2) türkiye`de otomotiv ana ve yan sanayi

Transkript

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ
“OTO YAN SANAYİ
YERİNDE PAZAR ARAŞTIRMASI”
Hazırlayanlar
Gökhan BAYAR
Dış Ticaret Uzmanı
Ümit ATEŞAĞAOĞLU
İhracatı Geliştirme Uzmanı
İÇİNDEKİLER
1) PAZAR ARAŞTIRMASININ GEREKÇESİ ....................................................... 4
2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ....................................... 6
2.1) OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ SEKTÖRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI ............6
2.2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA SANAYİ...........................................................................9
2.3) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV YAN SANAYİ.........................................................................13
2.3.1) Türkiye Oto Yan Sanayi Gelişimi .................................................................................. 13
2.3.2) Türkiye’de Otomotiv Yan Sanayinde Mevcut Durum ................................................... 13
2.4) TÜRKİYE'NİN OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ .............................................15
2.4.1) Otomotiv Yan Sanayi İhracatı ........................................................................................ 15
2.4.2) Otomotiv Yan Sanayi İthalatı ......................................................................................... 20
2.5) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI ....................................24
3) DÜNYA’DA OTOMOTİV SANAYİ ............................................................................. 26
3.1) DÜNYA’DA OTOMOTİV ÜRETİMİ ...................................................................................26
3.2) DÜNYA’DA OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ .................................................32
3.2.1 ) Dünya İthalatı.................................................................................................................33
3.2.2) Dünya İhracatı ................................................................................................................35
3.3) DÜNYA’DA OTO ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI ....................................................36
4) İRAN.......................................................................................................................................... 38
4.1) GENEL SİYASİ VE EKONOMİK GÖRÜNÜM ................................................................... 38
4.2) İRAN OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ PAZARI........................................................ 43
4.2.1) İran'da Firmalarla Yapılan Görüşmeler ..........................................................................55
4.3) TÜRKİYE’NİN İRAN’A OTO YAN SANAYİ İHRACATI ................................................. 57
4.4) PAZARA GİRİŞ...................................................................................................................... 60
4.4.1) Dağıtım Kanalları ...........................................................................................................60
4.4.2) İhracat Prosedürleri.........................................................................................................62
4.5) ULAŞIM VE HABERLEŞME................................................................................................ 66
4.5.1) Kara yolu ........................................................................................................................66
4.5.2) Demir yolu ......................................................................................................................66
4.5.3) Deniz yolu.......................................................................................................................66
4.5.4) Hava yolu........................................................................................................................67
4.5.5) İletişim ............................................................................................................................67
4.5.6) Medya .............................................................................................................................67
4.6) VİZE REJİMİ .......................................................................................................................... 68
4.7) YARARLI ADRESLER.......................................................................................................... 68
4.7.1) İran’daki Türk Temsilcilikleri ........................................................................................68
4.7.2) Türkiye’deki İran Temsilcilikleri ...................................................................................69
4.7.3) Ticaretle İlgili Kuruluşlar ...............................................................................................69
4.7.4) Otomotiv Sektörü ile ilgili İran’daki Kuruluşlar ............................................................70
4.8) İTHALATÇI ADRESLERİ........................................................................................................ 70
5) SONUÇ VE ÖNERİLER...................................................................................... 74
6) KAYNAKLAR. ..................................................................................................... 80
© T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2013
2
TABLOLAR
Tablo-1: Uluslararası Ticari Sınıflandırma........................................................................... 6
Tablo-2: Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonları Sınıflaması .......................................... 8
Tablo-3: Otomotiv Sanayi Üreticileri................................................................................... 11
Tablo-4: Araç Üretimi .......................................................................................................... 12
Tablo-5: Türkiye Araç Parkı ............................................................................................... 12
Tablo-6: Otomotiv Yan Sanayi İhracatı ............................................................................. 17
Tablo-7: Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İhracatı .............................................................. 20
Tablo-8: Otomotiv Yan Sanayi İthalatı .............................................................................. 21
Tablo-9: Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İthalatı ............................................................... 24
Tablo-10: Türkiye Fuar Tablosu ......................................................................................... 25
Tablo-11: Dünya Motorlu Araç Üretimi ............................................................................. 28
Tablo-12: Dünya Otomobil Üretimi ..................................................................................... 31
Tablo-13: Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İthalatı ......................................... 35
Tablo-14: Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İhracatı ........................................ 36
Tablo-15: Milli Düzeyde İştirak Edilecek Fuarlar ............................................................. 37
Tablo-16: İran -Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler ................................................... 39
Tablo-17: İran - Temel Ekonomik Göstergeler .................................................................. 40
Tablo-18: İran Yeni Araç Kaydı ve Araç Parkı.................................................................. 44
Tablo-19: İran Otomotiv Ana Sanayi Üretimi ................................................................... 45
Tablo-20: İran’da Otomotiv Üreten Firmalar ve Ürünleri ............................................... 45
Tablo-21: İran Oto Yan Sanayi İthalatı............................................................................... 50
Tablo-22: İran Oto Yan Sanayinde Yer Alan Önemli Firmalar ...................................... 52
Tablo-23: Türkiye’nin İran’a Oto Yan Sanayi İhracatı .................................................... 59
Tablo-24: İran Oto Ana ve Yan Sanayi Fuarları ............................................................... 62
Tablo-25: İran Oto Yan Sanayi Gümrük Vergileri ........................................................... 64
3
1. PAZAR ARAŞTIRMASININ GEREKÇESİ
Otomotiv sektörü ekonominin lokomotifi olarak kabul edilmektedir. Bunun sebebi bir motorlu
taşıtın, farklı yapı, malzeme ve teknoloji ile üretilen ve özgün yöntemlerle ve birbiri ile uyumlu
olarak bir araya getirilen 5.000 dolayında parçadan oluşması, dolayısıyla, otomotiv sektörünün,
demir-çelik, elektronik, kimya, boya, cam, plastik sektörleri gibi daha birçok sanayi dalı ile yakın
ilişki içerisinde bulunmasıdır. Türkiye’de otomotiv yan sanayi, otomotiv sanayisindeki gelişmelerin
sonucunda hızla gelişmiş; yüksek kapasitesi, geniş ürün yelpazesi ve yüksek standartlarıyla
üretiminin %80’ini ihraç eder hale gelmiştir. İhracatın %70’inden fazlası AB bölgesine
gerçekleştirilmektedir. 1970’lerde %15 olan yerli parça kullanım oranının günümüzde bazı
araçlarda %90’lar seviyesini aşmıştır.
Küresel ekonomik krizlerin ve siyasi sorunların devam edeceği göz önüne alındığında, ihracatının
%70’inden fazlasını AB ülkelerine gerçekleştiren Türkiye otomotiv yan sanayi sektörünün,
alternatif pazarlara açılmasının son derece önemli olduğu aşikârdır. Bu kapsamda çoğunluğu petrodolar zengini Orta Doğu ülkeleri, ihracat portföyümüzün genişlemesi açısından uygun hedef
pazarlar olarak ön plana çıkmaktadır. Bu ülkelerden biri olan İran gerek kalabalık nüfusu, gerek
jeopolitik konumu gerekse ülkemiz ile olan tarihi ve kültürel yakınlığı nedeniyle önemli bir ihraç
pazarıdır.
Ülkemizin İran’a olan ihracatında en önemli sorunlardan birisi A.B.D. ve Birleşmiş Milletlerin
uyguladığı yaptırımlardan dolayı ödeme kanallarında yaşanmaktadır. Dünya genelinde ve
ülkemizde birçok banka İran ile olan ticarete aracılık etmemektedir. Bunun yanı sıra İran’ın dışa
kapalı bir ekonomik anlayış benimsemesi sonucu getirdiği ithalat yasakları, yüksek gümrük vergisi
oranları ve İran’da yaşanan ekonomik kriz Türk firmalarının pazara girişini zorlaştırmaktadır. Bütün
bunlara rağmen İran’daki olumlu Türkiye ve Türk markası imajı, ülkenin Uzak doğu ve Orta
Asya’ya yakınlığı, genç, dinamik ve yenilikçi müşteri kitlesi ve ülke sanayisinin gelişmemiş olması
nedeniyle İran, oto yan sanayi firmalarımız için potansiyel arz etmektedir.
4
Türkiye’nin İran’a oto yan sanayi ürünleri ihracatındaki mevcut durum, sorunlar, ikili işbirliği
imkanları ve ülke pazarı hakkında ihracatçı firmalarımızın pazara giriş stratejilerini belirlemelerinde
yol gösterici olması amacıyla gerçekleştirilen çalışmalar neticesinde İran’da “Otomotiv Yan Sanayi
Yerinde Pazar Araştırması” (YPA) yapılmasının faydalı olacağı görüşüne varılmıştır. Bu bağlamda
araştırmanın, pazar araştırmasına konu olan otomotiv yan sanayinin en geliştiği ve ülke ticaretinin
en önemli şehri olarak kabul edilen Tahran şehrinde 21-28 Aralık 2012 tarihleri arasında yapılması
uygun görülmüştür.
Tahran’ın önde gelen oto yan sanayi firmalarının üst düzey yöneticileri ile yapılan toplantılarda
İran’da, Türkiye açısından oto yan sanayi sektöründe öne çıkabilecek ürünlere yönelik tüketici
tercihleri ve bu ürünlerin dağıtımı hakkında görüşülmüş, Türk menşeli ürünlerin İran pazarındaki
payının nasıl arttırılabileceği ve İran ile iş yapabilmek için dikkat edilmesi gereken hususlar
konuları üzerinde fikir alışverişinde bulunulmuştur. Bunun yanısıra otomotiv ve otomotiv yan
sanayi sektörü hakkında ve diğer güncel gelişmeler konusunda yerinde gözlemlerde bulunulmuş,
pazarda halihazırda Türk firmalarla ticaret yapmış ya da yapmayı planlayan İran’lı firmalarla bilgi
alışverişinde bulunulmuş ve mevcut sorunlar ile ikili ticaret olasılıkları üzerinde durulmuştur.
Çalışma sonucunda elde edilen bilgiler, İran ile ticaretimizde özellikle ödeme kanallarında sorunlar
yaşanmasına rağmen bu pazarın ülkemiz açısından önemli ve kaybedilmemesi gereken bir pazar
olduğunu ortaya koymuştur. Pazar araştırması kapsamında görüşülen otomotiv firmalarına ilişkin
ayrıntılı bilgiler sonraki bölümlerde detaylı olarak incelenecektir.
Çalışmanın birinci bölümünde araştırma kapsamına giren oto yan sanayi ürünlerinin tanımı ve
uluslararası sınıflandırmaları, Türkiye oto ana ve yan sanayinin gelişimi, mevcut durumu, üretimi
ve dış ticareti ile ilgili bilgiler verilerek genel bir değerlendirme yapılmıştır.
İkinci bölümde, dünyada otomotiv sanayi; üretim ve dünya ticaret verilerine dayandırılarak
incelenmiş, dünyada otomotiv sanayinin mevcut durumu ve yönelişlerine dair açıklamalarda
bulunulmuştur.
5
Üçüncü bölümde ise İran’ın genel siyasi ve ekonomik yapılarının yanında, otomotiv ana ve yan
sanayi pazarları, pazarların güçlü ve güçsüz yanları ile pazarlardaki fırsat ve tehditler, pazara giriş
koşulları, dağıtım kanalları, ihracat prosedürleri, vergileri, standartları, vize rejimleri, medya
araçları, ulaşım ve haberleşme imkânları incelenmiştir. Ayrıca, faydalı adresler ve ithalatçı adresleri
bilgilerine yer verilmiştir.
Son bölümde ise genel değerlendirme ve sonuç yer almaktadır. Çalışmanın, oto yan sanayi
firmalarımızın İran ile olan mevcut ihracatlarını artırmalarına veya ihracat istikametlerini
farklılaştırarak, yaşanmakta olan küresel ekonomik krizin etkilerini azaltmaları doğrultusunda
katkıda bulunacağına inanılmaktadır.
2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ
2.1) OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ SEKTÖRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
Otomotiv ana ve yan sanayi kapsamındaki ürünler, aşağıdaki uluslararası sınıflandırmalara göre
tanımlanmaktadır.
Tablo 1. Uluslararası Ticari Sınıflandırma
(Standard International Trade Classification-SITC)
SITC
Açıklama
625.1
Kauçuktan yeni dış lastikler
625.9
Kauçuktan iç lastikler
663.82 Fren Balataları, yastıkları
713.31 Kara taşıtlarında kullanılan benzin motorları
713.23 Kara taşıtlarında kullanılan dizel motorlar
713.91 Benzinli motorlar için aksam ve parçalar
713.92 Dizel motorlar için aksam ve parçalar
746.1
Bilyalı Rulmanlar
748.1
Transmisyon, krank ve kam milleri
748.21 Yatak kovanları
748.4
Dişliler
6
748.5
Volanlar
748.6
Kaplinler
749.2
Contalar
778.12 Akümülatörler
778.3
Manyetolar, bujiler, alternatörler, marş motorları, aydınlatma
784.1
Şasiler
784.2
Karoserler
784.31 Tamponlar
784.32 Emniyet kemerleri
784.33 Fren sistem ve parçaları
784.35 Diferansiyel kutuları
784.36 Taşıyıcı akslar
784.39 Diğerleri
783.1
Binek otomobiller
782.1
Kamyonlar
781
Otobüs, minibüs, midibüs
782.2
Özel amaçlı motorlu taşıtlar
722
Traktörler
Tablo 2. Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonları Sınıflaması
(Harmonized Commodity Description and Coding System-HS)
Otomotiv Ana Sanayi
GTİP
Açıklama
8701
Traktörler
8702
Toplu halde yolcu taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
8703
Binek araçlar
8704
Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
8705
Özel amaçlı motorlu taşıtlar
8709
Kısa mesafe eşya taşıyıcıları
7
Otomotiv Yan Sanayi
GTİP
Açıklama
8409
Motor Aksam ve Parçaları
4011; 4012; 4013
Dış ve İç Lastikler
870870
Jant ve Tekerlek Aksamı
870829
Montaj Karoseri Aksamı
8483
Transmisyon Mili, Yatak, Kovan
700711; 700721
Oto Camları
870830
Fren ve Servo Frenler
870821
Emniyet Kemerleri
8511
Ateşleme Cihazları
8507
Akümülatörler ve Aksam-Parçaları
870893
Debriyaj ve Aksam-Parçaları
870850
Akslar
870891
Radyatörler
842123; 842131
Filtreler
8482
Bilyeli Rulmanlar
870840
Vites Kutuları
8706
Kara Taşıtları için Motorlu Şasiler
8707
Kara Taşıtları için Karoserleri
8512
Farlar ve İşaret Cihazları
870880
Amortisörler
401699
Motorlu Taşıtlar için Kauçuk Parçalar
870892
Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları
8408
Dizel-Yarı Dizel Motorlar
700910
Dikiz Aynaları
8407
İçten Yanmalı Motorlar
841330
Motorların Yakıt, Yağ, Soğutma Pompaları
870810
Tamponlar ve Parçaları
681320
Fren Balataları
870894
Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları
9104
Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler
940120
Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar
8
841520
Klimalar
8484
Metal Tabakalı Contalar, Conta Takim ve Gruplar
870899
Diğer Aksam ve Parçalar
2.2) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA SANAYİ
Oto ana ve yan sanayi endüstrisi, günümüzde Türkiye imalat sanayinin lokomotif sektörlerinden
biridir. Oto ana ve yan sanayi aynı zamanda savunma sanayi ve gemi inşa sanayinin de altyapısını
oluşturmaktadır. Günümüzde Türkiye, Avrupadaki en büyük otobüs üreticisi ve ikinci en büyük
hafif ticari araç üreticisidir.
Otomotiv ana ve yan sanayi ihracatı 2012 yılında toplam ihracatın %6’sını oluşturmaktadır.
Otomotiv ana ve yan sanayinin toplam imalat sanayi içindeki payı yaklaşık %5 civarındadır.
Sektörde 50.000 civarında çalışan bulunmaktadır.
Türkiye’de taşıt araçları sanayi üretime 1950’lerin ortalarında başlamış, üretim 1960’ların
ortalarında hız kazanmıştır. 1950’li yıllarda bazı prototip araçların üretilmesinden sonra, ilk montaj
hattı 1954’te orduya jip ve kamyonet temini için kurulmuştur (Türk Willys Overland Limited).
1955’te ilk ticari kamyon montajı TOE-Türk Otomotiv Endüstrisi tarafından gerçekleştirilmiştir.
1963’te ilk yerli otobüs montajına Otobüs Karoseri A.Ş.’de MAGİRUS marka otobüslerin montajı
ile başlanmıştır. 1966’da otomotiv sanayi kendi modellerinin montajına da başlamıştır. O
dönemlerin otomobili “ANADOL” şimdi bir nostaljidir. Bunu takip eden üç yıl içinde, binek
otomobil üreten montaj fabrikaları (Tofaş-Fiat, Oyak-Renault, ) imalata başlamıştır. İki büyük
otomobil üreticisi TOFAŞ ve OYAK-RENAULT, İtalyan ve Fransız lisanslarıyla 1971’de imalat
hatlarını kurmuşlardır. 1968 yılında Otomarsan-Otobüs Karoseri ve Motorlu Araçlar A.Ş 0302
serisi otobüslerin üretimine başlamıştır. Son yıllarda ise Japon ve Güney Koreli otomobil üreticileri
Türkiye’de ortak girişimler başlatmışlardır. 1999 yılında ise tasarımı Türkiye’de geliştirilen
kamyonların İspanya, Portekiz ve İngiltere’ye ihracatı devam etmektedir. Otomobilde ise büyük
Türk otomotiv üreticileri, lisansları altında üretim yaptıkları Batılı otomotiv üreticilerinin dünya
üretim merkezi olma yolunda ilerlemektedirler.
9
Bugün 15 firma binek otomobil, otobüs, kamyon, kamyonet, minibüs, midibüs ve çekici gibi çeşitli
araçların üretimini yapmaktadır.
Binek otomobil üreten beş firma vardır (RENAULT, TOFAŞ (FIAT), TOYOTA, HYUNDAI,
HONDA).
Onbir firma kamyon ve kamyonet üretmektedir (ANADOLU ISUZU, BMC, ASKAM
(CHRYSLER), HYUNDAI, KARSAN M.A.N., MERCEDES-BENZ, FORD OTOSAN,
OTOKAR, OTOYOL, TEMSA).
Onbir firma otobüs ve minibüs imal etmektedir (ASKAM, ISUZU, BMC, KARSAN,
MERCEDES-BENZ, HYUNDAI, OTOKAR, FORD OTOSAN, OTOYOL, TEMSA, M.A.N.)
Tablo 3. Otomotiv Sanayi Üreticileri
Firma
Yeri
Ürünler
HONDA
GEBZE/KOCAELİ
Binek otomobil
ANADOLU ISUZU
İSTANBUL
Kamyon, kamyonet, midibüs
ASKAM
GEBZE/KOCAELİ
Çekici, kamyon, kamyonet, minibüs
B.M.C.
İZMİR
Kamyon, kamyonet, otobüs, minibüs,
O.S.
midibüs, çekici
FORD OTOSAN
İSTANBUL/ESKİŞEHİR,
Kamyon, kamyonet, minibüs
KOCAELİ
HYUNDAI ASSAN
KOCAELİ
Binek otomobil, kamyonet, minibüs
KARSAN
BURSA
Kamyonet, minibüs, midibüs
M.A.N.
ANKARA
Çekici, kamyon, otobüs
M. BENZ
İSTANBUL/AKSARAY
Çekici, kamyon, otobüs, minibüs
OTOKAR
SAKARYA
Kamyonet, minibüs
OTOYOL
SAKARYA
Minibüs, kamyon, kamyonet, midibüs
O. RENAULT
BURSA
Binek otomobil
TEMSA
ADANA
Kamyon, kamyonet, otobüs, midibüs
TOFAŞ
BURSA
Binek otomobil, kamyonet
TOYOTA
SAKARYA
Binek otomobil
Kaynak: Otomotiv Sanayicileri Derneği (OSD)
10
Sektörde bulunan ana ve yan sanayi kuruluşları genellikle Marmara Bölgesinde yerleşmiştir.
Bursa’da iki büyük otomobil fabrikasının ve iki adet “Organize Sanayi Bölgesi”nin bulunması
nedeniyle otomotiv sanayi özellikle bu ilde yoğunlaşmıştır. Otomotiv sanayi üreticilerinin 4 adedi
Kocaeli’nde, 3 adedi Bursa’da, 3 adedi İstanbul’da, 1 adedi İzmir’de, 3 adedi Sakarya’da, biri
Ankara’da biri de Eskişehir’dedir. Adana’da otobüs üretim ve yan sanayi bulunmaktadır.
Türk Otomotiv Sanayinin mevcut motorlu araç üretim miktarı 2011 yılı itibariyle 1.234.637
adet/yıldır. Hafif araçların (otomobil, kamyonet ve minibüs) toplam kurulu üretim miktarı 2011 yılı
itibariyla 1.189.131 adet/yıldır. Otobüs üretiminde bulunan 6 firma mevcuttur. Bu firmaların toplam
kurulu üretim kapasiteleri 2011 yılı itibarıyla 6.907 adet/yıldır.
Tablo 4. Araç Üretimi (adet)
2011
2012
Değişim (%)
Binek otomobil
639.734
577.296
-10
Kamyon
37.396
29.129
-22
Kamyonet
479.110
426.633
-11
Otobüs
6.907
6.427
-7
Minibüs
22.475
29.335
31
Midibüs
3.509
4.158
18
1.189.131
1.072.978
-10
Taşıt Araçları Toplam
Kaynak : OSD
Traktör Üretimi (adet)
Ürün
2011
2012
Traktör 45.506 42.255
Değişim (%)
-7
Kaynak:OSD
11
Tablo 5. Türkiye Araç Parkı (adet)
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Binek oto.
6 140 992
6 472 156
6 796 629
7 093 964
7 544 871
8 113 111
Kamyon
709 535
729 202
744 217
727 302
726 359
728 458
Kamyonet
1 695 624
1 890 459
2 066 007
2 204 951
2 399 038
2 611 104
175 949
189 128
199 934
201 033
208 510
219 906
Minibüs
357 523
372 601
383 548
384 053
386 973
389 435
Traktör
1 290 679
1 327 334
1 358 577
1 368 032
1 404 872
1 466 208
TOPLAM
12 227 393
13 022 945
13 765 395
14 316 700
15 095 603
16 089 528
Otobüs
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
Türkiye’de, 2011 yılında 8,1 milyonu otomobil olmak üzere toplam araç parkı 16 milyon adede
ulaşmıştır.
İstanbul Sanayi Odası'nın açıkladığı “Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi Şirketi” araştırmasında, 2011
yılında oto sanayi sektöründe faaliyet gösteren firmaların hemen hepsi bulunmaktadır. Bu firmalar;
Ford Otomotiv Sanayi A.Ş., Toyota Otomotiv Sanayi Türkiye A.Ş., Oyak-Renault Otomobil
Fabrikaları A.Ş., Tofaş Türk Otomobil Fabrikaları A.Ş., Mercedes-Benz Türk Anonim Şirketi,
Hyundai Assan Otomotiv San. ve Tic. A.Ş., BMC Sanayi ve Ticaret A.Ş., Man Türkiye A.Ş.,
Temsa Sanayi ve Ticaret A.Ş., Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş., Uzel Makine, Honda
12
Türkiye A.Ş., Otokar Otobüs Karoseri Sanayi A.Ş., Anadolu Isuzu Otomotiv Sanayi ve Ticaret
A.Ş., Karsan Otomotiv Sanayi ve Ticaret A.Ş. ve Otoyol Sanayi A.Ş.’dir.
2.3) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV YAN SANAYİ
Türkiye Oto Yan Sanayi Gelişimi
1960’lı yıllarda tüm parçalar ana sanayi üretici firmaları içinde üretilirken, kapasitelerin artması ve
yan sanayideki yatırımların gelişmesiyle birlikte sektörde önemi ve ağırlığı bulunan yan sanayi
oluşmuştur. Türkiye oto yan sanayi 1964 yılında çıkarılan Montaj Sanayi Talimatıyla tam anlamıyla
korumaya alınmıştır. Ana sanayide yerli yüzde oranının artırılması mecburiyeti ile yan sanayiimizin
giderek güçlenmesi ve gelişmesi sağlanmıştır.
Ana üreticilerin teknik ve ekonomik desteği ile kurulan ve gelişen yan sanayi, bugün kendi alanında
önemli bir potansiyel göstermektedir. Yan sanayide AB firmalarının ağırlığı daha da fazladır.
130'un üzerinde AB ve 10’un üzerinde AB dışı firma, yan sanayide lisans ve ortak yatırım kurmak
suretiyle işbirliği içindedir.
Türkiye’de otomotiv yan sanayi, otomotiv sanayiindeki gelişmelerin sonucunda hızla gelişmiştir.
Türk otomotiv yan sanayi yüksek kapasitesi, geniş ürün yelpazesi ve yüksek standartlarıyla
otomotiv endüstrisine ve 10,9 milyon adet olan Türkiye taşıt araçları parkına parça sağlamaktadır.
Ayrıca ihracat potansiyeli yüksek bir sektördür. Otomotiv ana sanayiimizde 1964’lerde %15 olan
yerli parça kullanım oranı bugün bazı araçlarda % 90’lar seviyesini aşmıştır.
Türkiye’de Otomotiv Yan Sanayinde Mevcut Durum
Türk otomotiv ana sanayiinde faaliyette bulunan firmalar, 1.120 oto yan sanayi firması ile doğrudan
çalışmaktadır. Türkiye’de 4.000 adet yan sanayi firması mevcuttur. Otomotiv Endüstrisi
İhracatçıları Birliği’ne göre Türk oto yan sanayi
2012 yılı ihracatı
8.2 milyar Dolar olarak
gerçekleşmiştir.
Otomotiv yan sanayii, mamul üretim kapasitesi, mamul çeşitliliği ve ulaştığı standartlar itibariyle,
ülkemizde imal edilen taşıt araçları için gerekli olan yedek parçaların en az % 80’ini
karşılayabilecek düzeye erişmiştir. Bu parçalar:
13
· Komple motor ve motor parçaları
· Aktarma organları
· Fren sistemleri ve parçaları
· Hidrolik ve havalı aksamlar
· Süspansiyon parçaları
· Emniyet aksamları
· Kauçuk ve lastik parçalar
· Şasi aksam ve parçaları
· Dövme ve döküm parçalar
· Elektrik ekipmanları ve aydınlatma sistemleri
· Aküler
· Oto camları
· Koltuklar
Türk otomotiv ana ve yan sanayi, başta Bursa olmak üzere Marmara Bölgesi’nde yoğunlaşmıştır.
İki büyük otomobil fabrikasının Bursa’da bulunması ve iki adet “Organize Sanayi Bölgesi”nin
kurulmuş olması otomotiv sanayiinin özellikle bu ilde yoğunlaşmasına neden olmuştur. Endüstrinin
yoğun olduğu diğer şehirler İstanbul, İzmir, Kocaeli, Ankara, Konya, Adana ve Manisa olarak
sıralanmaktadır.
Türkiye’nin çeşitli yerlerinde dağınık bir şekilde faaliyet gösteren ve otomotiv sektörüne parça
üreten TAYSAD (Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği) mensubu 210 üyeden 59’u biraraya
gelerek, sorunlarının çözümünü sağlamak üzere ortak girişim grubu oluşturmuş ve TOSB’u (Taysad
Organize Sanayi Bölgesi) kurmuşlardır. TOSB, Otomotiv Sektörüne parça üreten yerli ve yabancı
sermayeli tüm firmaların, Türkiye’de gerçekleştirecekleri yatırımları için seçtikleri en önemli
merkez özelliğini taşımaktadır. Bölgede, halen üretim faaliyetinde bulunan 40 üye ve 7.000 kişinin
çalıştığı 40 fabrika bulunmaktadır.
Sektördeki bilgi birikimi, tecrübe, geniş ürün yelpazesi, yüksek ihracat potansiyeli ve Türkiye’nin
coğrafi avantajlarından dolayı, oto yan sanayi sektörü yabancı yatırımcıları kendine çekmektedir.
Şu anda otomotiv yan sanayinde 192 yabancı sermaye ortaklığı bulunmaktadır Dünyadaki büyük
şirketlerin pek çoğu Türk firmalarıyla ortak yatırımlar yapmışlardır.
14
Oto yan sanayi kalite belgelendirmeleri için yoğun çabalar sarf etmektedir. TAYSAD üyelerinden
115 tanesi ISO 9000 Serisi kalite belgelerine sahiptirler. Türk oto yan sanayicileri Avrupa Kalite
Ödülleri’nde (European Quality Award) Türk firmalarının öncüleri olmuşlardır. Oto lastiği
imalatçısı BRİSA, 1996’da Avrupa Kalite Ödülü’nü alan ilk Türk firması olmuştur. Daha sonra
BEKSA, 1997’de KOBİ dalında Avrupa Kalite Ödülü’nü almıştır. 1987’de kurulmuş olan BEKSA,
lastiklerde kullanılan çelik kuşaklar ve yüksek basınç hortumları için hortum telleri üretmektedir.
2003 yılında, dünyanın ikinci en büyük otomotiv sistemleri üreticisi Bosch Grubuna ait Bosch San.
ve Tic. AŞ Bursa Fabrikası, dünyanın kurumsal mükemmellik alanında en saygın ödülleri arasında
yer alan Avrupa Kalite Büyük Ödülü'nü kazanmıştır. Bosch San. ve Tic. AŞ enjektör, enjektör
gövdesi, raylı sistemler için enjektör üretmektedir. Bosch Bursa fabrikası 2008 yılında aynı ödülü
ikinci kez alan tek Türk firması olmuştur.
2.4) TÜRKİYE'NİN OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ
Otomotiv Yan Sanayi İhracatı
Bir motorlu taşıt, farklı yapı, malzeme ve teknoloji ile üretilen ve özgün yöntemlerle ve birbiri ile
uyumlu olarak bir araya getirilen 5.000 dolayında parçadan oluşmaktadır. Bu parçaların üretiminde
demir ve çelik, hafif metaller, plastik ve lastik, boya ve benzeri kimyasal maddeler ile cam
kullanılmaktadır. Parçaların büyük bölümü yan sanayide üretilmekte ve ana sanayi bunları montaj
yolu ile birleştirmek suretiyle taşıt aracını üretmektedir.
Bu nedenle motorlu taşıt araçları imalat sanayii, demir-çelik sanayii başta olmak üzere hafif
metaller, plastik, lastik ve cam sanayii gibi ham madde üreten sanayii ile doğrudan ilişki içindedir.
Pazardaki yoğun rekabet nedeni ile her geçen gün değişen ürün teknolojilerinin gerektirdiği yeni
malzeme ve teknikler taşıt araçları sanayii ile ham madde sanayii arasında çok yakın işbirliğinin
kurulmasını gerektirmektedir.
Otomotiv sanayii kurulduğu yıllardan beri dünya otomotiv sanayii ile yakın bir entegrasyon
içindedir. 1970’li yıllarda lisans alarak “Teknik İşbirliği” ile başlayan üretim işbirliği, 1980’li
yılların ortasından sonra giderek artan yabancı sermaye katılımı ile “Ekonomik İşbirliği”ne
dönüşmüştür.
15
1990 yılına kadar geçen süre içinde, ülkemizde imal edilen her türlü motorlu araç, otomotiv yan
sanayiinin gelişmesini de sağlamıştır. Kapasite artışı yanında rekabet için teknoloji yenileme ve ArGe çalışmaları 1990’lı yıllardan itibaren büyük hız kazanmıştır. Bu yıllarda çağdaş üretim
teknikleri, yoğun eğitim programları ile uygulamaya geçirilmiş ve özellikle kalite yönetim
sistemleri kurularak, firmalar uluslararası kuruluşlar tarafından belgelendirilmiştir.
Türkiye oto yan sanayiimizde 90’lı yıllara kadar bazı mamuller dışındaki tüm parçalar günün
teknolojisine uygun yatırımlar ile üretilmiş, üretilen milyonlarca araçta yerli katkı oranı % 90’ları
aşmış, yan sanayiimiz bu şekilde ithal ikame görevini başarı ile tamamlamıştır.
1990’lı yıllardan sonra, ana sanayideki yeni model araç yatırımlarına paralel olarak yan sanayide de
çok önemli yabancı ortaklıklar ve büyük yatırımlar gerçekleştirilmiştir.
Türkiye’nin oto yan sanayi ihracatı, dünya ihracatı ile karşılaştırıldığında 1993 yılına kadar küçük
ölçekte gerçekleşmiştir. Son 10 yılda sektör büyük çabalarla ihraç potansiyelini artırmıştır. İhracatın
istikrarlı hale gelmesinde Türkiye’deki üretimin uluslararası sanayi ve ticaretle entegrasyonundaki
başarı dikkate değer bir gelişmedir. Artık birçok firmamız Türkiye’de üretilen dünya araçlarında
ortak tasarımcı olarak yer almaktadır.
Yan sanayi bugüne kadar sürdürdüğü gelişimini, gerek doğrudan yurt dışındaki üreticilere ve gerek
yenileme pazarına ihracatını arttırarak devam ettirmiştir. Yan sanayiinin AB pazarına yönelik
ihracatının daha da gelişeceği tahmin edilmektedir.
Türkiye’nin oto yan sanayi ihracatı 1997 yılında 896 milyon dolar iken 2012 yılında 8.2 milyar
dolara ulaşmıştır. İhracatı yapılan başlıca parçalar motor aksam ve parçaları, dış ve iç lastikler,
montaj karoseri aksamı, jantlar, kauçuk parçalar, transmisyon mili, frenler ve servo frenlerdir.
Aslında, Türkiye parçalar halinde pek çok otomobil, otobüs ve kamyon ihraç etmektedir.
Oto yan sanayinin ihracatında başta gelen şehirler sırasıyla Bursa, İstanbul, Kocaeli ve İzmir’dir.
Oto yan sanayi ürünleri dünyanın pek çok ülkesine ihraç edilmektedir. Başlıca ihraç pazarları
Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Rusya Federasyonu, Irak ve İran’dır. 2012 yılında oto yan sanayi
ihracatının %66’sı başta Almanya, İtalya, Fransa ve İngiltere olmak üzere AB ülkelerine
16
yapılmıştır. Türk firmaları, OPEL, VW, FORD, GM gibi pek çok Batılı üreticiye parça
sağlamaktadırlar.
Tablo 6. Otomotiv Yan Sanayi İhracatı (değer: USD)
GTIP
ÜRÜNLER
2009
2010
2011
2012
Motor Aksam
858.884.665
1.103.524.578
1.413.079.919
1.394.952.922
825.321.332
997.204.330
1.382.733.783
1.240.634.794
279.586.386
458.176.423
632.073.918
604.160.909
496.581.354
563.485.265
691.424.885
727.521.129
151.369.666
213.190.025
273.972.260
315.489.229
Oto Camları
54.496.698
68.293.613
78.184.448
86.093.865
Fren ve Servo
130.035.407
187.547.535
244.728.718
218.670.486
57.015.869
94.897.822
103.833.517
92.575.996
34.725.695
49.028.542
86.965.087
118.789.918
147.600.668
185.099.321
227.455.663
247.510.892
119.029.067
153.560.649
166.578.092
158.733.054
KODU
8409
ve Parçaları
4011;
Dış ve İç
4012;
Lastikler
4013
870870
Jant ve
Tekerlek
Aksamı
870829
Montaj
Karoseri
Aksamı
8483
Transmisyon
Mili, Yatak,
Kovan
700711;
700721
870830
Frenler
870821
Emniyet
Kemerleri
8511
Ateşleme
Cihazları
8507
Akümülatörler
ve AksamParçaları
870893
Debriyaj ve
Aksam-
17
Parçaları
870850
Akslar
48.063.780
73.120.473
108.705.467
125.562.270
870891
Radyatörler
42.166.471
49.461.724
53.012.838
49.243.664
842123;
Filtreler
70.046.816
87.310.151
104.024.880
110.741.491
Bilyeli
64.544.507
85.490.075
115.854.844
106.236.594
842131
8482
Rulmanlar
870840
Vites Kutuları
25.992.429
43.744.806
56.154.523
67.232.203
8706
Kara Taşıtları
293.507
493.284
384.683
1.780.811
39.240.193
42.306.025
52.958.038
137.317.605
92.168.941
116.319.928
142.015.369
151.955.002
için Motorlu
Şasiler
8707
Kara Taşıtları
için
Karoserleri
8512
Farlar ve İşaret
Cihazları
870880
Amortisörler
77.172.630
114.950.044
131.623.968
141.523.485
401699
Motorlu
323.560.366
413.979.737
494.992.711
480.074.015
33.332.380
41.571.050
60.265.970
72.363.626
166.351.477
270.456.120
240.067.199
258.292.917
Taşıtlar için
Kauçuk
Parçalar
870892
Egzozlar,
Susturucular
ve Egzoz
Boruları
8408
Dizel-Yarı
Dizel Motorlar
700910
Dikiz Aynaları
8.318.344
10.346.197
13.799.592
12.262.881
8407
İçten Yanmalı
34.201.176
51.102.068
54.461.301
50.077.786
14.701.720
22.083.473
26.383.164
30.607.296
Motorlar
841330
Motorların
Yakıt, Yağ,
18
Soğutma
Pompaları
870810
Tamponlar ve
29.174.814
39.327.471
39.190.378
37.554.019
Fren Balataları
2.354.047
3.765.502
4.865.609
7.015.603
Direksiyon
23.907.126
37.431.664
62.141.857
67.992.779
193.739
156.054
184.021
188.098
72.013.135
113.988.745
143.118.820
121.112.008
Parçaları
681320;
681381
870894
Simitleri,
Kolonları,
Kutuları
9104
Motorlu
Araçların Alet
Tabloları İçin
Saatler
940120
Motorlu
Taşıtlarda
Oturmaya
Mahsus
Mobilyalar
841520
Klimalar
10.110.268
18.435.601
20.354.388
11.091.742
870895
Hava
53.306.223
64.526.821
74.306.036
41.858.809
581.909.053
750.914.673
946.998.316
998.761.233
4.967.769.949
6.525.289.789
8.246.894.262
Yastıkları
870899
Diğer Aksam
ve Parçalar
TOPLAM
8.285.979.131
Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK)
Tablo 7. Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İhracatı (değer : 1.000 USD)
ÜLKELER
2009
2010
2011
2012
1.080.256
1.460.994
2.113.422
2.332.903
Fransa
474.101
471.319
561.277
666.106
İngiltere
334.172
531.350
543.474
563.238
Almanya
19
İtalya
385.775
472.028
558.915
534.106
Rusya
89.711
164.873
217.992
500.260
Romanya
339.373
528.526
616.844
457.682
Irak
198.057
234.909
276.770
382.276
İran
193.453
235.811
316.688
358.196
A.B.D.
94.648
208.833
256.562
323.553
İspanya
160.637
212.526
254.222
243.654
Belçika
143.333
198.477
215.642
214.967
Polonya
151.661
158.610
184.532
170.783
Brezilya
72.070
91.359
132.090
157.607
Mısır
74.730
96.997.
154.618
141.434
Hollanda
59.037
90.014
115.219
137.104
Suudi Arabistan
43.517
56.735
79.199
122.077
Cezayir
54.497
52.446
82.275
107.840
Avusturya
56.673
66.592
90.266
95.544
Çek Cumhuriyeti
43.573
100.138
88.793
88.116
Arjantin
27.064
43.513
76.172
68.683
Diğerleri
904.927
1.164.110
1.334.567
619.850
Toplam
4.981.265
6.543.163
8.269.539
8.285.979.131
Otomotiv Yan Sanayi İthalatı
Türkiye'nin oto yan sanayi ithalatı 2010 yılında 10,4 milyar dolar, 2011 yılında 12,5 milyar dolar ve
2012 yılında da 13,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatı yapılan başlıca parçalar dizel ve
yarı dizel motorlar, vites kutuları, iç-dış lastikler, montaj karoseri aksamı, motor aksam ve parçaları,
ve akslar ile transmisyon aksamıdır. Yeni modellerin birçok parçası ithal edilmektedir. Türkiye'nin
ithalat yaptığı başlıca ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Çin ve Japonya'dır.
20
Tablo 8. Oto Yan Sanayi İthalatı (değer: USD)
GTIP
KODU
8409
ÜRÜNLER
2009
2010
2011
2012
Motor Aksam
543.483.631
653.297.278
784.526.708
734.646.518
478.122.371
654.076.263
881.189.827
989.732.214
106.394.495,00
134.137.717,00
156.875.036,00
149.009.428
824.992.449,00
846.424.078,00
808.094.065,00
732.481.933,00
452.766.208,00
532.453.595,00
618.560.204,00
568.285.914,00
36.062.974,00
48.368.416,00
51.857.221,00
55.494.222,00
389.732.801,00
505.452.157,00
564.597.884,00
502.883.154,00
ve Parçaları
4011;
Dış ve İç
4012;
Lastikler
4013
870870
Jant ve
Tekerlek
Aksamı
870829
Montaj
Karoseri
Aksamı
8483
Transmisyon
Mili, Yatak,
Kovan
700711; Oto Camları
700721
870830
Fren ve Servo
Frenler
870821
Emniyet
43.143.041,00
46.139.198,00
47.559.764,00
36.763.246,00
157.887.039,00
201.164.111,00
247.675.306,00
229.994.331,00
Kemerleri
8511
Ateşleme
Cihazları
8507
Akümülatörler
140.116.869,00
187.421.366,00
275.251.097,00
275.259.921,00
114.209.527,00
162.642.576,00
194.075.477,00
181.886.692,00
239.363.120,00
424.570.394,00
624.582.282,00
533.746.721,00
ve AksamParçaları
870893
Debriyaj ve
AksamParçaları
870850
Akslar
21
870891
Radyatörler
842123; Filtreler
117.476.887,00
137.366.882,00
154.427.305,00
138.791.163,00
151.765.488,00
177.898.955,00
200.262.639,00
192.080.057,00
245.756.096,00
347.275.755,00
420.925.864,00
411.218.152,00
842131
8482
Bilyeli
Rulmanlar
870840
Vites Kutuları
587.830.659,00
862.304.207,00
1.092.595.272,00
941.852.006,00
8706
Kara Taşıtları
234.362,00
841.125,00
1.967.025,00
425.246,00
12.684.413,00
4.530.583,00
24.472.802,00
20.240.421,00
166.426.703,00
226.327.152,00
246.025.113,00
242.139.970,00
için Motorlu
Şasiler
8707
Kara Taşıtları
için
Karoserleri
8512
Farlar ve
İşaret
Cihazları
870880
Amortisörler
103.100.444,00
144.345.403,00
180.018.189,00
153.451.424,00
401699
Motorlu
102.143.781,00
128.839.325,00
156.805.670,00
160.710.411,00
51.295.437,00
58.320.917,00
77.642.184,00
63.016.015,00
Taşıtlar için
Kauçuk
Parçalar
870892
Egzozlar,
Susturucular
ve Egzoz
Boruları
8408
Dizel-Yarı
1.519.465.206,00 2.088.210.573,00 2.662.027.114,00 2.053.929.647,00
Dizel Motorlar
700910
Dikiz Aynaları
25.959.535,00
36.164.523,00
41.903.508,00
40.044.691,00
8407
İçten Yanmalı
424.754.761,00
434.508.123,00
451.884.554,00
458.114.146,00
119.230.375,00
188.329.574,00
216.327.229,00
181.522.781,00
Motorlar
841330
Motorların
Yakıt, Yağ,
Soğutma
Pompaları
22
870810
Tamponlar ve
55.372.185,00
56.983.245,00
71.791.913,00
74.717.882,00
22.931.927,00
26.801.832,00
34.138.112,00
13.880.492,00
204.049.418,00
245.803.571,00
285.464.924,00
266.021.620,00
255.178,00
6.024.962,00
6.062.693,00
5.807.910,00
11.078.400,00
14.604.070,00
17.930.642,00
17.718.368,00
4.060.635,00
9.891.226,00
19.596.419,00
17.514.346,00
137.102.862,00
157.319.009,00
170.776.253,00
128.129.147,00
Parçaları
681320; Fren
681381
Balataları
870894
Direksiyon
Simitleri,
Kolonları,
9104
Motorlu
Araçların Alet
Tabloları İçin
Saatler
940120
Motorlu
Taşıtlarda
Oturmaya
Mahsus
Mobilyalar
841520
Klimalar
870895
Hava
Yastıkları
870899
Diğer Aksam
430.784.672,00
651.266.750,00
801.812.067,00
588.338.882,00
ve Parçalar
TOPLAM
8.020.033.949
10.400.104.911
12.589.702.362
13.587.765.560
Tablo 9. Ülkelere Göre Oto Yan Sanayi İthalatı (değer : 1.000 USD)
ÜLKELER
2009
2010
2011
2012
Almanya
1.431.582
1.987.230
2.689.332
2.764.929
Fransa
1.695.231
1.735.285
1.711.566
1.535.543
İtalya
730.673
956.118
1.179.028
1.155.950
İngiltere
717.003
1.004.993
1.159.386
1.078.725
Çin
391.479
574.834
813.449
1.219.941
Japonya
445.732
621.070
810.143
703.140
Polonya
462.793
613.465
703.081
657.026
23
İspanya
427.401
537.264
623.786
601.655
Güney Kore
286.541
480.264
547.994
566.727
Çek Cumhuriyeti
345.414
358.575
445.300
600.214
A.B.D.
213.342
242.056
296.349
353.713
Hindistan
67.689
219.732
287.165
352.659
Romanya
132.073
217.878
262.705
341.505
Macaristan
62.123
86.681
100.828
112.249
Tayvan
51.012
61.243
89.815
103.837
İsveç
52.261
70.702
87.750
95.656
Slovak Cumhur.
38.273
63.201
84.639
171.586
Hollanda
42.080
37.628
74.884
65.972
Tayland
31.832
43.765
56.949
151.175
Brezilya
33.378
50.666
56.635
54.376
Diğer
403.394
503.443
579.465
901.187
8.061.316
10.466.103
12.660.258
13.587.765.560
TOPLAM
2.5) TÜRKİYE’DE OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI
Otomotiv ana ve yan sanayi ile ilgili olarak yurtiçinde 2013 yılı boyunca 10 adet fuar düzenlenmesi
planlanmıştır. Söz konusu fuarlar ile ilgili detaylı bilgi edinmek için Türkiye Odalar ve Borsalar
Birliği - TOBB’un resmi fuar sitesi olan http://www.fuarrehberi.org.tr web sitesi ziyaret edilebilir.
Tablo 10. Türkiye Fuar Tablosu
FUAR ADI
Automechanika İstanbul
BAŞLANGIÇ
BİTİŞ
TARİHİ
TARİHİ
11 Nisan 2013
14 Nisan
KONUSU
ŞEHİR
Uluslararası
Tüyap Fuar ve
Otomotiv Üretim,
Kongre Merkezi/
Üretim, Dağıtım ve Tamir
Dağıtım ve
İstanbul
Fuarı
Tamir
7.Uluslararası Otomotiv
Otomotiv 2013 19.
Uluslararası Otomotiv Yan
2013
11 Nisan 2013
14 Nisan
Son Kullanıcıya
İstanbul Fuar
2013
Gelene Kadar Bir
Merkezi Yeşilköy
24
Sanayi, Yedek Parça, Aksesuar
Otomobili Harekete
ve Servis Ekipmanları Fuarı
Geçiren Tüm Parçalar
Çukurova Otoshow Fuarı 2013
16 Nisan 2013
21 Nisan
2013
/İstanbul
Otomobil Ticari
Tüyap Adana
Araçlar, Motosiklet,
Uluslararası Fuar
Bisiklet ve
ve Kongre
Aksesuarları
Merkezi
Adana
Arüsder 2013 Araçüstü
01 Mayıs 2013
Ekipmanları Fuarı
05 Mayıs
2013
Araç Üstü
İstanbul Fuar
Ekipmanları
Merkezi Yeşilköy/
İstanbul
Subconist 2013 11.
29 Mayıs 2013
Uluslararası Yan Sanayi
01
Haziran
Ürünleri Fuarı
2013
Ana Sanayi
İstanbul Fuar
Firmalarının Yan
Merkezi Yeşilköy
Sanayicilerle
/İstanbul
Buluşması
Afyonkarahisar Otomobil,
12 Eylül 2013
Ticari Araçlar Ve Yan Sanayi
15 Eylül
2013
Fuarı
Otomobil, Ticari
Kültürpark
Belediye Fuar
Bisiklet, LPG
Alanı /
Sistemleri, Yan
Afyonkarahisar
Sanayi
Gaziantepautoshow Otomobil
28 Eylül 2013
ve Ticari Araçlar Fuarı
06 Ekim
2013
Otomobil ve Ticari
OFM Ortadoğu
Araçlar
Fuar Merkezi
/Gaziantep
3. Trakya Autoshow 2013
09 Ekim 2013
13 Ekim
2013
Otomobil, Ticari
Lüleburgaz Semt
ve Fuar Alanı
Bisiklet, Modifiye,
/Edirne
Aksesuarlar
İzmir Autoshow Otomobil ve
22 Ekim 2013
Ticari Araçlar Fuarı
Bursa Otoshow 2013 Bursa 8.
27 Ekim
2013
05 Kasım 2013
Otomobil, Ticari Araçlar,
Otomobil ve Hafif
Uluslararası İzmir
Ticari Araçlar
Fuar Alanı/İzmir
10 Kasım Otomobil, Ticari
2013
Araçlar
Motosiklet, Bisiklet ve
Bursa Uluslararası
Fuar ve Kongre
Merkezi/Bursa
Aksesuarları Fuarı
Comvex İstanbul 2013 4.
Ticari Araçlar, Otobüs Ve Yan
Sanayi Fuarı
14 Kasım 2013
17 Kasım Ticari Araçlar,
2013
Tüyap Fuar ve
Otobüs ve Yan
Kongre Merkezi/
Sanayi
İstanbul
25
3) DÜNYA’DA OTOMOTİV SANAYİ
3.1) DÜNYA’DA OTOMOTİV ÜRETİMİ
Otomotiv Sanayi 1900’lü yılların başında kurulmuştur. Dünya otomotiv sanayiinde 1910 yılından
itibaren Ford tarafından ABD’de temelleri atılan seri imalat ABD ve dış pazarlarda etkilerini
sürdürmüş ve geniş bir pazar, ucuz ve vasıfsız bir işçiliğin olduğu bir ortamda gelişmiştir. 1970’li
yıllarda yaşanan kriz seri imalata dayalı ABD ve Avrupalı üreticilerin rekabet gücünü sarsmıştır.
Japonya bu yıllarda yığın üretimi ile maliyet ve kalitede önemli gelişmeler sağlayarak uluslararası
rekabette ilk sıraya yükselmiştir. Japonya’nın bu başarısı ABD ve Avrupalı üreticilerde sarsıntı
yaratmıştır.
1980’li yıllarda, dünya otomotiv sektörü, Japonya, Kuzey Amerika ve Avrupa’daki geniş
piyasaların belli bir doyuma ulaşması ve Japonların tasarım ve üretim tekniklerinde gösterdikleri
gelişme sonucu daha fazla üretim avantajını yakalaması ve yeni teknolojileri geliştirmesi ile
yeniden yapılanma sürecine girmiştir.
Dünya otomotiv üretimi 2011 yılında, 2010 yılına göre yüzde 2 oranında artarak 79,9 milyon adede
ulaşmıştır. 2011 yılı motorlu araç üretimi AB (27 Ülke)’de 2010 yılına göre yüzde 3,2 oranında
artarak 17,6 milyon adet olmuş ve AB’nin Dünya otomotiv üretimindeki payı yüzde 25,5 düzeyinde
gerçekleşmiştir. AB (Yeni Üyeler)’nin 2011 yılı otomotiv üretimi 2010 yılına göre yüzde 3,4
artarak 3,39 milyon adede yükselmiştir.
Dünya otomotiv üretimi 2011 yılında, Amerika bölgesinde 2010 yılına göre 8,7 oranında artış
göstermiştir. Bölge üretiminden pay alan NAFTA ülkelerinde toplam üretim 2011 yılında %10,6
oranında artarak 13,4 milyon adet, Güney Amerika ülkelerinde ise %3’lük artışla 4,3 milyon adede
ulaşmıştır. Asya-Pasifik bölgesinde de 2011 yılı üretim miktarları %0,9 oranında azalarak toplamda
41 milyon adede ulaşmıştır.
Dünya araç üretiminde en büyük 10 üretici firma; General Motors, Toyota, Ford (Jaguar-Volvo),
Volkswagen Group, Suzuki, Nissan, Honda, PSA Peugeout-Citroen, Hyundai-Kia, Renault-DaciaSamsung olarak sıralanmaktadır. Bu firmalar, 2011 verilerine göre, toplam motorlu araç üretiminin
%67’sini gerçekleştirmekte ve 70 civarında ülkede üretim tesisleri bulunmaktadır.
26
Bu firmalar üretimlerini gelişmekte olan pazarlara, vergi ve girdi maliyetleri açısından daha uygun
koşullara sahip ülkelere kaydırmaktadırlar. Üstün işgücü, yüksek kalite anlayışı, gelişmiş yan
sanayisi, uluslararası teknik mevzuata uyumlu yapısı ve güçlü lojistik, enerji ve iletişim altyapıları
ile Türkiye bu küreselleşme sürecinde önemli üretim merkezlerinden biri haline gelmiş olup, 2011
yılı motorlu araç üretiminde Dünya’da 15. Avrupa’da 5. sırada bulunmaktadır.
Tablo 11. Dünya Motorlu Araç Üretimi (adet)
2010
2011
% değişim
AVRUPA
19,797,591
21,070,411
+6.4%
- AVRUPA BİRLİĞİ
17,078,825
17,627,080
+3.2%
13,797,321
14,233,970
+3.2%
Avusturya
104,997
152,505
+45.2%
Belçika
555,302
595,084
+7.2%
Finlandiya
6,665
2,54
-61.9%
Fransa
2,229,421
2,242,928
+0.6%
Almanya
5,905,985
6,311,318
+6.9%
İtalya
838,186
790,348
-5.7%
Hollanda
94,132
40,772
-56.7%
Portekiz
158,729
192,242
+21.1%
İspanya
2,387,900
2,353,682
-1.4%
İsveç
217,084
188,969
-13.0%
İngiltere
1,393,463
1,463,999
+5.1%
3,281,504
3,393,110
+3.4%
Çek Cumhuriyeti
1,076,384
1,199,834
+ 11.5%
Macaristan
211,461
213,531
+1.0%
Polonya
869,474
830,631
-4.5%
Romanya
350,912
335,232
-4.5%
Slovakya
561,933
639,763
+13.9%
Slovenya
211,34
174,119
-17.6%
27 Ülke
15 Ülke
Yeni Üyeler
27
-DİĞER AVRUPA
1,624,209
2,254,200
+38.8%
Sırbistan
18,033
26,234
+45.5%
BAĞIMSIZ
1,606,176
2,227,966
+38.7%
Rusya
1,403,244
1,988,036
+41.7%
Belarus
15,249
24,343
+59.6%
Ukrayna
83,133
103,077
+24.0%
Özbekistan
156,88
179,56
+14.5%
TÜRKİYE
1,094,557
1,189,131
+8.6%
AMERİKA
16,367,398
17,787,905
+8.7%
-NAFTA
12,173,015
13,468,490
+10.6%
Kanada
2,068,189
2,134,893
+3.2%
Meksika
2,342,282
2,680,037
+14.4%
USA
7,762,544
8,653,560
+11.5%
-GÜNEY AMERİKA
4,194,383
4,319,415
+3.0%
Arjantin
716,54
830,158
+15.9%
Brezilya
3,381,728
3,406,150
+0.7%
Şili
4,7
0
-100.0%
Kolombiya
41,714
32,466
-22.2%
Ekvator
22,335
23,522
+5.3%
Peru
0
0
Uruguay
0
0
Venezüella
104,357
102,409
-1.9%
ASYA-PASİFİK
40,930,255
40,574,202
-0.9%
Avustralya
244,007
224,193
-8.1%
Çin
18,264,761
18,418,876
+0.8%
Hindistan
3,557,073
3,926,517
+10.4%
Endonezya
702,508
837,948
+19.3%
İran
1,599,454
1,648,505
+3.1%
Japonya
9,628,920
8,398,654
-12.8%
Malezya
567,715
533,695
-6.0%
Pakistan
152,97
162,194
+6.0%
DEVLETLER
TOPLULUĞU
28
Filipinler
65,625
53,921
-17.8%
G.Kore
4,271,741
4,657,094
+9.0%
Tayvan
303,456
343,296
+13.1%
Tayland
1,644,513
1,457,798
-11.4%
Vietnam
42,286
31,181
-26.3%
AFRİKA
515,076
556,637
+8.1%
Botswana
0
0
Mısır
116,683
81,731
-30.0%
Kenya
660
2,945
+346.2%
Libya
0
0
Fas
42,066
59,477
Nijerya
0
0
G.Afrika
472,049
532,545
Sudan
0
0
Tunus
2,801
1,86
Zimbabwe
257
829
TOPLAM
77,610,320
+41.4%
+12.8%
+222.6%
79,989,155
+3.1%
Kaynak: OICA (Organisation Internationale Des Constructeurs D'automobiles - International Organization of
Motor Vehicle Manufacturers)
Otomobil üretimi, Dünya motorlu araç üretimi içinde %74,6 ile en büyük paya sahip ürün grubudur.
Dünya otomobil üretiminde Avrupa Birliği ve EFTA ülkeleri birinci sıradadırlar, ancak Japonya ve
Kore’nin uluslararası pazarlardaki pazar payı üstünlükleri devam etmekte, kendi pazarlarını ise aşırı
korumaktadırlar. Pazarlama kanalları açısından Almanya, Fransa, İtalya ve İngiltere gibi ülkeler
incelendiğinde, ana sanayi firmalarının çoğunlukla belirli yan sanayi firmalarından ürün aldıkları ve
üretimi aksatmamak için mevcut yan sanayi firmaları ile çok sıkı bağlantıları olduğu görülmektedir.
Ana sanayi firmaları yan sanayi firmalarının kendilerine yakın çalışmalarını ve teknolojik gelişmeyi
yakından takip etmelerini arzu etmektedirler.
Dünya otomobil üretimi 2011 yılında 59 milyon adet seviyesinde gerçekleşmiş, üretim bir önceki
seneye göre % 2 oranında artmıştır. 2011 yılında Dünya’nın en fazla otomobil üreten bölgeleri
29
sırasıyla, Asya-Pasifik (%46,8), Avrupa (%34,9), Kuzey Amerika (%11,8) bölgesidir. 2007–2008
dönemi üretim rakamlarına bakıldığında Dünya otomobil üretiminde Asya-Pasifik (%+1,8) ,Güney
Amerika(%+6,1) ve Bağımsız Devletler Topluluğu(%+13,4) ülkelerinin payının gittikçe artmakta
olduğu buna karşın Avrupa (%-5) ve Kuzey Amerika (%-4,1) bölgelerinin payının azalmakta
olduğu görülür. Dünya’da 2011 yılı itibariyle en fazla otomobil üreten ülkeler ve payları şöyledir:
Çin (%23,7), ABD (%14,7), Almanya (%9,8), Japonya (%11,8), Güney Kore (%7,1), Hindistan
(%5), Brezilya (%4,2), Fransa(%3,2), İspanya (%3,1), İngiltere (%2,2). Türkiye Dünya otomobil
üretimde %1’lik pay ile 16.sıradadır.
Tablo 12. Dünya Otomobil Üretimi (adet)
2010
2011
% değişim
AVRUPA
17,242,565
18,250,087
+5.8%
15,260,094
15,669,861
+2.7%
12,110,446
12,425,429
+2.6%
Avusturya
86,183
130,343
+51.2%
Belçika
528,996
560,779
+6.0%
6,385
2,540
-60.2%
Fransa
1,924,171
1,931,030
+0.4%
Almanya
5,552,409
5,871,918
+5.8%
İtalya
573,169
485,606
-15.3%
Hollanda
48,025
40,772
-15.1%
Portekiz
114,563
141,779
+23.8%
İspanya
1,913,513
1,819,453
-4.9%
177,084
188,969
+6.7%
İngiltere
1,270,444
1,343,810
+5.8%
3,149,648
3,244,432
+3.0%
1,069,518
1,191,968
+ 11.4%
Macaristan
208,571
211,218
+1.3%
Polonya
785,000
722,285
-8.0%
Romanya
323,587
310,243
-4.1%
27 Ülke
15 Ülke
Finlandiya
İsveç
Yeni Üyeler
Çek Cumhuriyeti
30
Slovakya
561,933
639,763
+13.9%
Slovenya
201,039
168,955
-16.0%
1,379,077
1,940,492
+40.7%
17,384
25,494
+46.7%
1,361,693
1,914,998
+40.6%
1,208,362
1,738,163
+43.8%
Ukrayna
75,261
97,585
+29.7%
Özbekistan
130,400
146,300
+12.2%
TÜRKİYE
603,394
639,734
+6.0%
AMERİKA
8,228,067
8,766,088
+6.5%
-NAFTA
5,084,330
5,613,696
+10.4%
Kanada
967,077
990,483
+2.4%
Meksika
1,386,148
1,657,080
+19.5%
USA
2,731,105
2,966,133
+8.6%
-GÜNEY AMERİKA
3,143,737
3,152,392
+0.3%
Arjantin
508,401
577,233
+13.5%
Brezilya
2,584,690
2,534,534
-1.9%
-
-
-
37,197
28,030
-24.6%
Ekvator
-
-
-
Peru
-
-
-
Uruguay
-
-
-
73,757
69,115
-6.3%
32,414,823
32,479,078
+0.2%
205,334
189,503
-7.7%
Çin
13,897,083
14,485,326
+4.2%
Hindistan
2,831,542
3,038,332
+7.3%
Endonezya
496,524
561,863
+13.2%
İran
1,367,014
1,413,276
+3.4%
Japonya
8,310,362
7,158,525
-13.9%
-DİĞER AVRUPA
Sırbistan
BAĞIMSIZ
DEVLETLER
TOPLULUĞU
Rusya
Belarus
Şili
Kolombiya
Venezüella
ASYA-PASİFİK
Avustralya
31
Malezya
522,568
488,441
-6.5%
Pakistan
130,625
139,700
+6.9%
Filipinler
56,128
45,751
-18.5%
G.Kore
3,866,206
4,221,617
+9.2%
Tayvan
251,490
288,523
+14.7%
Tayland
554,387
537,987
-3.0%
Vietnam
40,334
29,904
-25.9%
AFRİKA
356,872
375,585
+5.2%
76,412
53,072
-30.5%
35,546
54,638
+53.7%
295,394
312,265
+5.7%
58,242,327
59,870,838
+2.8%
Botswana
Mısır
Kenya
Libya
Fas
Nijerya
G.Afrika
Sudan
Tunus
Zimbabwe
TOPLAM
Kaynak: OICA (Organisation Internationale Des Constructeurs D'automobiles - International Organization of
3.2) DÜNYA’DA OTOMOTİV YAN SANAYİ DIŞ TİCARETİ
Dünya oto yan sanayi üretimi, dünya oto ana sanayideki ilerlemelere paralel olarak gelişimini
sürdürmüş, teknoloji, kalite ve maliyet konusunda önemli ilerlemeler kaydetmiştir. Dünya oto yan
sanayi üretiminde geleceğe bakıldığında oto ana sanayi ile uzun vadeli, şeffaf ve karşılıklı güvene
dayanan işbirliklerinin öneminin artacağı, oto ana ve yan sanayi arasında düzenlenen ortak tasarım
projelerinin daha da yaygınlaşacağı anlaşılmaktadır.
32
Son yıllarda dünya otomotiv sektöründe teknolojik gelişmeler sonucu üretimde büyük oranda
yoğunlaşma olmuş, birleşme, satın alma veya ortaklık yolu ile şirket sayısının azalması sonucu bu
yoğunluk giderek artmış ve böylece sektörde aşırı kapasite ve rekabet hüküm sürmeye başlamıştır.
Dünya ihracatında, Türkiye otomotiv ana ve yan sanayi sektörünün payı %1 civarındadır.
Dünya otomotiv ana ve yan sanayi ihracatının %83’ünü Almanya, Japonya, ABD, Kanada, Fransa,
Belçika, İspanya, Güney Kore, İngiltere, Meksika, İtalya, İsveç ve Çin gerçekleştirmektedir.
Avrupa piyasasındaki en büyük üretici dört ülke Almanya, Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya’dır.
Toplam Avrupa Otomotiv sanayi üretiminin %70’ini bu dört ülke gerçekleştirmektedir. Üç büyük
ABD’li otomotiv üreticisi iç piyasanın %74’ünü ellerinde tutmaktadır. ABD, otomotiv ihracatının
%0,5’ini Avrupa Birliği’ne gerçekleştirmektedir. Japonya otomotiv sektörünün Avrupa Birliği’ne
olan ihracatı 1960’lı yıllarda başlamış ve 1970’li yıllarda artmıştır. 1975 yılından sonra bazı Avrupa
ülkeleri Japonya’dan otomotiv ithalatına kısıtlama getirmişlerdir. Bunu izleyen yıllarda, bu
uygulamaya, diğer Avrupa ülkeleri de katılmıştır.
Dünya üzerinde çeşitli marka ve modelde yapılan üretime paralel olarak tüketici tercihlerindeki
farklılık ülkeler arasında ticaretteki engellerin kaldırılma çabası motorlu araç üreticilerinin sadece
kendi ülke pazarını değil tüm Dünyayı bir pazar olarak kabul etmeleri ülkelerin otomotiv sektörü
dış ticaretinde önemli rol oynamaktadır.
Avrupa ülkelerinin otomotiv ürünleri ticareti ağırlıklı olarak kendi aralarında yapılmaktadır.
Örneğin Almanya’nın toplam ithalatının yüzde 72’si Avrupa Birliği ülkelerinden yapılmaktadır.
3.2.1) DÜNYA İTHALATI
Tablo 13. Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İthalatı (değer: 1.000 USD, HS: 8708)
ÜLKELER
2008
2009
2010
2011
ABD
41,865,086
29,892,786
43,390,811
50,217,682
Almanya
29,625,127
22,385,523
27,064,323
33,690,804
Çin
11,079,803
12,394,188
17,984,581
21,163,566
Kanada
17,833,044
13,127,960
17,824,628
19,419,589
İspanya
17,425,744
13,481,959
14,798,585
17,676,052
33
Meksika
13,256,968
10,793,010
14,774,621
17,600,876
İngiltere
15,576,871
9,555,373
13,004,325
15,117,763
Fransa
15,906,785
10,994,865
12,105,578
13,721,55
Belçika
11,403,159
7,836,175
9,030,529
10,765,954
Rusya
5,288,431
2,802,673
5,496,866
8,788,059
İtalya
8,445,979
5,713,177
6,297,376
7,111,674
Çek Cumhuriyeti
5,653,605
4,854,550
5,673,963
7,049,390
Polonya
6,247,794
4,446,448
5,313,937
6,463,840
Slovakya
5,344,206
3,759,588
4,791,342
6,426,833
Brezilya
4,982,138
3,652,396
4,928,500
6,317,631
Japonya
6,417,650
3,948,229
5,537,651
5,907,213
İsveç
6,503,740
3,596,864
5,039,977
5,812,370
Tayland
3,412,066
2,857,326
5,065,498
5,533,007
Türkiye
5,173,791
3,401,047
4,433,075
5,230,290
Hollanda
5,018,616
3,167,537
3,811,020
5,164,414
Avusturya
5,029,721
3,201,947
3,892,689
5,028,219
Güney Kore
3,408,493
2,623,743
3,901,420
4,398,472
Arjantin
2,907,515
2,133,188
3,360,729
4,147,957
Hindistan
2,328,236
2,126,017
2,844,748
3,352,051
Diğerleri
42,487,392
32,853,319
39,602,567
45,832,345
TOPLAM
292,621,960
215,599,888
279,969,339
331,937,601
Kaynak: International Trade Center - Trademap
Dünya motorlu araç
yan sanayi ürünleri ithalatında önemli paya sahip olan ABD, Almanya,
Kanada, İspanya, İngiltere, Fransa, Meksika, Belçika, İtalya, İsveç, Avusturya, Japonya, Çek
Cumhuriyeti, Polonya, Hollanda, Slovakya, Tayland, Güney Kore ve Brezilya ülkemiz açısından
önemli hedef pazarlar olarak görülmektedir
34
3.2.2) DÜNYA İHRACATI
Tablo 14. Dünya Motorlu Araç Yan Sanayi Ürünleri İhracatı (değer: 1.000 USD, HS: 8708)
ÜLKELER
2008
2009
2010
2011
Almanya
45,613,827
33,120,375
43,171,405
53,426,795
ABD
31,748,817
23,734,915
32,616,749
37,705,000
Japonya
29,431,036
24,657,161
35,072,686
37,489,204
G.Kore
13,096,222
10,925,988
17,821,908
21,583,360
Çin
14,584,363
11,509,181
16,645,149
20,353,476
Fransa
19,603,904
14,912,766
16,978,647
18,816,866
Meksika
11,750,648
9,229,367
13,835,301
16,801,340
İtalya
16,585,242
10,367,868
12,887,718
15,489,774
İspanya
12,450,772
8,994,500
10,257,133
11,523,224
Çek Cumhuriyeti
9,573,396
7,409,185
8,530,155
10,512,185
Kanada
10,503,582
6,120,154
8,799,539
9,368,254
Polanya
8,376,031
6,660,250
7,875,323
9,029,726
Belçika
8,077,426
5,378,775
6,253,297
7,084,600
İngiltere
7,048,488
4,911,847
5,565,954
6,635,029
İsveç
5,108,511
3,028,468
4,410,835
5,760,495
Avusturya
4,873,956
3,529,334
4,066,167
4,933,123
Tayland
4,094,798
3,003,376
4,155,972
4,581,947
Hollanda
3,844,763
2,776,623
3,413,125
4,360,679
Macaristan
3,690,338
2,660,385
3,280,948
4,217,499
Brezilya
3,510,265
2,417,430
3,381,638
3,987,029
Romanya
2,298,210
2,004,656
2,681,229
3,459,352
Tayvan
2,825,520
2,381,864
2,968,259
3,402,933
Türkiye
2,876,613
1,997,283
2,673,615
3,370,905
Slovakya
2,123,013
1,787,254
2,322,079
2,999,918
Diğerleri
22496346
16584591
20980831
24360376
TOPLAM
296,186,087
220,103,596
290,645,662
341,253,089
35
3.3) DÜNYA’DA OTO ANA VE YAN SANAYİ FUARLARI
2013 yılında milli düzeyde iştirak edilecek yurtdışı oto ana ve yan sanayi fuarları tarih aralıklarına
göre aşağıda sıralanmıştır.
Tablo 15. Milli Düzeyde İştirak Edilecek Fuarlar
FUAR ADI
Cairo Motor Show
BAŞLANGIÇ
BİTİŞ
TARİHİ
TARİHİ
21 Ocak 2013
25 Ocak 2013
2013
KONUSU
ÜLKE
ŞEHİR
Ticari Araç,
MISIR
KAHİRE
CEZAYİR
CEZAYİR
IRAK
ERBİL
NİJERYA
LAGOS
Otomotiv,
Yedek Parça
Equipauto Algeria
04 Mart 2013
07 Mart 2013
Otomotiv/
Otomotiv
Yan Sanayi
Erbil Autoshow
07 Mart 2013
10 Mart 2013
Otomotiv,
Otomotiv
Yan Sanayi
Ve Ticari
Araçlar
Lagos Motor Fair
27 Nisan 2013
30 Nisan 2013
Otomotiv,
and
Otomotiv
Nigeria Autoparts
Yan Sanayi,
Yedek Parça
Aksesuar
Automechanıka
08 Mayıs 2013
11 Mayıs 2013
Otomotiv
G.AFRİKA
JOHANNESBU
RG
10 Temmuz 2013
12 Temmuz
2013
Otomotiv ve
MEKSİKA
MEXICO CITY
13 Haziran
Otomativ ve
B.A.E
DUBAİ
2013
Yan Sanayii
29 Ağustos
2013
Otomotiv
RUSYA
MOSKOVA
Johannesburg
2013
Paace
Automechanıka
Yan Sanayii
Mexıco
Automechanika
11 Haziran 2013
Middle East
Mıms Powered By
Automechanıka
26 Ağustos 2013
Yan Sanayi
Moscow 2013
36
9.Interauto
28 Ağustos 2013
Uluslararası
31 Ağustos
Otomotiv ve
2013
Yan Sanayi
RUSYA
MOSKOVA
ÇİN
PEKİN
ROMANYA
BÜKREŞ
Otomotiv ve Yan
Sanayi Fuarı
CIAPE 2013
13 Eylül 2013
15 Eylül 2013
Otomotiv ve
Yan Sanayi
Autoexpotehnica
30 Ekim 2013
3 Kasım 2013
Otomotiv,
Otomotiv
Yan Sanayi
Kaynak: T.C.Ekonomi Bakanlığı
37
4) İRAN
4.1) GENEL SİYASİ VE EKONOMİK GÖRÜNÜM
İran’ın ekonomisi petrol fiyatlarına bağlı bir performans sergilemektedir. OPEC üyesi ülkeler
içerisinde Suudi Arabistan’dan sonra ikinci büyük üretici olan İran, 154,5 milyar varil ile Dünya
sıralamasında Venezüella ve Suudi Arabistan’ın ardından üçüncü olup, Dünya petrol rezervlerinin
yaklaşık %10’una sahiptir. Ayrıca 33,6 trilyon metreküp ile de doğalgaz rezervleri açısından da
Rusya’nın ardından dünya ikinciliğini elinde bulundurduğu tahmin edilmektedir. Döviz girdilerinin
%80’ini petrol ihracatından elde eden İran, bu haliyle petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı aşırı
duyarlı olduğu için petrol dışı endüstrileri geliştirme programları uygulamaktadır. Ancak aşırı
merkezi planlamacı, ithal ikameci modelde ısrar edilmesi bu programların başarıya ulaşmasını
engellemektedir. Geçen yıllarda olduğu gibi 2012 yılında da petrol ihracatının İran’ın toplam
ihracatının içerisindeki payının %80’ini aşacağı tahmin edilmektedir. Özellikle ham petrol varil
fiyatlarının 150 dolara dayanması, genel ekonomik durum ve bütçe dengesi üzerinde olumlu etki
oluştursa da ABD ve Birleşmiş Milletlerin uygulamış olduğu yaptrım kararları neticesinde İran
ihraç etmiş olduğu petrolün parasını ülkeye getiremediği için bir ekonomik krizle karşı karşıya
kalmış, hızla artan döviz fiyatları ve bankacılık sisteminin durması ülke ekonomisini olumsuz
etkilemiş halen de etkilemeye devam etmektedir.
Tablo 16. İran -Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Resmi Adı
İran İslâm Cumhuriyeti
Nüfusu
78 milyon (2012 sonunda)
Yüzölçümü
1.648.000 km²
Diller
Farsça (resmi dil) %53, Azeri Türkçesi ve Türk lehçeleri %18,
Kürtçe %10, Gilaki ve Mazandarani %7, Luri %6, Beluciler %
2, Arapça % 2, diğer% 2
Resmî Din
İslam
Başlıca Kentleri
Tahran (8.7 milyon), Meşhed (2.9 milyon), İsfahan (2 milyon),
Kerec (1.9 milyon), Şiraz (1.7 milyon), Tebriz (1.6 milyon)
Cumhurbaşkanı
Mahmud Ahmedinejad
Ruhani Lider
Ayetullah Seyid Hamaney
38
Etnik Yapısı
%51Farsi, %24Azeri, %8Gilaki-Mazandarani, %7Kürt, %3
Arap, %7 Diğer
Kişi Başına Gelir
1 642 $
Para Birimi
Riyal (Halk arasında Tümen ifadesi kullanılmaktadır.)
1 Tümen = 10 Riyal
Döviz Kuru
1 ABD Doları = 34.400 İran Riyali (Serbest Piyasa Döviz
Kuru)
1 ABD Doları = 12.272 İran Riyali (Resmi Döviz Kuru)
1 Euro =45.500 İran Riyali (Serbest Piyasa Döviz Kuru)
1 Euro =15.861 İran Riyali (Resmi Döviz Kuru)
(Serbest
piyasa
döviz
kuru
bilgileri
günlük
olarak
değişmektedir.)
Saat Farkı
(+1,5 Türkiye)(Türkiye saatinden 1,5 saat daha ileridir.)
Kaynak: Economist Intelligence Unit, Iran Country Profile
Tablo 17. İran - Temel Ekonomik Göstergeler
2011
2012(Tahmini)
435
470
13.013
12.904
Tüketici Fiyat Enflasyonu (Ort; %)
20,6
23,6
Cari Hesap Dengesi (Milyar $)
26,2
-9
İhracat, fob (Milyar $)
109,4
66,3
İthalat, fob (Milyar $)
74,4
66,9
Dış Borç (Milyar $)
11,6
9,4
GSYİH (Milyar $)
Kişi Başına Düşen GSYİH ($)
Kaynak: Economist Intelligence Unit, Iran Country Profile
İran ekonomisinin %40’ını devletin doğrudan, %45’ini ise “bonyad” olarak adlandırılan İslâmî
esaslı vakıfların elinde tuttuğu söylenebilir. Ekonominin kalan %15’lik kesim ise İran özel sektörü
(bazaar)’nün elindedir. İran rejimi içerisinde önem arz eden siyasal, ekonomik kuruluşlar ve olgular
şunlardır:
39
İran Parlamentosu (Majlis): 290 üyelidir ve sadece bir yasama organı niteliğinde olmayıp devlet
idaresinde önemli bir yer tutan ve “velayet-i fakih” olarak adlandırılan fetva istihsal organı olarak
siyasi hayata hâkimdir. Parlamentodaki başlıca partiler; Anayasanın Hizmetkarları, Militan Mollalar
Birliği, İslamî İştirak Cephesi ve İslam Devrimi Mücahitleri olarak sıralanabilir.
Mollalar: Rejim içerisindeki en ciddi siyasi güç durumundadırlar. Aslında mollalar İslam devrimi
öncesi Şah zamanında da halk arasında etkinliği olan bir sınıfken devrimden sonra siyasetteki tüm
önemli mevkilere atanan bir grup halini almıştır. Homojen bir yapısı olmayan ve genellikle
ekonomide dışa açılmaya muhalif bir grup olarak bilinmektedirler.
Vakıflar (Bonyad): Özellikle Irak’la yapılan savaş sonrası dönemde savaşta can kayıpları veren
ailelere yardım amacıyla faaliyete başlayan bu vakıflar, devasa parasal kaynakları ve muazzam
işgücü katılımları ile son derece etkili bir hale gelmiş ve İran ekonomisinin %45’ini kontrol etmeye
başlamışlardır.
Bugün İran’da faaliyet gösteren en büyük vakfın (Bonyad-ı Mustafazan ve Canbazan) 12 milyar
dolardan daha fazla bir malî güce sahip olduğu ve iştirakleri aracılığı ile 400 binden fazla insana
doğrudan iş imkânı sağladığı tahmin edilmektedir. Bu vakıf ülkede faaliyet gösteren pek çok
“bonyad” arasında sadece en büyük olması nedeniyle bir örnektir.
İşadamları (Bazargan) : İslam devriminden önceki dönemlerden bu yana ülkede ihracat, ithalat,
kambiyo ve sermaye piyasaları gibi yapıları elinde tutan ve ekonominin yaklaşık %15’lik bir
bölümünü kontrol eden son derece etkili bir sınıftır. Siyasi bir güç olarak ilk sahneye çıkışları, 1978
yılı boyunca Şah Muhammed Rıza Pehlevi yönetimine karşı düzenlenen ve ekonomik yaşamı felce
uğratan grevler serisini organize etmek biçiminde olmuştur. Daha o günlerde İslamî gruplarla sıcak
ilişkiler içine giren bu grup şu anda da rejimin en yakın destekçileri arasındadır ve özellikle son 20
yıldır kapalı ekonominin yarattığı rantlarla beslendiği için ekonomide dışa açılma ve Rafsancani –
Hatemi çizgisinin savunduğu dünya ile entegre olma gibi fikirlere kesinlikle karşıdır. Faizsiz kâr
sisteminin geçerli olduğu İran’da resmî olmayan biçimde bankacılık sektörü olma fonksiyonunu da
“bazaar” mensubu işadamları yürütmektedirler.
40
Uluslararası Ambargo ve ABD Yaptırımları: İran’ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerini
uluslararası denetime açmaması nedeniyle Birleşmiş Milletler (BM)’in 2006 Aralık, 2007 Mart ve
2008 Mart ve 2010 Temmuz tarihlerinde uygulamaya koyduğu yaptırımlar ülke ekonomisi
üzerindeki riskleri artırmıştır. Yaptırımlar çerçevesinde ülkenin, kurumlarının ve bazı bireylerinin
İran dışındaki finansal varlıkları dondurulmuş, nükleer enerji sektöründe kullanılabilecek mal ve
hizmetlerin İran’a satışı yasaklanmıştır. Ayrıca, BM üye ülkelerinde faaliyet gösteren bankalar İran
ile ticarette finansal destek sağlamamaları (akreditif açmamaları) hususunda teşvik edilmektedirler.
ABD ise 1996 yılından beri İran’a yaptırım uygulamakta; ABD şirketlerinin ve yurtdışındaki
kollarının İran ile iş yapmalarını, İran'da bulunan petrol kaynaklarının geliştirilmesini finanse
etmeye yönelik sözleşmeler imzalamalarını ve ABD vatandaşlarının İran'da yatırım ve ticarî
faaliyette bulunmalarını yasaklamaktadır. Bu yaptırımların kalkacağı beklentisini sona erdiren
gelişme, 11 Eylül 2001 tarihinde ABD’nin New York ve Washington kentlerine düzenlenen
saldırılar sonrasında Başkan G.W. Bush’un 2002 yılı Şubat ayında aralarında İran’ın da bulunduğu
bazı ülkeleri “şer ekseni” (axis of evil) olarak nitelendirmesidir.
26 Temmuz 2010 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan kararla İran’a
ABD ve BM tarafından uygulanan yaptırımlar önem arz etmekte olup, bu meyanda özellikle
ödemelerin bankacılık kanalıyla yapılmasında ki sorunlar firmalarımızı zor durumda bırakmaktadır.
Türkiye’den sadece bir bankanın İran ile olan ticari faaliyetlerimize aracılık hizmetleri verdiği
bilinmektedir. Bu bankanın İran ile dış ticarette verdiği hizmetin gerek firmalar gerekse söz konusu
banka açısından etkinleştirilmesi için görüşmeler sürdürülmektedir. Bu bankanın İran’da sınırlı
sayıda banka ile mali ilişkisi bulunmaktadır. Bankacılık çerçevesinde İran’la ticaret yapmak isteyen
firmaların İran’la ticarette bankacılık hizmeti veren söz konusu banka ile temasa geçerek hangi
ürünlerin ihracatında hizmet verdikleri, gerekli işlemler ve bankacılık maliyetleri konusunda
önceden bilgi almalarında yarar görülmektedir.
Ülke şu anda uygulanan uluslararası yaptırımlar nedeniyle döviz tahsisinde sıkıntılarla karşılaşmış
durumdadır. Döviz tahsisi açısından, ilaç ve gıda dışındaki ürünler öncelikli olarak
değerlendirilmemektedir. Akreditifin açılmış olması doğrudan döviz tahsisinin sağlanacağı
anlamına gelmemektedir. Ticaret Bakanlığı’nca ithalatına izin verilmesine ve akredifin açılmış
olmasına rağmen Merkez Bankası nezdindeki mübadele merkezince gerekli döviz tahsisi
sağlanamayan ithal partileri mevcut olup, bu durumda ihracatçı mal bedelini tahsil edememe veya
çok uzun sürede tahsil etme riskiyle karşılaşmaktadır. Bu hususun ihracatçılarca dikkate alınması
gerekmektedir.
41
Uygulamada zaman zaman müracaat edildiği anlaşılan sarraflar yoluyla mal bedeli tahsilinin
istisnai bir uygulama olduğu ve riskli bir yöntem olduğu gözardı edilmemelidir. Bu yöntemde
ihracatçı malı sarrafın adına göndermekte, sarraf gelen malı alıcısına parayı ise satıcıya teslim
etmekte ve bu işlem için bir komisyon almaktadır. Sarraf bir komisyoncu durumundadır.
İran Ticaret Bakanlığı tarafından 02 Şubat 2012 tarihinde yayımlanan 5866/210/90 sayılı Yönerge
ile iç piyasayı koruma ve desteklemek için yeni düzenlemeler yapılmış ve söz konusu düzenlemeler
4 Şubat 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İran'ın ithalatının kısıtlanmasına yönelik olan söz
konusu düzenlemeler uyarınca, belli başlı 180 adet GTİP (Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu)
numarasına sahip ürün için (mobilya, gıda, içecek, kozmetik, ev malzemeleri ve süs eşyaları v.b.)
İran Ticaret Bakanlığı Sipariş Kaydı Birimi tarafından kayıt verilmediği sürece, söz konusu
ürünlerin ithalatı ancak önceden ihracat yapılması koşuluyla (döviz geliri hasıl olması şartıyla)
mümkün olabilecektir.
Konuya ilişkin olarak Tahran Ticaret Müşavirliğimiz tarafından, İran Gümrük İdaresi ve İran
Ticaret Bakanlığı başta olmak üzere ilgili diğer meslek örgütlen (Mobilya Birliği v.b.) nezdinde de
görüşmeler yapılmış olup, söz konusu görüşmelerde, yukarıda belirtilen ürünlerin ithalatına ilişkin
herhangi bir yasaklama kararı olmadığı, ancak İran devleti tarafından belirlenen kur ile serbest
piyasadaki kur arasında büyük fark ve tutarsızlık bulunduğundan dolayı, İran'a ihraç edilecek olan
ürünlerin (yukarıda belirlenen sektörler kapsamındaki ürünler) sipariş kaydının onaylanmasının
ancak ihracattan sağlanan döviz geliri tutarı kadar olabileceği ifade edilmiştir. Söz konusu
uygulamanın ülkemiz için kaldırılması yönünde Bakanlığımız tarafından İran makamları nezdinde
gerekli girişimlerde bulunulmuştur.
İran Hükümeti bu kısıtlamalara ilaveten 74 adet ürünün sipariş kaydını yani ithalatının yasaklamıştır.
Bu ürünler arasında Motor Taşıt araçları (Motor hacmi 2500cc ve altında olan arabalar hariç) da yer
almakta olduğunda firmalarımızın İran mevzuatındaki değişiklikleri yakından takip etmeleri önem
arz etmektedir.
42
4.2) İRAN OTOMOTİV ANA VE YAN SANAYİ PAZARI
İran otomotiv pazarı 1979 İslam Devrimi’ne kadar gelişimini hızla sürdürmüştür. Devrimden sonra
ülkedeki tüm üretim tesisleri millileştirilmiş ve 1980 İran-Irak savaşı ile beraber merkezi planlamacı
bir ekonomik yapı tesis edilmiştir. Otomotiv sektöründe tüm ağırlık savaşın etkisiyle ordu
araçlarının üretimine verilmiştir. Savaşın bitişi ile beraber 1988’de otomotiv arzı talebi
karşılayamama noktasına gelmiş ve ithalata başlanılmış ancak biriken yüksek dış borcu kontrol
altına almak için otomotiv ithalatı yasaklanmıştır.
Günümüzde, İran Orta Doğu’nun, Türkiye’den sonra ikinci büyük otomotiv üreticisidir ve aynı
zamanda Dünya’da en sıkı kontrole sahip otomotiv pazarlarından biridir. İran hükümetinin kontrol
stratejisi ile amacı; yerli üretimi, ithalatı engellemek sureti ile korumak ve uluslararası otomotiv
markaları ile yerel şirketler arası ortak girişim kurulmasını teşvik etmektir. Ülke BM ve ABD
yaptırımlarına rağmen yabancı sermaye çekme ve otomotiv sektörünü uluslararası çevrelere açma
konularında yavaş da olsa gelişme kaydetmektedir.
Tablo 18. İran Yeni Araç Kaydı ve Araç Parkı (Adet)
2004
2005
2006
2007
2008*
Yeni Araç Kaydı
798.572
836.076
888.780
1.023.411
1.119.499
Araç Parkı
5.156.964
5.802.607
6.482.238
7.294.301
8.109.013
Kaynak: Global Insight Middle East & Africa Automotive Industry Forecast Report (*Tahmin)
İran’ın araç parkı istatistiklerine 2008 yılına kadar ulaşılabilmektedir. 2007 yılında 1.023.411 adet
yeni araç kaydı gerçekleşmiştir. 2008 yılında ise 1.119.499 adet yeni araç kaydının yapıldığı tahmin
edilmektedir. İran’daki mevcut araç parkının 7-8 milyon arası olduğu tahmin edilmektedir. İran’da
2,3 milyon araç 15 yaş, 2 milyon araç ise 20 yaş üzerindedir. Ülkede her 1000 kişi başına düşen
araç sayısı 94’dür.
İran’daki yüksek nüfus ve düşük araç sahipliği oranı pazarı uluslararası otomotiv markaları için
cazip hale getirmektedir. Ayrıca, ithalat sınırlamaları ve yerli üreticilerin limitli üretim kapasiteleri
talep birikmesine neden olmuştur. Araç parkı yıllar itibariyle hızlı bir artış gösterse de pazar
gelişime son derece açık ve doymamış bir pazardır.
43
İran otomotiv sektörü siyasi istikrarsızlıklara ve risklere karşı son derece esnek bir yapıya sahiptir.
Sektör 2010–2011 yılında, tahminlerine göre %3 büyüme göstermiştir. Yüksek enflasyon, artan
petrol fiyatları, bastırılmış talep sonucu pazar büyüme potansiyelinin altında gelişme göstermiştir.
Tablo 19. İran Otomotiv Ana Sanayi Üretimi
Otomobil
Ticari Araç
Toplam Araç Üretimi
2009
2010
2011
Değişim (2010-2011)
2,175,220
1,367,014
1,413,276
%3.3
466,330
232,440
235,229
%1.1
2,641,550
1,599,454
1,648,505
%3.0
Kaynak:OICA (Organisation Internationale Des Constructeurs D'automobiles - International Organization of
İran’da 2011 yılında toplam 1 milyon 648 bin adet araç üretilmiştir. Üretilen bu araçların 1 milyon
413 bini otomobil, 235 bini ticari araçtır. 2011 yılı motorlu taşıt üretimi 2010 yılına göre %3
artmıştır. Üretilen araçların çoğu eski sayılabilecek modellerdir ve araçların kalitesi uluslararası
standartlara göre oldukça düşüktür. Öyle ki, yerli üretim ile üretilen birçok araçta, kapıların düzgün
olarak kapanmaması, frenlerin tutmaması gibi şikâyetlerle sıkça karşılaşılmaktadır. Bu düşük
kaliteye rağmen fiyatlar dünya otomotiv piyasasına göre oldukça yüksektir.
İran’da otomotiv üreten 22 adet firma bulunmakta olup gelecekte bu sayının yeni ortak girişimler ve
lisans anlaşmalarıyla artacağı tahmin edilmektedir.
Tablo 20. İran’da Otomotiv Üreten Firmalar ve Ürünleri
Firma Adı
Üretim
Adres
Amico Co.
Amico M1929C, Amico M1929D, Amico
www.amico.ir
M2633D, Amico M2642FTR Kamyonları, Amico
M6H, Amico M6SD, Amico M405S, Amico
Amico M405H Kamyonetleri ve Amico
motorsikletler.
Carrizan
EK 3062 C, EK 306 C, EK 304 C, K 106, K110, K
Khodro Co.
119 Kamyonlar.
Grohe Bahman
Mazda 3 binek otomobilleri, Isuzu NKR
www.bahmangroup.com ,
Co.
Kamyonetleri ve Narvan minibüsleri.
www.bahmandisel.com
Gorohe Bahman
Isuzu NDR kamyonlar.Sanate
www.bahmandiesel.com
www.carizangroup.com
44
Diesel Co.
Hepco
Tarım ve yapı araçları.
www.hepcoir.com
Iran Khodro Co.
IKO Samand, IKO Soren, Suzuki Grand Vitara,
www.ikco.com
Renault Tondar 90, Pegeout 206, Pegeout 405,
Pegeout RD, Pegeout Pars, Paykan pup, paykan
X11 binek otomobilleri.
Iran Khodro
Mercedes Benz marka Axor 2628/4500, LK,
Diesel Co.
L1924, L2624, LK2624, Actros 1844 L/S 3600,
www.ikd-co.com
ACTROS 3331K/3900, Axor 1828/4800, Axor
1843/LS/3600, Axor 1935/4800, LP/LPK 608,
Axor 3335K/3900 kamyonlar, C457, SC457
Şehirlerarası otobüsler, Gazelle, Sobol panelvanlar,
HOWO çekiciler, Hyundai Chorus minibüsler,
Hyundai Mighty Light kamyonetler, MAN
Megatrus Şehir otobüsleri ve Mercedes Benz
Sprinter ambulanslar.
Kerman Khodro
Hundai Avente (Elantra) ve Hundai Verna (Accent)
Co
binek otomobilleri.
Khodro Kavir
BMC 832 LBD, BMC 832 YCX, BMC 1142
Co.
kamyonları, 883 Backhoe Loader, BMC beton
www.pac.ir
www.khodrokaveer.com
pompalama araçları.
Kish Khodro
Sinad binek otomobilleri.(Renault motoru
www.kishkhodro-
Co.
kullanılıyor)
sinad.com
Morattab Co.
SSong Yong Musso Jeep Dörtçekerleri. (Mercedes
www.morattabkhodro.com
Benz motoru kullanılıyor)
Modiran Co.
MVM binek otomobilleri.
www.mvs.ir
Oghab Afshan
Scania C12, Scania C12 VIP, Scania C9 otobüsleri.
www.oghabafshan.com
Co.
Pars Industrial
Fiat Sienna
Development
Foundation Co.
Pars Khodro
Renault Tondar, Nissan Maksima binek
Co.
otomobilleri, Nissan Roniz, Nissan Pickup dört
www.parskhodro.ir
çekerleri.
45
Raniran Co.
Volvo B12B TX, Volvo B12, Volvo B7R, Volvo
www.runiran.com
B10M, Volvo B7R Otobüsleri.
Renault Pars
Tondar 90 (Logan)
www.renault.co.ir
Citroen C5, Citroen Xantia, Nissan Pickup, Nissan
www.saipacorp.com
Co.
Saipa Co.
Roniz, Nissan Maksima, Pride Nasim (KIA
Motors), Pride Saba (KIA Motors), Pride Saipa 141
(KIA Motors), Saipa 132 (KIA Motors), Renault
Logan, Renault PK, Renault Neo Pk, Carvan.
Saipa Diesel
Kamyon ve kamyonet çeşitleri.
www.saipadisel.com
Şehir içi otobüsleri.
www.shahabkhodro.com
Zagros Khodro
Proton Gen 2, Proton Wira, Proton Impian binek
www.zagrosskhodro.com
Co.
otomobilleri.
Zamyad Co.
Iveco ve Daewoo kamyonetleri.
Co.
Shahab Khodro
Co.
www.zamyadco.com
Kaynak: Tahran Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği
İran Khodro Grubu, İran’da faaliyet gösteren en büyük otomotiv üreticisidir. Firma, 1963 yılında
otobüs ve minibüs montajına yönelik olarak kurulmuştur. Günümüzde İran Khodro Co. milli
markalar olan Samand ve Soren’nin yanında çeşitli Peugeot (405, Pars, RD, 206, 206SD), Renault
(Logan) ve Suzuki (Grand Vitara) modellerini üretmektedir. Otomobil pazarının %55,8’ine hâkim
olan firma, 2011 yılında milli otomobil markası olan “Samand” dan toplam 9000 adet olmak üzere,
aralarında Çin, Suriye, Rusya, Irak, Venezüella, Türkiye, Gürcistan, Mısır ve Senegal gibi
ülkelerinde bulunduğu 32 ülkeye ihraç etmiştir. Firma, Mercedes-Benz’in E Serisi ve Çinli Chery
firmasının Chery modelini üretmek üzere ilgili firmalar ile ortak girişim kurma çalışmalarına devam
etmektedir.
İran Khodro Diesel Co. firması ise Mercedes Benz marka Axor, Actros, L Serisi kamyonları, C457,
SC457, MAN otobüsleri, Gazelle, Sabol panelvanları, Howo çekicileri, Hyundai Chorus minibüsleri
ve Hyundai Mighty, Mercedes Sprinter kamyonetleri üretmektedir. Grup Azerbaycan, Beyaz Rusya,
Tunus ve Hindistan’da ortak girişimlere sahiptir. İran Khodro Grubu, 20011 yılında kaydetmiş
olduğu senelik 725 bin araç olan üretimini, 2013 yılına kadar 1.100.000 araca çıkarmayı
hedeflediğini açıklamıştır.
46
Saipa Co. millileştirilmeden önce Citroen’e ait bir üretim tesisiyken günümüzde, Kia (Saba, Nasim,
Saipa), Citroen (Xantia, C5), Renault (Logan, PK, Neo) ve Nissan (Pickup, Roniz, Maksima)
modellerini üretmektedir. Citroen C4 ve Renault Megane modellerini üretmeye yönelik çalışmalara
ise devam edilmektedir. Saipa Co. firması %41,9’luk pazar payı ile İran Khodro grubundan sonra
İran otomobil pazarındaki ikinci büyük firmadır.
Grohe Bahman Co. firması ise Mazda 3 serisini ve Isuzu NKR Kamyonetleri ve Narvan minibüsleri
üretmektedir. Firmanın senelik üretim kapasitesi 60 bin araçtır.
Morattab Co. firması ise Pazhan adı altında Land Rover Defender modellerini üretmekteyken
üretim 2005 yılında durdurulmuştur. Firma günümüzde Ssangyong Musso Jeep modelini
üretmektedir.
Zagross Khodro Co. bir Malezya markası olan Proton’un Wira, Gen2, Impian modellerini
üretmektedir. Firma Genel Müdürü Mehrdad Gholami 5 sene içerisinde satışlarının senelik 100 bin
adet seviyesine çıkaracaklarını açıklamıştır.
Fiat, İranlı Pars Sanayi Gelişim Vakfı (PIDF) ile lisans anlaşması yapmıştır. Vakıf Siena üretimine
2008’de başlamıştır. PIDF senede 50 bin adet Siena üretileceğini ön görmektedir. Ayrıca PIDF
yetkilileri, Palio hatchback, Palio Weekend Satation Wagon ve Strada kamyonet modellerininde
üretimine başlanması ile senelik üretimin 250 bin araç civarında olacağını açıklamışlardır.
Çinli otomotiv üreticisi Chongqing Changan İran’da küçük otomobil sınıfında yer alan Benni
modeline ait bir montaj fabrikası kuracağını açıklamıştır. Fabrikanın kapasitesinin senelik 50 bin
araç olacağı açıklanmıştır.
İran otomotiv pazarında 2011 yılında toplam 1.6 milyon araç satıldığı tahmin edilmektedir. Avrupa
kökenli otomotiv markaları pazarda lider konumda bulunmaktadırlar. Avrupa markalarının İran
otomotiv pazarından almış oldukları pay %37’dir. Güney Kore markalarının pazardan aldıkları pay
ise %34’tür. Japon otomotiv markaları ise pazarın %6’sına hâkimdirler. ABD yaptırımları gereği
İran pazarında hiçbir ABD otomotiv markası faaliyet göstermemektedir.
47
İran’da en fazla rağbet gören otomotiv markası Hyundai’dir. Hyundai grubu yıllık 480 bin adetlik
araç satışı ile yeni araç satışı pazarından %34’lük pay almaktadır. Bir başka deyişle satılan her üç
araçtan biri Hyundai grubuna aittir. Hyundai grubunun en fazla talep gören modeli Kia Pride olup
2011 yılında 350 bin adet satıldığı tahmin edilmektedir. Hyundai’nin İran’da rağbet gören diğer
modeller ise Rio ve Verna modelleridir.
PSA (Peugeot, Citroen) grubunun İran pazarında 2011 yılında 400 bin civarında araç satışı
gerçekleştirdiği ön görülmektedir. PSA grubunun pazar payı %25 civarındadır. PSA’nın en fazla
talep edilen modelleri Peugeot 405, Peugeot 206 ve Pars modelleridir.
İran Khodro firmasının 2011 yılı içerisinde pazarda en fazla rağbet gören modelleri İran milli
arabası olarak kabul edilen Samand ve Yeni Samand’dır. Paykan Pup, Paykan X11 ve Paykan X12
modelleri de firmanın rağbet gören diğer önemli modelleridir.
Renault’un İran pazarındaki payı %7,7 olup 2011 yılında 120 bin adet Renault’un satıldığı tahmin
edilmektedir. En fazla talep edilen Renault modeli senelik 80 bin adetlik satış ile Logan’dır. Logan
dışındaki önemli modelleri ise Megane ve Logan Pup’dır.
Nissan’ın 2011 yılında 80 bin adet araç satışı ile İran otomotiv pazarından %5’lik pay aldığı
öngörülmektedir. Nissan’ın en fazla satılan modeli 50 bin adetlik satış rakamı ile Saipa24 modelidir.
Volkswagen’in İran’daki tek otomotiv markası olan Gol ile pazardaki payının %2 olduğu ve 2011
yılında Gol modelinden 30 bin adet sattığı tahmin edilmektedir.
Bu markaların dışında, İran otomotiv pazarında faaliyet gösteren, 2011 yılı araç satış tahminlerine
göre %2’nin altında paya sahip diğer markalar; Fiat, Mazda, Chery, Proton, Suzuki, Mitsubishi,
Saic ve Daimler Chrysler markalarıdır.
İran oto yan sanayi pazarı incelendiğinde, yerli yedek parça üretiminin ve satış sonrası teknik destek
hizmetlerinin yetersiz olduğu görülmektedir. Yerli üretimin iç talebi arz ve kalite açısından etkin
olarak karşılayamaması iç talebin ithalata kaymasına neden olmaktadır. Ancak, birçok ürüne olduğu
gibi, oto yan sanayi ürünlerine de uygulanan yüksek gümrük vergisi oranları ithalatı
engellemektedir. Bu nedenle, birçok oto yan sanayi parçası ülkeye kaçak yollarla sokulmaktadır.
48
İran 2011 yılında toplam 5,7 milyar dolarlık oto yan sanayi ithalatı gerçekleştirmiştir. En fazla ithal
edilen oto yan sanayi ürün grubu ve toplam ithalat içerisindeki payları şöyledir: Motor aksam ve
parçaları (%13), içten yanmalı motorlar (%8), dış ve iç lastikler (%7), transmisyon mili, yatak ve
kovan (%5), motorlu şasiler (%5), montaj karoseri ve aksamı (%4) dizel ve yarı dizel motorlar (%4).
Tablo 21. İran Oto Yan Sanayi İthalatı (1000$)
GTIP Kodu
Ürün
2010
2011
8409
586,498
814,895
4011; 4012;
349,897
387,323
870870
74,680
86,994
870829
51,708
181,989
8483
Transmisyon Mili, Yatak,
136,930
222,219
1,649
13,324
0
242,441
4013
Kovan
700711;
Oto Camları
700721
870830
870821
Emniyet Kemerleri
3,248
12,798
8511
49,779
93,984
8507
Akümülatörler ve Aksam-
96,390
125,568
Parçaları
870893
42,112
74,604
870850
Akslar
58,527
234,018
870891
Radyatörler
7,626
18,173
842123;
Filtreler
15,315
34,315
8482
Bilyeli Rulmanlar
141,118
184,439
870840
Vites Kutuları
129,151
239,138
8706
Kara Taşıtları için Motorlu
25,739
120,762
44,862
48,709
842131
Şasiler
8707
Kara Taşıtları için
Karoserleri
49
8512
34,551
97,175
870880
Amortisörler
6,236
101,123
401699
Motorlu Taşıtlar için
6,100
33,936
11,532
18,509
390,192
297,101
5,527
9,216
Kauçuk Parçalar
870892
Egzozlar, Susturucular ve
Egzoz Boruları
8408
700910
Dikiz Aynaları
8407
149,502
200,874
841330
Motorların Yakıt, Yağ,
32,453
37,190
11,389
13,530
0
8,824
26,549
111,307
1,011
923
12,596
9,610
Soğutma Pompaları
870810
681320;
Fren Balataları
681381
870894
Direksiyon Simitleri,
Kolonları, Kutuları
9104
Motorlu Araçların Alet
Tabloları İçin Saatler
940120
Motorlu Taşıtlarda
Oturmaya Mahsus
Mobilyalar
841520
Klimalar
24,081
14,004
8484; 848590
Metal Tabakalı Contalar,
58,376
47,933
0
34,661
186,916
622,778
2.772,24
5.716,464
Conta Takim ve Gruplar
870895
Hava Yastıkları
870899
TOPLAM
Hemen hemen tüm oto yan sanayi ürün gruplarının ithalatı bir önceki seneye göre artış göstermiştir.
Klimalar dışındaki tüm oto yan sanayi ürün gruplarına ait ithalat azalmıştır. 2011 yılı İran oto yan
sanayi ithalatı bir önceki yıla göre %111 artmıştır.
50
İran otomotiv ana ve yan sanayi pazarının güçlü ve güçsüz yanları ile pazardaki fırsat ve tehditler
incelendiğinde aşağıdaki sonuçlara ulaşılmaktadır.
İran Oto Yan Sanayi Pazarı
İran otomotiv yan sanayisi son on yılda giderek büyümüştür. Ülkede yaklaşık 1.200 oto yan sanayi
firması mevcut olup bu firmaların sahip olduğu tesis sayısı ise 1.500 civarındadır. İran hükümeti
İran yapımı otomobil ve yedek parça üretimi konusunda İran’lı firmalara teşvikler sağlarken bu
ürünlerin ithalatını azaltmak için yüksek oranları vergiler getirmiştir.
Bazı yabancı otomobil firmaları da Ortadoğu ve komşu pazarlarda konumlarını güçlendirmek için
kısa ve orta vadede İran pazarına girmeyi planlamaktadır. Yabancı tedarikçiler ile lisans anlaşmaları
ve ortak girişimler (joint venture) sayesinde ülkeye teknoloji transferi sağlanması otomotiv
sanayinin gelişimini sağlamaktadır. İran'da üretilen parçalar 40’a yakın ülkeye ihraç edilmekte ve
bu sayının önümüzdeki yıllarda, ürün kalitesinin artmasıyla birlikte, artacağı tahmin edilmektedir.
Tablo 22 . İran Oto Yan Sanayinde Yer Alan Önemli Firmalar
Firma
Ürünleri
Müşterileri
Son gelişmeler
Azin
İç trim parçaları,
İran Khodro, Türk,
Azin Khodro otomobil, otomobil
Khodro
plastik parçalar,
Fransız, İspanyol ve
parçaları, kamyonetler, pick-up,
koltuk, güneş
Güney Koreli şirketler
kamyon, minibüs ve otobüs
üretmektedir.Şirket ihracat yapmak
şemsiyeleri
üzere çalışmalar yapmaktadır ve farklı
üretim faaliyetleri ve hizmetleri için
iştiraki şirketler kurmuştur.
Toklan
Hidrolik fren ve
Iran Khodro, Saipa
Toklan Toos, Continental Teves lisansı
Toos
debriyaj
altında İran Khodro için ABS
sistemleri, fren
elektronik fren sistemleri üretmek ve
kaliperleri, anti-
tedarik etmek için Almanya'nın şirketi
lock fren
FTE ile teknoloji transferi anlaşması
sistemleri
imzaladı. İran Khodro Toklan Toos’un
% 30 hissesine sahip.
51
Mehr Cam İç ve dış trim
Pars
Iran Khodro
parçaları, klima
Mehr Kam Pars Kasım 2007'de Samand
P2 tampon üretimine başlamıştır.
üniteleri,
tamponlar,
koltuklar
Gilan Glass
Binek ve ticari
Iran Khodro, Saipa,
Gilan Cam otomobiller için lamine ve
araçlar için ön
Peugeot, Proton,
temperli cam ürünleri ürütmektedir.
camları dahil
Nissan, Pars Khodro,
Şirket, pazarın yüzde 55'ine hakim
cam ürünleri,
Zagross Khodro
olmayı hedeflemektedir.
lamine cam,
Khawar
Yaprak yaylar ve Khawar, Iran Khodro
Khawar, İran Khodro Dizel’in bir
Industrial
süspansiyon
parçası olarak faaliyet göstermektedir.
Group
bileşenleri
Mercedes Kamyon ve İran Khodro
araçlarının montaj işlemleri için yaprak
yay ve diğer temel süspansiyon
bileşenleri sağlamaktadır.Şirket İran'da
Mercedes-Benz araçları ve bileşenleri
üretmektedir. 3 ila 40 ton kapasiteli
Mercedes araba ve kamyonlar için satış
sonrası hizmetleri vermektedir.
Kooshesh
Alüminyum,
Iran Khodro, Saipa,
Kooshesh Radyatör günde 8.000
Radiator
bakır ve pirinç
Bahman Group,
radyatör üretim kapasitesine sahiptir.
radyatör
Peugeot, Kia
Bu Güney Amerika, Asya ve Afrika,
ürünleri,
Avrupa da dahil olmak üzere 15 ülkeye
araç ve yedek
ihraç etmektedir.
parça
Parmida
Plastik ve
Rubber
kauçuk ürünleri
Iran Khodro, Saipa
Parmida Lastik üreticileri için lastik
şeritler ve parçalar üretmektedir.
Bunun dışında Semnan Sanayi Şehri
tesisinde hortum üretimi yapmaktadır.
Part Lastic Kauçuk ürünleri, Iran Khodro, Saipa,
Group
Part Lastic Group endüstriyel kauçuk
plastik parçaları, Pars Khodro, Bahman
ürünleri ürütmektedir. Firma mevcut
kalıp parçaları ve Group, Shahab
teknolojisini geliştirmek için araştırma
hortumlar,
ve geliştirme (Ar-Ge) faaliyetlerinde
Khodro, and other
52
sızdırmazlık
automotive parts
bulunmakta ve özellikle kauçuk ve
sistemleri
manufacturers that
polimer konusunda İran ve diğer
make sub-assembled
ülkelerin uzmanları ile çalışmalar
parts for OEMs
yapmaktadır.
Iran Khodro,
Nasir Makine Paykan model araçlar
Mega Motor, Kia
için krank milleri malzemeleri
Krank mili, biyel
Nasir
Machine
üretmekte ve krank mili malzemeleri
üretimde geniş bir ürün yelpazesine
sahiptir.
Iran Fanar
Spiral yaylar,
Iran Khodro, Saipa
Fanar Lool, Fransız Allevard Rejna
Lool
gerginlik ve
Autosuspensions firması ile teknik
şekilli ve bant
işbirliği yapmakta ve yeni ürünler
şeklinde yaylar
geliştirmektedir.
4.2.1) İRAN’DA FİRMALARLA YAPILAN GÖRÜŞMELER
a) Mega Motor: Firmanın satın alma birimiyle yapılan görüşmede Türkiye’den 2010 yılında 7
milyon euroluk ithalat yaptıklarını ancak son 2 yılda Türkiye ile olan ticaretin ciddi anlamda
düştüğünü, ağırlığın daha çok Uzak Doğu ülkelerine kaydığını belirtmiştir. Bunda en önemli
etken olarak Türkiye’nin fiyatlarının diğer rakip ülkelere göre yüksek olması ve iletişim
eksikliğini belirtmişlerdir. Ayrıca diğer ülkelerin ticareti geliştirme kuruluşlarının
düzenlediği organizasyonlar çerçevesinde iş bağlantıları kurduklarını ve Türkiye’den yeterli
ilgi görmediklerini ifade etmişlerdir.
b) Khodro: Türkiye’yi bir ihracat pazarı olarak gören firma ilk etapta Bursa’da ki bir ithalatçı
firmaya 1200 adet Samand marka araç gönderdikleri ancak daha sonra gerek Euro5
belgesinde yaşanan sıkıntılar gerekse ticaretteki engeller nedeniyle devamının gelmediğini
belirtmişlerdir. Ödeme kanallarında yaşanan sıkıntıları ürünlerini ihraç ettikleri ülkede hesap
açıp, bu parayı diğer ülkelerindeki ödemeler için kullanma yoluyla aştıklarını belirtmişlerdir.
53
c) Bahman Group: Mazda, Isuzu gibi markaların lisans haklarını elinde bulunduran grup daha
çok Japon ve Çinli firmalarla çalıştıklarını ifade etmişlerdir. İran’ın 80 milyona yaklaşan
nüfusunun 21 milyonunun aile olduğunu, halen piyasada 13 milyon araç bulunduğunu, araba
almaya hazır 7-8 milyon ailenin olduğu bir İran pazarının mevcut olduğunu belirtmişlerdir.
İran’lı tüketicilerin tercihinin daha çok küçük motorlu ve ucuz araçlar olduğunu, kaliteden
çok fiyata önem verdiklerini ifade etmiştir. Türkiye’nin önemli bir geçiş kapısı olduğunu
ancak kültürel ve tarihsel ortak noktalara rağmen iletişim eksikliği yüzünden Türk firmalarla
ticaret yapamadıklarını belirtmişlerdir.
d) İran Yatırım Promosyon Ajansı (OIETAI): Ekonomi ve Maliye Bakanlığı ile beraber
çalışan kurumun amacı İran’a direkt yabanacı yatırımları çekmek veya yatırım yapmak
isteyen İran’lı işadamlarına yardımcı olmaktır. 45 milyar dolarlık kalkınma fonuna sahip
olan kurum, bu fonun %20’sini yabancı yatırımları desteklemek için ayırmıştır. Söz konusu
kurumun yöneticileriyle yapılan görüşmede 2011 yılında ağırlıklı olarak petrokimya
alanında İran’a 4.2 milyar dolarlık yabancı yatırım çektiklerini belirtmişlerdir. Türk
firmalarına da işbirliğine her zaman hazır olduklarını belirten kurum yetkilileri İran’ın
yatırım yapmak için çok cazip bir ülke olduğunu belirtmişlerdir.
e) Sapco: Supplying Automotive Parts Co. , İran’ın önde gelen oto yan sanayi parçaları üreten
firmalarından biridir. Firma temsilcileriyle yapılan görüşmede Türkiye pazarını çok iyi
bilmelerine hatta daha önce Türkiye’de fuara katılmalarına rağmen, Türkiye yerine fiyat
olarak daha ucuz olduğu için Çin, Japon ya da Tayvanlı firmalarla ticaret yaptıklarını
belirtmişlerdir. Ancak Türkiye’de ilgili firmaların kendileriyle iletişime geçmesi durumunda
işbirliğine hazır olduklarını ifade etmişlerdir.
f) İran Ticaret Odası: Türkiye’den bir çok kurum ve kuruluşla işbirliği içinde olduklarını
belirten Ticaret Odası yetkilileri, Türk firmalarla olan ticaretin mutlaka arttırılması
gerektiğini çünkü petrolün birgün biteceğini ancak özel sektör yatırımlarının katma
değerinin daha fazla olacağını belirtmişlerdir. Yetkililer ayrıca Afrika pazarının şu anda
keşfedilmeyi beklediğini ve İran’ın Afrika ile ciddi anlamda ilgilendiğini belirtmişlerdir.
Türk firmaların kendilerine ulaşmaları durumunda ise bilgi akışı konusunda her türlü
yardımı yapmaya hazır olduklarını ifade etmişlerdir.
54
g) IAPMA (Iranian Auto Part Manufacturer Association) : İran Oto Parçası Üreticileri
Derneğiyle yapılan görüşmede Türkiye’nin ve Türk malı ürünlerin İran pazarında oldukça
tanınmasına ve Türk imajının oldukça olumlu olmasına rağmen ikili ticaretin beklenen
rakamlara ulaşamadığını ancak ciddi potansiyele sahip olduğu belirtilmiştir. İran’da
otomotiv sektörünün, ülkedeki diğer sektörler gibi, devlet kontrolünde olduğunu ve daha
çok yurtdışındaki markalardan lisans alınarak üretim yapıldığını ifade etmişlerdir.
İki ülke arasında çalışan tek bankanın yeterli olmadığını, sadece Türkiye-İran ticari
ilişkilerine aracılık edecek, hükümet kontrolünde yeni bir bankanın kurulması gerektiğini
belirtmişlerdir. İran’da daha çok küçük motorlu ve ucuz arabaların rağbet gördüğünü, İran’a
ticaret yapmak isteyen Türk otomotiv firmalarının bunu dikkate alarak pazara girmelerinin
öneminin altını çizmişlerdir.
4.3) İran Pazarı SWOT Analizi
Güçlü Yanlar
•
Orta Doğu’da bulunan Türkiye’den sonra ikinci büyük otomotiv üreticisi olması.
•
Dünya’nın ikinci büyük petrol ve üçüncü büyük doğalgaz rezervine sahip olması.
•
Artan petrol fiyatları ile oluşan likiditenin, kişi başı gelir seviyesini ve tüketimi artırması.
•
Otomotiv sanayinde kullanılan önemli madenler olan demir, çinko ve bakır rezervlerine
sahip olması.
•
“Yabancı Yatırımları Teşvik ve Koruma Kanunu”nun yabancı yatırımcılara güven ve kar
transferi konusunda koruma sağlaması.
•
Otomotiv ana ve yan sanayi pazarındaki doymamış talep.
•
Pazarın hacmi -76,5 milyon nüfus
•
Düşük üretim ve nakliye maliyetleri
•
Gelişme potansiyeli
•
Uzakdoğu ve Orta Asya’ya yakınlık
55
Güçsüz Yanlar
•
İç piyasanın yoğun olarak korunması.
•
Birleşmiş Milletler (BM) ve ABD’nin ekonomik yaptırımları.
•
Ekonomik istikrarsızlık ve yüksek işsizlik oranının tüketimi azaltıcı etkisi.
•
Giderek artan kamu borçları.
•
Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalara karşı ekonominin kırılgan olması.
•
Benzin satışlarının 2007 yılında karneye bağlanmasının araç kullanımını düşürücü etkisi.
•
Altyapı sorunları
•
Uygulamalardaki standartsızlık
•
Bürokratik Engeller
•
Nitelikli işgücü temini
•
Fikri-Sınai mülkiyet koruma sorunları
•
Enflasyon
•
Bankacılık Sistemi
Fırsatlar
•
Yabancı otomotiv markaları ile İranlı şirketlerin kurduğu ortak girişimlerin İran’da
üretecekleri model çeşitlerini artırmaları.
•
Araç ithalatına limitler dâhilinde izin verilmesi.
•
Kaliteli oto yan sanayi ürünlerine karşı artan talep
•
İran’da geri kalmış olan doğal gaz sektörüne, yapılacak yatırımlarla ülke gelirlerinin
artırılabilir olması.
•
Petrol fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketlerin gerçekleşmesi halinde kamu harcamalarında
ve tüketimde sağlanacak artış.
•
Tüm sektörlerde yatırım–ticaret imkanı
•
%100 Türk sermayeli şirket kurabilme olanağı
•
Özelleştirme fırsatları
•
Altyapı ihtiyacı
•
Türkiye ve Türk ürünü imajı
•
Pazar büyüklüğü
•
Genç, dinamik ve yenilikçi müşteri kitlesi
•
Zengin doğal kaynaklar
56
Tehditler
•
İran’a uygulanan mevcut ambargonun ağırlaştırılması
•
Siyasi istikrarsızlık.
•
Ucuz Çin malı araçların İran pazarına akımı halinde otomotiv üretiminde yaşanacak daralma.
•
Petrol fiyatlarının düşmesi halinde ekonomide yaşanacak daralma.
•
ABD’nin ve İsrail’in İran’a ilave yaptırımlar uygulanması konusunda yürüttüğü lobi
faaliyetleri.
•
Sıkı korumacı politikalar, tarife ve tarife dışı engeller
•
Bankacılık sektöründeki sıkıntılar
•
İş yapmanın zorlukları, bürokrasi
•
İç politik riskler
•
Kanunların ve tabi olunan mevzuatın kolaylıkla değiştirilebilmesi
4.4) TÜRKİYE’NİN İRAN’A OTO YAN SANAYİ İHRACATI
Türkiye 2012 yılında İran’a 308 milyon dolar değerinde oto yan sanayi ürünü ihraç etmiştir. İran’a
gerçekleştirilen oto yan sanayi ihracatımızın %20’sini montaj karoseri aksamı oluşturmaktadır.
Bunun dışında ihracatı gerçekleştirilen diğer oto yan sanayi ürün grupları ve ihracatımız içerisindeki
payları şunlardır: Akümülatörler ve aksam parçaları (%11), motor aksam ve parçaları (%9),
transmisyon mili, yatak ve kovanı (%7), dış ve iç lastikler (%3). 2012 yılı İran oto yan sanayi
ihracatımız bir önceki seneye göre %2,7 azalmıştır. İran toplam oto yan sanayi ithalatının %8,5’ini
Türkiye’den gerçekleştirmektedir.
57
Tablo 23. Türkiye’nin İran’a Oto Yan Sanayi İhracatı ($)
GTIP
ÜRÜNLER
2009
2010
2011
2012
8409
18.012.249
18.150.883
29.322.869
16.401.995
4011;
8.964.418
9.756.537
11.791.098
19.179.943
870870
2.305.891
2.767.674
7.658.522
10.661.208
870829
34.219.860
54.149.087
60.467.331
59.816.523
8483
Transmisyon Mili, Yatak,
15.702.011
18.672.602
15.950.424
14.169.465
598.166
1.235.564
2.251.414
2.496.700
4.603.597
5.296.216
8.764.984
9.076.020
KODU
4012; 4013
Kovan
700711;
Oto Camları
700721
870830
870821
Emniyet Kemerleri
585.960
885.587
1.527.059
17.135.561
8511
1.202.111
2.722.978
4.006.150
4.855.914
8507
Akümülatörler ve Aksam-
29.749.695
18.744.875
15.785.502
17.135.561
5.350.234
6.649.128
9.799.020
13.931.542
4.783.837
8.712.975
19.240.272
15.200.138
986.992
1.776.765
1.329.018
730.445
Parçaları
870893
Debriyaj ve AksamParçaları
870850
Akslar
870891
Radyatörler
842123;
Filtreler
2.781.712
3.338.077
3.641.677
2.416.971
8482
Bilyeli Rulmanlar
5.327.214
3.198.388
4.673.532
2.740.363
870840
Vites Kutuları
2.583.086
5.564.412
15.208.148
16.612.745
8707
Kara Taşıtları için
2.611.979
2.877.992
384.487
126.269
842131
Karoserleri
58
8512
3.749.164
5.080.784
5.475.951
5.019.371
870880
Amortisörler
2.006.354
3.531.588
3.693.733
5.985.928
401699
Motorlu Taşıtlar için
3.006.671
4.809.229
7.899.450
5.435.781
987.902
2.005.810
3.229.398
3.174.236
Kauçuk Parçalar
870892
Egzozlar, Susturucular ve
Egzoz Boruları
8408
526.080
667.998
2.327.183
350.441
700910
Dikiz Aynaları
653.506
876.890
1.958.888
1.422.948
8407
5.342.841
10.270.427
19.164.956
20.566.493
841330
Motorların Yakıt, Yağ,
801.848
1.318.604
1.438.335
1.577.872
Soğutma Pompaları
870810
429.160
643.082
729.694
1.230.677
681320;
Fren Balataları
124.930
273.921
324.548
553.592
3.027.997
5.297.061
6.259.356
6.407.100
6.090
6.966
5.705
4.212.866
6.844.458
8.150.660
3.324.088
681381
870894
Direksiyon Simitleri,
Kolonları, Kutuları
9104
Motorlu Araçların Alet
Tabloları İçin Saatler
940120
Motorlu Taşıtlarda
Oturmaya Mahsus
Mobilyalar
841520
Klimalar
5.660.460
10.410.318
10.510.598
4.276.316
8484
Metal Tabakalı Contalar,
1.429.619
1.351.809
2.438.179
2.373.933
630.603
1.148.878
1.714.730
1.293.079
16.707.000
29.732.692
22.803.958
Conta Takim ve Gruplar
870895
Hava Yastıkları
870899
20.490.690
TOPLAM İHRACAT
193.449.703 235.743.687 316.856.824 308.488.881
59
4.4) PAZARA GİRİŞ
4.1) Dağıtım Kanalları
İran, araç parkının nispeten yaşlı olması, İran oto yan sanayisinin kalite ve kapasite konularında
talebi yeterince karşılayamaması, oto yedek parçaları ithalatında hem gümrük vergilerinin hem de
diğer ticaret engellerinin diğer sektörlere göre daha az olması, coğrafi yakınlığın getirdiği nakliye
avantajları, iki ülke kültürünün birbirine yakın olması ve bunun getirdiği karşılıklı ticaret yapma
arzusu, pazara giriş konusunda Türk firmaları adına önemli bir avantaj yaratmaktadır.
Özellikle İslam devrimi sonrası ticarî yaşamın kendine özgü özellikler kazandığı İran’da ticarî
acente ve distribütörlük aracılığı ile iş yapma biçimi oldukça yaygınlaşmıştır. Bu bakımdan, İran
pazarına girmek isteyen Türk firmalarının İran’da bulacakları bir acente ya da distribütör, çok
işlerine yarayabilir.
Pazarda İran malı oto yedek parça ürünleri genelde düşük kalite olarak kabul edilmektedir. Avrupa
ve Japonya menşeli yedek parçalar ise genelde yüksek kalite olarak algılanmaktadır ve fiyatları
yerli ürünlerden yüksektir. Türk menşeli oto yedek parçaları pazarda genel olarak sağlam, güvenilir
ve kaliteli olarak nitelendirilmektedir. İranlı tüketicilerin beklentisi Avrupa menşeli ürünlere göre
Türk ürünlerinin fiyatlarının daha uygun olması yönündedir.
İran oto yan sanayi pazarında faaliyet göstermek isteyen Türk firmaları, İran’da bulunan ve sayıları
22’yi bulan otomotiv üretim tesisleriyle işbirliğine gidebilirler veya çeşitli markalara ait araç servis
istasyonları ile iş ilişkileri kurabilirler. Ayrıca, İran’da ürünlerinin tanıtımını sağlamak isteyen Türk
firmaları basılı ve görsel medyadan faydalanabilirler ve bu kapsamda medya bölümünde bahsi
geçen iletişim kanallarını kullanabilirler.
Tahran birçok firma merkezinin yer aldığı en önemli ticaret kentidir. Birçok firmanın merkezi de bu
şehirde bulunmaktadır. Tahran’a yönelik düzenlenecek iyi planlamış firma ziyaretleri, Türk oto yan
sanayi firmalarının pazarda yer almalarına veya mevcut pazar paylarını artırmalarına yardımcı
olacaktır. Tahran’daki yoğun trafik nedeniyle firmalarımız günde 2–3 adetten fazla firma görüşmesi
planlamamalıdırlar. Eğer günde 2–3 firmadan daha fazla firma ile görüşmeyi planlıyorlarsa, konum
60
olarak birbirine yakın firmalardan randevu almalıdırlar. Firmalara yapılacak ziyaretlerin mümkünse
ürün numuneleri, Farsça kataloglar ve uygun bir fiyat ile desteklenmesi gerekmektedir.
İran’da oto ana ve yan sanayi konusunda düzenlenen ve ülkede faaliyet göstermek isteyen
firmalarımız için büyük önem arz eden uluslararası ticari fuarlar şunlardır:
Tablo 24. İran Oto Ana ve Yan Sanayi Fuarları
Fuar Adı
International
Exhibition for the
Tarih
Şehir
14-17 Şubat
Isfahan International
2013
İletişim
[email protected]
Exhibition Co.
Automobile Industry
Tehran Autoshow
Organizatör
Isfahan Province
2013
Tahran Expotim International
[email protected]
Fair Organisation,
Inc.
Internatıonal
Automobıle Industry
16-20 Kasım
Tebriz
2012
Expotim International
[email protected]
Fair Organisation,
And Spare Parts
Inc.
Trade Faır
7th Tehran
29 Kasım-2
International Auto
Aralık 2012
Tahran
IDRO International
[email protected]
Trading Co.
Parts Fair 2012
Kaynak: International Tradeshow Directory – Expodatabase
İran, oto yan sanayi firmalarımız için, gerek ticaret, gerekse yatırım açısından Ortadoğu bölgesinde
ki en önemli ülkelerden biridir. İran nüfusunun önemli bir bölümü ülkemize büyük bir sempatiyle
bakmaktadır. Ülkemiz oto yan sanayi ürünlerindeki mevcut olumlu imajın korunması ve
geliştirilmesi; üründe, satışta ve satış sonrası hizmetlerde yüksek kaliteye özen gösterilmesine
bağlıdır.
61
4.2) İran İthalat Prosedürleri
İthal ikamesine dayanan bir sanayileşme politikası izleyen İran'da ithalat tümüyle devletin kontrolü
altında gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede İran, bazı yüksek teknoloji ürünleri hariç, nihaî mal
ithalatına yakın bir zamana kadar izin vermemekte, ham madde ve yarı mamul ürünler ithalatına ise
sadece iç üretimin yeterli olmaması halinde müsaade etmekteydi.
Günümüzde İran, ithalat rejiminde çok sayıda mal üzerindeki tarife dışı engeller kaldırmış olup,
ithalata Ticaret Bakanlığından ön izin alınması kaydıyla müsaade etmektedir. İran’a yapılacak her
türlü ithalatta İran Ticaret Bakanlığı’nın izni zorunludur. İthalatçıların bakanlığa kayıt yaptırmaları
gerekir, bunu yaptırmayan ithalatçılar ithal ettiklere mala ekstradan %5 gümrük vergisi öderler.
İran’da Merkez Bankası sıkı bir kambiyo kontrolü uygulamaktadır ve yaptığı ihracat karşılığı
parasını Türkiye’ye transfer edecek olan işadamlarının akreditif seçeneğini kullanmaları halinde
İran Merkez Bankası onayının almaları zorunludur. İthalat işlemleri genelde İran Merkez Bankası
kontrolünde 360 gün vadeli akreditiflerle gerçekleştirilmektedir. Ayrıca İran Riyali çevrilgen bir
para değildir.
Türk oto yan sanayi firmalarımızın İran’a gerçekleştirecekleri ihracatta; alacakları dövizin ve
ihracatının iznine bağlı olması, yürürlükte olan ihracat karşılığı ithalat uygulamasının, ülkemiz için
BDT ülkelerine kıyasla çok düşük oranda (%30-50) tatbik edilmesi, teyitli akreditif açılamaması,
Türk bankaları tarafından verilen teminat mektuplarının İran bankalarınca kabul edilmemesi ve
ayrıca İran ithalat rejiminde çok sık değişiklikler yapılması İran’a oto yan sanayi ürünü ihraç etmek
isteyen işadamlarımızın dikkate alması gereken diğer konular arasındadır. İran’a ihracatta
hâlihazırda uygulamada olan prosedürler aşağıda konu başlıkları itibariyle belirtilmektedir.
İran’ın İthalatta Talep Ettiği Belgeler
Oto yan sanayi ürünlerinin ihracatında İran makamlarınca istenen belgeler şunlardır: Gümrük
beyannamesi, ticari fatura, proforma fatura, menşe şahadetnamesi, konşimento, çeki listesi, sigorta
sertifikası, sevkıyat inceleme raporu (pre-shipment inspection), ithalat lisansı, ticaret kaydı, ticaret
odası kaydı.
62
İthalat Lisansı
İthali gerçekleştirilecek malların İran Ticaret Bakanlığı’nda kayıtlı olduğunu gösteren belgedir. İran
Ticaret Bakanlığı’ndan alınır. 4 nüsha halinde düzenlenir. 21 Martta başlayan İran takvim yılı
boyunca geçerlidir. Başvuru formu Farsça hazırlanır ve form üzerinde herhangi bir hata veya
düzeltme bulunmamalıdır. Başvuru ücreti ithali gerçekleştirilecek ürünlerin değerinin %0,05’i
kadardır.
Başvuru esnasında Ticaret Bakanlığı kaydı, Ticaret Odası kaydı, eğer Ticaret Odası kaydı yoksa
ithal edilen ürünün üretimde kullanılacağını gösteren izin belgesi, proforma fatura aslı ve kopyası,
ürün bilgilerini içeren katalog veya broşürler istenmektedir. Bunların dışında ilgili durumlarda ürün
analiz sertifikası, ilgili diğer bakanlıklardan alınmış izin belgeleri veya lisanslar talep
edilebilmektedir.
Vergiler
Tablo 25. İran Oto Yan Sanayi Gümrük Vergileri
GTIP
8409
Oto Yan Sanayi Ürünü
Gümrük Tarife Oranı
25%
4011; 4012; 4013 Dış ve İç Lastikler
50%
870870
25%
870829
25%
8483
Transmisyon Mili, Yatak, Kovan
15%
700711; 700721
Oto Camları
20%
870830
25%
870821
Emniyet Kemerleri
25%
8511
30%
8507
Akümülatörler ve Aksam-Parçaları
35%
870893
25%
870850
Akslar
25%
870891
Radyatörler
25%
842123; 842131
Filtreler
25%
8482
Bilyeli Rulmanlar
10%
63
870840
Vites Kutuları
25%
8706
Kara Taşıtları için Motorlu Şasiler
65%
8707
Kara Taşıtları için Karoserleri
25%
8512
30%
870880
Amortisörler
25%
401699
Motorlu Taşıtlar için Kauçuk Parçalar
40%
870892
Egzozlar, Susturucular ve Egzoz Boruları
25%
8408
15%
700910
Dikiz Aynaları
25%
8407
20%
841330
Motorların Yakıt, Yağ, Soğutma Pompaları
15%
870810
25%
681320
Fren Balataları
25%
870894
Direksiyon Simitleri, Kolonları, Kutuları
25%
9104
Motorlu Araçların Alet Tabloları İçin Saatler
10%
940120
Motorlu Taşıtlarda Oturmaya Mahsus Mobilyalar
30%
841520
Klimalar
25%
8484
Metal Tabakalı Contalar, Conta Takim ve Gruplar
25%
870895
Hava Yastıkları
4%
870899
15%
Not: “İthalat İşlemlerinde Merkez Bankası Tarafından Döviz Tahsis Edilmesine Konu Ürün
Listesi”nde yer alan ürünlerin vergi oranlarının düşürülmesine ilişkin olarak İran tarafından
hazırlanan mevzuat düzenlemesi çerçevesinde, söz konusu Liste’nin birinci ve ikinci gruplarında
yer alan ürünlerin ithalat vergileri %50 oranında, diğer gruplarda yer alan ürünlerin ithalat
vergileri ise %55 oranında düşürülmüştür. Otomotiv Yan Sanayi bu listenin 4 nolu grubunda yer
aldığı için yukarıda yer alan vergi oranlarından %55 düşülürek hesaplanması gerekmektedir.
Muhtemel mevzuat değişikliği ihtimali göz önüne alınarak ticaret gerçekleşmeden önce vergi
oranlarının kontrol edilmesi önem arz etmektedir.
(Kaynak: Tahran Ticaret Müşavirliği)
64
Kurumlar Vergisi
İran’da kurumlar vergisi oranı %20’ler mertebesindedir.
Katma Değer Vergisi
İran’da Katma Değer Vergisi uygulaması bulunmamakta olup, ayrıca doğrudan pazarlama
faaliyetleriyle ilgili olmak şartıyla, yapılan tüm harcamalar vergiden düşülebilmekte ve cari giderler
matrahtan çıkarılabilmektedir.
Standartlar
İran’a ihraç edilecek oto yan sanayi ürünleri, Avrupa Birliğince uygulanan standartlara, Avrupa
Birliğine üye ülkelerin milli standartlarına, Japonya milli standartlarına veya ISO gibi uluslararası
standartlara sahipse, İran makamlarınca başka milli veya mecburi bir standart talep edilmemektedir.
Oto yan sanayi ürününün uygunluk değerlendirmesinde yukarıda belirtilen uluslararası ürün
standartlarına sahip olunmaması halinde söz konusu ürün İran gümrüklerine ulaştıktan sonra İran
Standart Enstitüsü (Institute of Standards & Industrial Research of Iran - ISIRI) denetmenleri
tarafından yerinde incelenerek uygunluk belgesi verilir. Ürünlerin uygunluk değerlendirilmesi
yapılırken halk sağlığı, güvenlik, ürün kalitesi, tüketicinin korunması gibi hususlara dikkat edilir.
Etiketleme
Oto yan sanayi ürünlerine özel bir etiketleme standardı bulunmamakla beraber İran’a ihraç edilecek
her çeşit ambalajlı mamullerin üzerinde kolay okunabilir ve anlaşılabilir Farsça kullanım
bilgilerinin bulunması, İran yasaları uyarınca zorunludur.
Serbest Bölgeler
İran’da Aras, Anzali, Arvand, Keşm, Kiş ve Çabahar’da faaliyet göstermekte olan altı adet serbest
ticaret bölgesi bulunmaktadır. Ayrıca, Türkmenistan sınırında Mayıs 1996’dan bu yana faaliyette
olan Sarah serbest ticaret bölgesi mevcuttur. Serbest ticaret bölgeleri ekonomideki yabancı
sermayenin teşvik edilmesi ve artırılması amacıyla yabancı sermaye ve ticarî düzenlemeler
üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması için tasarlanmıştır. 1993 yılında liberal bir yatırım kanunu
kabul edilmiştir. Bu yasa, serbest bölgelerin idaresini, %100 sermaye mülkiyet hakkını (arazi
mülkiyeti hariç), karın serbestçe transfer edilebilmesini, 15 yıllık vergi tecili ve vize kolaylıkları
gibi konuları düzenlemektedir. Ancak serbest bölgeler önemli ve güçlü yabancı sermayeyi ülkeye
çekmede yeterince başarılı olamamıştır.
65
Çok sayıda firma ve bankanın serbest bölgelerdeki olanaklardan haberdar olmasına rağmen, bu
firmaların çok azı bu olanaklardan yararlanmak için başvuruda bulunmuştur. Bu durum, serbest
bölgelerde faaliyet gösteren şirketlere getirilen sınırlamaların yanı sıra, bölgedeki Cebel Ali-Dubai
serbest bölgesi gibi daha iyi olanaklar sunabilen serbest bölgelerle rekabeti de yansıtmaktadır. İran
serbest bölgeleri, devletin İran’ın petrol dışı ürünler ihracatını teşvikten ziyade, Dubai’den ithalatın
çekildiği bölgeler haline gelmiştir.
4.5) ULAŞIM VE HABERLEŞME
Kara yolu
İran’da 172 bin kilometrenin üzerinde karayolu bulunmaktadır. Türkiye ile Afganistan’ı İran
üzerinden birbirine bağlayan ve İran’ın önemli sanayi bölgeleri üzerinden geçen 2.500 km
uzunluğundaki A1 otobanı (Bargazan) Türkiye İran ticaretinde büyük öneme sahiptir. A2 otobanı
ise İran’ın batı sınırı ile Pakistan’ı birbirine bağlamaktadır.
Demir yolu
İran’da 8.500 kilometre demir yolu bulunmaktadır. Ancak mevcut demir yolu ağı yetersiz olduğu
için 3.000 kilometrelik ilave yapılması yönünde projeler oluşturulmuştur. Bu kapsamda Tahran ve
Tebriz arasındaki mevcut hat sayısının artırılmasına ve Körfez ülkelerine yönelik olarak yeni demir
yolları hatlarının kurulması çalışmalarına başlanmıştır. Yeni demiryolu hattı projelerinden Türkiye
adına en önemlisi Türkiye ve Azerbaycan arasında yer alan demiryolu hattına İran hattının
eklenmesi projesidir.
Deniz yolu
İran-Irak savaşı süresince ülkenin en önemli limanı Bandar Abbas olmuştur. Bushehr, Lengeh,
Çabahar, Keşm, ve Kiş limanları İran’daki diğer önemli limanlardır. Kharg adası İran’nın petrol
limanı olarak faaliyet göstermektedir. İran hükümeti nakliye giderlerini azaltmak için milli bir deniz
yolu taşımacılık şirketi kurmuştur. Bonyad-e Mostazafan vakfı Süveyş Kanalı üzerinden Avrupa ile
deniz yolu nakliyatı yapmaktadır. Türkiye'deki yükleme limanı olarak Ambarlı baz alındığında bir
adet 20'dc konteynerin İran’ın Bandar Abbas limanına nakliyesi 2012 yılı sonu itibariyle 1200$ 1500$ arasında tutmaktadır.
66
Hava yolu
İran’daki en önemli havalimanı Tahran’nın 48 km güneyinde yer alan İmam Khomeini uluslararası
havalimanıdır. İmam Khomeini uluslararası havalimanı Tahrana’a yapılan uçuşların tamamını tek
başına karşılamakta yetersiz kalan Mehrabad havalimanı yerine yapılmıştır. Ancak Devrim
muhafızları İmam Khomeini havaalanının Türk Avusturya konsorsiyumu tarafından yönetildiğini
ve bunun ulusal güvenliğe aykırı bir durum oluşturduğunu göstererek havalimanını açıldıktan bir
gün sonra kapatmışlardır.
Daha sonra hükümet kontrolünde havaalanı tekrar açılmış ve Mayıs 2007’de hükümet Tahran’a
gerçekleştirilecek tüm uluslararası uçuşların İmam Khomeini uluslararası havalimanından
yapılacağını açıklamıştır. İran’nın diğer önemli havalimanları Bandar Abbas, Abadan ve Arak
havalimanlarıdır.
İran’ın milli havayolu şirketi İran Air; İran içersindeki 30 şehre, Körfez bölgesine, Asya ve
Avrupa’ya seferler düzenlemektedir. Bir kısmı kamuya ait olan Asseman Havayolları ise İran’ın
belli başlı şehirleri ile Asya ve Körfez ülkelerine seferler düzenlemektedir.
İletişim
2012 yılı sonu itibariyle İran’da 28 milyon adet sabit telefon hattı ve 56 milyon adet mobil telefon
hattı bulunmaktadır. İnternet kullanıcılarının sayısı ise 8,2 milyon civarındadır. İnternet kullanımı
üzerinde çok sıkı bir kontrol mevcuttur.
Medya
İran yönetiminin halkla iletişim amacıyla tüm medya araçlarını bir ölçüde kontrol altında tutmasına
ve çanak antenlerin yasak olmasına rağmen birçok evde kurulu uydu alıcı sistemleri ile ülkemizden
yayın yapan kanallarda da dâhil birçok uluslararası televizyon kanalı izlenebilmektedir. Halkın
önemli bölümünün Türkçe bilmesi nedeniyle Türk kanallarının önemli bir izleyici kitlesine sahip
oldukları anlaşılmaktadır.
İran yazılı medyasında faaliyet gösteren belli başlı gazete ve dergiler şunlardır: Iran Daily, Iran
Commerce, Iran Internatıonal, Iran Exports and Imports Magazine, Abrar Eghtessadi, Asia Daily
Economics News, Tehran Times, Tehran Magazine, Javanan International Magazine, Pezhvak.
67
4.6) VİZE REJİMİ
Türkiye ile İran arasında vize uygulaması bulunmamaktadır. Ancak sınır kapılarında ibraz edilmesi
gerekebileceğinden, eğer var ise davetiye, seyahat sağlık sigortası, otel rezervasyonu ve uçak bileti
gibi evraklar, seyahat eden kişinin yanında bulunmalıdır.
4.7) YARARLI ADRESLER
İran’daki Türk Temsilcilikleri
T.C. Tahran Büyükelçiliği
Ferdowsi Ave., No.337, P.O. Box: 11365/8758 Tahran - İran
Tel: 98 21- 311 89 97, 311 52 99, 311 53 51, 391 33 82
Faks: 98 21- 311 79 28
E-mail: [email protected],[email protected]
T.C. Tahran Büyükelçiliği-Ticaret Müşavirliği
Ferdowsi Ave., No. 337, P.O. Box: 11365/8758 Tahran – İran
Tel: 98 21- 391 35 92, 392 62 46
Faks: 98 21- 392 49 52
E-mail: [email protected]
T.C. Tebriz Başkonsolosluğu
Kuy-e-Vali, Asr Forughi Ave. Homafar Sq. Ferhengiyan St. No. 8
Tel: 98 411- 330 09 58
Faks: 98 411- 332 49 07
T.C. Urumiye Başkonsolosluğu
Republic of Turkey General Consulate in Urumieh İran
Tel: 98 411- 22 89 70
Faks: 98 411- 346 95 95
68
Türkiye’deki İran Temsilcilikleri
İran İslam Cumhuriyeti Büyükelçiliği
Tahran Cad. No:10 Kavaklıdere - Ankara
Tel: (312) 4264365
Faks: (312) 4264365
İran İslam Cumhuriyeti Konsolosluğu
Ankara Cad. No:1 Cağaloğlu - İstanbul
Tel: (212) 5138230/32
Fax:+90-(212) 5115219
Ticaretle İlgili Kuruluşlar
Iran Chamber of Commerce, Industries and Mines
254 Ave. P.O. Box: 15875/4671 Taleghani Tehran
Tel: 98 21- 884 60 31-9, 883 00 64-5
Fax: 98 21- 882 51 11
E-mail:info@iccim .org
Website: www.iccim.org
Export Promotion Center of Iran
(İran İhracatı Geliştirme Merkezi)
Tel: 98 21- 204 02 51
Fax: 98 21- 204 28 58
İran International Exhibition Co.
(İran Uluslararası Fuarlar Şirketi)
Tel: 98 21- 201 42 30, 219 16 96, 210 18 72
Fax: 98 21- 204 28 58, 204 02 51
E-mail:[email protected]
69
Industrial Development & Renovation Organization of Iran (IDRO)
İran Endüstriyel Kalkınma ve Yenileme Organizasyonu
Tel: 98 21- 883 91 11-2
Fax: 98 21- 883 91 13
Otomotiv Sektörü ile ilgili İran’daki Kuruluşlar
İran Oto Yedek Parça Üreticileri Birliği
No.30 24th Alley Mirza-e-Shirazi Ave. Tehran 15968
Tel: (98-21) 88 91 11 96/7
Fax : (98-21) 88 91 11 98
E-Mail: [email protected]
Web: www.iapma.ir / www.iranautopart.ir
İran Otomotiv Üreticileri Birliği
Web: www.ivma.ir
4.8) İTHALATÇI ADRESLERİ
Firma Adı
:Tundar Automotive Parts & Service
Adresi
:P.O.Box 13185/337 11416 Tehran / Iran
Yetkili Kişi
:Mr Abbas Satariyan
Telefon
:98 21 33910811-19
Faks
:98 21 33905941
E-Mail Adresi
:[email protected]
Firma Adı
:Mega Motor P.J.S
Adresi
:Next to Zamyad Co.,18th km. of Karadj Old Rd. 13861 Tehran / Iran
Yetkili Kişi
:Mr Najmeldeen
Telefon
:98 21 021-44922455-6
Faks
:98 21 021-44988459
E-Mail Adresi
:[email protected]
70
Firma Adı
:Technical Services Development
Adresi
Yetkili Kişi
:Mr Hassan Ghasemzadeh
Telefon
:98 21 88751021-8
Faks
:98 21 88746092
E-Mail Adresi
:[email protected]
Firma Adı
:Irtoya
Adresi
Yetkili Kişi
:Mr Hossein Hamedani
Telefon
:98 21 77335001-5
Faks
:98 21 77335220
E-Mail Adresi
:[email protected]
Firma Adı
:Defence Ind. Org. (SASAD)
Adresi
:Opp.of Ekhtiarieh, Pasdaran Ave. 16686 Tehran / Iran
Yetkili Kişi
:Mr Mehdi Sardar-Farahi
Telefon
:98 21 22551976
Faks
:98 21 22540045
E-Mail Adresi
:[email protected]
Firma Adı
:Top Service P.J.S
Adresi
Yetkili Kişi
:Hossein Parsinejhad khamene Eng
Telefon
:98 21 22050034-6
Faks
:98 21 22058477
E-Mail Adresi
:[email protected]
Firma Adı
:Rashestan P.J.S
Adresi
:P.O.Box 15875-5531 19918 Tehran / Iran
Yetkili Kişi
:Mr Mohammad-Reza Toutounchian
Telefon
:98 21 88515085
Faks
:98 21 88746417
E-Mail Adresi
:[email protected]
71
Firma Adı
:Nik Sadra Toos
Adresi
:No. 299, 3rd floor, Betw. Resalat St., & Faramarz Cross Rd.,Ferdowsi Blvd.
91979 Mashhad/ Iran
Yetkili Kişi
:Mr Seyyed-Ahmad Razavi-Nik
Telefon
:98 511 7683346
Faks
:98 511 7683346
E-Mail Adresi
:[email protected]
Firma Adı
:Almas Daran P.J.S
Adresi
:Mahmoud Bldg.,corner of 16th St.,7th Km. of Karaj Special Rd. 10000
Tehran/ Iran
Yetkili Kişi
:Mr Seyyed-Mohammad-Reza Gerami
Telefon
:98 21 44517000
Faks
:98 21 44503932
E-Mail Adresi
:[email protected]
72
5) SONUÇ VE ÖNERİLER
Otomotiv sektörü günümüzde Türkiye imalat sanayinin başı çeken sektörlerinden biri olup, Türkiye
Avrupa’daki en büyük otobüs üreticisi ve ikinci en büyük hafif ticari araç üreticisi haline gelmiştir.
Türkiye’de oto ana sanayinde bugün 15 firma binek otomobil, otobüs, kamyon, kamyonet, minibüs,
midibüs ve çekici gibi çeşitli araçların üretimini yapmaktadır. Motorlu araç üretim kapasitesi 2011
yılı itibariyle 1.626.360 adet/yıl olup aynı yıl içerisinde 1.072.978 adet araç üretilmiştir. Sektörde
47.000 civarında çalışan bulunmaktadır. 2011 yılsonu verilere göre Türkiye araç parkı 16,8 milyon
adet araçtan oluşmaktadır.
Günümüzde Türk otomotiv yan sanayi, kapasitesi, ürün çeşitliliği ve kalite standartlarıyla yalnız
Türkiye araç parkına değil tüm dünya otomotiv endüstrisine parça sağlamaktadır. Otomotiv ana
sanayisinde 1964’ler de %15 olan yerli parça kullanım oranı bugün bazı araçlarda %90’lar
seviyesini aşmıştır. Artık birçok firmamız Türkiye’de üretilen dünya araçlarında ortak tasarımcı
olarak yer almaktadır.
Türkiye oto yan sanayindeki bilgi birikimi, tecrübe, geniş ürün yelpazesi, yüksek ihracat potansiyeli
ve Türkiye’nin AB ve Ortadoğu pazarlarına yakınlığının sağlamış olduğu coğrafi avantajlarından
dolayı, Türkiye oto yan sanayi sektörü yabancı yatırımcıları kendine çekmektedir. Şu anda otomotiv
yan sanayinde 192 yabancı sermaye ortaklığı bulunmaktadır. Dünyadaki büyük şirketlerin pek çoğu
Türk firmalarıyla ortak yatırımlar yapmışlardır.
Yan sanayi bugüne kadar sürdürdüğü gelişimini, gerek doğrudan yurt dışındaki üreticilere gerek
yenileme pazarına ihracatını arttırarak, devam ettirmiştir. Türkiye’nin oto yan sanayi ihracatı 1997
yılında 896 milyon dolar iken 2011 yılında 8,2 milyar dolara ulaşmıştır. İhracatı yapılan başlıca
parçalar motor aksam ve parçaları, dış ve iç lastikler, montaj karoseri aksamı, jantlar, kauçuk
parçalar, transmisyon mili, frenler ve servo frenlerdir. Bir başka deyişle, Türkiye aslında parçalar
halinde pek çok otomobil, otobüs ve kamyon ihraç etmektedir.
Türkiye’de üretilen oto yan sanayi ürünleri dünyanın pek çok ülkesine ihraç edilmektedir. Başlıca
ihraç pazarları Almanya, İtalya, İngiltere, Fransa, Rusya, Romanya ve Polonya’dır. 2011 yılında oto
yan sanayi ihracatının %72’si AB ülkelerine yapılmıştır. Türk firmaları, OPEL, VW, FORD, GM
gibi pek çok Batılı üreticiye yüksek kalitede parça sağlamaktadırlar.
73
Türkiye'nin oto yan sanayi ithalatı 2009 yılında 8,1 milyar dolar, 2010 yılında 10,5 milyar dolar ve
2011 yılında da 12,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İthalatı yapılan başlıca parçalar dizel ve
yarı dizel motorlar, vites kutuları, iç-dış lastikler, montaj karoseri aksamı, motor aksam ve parçaları,
ve akslar ile transmisyon aksamıdır. Yeni modellerin birçok parçası ithal edilmektedir. Türkiye'nin
ithalat yaptığı başlıca ülkeler Fransa, Almanya, İtalya, İngiltere, Polonya ve Japonya'dır.
Dünya otomotiv yan sanayisinin en büyük alıcısı konumunda olan otomotiv ana sanayinin 2011
yılı üretimi bir önceki seneye göre %2 artarak 79,9 milyon adet olmuştur. Dünya otomotiv üretimi
2011 yılında 15 ülkede yoğunlaşmıştır. Bu ülkeler: Japonya, ABD, Çin, Almanya, Güney Kore,
Fransa, İspanya, Brezilya, Kanada, Meksika, Hindistan, İngiltere, Rusya, Tayland ve İtalya’dır. Bu
ülkeler aynı zamanda araç parkı en geniş ülkeler olmaları bakımından oto yan sanayi firmaları için
fırsat teşkil etmektedirler.
Son yıllarda dünyada ana sanayi firmalarının sayısı şirket birleşmelerinden dolayı azalmakta ve
firmalar büyümektedir. 1980'lerde Dünyada 85 bağımsız otomotiv üreticisi üretim yapmaktayken
bu rakam 2000'de 18'e düşmüştür. 2012 yılında ise bu sayının 10-15'e ineceği tahmin edilmektedir.
Hâlihazırda 1,5 milyon adet/yıl rakamının altında üretim yapan otomobil üreticilerinin uzun süre
bağımsız kalamayacakları sanılmaktadır.
Dünya araç üretiminde en büyük 10 üretici firma; General Motors, Toyota, Ford (Jaguar-Volvo),
Volkswagen Group, Daimler-Chrysler, Nissan, Honda, Peugeout-Citroen, Hyundai-Kia, RenaultDacia-Samsung olarak sıralanmaktadır. Bu firmalar toplam motorlu araç üretiminin %74’ünü
gerçekleştirmekte ve 70 civarında ülkede üretim tesisleri bulunmaktadır. Bu firmalar üretimlerini
gelişmekte olan pazarlara, vergi ve girdi maliyetleri açısından daha uygun koşullara sahip ülkelere
kaydırmaktadırlar. Üstün işgücü, yüksek kalite anlayışı, gelişmiş yan sanayisi, uluslararası teknik
mevzuata uyumlu yapısı ve güçlü lojistik, enerji ve iletişim altyapıları ile Türkiye bu küreselleşme
sürecinde önemli üretim merkezlerinden biri haline gelmiş olup, 2011 yılı motorlu araç üretiminde
Dünya’da 15. Avrupa’da 7. sırada bulunmaktadır.
74
Dünya araç üretiminde yaşanan daralmanın, ülkemiz oto yan sanayi kapasite kullanımı azaltması ve
yeni yatırımların yapılmasını engellemesi beklenmektedir. Bu durum, ihracatlarının %72’sini
Avrupa Birliği bölgesine gerçekleştiren oto yan sanayi firmalarımızın yeni pazarlara yönelmeleri
ihtiyacını doğurmaktadır. Krizden nispeten daha az etkilenen çoğunluğu petro-dolar zengini
Ortadoğu ülkeleri bu açıdan firmalarımız için büyük önem arz etmektedirler. Petrolün varil fiyatı
2013 Mart ayı itibariyle 92 dolar seviyesindedirr. Petrol varil fiyatları dalgalanma göstersede, hali
hazırda birikmiş büyük bir sermayenin bu ülkelerde bulunduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu
kapsamda, çoğunluğu petro-dolar zengini Orta Doğu ülkelerinden biri olan İran çalışmanın hedef
ülkesi olarak seçilmiş ve bu kapsamda incelenmiştir. Ülkenin genel siyasi ve ekonomik yapısının
yanında, otomotiv ana ve yan sanayi pazarı, pazarın güçlü ve güçsüz yanları ile pazardaki fırsat ve
tehditler, pazara giriş koşulları, dağıtım kanalları, ihracat prosedürleri, vergileri, standartları, vize
rejimleri, medya araçları, ulaşım ve haberleşme imkânları incelenmiştir. Ayrıca, faydalı adresler ve
ithalatçı adresleri bilgilerine yer verilmiştir.
Türkiye’deki ve dünyadaki mevcut durum göz önüne alındığında firmalarımızın yeni ihraç pazarları
bulmak ve hâlihazırdaki pazar paylarını geliştirmek için gerçekleştirmeleri halinde yarar elde
edecekleri faaliyetler vardır.
Araştırma ve geliştirme faaliyetlerine önem verilmeli, üretimde rekabet avantajı sağlayacak
farklılıklar yakalanmalıdır. Ülkemizde, firmalarımızda ve bireylerimizde bir AR-GE bilincinin
oluşması gerekmektedir. Ancak bu şekilde firmalar ana sanayici firmalara ortak tasarımcı olarak
pazarda yer alabilir, 10 milyar doları geçen oto yan sanayi ithalatı azaltılıp, ihracat artırılabilir. Oto
yan sanayi firmalarımız yenilikçi bir ürün ürettiklerinde, ürün kalitesini veya standardını yükseltici,
maliyetleri düşürücü mahiyette yeni teknikler uyguladıklarında, yeni teknoloji geliştirdiklerinde
veya yeni teknolojilere uyum sağladıklarında; personel giderleri, araştırma faaliyeti için kullanılan
alet, teçhizat ve yazılım giderleri, araştırma için kullanılan danışmanlık hizmeti giderleri, ülke
içerisindeki AR-GE kurum ve kuruluşlarına yaptırılan AR-GE hizmeti giderleri ve patent başvuru
giderlerinin belli bir kısmı “Araştırma-Geliştirme Yardımı” kapsamında karşılanmaktadır. Destekle
ilgili olarak Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu - TÜBİTAK (www.tubitak.gov.tr)
veya Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı – TTGV’den (www.ttgv.org.tr) detaylı bilgi edinilebilir.
75
Yurtdışına açılmak isteyen oto yan sanayi firmalarımızın, uluslararası ticarette büyük öneme sahip
kalite ve çevre belgeleri ile insan can, mal emniyeti ve güvenliğini gösteren sertifikaları edinmeleri
gerekmektedir. ISO serisi, CE işareti ve diğer uluslararası nitelikteki kalite, çevre belgelerinin
temini ile ilgili işlemlere ait harcamaların belirli bir kısmı desteklenmektedir. Konuyla ilgili olarak
İhracatçı Birlikleri’nden detaylı bilgi alınabilir.
Oto yan sanayi firmalarının ve ürünlerinin yurtiçi ve yurtdışında tanıtımına önem vermeleri
gerekmektedir. Firmalar, ürünlerinin yurtdışında tanıtımını birçok yöntemle yapabilirler. Ürünün
kendisi, markası başlı başına bir tanıtım aracıdır. Tanıtım, numuneler ile, firma broşürleri,
katalogları, web sayfası veya fuarlara katılarak yüz yüze yapılan görüşmelerle yapılabilir. Tüm bu
tanıtım araçlarında kalite ve özen çok önemlidir. Firma ve ürün tanıtımında, hem doğrudan tüketici
hem de çeşitli dağıtım kanallarının temsilcileri ile birebir ilişki kurma imkânı nedeniyle ticari
fuarlara katılımın özel bir yeri vardır. Firmalarımız, İhracatta Devlet yardımları kapsamındaki bu tür
fuar ve sergilere katılmaya ilişkin Devlet desteğinden azami ölçüde faydalanmalıdırlar. Destek
kapsamında yurtiçi ve yurtdışındaki belirli fuarlara katılım ile ilgili giderlerin belirli bir kısmı
desteklenmektedir. Destek ile ilgili olarak detaylı bilgi edinmek için Ekonomi Bakanlığı’na
(www.ekonomi.gov.tr) veya İhracatçı Birlikleri’ne başvurulabilir.
Oto yan sanayi sektöründeki firmaların fiyat rekabeti stratejisini bırakarak, farklılık yaratan sunu
veya teklifler geliştirerek yeni ihraç pazarları yaratmaları, mevcut pazarlardaki pazar paylarını
artırmaları, stratejik ortaklıklar kurmaları gerekmektedir. Bu konuda firmalarımızın yurtdışına
düzenleyecekleri iş seyahatleri, Bakanlığımızın uygulamacı kuruluşu olduğu, “Pazar Araştırması ve
Pazarlama Desteği” ile desteklenmektedir. Destek kapsamında ulaşım, konaklama, tercümanlık
hizmeti, numune gönderim gideri, basılı yayın ve doküman giderlerinin belirli bir kısmı
karşılanmaktadır. Destekle ilgili olarak Ekonomi Bakanlığın web sitesinden (www.ekonomi.gov.tr)
detaylı bilgi alınabilir.
İhracatta başarılı olmak isteyen oto yan sanayi firmalarımız etkin dağıtım kanalları kurmalıdırlar.
Oto yan sanayi firmalarının ihracatı genellikle doğrudan nihai tüketiciye yönelik değildir. Oto yan
sanayi ürünlerini, oto ana sanayi firmaları, otomotiv servisleri, DIY (do it yourself) mağazaları, reexport faaliyetiyle uğraşan kurum veya kişiler satın alır ve dağıtımını yaparlar. Bu, oto yan sanayi
firmalarının faaliyetlerini kolaylaştıran bir durumdur. Firmaların üretilen ürünlerin nihai tüketiciye
gitmesi için bir dağıtım kanalı kurmalarına çoğu zaman gerek bulunmamaktadır.
76
Ancak birçok ürünün, özelliğinden dolayı yurtdışında etkin dağıtımı için firmanın kendi dağıtım
kanallarını kurması gerekebilir. Firmadaki bu becerinin geliştirilmesi için hem insan kaynağı, hem
de mali kaynak gereklidir. Devlet, firmaların kendi dağıtım kanallarını kurmaları sırasında da destek
vermektedir. Bu kapsamda firmalarımızın yurtdışında açacağı mağaza, ofis, showroom ve depolara
ait kira, demirbaş ve dekorasyon giderlerinin belirli bir kısmı karşılanmaktadır. Destek ile ilgili
olarak detaylı bilgi almak için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) veya İhracatçı
Birlikleri’ne başvurulabilir.
Tasarım ve markalaşma gayretlerinde süreklilik kazanılmalıdır. Katma değeri yüksek ürün
pazarında, tüketiciyi çekecek yeni ürün tasarımının, kalitenin, kaliteyi markaya dönüştürmenin ve
bu markayı uluslararası alanda tutundurmanın önemi son derece büyüktür. Özellikle markalaşma ve
tasarım, kalite ve pazarlama ile doğrudan ilişkili olduğundan rekabet arttırıcı, yeni pazarlar
kazandırıcı, kar yükseltici bir öğedir. Kalite kontrol, finans, üretim ve pazarlama gibi tüm
aşamalarda başarılı olunsa dahi, marka kavramı yerleştirilip tüketiciyi tatmin edici yeni ürünler
üretilmediğinde, uzun vadede pazar kaybının yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Bu nedenle ürün
tasarımı, markalaşma ve tutundurma çalışmaları firmalarımızın önemle üzerinde durmaları gereken
konuların başında gelmektedir. Oto yan sanayi firmalarının, dış pazarlarda edinmiş oldukları
deneyimlerini uluslararası marka yaratma yönünde kullanmaları faydalı olacaktır. Bu alanda
yapılacak faaliyetler, Türk ürünlerinin yurtdışında markalaşması, Türk malı imajının yerleştirilmesi
ve Turquality desteği kapsamında karşılanmaktadır. Firmalar destekle ilgili detaylı bilgi edinmek
için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) başvurmaları gerekmektedir.
Oto yan sanayi firmalarımız internetin sunduğu imkânlardan olabildiğince yararlanmalıdırlar. Son
yıllarda iletişim ve haberleşme teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler, küresel rekabetin
koşullarını yeniden yapılanmasına neden olmuştur. Bilgi üretimi ve iletişim devriminin bir sonucu
olan internet teknolojisi, büyük çoğunluğu kendi ulusal pazarlarına üretim yapan firmaların dahi
uluslararası pazarlarda yer almasına olanak vermiştir. Yaşanan bu dönüşümü ne kadar yakından
veya uzaktan takip ettiğimiz, küresel rekabette yerimizin ne olacağı konusunda belirgin bir rol
oynamaktadır. İnternet kullanımının tüm dünyada büyük bir hızla yaygınlaşması, son yıllarda
elektronik ticaretin önem kazanmasına yol açmıştır.
77
Özellikle, ticari lojistik ve destek hizmetlerinin yetersizliği nedeniyle yurtdışına açılma imkânları
kısıtlı olan firmaların elektronik ortamda tüm dünyaya açılmaları mümkün olmaktadır. Elektronik
ortamın firmalara sağladığı kolaylıklar ve fırsatlar şöyle sıralanabilir; Az masrafla etkin reklâm ve
pazarlama olanağına kavuşmak, kısa ve hızlı bir şekilde tüketiciyi bilgilendirme ve destekleme
hizmetini
gerçekleştirmek,
internette
yer
almanın,
firmanın
iş
çevrelerindeki
imajını
kuvvetlendirmesi, dünya pazarlarındaki rakip ürünleri ve fiyatlarını takip etme olanağı, e-mail'in bir
pazarlama ve haberleşme aracı olarak çok daha ucuza kullanılabilmesi, pazar araştırma raporlarına,
istatistiklere, fuar bilgilerine ve mevzuata ilişkin bilgilere hızlı ulaşma imkânı, ticari rehberlere,
ticari fırsatlara dâhil olma imkânı. Bu kapsamda satın alınan pazar araştırması raporları, istatistikler
vb.’ne ilişkin giderler ile uluslararası ticarette firmalara katma değer sağlayan belirli e-ticaret
sitelerine üyelik giderleri Devlet tarafından desteklenmektedir. Söz konusu, devlet yardımı ile ilgili
bilgi almak için Ekonomi Bakanlığı’na (www.ekonomi.gov.tr) başvurulmalıdır.
Firmaların yönetim, üretim teknolojisi, kalite, ürün-marka tasarımı, uluslararası pazarlama
teknikleri, dış ticaret işlemleri, stratejik planlama gibi konulardaki vasıflı eleman ihtiyacı için
eğitime ve bu alanlarda eğitilmiş insan gücü istihdamına azami önem vermeleri gerekmektedir. Bu
konularda firmalarımızın aldığı eğitim hizmeti bedelinin önemli bir kısmı desteklenmektedir.
Destekle ilgili olarak Ekonomi Bakanlığı’ndan (www.ekonomi.gov.tr) detaylı bilgi alınabilir.
Sonuç olarak, sektöre ilişkin altyapı sorunlarının çözümü için gerekli düzenlemeler kamu
tarafından yapılmakta olup, sektördeki firmalar da üretim, pazarlama, ihracat, satış ve satış
sonrası destek altyapılarını geliştirme çabalarına hız vermelidirler.
78
6) KAYNAKLAR
•
T.C. Ekonomi Bakanlığı - Ülke Masaları, 2013 İran Ülke Raporu, (www.ibp.gov.tr)
•
T.C. Ekonomi Bakanlığı (www.ekonomi.gov.tr)
•
Tahran Ticaret Müşavirliği (http://www.musavirlikler.gov.tr)
•
Türkiye İstatistik Kurumu (www.tuik.gov.tr)
•
Global Insight Inc., Middle East & Africa Automotive Industry Forecast Report
(www.globalinsight.com)
•
Business Monitor International Ltd., 2012 Autos Reports (www.businessmonitor.com)
•
The Economist Intelligence Unit – EIU, 2012 Country Reports and Profiles (http://db.eiu.com)
•
Verband der Automobilindustrie – VDA, The Economic Situtaion of Automotive Industry in
2012
•
PricewaterhouseCoopers - PWC, Corporate Finance Insights: Automotive Sector
•
Uluslararası Otomotiv Üreticileri Birliği – OICA (www.oica.net)
•
International Trade Center – Trademap (www.trademap.net)
•
European Commision, Market Access Database (http://mkaccdb.eu.in)
•
World Trade Organization – WTO (www.wto.org)
•
Taşıt Araçları Yan Sanayicileri Derneği (www.taysad.org.tr)
•
Otomotiv Sanayi Derneği (www.osd.org.tr)
•
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği – TOBB, Fuar Rehberi (www.fuarrehberi.org.tr)
•
International Tradeshow Directory – Expodatabase (www.expodatabase.com)
•
Kompass Direct Marketing Services (www.kompass.com)
79

2) türkiye`de otomotiv ana ve yan sanayi

Transkript

Benzer belgeler

Amirnia Auto parts manufacturer

PDF indir - BueSo.de

“Tahran`da konuşmayacağım”

aynalı kahve sohbetleri-61

PDF - Sorğulama Zamanı Düşünce Topluluğu

DJ AUTO OTOMOTİV VE DAİHATSU TÜRKİYE`NİN GENEL

revolutIons are what you Make oF theM