baraj tiplerine kıyasla genel olarak daha fazla ekonomi,
teknik olarak inşa kolaylığı ve stabilite sağlayan simetrik gövdesi ile bu tip barajlar, dolgu
barajlara kıyasla daha dik olarak projelendirilebilmekle birlikte, stabilite açısından daha
emniyetlidir. Baraj gövdesi için memba ve mansap şevleri bu aşamada güvenli tarafta
kalınarak 0.7 Y:1.0 D olarak belirlenmiştir. Kati proje aşamasında proje yerinin deprem
durumu da dikkate alınarak şevlerin 0.6 Y:1.0 D’ye kadar indirilmesi mümkün
görülmektedir. Hardfill baraj teknolojisinin kullanılmasıyla dolusavak gövde üzerine inşa
edilecek olup, böylece arazi yapısında büyük miktarlarda çıkacak olan dolusavak kazısına
da gerek kalmayacaktır.
Gökkaya Barajı hardfill baraj tipinde projelendirilmiş olduğundan, öngörülen
dolusavak baraj gövdesi üzerinde, karşıdan alışlı ve radyal kapaklı olarak planlanmıştır.
Dolusavak proje debisi olarak 10.000 yıllık taşkın debisi olan 1.629 m3/s dikkate alınmış
ve kapak boyutları bu debiye göre projelendirilmiştir. Gökkaya Barajı dolusavağı, 8 x 9 m
boyutlarında 4 adet radyal kapak ile teçhiz edilmiş ve eşik kotu ise 752 m olarak
belirlenmiştir. Dolusavak yaklaşım kanalı kotu ise 750 m’dir.
197
ÇED RAPORU
Gökkaya Barajı Derivasyon Kondüvisi, Batardolar ve Dipsavak (Bkz. Ek-6)
Gökkaya Barajı inşaatı süresince kullanılmak üzere memba ve mansap batardoları
ile bir adet derivasyon kondüvisi inşa edilecektir. Derivasyon kondüvisi ve batardolar için
25 yıllık taşkın debisini hava paylı, 50 yıllık taşkın debisini ise hava paysız geçirecek
şekilde optimizasyon çalışması yapılmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmasında, arazinin
topoğrafik özellikleri sonucunda 6,6 m çapındaki kondüviden sonra, kondüvi çapını arttırıp
batardo yüksekliği azaltıldıkça maliyet sürekli artmakta ve batardo yüksekliği bir noktadan
sonra azalmamakta, buna karşın kondüvi çapı azaltıldığında batardo yüksekliği çok fazla
çıkmakta ve maliyet yine artmaktadır. Yapılan çalışmalar sonucunda, diğer alternatiflere
göre daha ekonomik olması ve inşaat kolaylığı sebebiyle, memba batardosunun hardfill
tipinde yapılmasına karar verilmiştir.
Optimizasyon çalışmaları sonucunda, inşaat esnasında nehir sularının mansaba
aktarılmasını sağlayacak 6,6 m çapında derivasyon kondüvisi ile bu kondüvi çapına
karşılık gelen 728,5 m kret kotunda bir memba batordosu yapılması öngörülmüştür.
Göksu Nehri sol sahilinde yer alan derivasyon kondüvisi, modifiye atnalı enkesitli olarak
projelendirilmiş olup, toplam kondüvi boyu 253,75 m’dir. Derivasyon kondüvisi giriş kotu
708,5 m olarak belirlenmiş ve tünel eğimi de 0,00512 olarak tespit edilmiştir.
Derivasyon kondüvisi daha sonra giriş yapısına koyulacak olan bir kapak yardımıyla
kapatılacaktır. Gövde inşaatı sırasında, baraj gövdesi içinde, 738 kotunda bir dipsavak
yapılması planlanmıştır.
Memba batardosu, hardfil tipinde olup memba ve mansap şevleri 0.7(Y):1(D) olacak
şekilde inşa edilecektir. Kret uzunluğu 72,3 m olan memba batardosunun talvegden
yüksekliği 20,35 m’dir. Mansap batardosu ise kaya dolgu tipinde inşa edilecektir. Memba
ve mansap şevleri ise 2(Y):1(D) olacaktır. Mansap batardosu kret kotu 716 m, kret
uzunluğu ise 44,8 m’dir.
Gökkaya Barajı Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6)
Gökkaya Barajından su almak için sol sahilde inşa edilecek bir priz yapısı ile su
alınacaktır. 748,5 m eşik kotunda bir su alma yapısı(şaft) yapılacaktır. Bu kottan ızgaralı
ve kapaklı bir yapı ile alınacak sular çökeltim havuzuna ve oradan da enerji tüneline
verilecektir. Su alma yapısı 4,3 m iç çapında ve 6,3 m genişliğinde olacaktır.
Himmetli Regülatörü (Bkz. Ek-6)
Himmetli Regülatörü, Göksu nehri üzerinde, bu akarsuyun 657 m talveg kotunda yer
almaktadır. Regülatör yeri, Göksu Nehri su potansiyelinin değerlendirilmesi açısından
akarsu yatağının yapı şartlarına; topoğrafik, jeolojik ve yörenin sosyal şartlarını da içeren,
çevresel ve ekonomik yönden en uygun kesimde seçilmiştir.
Regülatör, beton dolu gövdeli ve kapaklı olarak projelendirilmiştir. 4 kapaklı olan
regülatör, 3 adet ayağa sahip olacaktır. Kapaklar 9 m genişliğinde ve 8,5 m yükesekliğnde
olup, 2 m’lik ayaklarla beraber toplam regülatör genişliği 42 m olmaktadır. Regülatör kret
kotu 667 m, kapak üst kotu 675,5 m ve regülatör üstünde yer alan köprü üst kotu 676,95
m olmaktadır. Regülatör işletme seviyesi 675 m olarak belirlenmiştir. Regülatör dolusavağı
membada yer alan Gökkaya Barajı’nda olduğu gibi 10.000 yıllık taşkın debisini geçircek
şekilde projelendirilmiştir. Yapı kapaklı olarak projelendirildiğinden taşkın anında kapaklar
gerektiği kadar açılarak su seviyesinin sabit tutulması sağlanacaktır. Dolusavak eteğinde
akarsu yatağında 23 m uzunluğunda enerji kırıcı düşü havuzu yapımı öngörülmüştür.
Regülatör yeri sediment hesapları yapılmış ve regülatör kret kotu ile su alma kotunun ölü
hacim üzerinde tasarlanması nedeniyle bir çakıl geçidi yapılmasına gerek kalmamıştır.
198
ÇED RAPORU
Himmetli Regülatörü Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6)
Himmetli Regülatöründen su almak için sol sahilde inşa edilecek bir priz yapısı ile su
alınacaktır. 668 m eşik kotunda bir su alma yapısı yapılacaktır. Bu kottan ızgaralı ve
kapaklı bir yapı ile alınacak sular çökeltim havuzuna ve oradan da enerji tüneline
verilecektir. Su alma yapısı kapakları, 4 adet, 4 m genişliğinde ve 3 m yüksekliğinde
olacak şekilde tasarlanmıştır. Himmetli Regülatörü havzasından gelebilecek sedimentin
proje faydalarını olumsuz yönde etkilememesi için bir çökeltim havuzu yapılması
gerekmektedir. Bu nedenle, regülatörden çevrilen sular çökeltim havuzuna iletilecektir.
Çökeltim havuzunda minimum dane çapı 30 mm olarak alınmıştır. Çökeltim havuzu boyu
60 m, eğimi 0,01 ve genişliği 25 m olarak belirlenmiştir. Havuz sonunda yapılacak olan bir
eşik ile taban kotu 665,65 m’ye indirilecek ve akımlar bu kottan enerji tüneline alınacaktır.
Çökeltim havuzu sonunda havuzda biriken sedimentin akarsu yatağına deşarjını
sağlayacak bir deşarj borusu inşa edilecektir
Saimbeyli Regülatörü (Bkz. Ek-6)
Saimbeyli Regülatörü, Saimbeyli Deresi üzerinde, derenin bu bölümündeki düşünün
değerlendirilmesi için jeolojik ve topoğrafik açıdan en uygun yere yerleştirilmiştir.
Regülatör talveg kotu 734 m, kret kotu 740 m’dir.
Saimbeyli Regülatörü, beton dolu gövdeli ve karşıdan alışlı tipte projelendirilmiştir.
Regülatör yeri, Saimbeyli deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi açısından akarsu
yatağının yapı şartlarına; topoğrafik, jeolojik ve yörenin sosyal şartlarını da içeren,
çevresel ve ekonomik yönden en uygun kesimde seçilmiştir. Regülatörün normal işletme
su seviyesi 740 m’dir. Beton dolu gövdeli sabit regülatör tipinde seçilmiştir. Regülatör
gövdesi 25 m genişliğinde olup, çevre düzenleme kotu 743,3 m olarak hesaplanmıştır.
Regülatör yerindeki akarsu eğimi, vadi topoğrafyası ve kanal güzergahı gibi
nedenlerle, regülatör dolu gövdeli tipte düşünülmüştür. Regülatörde maksimum su
seviyesi 742,8 m olmaktadır.
Saimbeyli Regülatörü Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6)
Saimbeyli Regülatöründen su almak için sağ sahilde inşa edilecek bir priz yapısı ile
su alınacaktır. 737,5 m taban kotunda bir su alma yapısı yapılacaktır. Bu kottan ızgaralı ve
2 kapaklı bir yapı ile alınacak su çökeltim havuzuna ve oradan da iletim kanalına(kutu
kesitli kapalı kanal) verilecektir.
Saimbeyli Regülatörü havzasından gelebilecek sedimentin proje faydalarını olumsuz
yönde etkilememesi için bir çökeltim havuzu yapılması gerekmektedir. Bu nedenle,
regülatörden çevrilen sular çökeltim havuzuna iletilecektir. Çökeltim havuzunda minimum
dane çapı 30 mm olarak alınmıştır. Çökeltim havuzu boyu 16 m, eğimi 0,01 ve genişliği 10
m olarak belirlenmiştir. Havuz sonunda kotu 737,8 m olan eşikten su, iletim kanalına
alınacaktır. Çökeltim havuzu sonunda havuzda biriken sedimentin akarsu yatağına
deşarjını sağlayacak bir deşarj borusu inşa edilecektir.
b) Balık Geçitleri
Balık geçidi, bir akarsu üzerinde inşa edilen su alma yapısında, akarsuda yaşayan
balıkların menba ve mansab arasında hareketini sağlayan su yoludur.
Bu proje kapsamında da raporun IV.2.11. nolu bölümünde belirtilen balık türleri için
balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması ve dere ortamında doğal dengenin
bozulmaması için, balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla
balık geçidi yapılacaktır.
199
ÇED RAPORU
Balık geçidindeki ana yapı üniteleri aşağıda verilmiş olup, verilen üniteler Gökkaya
Barajında ve Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinde de uygulanacaktır.
1-Balık geçidi balık giriş veya su çıkış yapısı;
Balıkların geçide girdiği, akarsuyun geçidi terk ettiği ve genelde kapak bulunmayan
ve en düşük kotta yer alan uç yapısıdır (Bkz. Şekil V.2.1.2.). Bu yapının bir bölümü su
içerisinde batıktır. Burada balığın rahatça girişini sağlaması bakımından su hızının düşük,
türbülansları az olacak şekilde derenin sağ sahilinde inşa edilecektir. Ayrıca giriş kısmında
balıkların kanala girişini sağlamak için su şırıltısını oluşturmak üzere boru ile çağırma suyu
bırakılacaktır.
2-Balık geçidi perdeleri ve bölmeleri;
Balık geçidi havuzlarını birbirinden ayıran betondan yapılmış bölmelerdir
(Bkz. Şekil V.2.1.2.). Bölme veya perdeler üzerinde balığın geçmesine uygun açıklıklar
veya yarıklar bulunur. Bu açıkların tipine göre balık geçitleri isimlendirilir. Perdeler suyun
hızını azaltır, türbülansları önler ve balığın perde gerisinde nispeten akıntının az olduğu
yerde dinlenmesini sağlar. Balık perde gerisinde türlere göre değişiklik göstermekle
beraber 20-30 saniye ile 2-4 dakikaya varan süreler içerisinde dinlenirler. Daha sonra ani
bir atakla, perdedeki delik (orifis) veya yarıktan geçerek bir sonraki bölme gerisinde ve
havuzun nispeten durgun bir köşesinde dinlenirler. Bir süre dinlendikten sonra tekrar
harekete geçerek tüm bölme ve havuzları geçerler.
3-Balık geçidi havuzları;
Balık geçidi boyunca yer alan ve bölme duvarları ile ayrılan genelde dikdörtgen
kesitte yapılardır (Bkz. Şekil V.2.1.2.). Havuz uzunluğu, genişliği ve derinliği, balık geçidi
tipine, düşü yüksekliklerine, balık türüne, su hızı ve debisine göre değişmekle beraber,
genelde 1.20-3.00 m uzunluğunda, 0,8-1,5 m genişliğinde ve 0,60 – 1,20 m derinliğinde
inşa edilirler.
Havuzlardaki su hareketi çok önemlidir. Bu nedenle balıkların membaya yüzerken
dinlenmesini ve güç kazanmalarını temin eden havuzlarda su hızı mümkün olduğu kadar
az ve istenmeyen girdap ve akıntılar yok edilecek şekilde tasarlanacaktır (Ortalama
maksimum hız: 2,4 m/s ve su giriş hızı maksimum 1,2-2,4 m/s).(8)
Balıkların nehir akıntısına ve mansaptan membaya doğru hareket ederken buraya
inşa edilen yapı, balıkların hareketini önler. Bir taraftan yapının kendisi engel teşkil
ederken, diğer taraftan, yapı üzerinden savaklanan suda oluşan yüksek hıza karşı balıklar
yüzemezler. Su jetine karşı atlamaya çalışan balıklar 2-3 m’lik yükseklik farkını
geçemezler. Şüt yüksekliklerinin yüksek tutulması balıkların hareketini önler, şüt
yüksekliklerinin gereğinden az tutulması balık geçidi boyunu uzatacağından maliyet
yükselir dolayısıyla geçidin yapılması ekonomik olmaz. Bu nedenle, yükseklik farkının
kademeli olarak azaltılması ve ortalama 0,20-0,40 m’ye düşürülmesi gerekmektedir. Bu
nedenle balık geçidi şütler ihtiva edecek şekilde kademeli olarak inşa edilecektir.
5-Balık geçidi aydınlatma penceresi;
Bu proje kapsamında tasarlanacak balık geçidi, topoğrafik yapının uygun
olmasından dolayı, üstü açık olarak tasarlanacak ve inşa edilecektir. Dolayısıyla balık
geçidi aydınlatma pencerelerinin yapılması söz konusu olmayacaktır.
8
Kaynak: 1987 Ankara, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Balık Geçitleri,
200
ÇED RAPORU
6-Balık geçidi çıkışı ve priz kapakları;
Balık geçidinin en üst noktasında ve balık geçidinin sonunda bulunan kapaklı
yapıdır.
Balık Geçitleri Tipleri:
Balık geçitleri tabii akışa en yakın su akımını temin etmek amacıyla değişik tiplerde
inşa edilirler. En yaygın olarak havuzlu ve bölmeli balık geçidi, havuzlu ve orifisli balık
geçidi, denil tipi balık geçidi ve dikey yarıklı balık geçidi yapılmaktadır. Bu balık geçitleri
arasında havuzlu ve orifisli balık geçitleri ülkemizde en yaygın olarak inşa edilen balık
geçidi tipidir.
Planlanan proje kapsamında alanın topoğrafik yapısı da göz önüne alındığında,
Gökkaya Barajı ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinde; aşağıda örnek şekli verilen,
kademeli basamaklardan oluşan balık geçidi tipi yapılacaktır.
Şekil V.2.1.2. Örnek Balık Geçidi Ana Yapı Ünitelerine Ait Görünümler,
Projenin işletme aşamasında, baraj ve regülatörlerin mansabında, dere yatağı
içerisinde balıkların geçişine engel olan noktalar düzenlenecek ve balıkların dere
içerisinde rahatça hareket etmesi sağlanacaktır.
201
ÇED RAPORU
c) Enerji İletim Tesisleri
Yamanlı III HES projesi kapsamında çevirme yapıları ile(regülatör ve baraj) çevrilen
ve su alma yapısı ile alınan nehir suları, Gökkaya ve Himmetli ve Saimbeyli Santrallerinde
enerji üretimini sağlayabilmek amacı ile teşkil edilecek olan iletim tesislerine alınacaktır.
Gökkaya Barajı ile alınan sular su alma şaftı ile iletim tüneline alınacaktır. Sualma
şaftı 4,3 m çapında, 6,3 m eşik genişliğinde ve 748,5 m kotunda bulunacaktır. Modifiye
atnalı kesitinde ve betonarme kaplamalı olarak projelendirilen tünelin iç çapı 4,3 m, eğimi
0,0240 – 0,0082 – 0,0172 olacaktır. Tünel giriş taban kotu 730,4 m, çıkış kotu 675,75 m
ve toplam boyu 3199,03 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).
Himmetli regülatöründen alınan sular su alma yapısı ile önce çökeltim havuzuna,
çökeltim havuzunun sonunda ise enerji tüneline alınacaktır. Modifiye atnalı kesitinde ve
betonarme kaplamalı olarak projelendirilen tünelin iç çapı 4 m, eğimi 0,00722 olacaktır.
Tünelin ilk 122,23 m’lik kısmı kondüvi olarak açılacak, sonrası ise tünel olarak devam
edecektir. Tünel giriş taban kotu 665,65 m, çıkış kotu 638,67 m ve toplam boyu 3740,05 m
olmaktadır(Bkz.Ek-6).
Saimbeyli regülatöründen alınan sular ise, su alma yapısı ile önce çökeltim
havuzuna, çökeltim havuzunun sonunda ise iletim kanalına(kutu kesitli kapalı kanal)
alınacaktır. Kutu kesitli kapalı olarak projelendirilen kanalın taban genişliği 2,7 m, kanal su
yüksekliği 1,91 m ve eğimi 0,0004 m/m olacaktır. Kanalın giriş taban kotu 737,84 m olup,
toplam boyu 4.104 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).
d) Denge Bacaları, Su Alma Yapıları ve Cebri Borular
Gökkaya Denge Bacası (Bkz. Ek-6)
Basınçlı olarak çalışacak olan eğimli tüneldeki, türbin kapanmaları neticesinde
oluşacak ani basınç artışlarının tünele zarar vermesinin engellenmesi amacıyla bir denge
bacası planlanmıştır. Planlanan denge bacası Gökkaya Enerji Tünelinin 2.978,69 m’sinde
projelendirilmiştir. Yapılan hesaplar sonucunda 14 m çapında bir denge bacasının
yapılması uygun görülmüştür. Denge bacası üst kotu 775 m ve alt kotu 736 m olarak
seçilmiştir. Türbin işletmesine bağlı olarak denge bacasındaki maksimum işletme kotu
772,84 m, minimum işletme kotu ise 738,77 m olmaktadır.
Gökkaya HES Cebri Boru ve Vana Odası (Bkz. Ek-6)
Enerji tüneli çıkışında bir vana odası yapılacaktır. İletim sistemi, vana odasından
sonra 192,5 m uzunluğunda cebri boru hattı ile santrala bağlanacaktır. Cebri boru çap
optimizasyonu yapılmış ve uygun çap 3,6 m olarak bulunmuştur.
Himmetli Regülatörü Denge Bacası (Bkz. Ek-6)
Basınçlı olarak çalışacak olan eğimli tüneldeki, türbin kapanmaları neticesinde
oluşacak ani basınç artışlarının tünele zarar vermesinin engellenmesi amacıyla bir denge
bacası planlanmıştır. Yapılan hesaplar sonucunda 14 m çapında bir denge bacasının
yapılması uygun görülmüştür. Denge bacası üst kotu 694 m ve alt kotu 643,1 m olarak
seçilmiştir. Türbin işletmesine bağlı olarak denge bacasındaki maksimum işletme kotu
690,70 m, minimum işletme kotu ise 652,9 m olmaktadır. 50,9 m uzunluğundaki denge
bacası tünel ile aynı çapa sahip (4 m) bir boyun ile enerji tüneline bağlanmaktadır.
202
ÇED RAPORU
Himmetli Regülatörü Cebri Boru ve Vana Odası (Bkz. Ek-6)
Enerji tüneli çıkışında bir vana odası yapılacaktır. İletim sistemi, vana odasından
sonra 55,7 m uzunluğunda cebri boru hattı ile santrala bağlanacaktır. Cebri boru çap
optimizasyonu yapılmış ve uygun çap 3,6 m olarak bulunmuştur.
Saimbeyli Regülatörü Su Alma Yapısı (Bkz. Ek-6)
Saimbeyli regülatöründen alınan sular ise, su alma yapısı ile önce çökeltim
havuzuna, çökeltim havuzunun sonunda ise iletim kanalına(kutu kesitli kapalı kanal)
alınacaktır. Kutu kesitli kapalı olarak projelendirilen kanalın taban genişliği 2,7 m, kanal su
yüksekliği 1,91 m ve eğimi 0,0004 m/m olacaktır. Kanalın giriş taban kotu 737,84 m olup,
toplam boyu 4.104 m olmaktadır(Bkz.Ek-6).
Saimbeyli Yükleme Havuzu, Vana Odası ve Cebri Boru (Bkz. Ek-6)
Yükleme havuzunun, iletim kanalı sonunda ve Saimbeyli regülatöründen sonraki
iletim sisteminin 4.104 m’sinde yapımı planlanmıştır. 7,92 m yüksekliğinde, 30 m boyunda
ve 10 m genişliğinde projelendirilmiştir. Yükleme havuzunun taban kotu 732 m, üst kotu
739 m’dir. Yükleme havuzunda minimum su kotu 736,9 m, normal su kotu 738.2 m’dir.
Yükleme havuzunun sonunda bir vana odası dizayn edilmiş ve içine bir adet kontrol
vanası konmuştur. Kontrol vanasından hemen sonra cebri boru başlangıcı vardır ve
santrala ulaşmaktadır.
İletim sistemi, vana odasından sonra 88,98 m uzunluğunda cebri boru hattı ile
santrala bağlanmaktadır. Cebri boru optimizasyonu yapılmış ve ekonomik çap 1,2 m
olarak bulunmuştur.
e) Yamanlı III HES Projesi, Santral Binaları ve Kuyruksuyu Kanalları(Bkz. Ek6)
Gökkaya HES, barajın mansabında, Göksu Nehri sol sahilinde planlanmıştır.
Kuyruksuyu kotu 684 m ve türbin eksen kotu 677 m’dir. Santralda 2 adet düşey eksenli
francis türbin öngörülmüştür. Santral binası boyu 36,4 m ve santral binası eni ise 23,7
m’dir. Gökkaya HES toplam kurulu gücü 30 MW dır.
Gökkaya Santrali çevre düzenleme kotu 500 yıllık feyezan piki geldiğinde zarar
vermeyecek şekilde ve emniyetli olarak 687,76 m olarak tespit edilmiştir. Kuyruksuyu
kanalı, türbinlenen suyun dereye tekrar deşarjını sağlamak üzere tertip edilmiştir. Yapılan
kurulu güç optimizasyonu sonucunda, santral 2 üniteli olarak projelendirilerek förm akımlar
ile bunların üzerinde gelecek akımların optimize edilmek suretiyle enerji üretilmesi
planlanmıştır.
Himmetli HES, Göksu Nehri üzerinde ve derenin 610 m kuyruksuyu kotunda yer
almaktadır. Santral jeolojik, topoğrafik ve Göksu Nehrinin bu kısımdaki düşüsünün
değerlendirilmesi açısından en uygun yere yerleştirilmiştir.
Himmetli Regülatörü ve Hidroelektrik Santralı Projesi’nin tek amacı enerji üretimidir.
Himetli regülatörü’nden alınan sular iletim sistemi ile santrale iletilerek burada
türbünlenecek ve toplam 27 MW kurulu güç elde edilecektir.
Santral çevre düzenleme kotu 500 yıllık feyezan piki geldiğinde zarar vermeyecek
şekilde ve emniyetli olarak 617,29 m olarak belirlenmiştir. Kuyruksuyu kanalı, türbinlenen
suyun dereye tekrar deşarjını sağlamak üzere tertip edilmiştir. Santral için 2 adet türbin
seçilerek, firm debi ve üstündeki debilerin optimum kullanılması planlanmıştır.
203
ÇED RAPORU
Saimbeyli HES, Saimbeyli deresi üzerinde ve bu derenin 675 m kuyruksuyu kotunda
yer almaktadır Santral jeolojik, topoğrafik ve Saimbeyli deresinin bu kısımdaki düşüsünün
değerlendirilmesi açısından en uygun yere yerleştirilmiştir. İletim tesisleri ve cebri boru
güzergahı gözönüne alındığında, santralın daha mansaba kaydırılması ekonomik yönden
mümkün olmamaktadır. Bu nedenle teklif edilen yerde yapımı uygun görülmüştür. Nehir
tabanında yapılacak olan bir miktar tarama ile 675 m kuyruksuyu kotunun yakalanması
planlanmaktadır.
f) Malzeme Stok Sahaları (Bkz. Ek-6)
Projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları kapsamında; baraj ve regülatör
alanlarında, iletim tünellerinde, santral binaları ve diğer ünitelerde yapılacak hafriyat
çalışmaları esnasında hafriyat atıkları ortaya çıkacaktır.
Yamanlı III HES projesinin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında toplam
120.068 m2 alanda arazi hazırlık çalışmaları yürütülecek olup, bu kapsamda yaklaşık
534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında
ortaya çıkacak olan toplam 534.223 m3 malzemenin; 37.730 m3’ü M1 nolu malzeme stok
sahasına, 52.339 m3’ü M2 nolu malzeme stok sahasına, 372.462 m3’ü beton imalatlarında
kullanılmak üzere kırma eleme tesisine ve geri kalan 62.692 m3’ü malzeme ise dolgu
işlemleri esnasında kullanılacaktır.
Yapılacak hafriyat işlemleri esnasında özellikle tünel çalışmaları netecisinde
çıkartılacak malzemeler ile kaya temel kazısı işlemleri esnasında ortaya çıkacak
malzemeler, proje kapsamında kurulacak kırma eleme tesisine nakledilerek beton
imalatlarında kullanılmak üzere işlenecektir. Diğer taraftan kaya hariç zemin kazılarından
çıkacak olan malzemelerin bir kısmı duvar arkası dolgu işlemlerinde kullanılacak olup, geri
kalan kısım ise malzeme stok sahalarına nakledilecektir. Gökkaya Barajı ve HES Projesi
ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projeleri kapsamında ortaya çıkacak ve
kullanılmayacak hafriyat malzemeleri için 2 adet hafriyat döküm sahası planlanmaktadır.
Gökkaya Barajı ve HES çalışmaları esnasında ortaya çıkacak hafriyat malzemeleri,
Gökkaya Santral alanının yaklaşık 100 m batısında bulunan 20.123 m2 alana sahip M1
nolu hafriyat döküm sahasına aktarılacak olup, Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES
Projeleri kapsamında ortaya çıkacak hafriyat malzemeleri Himmetli köyünün yaklaşık 50
m batısında bulunan 25.097 m2 alana sahip M2 nolu hafriyat döküm sahasına
aktarılacaktır.
Malzeme stok sahalarının işletilmesi esnasında, söz konusu malzemelerin dereye
olan etkileşiminin kesilmesi amacıyla, dere ile döküm sahası arasına, gerekmesi
durumunda;
Proje dahilinde kurulacak üniteler ile hafriyat döküm sahalarını gösterir 1/25.000
ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de verilmiştir.
g) Kırma-Eleme Ünitesi (Bkz. Ek-6)
Proje kapsamında kurulacak olan Gökkaya Barajı ile Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörleri beton dolgu(hardfill) şeklinde projelendirilmiştir. Dolayısıyla projenin inşaat
çalışmaları esnasında kurulacak; baraj, regülatör, iletim yapıları, santral binaları ve diğer
beton ve betonarme yapıların inşası için beton bullanılacaktır. İnşaat çalışmaları
esnasında kullanılacak olan betonun sağlanması amacıyla, Gökkaya Barajı Santral alanı
içerisinde beton santrali kurulacak kurulacaktır. Ayrıca bu alan içerisinde beton
imalatlarına malzeme temini için 94 ton/saat kapasitesinde kırma ve eleme tesisi
kurulacaktır.
204
ÇED RAPORU
Kırma eleme tesisi ile beton santrali Gökkaya Santral alanı içerisinde bulunacak
olup, tesis ünitelerini gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik harita Ek-2’de sunulmuştur.
Kırma-eleme ünitesiyle ilgili teknik bilgiler Raporun V.1.4. nolu bölümlerinde sunulmuştur.
h) Ulaşım Yolları (Bkz. Ek-2)
Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım, baraj aksının olduğu yerden
Himmetli köyünü Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yol ile sağlanacaktır. Gökkaya Barajı
ve HES Projesinin devreye alınarak su tutulmasına başlanmasıyla, Himmetli köyünü
Değirmenciuşağı köyüne bağlayan yolun bir kısmı ile yol üzerinde bulunan köprü baraj
rezervuarı altında kalacaktır. Bu nedenle bu yolun yerine üst kotlarda yaklaşık 3,2 km
yeni yol, 300 m uzunluğunda ulaşım tüneli ve bir adet viyadük yapılması planlanmaktadır.
Yapılacak olan yol çalışması ile köprü inşası için, DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’nden
gerekli izinler alınacaktır.
Himmetli Regülatörü ve HES Proje sahasına ulaşm, Adana-Feke yönünden gelen
ve Göksu Nehri boyunca devam eden karayolu sağlanacaktır. Bu yol regülatör yeri ve
santral yeri yakınından geçmekte olup, santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması
planlanmıştır. Ayrıca denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km
yeni yol yapılması gerekmektedir.
Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında proje sahasına ulaşım,
Adana’dan Saimbeyli’ye ulaşımı sağlayan yoldan gerçekleştirilecektir. Bu yol santral ve
regülatör yerlerinden geçmektedir. Bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir.
Sadece yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yol
yapılması önerilmiştir.
Proje alanı içerisinde bulunan mevcut yolları ve açılacak yeni yolları gösterir
YAMANLI III HES PROJESİ KARAKTERİSTİKLERİ;
Yamanlı III HES Projesi kapsamıdan kurulacak olan ünitelere ait karakteristik bilgiler
GÖKKAYA BARAJI VE HES:
Gökkaya Barajı
Drenaj alanı
Yıllık ortalama doğal debi
Yıllık ortalama doğal akım
Tipi
Toplam Dolgu Hacmi
Memba şev eğimi
Mansap şev eğimi
Kret kotu
Maksimum su seviyesi
Minimum su seviyesi
Talveg kotu
Temel kotu
Talvegden yükseklik
: 2.330 km2
: 22,937 m3/s (mevcut durum)
22,346 m3/s (gelecek durum)
: 722,59 hm3/yıl (mevcut durum)
703,78 hm3/yıl (gelecek durum)
: Silindirle Sıkıştırılmış Beton dolgu
: 208 600 m³
: Dik Yüzey
: 1.0 (D) / 0.7 (Y)
: 762 m
: 760 m
: 755 m
: 709,70 m
: 701,80 m
: 52,30 m
205
Temelden yükseklik
Kret uzunluğu
Kret genişliği
Aktif hacim
Toplam hacim
Göl alanı (max. su seviyesinde)
Göl alanı (min. su seviyesinde)
ÇED RAPORU
: 60,20 m
: 111,06 m
:8m
: 3.998 hm3
:22.297 hm3
: 0,812 km2
: 0,732 km2
Sualma Yapısı
Sualma yapısı tipi
Sualma yapısı iç çapı
Sualma eşik kotu
Sualma yapısı eşik genişliği
: Sualma şaftı
: 4,30 m
: 748,50
: 6,30 m
Dolusavak
Yeri
Tipi
Eşik kotu
Yaklaşım kanalı kotu
Genişliği
Dolusavak debisi (Q10000)
Enerji kırıcı tipi
Kapak adedi
: Baraj gövdesi üzerinde
: Radyal kapaklı, karşıdan alışlı
: 752 m
: 750 m
: 32 m
: 1.629 m3/s
: Sıçratma Eşiği
: 4 (8 x 9 m) 8 m genişlik
Derivasyon Kondüvisi
Yeri
Kondüvi tipi
Kondüvi iç çapı
Ortalama kaplama kalınlığı
Kondüvi eğimi
Kondüvi kapasitesi
Toplam kondüvi boyu
Kondüvi giriş kotu
Kondüvi çıkış kotu
: Sağ Sahilde
: Modifiye atnalı, betonarme kaplamalı
: 6,60 m
: 0,66 m
: 0,00512
: 558,10 m³/s
: 253,75 m
: 708,50 m
: 707,20 m
Memba Batardosu
Tipi
Kret kotu
Talveg kotu
Kret uzunluğu
Kret genişliği
Memba şevi
Mansap şevi
: Silindirle Sıkıştırılmış Beton Dolgu
: 730 m
: 709,90 m
: 20,10 m
: 95 m
:6m
: Dik Yüzey
: 1.0 (D) / 0.7 (Y)
Mansap Batardosu
Tipi
Kret kotu
Talveg kotu
: Kaya dolgu
: 716 m
: 709,50 m
: 6,50 m
206
Kret uzunluğu
Kret genişliği
Memba şevi
Mansap şevi
ÇED RAPORU
: 37,50 m
:6m
: 1 / 2.0
: 1 / 2.0
Enerji Tüneli
Tünel tipi
Giriş taban kotu
Çıkış taban kotu
Tünel iç çapı
Ortalama tünel et kalınlığı
Tünel eğimi
Tünel boyu
Çelik kaplamalı tünel iç çapı
Branşman iç çapı
: Atnalı, beton kaplamalı
: 730,40 m
: 675,75 m
: 4,30 m
: 0,40 m
: 0,0240 – 0,0082 – 0,0172
: 3199,03 m (208,34 m’si çelik kaplamalı)
: 3,60 m
: 2,50 m
Cebri Boru
Cebri boru iç çapı
Toplam cebri boru uzunluğu
Ortalama et kalınlığı
: 3,60 m
: 192,50 m
: 13,38 mm
Gökkaya HES
Santral binası boyu
Santral binası eni
Proje debisi
Kuyruksuyu kotu
Türbin eksen kotu
Toplam kurulu güç
Ünite adedi
Bir ünitenin gücü
Türbin tipi
Brüt düşü
Senkron Hız
Spesifik Hız
Türbin Verimi
: 36,40 m
: 23,70 m
: 42,78 m³/s
: 684 m
: 677 m
: 30 MW
:2
: 15 MW
: Düşey eksenli francis
: 71 m
: 300 dev/dak
: 175,33
: 0,93
Yıllık Enerji Üretimi
Mevcut durumdaki enerji üretimi
Förm enerji
Sekonder enerji
Toplam enerji
: 60,882 GWh
: 58,234 GWh
: 119,116 GWh
Memba gelişmeli gelecekteki durumdaki enerji üretimi
Förm enerji
Sekonder enerji
Toplam enerji
: 54,162 GWh
: 61,436 GWh
: 115,597 GWh
Generatör
Tipi
: 3 Fazlı senkron generatör
207
ÇED RAPORU
Sayısı
Gücü
Güç Faktörü
Frekansı
Kutup Sayısı
Devir Sayısı
Generatör Verimi
: 2 Adet
: 2 x 16 700 kVA
: 0.90
: 50 Hz
: 10 çift (20 adet)
: 300
: 0,975
Transformatörler
Ünite Transformatörleri
Adedi
Tipi
Devamlı Gücü
Anma Gerilimi
Frekansı
Bağlantı Grubu
Soğutma Şekli
Verim
:2
: Harici tip, 3 fazlı, yağ izoleli
: 2 X 25 000 kVA
: 6,30/34,50 kV (+/- 2 x 2,5 %)
: 50 Hz
: YNd 11
: ONAN
: 0,985
İç İhtiyaç Transformatörleri
Adedi
Tipi
:2
: Dahili tip, 3 fazlı, kuru ya da silikon
yağlı
: 250 kVA
: 6,30 (+/- 2 x 2,5 %) / 0,4 kV
: 50 Hz
: Dyn 5
Devamlı Gücü
Anma Gerilimi
Frekansı
Bağlantı Grubu
HİMMETLİ REGÜLATÖRÜ VE HES:
Himmetli Regülâtörü
Drenaj Alanı
Yıllık Ortalama Debi
Yıllık Ortalama Doğal Akım
Regülatör Tipi
Kret Kotu (Eşik Kotu)
Normal İşletme Su Seviyesi
Maksimum İşletme Su Seviyesi
Minimum İşletme Su Seviyesi
Talveg Kotu
Temel Kotu
Çevre Düzenleme Kotu
Kret Uzunluğu
Dolusavak Kapak Adedi
Kapak Boyutları
: 2.604 km2
: 27,644 m3/s (Mevcut Durum)
: 27,053 m3/s (Gelecek Durum)
: 870,89 hm3/yıl (Mevcut Durum)
: 852,08 hm3/yıl (Gelecek Durum)
: Karşıdan Alışlı, Beton Dolgu Gövde, Kayar Kapaklı
: 667 m
: 675 m
: 675 m
: 674 m
: 657 m
: 652 m
: 676 m
: 42 m
:4
: 9 m x 8,50 (Yükseklik) m
Su Alma Yapısı ve Çökeltim Havuzu
Su Alma Eşik Kotu
: 668 m
208
ÇED RAPORU
Su Alma Yapısı Genişliği
: 19 m
Çökeltim Havuzu Boyu
: 60 m
Çökeltim Havuzu Genişliği
: 25 m
Su Alma Yapısı Eğimi
: 0,01
Çöken Dane Çapı
: 0,30 m
Su Alma Yapısı İşletme Kapağı Adedi : 4
İşletme Kapak Aralığı Boyutu
: 4 m x 3 (Yükseklik) m
İletim Tüneli
Tünel Tipi
Giriş Taban Kotu
Çıkış Taban Kotu
Tünel İç Çapı
Ortalama Tünel Kalınlığı
Tünel Eğimi
Tünel Boyu
: Modifiye Atnalı, Beton Kaplamalı
: 665,65 m
: 638,67 m
:4m
: 0,40 m
: 0,00722
: 122,23 m Kondüvi + 3617,82 m Tünel
Denge Bacası
Denge bacası Yeri
Denge Bacası İç Çapı
Denge Bacası Üst Kotu
Denge Bacası Alt Kotu
Maksimum Su Kotu
Minimum Su Kotu
: Enerji Tünelinin 3+677,29 km’si
: 14 m
: 694 m
: 643,10 m
: 690,70 m
: 652,90 m
Cebri Boru
Cebri Boru İç Çapı
Toplam Cebri Boru Uzunluğu
Ortalama Et Kalınlığı
: 3,60 m
: 55,70 m
: 12,11 mm
Himmetli HES
Santral Binası Boyu
Santral Binası Eni
Proje Debisi
Kuyruksuyu Kotu
Türbin Eksen Kotu
Toplam Kurulu Güç
Ünite Adedi
Türbin Tipi
Brüt Düşü
Net Düşü (Proje Debisi İçin)
Ünite Kurulu Güçleri
Senkron Hız
Spesifik Hız
Türbin Verimi
: 28 m
: 16 m
: 49 m3/s
: 610 m
: 609,30 m
: 27 MW
:2
: Francis Düşey Eksenli
: 65 m
: 55,90 m
: 2 x 13,5 MW
: 300 dev/dak
: 248,93 m-kW
: 0,930
Yıllık Enerji Üretimi
Mevcut Durumdaki Enerji Üretimi
Förm Enerji
: 53,160 GWh
209
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
ÇED RAPORU
: 52,999 GWh
: 106,159 GWh
Memba Gelişmeli Gelecekteki Durumdaki Enerji Üretimi
Förm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
: 53,160 GWh
: 50,218 GWh
: 103,378 GWh
Generatör
Tipi
Sayısı
Gücü
Güç Faktörü
Frekansı
Kutup Sayısı
Devir Sayısı
Generatör Verimi
: 3 Fazlı Senkron Generatör
: 2 Adet
: 2 x 13 350 kVA
: 0,90
: 50 Hz
: 10 çift (20 Adet)
: 300
: 0,975
Transformatörler
Ünite Transformatörleri
Adedi
Tipi
Devamlı Gücü
Anma Gerilimi
Frekansı
Bağlantı Grubu
Soğutma Şekli
Verim
:2
: Harici Tip, 3 Fazlı, Yağ İzoleli
: 2 x 16 000 kVA
: 6,30 / 34,50 kV (+/- 2 x 2,5 %)
: 50 Hz
: YNd 11
: ONAN
: 0,985
İç İhtiyaç Transformatörleri
Adedi
Tipi
Devamlı Gücü
Anma Gerilimi
Frekansı
Bağlantı Grubu
:2
: Dahili Tip, 3 Fazlı, Kuru ya da Silikon Yağlı
: 250 kVA
: 6,30 (+/- 2 x 2,5 %) / 0.4 kV
: 50 Hz
: Dyn 5
Regülatör Gövdesi / Diversion Weir Main Body Kret Uzunluğu /Crest Length (m)
30.00 Gövde Tipi/ Type Dolu gövde/ Ogee Shaped Concrete
SAİMBEYLİ REGÜLATÖRÜ VE HES:
Saimbeyli Regülatörü
Kret Uzunluğu
Gövde Tipi
Talveg Kotu
Talvegten Yükseklik
Temel Kotu
Temelden Yükseklik
: 30 m
: Dolu gövde
: 734 m
:6m
: 732,5 m
: 7,5 m
210
ÇED RAPORU
Dolusavak Kret Kotu
: 740 m
Taşkın Su Seviyesi (Q100)
: 742,18 m
Maksimum Taşkın Su Seviyesi L.(Q500):
742,65 m
Çevre Düzenleme Kotu
: 743,5 m
Saimbeyli Regülatörü Çakıl Geçidi
Çakıl Geçidi Kapasitesi
Çakıl Geçidi Adedi
Çakıl Geçidi Genişliği
Kapak Adedi
Kapak Boyutları
Çakıl Geçidi Kret Kotu
Çakıl Geçidi Talveg Kotu
Q100
Q500
: 46,03 m3/sn
:1
:3m
:2m
: 1x3 m x 2 m
: 737 m
: 735 m
: 231,3 m3/sn
: 300 m3/sn
Su Alma Yapısı
Su Alma Yapısı Eşik Kotu
Su Alma Yapısı Genişliği
Batardo Kapak Adedi
İşletme Kapak Adedi
Kapak Boyutları
Proje Debisi
: 737,50 m
:5m
:2
:2
: 2 x 2,5 m
: 5,5 m3/sn
Çökeltim Havuzu
Bölme Adedi
Havuz Boyu
Havuz Eni
Çöken Dane Çapı
Havuz Eğimi
İşletme Kapakları
Sed. Deşarjı Kapakları
:2
: 45 m
:8m
: 0,3 mm
: 0,01 m/m
: 2 adet sürgülü, 3.75 m g., 2.0 m y.
No: 2 sliding, w. 3.75 m, h. 2.0 m
: 1 adet sürgülü,1.0 m g.,0.8m y.
No: 2 sliding, w. 1.0 m, h. 0.8 m
İletim Kanalı
Kanal Tipi
Giriş Taban Kotu
Kanal Taban Genişliği
Kanal Su Yüksekliği
Kanal Hava Payı
Kanal Eğimi
Kanal Boyu
: 2,7 x 2,3 Kutu Menfez
: 737,84 m
: 2,7 m
: 1,91 m
: 0,34 m
: 0,0004 m/m
: 4104,31 m
Yükleme Havuzu
Yeri
Yükleme Havuzu Boyutları
Üst Kotu
Alt Kotu
Normal Su Seviyesi
: 4+104,31 m
: 10 x 30 x 7,92 m
: 739 m
: 732,08 m
: 738,29 m
211
Minimum Su Seviyesi
ÇED RAPORU
: 736,91 m
Cebri Boru
İç Çapı
Toplam Uzunluğu
Otalama Et Kalınlığı
: 1,2 m
: 88,98 m
: 6,19 m
Santral Binası
Santral Binası Yüksekliği
Santral Binası Boyu
Santral Binası Eni
Proje Debisi
Kuyruksuyu Kotu
Ünite Adedi
Türbin Tipi
Brüt Düşü
Net Düşü
Ünite Kurulu Güçleri
Senkron Hız
Spesifik Hız
Türbin Verimi
: 19 m
: 40,7 m
:16,5 m
: 5,5 m3/sn
: 675 m
:2
: Francis Yatay Eks.
Horizontal Francis
: 61,23 m
: 59,6 m
: 2 x 1,46 MW
: 373,65 d/d
: 373,65 (m-kW)
: 0,930
YAMANLI III ENERJİ PROJESİ YILLIK TOPLAM ENERJİ ÜRETİMİ
Mevcut Durmudaki Enerji Üretimi
Förm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
: 119,289 GWh
: 118,651 GWh
: 237,940 GWh
Memba Gelişmeli Gelecekteki Durumdaki Enerji Üretimi
Förm Enerji
Sekonder Enerji
Toplam Enerji
: 112,569 GWh
: 119,072 GWh
: 231,641 GWh
V.2.2. Su tutulması sonucu su kalitesine ve su ortamındaki canlılara olabilecek
etkiler, dere yatağına bırakılacak su miktarı, nasıl hesaplandığı, dere yatağına
olabilecek etkiler,
Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile
Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projelerinin kurulması ve işletilmesi
planlanmıştır. Projelerin işletme aşamasında regülatör ve baraj yerlerinden santrallerin
kurulacağı alana kadar olan kısımda mevcut su debisi azalacağından dolayı bu alanlarda
fiziksel ve biyolojik çevre üzerine bir takım etkiler meydana gelecektir. Gelecek olan bu
etkilerin başında, su tutulması sonucunda mansapta meydana gelecek debi azalmasından
kaynaklı etkiler olacaktır. Bu noktada baraj ve regülatörden mansaba bırakılacak can suyu
miktarı büyük önem arz etmektedir.
Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında yapılan su temin sistemi ve can suyu
miktarının hesaplanması ile ilgili detaylı bilgiler aşağıda sunulmuştur.
212
ÇED RAPORU
Su Temini Çalışmaları
Seyhan Havzasında bulunan ve Gökkaya Barajı HES ile Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörü HES su temini ve enerji hesaplarında kullanılan akım gözlem İstasyonları; EİE
1801 Göksu Nehri - Himmetli AGİ ve EİE 1824 Göksu Nehri – Çukurkışla AGİ dir. Bu
AGİ’lere ait aylık karakteristikler ve gözlem periyotları Ek-8’de verilmiştir.
Proje kapsamı içinde; Göksu Nehri üzerinde membada inşaa edilecek olan enerji
amaçlı bir depolama tesisi (Gökkaya Barajı ve HES) ve mansapta regülatör tesisi
(Himmetli Regülatörü ve HES) bulunmaktadır. Ayrıca Göksu Nehri’nin yan kollarından
olan Saimbeyli Deresi üzerinde de Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi bulunmaktadır.
Projede yer alan bütün tesisler, 1801 ve 1824‘nolu AGİ’lerı arasında yer almaktadır.
Proje yerlerinin membaında geçmiş yıllarda faaliyete geçmiş olan bir çok sulama
tesisleri ile planlanan tesisler bulunmaktadır. Mevcut sulamaların yerleri dikkate alınarak
1801 ve 1824 no’lu AGİ’lerin akış yukarsına ait sulama projeleri çıkartılarak Yamanlı III
HES projesi su temini çalışmalarında dikkate alınmıştır. Ayrıca, proje yerlerinin
membaında planlanmış, gelecekteki sulama projeleri ve aylık su tüketimleri ile Gökkaya
Barajı ve Himmetli ve Saimbeyli Regülatörlerinin memba gelişmeli toplam su tüketimleri
çıkartılmış ve su temini çalışmaları bu veriler dikkate alınarak hesaplanmıştır.
Gökkaya Baraj Yeri Mevcut ve Gelişmeli Durum Akımları;
Gökkaya Barajı yağış alanı 2330 km2 dir. Baraj yeri doğal akımların bulunmasında
1801-1824 ara havzası doğal akımları kullanılmıştır. Bu iki istasyonun günlük akımları
birebir çıkartılmış, 1801-1824 ara havzası (1.070,40 km2) doğal günlük akımlar,
dolayısıyla ara havza doğal aylık ortalama ve aylık toplam akımlar hesaplanmış ve Ek8’de verilmiştir.
Gökkaya Barajı mevcut durumda membaki toplam su tüketim ihiyaçları ve 19712004 baraj girişi aylık toplam akımlar kullanılarak Gökkaya barajının enerji işletme
çalışması yapılmıştır. Gökkaya barajı için seçilen kurulu güç, optimzasyon çalışması
sonucu belirlenmiştir. Yapılan bu enerji işletme çalışması sonucu mevcut durumda
Gökkaya baraj çıkış akımları bulunmuştur.
Yamanlı III HES Enerji projesi kapsamında 1801 ve 1824 nolu AGİ’lerden
yararlanılarak yapılan hesaplamalar sonucunda, Gökkaya Barajı giriş akımları aşağıdaki
tabloda verildiği şekli ile bulunmuştur.
213
ÇED RAPORU
Tablo V.2.2.1. Gökkaya Barajı Aylık Ortalama Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır)
EKİ
KAS
ARA
OCA
ŞUB
MAR
NİS
MAY
HAZ
TEM
AĞU
EYL
1971
10,222 13,394
18,838
14,277
13,518
32,040
52,340
27,983
16,985
12,509
12,382
10,332
1972
9,637
9,911
8,942
8,732
18,892
29,524
30,325
16,404
11,100
9,350
9,692
1973
10,308 10,716
9,110
8,090
12,203
30,329
40,890
21,507
14,108
10,214
9,445
9,215
1974
8,684
8,801
9,403
8,877
9,746
32,402
28,365
18,242
11,663
9,342
8,885
8,569
1975
8,695
8,905
13,223
13,070
12,964
52,124
76,867
59,420
25,696
16,424
12,311
11,517
1976
10,936 10,736
9,650
13,394
11,682
35,789
87,396
50,452
30,450
18,144
14,579
14,947
1977
16,421 15,696
30,071
15,988
39,459
67,748
77,931
50,115
26,349
18,842
13,940
12,440
1978
11,811 11,785
12,201
21,370
46,930
57,742
66,174
43,266
23,904
16,863
13,959
11,961
1979
14,294 16,179
22,652
66,414
47,589
36,154
33,890
28,473
22,285
16,512
12,568
11,441
1980
11,458 15,800
18,772
19,291
19,146
84,553
124,453
87,915
36,282
24,832
19,337
14,948
1981
13,743 13,809
19,883
23,729
32,453
94,214
57,506
42,977
27,660
18,204
13,806
12,719
1982
11,016 14,455
40,020
40,700
20,714
35,187
64,084
42,831
23,955
16,484
14,048
13,527
1983
11,840 8,838
8,437
9,535
11,594
43,431
70,328
37,195
23,391
17,040
10,995
9,442
1984
9,762
25,269
18,181
28,051
38,536
45,233
34,970
20,422
15,792
12,252
10,716
1985
10,089 10,347
9,375
11,607
16,551
29,267
41,901
22,216
16,525
12,157
10,167
8,545
1986
11,340 11,201
11,260
19,915
21,948
27,398
22,172
17,046
15,844
11,612
8,972
7,753
1987
9,352
10,831
12,442
31,374
48,522
46,134
109,390
61,930
32,672
19,816
15,544
13,312
1988
12,624 18,915
26,654
19,370
27,333
73,847
112,062
53,525
29,287
19,702
16,636
16,016
1989
16,230 21,002
25,862
19,175
18,503
27,194
17,489
14,638
12,598
11,097
9,843
8,993
1990
10,031 15,641
31,579
18,808
22,909
39,213
34,862
29,288
18,839
15,894
12,360
11,798
1991
10,659 11,103
12,860
10,430
11,744
28,906
44,801
28,120
21,192
15,139
12,033
10,142
1992
10,669 11,407
14,846
15,242
16,383
38,054
73,415
46,247
29,670
19,743
14,144
11,866
1993
10,978 13,549
15,542
14,259
15,100
34,054
69,199
52,892
30,919
20,899
15,209
11,812
1994
10,753 10,930
11,095
16,071
14,788
28,769
25,455
22,792
14,916
13,113
9,983
8,578
1995
8,445
18,594
16,852
36,004
28,030
39,519
66,248
45,675
26,877
19,881
14,512
11,603
1996
11,947 38,672
21,861
26,189
26,015
64,425
99,558
56,357
28,275
21,210
16,462
15,817
1997
19,257 16,080
26,232
26,605
20,899
20,780
55,833
40,256
24,011
17,152
14,336
11,836
1998
12,824 14,536
17,515
14,236
17,503
32,255
59,671
41,892
27,147
18,808
13,930
11,410
1999
12,254 13,599
36,322
21,237
34,635
43,135
43,883
22,326
18,790
16,412
13,650
11,639
2000
10,501 9,731
10,365
10,911
12,616
29,188
87,563
47,363
24,761
18,096
14,425
10,965
2001
12,954 11,999
10,666
10,568
11,668
19,479
16,881
21,884
14,942
13,149
10,515
8,741
2002
9,140
10,090
20,728
25,363
27,073
53,749
72,786
33,831
21,228
17,692
13,652
11,654
2003
10,869 10,974
10,710
13,297
15,624
29,098
59,042
31,100
24,319
16,802
12,969
11,309
2004
10,521 11,117
15,815
19,763
23,372
66,604
41,034
25,944
18,346
16,381
13,230
10,851
ORT.
11,478 13,892
17,824
19,479
21,941
42,065
59,065
37,970
22,668
16,384
12,954
11,356
3
(m /sn)
9,660
23,217
23,923
Himmetli Regülatör Yeri Mevcut ve Gelişmeli Durum Akımları;
Himmetli Regülatörü, 1801 no’lu AGİ’nin çok yakınında olup yağış alanı, AGİ ile aynı
(2596,8 km2) kabul edilmiştir. Himmetli Regülatör yeri Giriş akımları;
Himmetli Regülatörü Giriş akımları = (Q1801 - QGökkaya Giriş) + QGökkaya Çıkış
şeklinde hesaplanmıştır.
214
ÇED RAPORU
1801 no’lu AGİ’nin doğal aylık ortalama ve toplam akımlarından, Gökkaya Barajı
doğal aylık toplam giriş akımları çıkartılmış ve Himmetli Regülatörü – Gökkaya barajı ara
havzası doğal aylık akımları bulunmuştur.
Gökkaya Barajı mevcut durum aylık çıkış akımlarına, Himmetli Regülatörü (1801
AGİ) - Gökkaya Barajı ara havzası doğal akımları eklenerek Himmetli Regülatörü mevcut
durum aylık giriş akımları bulunmuştur. Bulunan değerler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo V.2.2.2. Himmetli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır)
EKİ
KAS
ARA
OCA
ŞUB
MAR
NİS
MAY
HAZ
TEM
AĞU
EYL
1971
12,339 16,110 22,574 17,158 16,257 38,252
62,357
33,433
20,351 16,466 14,875 12,450
1972
11,646 11,677 11,974 10,824 10,560 21,198
35,263
36,214
19,661 14,792 11,275 11,690
1973
12,443 12,567 11,374 9,812
13,101 36,219
48,760
25,743
18,192 12,525 11,388 11,123
1974
10,513 10,657 11,371 10,746 11,779 37,240
33,887
21,865
15,521 11,597 10,723 10,357
1975
10,527 10,780 14,465 15,726 15,600 62,100
91,480
70,762
30,694 20,773 15,132 13,501
1976
12,391 12,642 11,944 15,831 14,063 42,703
103,983 60,113
36,339 21,713 17,480 17,927
1977
19,700 18,843 35,913 19,190 47,061 80,652
92,743
59,713
31,469 22,542 17,210 14,447
1978
14,226 14,200 14,694 25,581 55,932 68,771
78,783
51,580
28,566 20,757 17,466 13,407
1979
17,017 19,870 27,316 77,132 55,064 41,871
39,607
33,616
25,971 20,441 15,519 13,498
1980
12,509 18,943 22,590 23,313 23,422 96,723
149,413 103,837 42,353 28,960 22,351 17,489
1981
16,294 16,527 23,513 28,265 38,536 110,203 69,027
51,360
32,430 20,792 16,713 14,386
1982
12,997 17,143 47,732 50,065 25,636 41,739
75,110
51,118
28,567 20,414 16,827 14,208
1983
13,907 11,822 10,242 11,687 13,149 49,766
83,260
44,034
27,143 20,442 13,752 10,941
1984
11,330 25,994 30,645 22,094 34,239 46,674
54,680
42,649
24,639 20,380 14,713 13,089
1985
12,281 12,627 11,432 12,820 20,236 35,126
50,467
26,589
19,673 15,771 12,186 10,422
1986
12,760 13,456 13,865 24,594 26,475 32,971
26,990
20,618
18,756 15,240 10,754 9,463
1987
11,517 12,947 14,594 39,116 58,739 55,529
129,467 74,645
38,625 23,244 18,383 16,029
1988
15,226 22,503 31,590 22,907 32,854 88,297
132,633 62,675
33,509 22,444 19,463 19,055
1989
19,074 25,060 30,697 22,807 21,914 32,042
21,420
17,935
16,277 13,020 11,733 10,876
1990
12,230 17,457 38,097 22,542 27,836 47,181
42,107
34,738
22,320 20,292 14,887 13,541
1991
12,269 13,274 15,571 12,597 14,393 34,197
53,251
33,549
24,939 19,238 14,425 12,270
1992
12,557 12,439 17,836 18,358 19,810 46,726
88,644
55,022
35,241 23,176 16,944 14,153
1993
13,284 16,170 18,607 16,981 18,354 41,390
82,011
63,600
36,656 24,746 18,081 14,319
1994
13,094 13,293 13,510 19,823 17,861 34,784
30,121
27,037
17,735 16,428 11,763 10,407
1995
10,230 20,796 20,216 42,958 33,489 47,132
78,871
54,441
32,096 23,777 17,401 13,957
1996
14,387 46,127 26,165 31,303 31,090 76,707
118,424 67,125
33,756 25,354 19,717 18,960
1997
23,068 19,300 31,355 31,797 25,022 24,881
66,504
48,006
28,694 20,749 17,291 13,911
1998
15,429 17,467 21,003 17,110 20,989 38,507
71,061
49,949
32,417 22,502 17,211 13,211
1999
14,752 16,353 43,336 25,423 41,332 51,426
52,314
26,716
22,494 20,773 16,707 13,496
2000
12,343 12,218 12,401 12,324 15,046 34,865
104,181 56,445
29,584 21,657 17,297 13,199
2001
15,584 14,453 12,871 12,755 14,061 23,336
20,251
26,190
18,171 16,987 12,658 10,560
2002
11,055 12,187 23,378 30,323 32,354 64,029
86,635
40,376
25,388 21,177 17,220 13,215
2003
13,048 13,230 12,852 15,529 18,868 34,755
75,208
38,363
30,472 21,352 16,837 13,902
2004
12,483 12,441 19,415 24,142 29,255 84,713
51,221
31,496
22,515 21,306 16,671 13,390
70,592
ORT. 13,662 16,517 21,328 23,342 26,305 50,079
3
(m /sn)
28,619
45,340
27,095 20,054 15,678 13,437
215
ÇED RAPORU
Saimbeyli Regülatör Yeri Mevcut ve Gelişmeli Durum Akımları;
Saimbeyli Regülatörü’nün enerji çalışmalarında, 1971-2004 periyoduna ait günlük
ortalama akımlar kullanılmıştır. Regülatör yeri su temin hesabında 1801 ve 1824 no’lu
AGİ’lerin aynı periyotlara ait daha önce hesaplanmış doğal günlük ortamalama akımlardan
faydalanılmıştır.
1801 AGİ – 1824 AGİ ara havzası (1.070 km2) günlük ortalama akımlardan
faydalanılarak, alan oranı ile (193/1070,4) Saimbeyli regülatör yerine taşınmış ve
Saimbeyli Regülatör yerinin 1971-2004 periyotlu günlük ortalama debileri hesaplanmıştır.
Saimbeyli Regülatörünün aylık ortalama akımları aşağıda verilmiştir.
Tablo V.2.2.3. Saimbeyli Regülatörü Giriş Akımları (m3/sn)(sulamalar ve can suyu çıkartılmamıştır)
EKİ
KAS
ARA
OCA
ŞUB
MAR
NİS
MAY
HAZ
TEM
AĞU
EYL
1971
1.535
1.965
2.703
2.084
1.982
4.493
7.246
3.946
2.469
1.874
1.846
1.554
1972
1.456
1.459
1.493
1.361
1.417
2.710
4.152
4.264
2.390
1.683
1.435
1.467
1973
1.546
1.602
1.384
1.246
1.803
4.261
5.693
3.068
2.079
1.562
1.447
1.402
1974
1.326
1.342
1.424
1.352
1.470
4.542
3.995
2.625
1.748
1.444
1.371
1.315
1975
1.328
1.356
1.942
1.921
1.907
7.216
10.571
8.209
3.650
2.405
1.836
1.714
1976
1.632
1.604
1.457
1.965
1.848
5.001
11.999
6.995
4.307
2.655
2.154
2.181
1977
2.375
2.277
4.226
2.317
5.499
9.335
10.715
6.950
3.751
2.749
2.067
1.841
1978
1.750
1.747
1.803
3.046
6.512
7.978
9.121
6.023
3.427
2.491
2.075
1.777
1979
2.217
2.670
3.374
7.753
5.407
4.135
4.135
3.721
2.684
2.150
1.834
1.694
1980
1.622
2.274
2.762
2.909
3.318
8.803
18.056
11.519
4.410
3.013
2.207
1.858
1981
1.848
1.966
2.625
3.281
4.400
11.566
8.334
6.065
3.468
1.899
1.658
1.712
1982
1.436
1.945
5.579
6.774
3.560
4.740
7.976
5.995
3.353
2.126
1.735
1.588
1983
1.498
1.245
1.147
1.557
2.154
4.696
9.355
4.948
2.732
2.235
1.229
1.103
1984
1.137
3.086
3.889
2.831
4.802
5.887
6.834
5.556
3.068
2.302
1.804
1.734
1985
1.588
1.649
1.488
1.920
2.665
4.238
6.197
3.164
2.295
1.597
1.484
1.376
1986
1.850
1.860
1.884
3.384
3.275
4.031
3.485
2.585
2.124
1.607
1.313
1.255
1987
1.569
1.897
2.246
5.601
7.391
6.796
14.523
9.199
4.323
2.506
2.080
1.985
1988
1.885
2.595
3.571
2.558
4.284
10.453
14.881
6.620
3.071
2.010
2.072
2.218
1989
2.057
2.935
3.497
2.627
2.468
3.507
2.844
2.387
1.603
1.418
1.393
1.381
1990
1.590
2.391
4.715
2.701
3.564
5.763
5.242
3.945
2.538
2.168
1.854
1.787
1991
1.605
1.686
1.961
1.567
1.916
3.827
6.113
3.931
2.733
1.957
1.760
1.559
1992
1.583
1.598
2.163
2.254
2.659
6.273
11.019
6.378
4.096
2.590
1.929
1.869
1993
1.671
1.896
2.217
1.969
2.354
5.307
9.270
7.777
4.216
2.890
2.155
1.849
1994
1.696
1.710
1.747
2.714
2.223
4.351
3.378
3.102
1.903
1.656
1.362
1.356
1995
1.294
2.670
2.434
5.031
3.949
5.507
9.132
6.359
3.865
2.950
2.180
1.735
1996
1.769
5.392
3.113
3.700
3.938
8.884
13.648
7.807
4.055
3.131
2.445
2.306
1997
2.760
2.329
3.706
3.756
2.982
2.966
7.719
5.625
3.480
2.585
2.159
1.767
1998
1.888
2.120
2.524
2.079
2.522
4.522
8.240
5.847
3.908
2.812
2.106
1.710
1999
1.810
1.993
5.074
3.028
4.845
5.997
6.099
3.195
2.779
2.493
2.071
1.741
2000
1.573
1.468
1.554
1.628
1.984
4.106
12.022
6.590
3.588
2.722
2.176
1.650
2001
1.905
1.776
1.595
1.582
1.731
2.790
2.438
3.135
2.257
2.051
1.646
1.348
2002
1.388
1.517
2.959
3.588
3.820
7.437
10.018
4.755
3.110
2.668
2.072
1.744
2003
1.624
1.632
1.549
1.615
2.346
4.092
11.695
5.276
4.557
2.984
2.320
1.980
2004
1.540
1.666
2.775
3.168
4.408
13.100
7.370
4.037
3.122
2.882
2.382
1.870
ORT.
3
(m /sn)
1,687
2,039
2,605
2,849
3,277
5,862
8,339
3,418
216
5,341
3,152
2,302
1,872
1,689
ÇED RAPORU
Mansaba Bırakılacak Su Miktarı;
Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında hazırlanan Revize Fizibilite Raporu’nda
Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi giriş
akımları 1801 ve 1824 nolu Akım Gözlem İstasyonları yardımıyla tespit edilmiştir. Yapılan
hesaplamalar sonucunda Gökkaya Barajı ortalama giriş akımı 23,923 m3/sn, Himmetli
Regülatörü ortalama giriş akımı 28,619 m3/sn ve Saimbeyli Regülatörü ortalama giriş
akımları 3,418 m3/sn olarak tespit edilmiştir.
Göksu Nehri üzerine kurulacak olan Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında
baraj ve regülatörün bulunduğu alanlarda biyolojik çevre üzerine olabilecek etkilerin
başında akımın azalması sonucu özellikle balıklar üzerine olabilecek etkiler gelmektedir.
Gökkaya Barajı ve HES Projesi 42,78 m3/sn, Himmetli Regülatörü ve HES Projesi 49
m /s ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Proejsi 5,5 m3/sn debiyi geçirebilecek(proje debisi)
şekilde planlanmıştır. Faaliyetin işletme aşamasında, baraj ve regülâtör yerinde menba ve
mansabında yaşayan sucul canlıların yaşama ortamlarını kaybetmemesi ve proje alanı
çevresinde yaşayan halkın tarımsal faaliyetlerinde kullandıkları suyu sağlayabilmek için
Gökkaya Barajından ve Himmetli ile Saimbeyli Regülatöründen bir miktar su mansaba
bırakılacaktır.
3
Mansaba bırakılacak olan su miktarının tespiti amacıyla uluslararası kabul görmüş
Tennant Metodu kullanılmış olup, metoda göre baraj ve regülatör yerleri için hesaplanan
uzun yıllar ortalama akım değerleri kullanılmıştır.
Tennant Metoduna göre bir nehir sisteminde bulunması gereken su miktarı farklı
ekosistem kalite sınıfları için hesaplanabilmektedir. Dolayısıyla proje alanı yıllık ortalama
akım değerlerinden hareketle, Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörü ve HES Projesi kapsamında farklı ekosistem kalite sınıflarına göre hesaplanan
can suyu miktarları aşağıdaki tablolarda verilmiştir. Yapılan hesaplamalar esnasında;
Gökkaya Baraj yeri yıllık ortalama giriş akımı 23,923 m3/sn, Himmetli Regülatörü ortalama
giriş akımı 28,619 m3/sn ve Saimbeyli Regülatörü ortalama giriş akımları 3,418 m3/sn
olarak alınmıştır.
Tablo V.2.2.4. Gökkaya Barajı ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin
Yapılan Hesaplamaların Sonuçları ve Seçilen Can Suyu Miktarı,
3
Yıllık ortalama giriş akımı 23,923 m /sn
Bırakılacak
Cansuyu
Miktarı
3
(m /sn)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
2,5
2,5
5
5
5
2,5
2,5
2,5
2,5
2,5
2,5
2,5
Tablo V.2.2.5. Himmetli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin
3
Bırakılacak
Cansuyu
Miktarı
3
(m /sn)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
3
3
7
7
7
3
3
3
3
3
3
3
217
ÇED RAPORU
Tablo V.2.2.6. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi Mansaba Bırakılacak Suyun Miktarının Belirlenmesi İçin
3
Bırakılacak
Cansuyu
Miktarı
3
(m /sn)
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
0,4
0,4
0,75
0,75
0,75
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
0,4
Sonuç olarak;
Proje kapsamında baraj ve regülatörden bırakılacak can suyu miktarı Tennant
Metoduna göre farklı ekosistem kalite sınıfları için hesaplanarak Tablo V.2.2.4., Tablo
V.2.2.5 ve Tablo V.2.2.6’da sunulmuştur. Hesaplanan cansuyu miktarlarında, kadim su
hakları(her türlü kullanım) hariç olup, mansaba bırakılacak olan su miktarına, su tahsisleri
ve kadimli su hakları ayrıca eklenecektir. Projenin işletme aşamasında can suyu
miktarının kontrolü amacıyla, akımölçer takılacak olup, cansuyu miktarı sürekli olarak
ölçülecektir.
Mansaba bırakılacak debi değerlerinin yanı sıra, proje kapsamında kullanılacak olan
Göksu Nehri yankolların dere yatağını besleyeceği ve yağışlı zamanlarda sulama
kanallarına gelen yağmur ve karın da direk sulama suyu olarak kullanılacağı
düşünüldüğünde, yukarıda belirtilen su miktarlarından daha fazlası dere yatağında su
bulunacaktır. Ayrıca, akım değerleri, proje debisinin üzerinde olduğu durumlarda, özellikle
nisan, mayıs ve haziran aylarında, proje debisinin üstündeki debi değerlerinin tamamı
yatağa bırakılacaktır.
Planlanan faaliyetle ilgili olarak; 4 Nisan 1971 tarih ve 13799 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu’nun 20. Maddesi (Sulara Zararlı Madde
Dökülmesi), 10 Mart 1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Ürünleri
Yönetmeliği’nin 11. Maddesi (İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak Maddeler) ile bu
Yönetmeliğin Ek-V Listesi (İç Sulara ve Denizlerdeki İstihsal Yerlerine Dökülmesi Yasak
Olan Zararlı Maddeler ve Alıcı Ortama Ait Kabul Edilebilir Değerler) ve Ek-VI Listesi
(Sulara Boşaltılabilecek Atıklar)’ndeki parametrelere uyulacaktır.
Faaliyetin işletme aşamasında su kalitesinde muhtemel olabilecek değişimlerin
belirlenmesi amacıyla suyun menbaından ve mansabında 6 aylık dönemlerde su kalitesi
izleme çalışmaları yaptırılacaktır. Sonuçlar, Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve
Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ne bildirilecektir.
Tarımsal Sulamalardan Kaynaklı Su İhtiyacı;
Yukarıda hesaplanan can suyu miktarlarına ek olarak, su alma yapısından suyun
Nehre geri verileceği noktaya kadar olan kısımlarda az da olsa tarımsal amaçlı araziler
bulunmaktadır. Dolayısıyla da bu alanlara ait tarımsal su kullanımı söz konusu olmaktadır.
Proje alanında yapılan çevresel etüt çalışmaları sonucunda, bölgede çoğunluklu
olarak; bağ, bostan ve yaprak döken meyve yetiştiriciliği yapıldığı anlaşılmıştır. Proje alanı
içerisinde bulunan tarım alanlarının tepiti amacıyla 1/25.000 ölçekli Orman Mesçere
haritası ile 1/25.000 ölçekli Arazi Varlığı haritaları kullanılmıştır. Yapılan haritalama
çalışmaları neticesinde Gökkaya Barajı ile santrali arasında yaklaşık 390.342 m2, Himmetli
Regülatörü ile Santral binası arasında yaklaşık 196.731 m2 tarım arazisi olduğu tespit
edilmiştir(Bkz. Ek-3 ve Ek-4). Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi kapsamında regülatör
218
ÇED RAPORU
ve santral binası arasında ise herhangi bir tarımsal faaliyet yapılmadığından
hesaplamalara dahil edilmemiştir.
Tarımsal ekim yapılan alanlarda gerekli su ihtiyacınının tespiti amacıyla; Köyişleri ve
Kooperatifler Bakanlığı Topraksu Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi Başkanlığı’nın 1982
yılında yaptığı Türkiye’de Sulanan Bitkilerin Su Tüketimi Rehberinden faydalanılmıştır.
Proje alanının da içerisinde yer aldığı Saimbeyli ilçesi yağış miktarı ve ekimi yapılan
ürünlere ait metrekarede gerekli su ihtiyaçları(buharlaşmalar dahil) Tablo V..2.5’de
verilmiştir.
Tablo V.2.2.6. Üretimi gerçekleştirilen ürümlere ait birim alana başına su ihtiyacı(mm),
Aylar
Yağış
Miktarı
mm
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
TOPLAM
165,2
145,9
122,5
85,4
70,8
39,2
9,7
13,9
26,1
42,6
88,6
136,6
946,5
BAĞ
Aylık Su
Tüketimi
mm
17
50
101
161
162
142
56
689
BOSTAN
Su
İhtiyacı
mm
30,2
121,8
152,3
128,1
29,9
-
462,3
Su
Tüketimi
mm
23
81
147
165
68
484
Su
İhtiyacı
mm
10,2
107,8
155,3
54,1
327,4
YAP. DÖKEN
MEYVELER
Su
Su
Tüketimi
İhtiyacı
mm
mm
21
94
170
234
130
100
749
23,2
130,8
224,3
116,1
73,9
568,3
Kaynak: Türkiye’de Sulanan Bitkilerin Su Tüketimi Rehberi, Topraksu Genel Müdürlüğü Araştırma Dairesi
Başkanlığı, 1982
Arazide yapılan çevresel etüt çalışmaları ve haritalama çalışmaları esnasında Göksu
Nehri boyuncaki sınırlı düzlüklerde yapılan tarımsal faaliyetlerin yaklaşık %20’si bostan,
%30’u yaprak döken meyveler ve geri kalan %50’lik kısımda bağ ekimi
gerçekleştirilmektedir.
Yapılan hesaplamalar esnasında; Gökkaya Barajı membasında; 195.171 m2 alan
bağ, 78.068 m2 alan bostan ve 117.102 m2 alan meyve ürünleri için, Himmetli Regülatörü
mansabında ise; 98.365 m2 bağ, 39.346 m2 bostan ve 59.019 m2 meyve ürünleri için ekim
yapılan alan olarak alınmıştır.
Dolayısıyla bu alanda yapılan tarımsal faaliyetler için gerekli aylık su ihtiyaçları;
Su ihtiyacı = birim alan su tüketimi x toplam alan
Formülü yardımı ile aşağıda hesaplanmıştır.
Gökkaya Barajı ve HES Mansap Sulamaları;
Mayıs Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 30,2 mm x 195.171 m2 = 0,0022 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 10,2 mm x 78.068 m2 = 0,0003 m3/sn
219
ÇED RAPORU
Meyve su ihtiyacı
= 23,2 mm x 117.102 m2 = 0,001 m3/sn
Toplam
= 0,0022 m3/sn + 0,0003 m3/sn + 0,001 m3/sn
= 0,0035 m3/sn
Haziran Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 121,8 mm x 195.171 m2 = 0,0091 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 107,8 mm x 78.068 m2 = 0,0032 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 130,8 mm x 117.102 m2 = 0,0059 m3/sn
Toplam
= 0,0091 m3/sn + 0,0032 m3/sn + 0,0059 m3/sn
= 0,0182 m3/sn
Temmuz Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 152,3 mm x 195.171 m2 = 0,011 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 155,3 mm x 78.068 m2 = 0,0046 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 224,3 mm x 117.102 m2 = 0,01 m3/sn
Toplam
= 0,011 m3/sn + 0,0046 m3/sn + 0,01 m3/sn
= 0,0256 m3/sn
Ağustos Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 128,1 mm x 195.171 m2 = 0,0096 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 54,1 mm x 78.068 m2 = 0,00162 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 116,1 mm x 117.102 m2 = 0,0052 m3/sn
Toplam
= 0,0096 m3/sn + 0,00162 m3/sn + 0,0052 m3/sn
= 0,0164 m3/sn
Eylül Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 29,9 mm x 195.171 m2 = 0,0022 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 73,9 mm x 117.102 m2 = 0,0033 m3/sn
Toplam
= 0,0022 m3/sn + 0,0033 m3/sn
= 0,0055 m3/sn
Himmetli Regülatörü ve HES Mansap Sulamaları;
Mayıs Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 30,2 mm x 98.365 m2 = 0,0011 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
Meyve su ihtiyacı
= 10,2 mm x 39.346 m2 = 0,00015 m3/sn
= 23,2 mm x 59.019 m2 = 0,00052 m3/sn
220
Toplam
ÇED RAPORU
= 0,0011 m3/sn + 0,00015 m3/sn + 0,00052 m3/sn
= 0,0018 m3/sn
Haziran Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 121,8 mm x 98.365 m2 = 0,0046 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 107,8 mm x 39.346 m2 = 0,0016 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 130,8 mm x 59.019 m2 = 0,0029 m3/sn
Toplam
= 0,0046 m3/sn + 0,0016 m3/sn + 0,0029 m3/sn
= 0,0092 m3/sn
Temmuz Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 152,3 mm x 98.365 m2 = 0,057 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 155,3 mm x 39.346 m2 = 0,0023 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 224,3 mm x 59.019 m2 = 0,0051 m3/sn
Toplam
= 0,057 m3/sn + 0,0023 m3/sn + 0,0051 m3/sn
= 0,013 m3/sn
Ağustos Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 128,1 mm x 98.365 m2 = 0,0048 m3/sn
Bostan su ihtiyacı
= 54,1 mm x 39.346 m2 = 0,00082 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 116,1 mm x 59.019 m2 = 0,0013 m3/sn
Toplam
= 0,0048 m3/sn + 0,00082 m3/sn + 0,0013 m3/sn
= 0,0070 m3/sn
Eylül Ayı;
Bağ su ihtiyacı
= 29,9 mm x 98.365 m2 = 0,0011 m3/sn
Meyve su ihtiyacı
= 73,9 mm x 59.019 m2 = 0,0016 m3/sn
Toplam
= 0,0011 m3/sn + 0,0016 m3/sn
= 0,0028 m3/sn
Doğal yaşamın sürekliliğinin sağlanması amacıyla mansaba bırakılacak olan can
suyu miktarına ek olarak, mansabta bulunan mevcut sulamalar için ihtiyaç duyulacak su
miktarları da can suyu miktarı ile birlikte dere yatağına bırakılacaktır.
221
ÇED RAPORU
V.2.3. Su tutulması ile oluşabilecek iklim değişikliği ve bu değişiklik sonucu
bitki örtüsü, fauna, habitat ve biyotoplar üzerine olabilecek etkiler,
Yamanlı III HES Projesi dahilinde kurulacak olan Gökkaya Barajı’nın maksimum su
seviyesinde göl alanı 0,812 km2, Himmetli Regülatörü’nün maksimum su seviyesinde göl
alanı yaklaşık 0,22 km2 sahip olacaktır. Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi ise nehir tipi
şeklinde projelendirildiğinden herhangi bir göl alanı oluşmayacaktır.
Gökkaya Barajı göl alanı ile Himmetli Regülatörü göl alan, eğimi yüksek vadiler
içerisinde kalmakta olup, göl alanı dar ve derin vadi içerisinde sıkışmış bir şekilde
kalmaktadır. Bundan dolayı da Yamanlı III HES kapsamında oluşacak göl alanlarının iklim
değişikliğine ve de dolayısıyla bitki örtüsü, fauna ve biyotoplar üzerine herhangi bir
olumsuz etkisinin olmayacağı öngörülmüştür.
V.2.4. Ulusal ve uluslararası mevzuatla korunması gereken alanlar üzerine
etkiler,
Faaliyet ünitelerinin planlandığı alanlarda Ulusal ve Uluslararası mevzuatla
korunması gereken herhangi bir alan bulunmamaktadır.
Proje alanına en yakın koruma alanı, proje alanının yaklaşık 12 km kuzeydoğusunda
bulunan Adana-Kahramanmaraş Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’dır. Alan,
4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu’nun 4. maddesine göre 8 Kasım 2004 tarihinde 25637
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yaban Hayatı Koruma ve Yaban
Hayatı Geliştirme Sahaları İle İlgili Yönetmelik” gereğince 13.09.2006 tarihli ve 2006 /
10966 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile 7894 hektarlık alan “Yaban Hayatı Geliştirme
Sahası” olarak ilan edilmiştir. Bu alanda 05.10.2006 tarih ve 26310 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan sınırlar dahilinde avlanmak yasaktır. Alanın sınırları Bölüm
IV.2.9.’da verilmiştir. Hançer Deresi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’nda koruma altına
alınan hedef tür Yaban keçisi (Capra aegagrus)’dir
V.2.5. Suyun temin edileceği kaynağın kullanılması sonucu mansapta
olabilecek değişimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelişi vb.),
Yamanlı III HES Enerji Projesi kapsamında; Gökkaya Barajı ve HES Projesi ile
Himmetli ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projelerinin kurulması ve işletilmesi
planlanmıştır. Projelerin işletme aşamasında regülatör ve baraj yerlerinden santrallerin
kurulacağı alana kadar olan kısımda mevcut su debisi azalacağından dolayı bu alanlarda
fiziksel ve biyolojik çevre üzerine bir takım etkiler meydana gelecek olup, bu etkilerin
alınacak olan kontrol tedbirleri ile en aza indirilmesi sağlanacaktır.
Gökkaya Barajı ile çevrilecek olan sular yaklaşık 3.199 m iletim tüneli yardımıyla
santral binasına, buradan kuyruk suyu kanalı ile tekrar doğal akışına(Göksu Nehrine)
bırakılacaktır. Himmetli Regülatöründen alınacak olan sular yaklaşık 3.617 m
uzunluğundaki iletim tüneli yardımıyla santral binasına aktarılacak ve buradan da kuyruk
suyu kanalı ile tekrar Göksu Nehrine verilecektir. Saimbeyli Regülatörü ile çevrilecek olan
sular ise, 4.104 m uzunluğundaki iletim kanalı(kutu tipinde kapalı kanal) yardımıyla
yükleme havuzuna buradan santral binasına ve buradan da kuyruk suyu kanalı ile
Saimbeyli Deresi’ne tekrar verilecektir.
Gökkaya Barajından alınan suların kuyruk suyu kanalı ile tekrar Göksu Nehrine
verilmesi sağlancak olup, Baraj alanı ile kuyruk suyu kanalı arası Göksu Nehrinin
mesafesi yaklaşık 3,3 km dir. Himmetli Regülatörü ve HES Projesinde, regülatör ile kuyruk
suyu kanalı arası Göksu Nehrinin mesafesi ise yaklaşık 4,1 km dir. Saimbeyli Regülatörü
ile kuruksuyu kanalı arası Saimbeyli Deresi’nin mesafesi yaklaşık 3,5 km’dir. Dolayısıyla
222
ÇED RAPORU
enerji üretimi amacıyla alınacak olan sular, baraj ve regülatör alanlarından kuyruk suyu
kanalına kadar olan mesafelerde derenin fiziksel ve biyolojik yapısında bir takım etkilere
neden olacaktır.
Bu etkilerin başında; özellikle Bölüm IV.2.11’de detaylı olarak verilen sucul canlıların
Nehir boyunca memba ve mansaba olan hareketleri zorlaşacaktır. Bu kapsamda, özellikle
Nehirde memba ve mansap boyunca hareket eden sucul canlıların bu hareketlerini devam
ettirmelerini sağlamak amacıyla, Gökkaya Barajında ve Himmetli ve Saimbeyli
Regülatörlerinde balık geçitleri inşa edilecek ve can suyu miktarının 50 lt/sn’lik kısmı bu
geçitlerden bırakılacaktır. Baraj ve regülatör yapılardan kaynaklı su debisinde meydana
gelecek olan azalmanın su ortamında yaşamını sürdüren canlı hayatına engel teşkil
etmemesi bakımından, baraj ve regülatörden Bölüm V.2.2’de hesaplanan can suyu
miktarları sürekli olarak mansaba bırakılacaktır. Dolayısıyla da, sucul ortamda yaşamlarını
sürdüren canlıların projeden en az düzeyde etkilenmesi sağlanacaktır.
Diğer taraftan, memba tarafından mansaba doğru hareket eden sediment
malzemelerin geçişi baraj ve regülatör yapıları ile kesilecektir. Bu kapsamda Gökkaya
Barajında (sediment miktarı=133.864 m3/yıl), Himmetli Regülatöründe (sediment miktarı=
7.017 m3/yıl) ve Saimbeyli Regülatöründe (sediment = 4.517 m3/yıl) membadan gelerek
mansaba hareket eden sediment malzemelerin geçişinin sağlanması amacıyla, su alma
yapılarının bitişiğinde çakıl geçitleri projelendirilmiştir. Yapılacak olan çakıl geçitleri ile,
hem membadan mansaba hareket eden sediment malzemelerin doğal akışı sağlanacak
hem de regülatör ve barajın dolmasının önüne geçilerek ekonomik ömrü uzatılmış
olacaktır.
Ayrıca; baraj ve regülatör alanlarından kuyruk suyu kanalına kadar olan kısımda,
küçük ölçekli tarımsal faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Yamanlı III HES Projesi için
hazırlanan Revize Fizibilite Raporu’nda bölgede bulunan sulama miktarları çıkartılmış ve
mansaba bırakılacak olan can suyu miktarına bu değerler ilave edilmiştir.
V.2.6. Kaynağa ait varsa diğer kullanım şekilleri ve etkileri,
Yamanlı III HES Proje kapsamında, Göksu Nehri üzerinde, 760 m ile 610 m kotları
arasındaki düşüden, iki kademeli olarak enerji üretilmesi planlanmıştır. İlk olarak, 760 m
işletme seviyesine sahip Gökkaya Barajı’ndan alınacak olan suların, 684 m kuyruksuyu
kotundaki santrala düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır. Daha sonra, 677 m işletme
seviyesine sahip olan Himmetli regülatörü ile çevrilecek olan akımlar, 610 m kuyruksuyu
kotunda planlanan santralda türbinlenerek enerjisi alınaca ve tekrar Göksu Nehri’ne
verilecektir. Bunun yanında, Himmetli köyü yakınlarında Göksu nehrine karışan Saimbeyli
deresi su potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla da Saimbeyli Regülatörü ve HES
Projesi geliştirilmiştir. Bu kapsamda, Saimbeyli deresinin 733 m talveg kotunda inşaa
edilecek bir regülatör ile çevrilecek olan akımlar, 677 kuyruksuyu kotuna sahip santrala
düşürülerek enerji üretilmesi planlanmıştır.
Yamanlı III HES Projesi debisi ve Göksu Nehri su kullanım hakları, hazırlanan ve
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından onaylanan Revize Fizibilite Raporu içerisinde
değerlendirilmiştir. Yapılan değerlendirmelerde; projenin kurulacağı Göksu Nehri’ne ait
Himmetli Regülatörü membasında bulunan 1801 numaralı Himmetli Akım Gözlem
İstasyonu(AGİ) ile Gökkaya Barajı membasında kalan 1824 numaralı AGİ havzasında
kalan(proje alanı membasında) mevcut sulama projeleri ve planlanan projelere ait aylık
debi değerleri tespit edilmiş ve proje debisi hesabında dikkate alınmıştır. Proje alanı
membasında kalan mevcut ve planlanan sulama projeleri ve aylık sulama suyu miktarları
aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
223
ÇED RAPORU
Tablo V.2.6.1. 1801 No’lu Göksu Nehri-Himmetli AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama Tesisleri ve Mevcut
Sulamalar,
Tablo V.2.6.2. 1824 No’lu Göksu Nehri-Çukurkışla AGİ’nu Havzasında Kalan Sulama Tesisleri ve Mevcut
Sulamalar,
224
ÇED RAPORU
Tablo V.2.6.3. 1801 ve 1824 No’lu AGİ’nu Havzasında Kalan Mevcut Gölet Sulamaları,
Tablo V.2.6.4. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Sulama Projeleri ve Aylık
Sulama Gereksinimleri,
Tablo V.2.6.5. Himmetli Regülatörü ve Gökkaya Barajı Membasında Gelecekteki Gölet Projeleri ve Aylık Su
Gereksinimleri
225
ÇED RAPORU
Mansapta bulunan sulamalar için gerekli su ihtiyacını tespit etmek amacıyla; proje
alanına ait 1/25.000 ölçekli Arazi Varlığı haritası ile Orman Mesçere Haritalarından,
mansapta ve tarımsal faaliyet yapılan arazi miktarları tespit edilmiştir. Tarımsal faaliyet
yapılan araziler ve Köyişleri ve Kooperatifler Bakanlığı Topraksu Genel Müdürlüğü
Araştırma Dairesi Başkanlığı’nın 1982 yılında yaptığı Türkiye’de Sulanan Bitkilerin Su
Tüketimi Rehberinden faydalanılarak, mansapta sulamalar için gerekli su miktarları tespit
edilmiştir. Hesaplamalar sonucu elde edilen değerler, cansuyu miktarına eklenmiş olup,
mansaba bırakılacak toplam cansuyu debisi hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalar ile ilgili
detaylı bilgiler Bölüm V.2.2’de sunulmuştur.
V.2.7. Yeraltı ve yüzeysel su kaynaklarına olabilecek etkiler,
Proje alanı ve çevresinde bulunan yer altı ve yüzeysel su kaynaklarının jeolojik,
hidrojeolojik ve ekolojik özellikleri Raporun IV.2.2, IV.2.3. ve IV.2.4. nolu bölümlerinde
detaylı olarak sunulmuştur.
Regülâtörler ve Baraj yerlerinde yapılacak su tutulması işlemi sonucu, Himmetli
regülatör alanında su seviyesi yaklaşık 20 m, Gökkaya Baraj alanında su seviyesi yaklaşık
50 m yükselecektir. Bu işlem sonrasında, su toplama alanındaki yer altı suyu
kaynaklarının akış yönünde herhangi bir değişiklik olmayacak ve nehir tabanına yakın
kotta olan kaynaklar su tutma alanının altında kalacaktır.
V.2.8. Baraj-regülatör ömrünün uzatılması için alınması gereken önlemler
(peyzaj çalışmaları ve bunun için seçilecek bitki ve ağaç türleri, erozyon, sediment
taşınması vb.),
Tahrip edilmiş bir alanı çevresel açıdan stabil duruma getirmek doğal bir çevrenin ve
doğal kaynakların gelecek nesillere aktarılması için zorunludur. Ancak tahrip edilmiş bir
alan kendi haline bırakıldığında ekolojik dengesine ulaşması kendi kendini onarması çok
uzun yıllar alabilir. Uygun bir zaman surecinde bu alanların yeniden doğaya
kazandırılması için insan yardımına gereksinim vardır. Bu amaçla yapılan peyzaj onarımı
tahrip edilmiş alanın verimliliğinin, ekolojik, ekonomik ve estetik değerlerinin yeniden
kazandırılmasını hedefleyen çalışmalardır.
Peyzaj onarımı kapsamında yapılacak iyileştirme çalışmaları yalnızca ağaçlandırma
şeklinde değil, yeşil alan düzenlemeleri, arazi biçimlendirme ve erozyon kontrol önlemleri
vb. alternatiflerin de sağlandığı çalışmaları içermelidir.
Projenin arazi hazırlanması, inşaat ve tesis aşamasındaki faaliyetler kapsamında,
baraj, regülâtör, yükleme havuzları, cebri borular, santral binaları, şantiye ve malzeme
stok sahaları ile kırma-eleme ünitesinde farklılık göstermeye başlayacak olan peyzaj
karakteri, işletme döneminde bazı ünitelerde geri dönüşümü olmayacak biçimde
farklılıklara uğrayacaktır.
Doğal ve fiziksel anlamda gerçekleşecek en büyük değişim; baraj ve regülâtörde,
yükleme havuzlarında, cebri borularda ve santral binalarında yaşanacaktır. Bu noktalarda
doğal bitki örtüsü tahrip olurken, kazı ve dolgu çalışmaları sonucunda topografya
değişecek, ekosistemdeki denge, müdahaleler sonucunda geçici olarak aksaklıklara
uğrayacaktır. Bu aksaklığı ortadan kaldırabilmek adına yapılacak peyzaj çalışmalarıyla;
öncelikle tahrip edilen bölgenin rehabilitasyonu gerçekleştirilerek, alanın doğal peyzaj
değerini tekrar kazanması sağlanacaktır.
Arazinin onarılmış durumu, en azından, tesisin kurulmasından önceki egemen
koşullar kadar iyi olması sağlanacaktır. Geride hiçbir atık bırakılmayacak, arazi
biçimlendirme, sahanın orijinal durumuna uygunluk sağlayacak biçimde yapılacaktır.
226
ÇED RAPORU
Nehir yataklarında bozulmalar olması durumunda bozulan bölüm mümkünse inşaat
öncesi konturlarına getirilecektir. Nehir kenarları orijinal durumuna ve konturlarına göre
düzenlenecektir. Bu amaçla sahaya özel mühendislik çözümleri önerilebilir. Erozyon ve
sediman kontrol düzenekleri ve bitkilendirme çalışmaları yapılacaktır.
Projenin inşaat süresince kullanılacak şantiye yeri, malzeme stok alanları, kırma
eleme tesisi gibi alanlar doğal peyzaj karakterine ve doğal konturlarına uygun olarak eski
haline getirilecektir. Şalt sahası, santral binası ve türbinin inşa edileceği alanlarda daha
çok görsel etki oluşturmak için bitkilendirme yapılacaktır.
Genel olarak alınacak önlemler şu amaçlar için olacaktır:
-
Örtü kalınlığının azalma riskinin olmaması
Kirlenme ve sedimantasyon riskinin çok düşük oranda kalması
Biyolojik ıslah çalışmalarının zarar görme riskinin düşük olması
Üst Toprağın serilmesi
Etkilenen ve bozulmuş alanların proje öncesindeki kullanımına ve üretkenliğine geri
dönüşümünü sağlamak için, toprağın uygun biçimde bakımı ve yönetimi gereklidir. Arazi
biçimlendirme çalışmalarında öncelikle üst topraktan ayrı olarak depolanan alt toprağın
serilmesi ve konturlanması işlemleri yapılacaktır. Alt toprak yerleştirilip 350-400 mm
derinliğe kadar gevşek ve çalışılabilir duruma getirilecek ve el sürülmemiş komşu arazilere
uyumlu bir kontur verilecektir. Toprak işlemleri aşırı ıslak koşullarda veya zemin ya da
toprak donduğunda yapılmayacaktır.
Tüm bozulmuş alanlarda ve bitkilendirme yapılacak alanlarda eğim yeniden
verildikten sonra üst toprak depolandığı yerden alınarak yüzeye yayılacaktır. Yayılması
sonrasında bozulmuş alanların stabilitesinin korunmasına yardımcı olacak, engebeli bir
zemine sahip olmasını sağlamak üzere tohumlama öncesi tırmıklama ve benzeri önlemler
alınacaktır. Bunların uygulanamadığı yerlerde (örneğin dik eğim, kayalık alanlar vb.)
zemin eğime dik yönde bastırılacak veya üst toprak yerleştirildikten sonra uygun bir
engebeye sahip olacak şekilde bırakılacaktır. Bitki gelişimini kolaylaştırmak üzere hafif
pürüzlü, gevşek bastırılmış bir yapı sağlanacaktır.
Kalıcı Erozyon Kontrol Araçları ve Sediment Taşınması
Toprak erozyonu özellikle inşaat sırasında çıplak bırakılan alanlarda etkili olup
arazinin verimliliğini düşürür ve kırsal ekonomilere zarar verir. Bunun yarattığı sediman
akarsulara yönelir, su kalitesini düşürür ve rezervuar ile sulama ağları gibi altyapıları işgal
eder. Dikkatli inşaat ve kontrol önlemleri, toprak erozyonunu ve sedimantasyonu
başedilebilir sınırlara düşürebilir. Toprak erozyonunu ve sedimantasyonu kontrol etmede
mekanik (hidrolik) yöntemlerden yararlanmanın yanı sıra bitkilendirme ve çitlendirme de
arazi yüzeyini korur. Hidrolik ve bitkilerin kullanıldığı biyolojik yöntemlerin her ikisi birbirinin
tamamlayıcısı olup, inşaat alanlarından kaynaklanan erozyonun kontrol altına alınmasında
temel öneme sahiptirler.
Stabilizasyon uygulamaları inşaattan zarar gören tüm eğimli araziler için mutlak
gereklidir. Yüzey akışını kontrol etmede kullanılan yöntemler, eğim aşağı ve eğime dik
doğrultularda inşa edilen farklı türlerde dereceli kanalların bir kombinasyonudur. Dereceli
eğim kırıcılar çalışma genişliğinden ve diğer bozulmuş alanlardan olan yüzey akışını
kapsar ve uzaklaştırır. Bunlar duruma göre doğal kanallara, otlandırılmış su yollarına veya
oluklu savaklara boşalırlar. Akıştan dolayı oluşması beklenen enerjinin azaltılması
gereklidir.
227
ÇED RAPORU
Tek başına görev yapan eğim kırıcılar en sığ eğimler dışında destekleyici bitki
örtüsünün yok olduğu her yerde yetersiz kalmalarına karşın projenin başarısı için
gereklidirler. Kısmen bozulmuş arazilerde bitki örtüsü kurulması işini kolaylaştırdıkları gibi,
daha büyük oranda, yüzey suyunu güvenle uzaklaştırırlar.
Toprak erozyonu toprak oluşum hızıyla dengede olduğunda, peyzajda çok az zarar
ortaya çıkar. Proje alanındaki yağış düzeyi ve toprak özellikleri dolayısıyla proje alanında
yıllık toprak oluşumu hektar başına yaklaşık yılda 10 ton kadar olabilmektedir. Fakat
inşaat sırasında çıplak kalan topraktan olacak yıllık toprak kayıpları kolayca hektar başına
birkaç yüz ton düzeyine ulaşabilir. Erozyon kontrol araçları ve bitki örtüsünden
yararlanıldığında ise, toprak erozyonu toprak oluşum hızına eşit veya daha düşük düzeye
iner.
İnşaat sonrası alınması gereken önlemlerden olan erozyon kontrol araçları şu
şekilde sıralanabilir:
Eğim kırıcılar (engelleyici çapraz drenler veya su setleri), çalışma genişliğine dik
olarak inşa edilmiş dereceli kanallardır. Bunların amacı, yüzey akışını uzaklaştırmak ve
bitki örtüsüyle birlikte toprak erozyonuna karşı koruma sağlamaktır. Her bir eğim kırıcının
sonuna, yüzey akışının enerjisini etkili biçimde dağıtacak ve suyu güvenli ve çevreye
olumsuz etkisi olmayan bertaraf noktasına taşıyacak olan boşaltma kanalları
yerleştirilecektir.
Gabion duvarlar, arazinin stabilitesini tehdit eden kaymaların önlenmesi veya
stabilize edilmesi için inşa edilip toprağı tutmada kullanılacaklardır.
Karık veya hendek kırıcılar, doğal profil, drenaj deseni ve geri doldurulacak
malzemenin, hendeğin dren gibi çalışmasına neden olacağı yerlerde, kanal hendeğinin
içine yerleştirilecektir.
Erozyon şiltesi, jeojüt (geojute) veya benzeri olacaktır. Eğimin erozyona karşı
hemen korunmasını sağlamak, tohumların yıkanıp gitmesini önlemek ve topraktaki mikro
iklim koşullarını bitki gelişimi için geliştirmek üzere yerleştirilirler.
Öğütülmüş kaya, bitki örtüsü oluşturmanın olanaksız olduğu yerlerde gerekecektir.
Sedimanın yakındaki akarsuları tehdit ettiği durumlarda uygulanabilir.
Kaplama oluklar ve otlandırılmış su yolları, yüzey sularını toplayıp, erozyona
neden olmayacak biçimde güvenilir bir yere boşaltmak üzere özel olarak tasarlanmış
kanallardır.
Biyolojik Islah
Bitki örtüsü, yağışın hızını keserek ve toprağı bağlayarak, toprak erozyonunu ve
sedimanı azaltır. Amaçlar:
1)
2)
3)
Kalıcı tesislerin çevresinde mevcut görüntüyle uyumlu düzenlemeler
oluşturulması;
Geçici tesislerin inşaat sonrası kaldırılmasını takiben yerel ekolojinin eski haline
getirilmesi için bitki türlerinin çeşit ve dağılımları ile birlikte kullanılması;
Erozyon meydana gelebilecek topoğrafya değişikliklerinde erozyon kontrolünün
bitki örtüsü ile desteklenmesidir.
Ağaçlandırma çalışmaları sırasında seçilecek ağaç tür ve çeşitleri çoğunlukla geniş
yapraklı türlerden oluşacaktır. Az bir bölümü de iğne yapraklı türlerden seçilecektir.
228
ÇED RAPORU
Ağaçlandırılacak alanın dışında kalan alanlarda ise dış mekan süs bitkileri dikilerek
bitkilendirme çalışması yapılacaktır.
Ağaçlandırma ve peyzaj çalışmaları sırasında dikilebilecek bitki türleri bölgenin
vejetasyonunda yer alan ağaçlardan Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olacaktır.
V.2.9. Projenin işletilmesi sırasında çalışacak personelin ve bu personele bağlı
nüfusun konut ve diğer sosyal/teknik altyapı ihtiyaçlarının nerelerde, nasıl temin
edileceği,
Projenin işletme aşamasında Gökkaya, Himmetli ve Saimbeyli Santralde onar kişi
olmak üzere toplam 30 kişinin istihdam edeceği düşünülmektedir. Proje dahilinde
çalışacak daimi personeller, mümkün olduğunca bölgeden istihdam edilecek, böylece az
da olsa bölge ekonomisine katkı sağlanmış olacaktır. Bu personellerin evlerine ulaşımını
sağlamak için servis hizmetleri verilecek olup, böylece çalışacak olan personelin sosyal
gereksinimleri mevcut yapılardan karşılanacaktır.
Dolayısıyla söz konusu projenin işletme aşamasında çalışacak olan personeller için
herhangi bir sosyal ünite bulunmayacaktır. Santral alanlarında çalışacak olan personelin
idari ve diğer sosyal gereksinimleri için ise ofis, yemekhane, duş, wc üniteleri yer alacaktır.
V.2.10. İdari ve sosyal ünitelerde içme ve kullanma amaçlı suların kullanımı
sonrasında oluşacak atık suların arıtılması için uygulanacak arıtma tesisi
karakteristiği prosesinin detaylandırılması ve arıtılan atıksuların hangi alıcı
ortamlara, ne miktarlarda, nasıl verileceği,
Projenin işletme aşamasında çalışacak personelin içme ve kullanma suyu ihtiyacı,
mevcut yüzey sularından ve kaynak sularından içme ve kullanma suyu temin edilecektir.
Söz konusu su temini ile ilgili olarak, DSİ Adana Bölge Müdürlüğü’ne gerekli müracaatlar
yapılarak izinler alınacaktır.
İşletme aşamasında çalışacak 30 kişi için içme ve kullanma suyu miktarı, bir kişinin
ihtiyaç duyacağı su 150 lt/gün olarak kabul edilirse;
30 kişi x 150 lt/kişi-gün = 4.500 lt/gün = 4,5 m3/gün su kullanılacaktır.
Kullanılacak suyun tamamının atık su olarak geri döneceği kabulüyle oluşacak evsel
nitelikli atıksu miktarı 4,5 m3/gün olacaktır.
İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, 19.03.1971 tarih ve 13783
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası İnşası Mümkün
Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik’’ uyarınca, her bir santral
binasında(Gökkaya Santrali, Himmetli Santrali ve Saimbeyli Santrali) sızdırmasız olarak
yapılacak fosseptik çukurlarında biriktirilecek, fosseptikler dolduğunda ise ücreti karşılığı
Saimbeyli Belediyesi tarafından vidanjör ile aldırılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır. Bu
kapsamda, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Madde 32 kapsamında Saimbeyli Belediyesi
ile protokol imzalanacak, bu protokol 5 yıl boyunca saklanacak ve denetimler sırasında
görevlilere beyan edilecektir. Fosseptik planı eklerde sunulmuştur (Ek-17).
229
ÇED RAPORU
V.2.11. Konut, sosyal ve idari tesislerden oluşacak katı atık miktar ve
özellikleri, depolama/yığma, bertarafı işlemleri, bu atıkların nerelere ve nasıl
taşınacakları veya hangi amaçlar için ve ne şekilde değerlendirileceği,
Projenin işletme aşamasında çalışacak 30 kişiden kaynaklı evsel nitelikli katı atık
oluşması söz konusu olacaktır. Bir kişiden kaynaklı günlük katı atık miktarı 1,34 kg(9)
kabulüyle;
30 kişi x 1,34 kg/gün = 40,02 kg/gün evsel nitelikli katı atık oluşacaktır.
Projenin işletme aşamasında oluşacak atıklar; santral alanı içerisinde çeşitli
noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacak ve belli periyotlarda
Saimbeyli Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Proje kapsamında meydan gelecek katı atıkların belediye araçları tarafından
toplanarak depolama alanına nakledilmesi ile ilgili olarak MEM Enerji Elektrik Üretim San.
ve Tic. A.Ş. tarafından 31.10.2008 tarih ve 31 sayılı yazı ile Saimbeyli Belediyesi’ne
başvuru yapılmıştır. Yapılan başvuru neticesinde Saimbeyli Belediyesi’nin 28.11.2008
tarih ve 142/741 sayılı cevabı yazısında söz konusu evsel nitelikli katı atıkların belediye
sistemine verilmesinde herhangi bir sakınca olmadığı belirtilmektedir(Bkz.Ek-15).
Oluşacak geri kazanımı mümkün olan atıklar ise, Ambalaj Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği çerçevesinde; santral alanı içerisinde diğer katı atıklardan ayrı olarak
toplanacak ve ambalaj atığı toplama lisansına sahip firma ile yapılacak sözleşme
dahilinde belirli aralıklarla firmaya telsim edilecektir.
Arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında oluşacak olan tüm katı atıkların
bertarafında 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Katı Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği”ne ve bu yönetmelikte;
03.04.1991 tarih ve 20834 sayılı Resmi Gazete’de,
05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişikliklere uygun
olarak hareket edilecektir.
Ayrıca, projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları;
24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.
Suyun taşıyarak çökeltme havuzunda biriktireceği killi, kumlu vb. çöken malzemeler
belli periyotlarla (dolduğunda) çökeltme havuzu hunisinden alınacak ve en yakın yerleşim
yerlerine tarım ile uğraşan vatandaşlara, bahçelerde kullanılmak üzere ücretsiz olarak
verilecektir.
Projenin işletme aşamasında 2872 sayılı Çevre Kanunu’nda belirtilen atık
yönetimiyle ilgili tüm yönetmeliklere uyulacaktır.
9
Kaynak: TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2004.
230
ÇED RAPORU
V.2.12. Proje ünitelerinin işletilmesi sırasında oluşacak gürültünün kaynakları
ve kontrolü için alınacak önlemler,
Projenin işletme aşamasındaki tek gürültü kaynakları, santral binalarının içerisindeki
jeneratör ve türbünler olacaktır. Santral binaları gürültüyü izole edeceğinden bina dışına
herhangi bir gürültü ulaşması söz konusu olmayacaktır. Santral binasında çalışacak
personeller için ise; gürültünün çok olduğu alanlarda 4857 sayılı “İş Kanunu”nda belirtilen,
kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereçler temin edilerek tesis
içerisindeki gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır.
V.2.13. Diğer özellikler
V.3. Projenin Sosyo-Ekonomik Çevre Üzerine Etkileri
V.3.1. Proje ile gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam
imkanları, nüfus hareketleri, göçler, eğitim, sağlık, kültür, diğer sosyal ve teknik
altyapı hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanılma durumlarında değişiklikler vb.,
Yamanlı III Enerji Projesi inşaat çalışmalarının başlaması ve işletmeye geçmesinin
ardından, proje alanının bulunduğu yöre halkı için yeni iş olanakları doğuracaktır.
Projenin işletmeye geçmesi ve enerji üretimi ile beraber Saimbeyli ilçesi ve yakın
çevresinde çeşitli yatırımların gerçekleşmesi ve bölge yaşayan insanlara yeni istihdam
kaynaklarının oluşması beklenmektedir.
Bunun yanı sıra, projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında 250 kişi, işletme
aşamasında ise yaklaşık 30 kişinin istihdam etmesi planlanmakta olup, personel ihtiyacı
öncelikli olarak proje alanı yakın çevresinde bulunan yerleşim yerlerinden sağlanacaktır.
Ayrıca, çalışan işçilerin günlük ihtiyaçları proje alanı yakın çevresinde yer alan yerleşim
yerlerinden sağlanacağından, faaliyet yöre halkı için ek bir gelir kaynağı sağlayacaktır.
Böylece, bölgede yaşayan insanlara yeni meslek dalları tanıtarak birer meslek sahibi
olmasını sağlanacak ve yörede son yılarda gözlenen dış göç hareketinin biraz da olsa
önüne geçilecektir.
Proje kapsamında iyileştirilen ve yeniden açılan yollar, yörede yaşayan halkın ulaşım
ihtiyaçlarını karşılayacak ve yörenin altyapısını biraz da olsa geliştirecektir.
V.3.2. Çevresel fayda-maliyet analizi,
Ülkemizde hidroelektrik enerji potansiyeli oldukça yüksektir. Türkiye’nin teknik ve
ekonomik hidroelektrik enerji potansiyeli 129.454 GWh olarak belirlenmiştir (DSİ 2007).
Kurulu hidroelektrik santrallerinin kapasitesi, 2007 yılı sonu itibariyle, 45.930 GWh olup,
bu rakam Türkiye’deki toplam kurulu enerji üretim kapasitesinin %36’sını oluşturmaktadır.
Hidroelektrik santrallerin üretimi, yağış koşullarına bağımlı olduğundan her yıl toplam
üretim içindeki payı değişim göstermektedir. Elektrik enerjisi üretiminde; fosil ve nükleer
yakıtlı termik ve doğalgazlı santraller yanında hidroelektrik santrallerin yenilenebilir ve
puant çalışma gibi iki önemli özelliği mevcuttur.
Yamanlı III HES Enerji Projesi tesislerinin, yapılan ekonomik değerlendirmeler
sırasında projenin ekonomik ömrü 50 yıl olarak kabul edilmiştir. Projenin 50 yıllık
ekonomik ömrü boyunca dikkate alınan faiz oranı DSİ kriterleri doğrultusunda %9,50
olarak alınmıştır. Projenin fayda maliyet hesapları sonucu ortaya çıkan yıllık faydalar, yıllık
231
ÇED RAPORU
giderler, gelir-gider analizleri, iç karlılık oranı ve duyarlılık analizleri Raporun III.3. nolu
bölümünde sunulmuştur.
Yamanlı III HES Enerji Projesinin işletmeye geçmesiyle beraber, Türkiye’de üretilen
mevcut yenilenebilir ve temiz enerji miktarına yılda toplam 237.940 GWh ile önemli bir
katkıda bulunup, özellikle Adana ili ve çevresine enerji konusunda önemli katkıda
bulunacaktır.
Projenin çevresel faydaları şu şekilde sıralanabilir:
•
•
•
•
Nükleer santraller, termik santraller, doğalgaz çevrim santralleri gibi elektrik
üretim çeşitlerine göre çok daha temiz olması,
Ülkenin yenilenebilir kaynaklarını kullanıyor olması,
Suyun kontrollü bir şekilde iletilmesi, böylece sel ve taşkınların engellenmesi,
Proje alanı ve çevresinde yer alan yolların iyileştirilmesi.
Projenin başlıca çevresel maliyetleri ise şu şekilde sıralanabilir:
•
•
•
Projenin arazi hazırlık ve inşaat döneminde oluşacak gürültü ve toz emisyonu
Göksu Nehri ve yankollarındaki ekosistem üzerinde olabiliecek etkiler,
Projenin çevreye olabilecek etkilerine karşı raporda belirtilen önlemlerin maliyeti.
Projenin işletmeye geçmesiyle beraber, yılda toplam 237.940 GWh enerji üretilirken
projenin gerek arazi hazırlık ve inşaat, gerekse işletme aşamasında çevreye olası etkileri
ÇED Raporu’nda belirtilen tedbirler alınarak en aza indirilecektir.
232
ÇED RAPORU
BÖLÜM VI
İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA
OLABİLECEK VE SÜREN ETKİLER VE BU
ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
ÇED RAPORU
BÖLÜM VI: İŞLETME PROJE KAPANDIKTAN SONRA OLABİLECEK VE SÜREN
ETKİLER VE BU ETKİLERE KARŞI ALINACAK ÖNLEMLER
VI.1. Arazi ıslahı,
Yamanlı III HES Enerji projesi, EPDK ile imzalanan Üretim Lisansı’yla beraber 49
yıllığına MEM Enerji Elektrik Üretim ve Tic. A.Ş.’ye verilecektir. Bu süre zarfında, projenin
ekonomik ömrü boyunca kullanılabilirliğini sağlamak amacıyla, ekipmanların düzenli
olarak bakımlarını yapılması ve su toplama alanında sediman oluşumunun engellenmesi
gibi tedbirler alınacaktır.
Proje kapsamında herhangi bir ünitenin sökülüp arazi ıslahı yapılması söz konusu
olmayacaktır. Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında kullanılan şantiye alanı ve malzeme
stok sahalarının eski haline döndürülmesi işleminde ise, alanlarda bulunan binalar
sökülecek ve alanların hazırlanması esnasında depolanan üst örtü toprağı tekrar
serilecektir.
Ayrıca; arazi hazırlık ve inşaat çalışmalarının tamamlanmasının ardından, proje
alanı içerisinde kurulan şantiye tesisleri ile kırma eleme tesisi, sökülerek alandan
kaldırılacak ve yatırımcının diğer tesislerinde benzer işlerde kullanılmak üzere
nakledilecektir. Ekipmanların alandan nakledilmesinin ardından, söz konusu bu alanların
eski haline getirilmesi amacıyla arazi tesviyesi ve bitkilendirme çalışmaları
VI.2. Proje alanında yapılacak arazi ıslahı ve reklamasyon çalışmaları,
Regülâtörler ve HES binaları projenin kalıcı tesisleridir. Tablo II.2.2.’de detaylı olarak
görüldüğü üzere, proje kapsamında bu tesislerin kapladığı toplam alan 120.068 m2’dir. Bu
alanlarda inşaat öncesi arazi hazırlık çalışmalarında üst toprak toplanacaktır. Toplanan
üst toprak inşaat sonrasında tesislerin çevre düzenlemelerinde kullanılacaktır. Tesis
çevrelerinde bitkilendirme çalışmalarının yanı sıra kalıcı erozyon önlemlerinin alınması
gerekecektir.
Proje ve ünitelerinin kurulacağı yaklaşık 41.927 m2 ormanlık alanda, yaklaşık 5
m ‘de 1(10) ağacın kesileceği göz önünde bulundurulursa toplam 8.386 adet Ar(Ardıç),
M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) ağacı elden çıkarılacaktır. Islah çalışmalarında tesis çevrelerine
yine aynı sayıda ağaç dikilip bitkilendirme yapılacaktır. Ağaçlandırma ve peyzaj
çalışmaları sırasında dikilebilecek bitki türleri bölgenin vejetasyonunda yer alan
ağaçlardan Ar(Ardıç), M(Meşe) ve Çz(Kızılçam) olacaktır.
2
Kırma-eleme tesisi için öngörülen alan, 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritada
görüldüğü üzere, Gökkaya Baraj alanının bitişiğinde ve yaklaşık 1.500 m2 alan içerisinde
inşa edilecektir. Kırma-eleme ünitesiyle ilgili teknik bilgiler raporun V.1.4. nolu bölümünde
sunulmuştur. Kazı çalışmaları esnasında çıkan malzemeden stabilize ve beton malzemesi
olarak kullanılabilecek olan kısım, projenin inşaat aşamasında kullanılacak olan kırmaeleme tesisine nakledilerek işlenmesi sağlanacaktır. Sadece inşaat aşamasında çalışacak
olan kırma eleme tesisi inşaattan sonra kaldırılacak ve arazi eski haline getirilecektir.
Alanın hazırlanması esnasında depolanan üst toprak tekrar serilecektir.
10
Çevresel Etüt Çalışmalarında Arazi Gözlemleri Sonucunda Ortalama Değer Olarak Alınmıştır.,
233
ÇED RAPORU
VI.3. Mevcut su kaynaklarına etkiler,
Yamanlı III HES Enerji projesi, işletmeye kapatıldıktan sonra mevcut su kaynaklarına
herhangi bir etkisi olmayacaktır.
234
ÇED RAPORU
BÖLÜM VII
PROJENİN ALTERNATİFLERİ
ÇED RAPORU
BÖLÜM VII: PROJENİN ALTERNATİFLERİ
(Bu bölümde yer seçimi, teknoloji, alınacak
karşılaştırılması ve tercih sıralaması belirtilecektir.)
önlemler,
alternatiflerin
236 000 – 246 000 doğu koordinatları arasında bulunmakta olup, proje alanına ait
1/25.000 ölçekli topoğrafik harita üzerinde genel yerleşim planı Ek-2’de sunulmuştur.
Daha önce 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan
HES projesi dahilinde projelendirilen 3 MW kurulu gücünde Saimbeyli Regülatörü ve HES
projesinin; açık kanal tipi şeklinde projelendirilmesi, kanalın geçeceği güzergah boyunca
orman varlığına etki yapacağından dolayı, söz konusu proje kapsamında iletim yapısının;
tünel alternatifi ile kapalı kanal alternatifleri çalışılmıştır. Yapılan çalışmalar esnasında
tünel alternatifi, iletim güzergahı boyuncaki topoğrafik yapıdan dolayı mümkün olmayacağı
anlaşılmış olup, iletim yapısının kutu kesitli kapalı kanal şeklinde yapılmasına karar
verilmiştir. Yapılan değerlendirmeler sonucunda fizibilite çalışmaları revize edilerek ÇED
Raporu içerisinde verilmiştir.
235
ÇED RAPORU
BÖLÜM VIII
İZLEME PROGRAMI
ÇED RAPORU
BÖLÜM VIII: İZLEME PROGRAMI
VIII.1. Faaliyetin inşaatı için önerilen izleme programı, faaliyetin işletmesi ve
işletme sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı,
Kurulması planlanan Yamanlı III HES Enerji projesinin inşaat ve işletme
aşamalarındaki olumlu ve olumsuz, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik etkileri ÇED
çalışmaları kapsamında incelenmiştir. Buna ek olarak; faaliyetin yürürlükteki kanun ve
yönetmeliklere uygunluğunun sağlanması ve projenin çevre ve insan sağlığına etkilerinin
minimuma indirgenmesini sağlamak amacıyla “izleme çalışmaları” yapılacaktır. Böylece,
projeyle ilgili etki azaltıcı önlemler, onaylanmış planlar, izin, koşul ve gerekleri dikkate
alarak hazırlanan ÇED Raporu’nda belirtilen dikkat edilmesi ve uyulması gerekli konular
ve taahhütler ile uyum tam olarak sağlanmış olacaktır.
2872 sayılı Çevre Kanunu kapsamındaki 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nin
18. maddesi gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan “ÇED Olumlu Kararı” alınan
projelerin inşaat, işletme ve işletme sonrası dönemlerinde, çevresel izleme ve denetleme
işleri, konusunda uzman mühendisler ve proje yatırımına uygun uzmanlar tarafından
yürütüleceği belirtilmekte olup, yönetmelik hükme gereği yerine getirilecektir.
Bu amaçla, Nihai ÇED Raporu’na bağlı olarak, çevresel önem taşıyan etkilerle ilgili
konuları kapsayacak bir “Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS)” hazırlanarak projede uygulamaya
konulacaktır. Ayrıca, hazırlanan ÇYS ilgili Çevre ve Orman Bakanlığı’na sunulacaktır.
Faaliyetin izlenmesi ile ilgili olarak hazırlanacak ÇYS; arazi hazırlığı ve inşaat
dönemi, işletme dönemi ve işletme sonrası dönem olmak üzere 3 başlıkta irdelenecektir.
İzleme programının amacı, yukarıda bahsi geçen dönemlerde oluşacak çevresel
etkileri belirlemek üzere çevresel koşullar ile ilgili verilerin toplanması olup, bu
dönemlerdeki çalışmaların ilgili yönetmelikler ile uyumunun sağlanması ve çevre üzerine
etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla projenin hava emisyonları, atıksuları, gürültü, katı
atık vb. işletim uygulamaları izlenecektir. Projenin izleme çalışmaları kapsamında
aşağıdaki konularla ilgili izleme çalışmaları yapılması önerilmektedir:
Projenin tüm aşamalarında, raporda yer alan tüm taahhütler, faaliyet sahibi firma
tarafından yerine getirilecek ve proje alanı civarındaki çevre halkına veya çevreye
herhangi bir rahatsızlık verilmemesini garanti altına almak firmanın kendi sorumluluğu
altında olacaktır. Bu dönemde ÇED Raporu’nda belirtilen kısıtlamalar ve çevresel önem
taşıyan etkilerle ilgili aşağıda belirtilen konularda, firmanın belirleyeceği bir sorumlu
tarafından izleme çalışması gerçekleştirilecektir.
Öncelikle söz konusu projenin planlama, inşaat öncesi, inşaat, işletme ve işletme
sonrası dönemlerinde yürütülecek çalışmalardan kaynaklı çevresel etkiler ve bu etkilerin
önlenmesi ya da çevreye zarar vermeyecek ölçüde en aza indirilmesi için alınacak azaltıcı
önlemler ve sorumlu kurum/kuruluş Tablo VIII.1.1.’de detaylı olarak anlatılmıştır. Ayrıca
proje için uygulanacak ‘’İzleme Planı’’ (izlenecek parametreler, parametrenin izleneceği
yer, nasıl ve ne zaman izleneceği ve sorumlu kurum/kuruluşu) Tablo VIII.1.2.’de verilmiştir.
236
ÇED RAPORU
Tablo VIII.1.1. Önlemler Planı
AŞAMA
Arazi Hazırlık
ve
İnşaat
Öncesi
KONU
Kamulaştırma
ÖNLEM
SORUMLULUK
Kamulaştırma çalışmaları kapsamında özel mülkiyet sahipleri ile öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluna
gidilecek, anlaşmazlık durumlarında ise 05.05.2001 tarih ve 24393 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren 4650 sayılı Kamulaştırma Kanunu ve 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496
sayılı kanunla değişik 15. madde c ve d fıkraları gereği çerçevesinde kamulaştırma işlemleri
4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 5496 sayılı kanunla değişik 15. madde c fıkrası gereğince;
kamulaştırma işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) tarafından yürütülecek, verilecek olan
kamulaştırma kararı kamu yararı kararı yerine geçecek ve kamulaştırılan taşınmaz mallar tapu kütüğunde
hazine adına tescil edilecektir.
Orman İzni
Proje kapsamında, orman sayılan alanların kullanımı için 6831 Sayılı Orman Kanunu’nun, 5192 sayılı
kanunla değişik, 17/3 maddesi gereği ''Orman İzni'', Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınacaktır.
Tarihi, kültürel ve arkeolojik varlıklar
Projenin uygulama aşamasında (arazi hazırlık ve inşaat) herhangi bir kültür ve tabiat varlığına
rastlanılması durumunda çalışmalar derhal durdurularak en yakın Müze Müdürlüğüne veya Mülki İdare
Amirliğine, 5226-3386 sayılı yasalar ile değişik 2863 sayılı yasanın 4.maddesi gereğince haber
verilecektir.
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
Hafriyat Çalışmaları
Yapılan hesaplamalar sonucunda; Gökkaya Barajı ve HES Projesi dahilinde kurulacak olan yapıların
arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 310.925 m3, Himmetli Regülatörü ve HES Projesi dahilinde
yapılan arazi hazırlık çalışmaları esnasında toplam 154.546 m3 ve Saimbeyli Regülatörü ve HES Projesi
kapsamında toplam 68.752 m3 malzeme ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla projenin arazi hazırlık çalışmaları
esnasında toplam 534.223 m3 malzeme ortaya çıkacaktır.
3
Projenin arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkacak olan toplam 534.223 m malzemenin; 37.730
3
3
3
m ’ü M1 nolu malzeme stok sahasına, 52.339 m ’ü M2 nolu malzeme stok sahasına, 372.462 m ’ü beton
3
imalatlarında kullanılmak üzere kırma eleme tesisine ve geri kalan 62.692 m ’ü malzeme ise dolgu
işlemleri esnasında kullanılacaktır.
Hava Emisyonları
Arazi hazırlık ve inşaat aşamasında oluşacak olan toz emisyonlarının minimuma indirilmesini sağlamak
amacıyla; yol güzergâhlarında arazöz ile sulama yapılacak, kırma-eleme tesisinde birincil kırıcı ağzında
ve eleme ünitesinde su pulvarize sistemi kurulacak, malzemelerin konveyör bantlardan silolara ve
harman yerlerine dökülmesi esnasında, konveyör bant ağızlarında su pulvarize sistemi
kurulacak,savurma yapmadan doldurma ve boşaltma işlemlerinin yapılması sağlanacak, malzemelerin
taşınması sırasında araçların üzerinin branda ile kapatılacak ve malzemenin üst kısmının %10 nemde
tutulacaktır.
237
- MEM Enerji Elektrik
Üretim San. Ve Tic. A.Ş.
- EPDK
- Adana Orman Bölge
Müdürlüğü
- Orman Genel Müdürlüğü
- Taşeron Firma
- Müze Müdürlüğü,
- Koruma Bölge Kurulu
Müdürlüğü
- Taşeron Firma
- Taşeron Firma
AŞAMA
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
ÇED RAPORU
KONU
ÖNLEM
Araç Emisyonları
Araçlardan kaynaklanacak emisyonların da minimuma indirgenmesi için, 08.07.2005 tarih ve 25869 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Trafikte Seyreden Motorlu Kara Taşıtlarından
Kaynaklanan Egzoz Gazı Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik’in 7. Maddesi uyarınca; kullanılacak
tüm araç ve ekipmanların rutin kontrolleri yaptırılarak bakım gereken araçlar bakıma alınacak ve
bakımları bitene dek çalışmalarda başka araçlar kullanılacaktır. Ayrıca Trafik Kanunu’na uygun şekilde
çalışmaları konusunda uyarılarak özellikle yükleme standartlarına uygun yükleme yapmalarına dikkat
edilecektir.
Zemin Emniyetinin Sağlanması
Proje kapsamındaki tüm inşaat çalışmaları; T.C. Bayındırlık İskan Bakanlığı’nın 03.05.2007 tarih ve
26511 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar
Hakkında Yönetmelik” hükümlerine uygun olarak yapılacaktır.
Atıksu
Oluşacak evsel nitelikli atıksu, faaliyet alanı ve yakın çevresinde atıksu (kanalizasyon) sistemi
olmadığından, destek şantiyelerinde(Saimbeyli ve Himmetli HES Proje Alanı) kurulacak sızdırmasız
fosseptikte toplanacak ve Gökkaya HES ana şantiye alanında kurulacak olan paket atıksu arıtma tesisine
vidanjör yardımıyla aktarılması sağlanacaktır. Paket atıksu arıtma tesisinde arıtılacak olan sular ise, 31
Aralık 2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği”nde verilen deşarj kriterlerini sağladıktan sonra en yakın alıcı ortama(Göksu Nehri) deşarj
edilecektir.
SORUMLULUK
- Taşeron Firma
Projede çalışacak personelden kaynaklanan evsel katı atıklar, şantiye olarak kullanılacak saha içerisinde
çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp bidonlarında toplanacaktır. Konteynırlarda biriktirilecek bu
katı atıklar ise belli periyotlarda proje alanına en yakın belediye olan Saimbeyli Belediyesi katı atık
toplama sistemine verilerek bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları
Arazi hazırlama ve inşaat çalışmalarından ise parça demir, çelik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri katı
atıklarla oluşacak olup, bu atıkların miktarı değişiklik göstereceğinden bir miktar belirlenememektedir.
Ancak atıklar hurda olarak toplanıp, proje alanı içinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanımı
mümkün olan atıklar yeniden kullanılacak ve/veya lisans almış geri dönüşüm firmalarına verilecektir. Geri
kazanımı mümkün olmayan atıklar ise yine Saimbeyli Belediyesi tarafından alınarak bertaraf edilecektir.
Özetle, arazi hazırlık ve inşaat aşamasında çalışanlardan kaynaklanacak bütün katı atıkların (yemek
artığı vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği
üzere; denizlere, göllere ve benzeri alıcı ortamlara, caddelere ve ormanlara dökülmesinin yasak olduğu
konusunda çalışanlar uyarılacaktır. 24.06.2007 tarih ve 26562 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“ kapsamında oluşan atıklar, yönetmelik
uyarınca; kullanılan malzeme ve oluştuğu kaynağa bakılmaksızın, diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilecek
ve lisanslı firmalara verilecektir.
238
Üretim San. Ve Tic. A.Ş
- Taşeron Firma
- Saimbeyli Belediyesi
- Lisanslı Geri Dönüşüm
Firması
AŞAMA
ÇED RAPORU
KONU
Atık Yağ
ÖNLEM
Arazi hazırlama ve inşaat aşamasında çalışacak araçların bakım, onarım ve temizlikleri proje sahasında
yapılmayacak olup, en yakın yetkili servislerde ve/veya akaryakıt istasyonlarında yaptırılacaktır. Ancak
araç bakımlarının zorunlu olarak proje sahasında yapılması söz konusu olursa, bu durumda oluşması
muhtemel atık yağların bertarafı için 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren "Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği" hükümleri uygulanacaktır.
Bunun yanı sıra trafoda izolasyon yağları kullanılmaktadır. Tesiste büyük çaplı arıza durumlarında,
yapılacak yağ transferi işlemi sırasında, meydana gelebilecek kazalar sonucunda, ortama dökülen veya
taşan izolasyon yağı üzerine kum, çakıl veya talaş gibi absorban dökülerek ortama sızması önlenecek
daha sonra bu karışım varillere alınarak depolanacaktır.
SORUMLULUK
- Taşeron Firma
Proje kapsamında arazi hazırlık çalışmaları açık sahada yapılacağından, gürültü tedbirlerinin alınması
oldukça güç olacaktır. Gürültü, çalışmalar süresince gün boyu değişiklik gösterecek ancak çalışmalar
gündüz (07.00-19.00) yapılacağından gürültü oluşumu sınırlandırılmış olacaktır.
Proje kapsamındaki çalışmalarda, ÇGDYY’nin 9.maddesi’nde belirtilen kara yolu araçlarında uyulması
gereken şartlar ve 13. maddesi’nde açık alanda kullanılan ekipmanlarda uyulması gereken şartlar dikkate
alınarak, gürültü oluşumunu minimize etmek için gerekli tedbirler alınacaktır.
Ayrıca, proje alanında, inşaat aşamasında meydana gelecek gürültü konusunda “Çevresel Gürültünün
Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği"nin dördüncü bölümünde yer alan “şantiye alanları için gürültü
kriterleri” ile ilgili 23. Madde’de belirtilen hususlara uyulacak ve trafik muayeneleri, egzoz ölçümleri ve
bakımları yapılan araçlar kullanılacaktır.
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
Gürültü ve Titreşim
Proje dahilinde yapılacak patlamaların çevredeki yapılara zarar vermemesi için, en yakındaki yapının
dışında, zeminde ölçülecek titreşim düzeyi ilgili yönetmelik Tablo-8’de verilen değerleri geçmeyeceği ve
inşaat çalışmalarında kazık çakma ve benzeri titreşim yaratacak operasyonlar ile ağır inşaat
makinelerinin neden olacağı titreşimlerin çevrelerindeki yapılara zarar vermemesi için, en yakındaki
yapının dışında, zeminde ölçülecek titreşim düzeyi yine anılan yönetmelik Tablo-8’de verilen değerleri
geçmeyeceği ifade edilmektedir.
İnşaat aşamasında makine ve ekipmanlarda meydana gelecek gürültüden çalışanları koruyabilmek ve
gerektiğinde; 4857 sayılı İş Kanununun 78’inci maddesine göre düzenlenmiş olan ve 23 Aralık 2003 tarih
ve 25325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Gürültü Yönetmeliği’’ hükümleri
gereğince, işçilerin gürültüye maruz kalmaları sonucu sağlık ve güvenlik yönünden oluşabilecek
risklerden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için gerekli önlemler alınacaktır. İnşaat
aşamalarında makine ve ekipmanlarda çalışanlara; başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları gibi uygun
koruyucu araç ve gereçler sağlanarak, çalışanların gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır.
Böylece, çalışmalarda makine ve ekipmanlardan kaynaklı oluşacak gürültü ve titreşim seviyeleri
çalışanları rahatsız etmeyecek düzeye indirilmiş olacaktır.
Ayrıca yönetmeliklerin öngördüğü değerler yakalanarak, çevreye verilecek gürültü ve titreşim, minimum
düzeyde tutulmuş olacaktır.
239
- Taşeron Firma
AŞAMA
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
ÇED RAPORU
KONU
ÖNLEM
SORUMLULUK
Proje kapsamında çalışacak personelin sosyal ihtiyaçları (barınma, dinlenme, yemekhane vb.) proje
kapsamında kurulacak şantiye alanında yer alan sosyal tesislerden temin edilecektir. Ayrıca ihtiyaç
duyulması halinde teknik ya da sosyal ihtiyaçlar, proje alanı yakın çevresindeki yerleşim birimlerinden
(Himmetli köyü, Saimbeyli ilçesi), karşılanamama durumunda ise Adana ilinden temin edilebilecektir.
Çalışan personel, Saimbeyli ilçesindeki sağlık merkezlerinden faydalanabilecektir.
- Taşeron Firma
İş Sağlığı ve İş Güvenliği
Yapı işyerlerinde alınacak asgari sağlık ve güvenlik şartlarını içeren, Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanlığı tarafından çıkartılarak, 23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren ‘’Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği’’ ve 11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İş ve İş Güvenliği Tüzüğü hükümlerine uygun olarak inşaat
çalışmalarının yürütülmesi sağlanacaktır.
- Taşeron Firma
Atıksu
İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular, 19.03.1971 tarih ve 13783 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren ‘‘Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait
Yönetmelik’’ uyarınca, her bir santral binasında sızdırmasız olarak yapılacak fosseptik çukurlarında
biriktirilecek, fosseptikler dolduğunda ise ücreti karşılığı Saimbeyli Belediyesi tarafından vidanjör ile
aldırılarak bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Personelin
Konut
ve
Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçları
Diğer
Oluşacak evsel nitelikli atıklar; proje sahası içerisinde çeşitli noktalara yerleştirilen ağzı kapalı çöp
bidonlarında toplanacak ve belli periyotlarda Saimbeyli Belediyesi katı atık toplama sistemine verilerek
bertaraf edilmesi sağlanacaktır.
Suyun taşıyarak çökeltme havuzunda biriktireceği killi, kumlu vb. çöken malzemeler belli periyotlarla
(dolduğunda) çökeltme havuzu hunisinden alınacak ve en yakın yerleşim yerlerine tarım ile uğraşan
vatandaşlara, bahçelerde kullanılmak üzere ücretsiz olarak verilecektir.
Katı Atıklar ve Ambalaj Atıkları
Projenin tüm aşamalarında oluşacak katı atıkların (yemek artığı, vb.) 14.03.1991 tarihli ve 20814 sayılı
“Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” Madde 18’de belirtildiği gibi denizlere, göllere ve benzeri alıcı
ortamlara, caddelere dökülmesinin yasak olduğu konusunda çalışanlar uyarılacak ve gerek bu yasağa
gerekse “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin tüm hükümlerine proje dahilinde uyulacaktır. Ayrıca
projenin tüm aşamalarında oluşması muhtemel ambalaj ve ambalaj atıkları; 24.06.2007 tarih ve 26562
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği“
hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.
İşletme
Gürültü
Projenin işletme aşamasındaki tek gürültü kaynakları, santral binalarının içerisindeki jeneratör ve
türbünler olacaktır. Santral binaları gürültüyü izole edeceğinden bina dışına herhangi bir gürültü ulaşması
söz konusu olmayacaktır. Santral binasında çalışacak personeller için ise; gürültünün çok olduğu
alanlarda 4857 sayılı “İş Kanunu”nda belirtilen, kulaklık, kulak tıkaçları, vb. gibi koruyucu giysiler ve
gereçler temin edilerek tesis içerisindeki gürültüden etkilenmemeleri sağlanacaktır.
240
AŞAMA
ÇED RAPORU
KONU
ÖNLEM
SORUMLULUK
Doğal Hayatın Sürekliliği ve Yöre
Halkının Sulama ve İçme Suyu İhtiyacı
İçin Bırakılacak Minimum Debi (Can
Suyu)
Raporda belirtilen debi değeri, doğal hayatın devamlılığını sağlamak, tarımsal faaliyetler için su ihtiyacını
karşılamak ve içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamak üzere her bir regülatörden dere yatağına
bırakılacaktır. Bunun yanısıra akım değerleri, proje debisinin üzerinde olduğu durumlarda, özellikle nisan,
mayıs ve haziran aylarında, proje debisinin üstündeki debi değerlerinin tamamı yatağa bırakılacaktır.
Doğal Hayatın Korunması
Balıkların yaşamının sürekliliğinin sağlanması, sucul ortamdaki doğal dengenin bozulmaması ve
balıkların akarsuyun kaynağına gidip gelmelerini sağlamak amacıyla balık geçidi yapılacaktır. Regülatör
ve barajda yapılması planlanan balık geçidi sayesinde balıkların su yatağında rahatlıkla ilerlemeleri
sağlanmış olacaktır. Balık geçidinin projelendirilmesi, konusunda uzman bir hidrobiyolog tarafından
alanda arazi çalışması ile saptanacak balık türleri, bunların yüzme hızları, büyüklükleri vb. özellikleri
tespit edildikten sonra yapılacaktır.
- Doğa Koruma ve Milli
Parklar Genel Müdürlüğü
Arazi Islahı ve reklamasyon çalışmaları
Proje kapsamında regülatör, HES, kırma-eleme tesisi ve malzeme stok sahalarının inşaatları öncesi
toplanan üst toprak inşaat sonrasında tesislerin çevre düzenlemelerinde kullanılacaktır (Kırma-eleme
tesisi ve malzeme stok sahaları inşaat çalışmaları sonrası kullanılmayacaktır). Tesis çevrelerinde
bitkilendirme çalışmalarının yanı sıra kalıcı erozyon önlemlerinin alınması gerekecektir. Islah
çalışmalarında ise tesis çevrelerine yine aynı sayıda ağaç dikilip bitkilendirme yapılacaktır.
İşletme
İşletme
İşletme
Sonrası
ve
241
ÇED RAPORU
Tablo VIII.1.2. İzleme Programı
AŞAMA
İZLENECEK
PARAMETRE
Arazi Hazırlık
ve
İnşaat
Öncesi
İZLEME METODU
Yazılı izin ile
İnşaat öncesi
Orman Genel Müdürlüğü
hükmü ve tasarrufu altında
olan arazinin kullanımı
- MEM Enerji Elektrik Üretim
San. Ve Tic. A.Ş.
- Orman Genel Müdürlüğü
Yazılı izin ile
İnşaat öncesi
Tarım Alanlarının kullanımı
- Adana Tarım İl Müdürlüğü
Proje arazisi içerisinde mera
sayılan alanlar
Yazılı izin ile
İnşaat öncesi
Mera alanlarının kullanımı
- Adana Valiliği Mera
Komisyonu
İnşaat çalışması yapılacak
sahalar
Fotoğraf ve kamera
İnşaat öncesi
İnşaat sonrası yapılacak
peyzaj çalışmaları için
Sürekli ve şikâyet olduğu
durumlarda
Çevre
ve
çalışanların
sağlığının
korunması,
Endüstri
Tesislerinden
Kaynaklanan
Hava
Kirliliğinin
Kontrolü
Yönetmeliği, İş Kanunu ve
yönetmeliklerine
uyumluluğun sağlanması
Tarım
Alanlarının
Tarım Dışı Kullanımı
İçin İzin
Proje arazisi
tarım alanları
Mera İzni
Peyzaj
Orman İzni
Hava Kalitesi
KURUMSAL
SORUMLULUK
Proje
arazisi
içerisinde
orman sayılan alanlar
ve
İZLEME NEDENİ
İnşaat öncesi
Zemin etüdü
alanında
çalışmalar
Yapısı
İZLEME SIKLIĞI
Yerleşim yerlerinin inşaat
faaliyetleri
sırasında
yapılacak
olan
patlamalardan
kaynaklı
titreşimden etkilenmemesini
sağlamak
Regülâtörlerin,
barajın,
santral
binasının,
iletim
tünelinin ve kanallarının
kurulacağı bölgeler
Zemin
Jeoloji
Arazi Hazırlık
ve
İnşaat
Öncesi
PARAMETRENİN YERİ
içerisindeki
İnşaat sahaları, kırma-eleme
tesisi, geçici stok sahaları,
ulaşım yolları, proje sahası
yakınındaki yerleşim yerleri
ve proje
yapılacak
Toz ölçümü ya da toz
örnekleyici (Çevre ve Orman
Bakanlığı
tarafından
yeterlilik
belgesi
almış
kuruluşlar
tarafından
yapılacaktır.)
Toz emisyonunu engelleyici
önlemlerin
alınıp
alınmadığının izlenmesi
242
AŞAMA
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
İZLENECEK
PARAMETRE
ÇED RAPORU
PARAMETRENİN YERİ
İnşaat ekipmanları egzozları
İZLEME METODU
İZLEME SIKLIĞI
Periyodik
dönemlerinde
Egzoz ölçüm cihazları
Hava Kalitesi
bakım
İZLEME NEDENİ
Trafikte Seyreden Motorlu
Kara
Taşıtlarından
Kaynaklanan Egzoz Gazı
Emisyonlarının Kontrolüne
Dair
Yönetmelik’e
İnşaat sahaları, ekipman
sahası ve depolama alanları
Görsel tetkik
İnşaat
çalışmaları
süresince haftalık
Doğal habitat üzerindeki
muhtemel olumsuz etkilerin
azaltılması
için
alınan
tedbirlerin izlenmesi, bitkisel
toprağın doğal yapısının
korunması ve depo edilen
bitkisel
toprağın
inşaat
tamamlandığında
yerine
konulması
Atıksu
Proje sahasında
Proje alanında oluşan atık
suyun paket arıtma tesisine
verilip arıtılıp arıtılmadığıve
arıtma
tesisinin
çalışıp
çalışmadığının tetkiki
Günlük
Su
Kirliliğinin
Kontrolü
Yönetmeliği gereğince
Yüzey Suları
Proje alanı ve çevresindeki
su yüzeylerinde
Görsel
Günlük
Hafriyat ve atıkların yüzey
sularına
atılmamasını
sağlanacaktır.
Kazı malzemelerinin
ve bitkisel toprağın
uygun depolanması ve
kullanılması
243
KURUMSAL
SORUMLULUK
San. Ve Tic. A.Ş.
AŞAMA
ÇED RAPORU
İZLENECEK
PARAMETRE
PARAMETRENİN YERİ
İZLEME METODU
İZLEME SIKLIĞI
Katı Atıklar ve Ambalaj
Atıkları
İnşaat alanında veya şantiye
olarak kullanılacak alanda
Gözlemsel
Günlük veya iki günde bir
Katı
Atıkların
Kontrolü
Yönetmeliği,
Toprak
Kirliliğinin
Kontrolü
Yönetmeliği,
Ambalaj
Atıklarının
Kontrolü
Yönetmeliği’ne uyumluluğun
sağlanması
Gürültü
İnşaat
alanları,
kamyon
güzergâhları,
patlatma
yapılacak yerlerin yakınında
bulunan yerleşim yerleri,
hassas alanlarda şikayetin
olması durumunda
Gözlemsel ve gerektiğinde
gürültü
seviyesi
ölçüm
cihazları ile yeterlilik almış
bir firma tarafından.
Şikayet olduğu durumlarda
ve
hassas
gölgelerde
çalışma
yapılan
süre
zarfında
Çevresel
Gürültünün
Değerlendirilmesi
ve
Yönetimi
(ÇGDY)
sağlanması
Hafriyat atıkları
İnşaat alanında
Gözlemsel
Günlük
Hafriyat Toprağı, İnşaat ve
Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
sağlanması
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
Arazi Hazırlık
ve İnşaat
İZLEME NEDENİ
Titreşim
İş Sağlığı
Güvenliği
ve
İş
Patlatma yapılan yerlere
yakın yerleşim yerlerinde
Titreşim seviyesini ölçmek
amacıyla kullanılan titreşim
seviyesi ölçüm cihazları
Farklı noktalarda yapılan
ilk patlatmalarda veya
şikayetin
olduğu
durumlarda
Oluşabilecek herhangi bir
patlatma riskini minimize
etmek, cevre ve çalışanların
güvenliğinin sağlanması ve
Çevresel
Gürültünün
Değerlendirilmesi
ve
Yönetimi
(ÇGDY)
sağlanması
Proje alanının tamamında
Gözlem ve denetleme
Günlük
İş
Kanunu
ve
Yönetmeliklerine
244
KURUMSAL
SORUMLULUK
San. Ve Tic. A.Ş.
İl Özel İdaresi veya Orman
Bölge Müdürlüğü
San. Ve Tic. A.Ş.
AŞAMA
ÇED RAPORU
İZLENECEK
PARAMETRE
İş Sağlığı
Güvenliği
ve
PARAMETRENİN YERİ
İş
Can Suyu (Minimum
Debi)
İZLEME METODU
İZLEME SIKLIĞI
İZLEME NEDENİ
Proje alanının tamamında
Gözlem ve denetleme
Aylık
İş
Kanunu
ve
Yönetmeliklerine
Regülâtör
yerlerinde
Debi ölçer ile ölçüm ve kayıt
tutma
Sürekli
Doğal yaşamın devamlılığını
sağlamak için
ve
Baraj
KURUMSAL
SORUMLULUK
San. Ve Tic. A.Ş.
İşletme
Balık Geçidi
Peyzaj
Regülâtörde
Tüm proje sahasında
Balıkların
dönemlerinde
Gözlemsel
Gözlemsel
Sürekli
245
göç
Balık
geçidinin
çalışıp
çalışmadığının kontrolü
İnşaat sonrası tahrip edilen
yerlerde
rehabilitasyon
çalışmaları
ile
doğal
görünümün
eski
haline
döndürülmesi
ÇED RAPORU
Projenin arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamalarında oluşabilecek acil durumlar
için taslak bir Acil Müdahale Planı hazırlanmıştır. Acil Müdahale Planı kapsamında
oluşturulacak Acil Müdahale Ekibi’nin görevleri, sorumlulukları ve yapacakları uygulamalar
planda detaylı olarak sunulmuştur. Eklerde sunulan Acil Müdahale Planı, projenin ilerleyen
aşamalarında tekrar gözden geçirilip revize edilebilecektir (Bkz. Ek-12).
VIII.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlilik Tebliği’nde
“Yeterlilik Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri” başlığının ikinci
paragrafında yer alan hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program.
Yamanlı III HES Enerji projesi için hazırlanan ÇED Raporuna “ÇED Olumlu” belgesi
verilmesinden sonra, ÇED Raporunu hazırlayan Çınar Mühendislik Müşavirlik Proje
Hizmetleri Ltd. Şti. tarafından, yatırımın başlangıç ve inşaat dönemlerine ait taahhütlerin
yerine getirilip getirilmediğini, Çevre ve Orman Bakanlığı’nın belirlediği izleme
periyotlarına uygun olarak, 08.08.2008 tarih ve 26961 sayılı Resmi Gazete’de yayımlarak
yürürlüğe giren “Yeterlik Tebliği” Ek-4’te yer alan “Nihai ÇED Raporu İzleme Raporları
Formu” komisyonun belirleyeceği periyotlarla doldurularak Çevre ve Orman Bakanlığı’na
iletilecektir.
246
ÇED RAPORU
BÖLÜM IX
HALKIN KATILIMI
ÇED RAPORU
BÖLÜM IX: HALKIN KATILIMI
(Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle
bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED
Raporuna yansıtılması)
Yamanlı III HES Enerji projesi kapsamında yapılan halkın katılımı toplantısının yeri
ve saati konusunda Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nün onayı alındıktan sonra,
Halkın Katılım Toplantısı’nın halka duyurulması için toplantının yerini ve saatini içeren bir
ilan Adana’da yerel bir gazeteye (merkez ve ilçelerde yayınlanan) ve ulusal düzeyde yayın
yapan bir gazetede yayımlanmış ve ilan verilmiştir.
Planlanan Yamanlı III HES Enerji projesinin Halkın Katılımı Toplantısı, 15.10.2008
tarihinde saat 13:30’de Adana ili, Saimbeyli ilçesi, Himmetli köyü, Köy Kıraathanesi’nde
yapılmıştır (Bkz. Şekil IX.1., Şekil IX.2., Şekil IX.3., Şekil IX.4., Şekil IX.5. ve Şekil IX.6.).
Toplantıya
-
Çevre ve Orman Bakanlığı, ÇED Planlama Genel Müdürlüğü,
Saimbeyli Kaymakamı,
Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü yetkilileri,
MTA Genel Müdürlüğü yetkilileri,
Orman Bölge Müdürlüğü ve İşletme Müdürlüğü yetkilileri,
DSİ VI. Bölge Müdürlüğü,
MEM Enerji Elektrik Üretim A.Ş. yetkilileri,
Yöre halkından katılım olmuştur.
Toplantılarda katılımcılara; proje ile ilgili açıklamaların yer aldığı Halkın Katılımı
Toplantı Broşürleri dağıtılmış ve Power Point programı kullanılarak projektör ile görsel bir
sunum yapılarak toplantı konusu hakkında detay bilgiler verilmiştir. Proje ile ilgili Çınar
Mühendislik Müşavirlik ve Pro. Hiz. Ltd. Şti.’den ve yatırımcı firma yetkilisi tarafından
sorulan sorular cevaplandırılmış proje alanının seçim nedenlerini ve bundan sonraki
aşamalarda yapılacak prosedürler hakkında detaylı bilgiler vermiştir. Toplantıya katılan
vatandaşların düşünceleri soruları ve sorulara verilen cevapları içeren ‘’Halkın Katılım
Toplantı Tutanağı’’ eklerde sunulmuştur (Bkz. Ek-15, Resmi Yazılar).
Halkın Katılım Toplantısının ardından, proje alanında tesis ünitelerinin bulunduğu
noktalara teknik gezi yapılmıştır. Halkın Katılım Toplantısı ile ilgili resimler aşağıda
sunulmuştur.
247
ÇED RAPORU
BÖLÜM X
SONUÇLAR
ÇED RAPORU
BÖLÜM X: SONUÇLAR
(Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin
sıralandığı ve projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin
önlenmesinde ne ölçüde başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir
değerlendirme, proje kapsamında alternatifler arası seçimler ve bu seçimlerin
nedenleri)
işletilecek olup, Türkiye’nin artan enerji ihtiyacını bir kısmının karşılanmasına katkı
Daha önce 1984 yılında hazırlanmış olan “Yukarı Seyhan Havzası Master Plan
HES projesi dahilinde projelendirilen 3 MW kurulu gücünde Saimbeyli Regülatörü ve HES
projesinin; açık kanal tipi şeklinde projelendirilmesi, kanalın geçeceği güzergah boyunca
orman varlığına etki yapacağından dolayı, söz konusu proje kapsamında iletim yapısının;
açık kanaldan kutu kesitli kapalı kanala değiştirilmesine karar verilmiştir. Bu şekilde kutu
kesitli kanalın inşası sonrasında üzeri toprak ile kapatılarak ağaçlandırma çalışması
Yamanılı III HES Projesi için hazırlanan ÇED Başvuru Dosyası’nda Himmetli
Regülatörü ve HES Projesi’nin kurulu gücü 24 MW olarak belirtilmiş olup, bu süreden
sonra yapılan kati proje çalışmaları sonucunda; kurulu gücün 27 MW olacağı ortaya
çıkmıştır. Yapılan optimizasyon çalışmaları ile proje ünitelerinde herhangi bir değişiklik
olmamamakla birlikte sadece santral binası içerisinde yapılan optimizasyon çalışmaları ile
kapasite artışı söz konusu olmuştur.
251
ÇED RAPORU
Gökkaya Barajı ve HES projesi kapsamında kurulacak olan tesislerden, baraj
alanı(baraj aksı ve maksimum su kotunda baraj yüzey alanı) ve iletim tüneli üzerinde
herhangi bir yerleşim birimi yer almamaktadır. Gökkaya Barajı kapsamında; Yardibi
köyünün yaklaşık 1.200 m doğusunda kurulacak Gökkaya barajından alınacak sular,
Göksu deresinin sol sahilinden açılacak yaklaşık 3.199,03 m uzunluğundaki tünel yardımı
ile santral binasına aktarılacaktır. Gökkaya Barajı santral binası ise, Himmetli köyünün
yaklaşık 1.300 m doğusunda yer alacaktır. Gökkaya Barajı ve HES proje sahasına ulaşım,
baraj aksının bulunduğu noktadan Himmetli ile Değirmenciuşağı köylerini birbirine
bağlayan mevcut yol ile sağlanacaktır. İnşaat sonrasında bu karayolunun bir bölümü baraj
rezervuarı altında kalacağından, yolun su altında kalan kısımları için, mevcut yolun daha
üst kotunda ve yaklaşık 4,8 km uzunluğunda yeni bir yol yapılması gerekmektedir. Yolun
baraj altında kalan kısmını ve yeni açılacak olan yol güzergâhı Ek-2’de verilen 1/25.000
ölçekli Topoğrafik Harita üzeriden gösterilmiştir.
Himmetli Regülatörü ve HES projesi kapsamında kurulacak olan regülatör, iletim
tüneli ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi
bulunmamaktadır. Söz konusu proje alanına en yakın yerleşim birimi regülatöre 280 m
mesafede bulunan Himmetli köyüdür. Himmetli Regülatörü ve HES Proje alanına ulaşım
için ise, Adana-Feke yönünden gelen ve Göksu nehri boyunca devam eden karayolu
kullanılacaktır. Santral yerine ulaşım için bir adet köprü yapılması planlanmıştır. Ayrıca
denge bacası ve vana odası yerleri ulaşımı için de yaklaşık 2 km yeni yol yapılması
gerekmektedir. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de
sunulmuştur.
Saimbeyli Regülatörü ve HES projesi kapsamında yapılacak olan regülatör, iletim
kanalı ve santral binasının bulunduğu alanlarda herhangi bir yerleşim birimi
bulunmamaktadır. Proje alanına en yakın yerleşim birimi, iletim kanalına yaklaşık 350 m
mesafedeki Tülü mahallesidir. Saimbeyli Regületörü ve HES’in proje sahasına ulaşım için,
Adana’dan Saimbeyli’ye ulaşımı sağlayan yol kullanılacaktır. Bu yol santral ve regülatör
yerlerinden geçmektedir. Bu sebeble yeni bir yol yapılması gerekmemektedir. Sadece
yükleme havuzu yerine ulaşım ve şantiye tesisleri arasında ulaşım için 1 km yol yapılması
öngörülmüştür. Açılacak yeni yolları gösterir 1/25.000 ölçekli Topoğrafik Harita Ek-2’de
sunulmuştur.
Ayrıca; proje kapsamında kırma eleme tesisi, beton santrali ve hafriyat döküm
sahalarının kurulması ve işletilmesi planlanmaktadır. Planlanan kırma eleme tesisi ve
beton santralinin yeri, Gökkaya Baraj alanının bitişiğinde ve yaklaşık 1.500 m2 alan
içerisinde planlanmaktadır. Arazi hazırlık çalışmaları esnasında ortaya çıkması muhtemel
hafriyat malzemelerinin depolanması amacıyla toplam 45.220 m2 alana sahip 2 adet
depolama alanı(M1 ve M2) kullanılacaktır. Hafriyat döküm alanlarından M1 nolu hafriyat
dökğm sahası, Himmetli köyünün yaklaşık 220 m doğusunda ve 20.123 m2 alan sahip
olacaktır. Diğer hafriyat döküm sahası ise, Himmetli köyünün yaklaşık 200 m batısında ve
yaklaşık 25.097 m2 alana sahip olacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan kırma eleme
tesisi, beton santrali ve hafiriyat döküm sahalarını gösterir 1/25.000 ölçekli topoğafik harita
Ek-2’de sunulmuştur.
Ayrıca, projenin arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları esnasında Gökkaya Santral
Binasının memba ve mansabında Göksu Nehri üzerinde kot ayarlaması çalışmaları
252
ÇED RAPORU
Yamanlı III HES Projesi kapsamında kurulacak olan üniteler için toplam 120.068 m2
(iletim tünelleri dahil) alan kullanılacaktır. Kullanılacak olan bu alanın yaklaşık 30.671 m2’si
kurulacak olan tüneller olup, bu alanda herhangi bir kamulaştırma çalışması
yapılmayacaktır. İletim tüneli dışında kalan alanlarda ise kamulaştırma çalışmaları
yapılacak olup, kamulaştırma çalışmalarının tamamlanmasına müteakip inşaat
çalışmalarına başlanacaktır. Proje kapsamında kurulacak olan üniteler ve bu üniteler ait
alansal bilgiler Tablo III.2.2’de sunulmuştur.
Proje dahilinde kurulacak olan ünitelerin tamamı(santral sahaları, cebri borular,
yükleme havuzları, denge bacaları, çökeltim havuzları, santral binaları, ileitm kanalı)
orman sayılan alan içerisinde kalmaktadır. Ayrıca, Gökkaya ve Himmetli Projelerinde
oluşacak göl rezervuar alanı içerisinde kalan arazilerin tamamı da orman sayılan alanlar
içerisinde kalmaktadır. Yalnızca malzeme stok sahaları ile kırma eleme tesisi(mobil beton
santrali dahil) orman vasfında olmayan hazine arazisi ile şahıs arazileri içerisinde
kalmaktadır.
Proje kapsamında yapılacak arazi hazırlık ve inşaat çalışmaları ve işletme
aşamasında oluşacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak önlemler; ÇED
raporunda detaylı olarak verilmiştir. Projenin olası çevresel etkilerine karşı raporda
belirtilen önlemlerin alınması halinde, bu etkilerin minimize veya yok edilmesi suretiyle bu
etkilere karşı başarılı olunabileceği öngörülmektedir.
Proje kapsamında inşa edilecek yapılar için, 3194 sayılı İmar Kanunu’na göre
belediye sınırları içerisinde ilgili belediyelerden, belediye sınırları dışarısındaki yerlerde ise
İl Özel İdaresi’nden Yapı Kullanım İzin Belgesi, 10.08.2005 tarih 25902 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin
Yönetmelik’in 5. maddesi gereğince İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı (GSM) alınacaktır.
Proje kapsamında işletilmesi planlanan bütün tesislerin montajı, işletilmesi ve
işletme faaliyete kapandıktan sonraki işlemlerde ÇED Raporunda belirtilen taahhütlere ve
1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 2872 Sayılı Çevre
Kanunu, 4856 ve 5491 sayılı Kanunlara Yasalara ve bu kanunlara istinaden çıkartılan
tüzük ve yönetmelikler ile ilgili mevzuatlara uyulacaktır.
Projenin inşaat ve işletme süreci boyunca uyulacak olan kanun ve yönetmelikler
aşağıda sıralanmaktadır:
•
2872 sayılı Çevre Kanunu ve 5491 sayılı Çevre Kanunu’nda değişiklik yapılmasına
dair kanun
•
4857 sayılı İş Kanunu
•
6831 sayılı Orman Kanunu
•
4342 sayılı Mera Kanunu
•
1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Yönetmeliği
•
İş Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü
253
ÇED RAPORU
(11.01.1974 tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.)
•
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
(23.12.2003 tarih ve 25325 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)
•
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
(07.03.2008 tarihli ve 26809 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.)
•
Katı
Atıkların
Kontrolü
Yönetmeliği
ve
Yönetmelikte
yapılan
değişiklikler
(14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir.)
Yönetmelikte;
05.04.2005 tarih ve 25777 sayılı Resmi Gazete’de yapılan değişiklikler.
•
Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Endüstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler
girmiştir.)
Yönetmelikte 13 Şubat 2008 tarih ve 26786 sayılı Resmi Gazete’de yapılan
değişiklik.
•
Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği
(17.05.2008 tarih ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yürürlüğe girmiştir.)
•
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
254
ÇED RAPORU
girmiştir.)
•
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Poliklorlu Bifenil ve Poliklorlu Terfenillerin Kontrolü Hakkında Yönetmelik
girmiştir.)
•
Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmeliği
girmiştir.)
•
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
(25.11.2006 tarih ve 26357 Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.)
•
Trafikte
Seyreden
Motorlu
Kara
Taşıtlarından
Kaynaklanan
Egzoz
Gazı
Emisyonlarının Kontrolüne Dair Yönetmelik
girmiştir.)
255

YAMANLI III HiDROELEKTRiK SANTRALi

Transkript

Benzer belgeler

AdaEv Projesi AdaEv Projesi - İstanbul Fizik Tedavi Rehabilitasyon

tepe home adana mağazası yeni konsepti ile yeni yerinde 1 eylül`de

ekinoks proje danışmanlık hibe ve teşvik proje referansları

özlüce barajı ve hes

TC ULUSLARARASI ANTALYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ

İngilizce Deneme Sınavı 1