3 Lesbo Divas

Transkript

3 Lesbo Divas

ELAZIĞ KALKINMA KURULTAYI
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR RAPORU
EDİTÖR
Prof.Dr. Naim SAĞLAM
29 Kasım 2014
ELAZIĞ
2
HAZIRLAYANLAR
Prof.Dr. Metin ÇALTA
Doç.Dr. Ayşe GÜREL İNANLI
Prof.Dr. Erdal DUMAN
Doç.Dr. Serap SALER
Doç.Dr. Şener URAL
Yrd.Doç.Dr. Yaşar ÖZDEMİR
Yrd.Doç.Dr. Özgür CANPOLAT
Prof.Dr. Kenan KÖPRÜCÜ
Turan KARAHAN
Hakan AKGÜN
Yasin CELAYİR
Ayhan ŞİMŞEK
Yücel DOĞAN
Aygül YILMAZ
Cevat YILMAZ
Coşkun ESKİBAĞLAR
Özkan ÖZBAY
Tacettin YILDIRIM
Ahmet UMAR
Dr. Şule AKSOY
Erkan DENİZ
Rasim İŞGÖR
Ferhat DEMİROL
Nedim Gürel ÖRNEKCİ
Mehmet MUTLU
Mehmet Ali ÖZKAN
Tuncay KAYA
Ömer KAYA
Fatih YÜKSEL
Hamza AKTÜRK
Oktay ŞIK
Levent GÖKSUN
İhsan DEMİR
Bülent CAN
Hıdır KINAĞI
Abdurrahman ÇELİK
Tuncay ATEŞŞAHİN
3
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
TABLOLAR LİSTESİ .......................................................................................................................... 7
ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................................................ 8
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN KAPSAMI..................................................................................... 9
VİZYON ................................................................................................................................................. 9
MİSYON ................................................................................................................................................ 9
GİRİŞ...................................................................................................................................................... 9
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR EKİBİ ..................................................................................................... 10
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR SORUMLUSU ....................................................................................... 10
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR EKİBİ ..................................................................................................... 10
SEKTÖRDEKİ ULUSAL POLİTİKALAR...................................................................................... 11
SEKTÖRDEKİ BÖLGESEL POLİTİKALAR ................................................................................ 11
AB’NİN SEKTÖRDEKİ VE BÖLGEDEKİ POLİTİKASI ............................................................ 12
AVLANMA FAALİYETLERİNİN SINIRLAMASI ..................................................................................... 12
YETKİ DEVRİ ..................................................................................................................................... 12
KAYNAKLARLA AVLANMA KAPASİTESİNİN DENGELENMESİ: FİLO POLİTİKASI .............................. 12
ORTAK PİYASA DÜZENİ .................................................................................................................... 13
PİYASANIN ORGANİZASYONU ........................................................................................................... 13
BİRLİK YARDIMI ............................................................................................................................... 13
MÜDAHALE ÖNLEMLERİ ................................................................................................................... 14
YETİŞTİRİCİLİK .................................................................................................................................. 14
KISA VE ORTA VADELİ BÖLGESEL POLİTİKALAR ............................................................................. 15
ELAZIĞ’DA SEKTÖRÜN MEVCUT DURUM ANALİZİ ............................................................ 17
1. GİRİŞ ............................................................................................................................................ 17
2. YETİŞTİRİCİLİK ......................................................................................................................... 18
2.1. Alabalık Yetiştiriciliği ............................................................................................................ 18
2.2. Sazan Yetiştiriciliği ................................................................................................................ 19
2.3. Süs Balığı Üretimi ................................................................................................................. 19
2.4. Alternatif Bazı Su Ürünleri Türleri Yetiştiriciliği .................................................................. 19
3. AVCILIK ...................................................................................................................................... 20
3.1. Hazar Gölü’nde Balık Avcılığı .............................................................................................. 21
3.2. Keban Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı .................................................................................... 22
3.3. Keban Baraj Gölünde Kerevit Avcılığı .................................................................................. 23
3.4. Karakaya Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı .............................................................................. 23
3.5. Kalecik Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı .................................................................................. 23
3.6. Özlüce Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı ................................................................................... 24
3.7. Kralkızı Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı ................................................................................. 24
3.6. Balıklandırma ........................................................................................................................ 26
4. BALIK YEMİ ÜRETİMİ ......................................................................................................... 28
5. BALIK HASTALIKLARI........................................................................................................ 28
6. SU ÜRÜNLERİ MUHAFAZA VE İŞLEME TESİSLERİ ....................................................... 28
7. EĞİTİM .................................................................................................................................... 29
8. AB FONLARINDAN İLİMİZ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNE KAYNAK SAĞLANMASI . 29
4
9.
10.
11.
12.
13.
BÖLGESEL SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ................................................................. 30
ALTYAPI VE ORGANİZASYON .......................................................................................... 30
PAZARLAMA VE REKLAM ................................................................................................. 30
İSTİHDAM .............................................................................................................................. 31
SU ÜRÜNLERİ YAN SANAYİ SEKTÖRÜ, HİZMET VE DENETİM ................................. 31
ELAZIĞ 1. EKONOMİK KURULTAYI VE MEVCUT DURUM KIYASLAMASI ................... 31
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
ALABALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ ...................................................................................................... 31
SAZAN YETİŞTİRİCİLİĞİ ............................................................................................................ 32
YAVRU BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİ ................................................................................................ 32
KEREVİT YETİŞTİRİCİLİĞİ ......................................................................................................... 32
SÜS BALIĞI ÜRETİMİ ................................................................................................................ 33
ALTERNATİF BAZI SU ÜRÜNLERİ TÜRLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİ ................................................... 33
AVCILIK .................................................................................................................................... 33
BALIK AĞI İMALATI ................................................................................................................. 34
BALIKLANDIRMA ...................................................................................................................... 34
SU ÜRÜNLERİNİ MUHAFAZA VE İŞLEME TESİSLERİ ................................................................. 34
ALT YAPI VE ORGANİZASYON.................................................................................................. 35
SEKTÖRÜN GZFT (SWOT) ANALİZİ ........................................................................................... 36
GÜÇLÜ YÖNLER ............................................................................................................................ 36
ZAYIF YÖNLER .............................................................................................................................. 37
FIRSATLAR ..................................................................................................................................... 38
TEHDİTLER..................................................................................................................................... 38
SWOT ANALİZİNE GÖRE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ...................................................................... 39
GÜÇLÜ YÖNLERDEN HAREKETLE YAPILABİLECEKLER.................................................... 39
ZAYIF YÖNLER NASIL YOK EDİLEBİLİR ................................................................................. 42
FIRSATLAR NASIL KULLANILABİLİR ...................................................................................... 44
TEHDİTLER NASIL ORTADAN KALDIRILIR ............................................................................ 46
ELAZIĞ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN KALKINMA HEDEFLERİ...................................... 49
1. GİRİŞ ............................................................................................................................................ 49
2. YETİŞTİRİCİLİK ......................................................................................................................... 49
2.1. Kafeslerde Balık Yetiştiriciliği ............................................................................................... 49
2.2. Yavru Yetiştiriciliği ................................................................................................................ 50
2.3. Alternatif Bazı Su Ürünleri Türleri Yetiştiriciliği .................................................................. 51
2.4. Süs balığı Yetiştiriciliği.......................................................................................................... 51
3. YEM .............................................................................................................................................. 51
4. AVCILIK ...................................................................................................................................... 51
4.1. Hazar Gölü’nde Balık Avcılığı .............................................................................................. 51
4.2. Keban Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı .................................................................................... 52
4.3. Karakaya Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı .............................................................................. 52
4.4. Kalecik Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı .................................................................................. 52
5. BALIKÇILIĞA BAĞLI GELİŞEBİLECEK SEKTÖRLER ......................................................... 52
5.1. Balık Kafesi İmalatı ............................................................................................................... 52
5.2. Balık Ağı İmalatı .................................................................................................................... 53
6. SU ÜRÜNLERİNİ MUHAFAZA VE İŞLEME TESİSLERİ ....................................................... 53
7. AB FONLARINDAN İLİMİZ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNE KAYNAK SAĞLANMASI ...... 54
8. BÖLGESEL SU KAYNAKLARININ TAŞIMA KAPASİTESİ VE GÖL YÖNETİMİ............... 54
9. ALTYAPI VE ORGANİZASYON ............................................................................................... 55
5
10. SU ÜRÜNLERİ KOORDİNASYON KURULU OLUŞTURULMASI ...................................... 56
ELAZIĞ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN KALKINMA HEDEFLERİNE ULAŞMASI İÇİN
YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR ....................................................................................... 59
İŞ PLANI HAZIRLIKLARI .............................................................................................................. 67
STRATEJİ VE HEDEFLER HARİTASI ......................................................................................... 68
PROJE VE GÖSTERGELER ............................................................................................................ 72
ELAZIĞ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN RAKAMSAL HEDEFLERİ ..................................... 73
KURUMLARIN SORUMLULUKLARI........................................................................................... 75
KAYNAKLAR ..................................................................................................................................... 76
6
TABLOLAR LİSTESİ
Sayfa No
Tablo 1. Elazığ İlindeki Sulak Alanlar ve Büyüklükleri (100 ha’dan daha büyük olan sular dikkate
alınmıştır)...................................................................................................................................... 17
Tablo 2. Elazığ İlinde yetiştiricilik yapan işletmelerin yıllara göre sayısı, kapasitesi, yetiştirilen balık
miktarı, işletme kapasitesi kullanma oranı ve teşvik miktarları (Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü ve TUİK 1996-2012) .................................................................. 20
Tablo 3. Elazığ ilindeki alabalık işletmelerinin tipleri, 2013 yılı üretim miktarları ve kapasiteleri
(Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü, 2013). ........................................... 20
Tablo 4. Elazığ İlinde avlanan toplam su ürünleri miktarları (ton/yıl) (TÜİK)..................................... 24
Tablo 5. Elazığ İli Su Ürünleri Avlanma Hakkı Kiraya Verilen Baraj Göllerinin Kira Bilgileri .......... 25
Tablo 6. Keban Baraj Gölü’nde avlanan kerevit miktarı (TÜİK, 2012) ............................................... 25
Tablo 7. Keban baraj gölüne yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012). ............. 26
Tablo 8. Karakaya Baraj Gölüne yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012). ....... 27
Tablo 9. Karakoçan Kalecik Baraj Gölet’inde yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ,
2012). ............................................................................................................................................ 27
Tablo 10. Özlüce Baraj Gölünde yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012). ....... 27
Tablo 11. Elazığ ilinde bulunan bazı göletlerde yapılan yıllar itibariyle yapılan balıklandırma
çalışmaları (DSİ, 2012)................................................................................................................. 28
Tablo 12. Elazığ ilinde bulunan işleme tesisleri ve kapasiteleri (GTHB, Elazığ İl Müdürlüğü, 2014). 29
Tablo 13. Elazığ ilinde bulunan işleme tesislerinin yıllara göre işlenmiş ürün üretimi ve katma değeri
(GTHB, Elazığ İl Müdürlüğü, 2014). ........................................................................................... 29
Tablo 14. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Kalan Doğal ve Yapay Göllerdeki Kafes Balıkçılığı Üretim
Potansiyelleri ve İlimize Sağlayacağı İktisadi Katkı. (1 ha 3 işletme ve her işletmede 100 ton/yıl
alabalık 368 ton/yıl sazan yetiştiriciliği olacak şekilde hesaplamalar yapılmıştır) ....................... 57
Tablo 15. İlimizde su ürünleri yetiştiriciliğinin gelişimine bağlı olarak sektördeki istihdam miktarları.
...................................................................................................................................................... 58
Tablo 16. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Mevcut Yüzey Su Kaynaklarının Yetiştiricilik Amacıyla
Optimum Kullanılması Durumunda İhtiyaç Duyulacak Yavru Balık Miktarları, Yavru Üretim
Tesisi Sayısı, İlimizde Yaratacağı İstihdam ve İktisadi Katkı. ..................................................... 58
Tablo 17. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Mevcut Yüzey Su Kaynaklarında Yetiştiricilik yapıldığı zaman
gerekli olan yem miktarı ve iktisadi katkı (Bir kg balık için 1,5 kg yem tüketimi ve bir kg yem
fiyatı 3,5 TL olarak alınmıştır). .................................................................................................... 58
Tablo 18. Elazığ’ daki Su Kaynaklarından Tahmini Olarak Doğal Üretim İle Elde Edilecek Su
Ürünleri Miktarı ve Bölgeye Sağlayacağı Katma Değerleri. ........................................................ 58
Tablo 19. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Mevcut Yüzey Su Kaynaklarında Yetiştiricilik yapıldığı zaman
gerekli olan kafes miktarı ve iktisadi katkı (20 m çapında ve 25 ton/yıl yetiştiricilik yapabilen ve
maliyeti 8000 TL olan kafesler dikkate alınmıştır) ...................................................................... 58
Tablo 20. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Yetiştirilen balığın işlenmesiyle elde edilebilecek katma değer
(Yetiştirilen balığın %70’inin işleneceği ve 14 TL’den satılacağı dikkate alınmıştır) ................. 58
7
ŞEKİLLER LİSTESİ
Sayfa No
Şekil 1. Elazığ İlinin Su Kaynakları (ETİM, 2005)............................................................................... 17
Şekil 2. Elazığ ilinin alabalık yetiştiriciliğinin 1. Ekonomik Kurultay ve mevcut durum ile
kıyaslanması. ................................................................................................................................ 32
Şekil 3. Elazığ ilinin Kerevit avcılığının 1. Ekonomik Kurultay ve mevcut durum ile kıyaslanması. .. 33
Şekil 4. Elazığ ilinin balık avcılığının 1. Ekonomik Kurultay ve mevcut durum ile kıyaslanması. ...... 34
8
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN KAPSAMI
Su ürünleri sektörü havuzlarda ve kafeslerde balık yetiştiriciliğini, yavru balık
üretimini, diğer alternatif bazı su ürünleri türlerinin ve süs balığı yetiştiriciliğini, bu üretime
bağlı olarak gelişebilecek balık hastalıklarının teşhis, tedavi ve aşılamasını, yetiştiricilik ve
üretim faaliyetlerinde işletmelerin en önemli giderini oluşturan balık yemi üretimini ve
geliştirilmesini, su ürünleri avcılığını, gelişen balıkçılık sektörüne bağlı olarak balık avcılığı
ve yetiştiriciliğine yönelik araç ve gereçlerin geliştirilmesi ve üretimini, elde edilen ürünün
işlenerek değerlendirilmesini, balıkçılık sektöründe çalışan ve çalışmayı düşünenlerin mesleki
eğitimlerini, AB kaynaklarından sektöre yönelik fonların kullanılması için gerekli
yapılanmayı, bölgesel su kaynaklarının taşıma kapasiteleri ve göl yönetimini, alt yapı ve
organizasyonu ve belirlenen hedeflere ulaşılabilmesi için referans laboratuvarların
oluşturulmasını kapsamaktadır.
VİZYON
Mevcut su kaynaklarından hedeflenen boyutlarda üretim sağlayan, bölgesel, ulusal ve
uluslararası boyutta balıkçılık alanında rekabet gücüne sahip, Avrupa Birliği ve dünya
standartlarında katma değeri yüksek balık ürünleri üretip pazarlayabilen bir Dünya Markası
Sektör ortaya çıkarabilmek.
MİSYON
Elazığ ilinde dengeli ve istikrarlı bir şekilde balıkçılığın geliştirilmesi için bu
çalışmada belirtilmiş olan alt yapı ve organizasyonun kurulması, balıkçılara teknik bilgi
aktarılması, balıkçılık konusunda mesleki eğitimin sağlanması, yıllar itibariyle gelişen
balıkçılıkla ilgili ortaya çıkacak problemlerin çözümüne yönelik araştırma birimlerinin
kurulması ve araştırmaların yürütülmesi, AB kapsamında yer alan balıkçılık fonlarından
ilimizin yeterince yararlanmasına katkı sağlanması, sürdürülebilir kalkınma hedefleri
doğrultusunda su ürünlerinin iktisadi katkısının arttırılması misyon olarak benimsenmiştir.
GİRİŞ
Elazığ sınırları içerisinde bulunan baraj gölleri, doğal göller ve akarsularla ülkemizin
en zengin su potansiyeline sahip illerinden biridir.
Elazığ sınırları içerisinde yetiştiricilik için toplam 28.319 ha ve avcılık için 63.066
ha’lık su ürünleri üretim alanı bulunmaktadır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl
Müdürlüğü 2013 yılı verilerine göre, ilimiz sınırları içerisinde toplam 162 adet su ürünleri
işletmesi faaliyet göstermekte olup, toplam yetiştiricilik 32.555 ton/yıl kurulu kapasiteye
ulaşmıştır. Ayrıca ilimizde bulunan 8 adet kuluçkahanenin toplam yavru alabalık üretim
kapasitesi ise 193.000.000 adet/yıl seviyelerini bulmuştur. Fiili kapasite yetiştiriciliğin
boyutunun çok yükseldiğini göstermesine rağmen gerçekleşen yetiştiricilik miktarı yaklaşık
%46,1 seviyelerinde bulunmaktadır. Elazığ ilinde 2012 yılı TUİK verilerine göre 15.000
ton/yıl üretim gerçekleştirilmiştir. İlimizin etrafını çevreleyen toplam 63.066 ha’lık yüzey
9
suyunun Elazığ sınırları içinde kalan toplam alandan avcılık yoluyla 2012 yılı verilerine göre
841 ton/yıl balık elde edilmektedir.
Bu çalışma, Elazığ su ürünleri sektörünün daha da kalkınmasını sağlayarak, belirlenen
iktisadi ve sosyal hedeflere ulaşabilmesi için yapılması gereken çalışmaları ve stratejik
hedefleri ortaya koymayı amaçlamaktadır.
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR EKİBİ
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR SORUMLUSU
Adı Soyadı
Kurumu
Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi
SU ÜRÜNLERİ SEKTÖR EKİBİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
Adı Soyadı
Prof.Dr. Erdal DUMAN
Prof.Dr. Metin ÇALTA
Prof.Dr. Kenan KÖPRÜCÜ
Doç.Dr. Şener URAL
Doç.Dr. Serap SALER
Doç.Dr. Ayşe GÜREL İNANLI
Yrd.Doç.Dr. Yaşar ÖZDEMİR
Yrd.Doç.Dr. Özgür CANPOLAT
Turan KARAHAN
Ahmet UMAR
Dr. Şule AKSOY
Aygül YILMAZ
Cevat YILMAZ
Erkan DENİZ
Rasim İŞGÖR
Hakan AKGÜN
Özkan ÖZBAY
Tacettin YILDIRIM
Ferhat DEMİROL
Nedim Gürel ÖRNEKCİ
Yasin CELAYİR
Coşkun ESKİBAĞLAR
Mehmet Ali ÖZKAN
Yücel DOĞAN
Tuncay KAYA
Ömer KAYA
Fatih YÜKSEL
Ayhan ŞİMŞEK
Hamza AKTÜRK
Oktay ŞIK
Levent GÖKSUN
İhsan DEMİR
Bülent CAN
Hıdır KINAĞI
Mehmet MUTLU
Kurumu
Fırat Üniversitesi Keban MYO Müdürlüğü
Keban Kaymakamlığı
Sivrice Kaymakamlığı
Ağın Kaymakamlığı
Baskil Kaymakamlığı
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü
Su Ürünleri Araştırma İstasyon Müdürlüğü
DSİ XI. Md., Keban Su Ür. Şb. Md.
DSİ XI. Md., Keban Su Ür. Şb. Md.
Ziraat Bankası
Elazığ İli Keban İlçesi Su Ürün. Yetiş. Üretici Birliği Bşk.
Elazığ İli Keban İlçesi Su Ürün. Yetiş. Üretici Birliği
Keban Alabalık AŞ
Şık Akvaryum
Doğu Akvaryum
S.S. Keban Su Ür. Koop. Başkanı
S.S. Ağın Su Ür. Koop. Başkanı
S.S. Aydıncık Su Ür. Koop. Başkanı
S.S. İçme Su Ür. Koop. Başkanı
10
41. Abdurrahman ÇELİK
42. Tuncay ATEŞŞAHİN
Fırat Kalkınma Ajansı
SEKTÖRDEKİ ULUSAL POLİTİKALAR
Onuncu Kalkınma Planında (2014-2018 dönemini) “Bölgesel düzeyde değer zinciri
ilişkileri dikkate alınarak, yenilikçi ve yüksek katma değerli küme oluşumları teşvik
edilecek, mevcut kümelerdeki işletmeler arası işbirlikleri artırılacak, kümelerin
uluslararası piyasalarla bütünleşmeleri güçlendirilecek ve desteklerde merkezi ve
bölgesel düzey uyumu gözetilecektir” ifadesine yer verilmektedir. Elazığ için 2008 yılında
yapılan kümelenme analizi sonucuna göre su ürünleri sektörü yatırım yapılabilecek birinci
sektör olarak ortaya çıkmıştır. Bu nedeniyle kalkınma planı su ürünleri gibi yatırıma değer
bulunan ve kümelenme analizlerinde önemli görülen sektörlerin desteklenmesini ön
görmektedir.
Planda, su ürünleri ile ilgili olarak aşağıda belirtilen üç ana konunun altı çizilmiştir;
1.
Tüketiciler yeterli ve dengeli beslenme hakkında bilinçlendirilecek ve su
ürünlerinin tüketimi yaygınlaştırılacaktır.
2.
Su ürünlerinde, avcılık yoluyla elde edilen ürün miktarında dalgalanmalar
gözlenirken, yetiştiricilikte üretimin yıllar itibarıyla arttığı, Plan dönemi başında
yetiştiriciliğin yüzde 18 olan toplam üretim içerisindeki payının, dönem sonunda
yüzde 30’a yaklaştığı görülmektedir.
3.
Balıkçılıkta kaynak yönetimi bilimsel verilere dayalı ve etkin bir biçimde
gerçekleştirilecek, idari kapasite güçlendirilecektir. Su ürünleri yetiştiriciliğinde,
çevresel sürdürülebilirlik gözetilecek, ürün çeşitliliği ve markalaşma ile
uluslararası pazarlarda rekabet edebilirliğin artırılması sağlanacaktır.
Ulusal Bilim ve Teknoloji Stratejisinde (2003-2023) öncelikli alanlar arasında “su
ürünleri üretiminde ve gıda sanayinde üretim araç ve sistemleri geliştirilmesi gerektiği”
konusu yer almaktadır (http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/Strateji_Belgesi -V211.pdf). Bu
çalışmanın da temel hedefleri arasında ilimizin su ürünleri üretim alt yapısının ve istihdamın
geliştirilmesi ve buna bağlı olarak balık işleme ve değerlendirme teknolojilerinin
oluşturulması ve ilimiz su ürünleri üretim sektörüne alt seviyeden en üst düzeye kadar elaman
yetiştirilmesi yer almaktadır.
SEKTÖRDEKİ BÖLGESEL POLİTİKALAR
Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) içinde bölgesel olarak; “Planının etkin
uygulanması amacıyla orta vadeli programlar (OVP), yıllık programlar, kurumsal
stratejik planlar, bölgesel gelişme ve sektör stratejileri, Kalkınma Planı esas alınarak
hazırlanacaktır. Kamu kuruluşları politikalarını, yatırımlarını, kurumsal ve hukuki
düzenlemelerini bu çerçevede tespit edeceklerdir” ifadelerine yer verilmektedir. Bu hedef
doğrultusunda, bu projeyle Elazığ ili su ürünleri sektörünün mevcut durumu, gelecekte olması
gereken konumu, yenilikçi anlayışla projelerin geliştirilmesi, darboğazların tespit edilerek kısa
sürede aşılmasına yönelik planların oluşturulması, GZFT (SWOT) analizi ile sektörün stratejik
planının ortaya çıkarılması hedeflenmiştir.
Elazığ ilinin de içinde yer aldığı AB kaynaklı TRB1 (Bingöl, Elazığ, Malatya,
Tunceli) Düzey 2 Bölgeleri Kalkınma Programı uygulamalarına 2006 yılında başlanmıştır. Bu
kalkınma programı ilimiz için su ürünleri yatırımlarının desteklenmesini de içine almaktadır.
11
Yine DPT Bölgemizde, Doğu Anadolu Projesini (DAP) hazırlatarak hayata geçirmiş ve bu
projede özellikle bölgenin su ve su ürünleri potansiyeline vurgular yapılarak üretim ve
yetiştiriciliğe dayalı yatırımların yapılabilmesi için fizibilite raporları da eklenmiştir
(http://dpt.gov.tr). Bölgesel Kalkınma Programlarının uygulanması amacıyla bölgemizde
projelerin desteklenmesi amacıyla TRB1 alanına hizmet vermek üzere Fırat Kalkınma Ajansı
kurulmuş, Doğu Anadolu Projesi kapsamında ise projelerin hayata geçirilebilmesi amacıyla
DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı kurulmuş ve faaliyetlerine başlamıştır. Yine kırsal
bölgede AB kaynaklı projelerin yatırıma dönüştürülebilmesi amacıyla projelerin
desteklenebilmesi için Tarım ve Kırsal kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) faaliyete
girmiştir.
AB’NİN SEKTÖRDEKİ VE BÖLGEDEKİ POLİTİKASI
AB’nin su ürünleri sektörüne bakışı yıllardır aynı olmakla beraber son zamanlarda
ortak balıkçılık politikalarında köklü değişikliklerin planlandığı yönünde haberler
duyulmaktadır. Ancak şu anda hala AB ortak balıkçılık politikaları istikrarlı bir şekilde
uygulanmaktadır. AB’nin sektördeki genel durum ve politikalarını aşağıdaki ana başlıklar
altında sunmak mümkündür;
Avlanma Faaliyetlerinin Sınırlaması
Kural olarak, her bir balık stokundan sadece o stoktan “güvenli” olarak (stokun
varlığını, dengesini ve devamını tehlikeye atmayacak ölçüde) alınabilecek miktar kadar
avlanmaktır. Bu nedenle, “güvenli” miktarın ne olduğunun saptanması yönetim politikalarının
ilk amaçlarından biri olmuştur. Ancak, birçok tür aynı avlanma alanında bir arada
bulunduğundan ve stoklar genellikle çok geniş bir yelpazede yaş ve boyut içeren balıklardan
oluştuğundan, uygulamada karışık bir avlanma ortaya çıkmaktadır. İzin verilen avlanma
miktarının saptanmasına ek olarak, olgunlaşmamış balıkların yakalanmasını sınırlayacak
teknik önlemler alınması da gerekmektedir.
Yetki Devri
Her üye ülke kota seviyesini sürekli olarak izlemek ve kota seviyesi dolunca
avlanmayı durdurmakla yükümlüdür. Yetki devri ilkesinin (subsidiarity–her görevin en uygun
idari seviyede ele alınması) balıkçılık alanındaki uygulaması su şekilde çalışmaktadır: Üye
ülkeler izlemenin Birlik düzeyinde de yapılabilmesi için kota kullanımlarını düzenli biçimde
Komisyon’a bildirmekle yükümlüdürler. Kota yönetimine ilişkin teknikler ülkeden ülkeye
değişiklik göstermektedir. Kotalar milli bir havuzda tutulabildiği gibi üretici
organizasyonlarına, birliklere ve hatta kişisel olarak gemi sahiplerine tahsis edilebilmektedir.
Seyrek de olsa, kotaların Kralandığı, satıldığı veya değiş tokuş edildiği de görülmektedir.
Bireysel transfer edilebilir kotalar (Individual Transferable Qutoas–ITQs) olarak adlandırılan
bu sistem AB’de çok kısıtlı şekilde kullanılmaktadır.
Kaynaklarla Avlanma Kapasitesinin Dengelenmesi: Filo Politikası
AB, 1992 yılında Ortak Balıkçılık Politikası’nın ilk on yılını değerlendirirken,
kendisini eleştirmekten de kaçınmamıştır. Özellikle, mevcut balık kaynaklarına karşılık çok
fazla gemi bulunduğu anlaşılmıştır. Komisyon’un analizlerine göre, bu durum, tesis kurmaya
elverişli yerlerin ve fiyatların uygun olduğu yıllarda gerçekleştirilen aşırı yatırımların bir
sonucudur. Avlanmayı sınırlandırmak veya özel teçhizat kullanarak küçük balıkların
avlanmasını önlemek için getirilen kota ve teknik engeller gibi önlemlerin tek başına yeterli
olmadığı açıkça anlaşılmıştır.
12
Avlanma için ilk koşul yeterli miktarda balığın olmasıdır. Ancak, fazla sayıda gemi,
aşırı avlanma ve balık stoklarında bir azalma yaratmaktadır. Bu nedenle, AB’nin avlanma
filosunu uygun ölçüye getirmek ve o noktada kalmasını sağlamak Ortak Balıkçılık
Politikası’nın ana hedeflerinden biri olmuştur.
Ortak Piyasa Düzeni
Toplulukta, balıkçılık ve yetiştiricilik ürünlerindeki piyasa ortak düzeni, Ortak Tarım
Politikası’nın bir parçası olarak, 30 yıl önce başlamıştır. Amaç, balık ürünlerinde Topluluk iç
piyasasında üretici ve tüketicilerin yararı için, üretim ile talebi denkleştirecek şekilde bir ortak
pazar yaratmaktır. Bu amacı gerçekleştirebilmek için iki alanda faaliyetler yapılması
gerekmiştir:

Balık ürünlerinin bir üye ülkeden diğerine geçişini önleyen gümrük vergileri veya
benzeri diğer uygulamaların tamamen kaldırılması ve

Balık piyasası için ortak kuralların koyulması.
Tek pazarın tamamlanmasından bu yana, Topluluk’ta tüm ürünler için malların serbest
dolaşımı sağlanmıştır. Buna ek olarak, uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi çalışmaları, şu
anda Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) içinde yer alan Ticaret ve Tarifeler Genel Anlaşması
(GATT- General Agreement on Tariffs and Trade) altındaki anlaşmaların tamamlanması
yoluyla sürdürülmektedir.
Piyasanın Organizasyonu
Birlikteki ortak düzenlemenin dört temeli bulunmaktadır:

AB’de bulunan ve ithal edilen taze balıkçılık ürünlerinin kalite, cins, ambalajlama ve
etiketlenmelerinde ortak standartlar.

Üretici kuruluşları: Piyasanın istikrarını korumaya yardımcı olmak amacıyla balıkçılar
tarafından gönüllü olarak kurulmuş birliklerdir. Bu birliğin görevi, talep piyasasındaki
ani değişikliklerden balıkçıları korumaktır.

Balık ürünleri için minimum fiyatları belirleyen bir fiyat destek sistemi (ürünler bu
fiyatın altına satılamayacaklardır).

Üçüncü ülkelerle ticaret için kurallar.
Ortak düzenlemede amaç, AB piyasasının ihtiyaçları ile Birlik balıkçılarının
çıkarlarını dengelemek ve adil rekabet kurallarına saygı gösterilmesini sağlamaktır.
Birlik Yardımı
1997 yılının sonuna doğru, Komisyon tarafından, Avrupa Birliği’nde balık ürünleri
piyasasının geleceğine ilişkin Konsey ve Parlamento’ya bir Tebliğ sunulmuştur. Bu Tebliğle,
Topluluk pazarının geleceği üzerinde geniş bir tartışma yaratmak amaçlanmıştır. Bu
çerçevede Tebliğ’de Topluluk pazarının performansının en elverişli duruma getirilebilmesi
için aşağıdaki amaçlar tanımlanmıştır:

Balık ürünlerinden optimum faydayı sağlamak ve sürdürülebilir avlanmayı teşvik için
pazarın ortak düzenlenmesinden yararlanma,

Üreticilerin piyasanın yönetimine katılımlarının artırılması,

Özellikle taze su ürünlerinin hakim olduğu bölgeleri içerecek şekilde, Topluluk
içerisinde daha fazla rekabetin desteklenmesi,
13

Taraflar arasında işbirliği sağlamak ve avlanma bölgeleri ile kaliteye ilişkin daha iyi
bilgilendirme yapmak yoluyla pazarın şeffaflığının ve bütünleşmesinin teşvik
edilmesi,

Balık ürünlerinin kalitesinin artırılması için yeni yöntemlerin bulunması,

Ürün güvenliği ve kaynağa ilişkin kurallar göz ardı edilmeksizin, işleyicilerin ve
tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılayacak biçimde Topluluk pazarını açık tutmak suretiyle
rekabetin sürdürülmesi.
Bu danışma sürecinin sonucunda, yeni yüzyılın ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde
tasarlanmış bir balıkçılık politikası ve piyasa düzeni yaratılması hedeflenmektedir.
Müdahale Önlemleri
Balıkçılığın, avlanma üzerindeki kontrolü sınırlayan değişken doğası nedeniyle arz ve
talep arasında belirli bir dengesizlik olması kaçınılmazdır. Topluluk, bu dalgalanmaların kötü
etkilerini en aza indirgemek için bir dizi mekanizma geliştirmiştir. Bakanlar Konseyi, AB
sanayi için önemli olan türlerde yönlendirme fiyatları saptamıştır. Bu fiyatlar, Komisyon
tarafından geri alım fiyatlarının tespitinde referans olarak kullanılabilmektedir. Balıkçılar için
minimum gelirin garanti edilmesi amacıyla, üretici kuruluşları, fiyatlar düştüğü zaman, balık
ve kabuklu deniz ürünlerini piyasadan çekmek suretiyle bu fiyatları zorlayabilmektedirler.
Ürüne bağlı olarak, üyeler, kendi üretici kuruluşlarından bir muafiyet almakta, bunun
karşılığında da Topluluğa telafi için başvurmaktadırlar. Mali telafi katkısını hak etmek için,
piyasadan çekilen ürünlerin resmi kalite kriterine uyması ve üretimdeki geçici artışlar ile ilgili
olması gerekmektedir. Telafi yardımının miktarı piyasadan çekilen balığın miktarı ile
doğrudan bağlantılıdır. Çekilen miktar arttıkça, birim başı telafi miktarı düşmektedir.
Piyasadan çekilen ürünler genellikle imha edilirler. Üretici kuruluşları, balıkların heba
edilmemesini garanti edecek başka adımlar da atabilirler. Örneğin, hayvan yemi üretiminde
kullanılmak üzere satabilirler. Diğer bir yöntem de, bunların stoklarda bekletilip, talebin
yükseldiği zamanlarda pazara tekrar sunulmasıdır. Diğer önlemler, bazı türlerin belirli şartlar
altında işlenmesini ve saklanmasını öngören nakletme operasyonlarını da içermektedir.
Yetiştiricilik
Avrupa Birliğinde su ürünleri yetiştiriciliği balık sanayine benzer bir rol
oynamaktadır. Piyasaya, balık ve kabuklu deniz ürünleri tedarik etmek suretiyle, Topluluğun
balık ürünleri ithalatı ve ihracatı arasındaki dengesizliğin azaltılmasına yardımcı olmaktadır.
Yetiştiricilik son on yılda bütün dünyada hızla gelişmiş ve dünya gıda üretimi içinde en hızlı
büyüyen sektör olmuştur. Topluluk yetiştiriciliği de önemli ölçüde büyümüştür. Bazı Avrupa
ülkelerinde, balık ve kabuklu deniz ürünleri tesisleri zamanla, zanaatsal bir iş olmaktan,
sanayi ölçekli çok uluslu bir yapıya dönüşmüştür.
Avrupa Birliğinin su ürünleri yetiştiriciliği üç temel faaliyeti içermektedir:

Deniz balığı tesis ve işletmeleri,

Kabuklu deniz ürünleri tesis ve işletmeleri

Tatlı su balığı tesisleri.
Topluluğun yetiştiricilik üretiminde, dört tür su ürünü önemli yer tutmaktadır. Bunlar;
alabalık, somon, midye ve istiridyedir. Balıkların üretim ve yetiştiriciliği daha fazla uzmanlık
ve ileri teknoloji gerektirmesi sonucunda, balık yetiştiricileri ilgilerini, levrek, karagöz ve
kalkan gibi türlere çevirmişlerdir. Yetiştiricilik 1971 yılından beri Topluluk mali desteğinden
yararlanmaktadır. Bu projeler şu alanları kapsamaktadır:
14





Mevcut binaların modernizasyonu veya yenilerinin inşası,
İlgili bölgede su dağıtım sisteminin kurulması veya geliştirilmesi,
Yeni teçhizat yerleştirilmesi,
Topluluğun gereksinmelerine uygun hijyen standartlarının getirilmesi,
Çevre üzerindeki etkinin azaltılması.
Kısa ve Orta Vadeli Bölgesel Politikalar
Balıkçılık sektörü Türkiye’nin AB üyeliğine uyum süreci içinde yapacağı yolculuğun
önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Konunun Türkiye için en zorlayıcı yönü senelerce
tarım sektöründe olduğu gibi balıkçılıkta da makro düzeyde bir Türk Balıkçılık Politikası
çerçevesi bulunmamasıdır. Politika olarak örneğin kişi başına balıkçılık ürünleri tüketiminin x
miktarda dünya ortalamasına ulaştırılması ya da balıkçılıkla uğraşan kesimlerin gelirlerinin y
düzeyine yükseltilmesi gibi hedeflerin belirlenmesi gerekmekte, fakat bu tür makro hedefler
bulunmamaktadır.
Türkiye’nin AB’nin Ortak Balıkçılık Politikası’na uyum sürecince AB yardımına
ihtiyaç duyacağı hususu ilk olarak 1997 Lüksemburg zirvesinde kabul edilmiştir. AB
balıkçılık mevzuatına uyumla ilgili Nisan 2003’de açıklanan Katılım Ortaklığı Belgesi (KOB)
önemli önerilerde bulunmuştur. Bu belgeye göre AB’nin balıkçılık politikasına uyum
konusundaki yükümlülükleri şu şekildedir:
Kısa Vade:

Balıkçılık idaresi, denetimi, pazarlaması ve yapısal politikalara ilişkin mevzuatın AB
müktesebatına uyumunun sağlanması.
Orta Vade

Balıkçılık idaresinin kurumsal kapasitesinin yeniden organize edilmesi ve artırılması;

Balıkçılık işletiminin, kontrol, pazarlama ve yapısal uyum uygulamalarının
müktesebatla uyumlaştırılması;

Bilgisayar destekli balıkçılık gemi kayıt ve istatistiki bilgi sisteminin, müktesebata
uygun şekilde geliştirilmesi ve uygulanması.
Ulusal Programın balıkçılık mevzuatında öngördüğü öncelikler listesi şöyledir;

Ortak Balıkçılık Politikası’na Uyum İçin Yasal Çerçevenin Oluşturulması

Yapısal Politikalar

Koruma ve Kontrol Politikaları

Pazarlama Politikası

Balıkçı Tekneleri Kayıt Sistemi

Bilgi Sistemleri ve İstatistikler

Su Ürünlerinde Gıda Hijyeni

Yetiştiricilik
Avrupa Komisyonu tarafından 9 Kasım 2005 tarihinde açıklanan Türkiye hakkındaki
İlerleme Raporu’nda Türk balıkçılık sektörünün uyum durumu şu şekilde ifade edilmiştir:

Türkiye, balıkçılık alanında mevzuatının müktesebat ile uyumlaştırılması konusunda
önemli bir ilerleme sağlamamıştır. Kaynak ve filo idaresi, denetim ve kontrolü, yapısal
15
eylemler, fiyat destek rejimi ve devlet yardımı konularında müktesebatın uygulanması
başlamamıştır.

Türkiye’de balıkçılık sektörünün idari yapıları, balıkçılık yetkilerinin değişik
bakanlıklar arasında dağılmış olmasından kaynaklanan güçlükler nedeniyle yetersiz
kalmaktadır. Bunun yanında yapının dağınık olması ve sorumlulukların dağılımı etkili
bir yönetim için katkı sağlamamaktadır.

Türkiye, kaynak idaresi ve gerekli denetim ve kontrol kapasitelerini yükseltme
çabalarını artırmalıdır. Balıkçılık ve su ürünleri yetiştiriciliği faaliyetlerinin
belgelendirme ve kayıt işlemleri daha da iyileştirilmelidir. Av, karaya çıkarma ve
balıkçılık faaliyetlerinin izlenmesi ve rapor edilmesi kapsamlı iyileştirmeye ihtiyaç
duymaktadır.

Pazar politikaları alanında, devletin arz, fiyatlar ve pazardan geri çekme konularının
kontrolüne ilişkin olarak sınırlı devlet müdahalesi bulunmaktadır. Türkiye’nin balık ve
balıkçılık ürünleri için genel pazarlama sistemini geliştirmesi gerekmektedir.
AB’nin Türkiye konusundaki su ürünleri politikası bölgemiz için de aynı kararları
içermektedir. Ancak AB balıkçılık konusunda bölgesel balıkçılık birliklerin kalkınmasına
daha da önem vermektedir. AB bölgesel balıkçılık ve balıkçılık kuruluşlarının
geliştirilmesiyle sorumlu avcılık ve yetiştiricilik yapılabileceğini ve balıkçılıkla ilgili
araştırma işbirliğinin yapılmasında önemli katkılarının olabileceğini savunmaktadır.
AB, geçen on yıl içinde sorumlu avlanma ve balık ürünlerinin güvenilir ticareti için
ortak amaçların oluşturulmasında ilerleme kaydedildiğini ve Bölgesel Balıkçılık Kuruluşları
bu amaçları yerine getirmek için oluşturulan tedbirlerin uygulanmasını garanti altına almada
hayati bir rol oynadığını belirterek bölgesel balıkçılık organizasyonlarını desteklemektedir.
16
ELAZIĞ’DA SEKTÖRÜN MEVCUT DURUM ANALİZİ
1. GİRİŞ
Elazığ, il sınırları içerisinde bulunan baraj gölleri, doğal göller ve akarsularla
ülkemizin en zengin su potansiyeline sahip illerinden biridir (Şekil 1; Tablo 1).
Yetiştiricilik için uygun olan toplam 28319 ha. ve avcılık için 63.066 ha.’lık su
ürünleri üretim alanı bulunmaktadır (Tablo 1). TUİK (2012) kayıtlarına göre yetiştiricilik
yoluyla toplam balık üretimi 15000 ton/yıl’dır. Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK)
verilerine göre Elazığ ilinin 2012 yılında avcılık yoluyla elde ettiği toplam su ürünleri miktarı
841 ton/yıl’dır.
Şekil 1. Elazığ İlinin Su Kaynakları (ETİM, 2005).
Tablo 1. Elazığ İlindeki Sulak Alanlar ve Büyüklükleri (100 ha’dan daha büyük olan sular dikkate alınmıştır).
Su Kaynağının Adı Toplam Yüzey Alanı (ha)
Hazar Gölü
Keban Baraj Gölü
Karakaya Baraj Gölü
Cip Baraj Gölü
Kalecik Baraj Gölü
Kralkızı Baraj Gölü
Özlüce Baraj Gölü
TOPLAM
8.100
67.500
29.800
110
116
5750
2580
105.616
17
Elazığ Sınırları İçerisindeki
Yüzey Alanı (ha)
8.100
43000
9900
110
116
920
920
63.066
2. YETİŞTİRİCİLİK
2.1. Alabalık Yetiştiriciliği
Elazığ ilinde alabalık yetiştiricilik yapan ağ kafes işletmeleri Karakaya Baraj Gölünün
8, 9 ve 10. bölgelerinde ve Keban Baraj Gölünün 2, 3 ve 6. bölgelerinde faaliyet
göstermektedir. Karakaya Baraj Gölü 10. bölge dışında kalan işletmeler, su sıcaklığı yaz
mevsiminde 27oC’ye kadar çıktığı için dönemsel yetiştiricilik yapmaktadır. Dönemsel
yetiştiricilik yapan işletmelerde, ekim ayı sonunda su sıcaklığının 20oC’nin altına düşmesiyle
kafeslere stoklanan 5-20 gramlık yavrular; bir sonraki yılın mayıs ayı sonunda, pazara
sunulmaktadır.
Karakaya Baraj Gölünün 10. bölgesi su özellikleri açısından, tüm sezon boyunca
alabalık yetiştiriciliğine elverişlidir. Bu bölge, Keban Baraj Gölünün dip kısmından gelen ve
sıcaklığı tüm mevsimlerde sabit olan soğuk suyun etkisinde kaldığından, yıl boyu ağ
kafeslerde alabalık yetiştiriciliğine uygundur.
Elazığ ilinde balık yetiştiriciliği her yıl artarak devam etmiştir. Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü ve TUİK kayıtlarına göre 1996-2013 yılları
arasında Elazığ İlinde yetiştiricilik yapan işletmelerin sayısı, kapasitesi, yetiştirilen balık
miktarı ve işletme kapasitesi kullanma oranı Tablo’2 de verilmiştir. Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı, Elazığ İl Müdürlüğü kayıtlarına göre il sınırları içerisinde sadece
alabalık (Oncorhynchus mykiss) türünün kafeslerde ve havuzlarda yetiştiriciliği
yapılmaktadır. İlin 2012 yılı kayıtlarına göre alabalık yetiştiricilik işletme kapasitesi 32555
ton/yıl olup, TUİK (2012) verilerine göre yetiştirilen balık miktarı ise 15000 ton/yıl kadardır.
Bu veriler ışığında kurulu işletme kapasitesinin ancak %46,08’lik kısmı yetiştiricilik için
kullanılmaktadır. Geri kalan kısmının atıl olduğu görülmektedir (Tablo 2). İlimizde alabalık
yetiştiriciliği yapan 2012 yılında 160 işletme mevcut olup, 2013 yılında bu sayı 159’a
gerilemiştir. Bu işletmelerden 150’si sadece kafeslerde balık yetiştiriciliği, ikisi sadece havuz
işletmeciliği, üç tanesi hem kafes hem de yavru üretim işletmeciliği, biri hem havuz
yetiştiriciliği hem de yavru üretim işletmeciliği, üçü ise sadece yavru üretimi yapmaktadır.
İlimizde bulunan 8 adet kuluçkahanenin toplam yavru alabalık üretim kapasitesi 188.000.000
adet /yıla kadardır (Tablo3).
Elazığ ilinde yetiştiricilik yapan alabalık işletmelerinin toplam üretim kapasitesi; 1996
yılında 10 ton/yıl, 2001 yılında 281 ton/yıl, 2006 yılında 1860 ton/yıl, 2010 yılında 22085
ton/yıl ve 2012 yılında 32160 ton/yıl olmuştur. Tarım İl Müdürlüğü kayıtlarına göre, 2013 yılı
itibarıyla 162 adet işletmenin toplam üretim kapasitesi 32.555 tondur. İlimizin sahip olduğu
63.066 hektarlık su alanı düşünüldüğünde; mevcut kapasitenin, yakın gelecekte çok daha
artacağı tahmin edilmektedir. Bu yetiştiricilik faaliyetleri sonucunda yetiştiricilere yıllık
teşvikler ödenmiştir. Bu teşvikler kapsamında üreticiye GTHB Elazığ il Müdürlüğü (2014)
kayıtlarına göre 2004 yılında 97.000,00 TL, 2011 yılında 14.446.400,95 TL ödeme
yapılmıştır. Su Ürünleri yetiştiricilerine yapılacak olan teşviklerde yapılan değişiklik
sonrasında bu miktar 2012 yılında 7.676.944,77 TL ve 2013 yılında ise 8.798.133,11 TL
olarak gerçekleşmiştir (Tablo 2).
İlimizde yetiştiricilik yolu ile elde edilen su ürünleri miktarı sürekli olarak artmaktadır.
Elazığ ilinin var olan potansiyeline göre, gelecek yıllarda bu artışın devam edeceği bilinmekte
olup buna bağlı sanayinin ilimizde kurulması; balıkların pazarlanması açısından önemlidir.
Pazarlık balıkların işlenip, füme olarak ihraç edilmesi için işleme ve değerlendirme fabrikası
kurulmuştur. Elazığ ilindeki yüksek yetiştiricilik imkânının bulunması; balıkçılara tedarikçi
olarak katkı sağlayan yem, ilaç, ağ ve malzeme yapım fabrikalarının kurulmasına imkan
tanımaktadır.
18
İlimizdeki ağ kafes işletmeleri kare, sekizgen, çokgen ve yuvarlak tipteki kafeslerden
kurulmuş olup; ahşap, yuvarlak veya köşebent demir, fiber ve HDPE (yüksek yoğunluklu
polietilen) malzemesinden yapılmışlardır. Yeni yapılan ağ kafes işletmelerinin tamamına
yakını, HDPE tipi kafesler kullanmaktadır. Ağ kafeslerde balık yetiştiriciliği, ilimizde 1995’li
yıllarda yapılmaya başlamıştır. Başlangıçta dalga almayan, korunaklı sığ sularda ahşap
malzemeden yapılan kafesler kullanılırken, son yıllarda daha büyük yapıda HDPE olan kafes
tipleri yoğun şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu kafesler, genellikle 12 m, 16 m ve 20 m
çaplı olarak yapılmaktadır ve su ortamına genellikle mooring sistemi adı verilen sabitleme
düzenekleriyle monte edilmektedirler.
Elazığ İlinde yetiştirilen alabalıklar; başta Karadeniz, İç Anadolu, Doğu Anadolu, Ege
ve Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki iller olmak üzere bütün Türkiye’ye pazarlanmaktadır.
Ayrıca Keban İlçesinde bulunan balık işleme ve değerlendirme fabrikasında işlenen füme
balıklar, Avrupa ülkelerine ihraç edilmektedir. Mevcut fabrika, su ürünleri işletmelerinin
pazar sorununu çözmede yardımcı olmaktadır.
Dünyada gıda ihtiyacı giderek artarken, alternatif gıda sektörü olan alabalık
yetiştiriciliğinin İlimizde zirve yapması; protein açığını giderme ve istihdamın sağlanması
açısından önemlidir. Tüm resmi ve özel kuruluşların balıkçılık sektörüne destek olması,
sektörün geleceği açısından önemlidir. Doğru, planlı ve sürdürülebilir bir balık yetiştiriciliği
için ilgililer tarafından gerekli gayretin yapılması, ilimiz ve ülkemiz açısından önemlidir.
2.2. Sazan Yetiştiriciliği
Özellikle, Elazığ ilinde büyük bir potansiyeli bulunan ve alt yapı olarak da
yetiştiriciliğinin yapılması için çok uygun bir ortam olmasına rağmen Sazan yetiştiriciliği
konusunda henüz herhangi bir atılım gerçekleştirilememiştir. Sazan yetiştiriciliği bakımından
Elazığ sınırları içinde yer alan sulak alanların önemli bir kısmı çok uygun bir durumdadır.
Müteşebbislerin Sazan yetiştiriciliğine başlamaları durumunda önemli bir üretim ve
yetiştiricilik kapasitesinin oluşturulması mümkün görülmektedir.
2.3. Süs Balığı Üretimi
Süs balığı üretimi ülkemizde 10-15 yıllık bir geçmişe sahiptir. Ülkemizde pazarlanan
süs balıklarının %90'nı diğer ülkelerden dış alım olarak sağlanmaktadır. Süs balığı üretimi
kısa sürede iyi kazanç getiren bir iktisadi faaliyettir. Üretilen süs balıkları 2-4 ay gibi bir
sürede satış büyüklüğüne gelmektedir. Ülkemizde çok düşük düzeylerde olan süs balığı
üretimi, Elazığ ilinde hiç yapılmamaktadır, İlimizde süs balığı üretimine uygun alanların
tespit edilerek ve gerekli ısıtma sistemleri kurularak, bu alanda yapılacak çalışmalar
sonucunda ülkemizde çok az önem verilmiş olan bu sektörde büyük iktisadi katkılar
sağlanması mümkündür.
2.4. Alternatif Bazı Su Ürünleri Türleri Yetiştiriciliği
İlimiz Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi alternatif bazı türlerin yetiştiriciliği ile
ilgili araştırmalara başlamıştır.
Bunlardan; Yayın Balığı, Ot Balığı, Barbus sp., Siraz, gibi balık türlerinden tam
kontrollü döl alımı ve alınan yavruların pazar büyüklüğüne ulaştırılması ile ilgili araştırmalar
yürütülmektedir. Ayrıca, Tıbbi Sülük, Kurbağa, Salyangoz, Tatlı su kaplumbağası gibi
alternatif türlerin üretim ve yetiştiriciliği üzerindeki çalışmalar da sürdürülmektedir.
19
Tablo 2. Elazığ İlinde yetiştiricilik yapan işletmelerin yıllara göre sayısı, kapasitesi, yetiştirilen balık miktarı,
işletme kapasitesi kullanma oranı ve teşvik miktarları (Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl
Müdürlüğü ve TUİK 1996-2012)
Yıllar
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Su
ürünleri
İşletme
Sayısı
(Adet)
1
2
3
3
5
6
7
10
13
14
28
39
55
63
113
146
160
162
Yetiştiricilik
Kapasitesi
(Ton/Yıl)
Yetiştirilen
Balık
(Ton/Yıl)
10
180
200
200
330
281
323
346
397
463
1860
2180
5105
8360
22085
30010
32160
32555
10
180
200
200
330
281
323
346
397
463
735
1973
4223
5500
8010
14868
15000
14286,3
İşletme
Kapasitesi
Kullanma
Oranı
(%)
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
39,52
90,50
82,72
65,79
36,27
49,54
46,64
-
Yıllara Göre
Ödenen Teşvik
Miktar (¨)
97.000,00
254.500,00
971.290,00
1.735.317,00
3.676.729,00
4.774.425,00
8.021.043,55
14.446.400,95
7.676.944,77
8.798.133,11
Tablo 3. Elazığ ilindeki alabalık işletmelerinin tipleri, 2013 yılı üretim miktarları ve kapasiteleri (Gıda,Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü, 2013).
İşletme Tipi
Ağ Kafes Yetiştiriciliği
Ağ Kafes ve Kuluçkahane
Havuz Yet. ve Kuluçkahane
Havuz Yetiştiriciliği
Kuluçkahane
Toplam
İşletme
Sayısı
(Adet)
152
4
1
2
3
162
Yetiştiricilik İçin Kurulu
Kapasite
(Ton/Yıl)
31.360
1125
25
45
32.555
Yavru
Üretimi
(Adet)
19.000.000
20.000.000
154.000.000
193.000.000
3. AVCILIK
Elazığ ili sahip olduğu tatlı su kaynakları bakımından oldukça zengin bir il
durumundadır. Bu zenginlik, doğal göl durumunda olan Hazar Gölü, Fırat Nehri üzerinde
1975 yılında enerji üretimine geçirilen ve Keban Hidroelektrik Santrali ve arkasındaki Keban
Baraj Gölü, bu barajın mansabında inşa edilen Karakaya Hidroelektrik Santrali ve Baraj
Gölü’yle bu göllere akan irili ufaklı pek çok akarsudan meydana gelmektedir. Bu tatlı suların
kapladıkları alanlar yüzey olarak Tablo 1’ de gösterilmiştir. Elazığ ili sınırları içinde kalan su
kaynaklarından avcılık yoluyla elde edilen 1995-2012 yılları arasındaki toplam iç su ürünleri
20
avcılık yoluyla üretim miktarları ve hektara av verimi TUİK verileri dikkate alınarak Tablo
4’de verilmiştir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü (2013) verilerine
göre Elazığ ilinde balıkçılık için uygun ve parsellenmiş 21 alan bulunmaktadır. Bu alanların
17’sinde balık avcılığı yapılmaktadır. Üç alanda avcılık için parsel oluşturulmuş olup henüz
avcılık yapılmamaktadır. Cip Baraj Gölü ise ticari balık avcılığına kapalı bir alandır. Bu sulak
alanlarda avcılık yapan balıkçı ve tekne sayıları Tablo 5’de verilmiştir.
Elazığ İlinin bu tatlı su zenginliği, başta doğal güzellik ve çeşitlilik, sonra elektrik
enerjisi, sulama, balık avcılığı, turizm, kültür balıkçılığı gibi sosyal ve ekonomik kazançlar
sağlamıştır. İlerde de içme suyu ihtiyacını karşılaması söz konusu olabilir.
Elazığ ilinde su ürünleri avcılığı, Hazar Gölü, Murat ve Karasu Nehirleri ile bunların
birleşiminden oluşan Fırat Nehri dolayısıyla çok eski bir geçmişe sahiptir. Fakat Su ürünleri
avcılığı beklenilen gelişmeyi sağlayamamıştır.
3.1. Hazar Gölü’nde Balık Avcılığı
Elazığ İli Sivrice İlçesi sınırlarında yer alan Hazar Gölü tektonik oluşuma sahip ve
ülkemizin en derin göllerinden biridir. Toplam 8100 hektarlık bir alanı kapsamaktadır. Hazar
Gölü’nde doğal olarak 4 balık türü (Capoeta umbla, Alburnus heckeli, Aphanius asquamatus,
Orthrias angorae eregliensis) ve sonradan göle bırakılan bir balık türü (Cyprinus carpio)
olmak üzere toplam beş balık türü yaşamaktadır.
Bu balıklardan sadece Capoeta umbla ekonomik değere sahiptir ve avcılığı
yapılmaktadır.
Hazar Gölü Dünya balık faunasına ayrıca bir zenginlik de kazandırmaktadır. Bu da
Dünya’da sadece Hazar Gölü’ nde yaşayan yani endemik tür özelliği taşıyan Kosswigichthys
asquamatus adlı balıktır. Bu balıkta Hazar Gölü’ nün, Dünya’ya sunduğu bir zenginliktir.
Hazar Gölü’nde 8100 hektarlık alanda, balıkçılık faaliyetleri günümüzde de yoğun bir
şekilde devam etmektedir. Yapılan çalışmalarda son yıllarda göl balığı olarak adlandırılan
Capoeta umbla ’ nın aşırı ve bilinçsiz avlanmadan ötürü populasyon yoğunluğu bakımından
oldukça zayıfladığı tespit edilmiştir. Bunu her geçen gün küçültülen ağ göze genişliklerinden
rahatça görmek mümkündür. Avlanılan Capoeta umbla’nın 500 g’dan büyüklerine rastlamak
mümkün değildir.
Son yıllarda yapılan çalışmalar neticesinde Hazar Gölü’nde kayıtlı olarak balıkçılık
yapanların sayısının 20 kişi, kullanılan tekne sayılarının da 10 adet olduğu tespit edilmiştir.
Bu balıkçıların ve Hazar Gölü etrafındaki balıkçı lokantalarının ve dinlenme tesislerinin
kullandıkları toplam ağ miktarı 6000 m fanyalı, 2000 metre de sade ağ olmak üzere 8000
metredir. Hazar Gölü’nde son yıllarda balıkçılar balık azlığından dolayı avlama sezonu
içerisinde 2-3 günde bir ağ çekmektedirler ve bu ağlardan takriben 10-15 kg balık
çıkmaktadır.
Hazar Gölü’nden 2013 yılında yaklaşık olarak 20 ton/yıl balık avlandığı belirlenmiştir.
Bu miktar 8100 hektarlık göl alanına oranlandığında, 2,46 kg/ha balık verimliliğini işaret
etmektedir.
Hazar Gölü hektara düşen verimi ile abartılı olarak çöl durumundadır. Bunun en
büyük, nedeni bilinçsiz avlanma, avlanma yasaklarına uymama ve göl işletmeciliği
anlayışının hiç olmamasıdır. İyi bir göl yönetimi uygulandığı takdirde 4-5 yıl içerisinde
öncelikle ekonomik bir balık türü olan Capoeta umbla populasyonu avlanabilir bir stok
yapısına ulaştırılarak daha fazla istihsal edilebilir. Göl yönetimi uygulamaları titizlikle
sürdürülürse Hazar Gölü balık populasyonları önümüzdeki yıllar içerisinde gelişerek ve
artarak bölge balıkçısına aşağıda ifade edildiği şekliyle büyük kazanımlar oluşturacaktır.
21
Hazar Gölü her geçen gün oligotrofik yapıdan ötrofik yapıya doğru yönelen bir göl
konumundadır. Bu da geçen yıllara paralel olarak balıkçılık bakımından katkısının artacağı
anlamına gelmektedir. Fakat bugün bunun tam tersi bir durum mevcuttur.
3.2. Keban Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Keban
Barajı
Gölü, Elazığ ilinin Keban ilçesinde, Fırat
Nehri üzerinde, 19651975 yılları arasında inşa edilmiş olan elektrik enerjisi üretimi amaçlı bir barajdır. Beton
ağırlık ve kaya dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 16.679.000 m³, akarsu yatağından
yüksekliği 210,00 m, normal su kotunda göl hacmi 31.000,00 hm³ normal su kotunda göl
alanı 67500 ha 'dır. Keban Baraj Gölü 1975 yılında enerji üretmeye başladıktan sonra ilk defa
1976-1977 yıllarında 16 parsele ayrılarak su ürünleri kooperatiflerine kiraya verilmiştir.
Ortalama su kodunda 67500 hektarlık alanın 43000 ha’lık kısmı Elazığ sınırları içerisinde
kalmaktadır. Bu alanda, 11 adet balıkçı kooperatifi avcılık faaliyetlerini yürütmektedir (Tablo
5).
Su ürünleri kooperatiflerinde kayıtlı, 109 adet balıkçı teknesi, 218’ den fazla balıkçı ve
bu balıkçıların balık avlamada kullandıkları 300.000 m sade ve fanyalı ağ bulunmaktadır.
Bölgede yaklaşık 2000 kişi geçimini balıkçılık yaparak sağlamaktadır.
Keban Baraj Gölü’nde 6 familyaya ait 23 tür balık bulunmaktadır. Bu 23 tür balıktan
ekonomik değeri olan 8 tür balığın avcılığı yapılmaktadır. Bu türler şunlardır;








Sazan (Cyprinus carpio)
Karabalık (Capoeta trutta)
Küpeli (Luciobarbus mystaceus)
Bıyıklı Balık (Luciobarbus esocinus)
Tatlı Su Kefali (Leuciscus cephalus )
Tahta Balığı (Acanthobrama marmid)
Gümüş Balığı (Alburnus mossulensis)
Kababurun (Chondrostoma regium)
Elazığ ilinde avcılık yoluyla son 10 yıl içinde yapılan yıllık ortalama balık istihsali
1087 ton/yıl (20,61 kg/ha) olarak tespit edilmiştir. Keban baraj gölünün verimliliği ise 5,47
kg/ha olarak belirlenmiştir.
Bu miktarlar baraj göllerinin verimliliğinin daha fazla olması gerçeğini dikkate
aldığımızda, oldukça azdır. Keban Baraj Gölünün, Fırat Nehri üzerinde inşa edilen ilk baraj
gölü olmasından dolayı verimsizliği daha da dikkat çekicidir. Yapılan kimyasal analizler ve
birincil üretim çalışmaları, Keban Baraj Gölü’nün verimli olduğunu göstermiştir. İyi bir göl
yönetimi uygulaması baraj gölünde yapılabilirse 3-4 yıl içerisinde öncelikle 6 ekonomik balık
türünün var olan populasyonları avlanabilir bir stok büyüklüğüne ulaştırılarak daha fazla
istihsal elde edilebilecektir. Göl yönetimi uygulamaları titizlikle sürdürülürse Keban Baraj
Gölü balık populasyonları da yıllar içerisinde gelişerek ve artarak bölge balıkçısına büyük
kazançlar oluşturacaktır.
Keban Baraj Gölü 40 yıllık bir baraj gölüdür. Kurulduğu coğrafya bakımından oldukça
verimli zeminlere oturtulmuştur. Murat ve Karasu Nehirleri vasıtasıyla da sürekli besin
taşınan bir özelliği de barındırmaktadır. Her geçen gün ötrofik bir yapıya kavuşmaktadır.
Keban Baraj Gölü açık havza durumunda ve verimli bir yapıya sahiptir. Bu bakımdan
daha iyi ve rantabl değerlendirilmelidir. Bu da iyi bir göl yönetimi, uygun avlanma
yöntemlerinin kullanılması, koruma ve kontrole titizlikle uyulmasıyla sağlanabilecektir.
22
3.3. Keban Baraj Gölünde Kerevit Avcılığı
Keban Baraj Gölü Ağın bölgesinde (9300 ha) kerevit (Astacus leptodactylus) istihsali
1990’lı yılların başından beri yapılmaktadır. Bu bölgeye kerevit, Isparta’lı ve yörede görevli
bir halıcı ustası tarafından Eğirdir Gölü’nden getirilerek bırakılmıştır.
Ağın’daki kerevit populasyonu 1990’lı yılların başında av verebilecek yoğunluğa
erişmiştir. Bu bölgede 5 kasnaklı 2 boğazlı pinter ağları kullanılmak suretiyle kerevit
avcılığına devam ettirilmektedir. Pinterlerle kerevitlerin avlanıldığı azami derinlik, 13 metre
olarak tespit edilmiştir.
Ağın ve Keban Balıkçılık Kooperatiflerinden edinilen bilgiye göre 1995 yılında 1000
adet, 2000 yılında 2.000 adet, 2005 yılında ise 3.000 adet, 2013 yılında 3500 adet pinter ağı
kullanılmıştır. Keban Baraj Gölü Ağın Bölgesinden 1995 yılında istihsal edilen kerevit
miktarı 2955 kg/yıl olup, hektara düşen kerevit miktarı 0,32 kg kadardır. 2012 yılında istihsal
edilen kerevit miktarı 50000 kg/yıl olurken, hektara düşen avlanabilir kerevit miktarı ise
10,64 kg düzeylerine yükselmiştir (Tablo 6).
3.4. Karakaya Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Karakaya Barajı da 1987 yılında hizmete girmiştir. Keban Baraj Gölünün 166 km
mansabında yer almaktadır. Karakaya Baraj Gölü’nün verimi, Keban Baraj Gölü kadar
yüksek değildir. Toplam baraj gölü alanı 29.800 hektardır. Baraj gölünde 9 adet balıkçılık
kooperatifi faaliyet göstermektedir. Bu kooperatifler de kayıtlı 119 adet balıkçı teknesi,
300.000 metre sade ve fanyalı ağ, bu ağlarlarla balık istihsali yapan 250 civarında balıkçı
bulunmaktadır.
Karakaya Baraj Gölü’ de faaliyet gösteren kooperatiflerden üç tanesi Elazığ İline bağlı
olarak faaliyetlerini yürütmektedir. 2013 yılı kayıtlarına göre 9900 hektarlık alanda faaliyet
gösteren bu üç kooperatifte toplam 40 balıkçı teknesi, 80 civarında balıkçı ve 78.000 m
uzunluğunda uzatma ağıyla avcılık faaliyetinde bulunulmaktadır.
Karakaya Baraj Gölünde de Fırat Nehir Sisteminde bulunan balıklar mevcuttur. Ayrıca
ekonomik değeri yüksek olan ve büyüme performansları daha iyi olan Aspius vorax ile
Barbus grypus türleri de avlanmaktadır. Aspius vorax karnivor bir balık olup eti lezzetli ve
yöre halkı tarafından aranılan bir türdür.
Tarım, Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü’nün 2013 yılı verilerine
göre Karakaya Baraj Gölü’nün, 8, 9 ve 10. avlak sahalarında toplam balık istihsal 90,46
ton/yıl olmuştur. Bu değer 9900 hektara oranlandığında ise hektara düşen balık miktarı 9,14
kg olarak belirlenmiştir. Bu değer Karakaya Baraj Gölünden verimli olarak
faydalanamadığımızı ifade etmektedir.
3.5. Kalecik Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Kalecik Baraj Gölü alanı 116 hektardır. Bu alanda kayıtlı 2 adet balıkçı teknesi, 7000
metre sade ve fanyalı ağ bulunmaktadır.
Kalecik Baraj Gölünden 2013 yılında istihsal edilen toplam balık miktarı 2,31 ton/yıl
olmuştur. Hektara düşen balık miktarı ise 19,87 kg/ha olarak tespit edilmiştir. Hektara düşen
bu miktar bu baraj için iyi kabul edilebilir bir değerdir. Balıkçı sayısının ve kullanılan ağ
miktarının azlığı bunu getirmiştir. Kalecik Gölü orta verimli olarak kabul edilebilir.
23
3.6. Özlüce Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Özlüce Barajı, Elazığ, Bingöl sınırında bulunan, Peri Çayı üzerinde, enerji üretmek
amacıyla 1992-2000 yılları arasında inşa edilmiş bir barajdır. Kaya gövde dolgu tipi olan
barajın gövde hacmi 14.000.000 m3, akarsu yatağından yüksekliği 144,00 m, normal su
kotunda göl hacmi 1075,00 hm3, normal su kotunda gölün toplam alanı 25,80 km2'dir.
Özlüce Baraj Gölünden 2013 yılında istihsal edilen toplam balık miktarı 5,42 ton/yıl
olmuştur. Hektara düşen balık miktarı ise 5,89 kg/ha olarak tespit edilmiştir. Hektara düşen bu
miktar bu baraj için yetersiz olarak değerlendirilmektedir.
3.7. Kralkızı Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Kralkızı Barajı, Elazığ ve Diyarbakır ili sınırları içerisinde Diyarbakır'a
81 km, Dicle ilçesine 6 km mesafede Dicle Nehri'nin ana kolu olan Maden Çayı üzerinde yer
almaktadır. Enerji üretmek amacıyla 1985-1997 yılları arasında inşa edilmiştir. Kaya gövde
dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 15.172.000 m3, akarsu yatağından yüksekliği 126 m,
normal su kotunda göl hacmi 1919 hm3, normal su kotunda göl alanı 57,50 km2'dir.
Kralkızı Baraj Gölü’nün Elazığ sınırları içinde kalan 920 ha kısmında 3 avlak sahası
bulunmaktadır. Ancak şu anda ticari balık avcılığı yapılmamaktadır
Tablo 4. Elazığ İlinde avlanan toplam su ürünleri miktarları (ton/yıl) (TÜİK)
Yıllar
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Avlanan Toplam
Miktar
(Ton /yıl)
1559
1366
1527
1526
1300
1145
1217
1219
1236
1214
1318
1381
1128
933
895
964
958,2
841
24
Av verimi
(kg/ha)
30,92
27,10
30,29
30,27
25,79
22,71
24,14
24,18
24,52
24,08
26,14
27,39
22,37
18,51
17,75
19,12
19,01
16,68
Tablo 5. Elazığ İli Su Ürünleri Avlanma Hakkı Kiraya Verilen Baraj Göllerinin Kira Bilgileri
No
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
İlçesi
Rezervuar Adı Alan (Ha) Balıkçı Sayısı Tekne Sayısı
Ağın
Keban
Aydıncık
Güzelyalı (İlemi)
Koçkale
İçme
Şeyhhacı
Uzunova
Yolüstü
Gülüşkür
Yurtbaşı
Baskil
Baskil
Keban
Karakoçan
Karakoçan
Sivrice
Maden
Maden
Maden
Merkez
TOPLAM
Keban 2
Keban 3
Keban 6
Keban 9
Keban 10
Keban 11
Keban 12
Keban 13
Keban 14
Keban 15
Keban 16
Karakaya 8
Karakaya 9
Karakaya 10
Özlüce
Kalecik
Hazar Gölü
Kralkızı 3
Kralkızı 4
Karlkızı 5
Cip Baraj Gölü
9300
7400
7900
3100
3200
2800
800
500
900
3600
3500
6700
2700
500
920
116
8100
235
240
445
110
63066
30
28
44
20
8
16
4
16
6
30
16
40
32
8
2
1
1
-
15
14
22
10
4
8
2
8
3
15
8
20
16
4
2
1
1
-
302
153
Tablo 6. Keban Baraj Gölü’nde avlanan kerevit miktarı (TÜİK, 2012)
Yıllar Avlanan Miktar (kg/yıl) Av verimi (kg/ha)
1995
2.955
0,32
1996
8.100
0,87
1997
8.050
0,87
1998
16.350
1,76
1999
11.620
1,25
2000
12.220
1,31
2001
32.000
3,44
2002
25.000
2,69
2003
37.050
3,98
2004
30.000
3,23
2005
27.000
2,90
2006
36.000
3,87
2007
45.000
4,84
2008
38.000
4,09
2009
35.000
3,76
2010
72.000
7,74
2011
69.500
7,47
2012
50.000
5,38
25
3.6. Balıklandırma
Devlet Su İşleri 9.Bölge Keban Barajı Su Ürünleri Şube Müdürlüğü, Elazığ İl sınırları
içerisinde bulunan baraj gölleri ve göletlerin balıklandırma işlemlerini her yıl düzenli olarak
yapmaktadır. Özellikle kendi bünyesinde yer alan tesislerde Aynalı ve Pullu Sazan ile
Gökkuşağı alabalığı gibi balıkları üretip belli bir büyüklüğe geldiğinde iç su kaynaklarımıza
düzenli olarak bırakarak yöre balıkçısının avlamasına ve sulak alanlarımızın balıkçılık
yönünden daha verimli bir yapıya kavuşturulmasına çalışmaktadır. Yıllara göre üretilerek su
kaynaklarımızı balıklandırmada kullanılmış olan balık miktarları balıklandırmanın
yürütüldüğü su kaynaklarına göre Tablo 7-11’de verilmiştir.
Tablo 7. Keban baraj gölüne yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012).
Yıl
1983-88
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Toplam
Aynalı Sazan
(Adet)
2 000 000
231000
428000
550000
250000
735000
600000
165000
50000
600000
1220000
900000
700000
1000000
1000000
835000
11264000
Pullu Sazan
(Adet)
1032000
1228000
1725000
2130000
1570000
2680000
2650000
2530000
15545000
26
Gökkuşağı Alabalığı (Adet)
17500
5500
50000
100000
100000
150000
250000
200000
150000
200000
150000
200000
1573000
Tablo 8. Karakaya Baraj Gölüne yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012).
Yıllar
Aynalı Sazan(Adet)
Pulu Sazan(Adet)
Gökkuşağı Alabalığı (Adet)
1992-2005
1993-2004
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Toplam
5140000
5.140.000
750.000
1.360.000
330.000
800.000
1.010.000
1.580.000
1.590.000
7.420.000
1.244.500
1.244.500
Tablo 9. Karakoçan Kalecik Baraj Gölet’inde yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012).
Yıllar
1991-2005
2006
2007
2008
2010
2011
2012
2013
TOPLAM
Atılan Balık Türü
Aynalı sazan
Pullu sazan
Pullu sazan
Pullu sazan
Pullu sazan
Pullu sazan
Pullu sazan
Pullu sazan
Atılan Balık Miktarı (Adet)
1.047.000
10.000
150.000
60.000
90.000
100.000
100.000
30.000
1.587.000
Tablo 10. Özlüce Baraj Gölünde yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ, 2012).
Yıllar
1999-2005
2006
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Toplam
Aynalı Sazan (Adet)
720000
720.000
27
Pullu Sazan (Adet)
70.000
620.000
600.000
470.000
670.000
300.000
240.000
2.970.000
Tablo 11. Elazığ ilinde bulunan bazı göletlerde yapılan yıllar itibariyle yapılan balıklandırma çalışmaları (DSİ,
2012).
Göletler
Kepektaş Göleti
Tadım Göleti
Işıktepe Göleti
Yıllar
2002-2008
1996-2004
1999-2004
Aynalı Sazan(adet)
40.000
55.000
50.000
Gökkuşağı Alabalığı(adet)
7.000
4. BALIK YEMİ ÜRETİMİ
Balıkçılığın en önemli giderini ve toplam giderlerin %70’lik kısmını balık yemi
oluşturmaktadır. Balık yeminin işletmeye nakliyesi de eklendiğinde balık yetiştiricileri için
yem, en önemli gider kalemini oluşturmaktadır. Elazığ İlinde alabalık yetiştiriciliği oldukça
yüksek olmasına rağmen ve Türkiye’de alabalık yetiştiriciliğinde birinci sırada yer almasına
rağmen henüz balık yemi üretimi için kurulmuş bir fabrika bulunmamaktadır. Yemin tamamı
dışarıdan ve başka illerde kurulmuş olan balık yemi fabrikalarından sağlanmaktadır. Bu da
alabalık üretiminde maliyetleri yükseltmektedir.
5. BALIK HASTALIKLARI
Elazığ ilinde yetiştiriciliğe bağlı olarak zaman zaman balık hastalıkları da
görülmektedir. Ancak bu hastalıklar balıkları çok büyük oranlarda tehdit eder boyutta
değildir. Balık hastalıklarının özellikle mevsim değişikliklerinde ve su kalitesindeki
değişiklikleri bağlı olarak şekillendiği gözlenmektedir. Balık hastalıklarına karşı işletmelerde
koruyucu önlemlerle beraber hastalığın şekillenme durumuna göre tedavi edilmesi yönünde
önlemler alınmaktadır. Elazığ ilinde balık hastalılarına bağlı olarak 100-250 ton/yıl
kapasitelik işletmelerde gerek koruyucu ve gerekse tedavi amaçlı olarak yıllık sağlık gideri
olarak ortalama 45000 TL harcama yapıldığı yönünde bilgiler elde edilmiştir.
6. SU ÜRÜNLERİ MUHAFAZA VE İŞLEME TESİSLERİ
Su ürünleri kolay ve çabuk bozulabilen ürünler olup avlanıldıktan hemen sonra ve en
kısa zamanda soğuk muhafazaya alınmalıdırlar. Bu sağlanıldığı takdirde tazelikleri oldukça
uzatılabilmektedir. Su ürünlerinin gerek taze gerekse işlenmiş ürün olarak soğukta
korunmaları, su ürününün daha sağlıklı, daha uzun süre ve parasal olarak da daha fazla değer
bulmasına neden olmaktadır.
Dünyada insan besini olarak taze balık tüketimi %30’dur. Üretilen %70 ise ya
dondurularak ya da mamul ürün olarak tüketime sunulmaktadır.
Elazığ İlinde üç adet balık işleme tesisi bulunmakta olup bu tesisler balıkları
temizlenmiş, işlenmiş ve taze soğutulmuş, içi temizlenmiş ve dondurulmuş, fileto çıkarılmış,
füme yapılmış ve dondurulmuş şeklinde pazara sunmaktadırlar (Tablo 12). Bu işletmelerin
yıllık üretim miktarı ve katma değerleri Tablo 13’de verilmiştir. Elazığ ilinde ürün çeşitliliğini
arttırmak amacıyla daha değişik işlenmiş ürünlerin ortaya çıkarılması gerekmektedir.
Soğuk muhafaza imkanı sağlandığında, öncelikle besleyici değeri oldukça yüksek olan
su ürünleri, uzun süre hijyenik şartlarda korunmuş, balıkçı yıl boyunca balığını
değerlendirmiş ve tüketici de yıl boyunca taze balık temin etmiş olacaktır. Sonuç olarak
balıkçı balığını yok pahasına elden çıkartmayıp zamana yayarak daha iyi kazanç
sağlayabilecektir. Dolayısıyla bölgeye giren ekonomik katkı daha da artacaktır.
28
Tablo 12. Elazığ ilinde bulunan işleme tesisleri ve kapasiteleri (GTHB, Elazığ İl Müdürlüğü, 2014).
Mamul Madde Adı
Günlük Üretim Kapasitesi
(ton/gün)
Yıllık Üretim Kapasitesi
(ton/yıl)
13,5
4.050
13,5
9
9
4.050
2.700
2.700
45
13.500
Temizlenmiş,
işlenmiş
taze
soğutulmuş balık
İçi temizlenmiş dondurulmuş
Fileto çıkarılmış balık
Füme yapılmış dondurulmuş
balık
Toplam
Tablo 13. Elazığ ilinde bulunan işleme tesislerinin yıllara göre işlenmiş ürün üretimi ve katma değeri (GTHB,
Elazığ İl Müdürlüğü, 2014).
Yıl
2012
2013
Miktarı (Kg)
861.443
1.279.225
Katma değeri (€)
2.785.278
4.805.728
7. EĞİTİM
Elazığ ilinde Fırat Üniversitesi bünyesinde Su Ürünleri Fakültesi bulunmakta olup, Su
Ürünleri Mühendisi yetiştirmektedir. Fakültesi kuruluşunda “Su Ürünleri Yüksekokulu”
olarak 1982-1983 öğretim yılında eğitim ve öğretime başlamış ve 1992 yılında “Su Ürünleri
Fakültesi”ne dönüştürülmüştür. Yine Fırat Üniversitesi bünyesinde Keban, Kemaliye ve
Bingöl MYO’larında ara elaman yetiştirilmesi için Su Ürünleri programları açılmış ve 20122013 öğretim yılına kadar bu MYO’ları Su Ürünleri Teknikerleri yetiştirmiştir. Kemaliye
MYO daha sonra Erzincan Üniversitesine Bingöl MYO ise Bingöl Üniversitesine
bağlanmıştır. Ancak YÖK kararıyla MYO’larının su ürünleri bölümleri 2012-2013 eğitim ve
öğretim döneminde tüm Türkiye genelinde öğrenci alınmaması yönünde bir kararla
kapatılmıştır.
Elazığ ilinde balıkçılara ve Fakültelerin ilgili bölümlerinden mezun olan ve su ürünleri
sektöründe çalışan elemanlar her yıl Fırat Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi bünyesinde
HACCP/ISO 22000 sertifika ve eğitim programları açılmaktadır. Bu eğitim programının 6.
2013 yılı içinde düzenlenmiştir. Her kurs döneminde ortalama 30 kursiyer HACCP/ISO
22000 sertifikası almaya hak kazanmıştır. Ancak gelişen sektörün ihtiyaçlarına yönelik ve
mevzuatın gerektirdiği açılımları yapabilmek için ve sektörde çalışanların günün getirdiği
yeniliklerden haberdar edilmesi ve hizmet içi eğitim sağlanması anlamında bu eğitim
programlarının çeşitlendirilmesi gerekmektedir.
8. AB FONLARINDAN
SAĞLANMASI
İLİMİZ
SU
ÜRÜNLERİ
SEKTÖRÜNE
KAYNAK
İlimizde su ürünleri sektörünün artmasına bağlı olarak AB fonlarından da kaynaklar
sağlamak mümkündür. Gerek yapılanma aşamasında ve gerekse işletme dönemlerinde AB
fonlarından alınacak katkılar üretimin ve istihdamın da arttırılmasına yardımcı olacaktır. AB
fonlarından hem kuruluş aşamasında hem de kurulmuş olan işletmelerin işletme döneminde
yararlanmaları mümkündür. Kurulacak veya kurulmuş olan su ürünleri işletmeleri proje
29
geliştirme konusunda kendilerini geliştirdikleri zaman veya Fırat Üniversitesi Su Ürünleri
Fakültesi ile işbirliği veya danışmanlığı kapsamında geliştirecekleri projelerle ilimize bu
sektör kapsamında iktisadi katkı sağlayabilirler. Yine AB ülkelerinin yürüttüğü su ürünleri
projelerine ortak olarak da ilimizdeki su ürünlerinin üretim miktarının arttırılması mümkün
olabilecektir. İlimiz su ürünleri işletmelerinden bazılarının bu yönde girişimleri olduğu ve
başarılı da oldukları bilinmektedir. Ancak bu yeterli değildir. İlimizde kurulmuş olan tüm su
ürünleri işletmelerinin ilgili teknik desteği alarak bu sürece girmeleri gerekmektedir. Kurulma
aşamasında olanların da başlangıçta AB fonlarından yararlanarak yapılanmalarını
sağlamalarını hedeflemeleri daha doğru olacaktır.
9. BÖLGESEL SU KAYNAKLARININ YÖNETİMİ
Yukarıda belirtilen üretim kapasitelerine ulaşabilmek balıkların sağlıklı bir şekilde
üretim ve yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için özellikle ilimiz yüzey sularının kirlilik yükü ve
bunu taşıyabilecek üretim kapasitelerinin araştırılması gerekmektedir. Şu anda ilimiz yüzey
suları enerji üretimi, tarımsal sulama için ve bu baraj göllerinin %3’lük kısmı balıkçılık
amacıyla kullanılmaktadır. Tüm alanın %97’si balıkçılık dışında kaldığından balıkçılıktan
gelecek kirlilik yükü suda bulunan organizmalar için besin teşkil edeceğinden kendiliğinden
yok olacaktır. Balıkçılık faaliyetleri dolayısıyla suya fazla bir kirlilik yükü
kazandırmayacaktır.
10. ALTYAPI VE ORGANİZASYON
Elazığ ilinde kurulu işletmeler alt yapılarını büyük oranda kendi çabalarıyla
tamamlamaktadırlar. Özellikle yol yapımı ve işletmelerin kurulu olduğu alanlara ulaşımın
sağlanmasında ilgili kamu kurumları desteklerini sağlamaktadır. Ancak alt yapının
güçlendirilmesi için daha çok yol alınması gerekmektedir. Yine su ürünleri üreticileri bir
araya gelerek su ürünleri yetiştiricileri birliğini oluşturmuşlardır. Birlik alt yapısını
güçlendirerek gelecekte özellikle pazarlama konusunda bükük adımlar atarak mevcut
yetiştiricilik kapasitesinin %100 kullanımına yardımcı olabilecektir. Balık avcıları Elazığ
sınırları içinde yer alan sularda avcılık yapabilmeleri için avcılık kooperatifleri kurmuş olup
bu çatı arlında balıkçılık faaliyetlerinde bulunmaktadırlar. Ancak bu kooperatifler bir araya
gelerek henüz bir birlik çatısı altında örgütlenememişlerdir.
Elazığ ilinde Baraj göllerinde kafeslerin konulacağı yerlerin teknik olarak yerleri ve
üretim kapasiteler tam olarak belirlenmemiştir. Kafes balıkçılığı ve diğer su ürünleri
yetiştiriciliği yapılan yerlerde hala elektrik, haberleşme ve ulaşımla ilgili alt yapı sıkıntıları
bulunmaktadır. Kaynakların ekonomik kullanımı açısından yüzey su kaynaklarında ıslah
çalışmaları mutlaka yapılmalıdır. Yüzey sularımızda balıklandırma dışında ıslaha yönelik
çalışmalar bulunmamaktadır. Özellikle avcılıkla verimi çok düşmüş olan avcılık verimini
arttırmaya yönelik balıklandırma dışında çalışma yürütülmemektedir. Elazığ ilinde balıkların
toptan ve perakende satışının yapılabileceği bir balık hali bulunmamaktadır.
11. PAZARLAMA VE REKLAM
Elazığ ilinde üretilen balıklar iki farklı kanaldan balıkçıların kendi imkanlarıyla
pazarlanmaktadır. Avcılık yoluyla elde edilen balıklar avcılar tarafından kooperatife teslim
edilmekte, kooperatif ise balıkçı komisyoncularına satış yapmaktadırlar. Komisyoncular ise
ilden aldıkları balıklar Doğu ve Güney Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan illerde
pazarlamaya sunmaktadırlar. Balık yetiştiricilerinin hemen hemen tamamı alabalık üretmekte
olup, bireysel pazarlamada bulunmaktalar veya daha büyük girişimcilere balıklarını satarak
onlar aracılığı ile piyasaya satılmasını sağlamaktadırlar. Su Ürünleri Yetiştiricilik Birliği ise
pazarlama konusunda henüz birlik adına pazarlama gerçekleştirmemektedir.
30
12. İSTİHDAM
Elazığ ilinde su ürünleri sektöründe istihdam özellikle su ürünleri yetiştiriciliği ve
balık avcılığına odaklanmıştır. Su ürünleri yetiştiricileri bir araya gelerek bir birlik çatısı
altında toplanmış olup birliğin 103 üyesi bulunmaktadır. Balık avcıları ise kooperatifler
kurmuş olup toplam kooperatif üye sayısı 302 kişiden oluşmaktadır. Su ürünleri yetiştiriciliği
yapan 162 işletmede toplam 171 Su Ürünleri Mühendisi ve 542 işçi istihdam edilmektedir. Su
Ürünleri Yetiştiriciliği yönetmeliğine göre 249 ton/yıl kapasitedeki işletmelerde en az bir su
ürünleri mühendisi çalıştırılma zorunluluğu bulunmaktadır. Bu çerçevede üretim ve
yetiştiriciliğin artışına bağlı olarak istihdam daha da artacaktır. İstihdamın ne boyutlarda
olacağı yapılacak olan analizlerle ortaya çıkarılacaktır. Üretim miktarına bağlı olarak istihdam
değerlendirildiğinde 89 ton/yıl üretime bir su ürünleri mühendisi, 28 ton/yıl üretime de bir işçi
düşmektedir. Kurulu kapasite üzerinden ise 190 ton/yıl üretime bir su ürünleri mühendisi
görev alırken, 60 ton/yıl için bir işçi çalıştırılmaktadır.
13. SU ÜRÜNLERİ YAN SANAYİ SEKTÖRÜ, HİZMET VE DENETİM
Elazığ su ürünleri sektöründe yetiştiricilik işletmelerinin, avcılık sektörünün ve
akvaryumcuların ihtiyaç duyduğu tüm ağ, araç, gereç ve malzemeler farklı illerden satın
alınmaktadır. İlimizde üretim sektörünün ihtiyaç duyduğu malzemelerin üretilmesine yönelik
yatırımlar henüz bulunmamaktadır. Ufak çaplı bazı malzemeler sanayi sitesinde faaliyet
gösteren bazı firmalara sipariş üzerine yaptırılabiliyorsa da bu çok sınır düzeyde kalmaktadır.
Tamamen su ürünleri sektörünün ihtiyacını temin etmeye dayalı bir yan sanayi henüz
geliştirilememiştir. Su ürünleri sektörüne danışmanlık ve diğer hizmetleri sağlayabilecek
firmalarda henüz bulunmamaktadır. Su ürünleri sektörünün denetimi Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü elemanları tarafından düzenli bir şekilde
yürütülmektedir.
ELAZIĞ 1. EKONOMİK KURULTAYI VE MEVCUT DURUM KIYASLAMASI
1. Alabalık Yetiştiriciliği
Elazığ 1. Ekonomi Kurultayında (2001) 281 ton/yıl ve Elazığ Buluşuyor (2008)’da
4223 ton/yıl alabalık üretilirken, TUİK verilerine göre 2012 yılında üretilen alabalık 15000
ton/yıl seviyelerine ulaşmıştır. 2001 yılından 2008 yılına kadar artış %1503, 2008 yılından
2012 yılına gelindiğinde artış %355 oranda artış görülmüştür. Elazığ 1. Ekonomik
Kurultayından günümüze artış değerlendirildiğinde %5338 olarak gerçekleşmiştir (Şekil 2).
Elazığ 1. Ekonomik kurultayında yetiştiricilikle ilimiz su kaynaklarından 59650 ton/yıl
alabalık yapılabileceği ön görülmüştür. Ancak o tarihlerdeki ön görü mevzuatta verilmiş olan
%1 su alanının kullanılabilirliği esasına göre tahmin edilmiştir. Daha sonra mevzuattaki
değişime bağlı olarak yüzeysel alanlardaki yetiştiricilik yapılabilecek alan %3’e çıkarılmıştır.
Bu değişikliğe göre tüm yüzey sularımız dikkate alınarak yeni hesaplamalar yapılmıştır.
31
Şekil 2. Elazığ ilinin alabalık yetiştiriciliğinin 1. Ekonomik Kurultay ve mevcut durum ile kıyaslanması.
2. Sazan Yetiştiriciliği
Elazığ 1. Ekonomik Kurultayında 238600 ton/yıl sazan yetiştiriciliğinin yapılabileceği
ön görülmüştür. Ancak, Elazığ ilinde büyük bir potansiyeli bulunan ve alt yapı olarak da
yetiştiriciliğinin yapılası için çok uygun bir ortam olmasına rağmen Sazan yetiştiriciliği
konusunda henüz herhangi bir atılım gerçekleştirilememiştir. Sazan yetiştiriciliği bakımından
Elazığ sınırları içinde yer alan sulak alanların önemli bir kısmı çok uygun bir durumdadır.
Müteşebbislerin Sazan yetiştiriciliğine başlamaları durumunda önemli bir üretim ve
yetiştiricilik kapasitesinin oluşturulması mümkün görülmektedir.
3. Yavru Balık Yetiştiriciliği
Elazığ 1. Ekonomik Kurultayında Elazığ il sınırlan içerisindeki mevcut yüzey su
kaynaklarının yetiştiricilik amacıyla kullanılması durumun ihtiyaç duyulacak yavru balık
miktarı 1.230.024.000 adet/yıl olup, bu alandaki ihtiyacın karşılanabilmesi için kurulması
gereken 1.000.000 adet/yıl kapasiteli yavru üretim tesisi sayısı 1.230 olarak hesaplanmıştır.
Bu tesislerin ilimizde 3.936 kişiye istihdam yaratacağı ve ilimize 52.348.800 US $ iktisadi
katkı sağlayacağı öngörülmüştür. Ekonomik Kurultay döneminde yavru ihtiyacını Fırat
Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, Cip Balık Üretim ve Araştırma Merkezinden ve farklı
illerdeki yavru üretim kaynaklardan temin eden sektör, bu gün ilimizde kurulmuş olan 8 adet
kuluçkahanede toplam 188.000.000 adet/yıl yavru alabalık üretim kapasitesine ulaşmıştır. 1.
Ekonomik Kurultayında hedeflenmiş olan yavru üretiminin %15,3’lük kısmı şu anda
gerçekleştirilmiş durumdadır.
4. Kerevit Yetiştiriciliği
Elazığ 1. Ekonomik Kurultayında ilimizde kerevit yetiştiriciliği için en uygun üretim
alanı olan Keban Baraj Gölü'nde kerevit avcılığına ve yetiştiriciliğine önem verilmesi
gerektiği vurgulanarak, Keban Baraj Gölü ekstansif kerevit yetiştiriciliği için oldukça uygun
bir kaynak olduğu vurgulanmıştır. Bu çerçevede, Keban Baraj Gölü'nün kendi doğal ortamı
32
kullanılarak ve gölün kıyısında çevrilecek alanlara doğal stoklama yapılarak 1.000 m kıyı
uzunluğu için her biri 200-400 adetlik 3-4 koloni tavsiye edilmiştir. Çok uygun alanlarda
1.000 m'lik kıyı şeridi için yaklaşık 3.000 adet kerevit stoklaması yapılması uygun
görülmüştür. Ancak mevcut durumda bu ön görüler gerçekleşmemiştir. Ancak kerevit avcılığı
Ekonomik Kurultay döneminde 12,22 ton/yıl iken bu gün 50 ton/yıl olmuştur (Şekil 3.).
Şekil 3. Elazığ ilinin Kerevit avcılığının 1. Ekonomik Kurultay ve mevcut durum ile kıyaslanması.
5. Süs Balığı Üretimi
süs balıklarının %90'nı diğer ülkelerden dış alım olarak sağlanmaktadır. Elazığ 1. Ekonomik
Kurultayında bu alanda yapılacak çalışmalar sonucunda ülkemizde çok az önem verilmiş olan
bu sektörde büyük iktisadi katkılar sağlanması mümkün olabileceği belirtilmesine rağmen,
geçen 13 yıl içinde ilimizde akvaryum balığı üretim ve yetiştiriciliği konusunda herhangi bir
ilerleme kaydedilmemiştir.
6. Alternatif Bazı Su Ürünleri Türleri Yetiştiriciliği
Elazığ 1. Ekonomik Kurultayında Tıbbi Sülük, Midye, Kurbağa Tatlısu Kaplumbağası
ve Salyangoz ile ilgili Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi’nde bu türlerin yetiştiriciliği
ile ilgili araştırmalara başlanmıştır şeklinde ifade edilmiştir. Bir dönem (2005-2011) Fırat
Üniversitesi Su ürünleri Fakültesi Cip Balık Üretim ve Araştırma Merkezinde sülük
yetiştiriciliği yapılmış ve döner sermaye aracılığı ile araştırma fazlası olan sülükler 2009-2010
yıllarında satılmıştır. Bu araştırma çalışmaları yürütülmekle beraber ilimizde belirtilen
konularda yatırım gerçekleştirilmemiştir.
7. Avcılık
Elazığ 1. Ekonomik Kurultayında Keban Baraj Gölü'nde 1 hektardan ortalama 17 kg
balık avlandığı ortaya koyulmuştur. Bunun Keban Baraj Gölü gibi verimli baraj göllerinde
hektardan 50 kg olabileceği ve yılda 5.000-10.000 ton balık avlanabileceği öngörülmüştür.
Karakaya Baraj Gölü'ndeki toplam balık istihsali yaklaşık 850 ton/yıl olarak verilmiş ve bu
33
miktarın da toplam 3.000-5.000 ton/yıl olabileceği belirtilmiştir. Ancak mevcut duruma göre
ön görülmüş olan hedefler gerçekleştirilemediği gibi azalmayla beraber avcılık miktarının
Elazığ ilinde yatay bir seyir gösterdiği belirlenmiştir (Şekil 4).
Şekil 4. Elazığ ilinin balık avcılığının 1. Ekonomik Kurultay ve mevcut durum ile kıyaslanması.
8. Balık Ağı İmalatı
Elazığ 1. Ekonomik kurultay raporunda, balıkçılık faaliyetleri arttıkça balık ağı
ihtiyacı atacağından (uzatma ağları, pinter ağları, kafes balıkçılığı ağları vb.) Elazığ İlinde
40.000 kg/yıl kapasiteli bir ağ sanayinin kurulması bölge ekonomisine bir ivme ve istihdam
kazandıracağı belirtilmiştir. Ancak mevcut durumda bu hedeflere ulaşılamamıştır. Bu konuda
henüz ilimizde önemli bir yatırım gerçekleştirilmemiştir.
9. Balıklandırma
Elazığ 1. Ekonomik Kurultayında yüzeysel su kaynaklarının balıklandırılmasıyla ilgili
bir öngörüde bulunulmamasına karşın balıklandırma çalışmalarının sürekli arttırıldığı
gözlenmiştir. Ekonomik Kurultayın gerçekleştirildiği yıllardan bu güne balıklandırmanın
%100 arttırıldığı görülmektedir (Tablo 7-11).
10. Su Ürünlerini Muhafaza ve İşleme Tesisleri
Elazığ 1. Ekonomik Kurultay raporunda, ilimiz yüzey su kaynaklarından hedeflenen
üretim miktarlarına ulaşılması durumunda, bunların hemen soğuk muhafazaya alınması ya da
mamul ürün şeklinde işlenmesi gerektiği ve bunun için de Elazığ ili ve çevre ilerde üretilecek
su ürünlerinin muhafazası ve işlenebilmesi için en az 400.000 ton/yıl kapasiteli soğuk
muhafaza tesislerine ihtiyaç olacağı belirtilmiştir. Bu hedefler Elazığ’da kurulmuş olan 3
işleme tesisi ile 13.500 ton/yıl kapasiteye ulaşmıştır. Bu kapasite yenileriyle desteklenmesi
gerekmektedir.
34
11. Alt Yapı ve Organizasyon
Elazığ 1. Ekonomik Kurultay raporunda, aşağıda belirtilen altyapı ve organizasyon
hedefleri belirlenmiştir.
a) Baraj göllerinde kafeslerin konulacağı yerlerin bilimsel tetkiklerle önceden
belirlenerek göl haritası üzerinde işaretlenmesi ve suyun özelliklerine bağlı olarak
tesislerin üretim kapasiteleri kararlaştırılması hedeflenmiştir. Ancak, bu çalışmaların
bir kısmı yapılmış olup haritalandırma ve kapasite hesapları interaktif haritalar
üzerinde gerçekleştirilememiştir.
b) Kafes balıkçılığı ve diğer su ürünleri yetiştiriciliği yapılan yerlere gerekli olan elektrik,
haberleşme ve ulaşımla ilgili alt yapının acilen götürülmesi ve özellikle ulaşımın su
ürünleri tesislerinin hem kuruluş hem de işletme aşamalarında önem taşıdığı
belirtilmiştir. Bu çalışmalarda işletmelerin kuruluşuna paralel olarak
gerçekleştirilmektedir. Ancak hala ulaşım sıkıntısı bulunan ve altyapısı sağlıklı
olmayan bölgeler bulunmaktadır.
c) Su ürünleri yetiştiriciliği için müteşebbislerin bir araya gelerek bir organizasyon
oluşturmaları ve sorunlarım bu organizasyon aracılığı ile çözmeleri müteşebbislere
büyük avantaj sağlayacağı belirtilmiş olup, bu hedef Elazığ İli Keban İlçesi Su
Ürünleri Yetiştiricileri ve Üreticiler Birliğinin kurulmasıyla gerçekleştirilmiştir.
d) Avcılıkta günün gerektirdiği doğru avcılık yöntemlerini uygulayabilmek ve ilimiz
sınırlarındaki yüzey sularında rantabl bir balıkçılık yapabilmek için Keban ve
Karakaya baraj göllerinde faaliyet gösteren su ürünleri kooperatiflerinin mutlaka bir
üst birlik çatısı altında teşkilatlanmaları gerektiği belirtilmesine rağmen henüz bir su
ürünleri avcılar birliği kurulamamıştır. Her kooperatif kendi parseli dahilinde avcılık
yapmaktadır.
e) Yine avcılığın sağlıklı yürütülmesi ve birim alandan yüksek verim alınabilmesi için,
balıkçıların eğitimine büyük önem verilmesi gerektiği, bunun için de su ürünleri
sektöründe yer alan balıkçıların eğitimine yönelik bir eğitim stratejisinin belirlenmesi
gerektiği ve gerektiğinde bizzat kooperatiflere gidilerek, bu eğitimlerin yerinde
verilmesi hedeflenmiştir. Bu eğitimler kısmen verilmekte olup istenilen düzeye henüz
çıkarılamamıştır. Bu kapsamda bir AB projesi hazırlanmış ancak proje destek
alamamıştır.
f) Yetiştiricilik ve avcılıktan elde edilen balıkların uzun süreli muhafazası için ilimizde
bulunan soğuk hava deposu imkanlarından yararlanılacağı gibi, ihtiyaca göre
yenilerinin yapılmasına önem verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu hedef
doğrultusunda ilimizde sadece balıkçılık sektörüne hitap eden üç işleme tesisi
kurulmuş ve hedef amacına ulaşmıştır.
g) Balıkların nakliyesinde kokuşmayı önleyici soğutmalı araçlarla taşımacılık yapılmalı
ve dış satıma yönelik pazarlar araştırılması önerilmiştir. Bu hedef balık nakliyesinde
kısmen gerçekleştirilmiş olup pazarlama konusunda hala büyük problemler
bulunmaktadır. Pazarlama konusundaki bu zayıflık şu anda alabalık yetiştiriciliği için
kurulmuş olan kapasitenin ancak %47’lik kısmının reel olarak kullanılmasında büyük
bir etkiye sahiptir.
35
SEKTÖRÜN GZFT (SWOT) ANALİZİ
Balıkçıların ve su ürünleriyle ilgili olan kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinin
toplanmasıyla Elazığ su ürünleri sektörünün SWOT analizi yapıldı. SWOT analizinin
yapılacağı toplantıya toplam 80 kişi katıldı. Analizin yapılması amacıyla öncelikle Güçlü ve
Zayıf Yönler ile Fırsatlar ve Tehditler masası olmak üzere 4 grup oluşturuldu. Her grup
sektörün ilgili yönlerini sırasıyla yazarak ortaya çıkardı ve bunlar daha sonra analiz edilerek
en fazla belirtilen ifadeler başta olmak üzere sektörün Güçlü, zayıf yönleri ile fırsat ve
tehditleri belirlenmeye çalışıldı. Zaman zaman balıkçılarla yüz yüze görüşmelerle de bu
veriler güçlendirildi.
GÜÇLÜ YÖNLER
Verilen Cevaplar
1. Elazığ ilinin üç tarafının sularlar çevrili olması
2. İlimizde Su Ürünleri Fakültesinin, DSİ Keban Su Ürünleri Şube
Müdürlüğünün ve Tarım Bakanlığı Su Ürünleri Araştırma İstasyonunun
bulunması.
3. Su ürünleri alanında deneyimli ve kalifiye personelin yeterince
bulunması
4. Su kaynaklarımızın kirletilmemiş ve kirlenmemiş olması
5. Balık işleme ve değerlendirme tesislerinin ilimizde olması
6. Elazığ ili alabalık üretiminde diğer illere göre daha ileride olması
7. Su ürünleri sektörü ile ilgili yan sanayinin gelişmiş olması
8. Sektörün hızlı gelişiyor olması
9. Yavru yetiştiriciliğinin bazı işletmeler tarafından yapılabilir olması
10. Zaman içerisinde özellikle kafes balıkçılığı konusunda bilgi birikimine
sahip olunması
11. Yatırımların artması
12. Su ürünleri üreticiler birliğinin bulunması
13. İlimizde ulaşım ve sosyal yapının balıkçılık ve yetiştiricilik açısından
uygun olması.
14. Su ürünleri yetiştiriciliğini yapan kişilerin eğitim seviyelerindeki artış
15. Su Ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılan teknolojisinin büyük kısmının
yerli yapım olması ve bu teknolojiye ulaşılabilir olması.
16. Bölgemizde bulunan su kaynaklarının balık üretimi ve avcılığı
konusunda uygun olması
17. İlimiz doğal sularında mevcut olan birçok türün alternatif yetiştiricilik
açısından kaynak teşkil etmesi.
18. Balık stoklarının takviye ediliyor olması
19. Bölgemizde su ürünleri avcılığı yapan kooperatiflerin mevcut olması
20. İlimizden balıkçıların ihracat yapabiliyor olması
21. Sektörün kendi kendine finansmanını yapabilmesi
22. Proje geliştirmeye açık bir ortamın bulunması
36
Cevap Sayısı
23
23
18
15
9
8
6
4
4
4
3
3
3
3
3
3
3
3
3
2
2
2
23. Doğal kaynaklarımızda kerevitin bulunması ve avlanması
24. Sektöre bağlı olarak ilin sosyo ekonomik açıdan zenginleşmesi
25. Balık restoranlarının bölgede bulunuyor olması
26. Elazığ ilinde su ürünleri alanında birçok toplantıların yapılıyor olması.
27. Balık yemi üretiminde kullanılabilecek ekonomik önemi olmayan
alternatif bazı balık türlerinin su kaynaklarımızda bulunması
28. Balıkçı ruhsatlarının dondurulmuş olması
29. Balık avcılığı yapan balıkçıların eskiye göre daha bilinçli bir şekilde
avcılıkla uğraşıyor olması
30. Uygun iklim yapısı
31. Bölgemizde genç nüfusun bulunması
2
2
2
1
1
1
1
1
1
ZAYIF YÖNLER
Verilen Cevaplar
Cevap Sayısı
1. Akvaryum balıkçılığına, alternatif ve diğer su ürünleri türlerinin
29
yetiştiriciliğine henüz yatırım yapılmaması
2. Balık yemi üretiminin ilimizde olmaması
16
3. Balıkçıların av yasaklarına yeterince uymamaları ve otokontrolün
14
gelişmemiş olması
4. İhracatın verimli şekilde yapılamıyor olması
11
5. Balık hastalıkları konusunda yeterince uzman bulunmaması
11
6. Sektörün kendini yeterince tanıtamaması
9
7. Avcılık kooperatiflerinin bir çatı altında toplanmamış olması
9
8. Üniversite- kamu- üretici arasındaki işbirliğinin yeterince olmaması
9
9. Su ürünleri yetiştiriciliğinde pazar ve pazarlama sıkıntısı yaşanması
6
10. Küçük ve büyük üreticiler arasında yaşanan haksız rekabet
6
11. Ar-Ge çalışmalarına işletmelerin yeterince önem vermemesi
6
12. Balık stok çalışmalarının yeterince yapılmıyor olması
3
13. Balık üreticilerinin birlikte hareket edemiyor olması
5
14. Yeterince yavru balık üretilememesi
4
15. İşletmelerde ürün kalitesi, gıda güvenliği konularında tecrübeli
4
elemanların çalıştırılmaması
16. Teknolojiden yeterince yararlanılmaması
4
17. Kafeslerden kaçan balıkların doğal türler üzerinde baskı oluşturması
4
18. Donanımlı balıkçı teknesine sahip olunmaması
3
19. Avlanılan balıkların işlenemiyor olması
3
20. Alternatif ve canlı balık yemi üretimi çalışmalarının bulunmaması
3
21. İşletmelerin kurumsal yapıya yeterince kavuşmamış olması
2
22. Nitelikli ve daimi personel yerine mevsimlik eleman istihdam edilmesi
2
23. Baraj göllerinde yaz aylarında balık yetiştirilemiyor olması
2
24. Çevre bilincinin zayıf olması
2
25. Tanıtım amacıyla görsel basının yeterince kullanılmaması.
2
26. Üreticilerin üretim planlamasının olmaması
2
37
27. İşlenmiş balıklardan kalan atıklarının değerlendirilememesi
28. Entegre su ürünleri tesislerinin yetersiz olması
29. Balıkçıların eğitimlerinin yetersiz olması
30. Kooperatif ve birliklerin üyelerin çıkarlarını koruyamaması
31. Balık avcılarının pazarlık güçlerinin zayıf olması
32. Küresel ısınmanın etkileri konusunda bilgi eksikliği
33. Kalifiye elemanlara işletmelerde tam yetki verilmemesi
34. Sektörün risk analizlerinin yapılmamış olması
35. Su ürünleri işleme ve değerlendirme tesislerinin hijyen ve teknik
yönden yeterli olmaması
36. Yetiştiriciliğin yaz ve kış olarak periyodik halde yapılmaması
37. Ölen balıkların gelişi güzel suya bırakılması
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
FIRSATLAR
Verilen Cevaplar
Cevap Sayısı
1. İlimiz göl ve baraj göletlerinde balıkçılık yatırımı yapılabilecek hala
24
yeterince alanın bulunması
2. Sektördeki sorunların çözümü için üniversite, araştırma enstitüsü gibi
23
kurumlarla işbirliğinin bulunması
3. Yeni alternatif türlerin yetiştiriciliğine uygun alanların bulunması
17
4. İşlenmiş yeni ürünlerle yeni pazarlar kazanılabilir olması
15
5. İş gücünün ucuz olması
10
6. Balığın sağlıklı bir besin maddesi olması
8
7. Ortadoğu ülkelerine ihracat yapabilme imkânın bulunması ve bu ülkeler
6
yakın bir konumda bulunulması
8. AB, TÜBİTAK, Kırsal kalkınma, DAP idaresi ve Kalkınma ajansı gibi
6
kurumlardan proje desteği alma imkânının bulunması
9. Pazara ulaşımın kolay olması
6
10. Akvaryum balıkçılığına halkın ilgisinin artması
5
11. Su ürünleri sektörünün istihdam alanı oluşturması
5
12. Ekonomik olmayan balık türlerinden işleme teknolojisi aracılığıyla yeni
4
ürünler elde etme olanağının bulunması
13. Akvaryum balığına yatırım yapabilme olanağının bulunması.
3
14. Sportif Balıkçılık yapılacak alanların varlığı
2
15. Fuarlarda ilimizi su ürünleri açısından tanıtma imkânlarının bulunması
1
16. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığında Balıkçılık ve Su Ürünleri
1
Genel Müdürlüğünün kurulmuş olması
TEHDİTLER
Verilen Cevaplar
1. Kamuda su ürünleri mühendislerinin yeterince istihdam edilmemesi
2. Balık hastalıklarının tedavisinde bilinçsiz ilaç kullanımı
38
Cevap Sayısı
23
23
Balık av yasaklarının yeterince denetlenememesi
Yavru desteğinin kalkması ve destekleme miktarının düşmesi
Su kaynaklarının kirletilmeye başlanmış olması
Balık tüketiminin az olması
Balık yemi hammadde kaynaklarının dış kaynaklı olması ve yemin
pahalı olması
8. Su ürünleri ve su kalitesi araştırmalarına yeterince önemin verilmemesi
9. Balık avcılarının teşvik kapsamında olmaması ve destek verilmemesi
10. Devletin kafes işletmelerine yeterince altyapı (yol, elektrik vb.)
imkânlarını sağlamaması
11. Sektörde düşük maaşla eleman çalıştırılması
12. Su ürünleri yetiştiriciliğinde maliyetlerin yükselmesi
13. Doğal populasyonlar üstünde av baskısının fazla olması
14. Kalitesiz yem satışının yapılması ve kullanılması
15. Balık av yasaklarına karşı ceza yaptırımlarının az olması
16. Su Ürünleri Mühendisliği mesleğine öğrencilerin ilgisizliği
17. Balık halinin bulunmaması
18. Su Ürünlerinde örgütlenmenin yeterli olmaması
19. Balık etinin kırmızı ve kanatlı etine göre daha ucuz olması
20. Akvaryum balıklarının yurt dışından kaçak yollarla ilimize getirilmesi
21. Balık yetiştiriciliğinde tekelleşmeye gidilmesi
22. Sektörde finansal sıkıntılara bağlı olarak maliyetlerin altında balık
satılması
23. İlköğretim çağındaki çocuklara balık sevgisinin verilmiyor olması
24. Su ürünleri kredi imkânlarının diğer sektörlere göre düşük faizli olarak
sağlanamaması
25. Taşımacılık sektörünün yeterince gelişmemiş olması
26. Kırmızı etin balığa göre daha fazla tercih edilmesi
27. Tesislerin kurulması (proje) aşamasında bürokrasinin ağır işleyişi
28. Su ürünleri bakanlığının olmaması ve su ürünleri politikasının belirsiz
olması
29. Sularımızın taşıma kapasitelerinin belirlenmemiş olması
30. Döviz kurundaki artış
31. Balık işletmeleri için ÇED raporu zorunluluğunun bulunması
32. Kıyı kenar çizgisinin belirlenmemiş olması
33. Zaman zaman baraj göllerinde toksik alglerin üremesi
3.
4.
5.
6.
7.
20
14
14
11
8
8
7
6
5
4
4
4
3
3
3
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
SWOT ANALİZİNE GÖRE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
GÜÇLÜ YÖNLERDEN HAREKETLE YAPILABİLECEKLER
Güçlü Yönler
Yapılabilecekler
1. Elazığ ilinin üç tarafının sularlar Su
potansiyelimizin
kalkınma
hedefleri
çevrili olması
doğrultusunda çevre duyarlılığının da göz ardı
edilmeden yetiştiricilik yatırımlarının devam
39
ettirilmesi
ve
yatırımlara
devlet
proje
teşviklerinin uygulanması
Su ürünleri sektörü ile ilgili olan bu kurumlarında
yapacakları projelere destekler sağlanarak
altyapılarının güçlendirilmesi ve zaten var olan
sektörel iş birliklerinin daha da arttırılması
Kalifiye elamanlara mümkün olduğunca iyi
koşullarda istihdam şansı sağlanması
2. İlimizde Su Ürünleri Fakültesinin,
DSİ Keban Su Ürünleri Şube
Müdürlüğünün ve GTHB Su Ürünleri
Araştırma İstasyonunun bulunması.
3. Su ürünleri alanında deneyimli ve
kalifiye
personelin
yeterince
bulunması
4. Su kaynaklarımızın kirletilmemiş ve Henüz kirlenmemiş olan sularımızın sıkı takiple
kirlenmemiş olması
kirletilmesine izin verilmemesi. Bu konuyla ilgili
kontrollerin daha da sıkılaştırılması
5. Balık işleme ve değerlendirme Mevcut olan balık işleme tesislerinin daha etkin
tesislerinin ilimizde olması
kullanılması, yenileriyle desteklenmesi ve işleme
tesislerinin farklı damak tatlarına hitap edecek
şekilde çeşitlendirilmesi
6. Elazığ ili alabalık üretiminde diğer Hedeflenen 151.500 ton/yıl kapasiteye en kısa
illere göre daha ileride olması
zamanda ulaşabilmek için yatırımların devam
ettirilmesi, desteklenmesi ve pazar alanlarının
arttırılması
7. Su ürünleri sektörü ile ilgili yan Su ürünleri yan sanayi sektörünün ve sanayide bu
sanayinin gelişmiş olması
alana yatırım yapacakların desteklenmesi
8. Sektörün hızlı gelişiyor olması
Hızlı gelişen sektörün sürekliliğini sağlayacak
idari yapılanmanın sağlanması, bürokratik
işlemlerin azaltılması
9. Yavru yetiştiriciliğinin bazı işletmeler Yavru yetiştiriciliği yapan işletmelerin sayısında
tarafından yapılabilir olması
artışların saylanması yönünde teşvik edilmesi
10. Zaman içerisinde özellikle kafes Kafes balıkçılığı yönünden araştırmalarla yeni
balıkçılığı konusunda bilgi birikimine bilgilerin ve pratik çözüm önerilerinin
sahip olunması
geliştirilerek sektör aktörleriyle paylaşılması
11. Yatırımların artması
Sektörde mevcut olan yatırımların daha da
hızlandırılması yönünde hukuki ve idari olarak
destekler verilmesi
12. Su ürünleri üreticiler birliğinin Üreticiler birliğinin yapısının finansal olarak
bulunması
güçlendirilmesi ve üyelerine projeler bazında
teşvik edici destekler verilmesi
13. İlimizde ulaşım ve sosyal yapının Su ürünleri yatırımlarını yapıldığı alanlardaki var
balıkçılık ve yetiştiricilik açısından olan ulaşım imkanlarını daha da geliştirilmesi ve
uygun olması.
onarımların süratle yapılması
14. Su ürünleri yetiştiriciliğini yapan Mevcut bir seviyeye getirilmiş olan su ürünleri
kişilerin eğitim seviyelerindeki artış
eğitimine sahip çıkılması, Türkiye’nin ilk kurulan
su ürünleri Fakültesi olan Fırat Üniversitesi Su
Ürünleri Fakültesinde altyapının geliştirilmesine
finansal destekler verilmesi ve devamlılığın
sağlanması, su ürünleri sektöründe çalışanların
zaman zaman hizmet içi eğitim seminerleriyle
bilgilerinin tazelenmesi
15. Su
Ürünleri
yetiştiriciliğinde Su
Ürünleri
yetiştiriciliğinde
kullanılan
kullanılan
teknolojisinin
büyük teknolojisinin tamamının yerli yapım olacak
kısmının yerli yapım olması ve bu şekilde desteklemelerin verilmesi
40
teknolojiye ulaşılabilir olması.
16. Bölgemizde bulunan su kaynaklarının Balık avcılığına uygun olan bu yapının
balık üretimi ve avcılığı konusunda korunması amacıyla mevcut ekonomik türlerin
uygun olması
sularımızdaki
populasyonunun
arttırılması,
yabancı ve istilacı su ürünleri türlerinin su
kaynaklarımıza bırakılmasının sıkı bir şekilde
kontrol edilmesi
17. İlimiz doğal sularında mevcut olan Doğal olarak zenginliğimiz olan alternatif su
birçok türün alternatif yetiştiricilik ürünlerinin yetiştiriciliğinin başlatılması ve
açısından kaynak teşkil etmesi.
desteklenmesi
18. Balık stoklarının takviye ediliyor Balık avcıları için sularımızın yapısına uygun ve
olması
doğal olarak bulunan su ürünleri ile
balıklandırma çalışmalarının sürdürülmesi
19. Bölgemizde su ürünleri avcılığı yapan Su Ürünleri avcılığı yapan kooperatiflerin
kooperatiflerin mevcut olması
desteklenmesi, altyapılarının geliştirilmesi ve
birlik çalısı altında bir araya getirilmeleri
20. İlimizden
balıkçıların
ihracat İhracat ve pazar imkanının çeşitli proje
yapabiliyor olması
kaynakları ve yurt dışı pazar ziyaretleriyle
desteklemek
21. Sektörün kendi kendine finansmanını Sektörün hali hazırda kendi finansmanını
yapabilmesi
yürütmesine yardımcı olacak proje desteklerinin
verilmesi
22. Proje geliştirmeye açık bir ortamın Paydaşlarla ortak proje platformlarının kurulup
bulunması
bu güçlü yönün daha da güçlendirilmesi
23. Doğal kaynaklarımızda kerevitin Doğal kerevit kaynaklarının yetiştiricilik
bulunması ve avlanması
sistemlerine alınması ve geliştirilmesi
24. Sektöre bağlı olarak ilin sosyo- ekonomik açıdan zenginleşmesi
25. Balık
restoranlarının
bölgede Balık restoranlarının yenilikçi yapılanmalarla
bulunuyor olması
sayılarını arttırılması
26. Elazığ ilinde su ürünleri alanında Su ürünleri sektörü ile ilgili toplantı, kongre,
birçok toplantıların yapılıyor olması.
sempozyum gibi aktivitelerin sayısının daha da
arttırılması
27. Balık
yemi
üretiminde Ekonomik değeri olmayan bazı balık türlerinin
kullanılabilecek ekonomik önemi yem olarak değerlendirilmesi için alt yapı
olmayan
alternatif
bazı
balık geliştirilmesi
türlerinin
su
kaynaklarımızda
bulunması
28. Balıkçı ruhsatlarının dondurulmuş Av baskısının kaldırılması için balıkçılık
olması
ruhsatlandırmalarını sınırlandırılmasına devam
edilmesi
29. Balık avcılığı yapan balıkçıların Balık avcılarının bilinç düzeylerini arttıracak
eskiye göre daha bilinçli bir şekilde eğitimlerin düzenlenmesi
avcılıkla uğraşıyor olması
30. Uygun iklim yapısı
31. Bölgemizde genç nüfusun bulunması Bölgemizdeki genç nüfusun kısa süreli mesleki
eğitimlerle su ürünleri sektörüne kazandırılması
41
ZAYIF YÖNLER NASIL YOK EDİLEBİLİR
Zayıf Yönler
Yapılabilecekler
1. Süs balığı, alternatif ve diğer su Akvaryum balıkçılığına, alternatif ve diğer su
ürünleri türlerinin yetiştiriciliğine ürünleri türlerinin yetiştiriciliğine yönelik proje
henüz yatırım yapılmaması
desteklerinin verilmesi ve fizibilitelerin
hazırlanması
2. Balık yemi üretiminin ilimizde Balık yemi üretimine yönelik yatırımın
olmaması
özendirilmesi ve teşvik edilmesi
3. Balıkçıların av yasaklarına yeterince Çeşitli
eğitim
programlarıyla
avcılık
uymamaları
ve
otokontrolün sektöründe
yer
alan
balıkçılarımızın
yetiştiricilik
sektörüne
kaydırılması
ve
otokontrol sisteminin kurulmasına yönelik
çalışmaların yürütülmesi
4. İhracatın verimli şekilde yapılamıyor İhracatta verimliliğin arttırılması amacıyla yeni
olması
Pazar araştırma projeleri geliştirilmesi ve
desteklenmesi
5. Balık
hastalıkları
konusunda Balık hastalıkları konusunda lisansüstü eğitim
yeterince uzman bulunmaması
yapmak isteyen su ürünleri mühendislerine özel
özendirici teşvik ve bursların verilmesi
6. Sektörün
kendini
yeterince Sektörün kendini tanıtabilmesi amacıyla
tanıtamaması
Türkiye balık tanıtma grubuna benze Elazığ
balık tanıtma grubu oluşturulması ve tanıtıcı
sosyal faaliyetlerin geliştirilmesi
7. Avcılık kooperatiflerinin bir çatı Avcılık kooperatiflerinin bir birlik çatısı altında
altında toplanmamış olması
toplanmasına çalışılması ve bu amaçla
destekler verilmesi
8. Üniversite- kamu- üretici arasındaki Üniversite- kamu- üretici arasındaki işbirliğinin
işbirliğinin yeterince olmaması
daha da geliştirilmesi için müşterek projelerin
ulusal
ve
uluslararası
kaynaklarla
desteklenmesi
veya
finansal kaynaklar
oluşturulması
9. Su ürünleri yetiştiriciliğinde pazar ve Pazar ve pazarlama sıkıntısını ortadan
pazarlama sıkıntısı yaşanması
kaldıracak üniversite- kamu- üretici işbirliği
halinde
yeni
Pazar
imkânlarının
geliştirilmesine
yönelik
projelerin
desteklenmesi
10. Küçük ve büyük üreticiler arasında Küçük yatırımcının finansal rahatlığını
yaşanan haksız rekabet
sağlayacak desteklerin oluşturulması, birlik
üyesi küçük yatırımcının daha fazla
desteklenmesi
11. Ar-Ge çalışmalarına işletmelerin Su ürünleri sektöründe faaliyet gösteren
yeterince önem vermemesi
firmaların AR-Ge çalışmalarına finansal destek
sağlayacak
yönde
eğitim
çalışmaları
yürütülmesi
12. Balık stok çalışmalarının yeterince Balık stok çalışmalarını düzenli olarak üç yıllık
yapılmıyor olması
periyotlar halinde yapılması yönünde proje
destekleri verilmesi
13. Balık üreticilerinin birlikte hareket Birlik bulunmasına rağmen balıkçıların
42
edemiyor olması
14. Yeterince yavru balık üretilememesi
15. İşletmelerde ürün kalitesi, gıda
güvenliği
konularında
tecrübeli
elemanların çalıştırılmaması
16. Teknolojiden
yeterince
yararlanılmaması
17. Kafeslerden kaçan balıkların doğal
türler üzerinde baskı oluşturması
18. Donanımlı balıkçı teknesine sahip
olunmaması
19. Avlanılan
olması
balıkların
işlenemiyor
20. Alternatif ve canlı balık yemi üretimi
çalışmalarının bulunmaması
21. İşletmelerin
kurumsal
yapıya
yeterince kavuşmamış olması
22. Nitelikli ve daimi personel yerine
mevsimlik eleman istihdam edilmesi
23. Baraj göllerinde yaz aylarında balık
yetiştirilemiyor olması
24. Çevre bilincinin zayıf olması
25. Tanıtım amacıyla görsel
yeterince kullanılmaması.
26. Üreticilerin
olmaması
üretim
basının
planlamasının
birliğini engelleyen sorunların araştırılarak
ortadan kaldırmaya yönelik çalışmaların
yürütülmesi
Çeşitli işletmeler tarafından yavru balık
üretiliyor olsa da tüm işletmelerin kendi yavru
ihtiyaçlarını
karşılayabilecekleri
bilgi
birikiminin kendilerine eğitimlerle aktarılması
ve
yüzer
kuluçkahane
sistemlerinin
yaygınlaştırılması
HACCP gıda güvenliği sertifikasına sahip
kalifiye elamanların çalıştırılabilmesine imkân
tanıyan teşvik sisteminin oluşturulması
Büyük veya küçük tüm su ürünleri
işletmelerinin
teknolojiden
yeterince
yararlanmalarına imkan tanıyacak teknolojik
gelişmelerin tanıtıldığı fuarlara katılımları
desteklenmeli,
sempozyum
ve
kongre
faaliyetlerinde yer almaları için teşvik edilmeli
Kafeslerde yetiştirilen balıkların doğal ortama
kaçışını engelleyecek yeni ve sağlıklı
sistemlerin geliştirilmesi
Balıkçı teknelerinin sayısının azaltılarak
donanımsal olarak geliştirilmesi yönünde
teşviklerin verilmesi
Avlanan balıkların da işleme tesislerinde
değerlendirilmesi
yönünde
alt
yapının
geliştirilmesi
Canlı balık yemi üretimine yönelik projelerin
desteklenmesi ve özendirilmesi
İşletmelerin kurumsal yapıya kavuşturulması
için profesyonel yönetim sistemini oluşturacak
proje desteklerinin verilmesi
İş gücü devir hızındaki devamlılığı sağlayacak
proje ve personel destek programları
geliştirilmeli
Yaz aylarında yetiştiriciliği yapılabilen Sazan
gibi diğer türlerin yetiştiriciliğini dönemlik
olarak yapabilecek sistemlerin projeli olarak
geliştirilmesi
Su ürünleri sektöründe yer alan yatırımcı ve
çalışanların çevre bilincini arttıracak yönde
eğitim programı ve konferans gibi aktivitelerin
düzenlenmesi
Elazığ balık tanıtım grubu kurularak görsel
basında balık tüketiminin faydaları yönünde
tanıtıcı
programların
düzenlenmesinin
sağlanması
Her işletmenin bir stratejik plan hazırlayarak
buna uygun üretim planlaması geliştirilmesine
yönünde
projeler
hazırlanması
ve
43
27. İşlenmiş balıklardan kalan atıklarının
değerlendirilememesi
28. Entegre su ürünleri
yetersiz olması
29. Balıkçıların
olması
tesislerinin
eğitimlerinin
yetersiz
30. Kooperatif ve birliklerin üyelerin
çıkarlarını koruyamaması
31. Balık avcılarının pazarlık güçlerinin
zayıf olması
32. Küresel ısınmanın etkileri konusunda
bilgi eksikliği
33. Kalifiye elemanlara işletmelerde tam
yetki verilmemesi
34. Sektörün
risk
yapılmamış olması
analizlerinin
35. Su ürünleri işleme ve değerlendirme
tesislerinin hijyen ve teknik yönden
yeterli olmaması
36. Yetiştiriciliğin yaz ve kış olarak
periyodik halde yapılmaması
37. Ölen balıkların gelişi güzel suya
bırakılması
desteklenmesi
İşlenmiş balıkların artıklarının yem olarak
değerlendirilmesi
yönündeki
projelerin
geliştirilerek faaliyete geçirilesi
Su ürünleri işletmelerinde entegrasyon
sistemlerinin geliştirilmesinin finansal olarak
desteklenmesi
Balıkçıların eğitimlerine yönelik mesleki
eğitim veya hizmet içi eğitim programları
üniversite sanayi işbirliği çerçevesinde
hazırlanmalı ve desteklenmeli
Kooperatif ve birlik üyelerine finansal
kaynaklar sağlanması ve pazar araştırması için
proje destekleri verilmesi.
Balık avcılarının balıklarını işleyerek pazara
sunabilmesine ve stoklayabilmesine imkan
sağlayacak işleme tesislerinin yapılması
Küresel iklim değişikliği ve muhtemel etkileri
konusunda balıkçılarımızın bilgilendirilmesi ve
bunlara
karşı
alternatif
senaryoların
geliştirilmesi
İşletmelerde profesyonel yönetim anlayışının
geliştirilmesi ve kalifiye su ürünleri
çalışanlarına tam yetki verilmesi
Su Ürünleri sektöründe yıllık risk analizi
yapılması ve bu analiz sonuçlarına göre
alınması gereken tedbirlerin oluşturulmasının
sağlanması
Su ürünleri sektöründeki işletmelerin hijyen ve
teknik
yönden
kontrollerinin
yapılası
eksikliklerinin
tamamlanması
yönünde
bilgilendirme çalışmaları yürütülmesi ve bu
eksikliklerinin giderilmesine yönelik proje ve
teşvik sistemleri geliştirilmesi
Kurulu kafes işletmelerinde kışın alabalık yazın
sazan yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için
demonstrasyon amaçlı bir proje geliştirilmesi
Ölen balıkların kıyıya çıkarılarak hijyen
kurullarına uygun şekilde imhasına imkan
tanıyacak birkaç bilgede balık imha alanları
oluşturulması ve buraların kontrolünün
sağlanması
FIRSATLAR NASIL KULLANILABİLİR
Fırsatlar
Yapılabilecekler
1. İlimiz göl ve baraj göletlerinde Balıkçılık yatırımına uygun olan alanların hızlı
balıkçılık yatırımı yapılabilecek hala bir şekilde üretime kazandırılması için finansal
44
yeterince alanın bulunması
2. Sektördeki sorunların çözümü için
üniversite, araştırma enstitüsü gibi
kurumlarla işbirliğinin bulunması
3. Yeni
alternatif
türlerin
yetiştiriciliğine
uygun
alanların
bulunması
4. İşlenmiş yeni ürünlerle yeni pazarlar
kazanılabilir olması
5. İş gücünün ucuz olması
6. Balığın sağlıklı bir besin maddesi
olması
7. Ortadoğu
ülkelerine
ihracat
yapabilme imkânın bulunması ve bu
ülkeler
yakın
bir
konumda
bulunulması
8. AB, TÜBİTAK, Kırsal kalkınma,
DAP idaresi ve Kalkınma ajansı gibi
kurumlardan proje desteği alma
imkânının bulunması
9. Pazara ulaşımın kolay olması
10. Akvaryum
balıkçılığına
ilgisinin artması
halkın
11. Su ürünleri sektörünün istihdam alanı
oluşturması
12. Ekonomik olmayan balık türlerinden
işleme teknolojisi aracılığıyla yeni
ürünler
elde
etme
olanağının
bulunması
13. Akvaryum
balığına
yatırım
yapabilme olanağının bulunması.
14. Sportif Balıkçılık yapılacak alanların
varlığı
15. Fuarlarda ilimizi su ürünleri açısından
tanıtma imkanlarının bulunması
16. Gıda,
Tarım
ve
Hayvancılık
Bakanlığında Balıkçılık ve Su
ve idari desteklerin sağlanması
Belirtilen işbirliğinin daha ileri
taşınması ve arttırılması
düzeylere
Alternatif su ürünleri yetiştiriciliğine uygun
alanlarda yatırımların teşvik edilmesi ve
desteklenmesi
Damak tadına hitap edebilecek yeni ürünlerin
geliştirilmesinin sağlanmasına yönelik proje
desteklerinin ve yatırımların desteklenmesi
Ucuz işgücünden yararlanarak sektörü daha da
geliştirmek
Balığın sağlıklı besin maddesi olduğunun sürekli
yazılı ve görsel yayın organlarından tanıtılması
ve tanıtıcı filmlerin yapılması
İlimizin
bu
jeopolitik
konumunu
iyi
değerlendirerek
yeni
pazar
alanlarını
oluşturmaya yönelik projeler geliştirmesi
AB, TÜBİTAK, Kırsal kalkınma, DAP idaresi
ve Kalkınma ajansı gibi kurumlara mümkün
olduğunca fazla sayıda proje sunulmasının
sağlaması ve su ürünleri birliği çatısı altında bir
su ürünleri proje ofisi kurulması
Pazara ulaşımın kolaylığının yeni pazarlar
kazanılması yönünde kullanılması ve Pazar
çeşitliliğinin arttırılması
Akvaryum balığı yetiştiriciliğine yatırım
yapılmasının sağlanması ve bu pazarın
değerlendirilmesi
İlimizde yetişen Su Ürünleri Mühendisi,
Tekniker
ve
işçilerin
bu
alanda
değerlendirilmesinin sağlanması
Avcılık yoluyla elde edilen ancak taze olarak
ekonomik bir önem taşımayan balıkların
işlenmiş bir yapıyla damak tadına hitap edecek
ürünler haline dönüştürülmesini sağlayacak
yatırımların desteklenmesi
Akvaryum
balıkçılığına
yatırımların
desteklenmesi
Sportif balıkçılığın turizm bağlantılı olarak
projelendirilerek desteklenmesi
Su Ürünleri sektörümüzün fuarlar aracılıyla
gerek
ulusal
ve
gerekse
uluslararası
platformlarda tanıtılmasına yönelik destek ve
projelerin desteklenmesi ve bu amaçla gezilerin
planlanması
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,
Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğünün
45
Ürünleri
Genel
kurulmuş olması
Müdürlüğünün imkanlarından ve desteklerinde azami ölçüde
faydalanılması
TEHDİTLER NASIL ORTADAN KALDIRILIR
Tehditler
Yapılabilecekler
1. Kamuda su ürünleri mühendislerinin Kalkınan bir sektörün lokomotifi konumunda
yeterince istihdam edilmemesi
bulunan su ürünleri mühendislerinin kamuda
çalışabilmelerine imkân tanıyacak idari
yapılanmanın sağlanması ve bu konuda ilgili
kurumlarla temasta bulunulması
2. Balık hastalıklarının tedavisinde İlaç kullanımının ve balıklardaki kalıntı
bilinçsiz ilaç kullanımı
analizlerinin düzenli yapılması
3. Balık av yasaklarının yeterince Balık av yasaklarının denetimine yönelik
denetlenememesi
olarak alt yapının geliştirilmesi ve su ürünleri
istihdamının kamuda arttırılması
4. Yavru desteğinin kalkması ve Yavru yetiştiriciliği yapacak işletmelerin
destekleme miktarının düşmesi
projelerine teşviklerin verilmesi
5. Su
kaynaklarının
kirletilmeye Su kaynaklarına kirlilik yükü getrine veya
başlanmış olması
getirmesi muhtemel sanayi kuruluşlarının sıkı
denetime tabi tutulması
6. Balık tüketiminin az olmaması
Balık tüketimini arttıracak tanıtıcı program ve
eğitimlerin düzenlenmesi
7. Balık yemi hammadde kaynaklarının İlimizde yem fabrikası kurulmasına destek
dış kaynaklı olması ve yemin pahalı verilmesi,
hammaddenin
yurt
içinde
olması
üretilmesine yönelik yatırımların desteklenmesi
8. Su
ürünleri
ve
su
kalitesi Su ürünleri ve su kalitesiyle ilgili araştırmalara
araştırmalarına yeterince önemin finansal destekler verilmesi
verilmemesi
9. Balık avcılarının teşvik kapsamında Balık avcılarına da belli oranlarda üretim
olmaması ve destek verilmemesi
desteği sağlanması veya yetiştiricilik yatırımına
geçiş yapanlara yatırım destekleri verilmesi
10. Devletin kafes işletmelerine yeterince Yetiştiricilik yatırımlarının yapıldığı alanlara
altyapı (yol, elektrik vb.) imkânlarını ulaşımın ve aydınlatmanın sağlanması için
sağlamaması
projeler yapılması ve faaliyete geçirilmesi
11. Sektörde düşük maaşla eleman Sektörde çalıştırılacak elemanların maaşlarının
çalıştırılması
yükseltilmesi yönünde devlet tarafından
doğrudan su ürünleri sektöründe çalışan
personele ödenmek üzere finansal destekler
sağlanmalıdır
12. Su
ürünleri
yetiştiriciliğinde İşletmelerde maliyet analizlerinin yapılarak
maliyetlerin yükselmesi
karlılığın ortaya koyulup Pazar stratejilerinin
geliştirilmesi
13. Doğal
popülasyonlardaki
av Doğal popülasyonlardaki av baskısını azaltmak
baskısının fazla olması
için balık avcılarının yetiştiricilik sektörüne
kaymasını sağlayıcı teşviklerin ve proje
desteklerinin verilmesi
14. Kalitesiz yem satışının yapılması ve Kalitesiz yemin zararları üreticiye çeşitli eğitim
kullanılması
faaliyetleriyle
anlatılması,
Yemlerin
46
analizlerinin yapılarak standart dışı yem
üreticilerine idari cezaların verilmesi
15. Balık av yasaklarına karşı ceza Balık av yasaklarını uygulayabilmek için cezai
yaptırımlarının az olması
yaptırımların arttırılması
16. Su Ürünleri Mühendisliği mesleğine Su ürünleri fakültelerini seçen öğrencilere özel
öğrencilerin ilgisizliği
destekler verilmesi
17. Balık halinin bulunmaması
Uygun bir alanda Belediğe tarafından bir hal
veya mezat yerinin yapılması
18. Su ürünleri sektöründe örgütlenmenin Sektörün örgütlenmesi kolaylaştırılmalıdır
yeterli olmaması
19. Balığın kırmızı ve kanatlı etine göre Balığın tüketimini ve talebini arttırıcı reklam,
daha ucuz olması
tanıtım ve sosyal etkinliklerin düzenlenmesi,
balık tanıtım haftası etkinlikleri düzenlenmesi
20. Akvaryum balıklarının yurt dışından Gerek yurdumuzdan ve gerekse yurt dışından
kaçak yollarla ilimize getirilmesi
yapılan biyokaçakçılığın önüne geçilecek yasal
düzenlemelerin
etkin
kullanılması
ve
kontrollerin sağlıklı yapılması
21. Balık yetiştiriciliğinde tekelleşmeye Kooperatif ve birliğin amacına uygun olarak
gidilmesi
işletilmesinin sağlanması
22. Sektörde finansal sıkıntılara bağlı Finansal sıkıntı çeken işletmelere işletme
olarak maliyetlerin altında balık dönemi faaliyetleri için düşük faizli kredi
satılması
imkânları sağlanması
23. İlköğretim çağındaki çocuklara balık İlköğretim çağındaki çocuklara balık sevgisini
sevgisinin verilmiyor olması
aşılayan balık tanıtım haftası düzenlenmesi ve
balık ekmek ikramlarında bulunulması
24. Su ürünleri kredi imkânlarının diğer Su ürünleri işletmelerine dar boğazları aşmaları
sektörlere göre düşük faizli olarak ve yatırım yapabilmeleri için düşük faizli
sağlanamaması
krediler sağlanmalı
25. Taşımacılık sektörünün yeterince Su ürünlerinin taşınmasına yönelik lojistik
firmalarının kurulmasına önayak olunması
26. Kırmızı etin balığa göre daha fazla Toplumun tercihlerini balığa yönlendirebilecek
tercih edilmesi
tanıtıcı faaliyetler yapılması
27. Tesislerin
kurulması
(proje) Yasal olarak belirlenmiş olan işletme kurulması
aşamasında bürokrasinin ağır işleyişi aşamalarının esnetilmesi ve kolaylaştırılması,
merkezden ziyade bu tip yatırımlara yerelden
izinlerin verilmesi
28. Su ürünleri bakanlığının olmaması ve Balıkçılık ve Su Ürünleri Genel Müdürlüğünün
su ürünleri politikasının belirsiz zaman
içinde
bir
bakanlık
haline
olması
dönüştürülmesi ve AB ortak balıkçılık
politikalarının
ülkemizde
uygulamaya
geçirilmesi ve ulusal bir su ürünleri politikası
geliştirilmesi
29. Sularımızın taşıma kapasitelerinin İlimiz
sularında
taşıma
kapasitelerinin
belirlenmemiş olması
belirlenmesine yönelik projelerin hazırlanması
ve
desteklenerek
interaktif
haritalarda
gösterilmesi
30. Döviz kurundaki artış
31. Balık işletmeleri için ÇED raporu Su ürünleri işletmeleri için ÇED raporlarının
zorunluluğunun bulunması
esnetilmesi
47
32. Kıyı kenar çizgisinin belirlenmemiş
olması
33. Zaman zaman baraj göllerinde toksik
alglerin üremesi
İlimiz su alanları için kıyı kenar çizgisi
belirleme çalışmalarının acilen yapılması
Toksik alglerin izlenmesi yönünde projelerin
desteklenmesi
48
ELAZIĞ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN KALKINMA HEDEFLERİ
1. GİRİŞ
Elazığ sınırları içinde bulunan sulak alanların yetiştiricilik için ayrılmış olan %3’lük
kısmında 1.103.640 ton/yıl balık üretimi ülkenin kalkınma hızı paralel olarak 50 yıl içinde
gerçekleşebilecektir. TUİK 2012 yılı verilerine göre kurulu kapasitesi 32555 ton/yıl ve fiili
gerçekleşen 15.000 ton/yıl olan üretim belirtilen hedefe ulaştığı zaman ve yavru üretimiyle
beraber iktisadi katkısı 7.887.721.200,00 TL olacaktır. Yine bu alanda oluşacak 2.550 kafes
işletmesi, 1367 yavru işletmesi, 184 fileto balık üretimi işletmesi ve 38 balık yemi
fabrikasıyla en az 42.654 kişi istihdam edilebilecektir.
Avcılık yoluyla Elazığ ili sınırları içinde kalan toplam 63.066 ha’lık alandan göl
yönetim kurallarına uyulduğu takdirde istihsal edilebilecek miktar 10.946,4 ton/yıla
ulaşabilecektir. Avcılık yoluyla sağlanabilecek olan bu üretimin ilimize sağlayacağı iktisadi
katkı 76.624.800,00 TL olabilecektir.
Bu toplam ürün miktarına ulaşıldığında 1.655.460 ton balık yemine ihtiyaç
olacağından 38 adet balık yemi fabrikası kurulması gerekecektir. Bu fabrikaların ilimizde
kurulmasıyla sağlayacağı katma değer 5.794.110.000,00 TL olacağı tahmin edilmektedir.
Elde edilen balıkların soğuk muhafaza zinciri içinde filetolarının çıkarılması ve dondurulması
için toplam 130 işleme tesisine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu işletmelerin ise oluşturacağı katma
değer 5.407.836.000,00 TL olarak tahmin edilmektedir. Ayrıca damak tadına hitap edecek
işlenmiş (füme, kurutulmuş balık vs.) ürünlerin de üretileceği fabrikaların yapılması katma
değer ve istihdam sağlayabilecektir. Elazığ ilinde yetiştiriciliğin yapılabileceği ortam
tamamen baraj göllerinden oluştuğu için belirtilen hedefler doğrultusunda 2550 kafes
işletmesi için minimum 20 m çapında toplam 10.200 kafese ihtiyaç duyulmakta ve bu
kafeslerin üretilmesiyle 81.600.000,00 TL katma değer beklenmektedir. Ayrıca kafes
sistemlerinde yıpranan ağların onarımı, yenisiyle değiştirilmesi ve avcılık yapan balıkçıların
ağ ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla oluşacak ağ fabrikaları da katma değer ve istihdam
sağlayabilecektir.
Bu sektörde yatırım yapacak girişimcilerin ihtiyaç duyduğu teknik bilgi ve ilgili
projelerin hazırlanmasında Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi ile Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü ve Su Ürünleri Araştırma İstasyonu
Müdürlüklerinden gerekli destek sağlanacaktır.
2. YETİŞTİRİCİLİK
2.1. Kafeslerde Balık Yetiştiriciliği
İlimizde kafes balıkçılığına uygun Keban, Karakaya, Kalecik ve Özlüce baraj gölleri
bulunmaktadır. Bu baraj göllerinde yapılacak olan kafes yetiştiriciliğinin ilimizde su ürünleri
sektörünün gelişmesine büyük katkıda bulunacak bir potansiyel arz etmektedir. TUİK
verilerine göre 2012 yılı kafeslerde alabalık yetiştiriciliği toplam miktarı 15.000 ton/yıldır.
Tarım İl Müdürlüğü kayıtlarına göre; ilimizin kafes yetiştiriciliği için kurulu kapasitesi 2013
yılın kayıtlarına göre toplam miktarı 32.555 ton/yıldır. Bu mevcut üretim potansiyelinin ilimiz
sınırları içerisinde kalan Keban, Karakaya, Kalecik ve Özlüce baraj göllerinin daha verimli ve
etkin kullanılmasının sağlanması açısından göllerimizde;
49
a) Aynı tesiste 6 aylık sürelerle alabalık (Ekim-Mart) ve sazan (Nisan-Eylül)
yetiştiriciliği
b) Tek tür olarak alabalık yetiştiriciliği
c) Tek tür olarak sazan yetiştiriciliği öngörülmektedir.
a) Aynı tesiste 100 ton/yıl kapasiteli alabalık yetiştiriciliğini gerçekleştirebilmek için
ekim ayında 25-30 gr’lık alabalık yavruları kafeslerde stoklanarak 200 g.a kadar gelmeleri
hedeflenmiştir. Mart sonunda boşaltılan kafeslere nisan başında 250-300 g.lık sazan yavruları
stoklanarak eylül sonunda pazar büyüklüğüne (1000-1250 g) gelmeleri sağlanacaktır. Aynı
tesiste elde edilecek sazan üretim miktarı 368 ton olacaktır. Böylece bir işletmenin alabalık ve
sazan üretim miktarları toplamı 468 ton/yıl olmaktadır.
b) Tek tür olarak alabalık yetiştiriciliği; 100 ton/yıl olarak hesaplanan üretim miktarını
gerçekleştirmek amacıyla alabalık yavruları (1-10 g arası) mart-nisan aylarında kafeslere
stoklanarak uygun yemlerle beslenmeleri bakımlarının yapılması koşulu ile şubat- mart ayları
sonunda 200 g ağırlığa ulaşacaktır.
c) Tek tür olarak sazan yetiştiriciliğinde Keban, Karakaya, Kalecik ve Özlüce baraj
göllerinde uygun olan yerlere yerleştirilen kafeslere Ekim başında 5-10 gr’lık sazan yavruları
stoklanıp, uygun yemlerle beslenmeleri ve bakımları yapılarak bir yılın sonunda pazar
büyüklüğüne gelmektedir.
Baraj göllerinin toplam alanlarının mevcut yasa gereğince sadece %3’ lük bölümünün
kafes balıkçılığı için kullanılabileceği dikkate alınırsa toplam 850 ha’lık alanda kafes
balıkçılığı yapılabileceği görülmektedir (Tablo 14).
Tablo 14’de görüldüğü üzere toplam alabalık üretimi 181.800 ton/yıl, sazan üretimi
921.840 ton/yıldır. Bu alanda kafes yetiştiriciliği yapılması durumunda ilimize sağlayacağı
iktisadi katkı alabalık için 1.272.600.000,00 TL, sazan için 6.452.880.00,00 TL olmak üzere
toplam 7.725.480.000,00 TL olacağı (Tablo 14) ve bu işletmelerin en az 31.114 kişiye
istihdam sağlayacağı öngörülmektedir (Tablo 15).
Kafes yetiştiriciliği için ortalama 100 ton/yıl kapasiteli işletmeler baz alındığında;
a) Alabalık + Sazan işletmesi 1773 adet
b) Alabalık işletmesi 45 adet
c) Sazan işletmesi 732 adet
olmak üzere toplam 2550 adet kafes kurulabileceği öngörülmektedir (Tablo 14).
2.2. Yavru Yetiştiriciliği
Baraj göllerimizde oluşturulacak platformlarda yavru üretmek mümkündür. Gerekli
yatırımlar yapılıp tekniğine uygun yavru üretim işletmeleri kurulursa yukarıda belirtilen
üretim miktarlarına erişebilmek için gerekli yavruların tamamı üretildiğinde
a) Alabalık yavrusu 1.090.800.000 adet
b) Sazan yavrusu 1.382.760.000 adet
olmak üzere toplam 2.473.560.000 adet yavru balık üretilmesi öngörülmektedir (Tablo 16).
Yavru balık üretimi için alabalıkta 1.000.000 adet, sazanda ise 5.000.000 adet
kapasiteli işletmeler baz alındığında;
d) Alabalık yavru balık üretim işletmesi 1090 adet
50
e) Sazan yavru balık üretim işletmesi 277 adet
olmak üzere toplam 1367 adet yavru balık üretim işletmesi kurulabileceği öngörülmektedir
(16).
Belirtilen hedeflere ulaşılması durumunda yavru balık üretiminin ilimize sağlayacağı
iktisadi katkı alabalık için 65.448.000,00 TL, sazan için 96.793.200,00 TL olmak üzere
toplam 162.241.200,00 TL olacağı (16) ve bu işletmelerin en az 8.202 kişiye istihdam
sağlayacağı öngörülmektedir (Tablo 15).
2.3. Alternatif Bazı Su Ürünleri Türleri Yetiştiriciliği
İlimiz Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi alternatif bazı türlerin yetiştiriciliği ile
ilgili araştırmalara başlamıştır.
Bunlardan; Yayın Balığı, Ot Balığı, Barbus sp., Siraz, gibi balık türlerinden tam
kontrollü döl alımı ve alınan yavruların Pazar büyüklüğüne ulaştırılması ile ilgili araştırmalar
yürütülmektedir. Bu türlerde döl alımı ve yavru elde edilmesiyle ilgi çalışmalarda başarılı
sonuçlar da elde edilmiştir. Ayrıca, tıbbi sülük, kurbağa, salyangoz, tatlısu kaplumbağası gibi
alternatif türlerin üretim ve yetiştiriciliği üzerindeki çalışmalar da sürdürülmektedir. Bu
türlerin bazılarının da üretiminde başarılı sonuçlar alınmıştır.
2.4. Süs balığı Yetiştiriciliği
süs balıklarının %90'nı diğer ülkelerden dış alım olarak sağlanmaktadır. Halbuki süs balığı
üretimi kısa sürede iyi kazanç getiren bir iktisadi faaliyettir. Üretilen süs balıkları 2-4 ay gibi
bir sürede satış büyüklüğüne gelmektedir. Ülkemizde çok düşük düzeylerde olan süs balığı
üretimi, Elazığ ilinde hiç yapılmamaktadır, İlimizde süs balığı üretimine uygun alanların
tespit edilerek ve gerekli ısıtma sistemleri kurularak, bu alanda yapılacak çalışmalar
sonucunda ülkemizde çok az önem verilmiş olan bu sektörde büyük iktisadi katkılar
sağlanması mümkündür.
3. YEM
Yukarıda belirtilen üretim miktarına ulaşabilmek için toplam olarak 1.655.460 ton
yemin, balığın yaşam evrelerine (larva, yavru, genç ve erişkin) göre üretilmesi gerekmektedir.
Bu yem üretiminin gerçekleşmesi sonucunda ilimize katma değeri 5.794.110.000,00 TL
olacağı tahmin edilmektedir (Tablo 17). Bu yem miktarı dikkate alındığında Elazığ İlindeki
balık üretimi için gerekli olan yem miktarını karşılayabilmek için yaklaşık 40.000 ton/yıl
kapasiteli toplam 38 balık yemi fabrikasına ihtiyaç olacaktır. Belirtilen üretim seviyesine
ulaşıldığında ise yem üretimindeki toplam istihdam 608 kişi olarak öngörülmektedir (Tablo
15).
4. AVCILIK
Elazığ ilinde avcılığın verimini arttırabilmek için iyi bir göl yönetimi ve av
yasaklarının denetimi sağlanmalıdır.
4.1. Hazar Gölü’nde Balık Avcılığı
Hazar Gölü’nde iyi bir göl yönetimi, bilinçli avlanma, titizlikle av yasağına uyma ve
iyi bir koruma ve kontrol sağlandığında, yapılan hesaplamalara göre 820 ton/yıl balık elde
etmek mümkün görünmektedir. Günümüzde Capoeta umbla türü balığın 1 kg değeri 5 TL ‘
51
dir. Dolayısıyla bu günkü fiyatlarla parasal olarak gölden elde edilecek toplam istihsalin
değeri 4.100.000 TL olacaktır (Tablo 18).
Hazar Gölü her geçen gün oligotrofik yapıdan ötrofik yapıya doğru yönelen bir göl
konumundadır. Bu da geçen yıllara paralel olarak balıkçılık bakımından katkısının artacağı
anlamına gelmektedir. Ancak kanalizasyondan kaynaklanan kirlilik problemlerinin acilen
önüne geçilmesi gerekmektedir.
4.2. Keban Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Keban Baraj Gölü açık havza durumunda ve verimli bir yapıya sahiptir. Gölde iyi bir
göl yönetimi, uygun avlanma yöntemlerinin kullanılması, koruma ve kontrole titizlikle
uyulması durumunda 8300 ton/yıl balık avcılığı yapmak mümkündür.
Parasal olarak değerlendirme yapıldığında ise 2013 yılı ortalama balık fiyatlarına göre
(5 kg/TL) 8300 ton/yıl balığın bölgeye katkısı, 41.500.000,00 TL olacaktır (Tablo 18).
4.2.1. Keban Baraj Gölünde Kerevit Avcılığı
Balık istihsalinde önerilen iyileştirmeler ve yaptırımlar kerevitte de yapılırsa, Keban
Baraj Gölü’nün verimliği dikkate alındığında baraj gölünden 190 ton/yıl kerevit elde etmek
mümkün görülmektedir. Keban Baraj Gölü’nden bu miktarda kerevit istihsal edildiği takdirde
ve kilogramı 15 TL’ye satıldığı düşünülürse, ilimize toplam 2.850.000,00 TL katma değer
oluşturacaktır (Tablo 18).
4.3. Karakaya Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Karakaya Baraj Gölünde iyi bir göl yönetimi uygulamasına gidildiği takdirde yapılan
hesaplamalara göre 1780 ton/yıl balık istihsali mümkün olacaktır. Bu balık üretiminin,
bölgeye bu günkü ortalama toplam parasal katkısı 8.900.000,00 TL olacaktır (Tablo 18).
4.4. Kalecik Baraj Gölü’nde Balık Avcılığı
Kalecik Gölü verimli olduğu kabul edilebilir bir baraj gölü özelliği sergilemektedir.
Verimli olduğu görülen bu göletten göl yönetimi kuralları dahilinde 46,4 ton/yıl balık avcılığı
yapmak mümkündür. 2013 yılı ortalama balık fiyatlarına göre değerlendirme yapıldığında (5
kg/TL) 46,4 ton/yıl balığın bölgeye katkısı 232.000 TL olacaktır (Tablo 18).
Elazığ İlinin sahip olduğu tatlı su kaynaklarından avcılık yoluyla elde edilebilecek
gelirlerin yıllık toplamı 57.582.000,00 TL olacaktır. Bu değerler Türkiye ve özellikle Elazığ
için önemsenmesi ve harekete geçirilmesi gereken büyük bir kaynaktır (Tablo 18).
5. BALIKÇILIĞA BAĞLI GELİŞEBİLECEK SEKTÖRLER
Elazığ İlinin sahip olduğu bu su kaynakları, doğal su ürünleri üretimi yanında yapay
ya da yetiştiricilik şeklinde de değerlendirilebildiği takdirde, bölgeye balıkçılığa bağlı birçok
sanayi ve imalat sektörünün gelmesini de sağlayacaktır. Bu sektörlerden bazıları ve bölgeye
sağlayacağı katkılar şunlar olacaktır.
5.1. Balık Kafesi İmalatı
Gerekli yatırımlar yapılıp tekniğine uygun balık yetiştiriciliği için kafes üretim
işletmeleri kurulursa yukarıda belirtilen üretim miktarlarına ulaşıldığı zaman toplam 100
ton/yıl kapasiteli işletmeler dikkate alındığında 10.200 adet kafese ihtiyaç duyulmaktadır. Bir
kafesin satış değeri 2013 yılı verilerine göre yaklaşık 8.000 TL olduğu düşünüldüğünde kafes
52
işletmesi sayesinde 81.600.000 TL katma değer sağlanması mümkün görünmektedir (Tablo
19)
5.2. Balık Ağı İmalatı
Fırat Nehri üzerinde kurulan ve şu an faaliyette olan üç baraj gölü ile inşa aşamasında
olan Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’ndeki diğer baraj gölleri ve doğal göllerimiz
2000’ den fazla aktif balıkçılık yapan insana, istihdam sağlamış ve sağlamaya devam
edecektir. Balıkçıların avcılıkta kullandıkları ağlar en fazla 2 yıllık kullanım süresine sahiptir.
Bu açıdan Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi balıkçılarının büyük bir ağ potansiyeli söz
konusudur. Bu güne kadar bu ihtiyaçları İstanbul’daki balık ağı sanayi tarafından
karşılanmıştır. Balık ağlarının Elazığ dışı piyasadan sağlanması ise balıkçıya fazladan bir mali
yük getirmektedir.
Balık ağı imalatını Elazığ İlinde tesis etmek mümkündür. Bu imalat tesis edildiği
takdirde hem bölge balıkçısına hem de bölge ekonomisine önemsenecek oranda katkı
sağlanmış olacaktır.
Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki su kaynaklarından fayda sağlayan 2000’
den fazla balıkçı bulunmaktadır. Bu balıkçıların yıllık asgari ağ ihtiyacı, değişik göze
genişliğine sahip olmak üzere donatılmış olarak 1000 m. civarındadır. Yani 10x 100 m’dir.
Bugünkü fiyatlarla donatılmış 100 metrelik ağ 100 $’dır (210 TL). Ortalama bir balıkçının
10x100 m ağ kullandığını kabul edersek; balıkçı başına yıllık ağ masrafı 10x100$=1000 $
olacaktır. Bunu Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki bütün balıkçılara
oranladığımızda da 1000 $ x 2000= 2.000.000 $ yıllık ağ ihtiyacı ve masrafı söz konusu
olmaktadır. Bölgeden çıkan ve önemsenmesi gereken bu katma değeri Elazığ İlinde kurulacak
bir balık ağı imalat tesisi ile bölgede alıkoymak mümkün olacaktır.
Balıkçılık faaliyetleri arttıkça balık ağı ihtiyacı artacağından (Uzatma ağları, pinter
ağları, kafes balıkçılığı ağları vb.) Elazığ İlinde 50 ton/yıl kapasiteli bir ağ sanayinin
kurulması bölge ekonomisine bir ivme, ayrıca da insanlarına istihdam kazandıracaktır.
6. SU ÜRÜNLERİNİ MUHAFAZA VE İŞLEME TESİSLERİ
Su ürünleri içerdiği besin bileşenleri yönünden değerli besin maddelerinden biridir.
Protein oranının çok yüksek olması, doğada bulunan hemen hemen tüm amino asitleri
bulundurması, vitamin yönünden zengin olması, biyolojik değerinin yüksek olması, su
ürünlerini değerli kılmaktadır. Ancak su ürünleri yakalandıktan itibaren uygun koşullarda
korunmazsa birkaç saat içinde kokuşabilir. Bu nedenle su ürünleri tutulduktan veya
toplandıktan itibaren uygun tekniklerle korunmalı, taşınmalı ve işlenmelidir. Su ürünlerinden
gerekli ölçülerde yararlanabilme imkânları bunların tüketilmesine kadar kalitelerinin
korunması ile gerçekleşmektedir. Balıkların kalitelerinin bozulmadan tüketiciye ulaştırılması
uygun şartlarda soğutma teknolojisi ve dondurarak muhafaza teknolojileri ile mümkün
olmaktadır. Su ürünlerinin gerek taze gerekse işlenmiş ürün olarak soğukta korunmaları, su
ürününün daha sağlıklı, daha uzun süre ve parasal olarak da daha fazla değer bulmasına neden
olmaktadır.
Elazığ İlinde ve çevre illerde gereken işleme tesisleri bulunmadığından dolayı çok taze
olarak su ürünlerinin tüketilme oranı oldukça azdır. Tüketilen kısım ise yılın belirli
zamanlarında (Eylül-Mart) ve taze olarak tüketilmektedir.
Dünyada insan besini olarak taze balık tüketimi %30’dur. Üretilen %70 ise ya
dondurularak ya da mamul ürün olarak tüketime sunulmaktadır. Sadece yetiştiricilik yoluyla
elde edilecek toplam 1.103.640 ton/yıl balığın %70’inin işlenmesi durumunda 772.548 ton/yıl
53
balığın işlenerek soğuk muhafaza zincirine alınması gerekmektedir. Bu işleme sonucunda
%50 fire ve atıklar düşünüldüğünde 386.274 ton/yıl işlenmiş ürün elde edilebilecektir. Elde
edilen balıkların soğuk muhafaza zinciri içinde filetolarının çıkarılması ve dondurulması için
toplam 130 işleme tesisine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu işletmelerin ise oluşturacağı katma
değer 5.407.836.000,00 TL olarak tahmin edilmektedir (Tablo 20).
Yukarıdaki istihsal ve üretimler bölgedeki su kaynaklarından elde edildikleri takdirde
bunların hemen soğukta muhafaza edilmesi ya da mamul ürün (tuzlanmış, tütsülenmiş,
konserve edilmiş vb. su ürünleri) şeklinde işlenmeleri zorunluluğu vardır.
Bu bakımdan bölgede üretilecek su ürünlerinin uzun süre muhafaza edilebilmelerini
sağlamak amacıyla öncelikle dondurularak muhafazaya ihtiyacı söz konusudur. Bu dikkate
alınarak değerlendirildiğinde Elazığ İli ve çevre ilerde üretilecek su ürünlerinin muhafazası ve
işlenebilmesi için en az 6.000 ton/yıl kapasiteli dondurma yapabilen tesislere ihtiyaç olacaktır.
Belirtilen üretim seviyesine ulaşıldığında ihtiyacı karşılayabilmek için toplam 130 işleme
tesisine ihtiyaç olacaktır. Bu işletmelerde de toplam 2.600 kişiye istihdam imkanı
sağlanabilecektir.
Soğuk muhafaza imkanı sağlandığında, öncelikle besleyici değeri oldukça yüksek olan
su ürünleri, uzun süre hijyenik şartlarda korunmuş, balıkçı yıl boyunca balığını
değerlendirmiş ve tüketici de yıl boyunca taze balık temin etmiş olacaktır. Sonuç olarak
balıkçı balığını yok pahasına elden çıkartmayıp zamana yayarak daha iyi kazanç
sağlayabilecektir. Dolayısıyla bölgeye giren ekonomik katkı daha da artacaktır.
7. AB FONLARINDAN
SAĞLANMASI
İLİMİZ
SU
ÜRÜNLERİ
SEKTÖRÜNE
KAYNAK
İlimizde su ürünleri sektörünün artmasına bağlı olarak AB fonlarından da kaynaklar
sağlamak mümkündür. Gerek yapılanma aşamasında ve gerekse işletme dönemlerinde AB
fonlarından alınacak katkılar da yukarıda ön görülen hedeflere kısa sürede ulaşmamıza katkı
sağlayacağı gibi istihdamın da arttırılmasına yardımcı olacaktır. AB fonlarından hem kuruluş
aşamasında hem de kurulmuş olan işletmelerin işletme döneminde yararlanmaları
mümkündür. Kurulacak veya kurulmuş olan su ürünleri işletmeleri proje geliştirme
konusunda kendilerini geliştirdikleri zaman veya Fırat Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ile
işbirliği veya danışmanlığı kapsamında geliştirecekleri projelerle ilimize bu sektör
kapsamında iktisadi katkı sağlayabilirler. Yine AB ülkelerinin yürüttüğü su ürünleri
projelerine ortak olarak da ilimizdeki su ürünlerinin yukarıda belirtilmiş olan hedefler çok
kısa bir sürede ulaşılması ve teknolojik gelişmelerin anında izlenmesi mümkün olabilecektir.
İlimiz su ürünleri işletmelerinden bazılarının bu yönde girişimleri olduğu ve başarılı da
oldukları bilinmektedir. Ancak bu yeterli değildir. İlimizde kurulmuş olan tüm su ürünleri
işletmelerinin ilgili teknik desteği alarak bu sürece girmeleri gerekmektedir. Kurulma
aşamasında olanların da başlangıçta AB fonlarından yararlanarak yapılanmalarını
sağlamalarını hedeflemeleri daha doğru olacaktır. AB tarafından KOBİ’ler 200.000 €’ya
kadar, kooperatif gibi organizasyonlar ise 2.000.000 €’ya kadar desteklenmektedir. Bu proje
değerlerinin KOBİ’ler tarafından %50’sinin, kooperatif gibi sivil toplum örgütlerinin ise
%10’unu karşılayabilmeleri gerekmektedir. Şayet direkt bir AB projesinde yer alınırsa alınan
fon karşılıksız olarak işletmelerin kullanımına sunulmakta, buna karşılık araştırma sonuçları
AB kullanımına sunulmaktadır.
8. BÖLGESEL SU KAYNAKLARININ TAŞIMA KAPASİTESİ VE GÖL YÖNETİMİ
Yukarıda belirtilen üretim kapasitelerine ulaşabilmek balıkların sağlıklı bir şekilde
üretim ve yetiştiriciliğinin yapılabilmesi için özellikle ilimiz yüzey sularının kirlilik yükü ve
54
bunu taşıyabilecek üretim kapasitelerinin araştırılması gerekmektedir. Şu anda ilimiz yüzey
suları enerji üretimi, tarımsal sulama için ve bu baraj göllerinin %3’lük kısmı balıkçılık
amacıyla kullanılmaktadır. Tüm alanın %97’si balıkçılık dışında kaldığından balıkçılıktan
gelecek kirlilik yükü suda bulunan organizmalar için besin teşkil edeceğinden kendiliğinden
yok olacaktır. Balıkçılık faaliyetleri dolayısıyla suya fazla bir kirlilik yükü
kazandırmayacaktır.
Su ürünleri avcılığı için ise öncelikle ekonomik olan balık türlerinin stok tespitlerinin
yapılması gerekmektedir. Sürekli ve maksimum verime ulaşmak içinde bu stok tespitlerinin
en az üç yılda bir tekrarlanması gerekmektedir. Bununla birlikte koruma kontrol
yöntemlerinin sıklaştırılması, ağ göze açıklığının ve ağ miktarının balıkçı başına
sınırlandırılması gerekmektedir. Ya da tekne sayısı ve balıkçı sayısı dikkate alınarak miktarlar
belirlenmelidir.
9. ALTYAPI VE ORGANİZASYON
Yukarıda açıklanan su ürünleri sektörlerinden gerekli verimi ve iktisadi katkıyı
sağlayabilmek için ilimizdeki su ürünleri sektöründe gerek alt yapı ve gerekse organizasyona
büyük önem verilmesi gerekir. İlimizde su ürünleri sektöründeki alt yapı ve organizasyonun
sağlanması için aşağıda belirtilen yapılanmalar mutlaka sağlanmalıdır.
1. Baraj göllerinde kafeslerin konulacağı yerlerin yapılacak bilimsel tetkiklerle önceden
belirlenerek göl haritası üzerinde işaretlenmelidir. Suyun özelliklerine bağlı olarak
tesislerin üretim kapasiteleri kararlaştırılmalıdır.
2. Kafes balıkçılığı ve diğer su ürünleri yetiştiriciliği yapılan yerlere gerekli olan elektrik, haberleşme ve ulaşımla ilgili alt yapı acilen götürülmelidir. Özellikle ulaşım su
ürünleri tesislerinin hem kuruluş hem de işletme aşamalarında önem taşımaktadır.
3. Su ürünleri yetiştiriciliği için müteşebbislerin bir araya gelerek bir organizasyon
oluşturmaları ve sorunlarını bu organizasyon aracılığı ile çözmeleri müteşebbislere
büyük avantaj sağlayacaktır.
4. Avcıkta günün gerektirdiği doğru avcılık yöntemlerini uygulayabilmek ve ilimiz
sınırlarındaki yüzey sularında verimli bir balıkçılık yapabilmek için Keban ve
Karakaya baraj göllerinde faaliyet gösteren su ürünleri kooperatiflerinin mutlaka bir
üst birlik çatısı altında teşkilatlanmaları zorunludur.
5. Yine avcılığın sağlıklı yürütülmesi ve birim alandan yüksek verim alınabilmesi için,
balıkçıların eğitimine büyük önem verilmelidir. Bunun için de su ürünleri sektöründe
yer alan balıkçıların eğitimine yönelik bir eğitim stratejisi mutlaka belirlenmelidir.
Gerektiğinde bizzat kooperatiflere gidilerek, bu eğitim yerinde verilmelidir. Bu eğitim
çalışmaları için AB fonlarından kaynak sağlanmalıdır.
6. İlimiz sınırlarında su ürünleri koruma ve kontrol hizmetleri 1380 Sayılı Su Ürünleri
Kanununun gerektirdiği şekilde yapılmalıdır. Avcılık kontrolleri sadece av yasağı
süresince değil yasak bittikten sonrada küçük balık avlanmaması hususunda devam
ettirilmelidir. Kısaca avcılıkta tüm yıl boyunca etkili bir kontrol sağlanmalıdır.
7. Yetiştiricilik ve avcılıktan elde edilen balıkların uzun süreli muhafazası için ilimizde
bulunan soğuk hava deposu imkânlarından yararlanılacağı gibi, ihtiyaca göre
yenilerinin yapılmasına önem verilmelidir.
8. Balıkların nakliyesinde kokuşmayı önleyici soğutmalı araçlarla taşımacılık yapılmalı
ve dış satıma yönelik pazarlar araştırılmalıdır.
55
9. Kaynakların ekonomik kullanımı açısından yüzey su kaynaklarında ıslah çalışmaları
mutlaka yapılmalıdır.
10. Su kaynaklarının tek elden verimli yönetilmesi için balıkçı kooperatiflerinin bağlı
olacağı, devlet tarafından desteklenen kooperatifler birliğinin oluşturulması gereklidir.
11. Su kaynakları, iç sular balıkçılığı ve yönetimi kurallarına uygun şekilde
kullanılmalıdır.
12. Bölgedeki tatlı sularda kesinlikle 40 mm göze genişliğine sahip ağlardan daha küçük
göze genişliğine sahip ağlara, avlanma izini verilmemelidir.
13. Günümüze kadar aşırı yıpratılan su ürünleri populasyonlarının, iyileşmesi ve
verimliliklerinin artırılması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.
14. Su kaynaklarındaki balık avcılığında kullanılan avlanma aletleri, balık türlerine uygun
yapıya ve çeşitliliğe kavuşturulmalıdır.
15. Bölgedeki ekonomik olmayan balık türlerini, besin değeri yüksek ete çeviren ve
ekolojik ortama ait ekonomik balık türlerinin korunması ve stoklarının takviyesi
sağlanmalıdır.
16. Bölgede avlanan balıkların bozulmadan hijyen kurallarına göre uzun süre muhafaza
etmek, tüketicinin istediği forma dönüştürmek, hem kullanımını kolaylaştırmak hem
de kabul edilebilirliğini artırmak için işleme ve ayrıca ekonomik olmayan türlerin de
değerlendirileceği tesisler kurulmalıdır.
17. Toptan ve perakende balık satışı yapılabilen bir balık halinin kurulması sağlanmalıdır.
18. İlimizde balık tüketimini arttırıcı faaliyetlerin yapılması mutlaka sağlanmalıdır.
10. SU ÜRÜNLERİ KOORDİNASYON KURULU OLUŞTURULMASI
Yukarıda belirtilen hedeflere ulaşılabilmesi için il bazında bir su ürünleri
koordinasyon kurulunun oluşturulması gereği duyulmuştur. Bu kurulun Valilik başkanlığında
aşağıda belirtilen kurum temsilcilerinin katılımıyla oluşturulması uygun görülmüştür
1. Fırat Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi
2. İl Tarım Müdürlüğü
3. Fırat Kalkınma Ajansı
4. Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu
5. Su Ürünleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü
6. Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğü
7. Çevre İl Müdürlüğü
8. Orman Bölge Müdürlüğü
9. Belediye Başkanlığı
10. Emniyet Müdürlüğü
11. Jandarma Alay Komutanlığı
12. Elazığ Ticaret ve Sanayi Odası
13. Su Ürünleri Üreticiler Birliği
56
Tablo 14. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Kalan Doğal ve Yapay Göllerdeki Kafes Balıkçılığı Üretim Potansiyelleri ve İlimize Sağlayacağı İktisadi Katkı. (1 ha 3 işletme ve her
işletmede 100 ton/yıl alabalık 368 ton/yıl sazan yetiştiriciliği olacak şekilde hesaplamalar yapılmıştır)
Su Kaynağının
Adı
Su Kaynağının İl
İçindeki Toplam Alanı
(ha)
Yararlanılacak
Üretim Alanı
(%3) (ha)
(Alab+Sazan)
Tahmini Üretim
Miktarı
(ton / yıl)
Yıllık Beklenen Gelir
(¨)
Alabalık
Sazan
Alabalık
İşletme Sayısı
Keban B.G.
19815
595 (372+223)
111600
656880
781.200.000,00
Alabalık Alabalık+ Sazan
Sazan
4.598.160.000,00
1116
669
Karakaya B.G.
7800
234 (15+219)
70200
241776
491.400.000,00
1.692.432.000,00
K. KalecikB.G.
64
2
-
2208
-
Özlüce B.G.
640
19
-
20976
-
TOPLAM
28319
850
181800
Sazan
45
657
-
15.456.000,00
-
-
6
146.832.000,00
-
-
57
45
1773
732
921840 1.272.600.000,00 6.452.880.000,00
57
Tablo 15. İlimizde su ürünleri yetiştiriciliğinin gelişimine bağlı olarak sektördeki istihdam miktarları.
Yetiştiricilik
İşletme Sayısı
Mühendis
Çalışan Elaman
Toplam
İstihdam
Yavru
Üretimi
1.367
1.367
6.835
8.202
2.550
5.519
25.595
31.114
Fileto balık
üretimi
Yem
Üretimi
130
130
2.600
2.730
Toplam
38
38
570
608
4.139
7.054
35.600
42.654
Tablo 16. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Mevcut Yüzey Su Kaynaklarının Yetiştiricilik Amacıyla Optimum
Kullanılması Durumunda İhtiyaç Duyulacak Yavru Balık Miktarları, Yavru Üretim Tesisi Sayısı, İlimizde
Yaratacağı İstihdam ve İktisadi Katkı.
Top. Üretim Kap.
(kg/yıl)
Alabalık
Sazan
TOPLAM
181.800.000
921.840.000
1.103.640.000
Yavru Balık
İhtiyacı
(adet/yıl)
1.090.800.000
1.382.760.000
2.473.560.000
Yıllık Beklenen
Gelir
(¨)
65.448.000,00
96.793.200,00
162.241.200,00
İşletme
Sayısı
1.090
277
1367
Tablo 17. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Mevcut Yüzey Su Kaynaklarında Yetiştiricilik yapıldığı zaman gerekli
olan yem miktarı ve iktisadi katkı (Bir kg balık için 1,5 kg yem tüketimi ve bir kg yem fiyatı 3,5 TL olarak
alınmıştır).
Top. Gerekli Yem Miktarı (Ton)
1.655.460
Yıllık Beklenen Gelir (¨)
5.794.110.000,00
Balık Yem Fabrikası sayısı
38
Tablo 18. Elazığ’ daki Su Kaynaklarından Tahmini Olarak Doğal Üretim İle Elde Edilecek Su Ürünleri Miktarı
ve Bölgeye Sağlayacağı Katma Değerleri.
Su
Adı
Kaynağının
İstihsal
Edilecek
Ürün
Hazar Gölü
Balık
Keban Baraj Gölü Balık
Keban Baraj Gölü Kerevit
Karakaya Baraj G. Balık
Kalecik Baraj Gölü Balık
Toplam
İstihsal Edilebilecek Miktar
(Ton/yıl)
820
8300
190
1780
46,4
11.136,4
Yıllık Beklenen Gelir
(¨)
4.100.000,00
41.500.000,00
2.850.000,00
8.900.000,00
232.000,00
57.582.000,00
Tablo 19. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Mevcut Yüzey Su Kaynaklarında Yetiştiricilik yapıldığı zaman gerekli
olan kafes miktarı ve iktisadi katkı (20 m çapında ve 25 ton/yıl yetiştiricilik yapabilen ve maliyeti 8000 TL olan
kafesler dikkate alınmıştır)
Toplam İşletme Sayısı
2550
Gerekli Kafes Sayısı (25 ton/yıllık)
10.200
81.600.000,00
Tablo 20. Elazığ İl Sınırları İçerisinde Yetiştirilen balığın işlenmesiyle elde edilebilecek katma değer
(Yetiştirilen balığın %70’inin işleneceği ve 14 TL’den satılacağı dikkate alınmıştır)
Toplam İşletme Sayısı
130
İşlenecek miktar (ton/yıl)
772.548
58
5.407.836.000,00
ELAZIĞ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN KALKINMA HEDEFLERİNE ULAŞMASI
İÇİN YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR
Sektör
STRATEJİ 1
Öncelik 1.1
Öncelik 1.2
Öncelik 1.3
Öncelik 1.4
SU ÜRÜNLERİ
Küresel Pazar ve Pazarlamanın Geliştirilmesi
Pazar çeşitliliğinin geliştirilmesi ve arttırılması
Marka oluşturulması
Pazarlamada nitelikli elaman yetiştirilmesi
AB standartlarında bir balık hali kurulması
STRATEJİ 2
Öncelik 2.1
Öncelik 2.2
Katma değeri yüksek işlenmiş ürün çeşitliliğinin sağlanması
Su ürünleri işleme ve muhafaza tesislerinin kurulması
Su ürünleri ileri işleme tekniklerinin geliştirilmesi ve pazarlanması
STRATEJİ 3
Su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesi, üretim ve verimliliğin
artırılması
Kafeslerde balık yetiştiriciliğinin geliştirilmesi
İlimiz su ürünleri sektörünün yem ihtiyacını karşılayacak alt yapının
oluşturulması ve türlere uygun balık yemi üretim sektörünün geliştirilmesi
Bazı alternatif su ürünleri türlerinin ve süs balıklarının yetiştiriciliğinin
ilimizde gerçekleştirilmesi için çalışmaların yürütülmesi
Öncelik 3.1
Öncelik 3.2
Öncelik 3.3
STRATEJİ 4
Öncelik 4.1
Öncelik 4.2
Balıkçılığa bağlı yan sanayi sektörlerinin geliştirilmesi
Balık ağı imalatıyla av araç ve gereçlerinin geliştirilmesi
Yetiştiriciliğe yönelik ekipmanın üretilerek geliştirilmesi
STRATEJİ 5
Avrupa birliği fonlarından ilimiz su ürünleri sektörüne kaynak
sağlanması
Balıkçılarımızın AB projesi geliştirme kabiliyetlerini ve projelere
katılımlarını sağlamak
İlimiz su ürünleri sektörüne uygun AB projelerinin takibini sağlamak
Öncelik 5.1
Öncelik 5.2
STRATEJİ 6
Öncelik 6.1
Öncelik 6.2
Su ürünleri avcılığının geliştirilmesi ve mevcut stokların korunması
Su ürünleri avcılığının geliştirilmesi
Doğal balık stoklarımızın korunması
STRATEJİ 7
Öncelik 7.1
Öncelik 7.2
İlimiz su kaynaklarının taşıma kapasitesinin belirlenmesi ve göl
yönetiminin geliştirilmesi
İlimiz su kaynaklarının taşıma kapasitelerinin belirlenmesi
Göl yönetiminin sağlanması ve geliştirilmesi
STRATEJİ 8
Öncelik 8.1
Öncelik 8.2
İstenilen hedeflere ulaşılması için altyapı ve organizasyonun sağlanması
Altyapının sağlanması ve geliştirilmesi
İlimiz balıkçılığının yönetimi ve organizasyonun sağlanması
59
STRATEJİ─1
Öncelik 1.1
KÜRESEL PAZAR VE PAZARLAMANIN GELİŞTİRLMESİ
Pazar çeşitliliğinin geliştirilmesi ve arttırılması
Hedef
İlimizde yetiştirilen 15000 ton/yıl balığın pazarlanabilmesi için AB
ülkeleri ile Rusya federasyonu ve üçüncü dünya ülkelerinde Pazar
bulmak ve gelecekte hedeflenen 1.103.640 ton/yıllık balık üretimi
için şimdiden sağlam ve çeşitlendirilmiş yaygın bir pazar ağı kurmak
Amaç
Tüm ürünümüzü dış pazarda satabilir konuma gelmek, dış piyasada
tanınır ve aranır balık markası haline gelmek, aracısız dış iyasaya
satış yapabilmek
Çıktılar
Farklı ve çeşitli pazarlara aracısız ulaşılması, tüm su ürünlerinin
satışının rahatlıkla sağlanması, Üretimle elde edilen ürünü katma
değeri yüksek olarak pazarlanabilmasi
Faaliyetler
1.1.1
Pazarlama Projesi yapılması
1.1.2
Yurtdışı pazarlama tanıtım ofislerinin kurulması
1.1.3
AB, Rusya federasyonu, Türk Cumhuriyetleri,
Ortadoğu ülkeleri vs Pazar bulma amacıyla seyahatler
ve ürün tanıtım faaliyetleri yürütülmesi
1.1.4
Ulusal ve Uluslar arası fuarlara katılım sağlanması
1.1.5
Yurt dışında Elazığ alabalık günü vb faaliyetler
düzenlemek
Lojistik altyapının geliştirilmesi
1.1.6
Öncelik 1.2
Marka oluşturulması
Hedef
Uluslar arası arenada tanınan ve istenen bir balık markası meydana
getirmek
Amaç
Kalitesiyle öne çıkan ve dünyanın her tarafında tercih edilen bir balık
markasının geliştirilmesi
Çıktılar
Tanınan ve kaliteli bir balık markasının oluşturulmasıyla
balıkçılarımızın ürünlerini rahat satabilecekler ve daha fazla
kazanacaklardır.
Faaliyetler
1.2.1
Kalite tescili yapılmış ürünlerin bir isim etrafında
toplanmasının sağlanması
1.2.2
Markanın dünyaya gerek kalitesi ve gerekse farklı
damak tadıyla tanıtılması
Öncelik 1.3
Pazarlamada nitelikli elaman yetiştirilmesi
Hedef
Balık pazarlamasında uzmanlaşmış personel yetiştirmek.
Amaç
Çıktılar
Elde edilene ve edilecek olan tüm ürünü dünya çapında
pazarlayabilecek insan gücünün yetiştirilmesi
Pazarlama konusunda yetkili ve tecrübeli elaman sayısının
arttırılması ve yetiştirlmesi
Faaliyetler
Hedef ülke dillerini bilen insan kaynağı sayısının
artırılması
Su Ürünleri Fakültelerinde pazarlamaya yönelik lisans
üstü eğitimler verilmesi
1.3.1
1.3.2
Öncelik 1.4
AB standartlarında bir balık hali kurulması
Hedef
Bu çalışma kapsamında balıkların değerinde satılabilmesi ve
muhafazasının sağlanabilmesi.
Amaç
Su Ürünleri Sektörü kalkınma hedeflerinin sağlıklı bir şekilde
gerçekleştirilebilmesi için ilimiz balıkçılarının ürünlerini hem
muhafaza ederek hem de tüketiciyle sağlıklı bir şekilde
buluşturulmasının sağlanması.
60
Çıktılar
Belirtilmiş olan katma değerin balık kayıplarına uğramadan
sağlanması, fiyat istikrarı ve her mevsim düzenli balık sağlanması,
istihdamın oluşturulması,
balığın satıcıyla ve tüketiciyle
buluşturulması
Faaliyetler
Balık hali için proje hazırlanması ve kabulü
Balık hali için uygun yerin tespiti
Balık hali inşaatının başlatılarak projeye uygun
yapılması
1.4.1
1.4.2
1.4.3
STRATEJİ─2
Öncelik 2.1
KATMA DEĞERİ YÜKSEK İŞLENMİŞ ÜRÜN ÇEŞİTLİLİĞİNİN SAĞLANMASI
Su Ürünleri İşleme ve Muhafaza Tesislerinin Kurulması
Hedef
Elazığ ili ve çevre ilerde üretilecek su ürünlerinin muhafazası ve
işlenebilmesi için en az 6.000 ton/yıl işleme kapasiteli 130 tesisin
yapılması gerekmektedir. Bu tesislerden elde edilecek katma değer
5.407.836.000,00 TL olarak tahmin edilmektedir. Ayrıca iç piyasada
satılması düşünülen balıkların ucuz olduğu dönemlerde muhafaza
edilmesi, ürün bozulmalarının ve kayıplarının önüne geçilmesi
Amaç
Üretilen balıkların raf ömrünü artırıcı yöntemleri geliştirmek ve
talebe yönelik hazırlanacak farklı ürünlerle ihracatı geliştirmek,
balıkçıların zarar etmesini engellemek ve çok çabuk bozulabilen su
ürünlerinin uzun süreli korunmasını sağlamak, pazara bozulmadan
ürün sunabilmek
Çıktılar
Elde edilecek su ürünlerinin uzun süreli muhafazasına yönelik balık
işleme tesislerinin kurulması ile ilimize ek iktisadi katkının ve
istihdamın sağlanması
Faaliyetler
2.1.1
Üretilecek olan su ürünlerinin muhafaza edilecek
miktarlarının belirlenerek soğuk zincirin kurulmasına
yönelik alt yapının geliştirilmesi
2.1.2
İşleme tesislerinin kurulmasına yönelik alt yapı
imkanlarının geliştirilmesi
2.1.3
İşlenmiş olan su ürünlerinin ihracatına yönelik
girişimlerin değerlendirilmesi
Öncelik 2.2
Su ürünleri ileri işleme tekniklerinin geliştirilmesi ve pazarlanması
Hedef
Yeni lezzetlerin keşfedilerek pazar payı geliştirilebilecek yeni balık
ürünleri geliştirebilmek.
Amaç
Yüksek miktarlarda yetiştirilecek balığın ileri teknolojiler
kullanılarak yeni ürünler elde edilmesi
Çıktılar
Katma değeri yüksek, raf ömrü uzun balık ürünleri gelştirilmesi
Faaliyetler
2.2.1
İleri işleme teknolojilerinin araştırılarak geliştirilmesi
2.2.2
Yeni geliştirilecek lezzetlerin yurt içi ve yurt dışı
pazarlara sunulması ve tanıtılması
Etkili bir muhafaza için yeni yöntemlerin araştırılması
ve geliştirilmesi
Üretim çeşitliliğinin bölgesel talepler doğrultusunda
endüstriyel sanayiye entegre edilmesi
İşlenmiş su ürünleri için tam teşekküllü bir gıda
kontrol laboratuvarının kurulması
2.2.3
2.2.4
2.2.5
61
STRATEJİ─3
Öncelik 3.1
Su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesi, üretim ve verimliliğin artırılması.
Kafeslerde Balık Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi
Hedef
İlimizde bulunan göllerde, 28.319 ha’lık yüzey alanının balık
yetiştiriciliği için ayrılan %3’lük kısmında 1.103.640 ton/yıllık balık
üretim miktarına ulaşabilmek. Belirtilen yetiştiricilik kapasitesine
ulaşabilmek için gerekli olan 1.090.800.000 adet Alabalık,
1.382.760.000 adet Sazan yavrusunun üretilebilmesi.
Amaç
Kültür balıkçılığının ilimiz ekonomisine yapmış olduğu iktisadi
katkıyı artırmak, alt yapıyı ve istihdamı geliştirmek.
Çıktılar
Ülkenin kalkınma hızına paralel olarak yetiştiricilik yoluyla üretimin
1.103.640 ton/yıla ulaşabilecek ve yavru üretimiyle beraber iktisadi
katkısı 7.887.721.200,00 TL olacaktır. Yine bu alanda oluşacak 2550
kafes işletmesi ve 1367 yavru işletmesiyle en az 31.114 kişi istihdam
edilebilecektir.
Faaliyetler
3.1.1
Kafes yetiştiriciliğine uygun alanların belirlenip
haritalandırılması ve yetiştiricilere önerilmesi.
3.1.2
Gezici balık hastalıkları kliniği kurulması
3.1.3
Balık hastalıkları teşhis, tedavi ve aşı merkezi
kurulması
3.1.4
Çalışmada belirlenen iktisadi ve sosyal hedeflere
ulaşılabilmesi için balıkçılara yönelik mesleki eğitim
programı hazırlanması ve uygulanması
3.1.5
Canlı yem üretimi tesislerinin kurulması
3.1.6
Kerevit yetiştiriciliği tesislerinin kurulması
3.1.7
Yavru üretimine uygun bölgelerin belirlenmesi ve
5.000.000 adet/yıl kapasiteli örnek bir sazan
kuluçkahanesinin kurulması
Öncelik 3.2
İlimiz su ürünleri sektörünün yem ihtiyacını karşılayacak alt yapının oluşturulması
ve türlere uygun balık yemi üretim sektörünün geliştirilmesi
Hedef
Yukarıda belirtilen üretim miktarına ulaşabilmek için toplam olarak
1.655.460 ton yemin balığın yaşam evrelerine (larva, yavru, genç ve
erişkin) göre üretilmesi gerekmektedir. Bu yem üretiminin
gerçekleşmesi sonucunda ilimize katma değeri 5.794.110.000,00 TL
olacaktır.
Amaç
Çıktılar
Gerekli yatırımlar yapıldıktan sonra 1.103.640 ton/yıla balık
üretimine ulaşabilmek için gerekli balık yeminin üretilebilmesi.
Balık yemi üretiminin gerçekleşmesi sonucunda ilimize katma değeri
5.794.110.000,00 TL olacaktır. Yem fabrikalarının kurulması
istihdam da sağlayacaktır.
Faaliyetler
Balık yemi fabrikası kurulması
Balık yemi üretimine yönelik ilimiz kaynaklarının ve
alt yapısının tespit edilerek ortaya konulması
Balık
yemlerinin
üretimi,
geliştirilmesi
ve
verimliliğinin değerlendirilebilmesi için bir balık yemi
araştırma biriminin oluşturulması
3.2.1
3.2.2
3.2.3
Öncelik 3.3
Bazı alternatif su ürünleri türlerinin ve süs balıklarının yetiştiriciliğinin ilimizde
gerçekleştirilmesi için çalışmaların yürütülmesi
62
İlimizde henüz alt yapısı tam olarak oluşturulamamış olan ve ekonomik anlamda
yetiştiriciliği yapılamayan, Yayın Balığı, Ot Balığı, Barbus sp., Siraz, gibi balık
türlerinden tam kontrollü döl alımı ve alınan yavruların Pazar büyüklüğüne ulaştırılması
ile ilgili araştırmalar yürütülmektedir. Ayrıca, tıbbi sülük, kurbağa, salyangoz, tatlı su
kaplumbağası gibi alternatif türlerin üretim ve yetiştiriciliği üzerindeki çalışmalar da
sürdürülmektedir. Bu çalışmaların ilimizde ekonomik yapılabilirliğinin ortaya konulması
gerekmektedir. Ayrıca ilimizde süs balığı yetiştiriciliği için alt yapı olanaklarının
araştırılarak geliştirilmesi gerekmektedir.
STRATEJİ─4
Öncelik 4.1
BALIKÇILIĞA BAĞLI YAN SANAYİ SEKTÖRLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ
Balık ağı imalatıyla av araç ve gereçlerinin geliştirilmesi
Hedef
İlimizde avcılığının gelişimine paralel olarak gerekli olan balık ağı
üretimine dayalı sanayinin bölgeye hitap edecek şekilde kurulması
ve buna bağlı 2.000.000 $’lık iktisadi katkının sağlanması
Amaç
Gelişen balıkçılık sektörünün balık ağı ihtiyacının karşılanması ve av
araç ve gereçlerinin üretiminin geliştirilmesi
Çıktılar
Gelişen sektöre bağlı olarak 2.000.000 $’lık iktisadi katkının
sağlanması ve istihdamın geliştirilmesi
Faaliyetler
Balık ağı ihtiyacının belirlenerek ağ üretim alt
yapısının geliştirilmesi
Av araç ve gereçlerinin imaline yönelik fabrika
kurulması
Ağ üretim fabrikasının kurulması
4.1.1
4.1.2
4.1.3
Öncelik 4.2
Yetiştiriciliğe yönelik ekipmanın üretilerek geliştirilmesi
Hedef
Amaç
Çıktılar
Faaliyetler
Yetiştiricilikte ihtiyaç duyulan her türlü ekipmanın ilimizde üretilir
duruma getirilmesi ve buna bağlı istihdamın geliştirilmesi
Yetiştiriciliğin gelişmesi ile ihtiyaç duyulacak olan yetiştiricilik
ekipmanın üretimine dayalı sanayinin geliştirilmesi
Ek istihdam ve katma değer sağlanması
Kafes sistemlerinin kurulmasına ve üretimine dayalı
sanayinin kurulması
Yetiştiricilikte kullanılan ekipmanın üretimine dayalı
sanayinin kurulması
4.2.1
4.2.2
STRATEJİ─5
Öncelik 5.1
AVRUPA BİRLİĞİ FONLARINDAN İLİMİZ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNE
KAYNAK SAĞLANMASI
Balıkçılarımızın AB projesi geliştirme kabiliyetlerini ve projelere katılımlarını
sağlamak
Hedef
Balıkçımıza AB projelerine katılabilme kabiliyeti kazandırmak ve
yatırımların geliştirilmesinde AB fonlarından yararlanabilmek
Amaç
Balıkçılarımızın
Avrupa
Birliği
projelerini
geliştirebilme
yeteneklerinin sağlanması ve AB fonlarından yatırımlara katkılar
elde etmelerini sağlamak
Çıktılar
Her yatırım ve araştırma programı için 200.000-2.000.000 €
arasındaki iktisadi katkıdan faydalanmanın sağlanması.
Faaliyetler
5.1.1
Balıkçılarımızın AB kaynaklarından faydalanabilmesi
için eğitim programları düzenlemek
5.1.2
Balıkçılarımızın
AB’ye
uyum
çerçevesinde
eksikliklerinin saptanarak bunların AB fonlarından
düzeltilmesine yönelik projelerin alınması için
63
araştırmaların sağlanması
Balıkçılarımızın ve tesislerimizin AB standartlarına
uygun yapıda geliştirilmesini sağlamak
5.1.3
Öncelik 5.2
İlimiz su ürünleri sektörüne uygun AB projelerinin takibini sağlamak
Hedef
Amaç
Çıktılar
AB proje fonlarının günü gününe takibinin sağlanması ve
balıkçılarımıza anında duyurulması
AB fonlarından balıkçılarımızın daha fazla proje desteği almasını
sağlamak
Proje başına verilen 200.000-2.000.000 € arasındaki iktisadi katkıdan
faydalanmanın sağlanması
Faaliyetler
Yetiştiricilik ve Avcılık sektöründe yer alan
balıkçılarımızın kayıtlı bulunduğu ve anında iletişimin
sağlanabileceği bir bilgisayar ağının kurulması
Ağ üzerinden AB projelerinin geliştirilmesini ve
sektöre duyurulmasını sağlayacak bir Su Ürünleri
Avrupa Birliği Ofisinin kurulması
5.2.1
5.2.2
STRATEJİ─6
Öncelik 6.1
Öncelik 6.2
SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞININ GELİŞTİRİLMESİ VE MEVCUT STOKLARIN
KORUNMASI
Su ürünleri avcılığının geliştirilmesi
Hedef
Avcılık yoluyla Elazığ ili sınırları içinde kalan toplam 63.066 ha’lık
alandan istihsal edilebilecek balık miktarını 11.136,4 ton/yıla
ulaştırabilmek.
Amaç
Avcılık yoluyla su ürünleri üretiminin artırılmasıyla balıkçıların
refah seviyelerinin yükseltilmesi.
Çıktılar
Yüzey sularımızın avcılık yolu ile ilimize yapacağı iktisadi katkı
57.582.000,00 TL olabilecek ve balık avcılığı sektöründe istihdam
geliştirilebilecektir.
Faaliyetler
6.1.1
Göllerde bulunan ekonomik balık türlerinin
kuluçkahane
koşullarında
üretilerek
göllere
stoklamasının sağlanması.
6.1.2
İlimizde faaliyet gösteren su ürünleri kooperatiflerini
bir üst birlik çatısı altında birleştirici çalışmalar.
6.1.3
Çalışmada belirlenen iktisadi ve sosyal hedeflere
ulaşılabilmesi için balıkçılara yönelik mesleki eğitim
programı hazırlanması ve uygulanması
Doğal balık stoklarımızın korunması
Hedef
Doğal balık stoklarımızın korunması, arttırılması ve desteklenmesi,
Amaç
Çıktılar
Mevcut stokların korunabilmesi için etkin koruma kontrol
stratejilerinin geliştirilmesi.
Avcılıkta hedeflenmiş olan 57.582.000,00 TL ’lik iktisadi katkıya
ulaşabilmek ve avcılık sektöründeki istihdamı geliştirebilmek
Faaliyetler
Koruma ve kontrol hizmetlerinin hassas bir şekilde
yapılarak, mevcut stokların ve stoklardaki denge
korunması faaliyetlerinin yürütülmesi
Su kaynaklarının kirlenmesini önleyici çalışmaların
yürütülmesi.
Kanalizasyon
arıtım tesisleri
kurulması
ve
modernizasyonu (İl, ilçe ve belde genelinde)
6.2.1
6.2.2
6.2.3
64
STRATEJİ─7
Öncelik 7.1
Öncelik 7.2
İLİMİZ SU KAYNAKLARININ TAŞIMA KAPASİTESİNİN BELİRLENMESİ VE
GÖL YÖNETİMİNİN GELİŞTİRİLMESİ
İlimiz su kaynaklarının taşıma kapasitelerinin belirlenmesi
Hedef
Balıkçılık için önemli bir kaynak olan ilimiz su kaynaklarının
balıkçılıkta olduğu gibi diğer faaliyet alanları içinde kullanım
paylarının belirlenerek kirlenmesinin önüne geçilmesi
Amaç
İlimiz yüzey suyu kaynaklarının taşıma kapasitelerinin belirlenmesi,
diğer kullanım alanlarından gelen kirlilik yüklerinin tespit edilmesi
ve yüzey sularından yararlanan tüm birimlerin kullanım oranlarının
belirlenmesi
Çıktılar
İlimizin balıkçılık alanında hedeflenmiş olan ve bu çalışmayla ortaya
konulmuş bulunan 2023 hedefleri tutturulduğu takdirde elde edilecek
olan katma değerin devamlılığının sağlanması
Faaliyetler
7.1.1
İlimiz yüzey sularını kullanarak faaliyette bulunan
tüm kurum ve kuruluşların belirlenerek kullanım
oranlarının tespit edilmesi
7.1.2
Tüm kurum ve kuruluşların yüzey sularımız için
oluşturduğu ve gelecekte oluşturabileceği kirlilik
yüklerinin tespit edilmesi
7.1.3
Yüzey
sularından
faydalanan
ve
gelecekte
faydalanacak olan faaliyet alanları için kullanım
oranlarının belirlenmesi ve bunun sıkı takibinin
sağlanması
Göl yönetiminin sağlanması ve geliştirilmesi
Hedef
Yüzey sularının kirlenmesinin önlenmesi ve balıkçılığın sürekli
katma değer sağlayan bir sektör olarak devamının sağlanması
Amaç
Yüzey sularımızın kirliliğinin önüne geçilmesi ve düzenli bir
balıkçılık yapılanmasının sağlanması için ilimiz su ürünleri
politikalarının geliştirilmesi
İlimiz yüzey sularından balık yetiştiriciliği için kullanılmasına izin
verilen %3’lük oranın rantabl kullanılmasını sağlayarak maksimum
iktisadi katkının elde edilmesi
Çıktılar
Faaliyetler
Av yasakları ile ilgili otokontrol sistemlerinin
geliştirilmesi
Yüzey su kaynaklarının verimli kullanımına yönelik
çalışmaların yürütülmesi
Kirlilik yüklerinin takibi
7.2.1
7.2.2
7.2.3
STRATEJİ─8
Öncelik 8.1
İSTENİLEN
HEDEFLERE
ULAŞILMASI
İÇİN
ALTYAPI
VE
ORGANİZASYONUN SAĞLANMASI
Altyapının sağlanması ve geliştirilmesi
Hedef
Bu çalışma içindeki balıkçılık hedeflerine 2023 yılında
ulaşılabilmesi için gerekli alt yapı eksikliklerinin giderilmiş ve
geliştirilmiş duruma getirilmesi
Amaç
İlimiz balıkçılığının gelişmesinin önündeki altyapı eksikliklerinin
tespit edilerek giderilmesi ve mevcut imkanların daha da
geliştirilmesi
Çıktılar
İlimiz balıkçılığı için belirlenmiş olan 2023 hedeflerinin istenilen
biçimde tutturulmuş olması ve elde edilen katma değerin kalıcı hale
getirilmesi
Faaliyetler
65
Balıkçılık sektörümüzdeki eksikliklerin tespit edilmesi
ve geliştirilmesine yönelik çalışmaların hazırlanması
AB uyum çerçevesinde altyapının revize edilmesi için
ilimiz balıkçılığı ile AB isteklerinin karşılaştırılması
ve gerekli düzenlemelerin yapılması
Altyapının güçlendirilmesi için gerekli görülen
referans laboratuvarların tespiti ve kurulması için
gerekli çalışmaların yapılması
Balıkçılığımızın sorunlarının tespiti ve çözüm
önerilerinin somutlaştırılarak uygulanması
8.1.1
8.1.2
8.1.3
8.1.4
Öncelik 8.2
İlimiz balıkçılığının yönetimi ve organizasyonun sağlanması
Hedef
Amaç
Çıktılar
Bu çalışma kapsamında belirtilen katma değerin 2023 yılına kadar
oluşturulabilmesi ve devamlılığının sağlanması
2023 hedeflerinin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için
ilimiz balıkçılık sektörünün kurumlar arası diyalog içinde yönetim ve
organizasyonunun sağlanması
Belirtilmiş olan katma değer hedeflerinin sağlanması istihdamın
oluşturulması
Faaliyetler
Tüm balıkçılık faaliyetlerini organize edecek ve ilimiz
için geleceğe dönük su ürünleri politikalarını
geliştirebilecek bir Su Ürünleri Koordinasyon Kurulu
Kurulması ve yetki alanlarının tespiti
Çalışma içinde belirtilmiş olan ilimiz balıkçılığının
geliştirilmesine yönelik altyapı ve organizasyon
faaliyetlerinin yürütülmesi ve takibi
Balıkçılık işletmelerinin kurulması ve işletilmesi
dönemlerinde karşılaşılan problemlerin en kısa sürede
aşılabilmesi için gerekli çalışmaların yapılması
8.2.1
8.2.2
8.2.3
66
İŞ PLANI HAZIRLIKLARI
67
STRATEJİ VE HEDEFLER HARİTASI
68
69
70
71
PROJE VE GÖSTERGELER
72
ELAZIĞ SU ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜNÜN RAKAMSAL HEDEFLERİ
73
74
KURUMLARIN SORUMLULUKLARI
75
KAYNAKLAR
Anonim, 2000. Su Ürünleri. Cilt II, Tarım. Doğu Anadolu Projesi (DAP). s 279-341.
Anonim, 2000. Ülkemiz Su Ürünleri Sektörünü Geliştirme Stratejileri, T.C. Tarım ve
Köyişleri Bakanlığı Yayını, 54 s., Ankara.
Anonim, 2004. Vizyon 2023, Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023Strateji
Belgesi. TUBİTAK. 137 s.
Anonim, 2005. Su Ürünleri İstatistikleri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretimi
Geliştirme Genel Müdürlüğü (TUGEM).
Anonim, 2007. Su Ürünleri İstatistikleri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Balıkçılık ve Su
Ürünleri Genel Müdürlüğü (BSGM).
Anonim, 2007. Elazığ İli Kümeleme Çalışması (Sanayi, Hizmet Ve Tarım Sektörlerinin
Rekabetçilik Düzeylerinin Analizi). 379 s.
Anonim, 2010. TRB12010-2013 Bölge Planı. Fırat Kalkınma Ajansı. 240 s.
Anonim, 2012. Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği. Resmî Gazete 30 Kasım 2012
Sayı : 28483.
Anonim, 2013. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Elazığ İl Müdürlüğü kayıtları. Elazığ.
Anonim, 2013. Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı.
http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ix/9kalkinmaplani.pdf
Anonim. 2013. Devlet Su İşleri 9. Bölge Müdürlüğü, Keban Su Ürünleri Şube Müdürlüğü
verileri. Keban, Elazığ.
Anonim 2013. Elazığ Ekonomi Raporu. Fırat Kalkınma Ajansı. 7 s.
Anonim, 2014. Su Ürünleri Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Onuncu Kalkınma Planı 20142018. Kalkınma Bakanlığı Onuncu Kalkınma Planı. 80 s. Ankara.
Arrignon, J. 1999. Management of Freshwater Fisheries, A.A. Balkema Publishers,
Brookfield,, 582 p., USA.
Atay, D. 1989. Populasyon Dinamiği, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ofset Basım
Ünitesi, 306 s., Ankara.
Avrupa Komisyonu, 2003. Gözden Geçirilmiş Katılım Ortaklığı Belgesi, Nisan
Beveridge, M. 1987. Cage Aquaculture. Fishing News Boks. 352 p. England.
Chakroff, M. 1982. Freshwater Fish Pond Culture and Management. Vita Publication. 197
p.,Washington.
Çelikkale M.S., Düzgünes E., Okumus İ., 1999. Türkiye Su Ürünleri Sektörü ve Avrupa
Birligi Entegrasyonu, İstanbul Ticaret Odası Yayını,
DİE, 1995-2005, Su Ürünleri İstatistikleri. Devlet İstatistik Enstitüsü. Ankara.
Dikel, S. 2005. Kafes Balıkçılığı. Ç.U. Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, Yayın No: 18. 215 s.
Adana.
DSİ. 1994. Keban Baraj Gölü Limnolojik Raporu. Keban, Elazığ.
DSİ. 1995. Karakaya Baraj Gölü Limnolojik Raporu. Keban, Elazığ.
76
Erkoyuncu, İ. 1991. Balıkçılık Biyolojisi ve Populasyon Dinamiği, Ondokuz Mayıs
Üniversitesi Sinop Su Ürünleri Yüksekokulu Ders Notu Yayınları :1. 148 s., Sinop.
European Commission, 2001. Facts and Figures on the CFP - Basic Data on the Common
Fisheries Policy,
European Economic and Social Committee, 2002. The Commom Fisheries Policy. The Road
Travelled and the Challenges Ahead,
Europen Commission, 2001. Green Paper - The Future of the Common Fisheries Policy
Volume I, 2001
FAO, 2001. Fisheries Statistics, Rome.
FAO, 2007. The State of World Fısherıes and Aquaculture–2006. FAO Fisheries and
Aquaculture Department. 162 p. Rome, Italy.
Hickley,P., Tompkins, H. 1998. Recreational Fisheries Social, Economic and Management
Aspects, Fishing News Books, 310 p., USA.
İktisadi Kalkınma Vakfı, 2003. Avrupa Birligi Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin
Uyumu’, İKV yayınları, s. 19.
İktisadi Kalkınma Vakfı, 2003. Avrupa Birligi Ortak Balıkçılık Politikası ve Türkiye’nin
Uyumu, İKV Yayınları Müktesebat Uyum Serisi No: 18, Eylül,
Sağlam, N., Özdemir Y., Sarıeyyüpoğlu, M., ve diğ., “Elazığ Buluşuyor-2008-2023 Stratejik
Vizyonu, Sektör Adı: Su Ürünleri”, Ertem Basım, Yayın Ltd. Şti. s. 260-300. İstanbul
(2008).
Sağlam, N., Y. Özdemir, ve M., Sarıeyyüpoğlu, (Editörler). “Elazığ Buluşuyor 2008-20023.
Elazığ Su Ürünleri Sektörü (Bugünü, Geleceği ve Bazı Fizibiliteler)”. T.C. Elazığ
Valiliği. 269 s. (2008).
Şen, B. vd. 2001. Su Ürünleri. Elazığ 1. Ekonomik Kurultayı. s 167-176.
TÜİK, 2006. Su Ürünleri İstatistikleri. Türkiye İstatistik Kurumu.
URL 1. Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği, Ortak Balıkçılık Politikaları.
http://www.deltur.cec.eu.int
URL 4. European Commission, Fisheries / http://www.europa.eu.int/comm/fisheries.
http://dpt.gov.tr)
URL 5. TC Başbakanlık Avrupa Birliği Genel Sekreterliği / http://www.abgs.gov.tr
URL 6. TUBİTAK Bilim Stratejileri. http://vizyon2023.tubitak.gov.tr/Strateji_Belgesi/
V211.pdf
77

3 Lesbo Divas

Transkript

Benzer belgeler

1. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi 2007

iki balık, bir kuş ve isyaaaan!

MOROCCO AGROFOOD ONYAZI.cdr

Cause and Effect Diagram, Fishbone Diagram

PowerPoint Sunusu - INDEX Bilgisayar

Multivitamini

3M Sağlık Ürünleri Profil ve Tarihçesi

Miliç Irmağı (Terme, Samsun) Balık Faunası*

su ürünler mühend sler derneğ 10. olağan genel kurulu