Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu

Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu
Cihan KAVLAK
SUÇ İŞLEMEK AMACIYLA
ÖRGÜT KURMA SUÇU
9 Organize Suçluluk Kavramı 9 Suç Örgütleri 9 Suçun Özellikleri ve Unsurları 9 Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma, Yönetme, Örgüte Üye Olma 9 Örgüt Yöneticilerinin Sorumluluk Rejimi 9 Konuya İlişkin Yargı Kararları Ankara 2011
Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu
Cihan KAVLAK
Hukuk Kitapları Dizisi: 1069
448 Sayfa, 16x23,5 cm.
ISBN 978-975-02-1415-8
1. Organize Suçluluk
6. Örgüt Yönetmek
Birinci Baskı:
Ocak - 2011
2. Suç Örgütü
7. Örgüte Üye Olmak
3. Mafia
8. Çok Failli Suç
Sayfa Tasarımı:
İlhan Eroğlu
4. Türk Ceza Kanunu m. 220
5. Örgüt Kurmak
9. Hiyerarşik Yapı
10. Örgütün veya Amacının
Propagandası
Kapak Tasarımı:
İsmail Çam
© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin yazılı
izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir
şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Yayın ve Dağıtım:
Merkez
Sağlık Sok. No: 21
06410 Sıhhiye / Ankara
Tel : (312) 435 30 30
Faks: (312) 435 24 72
[email protected]
Şube
Strazburg Cad. No: 23/B
Sıhhiye / Ankara
Tel: (312) 230 52 62
[email protected]
Web Adresi
www.seckin.com.tr / [email protected]
Baskı:
Seçkin Yayıncılık, Tel: (0–312) 435 30 30
Şube
Ankara Adliye Sarayı
K-Blok Zemin Kat
Sıhhiye / ANKARA
Tel: (312) 309 52 48
[email protected]
Şube
Abide-i Hürriyet Cad.
No: 179/E Şişli / İSTANBUL
Tel : (212) 234 34 77
Faks: (212) 231 24 69
[email protected]
Sunuş
Günümüzde suçluluk, biçim değiştirmiş ve giderek daha profesyonel ve örgütlü bir yapıya bürünmüş olmasına rağmen, bu alanda yapılan bilimsel çalışmaların sayısının görece az olması düşündürücüdür. Avukat Cihan Kavlak tarafından Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü bünyesinde yüksek
lisans tezi olarak hazırlanan ve benim tarafımdan yönetilen “Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu” başlıklı çalışmanın, bu alanda yapılan en değerli çalışmalardan birisi olarak Türk hukukunda önemli bir boşluğu dolduracağını
düşünüyorum.
Yazarın bir akademisyen titizliği ile hazırladığı çalışmaya yöneltilecek
eleştirilerin, çalışmanın daha da zenginleşmesine katkıda bulunacağına inanıyorum. Tezin yönetiminde rol almış bir akademisyen olarak her türlü eleştiriden
kendi payıma düşeni de göğüslemeye hazır olduğumun bilinmesini isterim.
Öğreti ve uygulamaya önemli katkı sağlayacağına inandığım bu çalışmayı
kitaba dönüştüren Sayın Kavlak’ı kutlarım.
İzmir, 24.12.2010
Prof. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM
Önsöz
Faaliyetlerini bölgesel ve ulusal sınırlardan uluslararası sınırlara taşıyan,
sınır aşan bir nitelik kazanan organize suçluluk, eylemlerini gerçekleştirirken
sergilediği görüntü ile de toplumsal düzenler için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Bu tehdit ile mücadele adına devletler, ceza hukuku kurallarını devreye
sokmak suretiyle, bu tür yapılanmaları yaptırım altına almak adına çeşitli cezai
hükümler getirmektedirler. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçunu cezalandıran düzenlemeler, organize suçluluk kavramı altında değerlendirilen organizasyonların yaptırım altına alınması adına getirilen temel hükümlerdir. 5237
sayılı Türk Ceza Kanunu, 220’nci maddesi ile bu suçluluk türü bakımından
genel ve tamamlayıcı nitelikte bir norm olan “suç işlemek amacıyla örgüt kurma
suçu”nu düzenlemiştir. Çalışmamızda organize suçluluğun ortaya koymuş olduğu özelliklerin de değerlendirilmesi suretiyle Türk Ceza Kanunu’nun 220’nci
maddesinde düzenlenen “suç işlemek amacıyla örgüt kurma” suçu incelenmiştir.
Çalışmamızın esasını Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde Prof. Dr. Bahri ÖZTÜRK, Prof. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM ve Yrd.
Doç. Dr. Beşir ACABEY’den oluşan jüri tarafından oybirliği ile başarılı bulunan ve danışmanlığını Prof. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM’in üstlendiği yüksek
lisans tezi oluşturmaktadır.
Değerli görüş ve önerileriyle çalışmanın başından sonuna dek ilgi, destek
ve teşviklerini esirgemeyen ve bu çalışmanın kitap haline getirilmesinde büyük
katkısı olan kıymetli hocam ve danışmanım Prof. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM’e
sonsuz teşekkürlerimi borç bilirim. Kıymetli vaktini ayırıp tez jürime katılarak
beni onurlandıran ve cesaretlendiren değerli hocam Prof. Dr. Bahri ÖZTÜRK’e
teşekkürlerimi sunarım. Aynı şekilde, jürime katılarak bana destek olan ve beni
onurlandıran Yrd. Doç. Dr. Beşir ACABEY’e teşekkür ederim.
Bugüne kadar maddi-manevi her türlü destekleri ile emeklerini benden hiçbir zaman esirgemeyen aileme, hayatımdaki en anlamlı ve en önemli yerin sahibi ve hep yanımda olan Bengül KAYIŞ’a çalışmam boyunca gösterdikleri sabır,
teşvik ve katkılarından dolayı teşekkür ederim. Yine, çalışmamın kitaba dönüştürülmesindeki katkılarından dolayı Seçkin Yayınevi’nin tüm çalışanlarına teşekkür eder, çalışmamın hukuk dünyasına faydalı olmasını temenni ederim.
Avukat Cihan KAVLAK
İzmir, 25.12.2010
İçindekiler
Sunuş .................................................................................................................................. 5 Önsöz ................................................................................................................................... 7 Kısaltmalar ........................................................................................................................ 15 Giriş ................................................................................................................................... 17 Birinci Bölüm
ORGANİZE SUÇLULUK KAVRAMI – ORGANİZE SUÇLULUĞUN
TARİHÇESİ - GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ – YABANCI ÜLKELER
HUKUKUNDA VE ULUSLARARASI HUKUKTA ORGANİZE SUÇLULUĞA
İLİŞKİN DÜZENLEMELER VE BU SUÇLULUKLA
MÜCADELE YÖNTEMLERİ I. ORGANİZE SUÇLULUK KAVRAMI .................................................................................. 19 A. Terminoloji .................................................................................................................................19 B. Tanımı ........................................................................................................................................23 1. Genel Olarak ................................................................................................................................. 23 2. Yabancı Ülkeler Hukukunda Organize Suçluluk Kavramı ................................................................ 29 a. İtalya ................................................................................................................................................. 29 b. Amerika Birleşik Devletleri ................................................................................................................ 32 c. Almanya ............................................................................................................................................ 34 d. Avusturya ......................................................................................................................................... 38 e. İsviçre ............................................................................................................................................... 39 f. Rusya ................................................................................................................................................. 40 g. Japonya ............................................................................................................................................ 41 h. Diğer Ülkeler...................................................................................................................................... 43 3. Uluslararası Hukukta Organize Suçluluk Kavramı .......................................................................... 44 a. Birleşmiş Milletler ............................................................................................................................. 45 aa. Uluslararası Organize Suçluluk Hakkında Birleşmiş Milletler Konferansı (21- 23 Kasım 1994) ...............45 ab. Sınıraşan Örgütlü Suçlara Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Palermo Sözleşmesi)
(12-15 Aralık 2000) ...............................................................................................................................46 b. Avrupa Birliği .................................................................................................................................... 47 4. Türk Hukukunda Organize Suçluluk Kavramı ................................................................................. 49 5. Görüşümüz ................................................................................................................................... 54 C. Unsurları ....................................................................................................................................57 1. İşbölümüne Dayanan Hiyerarşik Bir Yapı ...................................................................................... 59 a. Hiyerarşik Yapı .................................................................................................................................. 59 b. İşbölümü ........................................................................................................................................... 64 10
Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu
2. Süreklilik ....................................................................................................................................... 66 3. Korunma Mekanizması, Örgüt İçi Yaptırım Sistemi ve Örgüt İçi Dayanışma .................................. 68 4. Ne Pahasına Olursa Olsun Kazanç Sağlama Amacı ....................................................................... 71 5. Kara Para Aklama Faaliyetleri ....................................................................................................... 75 a. Kara Para Kavramı ............................................................................................................................. 75 b. Kara Para Aklamaya Neden Olan Faktörler ........................................................................................ 77 c. Kara Para Aklamanın Aşamaları ........................................................................................................ 80 6. Devlet Memurları veya Hizmetlileri İle Özel Sektördeki Görevlileri Korkutma, Yıldırma,
Sindirme Suretiyle Yolsuzluk Yapar Hale Getirmeye Çalışma ve Siyaset, Polis, Adliye,
Basın ve Ekonomik Çevrelerin Desteği Sağlama .......................................................................... 85 7. Uluslararası (Sınır Aşan) Bağlantılar ve İlişkiler ............................................................................. 90 D. Organize Suçluluğun Faaliyet Gösterdiği Suç Alanları ................................................................92 1. Yasadışı Uyuşturucu Madde Ticareti ve Kaçakçılığı ...................................................................... 92 2. Yasadışı Silah Ticareti ve Kaçakçılığı ............................................................................................ 94 3. Gümrük Kaçakçılığı ....................................................................................................................... 95 4. Nükleer Madde Ticareti ve Kaçakçılığı .......................................................................................... 96 5. Kara Para Aklama ......................................................................................................................... 97 6. Yüksek Değerdeki Motorlu Taşıtlar ile Tır, Konteyner ve Gemi Yüklerinin Kaçırılması .................... 98 7. Çöplerin İllegal İmhası veya Başka Ülkelere Gönderilmesi, Çevre Suçları...................................... 99 8. İllegal Organ Ticareti ..................................................................................................................... 99 9. İnsan Kaçakçılığı ve İnsan Ticareti .............................................................................................. 100 10. Fuhuş ve Yasadışı Pornografi Ticareti ....................................................................................... 101 11. Tehdit Yoluyla Koruma Parası ve Haraç Alınması ...................................................................... 102 12. Rüşvet ve Yolsuzluk .................................................................................................................. 103 13. Cebir, Tehdit ve Şantaj ............................................................................................................. 104 14. Tefecilik .................................................................................................................................... 105 15. Fikir ve Sanat Eserleri, Patent Hakları, Marka Sahteciliği .......................................................... 105 16. Bilişim Suçları ........................................................................................................................... 106 17. Diğer Suç Alanları ..................................................................................................................... 107 E. Organize Suçluluğun Ortaya Çıkış Nedenleri ve Yarattığı Tehlikeler ..........................................107 1. Organize Suçluluğun Ortaya Çıkış Nedenleri ............................................................................... 107 2. Organize Suçluluğun Yarattığı Tehlikeler ..................................................................................... 113 II. ORGANİZE SUÇLULUĞUN TARİHÇESİ........................................................................ 114 III. ORGANİZE SUÇLULUĞUN GÖRÜNÜŞ BİÇİMLERİ ..................................................... 118 A. Ekonomik Çıkar Amaçlı Suç Örgütleri .......................................................................................118 B. Mafia .......................................................................................................................................122 1. Terminoloji .................................................................................................................................. 122 2. Tarihsel Gelişimi ......................................................................................................................... 125 3. Tanımı ........................................................................................................................................ 132 İçindekiler
11
4. Mafioso ve Davranış Biçimi ........................................................................................................ 135 5. Mafios Örgütlenme ..................................................................................................................... 138 6. Mafianın Kuralları ve Töreleri ...................................................................................................... 141 7. Mafia’nın Tipi Yapılanmaların Dış Dünyaya Yansıyan Şekilleri ..................................................... 143 a. İtalyan Mafiası ................................................................................................................................ 143 aa. Cosa Nostra ........................................................................................................................................144 ab. Camorra ..............................................................................................................................................147 ac. ‘Ndrangheta ........................................................................................................................................151 ad. Sacra Corona Unita .............................................................................................................................153 b. Amerikan La Cosa Nostra ............................................................................................................... 155 c. Japon Yakuza .................................................................................................................................. 157 d. Çin .................................................................................................................................................. 161 da. Çin Üçlüsü Triads ................................................................................................................................163 db. Tong ...................................................................................................................................................165 e. Rusya .............................................................................................................................................. 166 f. Kolombiya Kartelleri ......................................................................................................................... 172 g. Diğer Ülkeler ................................................................................................................................... 174 C. Terör ve Organize Suçluluk İlişkisi ............................................................................................180 1. Genel Olarak ............................................................................................................................... 180 2. Terör Kavramı ............................................................................................................................. 181 3. Terör ve Organize Suçluluk İlişkisi............................................................................................... 186 IV. YABANCI ÜLKELER HUKUKUNDA VE ULUSLARARASI HUKUKTA ORGANİZE
SUÇLULUĞA İLİŞKİN DÜZENLEMELER VE MÜCADELE YÖNTEMLERİ...................... 193 A. Yabancı Ülkeler Hukukunda Organize Suçluluğa İlişkin Düzenlemeler ve Mücadele
Yöntemleri ...............................................................................................................................194 1. İtalya .......................................................................................................................................... 194 2. Amerika Birleşik Devletleri .......................................................................................................... 202 3. Almanya ..................................................................................................................................... 206 4. Diğer Ülkeler ............................................................................................................................... 212 B. Uluslararası Hukukta Organize Suçluluğa İlişkin Düzenlemeler ve Mücadele Yöntemleri ..........215 1. Birleşmiş Milletler ....................................................................................................................... 215 2. Avrupa Birliği .............................................................................................................................. 220 İkinci Bölüm
TÜRKİYE’DE ORGANİZE SUÇLULUK I. TÜRKİYE’DE ORGANİZE SUÇLULUĞUN TARİHÇESİ, GELİŞİMİ VE ORGANİZE
SUÇLULUĞA İLİŞKİN GETİRİLEN DÜZENLEMELER ................................................... 227 A. Tarihçe.....................................................................................................................................227 B. Türkiye’de Organize Suçluluğun Gelişimi ..................................................................................234 1. Organize Suçluluğun Görünümü .................................................................................................. 234 12
Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu
2. Organize Suçluluğun Ortaya Çıkmasına ve Gelişmesine Neden Olan Etkenler ............................. 238 3. Organize Suç Örgütlerinin Genel Özellikleri .................................................................................. 244 4. Organize Suç Örgütlerinin Faaliyet Alanları ................................................................................. 251 a. Uyuştuğu Madde Ticareti ve Kaçakçılığı.......................................................................................... 251 b. Silah ve Mühimmat Kaçakçılığı ....................................................................................................... 252 c. İnsan Ticareti ve Kaçakçılığı ............................................................................................................ 253 d. Tefecilik........................................................................................................................................... 254 e. Diğer Suç Alanları ........................................................................................................................... 254 C. Türkiye’de Organize Suçluluğa İlişkin Olarak Getirilen Düzenlemeler ........................................256 1. 765 sayılı Türk Ceza Kanunu’ndaki Düzenlemeler ........................................................................ 256 2. 4422 sayılı Çıkar Amaçlı Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu’ndaki Düzenlemeler....................... 265 3. 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu’nda Yer Alan Düzenlemeler .............................................. 274 4. Diğer Düzenlemeler ..................................................................................................................... 281 II. 5237 SAYILI TÜRK CEZA KANUNU’NDA SUÇ İŞLEMEK AMACIYLA ÖRGÜT
KURMA SUÇU (T.C.K. m. 220) ................................................................................... 282 A. Genel Açıklamalar ....................................................................................................................282 B. Korunan Hukuksal Yarar ...........................................................................................................288 C. Suçun Özellikleri .......................................................................................................................291 1. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu Çok Failli Bir Suçtur ................................................... 291 a. Tek Failli Suç ve Suça İştirak Kavramları ......................................................................................... 291 b. Çok Failli Suç Kavramı ..................................................................................................................... 297 ba. Genel Olarak .......................................................................................................................................297 bb. Çok Failli Suç ve Suça İştirak Kavramlarının Farkı ...............................................................................299 bc. Çok Failli Suçlara İlişkin Yapılan Ayrım ve Sınıflandırmalar .................................................................302 bd. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçunun Çok Failli Suçlar Arasındaki Yeri ..................................308 be. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçuna İştirakın Mümkün Olup Olmaması Sorunu......................310 2. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu Tehlike Suçudur ........................................................ 313 3. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu Mütemadi (Sürekli, Kesintisiz) Bir Suçtur .................. 321 4. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu Genel ve Tamamlayıcı Nitelikte Bir Suçtur ................ 328 5. Suç İşlemek Amacıyla Örgüt Kurma Suçu Seçimlik Hareketli Bir Suçtur..................................... 329 D. Fail ve Mağdur .........................................................................................................................332 1. Fail.............................................................................................................................................. 332 2. Mağdur ....................................................................................................................................... 335 E. Maddi Unsur.............................................................................................................................339 1. Örgüt- Örgütlenme ...................................................................................................................... 339 a. Süreklilik ......................................................................................................................................... 343 b. Hiyerarşik Bağ, Planlı Bir Şekilde Gerçekleşen Ortaklık ve İşbölümü ............................................... 347 c. Belirsiz Sayıda ve Tipte Suç İşlemek Amacıyla Belirsiz Bir Süre İçin Fiili Olarak Bir Araya Gelme ... 350 d. En Az Üç veya Daha Fazla Kişi......................................................................................................... 353 e. Amaçlanan Suçların İşlenmesi Bakımından Örgütün Yapısı, Üye Sayısı ile Araç ve Gereçlerinin
Elverişli Olması ............................................................................................................................... 356 2. Örgüt Kurma ............................................................................................................................... 358 İçindekiler
13
3. Örgüt Yönetme ........................................................................................................................... 360 4. Suç İşlemek Amacıyla Kurulmuş Olan Örgüte Üye Olma ............................................................. 367 5. Örgüte Üye Olmamakla Birlikte Örgüt Adına Suç İşleme ............................................................. 373 6. Örgüt İçindeki Hiyerarşik Yapıya Dahil Olmamakla Birlikte, Örgüte Bilerek ve İsteyerek
Yardım Etme .............................................................................................................................. 375 F. Manevi Unsur ...........................................................................................................................378 G. Hukuka Aykırılık Unsuru ...........................................................................................................385 H. Nitelikli Hal...............................................................................................................................387 I. Suçun Özel Görünüş Biçimleri....................................................................................................390 1. Teşebbüs .................................................................................................................................... 390 2. İçtima ......................................................................................................................................... 393 3. İştirak ......................................................................................................................................... 396 İ. Örgütün veya Amacının Propagandasını Yapma ........................................................................397 1. Örgütün veya Amacının Propagandasını Yapmanın Anlamı......................................................... 397 2. TCK m. 220/8’in İfade ve İfadeyi Açıklama Özgürlüğü Bakımından Değerlendirilmesi ................. 404 3. Örgütün veya Amacının Propagandasının Basın ve Yayın Yolu İle Gerçekleştirilmesi .................. 407 J. Cezalandırma ............................................................................................................................410 K. Etkin Pişmanlık .........................................................................................................................411 L. Yargılama Usulleri ve Koruma Tedbirleri ...................................................................................415 1. Yargılama Usulleri ....................................................................................................................... 415 a. Görevli ve Yetkili Mahkeme ............................................................................................................. 417 b. Soruşturma ..................................................................................................................................... 418 c. Kovuşturma ..................................................................................................................................... 419 2. Koruma Tedbirleri ....................................................................................................................... 421 a. Tutuklama ....................................................................................................................................... 421 b. Taşınmazlara, Hak ve Alacaklara El Koyma ..................................................................................... 422 c. Gizli Soruşturma Tedbirleri .............................................................................................................. 423 ca. İletişimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda Alınması ................................................................................423 cb. Gizli Soruşturmacı Görevlendirilmesi ...................................................................................................424 cc. Teknik Araçlarla İzleme .......................................................................................................................424 d. Tanıkların Korunması ....................................................................................................................... 425 III. AVRUPA BİRLİĞİ’NE UYUM SÜRECİNDE TÜRKİYE’DE ORGANİZE SUÇLULUKLA
MÜCADELE ................................................................................................................. 428 Sonuç .............................................................................................................................. 433 Kaynakça......................................................................................................................... 437