bir müze doğuyor burdur doğa tarihi müzesi

BİR MÜZE DOĞUYOR
BURDUR DOĞA TARİHİ MÜZESİ
ÖZET: “Bilindiği gibi müzeler, geçmişle gelecek arasında birer
kültürel köprü görevini üstlenir ve geleceğin kurgulanmasında geçmişin izlerinden yararlanır. Müzeler artık basit bir bellek deposu olmaktan
çıkmış ve ülkelerin kültürel kimliklerini gözler önüne seren, sergilemede
yaratıcılığı güdüleyen bir duyarlılık yaratan, eğiten, koleksiyonlarını koruyan, izleyicisinin hayal gücünü tetikleyen bir eğitim kurumu niteliğine
doğru yol almaktadır. Burdur ilimize bir Doğa Tarihi Müzesi kazandıran
Elmacık Fosil Yataklarının Bilimsel Kazıları, Elmacık Sulama Göleti’nin
yapımı sırasında açığa çıkan hayvan fosillerinin ele geçmesiyle süreci başlatmış oldu. Ülkemizde az sayıda var olan Doğa Tarihi Müzelerine eklenen Burdur Doğa Tarihi Müzesinin doğuşunu göletin yapımına borçlu olduğumuzu unutmadan hikâyesine şöyle bir göz atmak yerinde olacaktır.
Elmacık faunası ile benzer faunalar, Gürcistan, Yunanistan,
Fransa ve İspanya’daki yaşıt fosil yataklarında tespit edilmiş ve bu geniş
koridor boyunca karasal omurgalı hayvanların göçlerinin Anadolu üzerinden gerçekleştirildiği anlaşılmıştır. Burdur Havzası, bu kara koridoru
içerisinde Anadolu’nun en zengin durağını oluşturmaktadır. Bulguların
sunduğu paleoekolojik veriler günümüzden yaklaşık 2,5 milyon yıl öncesinde Burdur çevresinde geniş düzlüklerin varlığını ve bozkır tipi bir habitatın baskın olduğunu ancak Güney Mamutu fosillerinin bolluğundan
yola çıkarak ormanlık alanların ve geniş su kütlelerinin bu step ortamını
çevrelemiş olduğunu düşündürmektedir.”
ANAHTAR KELİMELER: Berna Alpagut, müze, doğa, tarih, fosil, alçı, Elmacık.
ABSTRACT: “As is known, the museums, and acts as a cultural
bridge between the past and the future takes full advantage of the traces
of the past in imagining the future. Museums no longer simply store and
revealing the cultural identities of the countries has ceased to be a memory, demonstrating a sensitivity motivated creativity creates, educates,
protecting their collections, the nature of an educational institution that
triggered the imagination of the audience is the right way. Scientific excavation of the fossil beds Natural History Museum the winning Burdur
provinces Cheek, Cheek animal fossils exposed during the construction
of the irrigation pond was initiated the process of passing into the hands
of. A small number in our country, which has added to the Natural History Museum the Natural History Museum in Burdur, forgetting that we
owe to tell the story of the construction of the pond, we will take a glance.
Elmacık Fauna is similar Georgia, Greece, France and Spain, and
has been found in the fossil beds of the same age throughout this wide
corridor to the migration of terrestrial vertebrate animals that is performed via Anatolia be understood. Burdur Basin, the rich of this land within a corridor of Anatolia constitutes the stop. Data presented the findings from the present around 2.5 million years ago in Burdur paleoekolojik
about the existence of the wide Plains and steppe-type habitat dominates,
but based on the abundance of mammoth fossils in the South, forested
areas and large bodies of water suggest that this step of the environment
she is surrounded by.”
KEYWORDS: Berna Alpagut, museums, nature, history, fossil,
plaster, Cheek.
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 33
Burdur ilimize bir Doğa Tarihi
Müzesi kazandıran Elmacık Fosil Yataklarının Bilimsel Kazıları, Elmacık
Sulama Göleti’nin yapımı sırasında
açığa çıkan hayvan fosillerinin ele geçmesiyle süreci başlatmış oldu. Ülkemizde az sayıda var olan Doğa Tarihi
Müzelerine eklenen Burdur Doğa Tarihi Müzesinin doğuşunu göletin yapımına borçlu olduğumuzu unutmadan
hikâyesine şöyle bir göz atmak yerinde olacaktır.
Burdur İli Kemer İlçesi Elmacık
Sulama Göleti, Elmacık Deresi üzerinde, Burdur İl Müdürlüğü Köy Hizmetleri tarafından 1998 yılında inşa edilmiştir.
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 34
Gölet inşaatının başlaması ile
gün yüzüne çıkan karasal memeli hayvanlara ait fosiller bilim dünyasının
dikkatini çekmiş ve Kültür ve Turizm
Bakanlığı’nın izni ve parasal desteği ile Burdur Müzesi Müdürlüğünün
Başkanlığında, B. Alpagut’un Bilimsel
Danışmanlığı ve N. Kahraman’ın Kazı
Sorumluluğunda dört sezonluk bir
Kurtarma Kazıları Projesi gerçekleştirilmiştir.(H. A. Ekinci, B. Alpagut, N.Kahraman,2006,2007,2008,2009).
1997-98 yıllarında Elmacık Göleti civarında ilk kez fosillere rastlanılmış ancak 2006 yılına kadar el değme-
den doğal ortamlarında beklemiştir.
Anılan tarihlerde kazıları yapılan fosil
alanlar; Gökmentepe, Ardıçtekke Tepe,
Kale Mevkii, Gökyer mevkiidir.
Göller Yöresi Türkiye’nin batısındaki engebeli dağların platolarla ve
ovalarla birleştiği bir topografyada alçakta kalan çukur alanların sularla dolması sonucunda oluşmuştur. Bu havza
ve yakın çevresinde Burdur Gölü, Yarışlı Gölü, Salda Gölü, Kestel Gölü, Söğüt
Gölü ve Gölhisar yer alır. Burdur Gölü
Havzası genel olarak tektonik süreçlerin etkili olduğu bir yerdir. Özellikle
jeolojik olarak Pliyosen Dönem’de derinliği zaman zaman değişen etrafında yine farklı alçak alanlarda sazlık ve
bataklık alanların oluştuğu ve merkezinde Burdur Gölü’nün yer aldığı bir
havzadır.
Burdur Gölü Havzasında bilim dünyasından birçok isim jeolojik,
jeomorfolojik ve arkeolojik alanda
önemli araştırmalar yapmış ve çok
değerli bilgileri bilim dünyasına kazandırmıştır.
Burdur Gölü Havzası Doğa Tarihi Kazıları, ülkemiz için çok önemli
bilgilere sahip olmaya imkân veren
karasal memeli hayvanlara ait fosiller üretmiştir. Bu fosiller üzerinden
elde edilen bilgilerle, Afrika Asya ve
Avrupa kara parçalarına göç eden
hayvanların Anadolu kara köprüsünü
kullandıkları ve Burdur Gölü
Havzasında uzun bir zaman
diliminde yaşadıklarını öğrenmiş bulunuyoruz.
Böyle önemli bir bulguyu sadece bilim dünyasında değil aynı zamanda
toplum ile de paylaşabilmek
amacıyla “Burdur Doğa Tarihi
Müzesi”nin kuruluş çalışmalarına Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Burdur Arkeoloji Müzesi
Müdürlüğü’nce Mehmet Akif
Ersoy Üniversitesi Antropoloji Bölümü Başkanlığının ev
sahipliğinde 2012 yılında B.
Alpagut’un Bilimsel Danışmanlığında
başlanmış ve 2014 yılı sonunda tamamlanmıştır.
BURDUR DOĞA TARIHI MÜZESI
KURULUŞU - KAVAKLI RUM
KILISESI
Müze binası yaklaşık olarak
19.yy.ilk yarısında yapılmış ve yazılı
kaynaklara göre Burdur’da bulunduğu
düşünülen Metamorfosis Kilisesi olduğu düşünülmektedir. Doğu-Batı yönünde bağdadi tekniği ile inşa edilmiş
ve üç nefli kemerli bir tavana sahiptir.
Ahşap olan çatısının, alaturka kiremitle örtülü olduğu bilinmektedir. Binanın iç mekânı ahşap sütunlu ve ahşap
yapı tekniğiyle yapılmış iyi örnekler
arasındadır.(Burdur Doğa Tarihi Müzesi Tanıtım Broşürü, Burdur Valiliği, Burdur Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü 2016)
Ekim 1914 depremi nedeniyle
binada hasarlar oluştuğundan yeniden elden geçirilerek onarım görmüştür. Bina tapusunun özel mülkiyette
olduğu dönemlerde sinema olarak
hizmet vermiş ve hem zaman olarak
batı cephesine ek alanlar da inşa edilmiştir. Sinema işlevi dışında bina inşaat malzemeleri deposu ve mesken olarak da kullanılmıştır. Zamanla mimari
özelliğini kaybetmeye başlayan binanın iç ve dış yapısı, bakımsızlıktan yer
yer yıkılmış ve harabeye dönmüştür.
Bu bina, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 2000 yılında özel mülkiyetten
satın alınarak kamulaştırılmıştır. Harabe haline gelmiş olan binanın öncelikle çatısı aslına uygun olarak yenilenmiş ardından kapsamlı bir projeyle
binanın mimari özellikleri de hassasiyetle korunarak güçlendirme ve restorasyon işlemleri yapılmıştır.
Kültürel eğitim kurumu
olarak müze işlevi kazandırılan binanın hiçbir
özelliği bozulmadan ve
daha güçlü korunarak
yörenin Doğa Tarihinin
tanıtımı için kamu hizmetine sunulmuştur.
Doğa Tarih Müzesi Binası konum olarak kent
merkezinde yer aldığından, ulaşım zorluğunun
olmayışı da ayrıca müze
ziyaretçilerine
kolaylık sağlayacaktır. İlerleyen yıllarda sergileme
mekânlarının yetmemesi durumunda
özgün binaya herhangi bir ek yapılamayacağından, başka bir yerde ihtiyaca yanıt veren üniteler eklenmesi uygun olacaktır.
Kilise olarak yapılmış yüksek
tavanlı bu binanın Doğa Tarihi Müzesi olarak tasarımı yapılırken mekânlar;
üst katta idari birimler, alt katta danışma, vitrinler, açık alanlar, canlandırma
(diorama), çocuk eğitim alanı, kiosk,
video gösterim, interaktif sunum gibi
etkinliklerin yapılabileceği biçimde
düşünülmüştür. Sergilemede binanın
duvarları ile temas kurulmamış ancak
sağ ve soldaki iki nişte Burdur Gölü
Havzasının sulak alan habitatları ve ormanlık alan habitatları, gerçek ve yapay hayvanlar eşliğinde canlandırma
olarak yer almıştır. Giriş kapsına göre
ziyaretçiyi yönlendiren gezi yolu sağ
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 35
taraftan başlamakta ve dünyanın jeolojik tarihini ve Burdur haritasında kazı
yapılan noktaları gösteren ilk vitrin yer
almaktadır.
Girişte izleyiciyi karşılayan dışbükey duvar panosu, müzede nelerle
karşılaşacağı konusunda bilgi aktarırken, içbükey panoda ise Burdur havzasının doğal ortamı hakkındaki bilgiyi
görsel bir sunumda video film anlatımı
eşliğinde vermektedir.
Girişin sol tarafında Burdur
Havzası Jeolojik yapısına ait kayaç örnekleri ve bilgi panoları ile Burdur ve
Salda Göllerinin özelliklerini canlandırma tekniği ile yansıtan vitrinler yer
almaktadır. Doğa Tarihi Müzelerinin
vazgeçilmez bilgi kaynağı olan yöresel
bitki ve hayvanların gerçek ve yapay
örneklerinin yer aldığı vitrinlerle bağlantılı olan kiosk izleyicilere yörenin
canlıları hakkındaki bilgileri görsel ve
yazın dilinde dokunmatik olarak sunmaktadır.
Açık alanda sergilenmekte olan
yapay fil iskeleti ve savunma dişlerinin
ait oldukları iskeletin anatomik bilgilerin yer aldığı çizimler ile ziyaretçinin
fikir edinmesi kolaylaştırılmış hatta
okuryazar olmayanlara bile hitap edecek bir rehber halinde tasarlanmıştır.
Vitrin içi tasarımlarında ısı/nem
oranı ve ışıklandırma özenle dikkate
alınırken, izleyicinin bilgi panolarına
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 36
ve fosil materyallere kolay ulaşımını sağlamak üzere şeffaf ve kademeli
platformlar kullanılmış, etiketleme ise
vitrinlerin alt önünde bütünlük arz
eder biçimde tasarlanmıştır.
Ayrıca sergilemenin amaçlarında birisi olan ve izleyiciye “tükenmiş
türler ve habitatlar “ hakkında bilgi vererek ”çevre bilinci” kazanmasına katkı
yapmak üzere, vitrinlerin iç duvarına,
sergilenmekte olan fosillerin temsil
ettikleri hayvanların resimleri doğal
ortamında, tasarım sanatçısı tarafından aslına sadık kalarak karışık resim
teknikleriyle (çizim ve suluboya) önce
özgün olarak üretilmiş sonra ve baskı
olarak sunulmuştur.
Müzelere teknolojinin faydalarından yararlanarak interaktif sunumlar yapmak suretiyle izleyiciye zevkli
anlar yaşatarak bilgi aktarmak yöntemi Burdur Doğa Tarihi Müzesi’nde uygulanmaktadır. Fil iskeletinin sergilenmesi ve interaktif sunumla yaratılmak
istenilen sanal ortam, Güney Mamutu
fosilleri ve havzanın eski doğal ortamına gönderme yapmak üzere programlanmıştır. İzleyici, kısa bir süre bu
gösteriye tanık olarak geçmiş ile bugün arasında bir bağ kurmayı ve şimdi
yaşadığı çevrelerde bir zamanlar fillerin de yaşamış olduğunu hissetmeyi
yakalayacaktır.
FOSIL KOLEKSIYONLAR VE ÖNEMI
Doğa Tarihi Müzelerinde sergilenen fosil koleksiyonlar, doğada bulunan canlıların çeşitli sınıflarının temsilcileridir ve bir bakıma doğal canlı
sınıfların teşhir edildikleri ve araştırıldıkları yerdir.
Burdur-Elmacık Omurgalı Fosil
Yatağı Göller Yöresinin en önemli fosil
yataklarından birisidir. Elmacık faunası
(hayvan topluluğu) içerisinde Anadolu’da fosil kaydı olmayan ya da az sayıda örnek ile bilinen yeni taksonların
varlığı paleontolojik açıdan son derece önemlidir. Özellikle iyi korunmuş
ve zengin Güney Mamutu fosilleri türün yayılım alanının saptanması için
önemlidir ve araştırıcıların ilgisini çekmektedir. Elmacık faunası ile benzer
faunalar, Gürcistan, Yunanistan, Fransa
ve İspanya’daki yaşıt fosil yataklarında tespit edilmiş ve bu geniş koridor
boyunca karasal omurgalı hayvanların göçlerinin Anadolu üzerinden
gerçekleştirildiği anlaşılmıştır. Burdur
Havzası, bu kara koridoru içerisinde
Anadolu’nun en zengin durağını oluşturmaktadır. Bulguların sunduğu paleoekolojik veriler günümüzden yaklaşık 2,5 milyon yıl öncesinde Burdur
çevresinde geniş düzlüklerin varlığını
ve bozkır tipi bir habitatın baskın olduğunu ancak Güney Mamutu fosillerinin bolluğundan yola çıkarak
ormanlık alanların ve geniş su kütlelerinin bu step ortamını çevrelemiş olduğunu düşündürmektedir.(Alpagut,
B. Kaya. T, Mayda, S, Demirel, A, Ekinci,
H. A, 2015)
Güney Mamutu dışında ele
geçen ve müzede sergilenmekte olan
koleksiyon kapsamında; Tek Toynaklılar vitrininde Atgiller’e ve Gergedangiller’e ait çok değerli fosiller sergilenmektedir. Ayrıca, Çift Toynaklı
vitrininde yer alan Boynuzlugiller ve
Geyikgiller ailelerine ait çoğunluğu
dişlerle temsil edilen örnekler, tasarım
resimlerle zenginleştirilmiştir.
Fosiller kazıdan çıkarıldıklarında alçı kalıplar içinde alınarak uzun
zaman bırakılmak zorunda kalındığından, konservasyon işlemleri zahmetli olmuştur. Özellikle Güney Mamut’un savunma
dişleri ve vücut kemiklerinde
görülen kimyasal bozunmalar,
sergilemedeki zorluklara zemin
hazırlamış ve bu nedenle yine
alçı kalıplarında kalmak üzere
üst kısımları açılmış ve sergiye
hazırlanmıştır. Kültür ve Turizm
Bakanlığı Konservasyon ve Restorasyon Merkez Laboratuvarı
(İstanbul) tarafından oluşturulan bir ekip ile üç ay süren çalışmalar sonunda fosiller, hem taşınabilir
hem de korunaklı olarak sergilenebilir
bir işlemden geçmiştir.
Burdur Doğa Tarihi Müzesinde Çocuk Eğitim Alanı oluşturmuş ve
okullara Doğa ve Çevre İçin Eğitim
Programları düzenlemek üzere giri-
bağlı bir birim olarak statü kazanmıştır. Koruma ve güvenlik
açısından Burdur Müze Müdürlüğünün denetimi altındadır.
Bilindiği gibi müzeler, geçmişle gelecek arasında birer kültürel köprü görevini üstlenir ve
geleceğin
kurgulanmasında
geçmişin izlerinden yararlanır.
Müzeler artık basit bir bellek
deposu olmaktan çıkmış ve
ülkelerin kültürel kimliklerini
gözler önüne seren, sergileşim başlatmıştır. Mehmet Akif Ersoy
mede yaratıcılığı güdüleyen
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim bir duyarlılık yaratan, eğiten, koleksiÜyelerinin gözetiminde hazırlanacak yonlarını koruyan, izleyicisinin hayal
Müze Eğitimi Programları ve Eğitim gücünü tetikleyen bir eğitim kurumu
Materyalleri çerçevesinde hizmet ve- niteliğine doğru yol almaktadır.
rilmesi planlanmıştır.
Doğa Tarihi Müzeleri ise tıpkı okullar
Burdur Doğa Tarihi Müzesi, İda- gibi örgün ve yaygın eğitim faaliyetleri açıdan Burdur Müzesi Müdürlüğüne rinin yaşam boyu gerçekleştirildiği ve
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 37
rağına ulaşmıştır. Bu müze Burdur için
sadece bir başlangıçtır çünkü daha
çok araştırılması ve kazılması gereken
fosil yatakları bilim adamlarını beklemektedir.
Bunun yanı sıra bir Doğa Tarihi Müzesinin olmazsa olmazı yaşayan
bitki ve hayvan türlerinin bilgisinin
ve örneklerinin bu mekâna taşınması ve sergilenmesidir. Topluma “çevre
bilinci” ve “sürdürülebilir yaşam” kavramlarını aşılamakla yükümlü olan
kurumların başında gelen Doğa Tarihi
Müzelerimizin bu görevi hakkı ile yerine getireceğine inancımız tamdır.
günümüzde toplumların geleceğini
olumlu yönlendirecek birer eğitim kurumuna evrilmektedir.
Doğa Tarihi Müzeleri; ülkesinde, komşu ülkelerde ve dünyanın
her yerinde geçmişten kalan bitki ve
hayvan fosilleri, kayaçları, madenleri,
jeolojik oluşumları uluslar arası standarda göre koruyan ve bunlar üzerinde bilimsel araştırma yapılabilmesi
için bilim adamlarına ve amatör doğa
severlerin yararlanmasına sunan, ayrıca yaşayan bitki ve hayvan türlerinin
geliştirilmesi ve ekonomik kullanım
amacı ile uygulamaya yönelik araştırmalar yapan, kendi botanik bahçesinde ülkenin ve dünya ülkelerinin ilginç
bitkilerini sergileyen, topluma açık sergiler, konferanslar düzenleyerek doğa
ve çevre korunmasında eğitsel programlar uygulayan bilimsel kurumlardır
(Demirsoy,1996:64).
Ülkelerin kültürel ve bilimsel
simgelerinden birisi olan Doğa Tarihi
Müzelerinin amaçları sıralandığında;
doğa tarihi konularında sürekli araştırma ve kazılar yapmak, fosil belgeleri
yaşayan örnekleriyle ilişkilendirerek
sergilemek, doğayı gerçekleriyle tanıtmak ve özellikle genç kuşaklara doğa
sevgisini aşılamaktır. Doğa Tarihi Müzelerinin öğreten ve eğiten işlevi sayesinde toplumlar yaşadıkları dünyanın
yaşam tarihini, geçmişte yaşamış ve
Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı/ 38
bugün tükenmiş canlı türleri ve habitatları neden sonuç ilişkisi içinde öğrenirler.
Üçüncü bin yılın Doğa Tarihi
Müzeciliğinin topluma vereceği mesajdaki çarpıcı değişim, doğal yaşamın
“biyolojik çeşitliliği” nasıl dünden bugüne koruyarak aktardığını ve yerkürenin jeolojik tarihinde yok olan türlerin
akıbetini fosil koleksiyonları aracılığı
ile sergileyerek, gelecekte olası çevre
felaketlerine dayalı canlı türlerin yok
olma tehlikesini izleyicisine kavratmayı yani bir başka anlatımla “sürdürülebilir yaşamın” önemine vurgu yapmayı
ilke edinmiş olmasıdır.
Doğa Tarihi Müzeciliğinde geçen yüzyıldan beri süregelen geleneksel yöntem, fosil bitki ve hayvan
koleksiyonlarının taksonomik sınıflandırmaya uygun biçimde sergilenmesi
iken günümüzdeki çağdaş yaklaşımla
bu artık değişmiş bulunmaktadır. Dünyanın birçok ülkesinde var olan Doğa
tarihi Müzelerinde son 20-30 yıldır
uygulanan ve türlerin yaşamış oldukları habitatları ile birlikte sergilenmesi
yöntemi, Biyolojik Çeşitlilik adına toplumda farkındalık yaratmada çok başarılı olmuştur.
Özetle, Burdur Elmacık Omurgalı Doğa Tarihi Kazıları ile başlayan
fosillerin kurtarılması işlemi, mutlu bir
sonla Burdur Doğa Tarihi Müzesi du-
TEŞEKKÜR
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne, Burdur Valiliğine, Burdur Arkeoloji Müzesi Müdürlüğüne ve emeği
geçen herkese Burdur Doğa Tarihi Müzesi’nin oluşumuna verdikleri çok değerli katkıları için teşekkür ederiz.
KAYNAKÇA
•
•
•
•
•
•
•
Alpagut. B,Kaya.T., Mayda.S.,Demirel.A,Ekinci.H.A., 2015.Burdur Elmacık
Omurgalı Fosil Faunası.68. Türkiye Jeoloji Kurultayı,MTA – TMMOB,Ankara(baskıda).
Demirsoy.A., 1996.Uygarlıklar Yolunda
Önemli Bir Adım: Doğa Tarihi Müzeleri
Bilim Teknik 346: 64-69.
Ekinci.H.A.,Alpagut.B,Kahraman.N,2006, Burdur İli Kemer İlçesi Elmacık Köyü Göleti Omurgalı Fosil Kurtarma Kazısı Raporu,I.Dönem:s.1-6.
Ekinci.H.A.,Alpagut.B,Kahraman.N,2007, Burdur İli Kemer İlçesi Elmacık Köyü Göleti Omurgalı Fosil Kurtarma Kazısı Raporu,II.Dönem:s.1-17.
Ekinci.H.A.,Alpagut.B,Kahraman.N,2008, Burdur İli Kemer İlçesi Elmacık Köyü Göleti Omurgalı Fosil Kurtarma Kazısı Raporu,III.Dönem:s.1-25.
Ekinci.H.A.,Alpagut.B,Kahraman.N,2009, Burdur İli Kemer İlçesi Elmacık Köyü Göleti Omurgalı Fosil Kurtarma Kazısı Raporu,IV.Dönem:s.1-21.
Burdur Doğa Tarihi Müzesi Tanıtım Broşürü, Burdur Valiliği, Burdur Arkeoloji
Müzesi Müdürlüğü, 2016.