OKUL BAHÇELERİMİZDEN DAHA FAZLA FAYDALANMAK Pratik
Transkript
OKUL BAHÇELERİMİZDEN DAHA FAZLA FAYDALANMAK Pratik
OKUL BAHÇELERİMİZDEN DAHA FAZLA FAYDALANMAK Pratik bir Kılavuz ( pilot için) uygulama ARALIK 2006 Bir Yetişkin Okur-Yazarlığı Oyunları Koleksiyonu İÇİNDEKİLER: 1. REFERANSLAR ..................................................................................................................33 2. GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1 3. OKUL BAHÇELERİNİN POTANSİYELİ ...................................................................... 3 4. OKUL BAHÇESİNİN İNCELENMESİ .......................................................................... 3 5. ANKET YAPMAK.................................................................................................................. 6 6. İHTİYAÇLAR VE İSTEKLER ........................................................................................... 7 7. OKUL BAHÇESİ ÖZELLİKLERİ VE ETKİNLİKLER ................................................. 8 8. BİR EYLEM PLANI YAPIN..............................................................................................13 9. FİNANSMAN KAYNAKLARI .........................................................................................14 10. OKUL BAHÇESİ PROJELERİNİN NEDEN BAŞARILI YA DA BAŞARISIZ OLDUĞUNU ANLAMAK ...................................................................................................14 11. AÇIK HAVA SINIFI NEDİR?........................................................................................16 12. OKULUN TÜM BAHÇESİNİ BİR ÖĞRENME ORTAMI OLARAK KULLANILMASININ EĞİTİMSEL DEĞERİ.............................................................16 13. AÇIK HAVA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ İÇİN ÖRNEKLER (KONULARA GÖRE) ....................................................................................................................................18 13.1. Ana okulu ve 1.-3. Sınıflar .................................................................................18 13.2. 4.-6. Sınıflar..........................................................................................................19 13.3. 7.-8. Sınıflar.........................................................................................................20 13.4. 9.-12. Sınıflar.......................................................................................................22 14. OKUL BAHÇESİ OYUNLARI (HİÇBİR ÖZEL İŞARETLEME GEREKTİRMEZ) ................................................................................................................................................24 14.1. Popüler Uluslararası Oyunlar...........................................................................24 14.2. Popüler Türk Oyunları........................................................................................26 14.3. Oyunlar nasıl öğretilir: ......................................................................................26 15. OYUN ALANI İŞARETLERİ KULLANILARAK OYNANAN OYUNLAR VE YAPILAN ETKİNLİKLER ................................................................................................27 15.1. Bir Aktivite Zinciri.............................................................................................27 15.2. Seksek (birden fazla kişi ile oynanır)...........................................................30 15.3. Labirent .................................................................................................................32 EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project i AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 1. GİRİŞ Başlığı, “Okul Bahçelerimizden Daha Fazla Faydalanmak” olan bu kitapta iki önemli kavram bulunmaktadır: • İlk kavram, okul bahçelerimize hiçbir fiziki değişiklik YAPMADAN bile, bu alanları eğitimsel amaçlar ve aynı zamanda spor ve oyun aktiviteleri için daha iyi bir şekilde kullanabileceğimizdir. • İkinci kavram ise, okul bahçelerinde fiziki iyileştirme çalışmaları yaparak bu alanların daha çok amaç için kullanılabilmesine olanak sağlayacağımız görüşünü dikkate almaktadır. Neden okulunuzun bahçesini kullanmalısınız? Okul bahçelerimiz önemli bir değer taşır fakat bunlardan maksimum düzeyde faydalandığınızı düşünüyor musunuz? Bazı okullar bahçelerinin teşkil ettiği potansiyeli göz ardı etmekte ya da temiz ve düzenli oldukları sürece bu alanlara dokunulmaması gerektiğine inanmaktadır. Ancak, az miktarda zaman, para ve hayal gücü ayırmanız, okulunuzun havasını değiştirmeye ve öğrencileriniz üzerinde gerçekten de olumlu bir etki yaratmasını sağlayabilir. Ne yazık ki birçok okul çekicilikten uzak, ilginç bir özelliğe sahip olmayan ve dış unsurlara maruz kalmaya açık alanlar üzerine inşa edilmiştir. Bu husus, öğrenci davranışlarını etkileyebilir ve öğrencilerin asi davranışlar sergilemesine, vandalizme, oyun alanında çarpışma sonucu kaza sonucu yaralanmalara ve hatta can sıkıntısına sebep olabilir. Öğretmenler, öğrencileri oyun bahçesinde oluşan sorunlarını teneffüs sonunda sınıfa taşıdıklarında bunu göreceklerdir. Bazı araştırmaların sonuçları, okul bahçelerinin özen gösterilmeyen ve ilgi çekici olmayan ve okulun da önemsemediği kısımlarına, öğrencilerin de değer veremeyeceği ve çekiciliği olmayan bir ortamın da öğrencilerin toplumumuzun değerli bireyleri olmadığı mesajını iletebileceğini öne sürmüştür. Okul bahçeleri, öğrenmeyi kolaylaştıracak ve farklı özellik ve deneyimler sunan birçok çeşitli alan sağlayacak şekilde tasarlanabilir. Öğrenciler birçok aktif ve pasif oyuna katılabilme, ya da yağmur, güneş ya da esen rüzgardan korunaklı bir yerde oturarak sohbet etme olanağına sahip olmalıdır. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 1 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Bahçenizden en üst düzeyde faydalanabilmek için tüm okul topluluğunu yeniden planlama sürecine dahil etmelisiniz. İyileştirme çalışmalarını karşılamak için kaynak bulmanız gerekebilir ve gerekli finansman sağlandığında, ya da sağlandıkça, çalışmaları gerçekleştirebilmek için bazı gönüllü kişilerin planın çeşitli aşamalarında çalışmalarına ihtiyaç duyacaksınız. Bu kılavuz, okul bahçelerinizi yeniden planlama sürecinize bir giriş sağlamaktadır. İyi eğitim ortamları yaratmanız için bazı öneriler sunacaktır ve amaçlarınıza ulaşmanız için size adım-adım takip edebileceğiniz bir rehber sağlayacaktır. Bu Kılavuz üç bölüme ayrılmıştır: Bölüm A: Okul Bahçesinin İyileştirilmesi için Genel Esaslar ve Öneriler Bölüm B: Açık Hava Sınıfı (Okul bahçelerinin örgün öğrenim için kullanılması) Bölüm C: Okul Bahçesi Oyunları ve Oyun Alanı İşaretleri EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 2 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması BÖLÜM A: OKUL BAHÇELERİNİN iYiLEŞTiRiLMESi iÇiN GENEL ESASLAR VE ÖNERİLER 2. OKUL BAHÇELERİNİN POTANSİYELİ Öğrenim fırsatlarına yönelik, ihtiyaçlar ve oyun imkanları ile sosyal imkanları dengeleyen bir ortam yaratmanız gerektiğini unutmayın. Bunu yapmakla, aynı zamanda yerel çevrenize de bir katkı sağlamış olacaksınız. Okul bahçelerini örgün (öğretim), özgün (sosyal etkinlik ve oyun) ve de gizli eğitim programı (başka konular) desteklemek için kullanılabileceğini de unutmamalısınız. Örgün müfredat: Birçok okulda, okul bahçelerinin çoğu zaman spor ve oyunlar için kullanılmaktadır. Kimse bunun değiştirilmesini önermemektedir ancak müfredatın diğer bileşenlerinin de örgün şekilde öğretilmesi için olanaklar sağlayabilecek alanlar da vardır. Özgün müfredat: Bir dizi farklı oyun olanağı ve sosyal etkileşim alanı sağlayan okullar, öğrencilerin enerji ve saldırganlıklarını daha olumlu yollarla kanal edildiğini, anti-sosyal davranışların azaldığını ve daha az sayıda kaza yaşandığını gözlemlemişlerdir. Gizli müfredat: Öğrencilerini iyileştirme sürecine dahil eden okullar, öğrencilerin okullarına duydukları gurur ve benimseme duygusu nedeniyle vandalizmin azaldığını gözlemlemişlerdir. Size yardım eli uzatan var! Eğer bunların tümü okulunuz için oldukça uzak birer olasılık gibi gözüküyorsa, umutsuzluğa kapılmayın! Bu kılavuz size birçok fikir sunacaktır. 3. OKUL BAHÇESİNİN iNCELENMESİ EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 3 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Unutmayın: Okul bahçesinin incelenmesi öğrencilerin de katılabileceği harika bir etkinlik olabilir. Birçok öğrenme fırsatı oluşturabilir. Okul bahçesini değiştirmeye başlamadan önce şu an orada tam olarak neler bulunduğunu kaydetmeniz gerekmektedir. Ya okul açık alanlarının bir krokisini edinin, ya da okul açık alanlarının bir krokisini hazırlayın. Yeraltındaki kablo ya da boruların yerlerini saptamaya çalışın. Kanalizasyon çukurlarını, yeraltına iniş deliklerini ya da bu tür diğer özellikleri işaretleyin. Krokilerinizde Kuzey, Güney, Doğu ve Batı’yı işaretleyin. Okul bahçesinin en fazla güneş alan ve en fazla gölgede kalan alanları belirleyin. Saati ve mevsimi de not etmeyi unutmayın. Rüzgarların yönünü işaretleyin. Okul bahçesinin hangi bölümlerinin şiddetli rüzgarlara maruz kaldığını ve hangi alanların en korunaklı alanlar olduğunu gösterin. Okulunuzun “su bölümü çizgisini” işaretleyin. Yağmurun nerelerde binalardan ve kaldırımlardan aktığını bulun. Hangi alanlar su baskınına yatkın? Hangi alanlar çabuk kuruyor ya da uzun süre ıslak kalıyor? Bahçeleri oluşturmak istediğiniz alanlardaki toprak kalitesini değerlendirin ve not edin. Önceden var olan yürüyüş yollarını ve patikaları, “resmi” olmasalar bile işaretleyin. Öğrencilerin yürüyüş güzergahına bir bahçe yapılması büyük ihtimalle ezilmiş bitkiler ile sonuçlanacaktır. Eğer okul bahçesi geliştirme planı bir “Açık Hava Sınıfını” (Bakınız bu Kılavuzun B Bölümü) içerecekse, açık hava sınıfınızın ne derece erişilebilir olacağını dikkate alın. Birçok öğretmen okul binasına yakın bir alanı tercih edecektir çünkü bu şekilde gidiş- gelişe ayrılan süre kısalacaktır. Sulama için kullanılabilecek su kaynaklarını işaretleyin. Yakın çevrede bulunan, öğrencileri açık hava sınıfını kullandıkları sırada rahatsız edebilecek gürültü ya da sık sık tekrar eden faaliyetler gibi dikkat dağıtıcı unsurları not ediniz. Yakın çevrede bulunan ve engellenmesi gereken tehlikeleri ve güvenlik ile ilgili sorunları not ediniz. Okulun bahçe özelliklerinin görüş alanına dikkate alın. Örneğin, bunlar okul bahçesinin öğretmenler odası penceresinden kolaylıkla izlenebilir bir yere EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 4 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması yerleştirilmesi öğrencileri görebilme şansı verir ve bu da vandalizmin engellenmesine yardımcı olabilir. Aşağıda, aranacak ve analiz edilecek unsurların bir kontrol listesi bulunmaktadır. Bu liste, incelemenizi yaparken faydalı olabilir. • • • • • • • • • • • • • çim alanlar ve kullanımları asfalt alanlar ve kullanımları kaldırım döşenmiş alanlar ve kullanımları ağaçlar, çalılar ve yeşillendirilmiş alanlar Otopark duvarlar ve parmaklıklar erozyon görüntüsü güzel olmayan bölgeler güzel manzaralar korunaklı yerler korunmasız alanlar aşırı kalabalık oyun alanları az kullanılan alanlar EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project • • • • • • • • • • • • • 5 hendekler düzenlenmiş yollar düzenlenmemiş yollar (istek sonucu ortaya çıkmış) hizmetlerin yeri yokuşlar merdivenler ıslak bölgeler güneşli, sıcak bölgeler gölgeli bölgeler çevredeki gürültülü yollar kırık bahçe duvarları vahşi yaşamın bulunduğu yerler bitki örtüsü çeşitleri AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 4. ANKET YAPMAK Planlama sürecinin önemli bir bölümü anket olmalıdır. Yine burada da öğrencilerin de sürece dahil edilmesi ve bu sürecin bir öğrenim deneyimine dönüştürülmesi mümkündür. Bahçe ile ilgili görüşleri öğrenerek başlayın: aynı şekilde öğrencilere doldurmaları için anketler verilerek de öğrenciler sürece dahil edilebilir. Ankette sorulabilir soru türlerine ilişkin bir örnek liste aşağıda verilmiştir: 1. Okul bahçesinde en sevdiğiniz yer neresi? 2. En sevmediğiniz yer neresi? 3. Okul bahçesinde en iyi görüntüye sahip yer neresi? 4. Okul bahçesinde en kötü görüntüye sahip yer neresi? 5. Hava çok sıcak ve güneşli olduğunda, bahçenin neresine gidiyorsunuz? 6. Hava soğuk ve rüzgarlı olduğunda bahçenin neresine gidiyorsunuz? 7. Okul bahçesine çıkınca nerede oturuyorsunuz? 8. Oyun oynamak ve koşmak için tercih ettiğiniz yer neresi? 9. Okul bahçesinde özel yerler var mı? EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 6 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 5. İHTİYAÇLAR VE İSTEKLER Artık anketi ve analizi sonuçlandırmış olduğunuza göre, şimdi sıra okul topluluğundan okul bahçesini tam olarak ne amaçla kullanmak istediklerini, neleri olduğu gibi bırakmak, neleri ise değiştirmeyi arzuladıklarını öğrenmeye geldi. Okul bahçenizin düzenini planlarken, tüm okul topluluğunun katkılarını dahil etmeye unutmayın. Bu şu an da önemli olduğu gibi, gelecek için de önem taşır. Öğrencilerin Gücü – Öğrencilerinizin çevrelerini değiştirme olanağına sahip olduklarını fark etmelerini sağlayın. Küçük öğrenci grupları ile kısa bir “beyin fırtınası” yaparak başlayın. Görüşler üzerine yorumda bulunmaktan kaçının, bırakın fikirler aksın. Aşağıdakiler gibi sorular sorarak görüşlerini teşvik edin: • Teneffüslerde dışarıya çıkmayı seviyor musunuz? • Okul bahçenizde neler yapmaktan hoşlanıyorsunuz? • Okul bahçeniz ile ilgili sevmediğiniz şeyler neler? • Dışarıda neler yapabilmeyi isterdiniz? • Okul saatleri dışında ve hafta sonlarında dışarıda neler yapmaktan hoşlanıyorsunuz? Tüm ortak unsurları bir araya gelecekleri şekilde gruplandırın. Daha sonra, bunları gruplar ile tartışabilir ve düşünce ve görüşlerini temsil ettiklerine inandıkları maddeleri bir liste halinde yazabilirsiniz. Kullanıcı gruplarına, bahçede neler görmek istedikleri konusunda danışın; örneğin öğrencilere, öğretmenlere, diğer personele, velilere, komşulara, yöneticilere. Bir “istek listesi” hazırlamalarını isteyin. Diğer ihtiyaçları da dikkate alın, örn. Ders programına ilişkin unsurlar, estetik görüntü, program dışı unsurlar, öğrencilerin davranış şekillerine ilişkin ihtiyaçlar. Bırakın hayal güçleriniz de sizinle birlikte koşsun, nasıl olsa her koşulda öğrencilerin fikirlerini takip etmekte zorlanacaksınız! Size yardımcı olabilmek amacıyla, bir sonraki bölümde bir olasılıklar listesi sunulmuştur. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 7 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 6. OKUL BAHÇESİ ÖZELLİKLERİ VE ETKİNLİKLER Aşağıdaki tablo okul bahçelerinin olası özellikleri ve bu özellikler sayesinde yapılabilecek etkinliklere ilişkin bazı fikirler sağlamaktadır. Bu listeyi sadece bir başlangıç noktası olarak kabul edin. Umarız öğretmenler ve öğrencilerin bunlara ekleyecek fikirleri olur! Özellik: Etkinlik alanları Hayvanlar Sanat Kuş yemliği Kuş bahçeleri Kuş yem masaları Kuş gözlem noktaları Masa oyunları Çamurlu alanlar Kelebekler ve arılar Organik Atık Kutu bahçeleri Mahsuller Giriş Dostluk durağı Çalılar Hayal Ürünleri Bahçedeki Eğilimler Ahşap kale Aktivite: Macera oyun bahçeleri, oyun alanı işaretlemeleri Okul çiftliği; evcil hayvan köşesi. Çocuklar ile heykel, mozaik, söğüt örme ya da bir gösteri sergileme gibi bir çevresel sanat gerçekleştirecek yerel bir sanatçı getirin. Okula maliyeti çok yüksek olmayacaktır ve bundan herkes keyif alacaktır. Tüm kuşlar masaya gelmez, içi çerez ve tohum dolu bir kuş yemliği asarak masalara gelmeyenleri besleyin. Kuşları beslemenin en iyi yolu onlara doğal ortamda yedikleri bitkileri sağlamaktadır. Çocuklar ve gençler kuşları incelemeye bayılır. Bu masalar kuşları görebilecekleri mesafeye gelmeye cesaretlendirir ve verimsiz kış aylarında kuşlara yardımcı olmuş olursunuz. Eğer onların gelmesini sağlayamıyorsanız, siz onları görmeye gidin ancak onların sizi görmesine izin vermeyin! Dev satranç vb. Her zaman ıslak gibi gözüken bu alanları, üzerlerinde bir miktar çukur açarak ve yerel marjinal bitkiler dikerek bir bataklık bahçesine dönüştürün. Onları beslenmeyi ve üzerlerine yumurta bırakmayı sevdikleri bitkileri verin ve onlar da sizi onlar hakkında bir şeyler öğretmenizi sağlayacak birçok olanak ile ödüllendirsinler. Organik atıklar geri dönüşüme maruz kalsın. Sıkıcı bir köşeyi içlerine çiçekler doldurulmuş kutular koyarak canlandırın. Neleri yapmak için uygun alanınız var ve nelerden faydalanabilirsiniz? Ekmek için buğday? Kartlar yapmak için kurutulmuş çiçekler? vb. Giriş, çok şatafatlı olmak zorunda değildir, ancak bir ziyaretçinin ilk gördüğü şeydir. Okul girişinizin nasıl bir izlenim yaratmasını istersiniz? Bu tablonun sonunda bulunan ve bir “Arkadaşlık Durağını” tarif eden bölümüne bakın. Nerelere çalılar ekilebileceğini düşünün Bir oyun aracı olarak, eski araba tekerleklerinden koltuklar tasarlayın ya da dev bir kertenkele yapın. Düz ve ilginç olmayan alanlarda tümsekler oluşturulabilir. Bir amfi tiyatro oluşturmak için eğimli alanlar kullanılabilir. Ağaç kütüklerinden inşa edilecek binlerce yapı ve bu EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 8 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Labirentler Küçük ormanlık alan Duvar resimleri Kuş yuvaları Meyve ve sebze bahçesi Patikalar Çardak Piknik Alanı Oyun evi Oyun yapıları Süs Havuzu Yüksek Saksılar Kum havuzu Perde bitkiler Oturulacak yerler Siperler Yol Gösteren Tabelalar Spor Öğretim alanları Temalı bahçeler kütükleri kullanmak için binlerce yol vardır (bazı fikirler edinmek için bu tablodan sonra yer alan çizimlere bakınız) Sadece birkaç inç yüksekliğindeki uzun tahtalardan veya labirentin duvarlarını oluşturacak çalılıklar dikerek bir labirent oluşturun, çitlerden labirent yapın ya da oyun alanına bir labirent çizin. Okul bahçesine bitişik bir ormanlık alanı bahçenizle birleştirebilir misiniz yoksa yeni bir küçük orman yetiştirmeye yetecek yeriniz var mı? Bazıları sadece dekoratiftir, bazılarının bir hikayesi vardır, bazıları ise oyun amaçlı olarak kullanılır. Hangi kuşlar yuvalara gelecek? Süper marketten alınan meyve ve sebzenin kaynağı neresi? Doğa yürüyüşleri, yeni alanlara erişim vb. Bir gölgelik, oturulacak bir yer ve rüzgar çanlarını ve kuş yemliklerini asacak bir yapı oluşturun. Yaz aylarında gündüz kullanım için ve fon oluşturma amaçlı barbeküler gibi özel etkinlikler için kullanın. Yaratıcı oyunlar için bir olanak sağlar. Eski/kullanılmış ya da yeni alınmış materyaller kullanarak çocukların tırmanabileceği, sallanabileceği ya da dengelerini bulabilecekleri yapılar oluşturun ancak unutmayın, güvenlik her şeyden önce gelir. Havuzdan su, yabani otlar veya kurbağa çıkarmak, hesaplama alanı / hacmi, gözlem vb. Yükseklik sağlar ve bir bariyer oluştururlar. Bitkilere tekerli sandalye kullanıcılarının da erişimi olmasını sağlar. Çeşitli aktiviteler için sahili okulunuza getirin! Ancak kullanılmadığında, kum havuzunun üzeri örtülmesi gerektiğini unutmayın. Ağaçlar, çalılar ve fundalıklar yetiştirerek göze hoş gözükmeyen manzaraları gizleyin. Bunları doğru yere ve doğru ölçüde yerleştirin ve göreceksiniz; öğrencileriniz bunu yaptığınız için sizi çok sevecek. Rüzgarın okul bahçesinde şiddetli şekilde önlemek için, çalılıktan bir çit oluşturarak ya da ağaçlardan bir siper oluşturun. Ziyaretçileriniz resepsiyonu nasıl buluyor ve Kuzey tam olarak ne taraf oluyordu?! Okulunuzda hangi sporların yapılmasını istiyorsunuz? Örneğin; Futbol, Voleybol, Hokey, Beysbol, Atletizm, Hentbol, Tenis. Alanların çok-amaçlı kullanıma sahip olmasına, hava koşullarına göre uygun hale getirilebileceğiniz ve sahadaki tek spor hakimiyetinin önüne geçmeyecek şekilde olmasına dikkat edin. Sandalyeler ve uygun oturma alanı ile okul bahçelerinizi örgün ve özgün öğretim için bir açık hava sınıfı olarak faydalanın. Kokulu bahçeler, renkli bahçeler, dokunmaya duyusuna ilişkin EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 9 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Oto Lastikleri Su ile ilgili alanlar Meteoroloji İstasyonu Karşılama alanı Kır çiçekleri Bahçesi ve hatta işitme duyusuna ilişkin bahçeler ile duyuları canlandırın. Eski oto lastikleri harika bir kaynak olabilir, hem de bunlar bedava! (Bazı fikirler edinmek için bu tablodan sonra yer alan çizimlere bakınız) Şunlar olabilir: Vahşi Yaşam Havuzu Süs Balığı Havuzu Köpüklü Fıskiyeler/Şelaleler Minyatür duvar şelalesi Dereler Isıların, yağmurun, rüzgar yönünün, güneşli saatlerin vb. kaydedilmesi. Velilerin, öğrencilerin okuldan çıkmasını beklemeleri için hoş bir yer var mı? Okul bahçesinde düzenlenmemiş bir çimlik alana ya da futbol sahasının köşelerine kır çiçekleri ekin. Yılda sadece bir ya da iki kez biçilmeleri gerekecektir yani, bu şekilde biraz tasarruf yapabilirsiniz. Bu çiçekler için en iyi toprak genelde düşük kaliteli topraktır. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 10 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması “Eski oto lastikleri harika bir kaynak olabilir, hem de bunlar bedava!” Yukarıdaki resimler, WERNER, David (1996 basımı) Disabled Village Children: a guide for community health workers, rehabilitation workers, and families (Engelli Köy Çocukları: Topluluk sağlık çalışanları, rehabilitasyon çalışanları ve aileler için bir Rehber) (Palo Alto, Hesperian Vakfı) isimli kitaptan alınmıştır. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 11 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Bir “Arkadaşlık Durağı” “Arkadaşlık Durağı”, bir İngiltere’de bulunan faaliyet alanı okul bahçeleri olan hayır kurumu olan “Çevre ile Öğrenmek” tarafından geliştirilmiş bir fikirdir. “Arkadaşlık Durağı” bir otobüs gibi, okul oyun bahçesinin bir noktasında kurulur. Bu durakta oturulacak bir bank ve üzerinde de “Arkadaşlık Durağı” (“Otobüs Durağı” yerine) yazan bir tabela bulunacaktır. “Arkadaşlık Durağı” fikri şöyledir: Eğer bir çocuk kendini üzgün ya da yalnız hissediyorsa ya da bir arkadaşa ihtiyaç duyuyorsa, çocuğun arkadaşlık durağına gitmesi ve oradaki banka oturması teşvik edilir. Tüm öğrenciler arkadaşlık durağını ciddiye almaya cesaretlendirilir. Eğer orada bir arkadaşa ihtiyaç duyan birini görürlerse, yanına gitmeye ve onunla arkadaşlık etmeye teşvik edilirler. “Arkadaşlık Durağını” yakından takip etmek için, öğrencilerden oluşan, özellikle atanmış Okul Bahçesi Ekipleri de oluşturulabilir. Bu öğrenciler teneffüslerde görevli olan yetişkinler ile önemli bir bağ oluşturabilir. Paha biçilmez kulaklar ve gözler kazandırırlar ve öğretim ve destek kadrosu ile öğrenciler arasında yakınlaşma sağlayan bir bağ görevi görürler. ARKADAŞLIK DURAĞI Resim alınmıştır EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project www.ltl.org.uk’den 12 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Okul bahçenizi planlarken ve özelliklerini tasarlarken unutmamanız gereken noktalar şunlardır: • Hangi etkinlikler en fazla ve en az alanı gerektirir? • Hangi etkinlikler bir araya getirilebilir? • Hangi etkinlikler birbirlerinden ayrı tutulmalıdır? • Bölmeler, alan separatörleri ve oturma alanları nereye konmalıdır? Okulun ve bahçenin bir maketini hazırlayarak öğrencilerin de katılım göstermesini isteyebilirsiniz. Daha sonra eklemek isteyeceğinize karar verdiğiniz şeylerin küçük maketlerini hazırlayın, bunları okul maketinin içinde gezdirerek ve her biri için en iyi yerin neresi olacağını tartışın. Öğrenciler bu aşamaya aynı zamanda kendi planları ve incelemelerini hazırlayarak katılabilirler. Danışma / geri bildirim sürecine velileri ve diğer ilgili tarafları da dahil edin. Projenin tüm okul topluluğu tarafından “sahiplenilmesini” teşvik edin. Fon oluşturma yöntemleri düşünün ve okul topluluğunun önerilerini dikkate alın. Almış olduğunuz eleştirel geri bildirimi de hesaba katın ve görüşleri planlarınıza yansıtmaya çalışın. 7. BİR EYLEM PLANI YAPIN Planı basit tutun! Basit bir proje ile başlayın. Açık hava faaliyetlerinizi gerçekçi zaman çizelgelerine sahip aşamalar halinde planlayın. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 13 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Planınızın bileşenlerini öncelik sırasına koyun. En önemli ve en popüler olarak kabul edilenlerle başlayın. “Aşama 1” gelişmeleri hakkında geri bildirim aldıktan sonra yeni alanlar geliştirin. Okul bahçesi projenizin gerçekleşmesi için ihtiyaç duyacağınız farklı türde beceri ve kaynakların bir listesini oluşturmak için beyin fırtınası yapın. Bu kaynakların sağlanıp sağlanamayacağını değerlendirin. Eğer sağlanamayacaksa, planlarınızı buna uygun olarak gözden geçirin. Bir okul bahçesi ekibi oluşturun. İdeal olanı; bu ekibin toplumdan, okul yönetiminden, öğretmenler ve öğrencilerden temsilciler içermesidir. Planladığınız gelişmeleri sağlayabilmek için gelecekte gerekli zaman, para ve kaynaklara sahip olacağınızdan emin olun. Öğretmenlere ihtiyaçları ve okul bahçesinin bir açık hava sınıfı olarak kullanmalarına engel olan hususlar hakkında bir anket yapın. Unutmayın, bir açık hava sınıfı eğer kullanılmıyorsa hiç faydalı sağlayacak. Okulunuzun bahçesinin kurulması ve korunmasına yardımcı olmaya gönüllü olan veliler ya da yakın çevreden gönüllüler görevlendirin. Okul bahçesi projenizi asgari bakım masrafı gerektirecek şekilde tasarlayın. 8. FİNANSMAN KAYNAKLARI Okullar fon oluşturma konusunda oldukça başarılıdır ve okullar, muhtemelen bahçelerinin iyileştirilmesi için kaynak bulmanın en iyi yollarını zaten biliyorlardır. Yine de, bazı olasılıklar arasında aşağıdakiler de sayılabilir: • • • • Okul bütçesi Hibeler ve ödüller Sponsorluk (örn. mali bağışlar ya da boya, bitki, toprak vb. gibi materyal bağışları için yerel esnaflardan yardım talep etmek). Fon oluşturan etkinlikler (okul panayırları, çekilişler, sponsorlu yürüyüşler vb. de dahil). 9. OKUL BAHÇESİ PROJELERİNİN NEDEN BAŞARILI YA DA BAŞARISIZ OLDUĞUNU ANLAMAK Bir araştırma, okul açık alanlarının geliştirilmesi ve bu alanlardan daha iyi bir biçimde faydalanılmasına yönelik girişimlerin başarılı ya da başarısız olmasına neden olacak sebepler olarak aşağıdakileri tanımlamıştır: Başarısızlık sebepleri: • Sürekli bakım EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 14 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması • • • Öğretmenlerin okul bahçesini derse dahil etme yollarından emin olmadıkları ya da bunu nasıl yapacaklarını bilmemeleri Yetersiz mali destek Vandalizm Başarı sebepleri: • • • • • Toplum desteği Öğrenci katılımı Mali destek Öğretmen eğitimi İdari destek Başarısızlık sebeplerini engellemeye çalışın ve başarı sebeplerinden yararlanın! EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 15 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması BÖLÜM B: AÇIK HAVA SINIFI 10. AÇIK HAVA SINIFI NEDİR? “Açık Hava Sınıfı” terimini kullanırken, okulun özellikle örgün öğretime yönelik olarak hazırlanmış ve tasarlanmış olan açık alanlarını kastediyor olabiliriz. Bu tür özelliklere bazı örnekler şunlar olabilir: • • • Bir Meteoroloji İstasyonu Bir Okul Çiftliği Bir Okul Bahçesi Ancak, örgün öğrenme özel olarak belirlenmiş alanlar ve tesisler olmaksızın, okul bahçesi de oldukça kolay bir şekilde organize edilebilir. Örneğin, Matematik dersinde öğrenciler gerçek hayatın içinde ölçme ve inceleme aktiviteleri gerçekleştirmek için dışarıya çıkabilir. Okul açık alanları bir çok farklı türde inceleme için kullanılabilir ve bu incelemeler farklı konu alanlarına ilişkin olabilir. “Okul bahçesinde kaç farklı çeşit inşaat malzemesi bulabiliriz?” “Kaç farklı şekilde yaprak toplayabiliriz? ”Kaç farklı çeşit böcek bulabiliriz?” ve bunlara benzer diğer incelemeler yapılabilir. Okul açık alanları aynı zamanda deneyler yapılması için de oldukça uygun mekanlar olabilir. Örneğin; iki benzer bitkinin farklı koşullar altında büyümesinin izlenmesi; objeleri güneşe maruz bırakarak hangilerinin solduğu, hangilerinin daha koyu bir renk aldığının gözlemlenmesi; farklı toprak yüzeylerin porozitesinin test edilmesi ve bunun gibi başka deneyler. Bölüm 13’ te açık hava öğrenme etkinlikleri için daha fazla sayıda fikir, Sınıf ve Konuya dayalı bir biçimde sunulmuştur. Unutmayın: öğrencilere açık havada öğretmek HİÇBİR MALİYETİ OLMAKSIZIN, ŞU AN MÜMKÜNDÜR! 11. OKULUN TÜM BAHÇESİNİ BİR ÖĞRENME ORTAMI OLARAK KULLANILMASININ EĞİTİMSEL DEĞERİ Açık hava sınıfının kullanılması, Aktif Öğrenmeyi teşvik eder. Açık havada öğrenmeyi teşvik etme konusunda uzmanlaşmış bir kuruluşa göre: “En unutulmaz öğretim ve öğrenme deneyimlerinin bazıları açık hava ortamında gerçekleşir. Okul bahçeleri, bina içinde aynının sağlanması oldukça zor olan zengin kaynaklar ve öğrenme olanakları sağlayabilir. Eğer dersler sınıfın duvarları içinde kalırsa, her zaman kaçırılmış fırsatlar olacaktır. Sınıf sınırlarının dışına çıkılması, çocukların oldukça farklı bir bağlamda, çeşitli türde EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 16 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması kaynaklardan faydalanarak ve çok daha geniş bir ölçekte gerçek problemleri çözümleme olanağından faydalanmalarına fırsat sağlar. Açık alanlarını düzenli olarak öğretim kaynağı olarak kullanan okullar farklı öğretim ve öğrenme tarzlarından faydalanmak ve öğrencilerin öz-güveni ve öz-saygısı üzerinde olumlu bir etki yaratmak için çok daha fazla olanağa sahip olduklarını bildirmektedir. Çocuklar, açık havada olduklarında ve aktif olarak katıldıklarında, konuları daha kolay anladıklarını ve öğrenmenin de daha zevkli hale geldiğini söylemektedir.” www.ltl.org.uk EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 17 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 12. AÇIK HAVA ÖĞRENME ETKİNLİKLERİ İÇİN ÖRNEKLER (KONULARA GÖRE) Bu bölümde sunulan materyal http://www.greenteacher.com/articles/50planet.html’ den alınmış ve uyarlanmıştır Bunlar sadece taslak önerilerdir. Mart 2005 Aktif Öğrenme Çalıştayının katılımcıları, konu üzerine sahip oldukları bilgilere, yeni eğitim programına ve Türk bağlamına ilişkin bilgilerine dayanarak açık havada öğrenmeye yönelik daha detaylı öneriler geliştireceklerdir.. 12.1. Ana okulu ve 1.-3. Sınıflar MATEMATİK Çevresel Çetele Bir yürüyüşe çıkın ve farklı renkler, şekiller ya da objeler arayın. Öğrencilerin bir çetele tutmasını ve sınıf objeleri buldukça bunları işaretlemesini sağlayın. Çeşitli kategorilerdeki sayıları temsil edecek basit grafikler oluşturun. Mahallenizi başka bir şehir ya da ülkeden gelen birine nasıl tarif edersiniz? Sınıflandırmalar Öğrencilere yerden yaklaşık 20 yaprak toplamalarını söyleyin ve bu yaprakları farklı gruplar halinde ayırın (renklerine göre, şekillerine göre vb.). Farklı sınıflandırma kriterlerinin nasıl farklı grup dağılımlarına sebep olduğunu tartışın. Memeliler, kuşlar, bitkiler ve böcekler gibi varlıkları sınıflandırmak için kullandığımız bazı kriterler nelerdir? Yaptığımız sınıflandırmayı, farklı kriterler kullanarak ayırım yaparsak nasıl farklı olacaktır? FEN Doğa Bakkalları Bir bakkaldaki ürünlerin konumlarını tartışın: bazıları üst raftadır, bazıları yerdedir, bazıları ise bodrumda depolanmaktadır. Öğrencilerin açık hava ortamını bir bakkal gibi görmelerini sağlayın. Ne tür yiyecekler üst rafta (gök yüzü), daha alt rafta (gök yüzü ve yer arası), en alt rafta (yer) ve bodrumda (yer altı) yer almaktadır? Farklı hayvanlar hangi raflardan ‘alışveriş’ yapmaktadır? Hayvanların çoğu belirli bir raftan mı ‘alışveriş’ yapmaktadır, yoksa dağılım eşit midir? Hayvanların Ayak İzleri Çamurda, toprakta ya da karda hayvanların ayak izlerini arayın. Öğrencilerin gördüklerine benzer ayak izleri bırakacak şekilde vücutlarını hareket ettirmelerini isteyin. Diğer hayvanlar gibi hareket etmeye çalışmak ne kadar EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 18 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması zor? Sizce tavşanlar, geyikler ya da fareler de bizim gibi yürümeye çalışsalar sorunlarla karşılaşırlar mı? Bu durumun adaptasyon kavramı ile ilişkisi nedir? SANAT/RESİM Doğal kalemler Öğrencilere yapraklar, ince dallar, çamur, meyveler vb.’ den küçük örnekler toplatın ve bu topladıklarını bir kağıda sürtmelerini ve eğer bir renkleri varsa “doğal kalemlerin” renklerini saptamalarını isteyin. Kendi bölgelerinde bulabildikleri renklerle bir resim yapmalarını isteyin. Dokunmamaları gerekenler hakkında öğrencilerini uyarın (zehirli sarmaşık, ısırgan otu, canlı hayvanlar vb.). Gözler Öğrencilerinizden başka hayvanların gözlerini “denemelerini” isteyin. Başınızın üstünde bir gözünüz olduğunu canlandırmak için, yüzü yukarıya dönük küçük bir ayna alın, aynayı elinizde düzgün bir biçimde tutun ve doğrudan aynanın içine (yukarıyı görecek biçimde) bakın. Bu şekilde birkaç metre yürümeyi deneyin. Başınızın arkasında bir gözünüz varmış gibi yapmak için, aynayı yere dik ve yüzü kendinize dönük duracak şekilde tutun. Bu farklı görüş özellikleri bizimkinden ne şekilde farklıdır? Sizce neden bazı hayvanlar gözlerinin farklı yerlerde olmasını isterdi? Dünyayı farklı şekillerde görmenin sanattaki rolü nedir? SOSYAL BİLGİLER Manzara Değişiklikleri Dışarıda bir yürüyüşe çıkın ve gördüklerinizi not edin. İleri yaştaki yetişkinler ile manzaranın onların çocukluğu zamanında nasıl olduğu hakkında konuşun. Manzara nasıl değişmiş? Hangi yönlerden aynı? Eğer siz, sınıf olarak, manzaranızın bir tarifini yazsaydınız, bu nasıl bir tarif olurdu? DİL BİLİMLERİ ABC Yürüyüşü Dışarıda dolaşarak alfabenin harfleri ile başlayan cisimler arayın. Bir karınca gördüğünüzde, öğrencilerinizden ya K harfinin altına bir karınca ile ilgili bir yazı yazmalarını, ya da resim çizmelerini isteyin. Alfabenin kaç harfini bulabileceğinize bakın. 12.2. 4.-6. Sınıflar MATEMATİK VE SANAT/RESİM İşaret Ağaçları Kendi yerel bölgenizde ağaçları temsil eden bir işaret ağacı belirleyin. Her yıl, öğrencilerinize ağaç gövdesinin çevresini ölçtürün ve gövdenin çapını, üst kısmının çapını ve ağacın yüksekliğini belirletin. Rasgele seçilmiş yaprakların EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 19 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması uzunluğu ve genişliğini ölçtürün ve ortalama yaprak boyutunu saptayın. Bu verileri yıldan yıla karşılaştırın. Gözlemlediğiniz büyüme özellikleri nelerdir? Her yıl, öğrencilere farklı açılardan ağacın resimlerini çizdirin. Bunları etiketler kullanarak dikkatle sınıflandırın ve ağaçlık alan dosyasında saklayın. Öğrenciler tamamladıkları resimleri gösterdiklerinde, onlara geçen yıllarda çizilmiş olan resimleri gösterin. Ne gibi farklılıklar görüyorsunuz? Öğrencilerin ağacın önünde dururken fotoğraflarını çekin. FEN Hayvan Toplulukları İşaret ağacının içine ve etrafına yuva yapabilecek hayvan topluluklarını araştırın. Bu hayvanlardan ne gibi kanıtlar bulabiliyorsunuz? Bu ağaç, ağaçlık alandaki yaşamda ne gibi bir rol oynamaktadır? Sonbaharın Renkleri Yapraklar renk değiştirmeye başladığında, her gün bir yaprak kopartın. Bu yaprakları kurutun. Yaprakların kopartıldıkları tarihleri kaydedin. Tümü kuruduğunda, yaprakları tarihleri ile birlikte bir postere yapıştırın. Doğal renklenmeyi (pigmentasyonu) inceleyin ve yaprakların renk değiştirmesinin sebebini anlayın. DİL BiLiMLERİ Ağaç Öyküleri Küçük gruplar halinde öğrencilerin bir ağacın etrafında kısa bir süre sessiz bir biçimde oturmalarını isteyin. Ne gibi sesler duyuyorsunuz? Bu sesler nereden geliyor? Eğer ağaç konuşabilseydi, hangi öyküleri anlatabilirdi? Ağaç ile ilgili bir haiku (Japon şiir türü) veya bir şiir yazın. SOSYAL BiLGiLER Öneriler? 12.3. 7.-8. Sınıflar SANAT/RESİM Sanatta Doğa Manzara ve yapraklar, deniz kabukları, dallar ve taşlar gibi doğal objelerin resimlerine bakın. Sanatçının vermek istediği mesaj nedir? Bir duygu, bir izlenim, bir detay ya da teknik bir bilgi mi? Sanatçıların aynı objeyi yansıtmada kullanabilecekleri farklı yollar nelerdir? Öğrencilere bir obje ya da özellik (bir ağaç, dal ya da kuru bir yaprak) seçmelerini ve bunu farklı yollar kullanarak, bir EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 20 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması gün hatlara, çizgiye veya “izlenime”, diğer gün ise doğru orantılamaya ve özel detaylara odaklanarak yansıtmalarını isteyin. Her birinin avantajları nelerdir? SOSYAL BiLGiLER Şifalı Bitkiler Şifalı bitki olarak kullanılan bitkileri belirleyin ve araştırın. Bu bitkilerden yerel bölgede yetişip yetişmediği öğrenmek için yerel bir doğa bilimci ile işbirliği yapın. Bunlar yerli bitkiler midir yoksa dışarıdan mı getirilmişlerdir? Halen kullanılmakta mıdırlar? (Örneğin: Ekinezya, Hidrastin, Ginseng, Papatya, Nane). Yerel şifalı bitkileri bulmak amacıyla bir saha gezisi düzenleyin ve bu bitkilerden yapılmış bazı bitki çaylarını deneyin. Okul bahçeniz için yerli şifalı bitkilerin yetiştirileceği bir bahçe oluşturmayı planlayın. FEN Tohum Stratejileri Sonbaharda, yabani ot/çimen ve kır çiçeklerinden kurumuş tohumlar toplayın. Öğrencilerinize şu soruları akıllarında tutarak tohumların resimlerini çizmelerini, incelemelerini ve analiz etmelerini söyleyin: Tohumlar nerede? Nasıl anlayabiliyorsunuz? Birbirlerinden farklılar mı? Bazıları diğerlerinden daha fazla ‘olgunlaşmış’ gözüküyor mu? Bunu düşünmenize ne sebep oldu? Bu bitki tohumlarını dağıtmak için hangi yolu izliyor? Tüm tohumlar bir defada mı, yoksa bir kaç seferde mi bırakılıyor? Tohumların dağıtılması hayvanlara mı, rüzgara mı ya da bir başka unsura mı dayanıyor? Tohumun sahip olduğu özellikler büyümek için iyi bir yer bulma şansı üzerinde ne yönde etkili oluyor? Bu kuru tohumlar taze meyvelerdeki tohumlardan ne şekilde farklı? Taze meyvenin fonksiyonu nedir? Yabani Tohumlar Ekmek Nemli bir kağıt havluya sararak ve havluyu da plastik bir torbaya koyarak ‘yabani’ tohumlar yetiştirmeye çalışın. Bir ya da iki hafta sıcak bir yerde tutun. Yabani tohumlar satın aldıklarımızdan nasıl farklı? Filizlenme hızları türler arasında farklılık gösteriyor mu? Öğrencilerin bitki bilimi ders kitapları ya da referans kitaplarından tohum yetiştirme konusunu araştırmalarını isteyin. DiL BiLiMLERİİ Terminoloji Geliştirme Özel terminolojiye yönelik ihtiyacı araştırın. Sonbaharda,okulunuzun doğal yeşil alanından ya da yerel yeşil alanınızdan tohumlar da dahil olmak üzere birkaç EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 21 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması farklı türde çimen toplayın. Öğrencilerden çimenleri detaylı olarak tarif etmelerini ancak bunu yaparken özel terimler kullanmamalarını isteyin. Her bir çimen türünün tanımlarını bir araya toplayın. Birbirlerine ne kadar benziyorlar? Tanımların ne kadar uzun? Hangi çimen türünün tarif edildiğinden emin olabiliyor musunuz? Bir botanik referans kitabından faydalanarak, çimen terminolojisi ile ilgili kısa bir ders verin. Geniş ve yassı yapraklar, kın, yumru ve çiçek yapısı gibi terimleri de ele alın. Öğrencilere, öğrendikleri yeni terimleri de kullanarak çimen çeşitlerini tekrar tarif ettirin. Tanımları karşılaştırın. Ne yönde değiştiler? Şimdi tanımlar birbirlerine ne kadar benziyor? Tanımlar ne kadar uzun? Özel terimler ile ilgili olarak hangi sonuca varabiliriz? Bu terimleri kullanmak ne zaman faydalıdır ve ne zaman bu terimlerin kullanılması iletişimde sorunlara yol açar? (Bu aktivite aynı zamanda kuru tohumlarla da yapılabilir). 12.4. 9.-12. Sınıflar DİL BİLİMLERİ Hayat bir Nehirdir Havza kavramını ve nehir ve göllere akan suyun geçirdiği ‘yolculukları’ yansıtan özellikler geliştirdiği görüşünü tartışın. Bu kavramı ‘kültürel su havzalarını’ dikkate alacak şekilde genişletin. İnsanlar buraya nasıl ‘akıyor’? Buraya varmak için ne tür tecrübeler yaşadılar? Toplum orada yaşayan insanların özelliklerini nasıl yansıtıyor? Bir nehri ya da dereyi ziyaret edin ve nehrin büyümesini ve onun rolünü kendinizinki ile kıyaslayan bir yazı yazın. Nehir kaç yaşında? Yaşını gösteren işaretler neler? Ona nasıl bir gözle bakılıyor? Bu nehre kimler ihtiyaç duyuyor? gibi sorular sorarak başlayın. Nehir hakkında gözlemlediklerinizi kendi büyümeniz ve sorumluluklarınız ile karşılaştırın. Hayatınızın bu noktasında size nasıl bir gözle bakılıyor? Sorumluluklarınız nelerdir? Size kimlerin ihtiyacı var? FEN Adım Ağırlığı Karda gezebilme ve yiyecek ve barınak bulabilme becerisi birçok hayvan için hayati önem taşır. Aldıkları yol hem karın özellikleri, hem de kendi fiziksel özelliklerinden etkilenir. Daha ağır hayvanların ayakları, daha hafif hayvanlara kıyasla genellikle daha büyüktür ve bacakları da daha uzundur. Farklı hayvanların karda nasıl hareket ettiklerini öğrenmenin bir yolu da onların bıraktıkları ayak ağırlıklarını incelemektir. Adım ağrılığı, bir hayvanın birim ayak alanı başına düşen kütledir. Adım ağırlıklarını kıyaslamak için, şu adım yükü endeksi kullanılır: 100 - (g/cm2)/10. Dışarı çıkmadan önce öğrencilere kendi vücut kütlelerini (libre ağırlığı x 454/1000) ve ayak alanlarını (ayak uzunluğu x ayak genişliği) hesaplatın. Dışarı çıkın ve bozulmamış ve birikmiş kardaki ayak izi derinliğini ölçün. Sınıftaki tüm öğrencilerin adım ağırlığı endeksleri ve ayak izi derinlikleri arasındaki ilişkiyi gösteren bir grafik hazırlayın. Bir evcil kedi ya da köpeğin adım ağırlığı endeksini EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 22 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması hesaplayın ve karşılaştırın. Hayvanların büyük ya da küçük ayaklara sahip olmalarının karlı ortamlarda yaşamaları üzerindeki etkileri tartışın. MATEMATiK Ağır Su Yağmur yağdığında akan suyun gerçek miktarını ölçün. Öncelikle, okul bahçesinin alanının hesaplayın. Bir sonraki yağan yağmuru ölçün ve okul bahçesine düşen yağmur hacmini hesaplayın (derinlik x alan). Bu hacmi öğrencilerin kıyaslayabileceği eşit miktarlar ile karşılaştırın. Daha fazla etki yaratabilmek için, öğrencilere bu suyun ağırlığını hesaplatın (1 kübik adımın ağırlığı 28.4 kg/62.5 lbs’dir). Tüm bu suyun nereye gittiğini tartışın. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 23 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması BöLüM C: OKUL BAHÇESi OYUNLARI VE OYUN ALANI iŞARETLERi 13. OKUL BAHÇESİ OYUNLARI (HİÇBİR ÖZEL İŞARETLEME GEREKTİRMEZ) Kılavuzun bu bölümü bazı popüler uluslararası oyunları ve Türk oyunlarını içermektedir. Bu oyunlardan hiçbiri özel ekipman/araç ya da işaretleme gerektirmemektedir. 13.1. Popüler Uluslararası Oyunlar Bu alt-bölümde sözü edilen oyunlar http://homepage.tinet.ie/~seaghan/play/games.htm. adresinden seçilmiş ve uyarlanmıştır. Buldog (Tüm yaşlar) Bir kişi ‘buldog’ olur. Diğer herkes bahçenin bir ucuna sıraya dizilir. Buldog olan kişi “Buldog!” diye bağırdığında, herkes bahçenin diğer yanına koşar. Buldog tarafından yakalananlar da birer buldog’un yardımcısı olurlar. Tekrar “Buldog” diye bağırılır ve daha önceden yakalanmamış olan herkes bahçenin diğer ucuna, oyuna başladıkları yere koşar. Buldog, herkes yakalanana kadar tekrarlanır. Sona kalan kişi, bir sonraki oyun için Buldog olur. Katil Kim? (Tüm yaşlar) Çocuklar daire şeklinde oturur. Aralarından bir kişi dedektif seçilir ve katil seçilinceye dek odadan çıkartılır. Katil, çocukların gözleri kapalı iken gizlice seçilir. Seçimin ardından çocuklar gözlerini açabilir ve dedektif de dairenin ortasına geri döner. Katil olarak seçilen kişi dairenin etrafında oturan kişilere “komik surat” yaparak onları ‘öldürür’. Kendilerine “komik surat” yapılan kişiler ölmeden önce en az 3 saniye beklemelidir. Çocuklar ölürken gülebilirler. Dedektifin işi katili bulmaktır. Oyuncular sürekli birbirlerinin yüzlerine bakmalıdır. Dedektife sınırlı sayıda tahmin hakkı verebilir, ya da katil ve dedektif dışındaki herkes ölünceye kadar oyunu sürdürebilirsiniz. Muz Kimde? (4-10) Çocuklar daire şeklinde oturur, bacaklarını dizlerini yukarı kaldırarak çapraz yaparlar. Bükük bacaklarının altından bir muz geçirerek, muzu birbirlerine aktarırlar. Bir çocuk dairenin ortasında ayakta durur ve çocuklar 'La la la, muz kimde?' şarkısını söylerken muzun kimde olduğunu belirlemeye çalışır. Ali diyor ki: (4-10) Bir çocuk (lider) diğerlerine ne yapacaklarını söyleyecektir. Örneğin ‘Ali diyor ki – burnuna dokun”. Tüm çocuklar burnuna dokunur. Oyunun zorlu kısmı lider ‘Ali EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 24 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması diyor ki’ DEMEDEN ‘Dizini kaşı’ dediği zaman ortaya çıkar. “Ali diyor ki” demeden, söyleneni yapan çocuk yanar. Çocukların 3 hakkı vardır ve sona kalan oyuncu lider olabilir. Çamura saplanmış (tüm yaşlar) Çocuklar iki takıma ayrılır. Grup kimliği kavramını kazandırılması için takımlara isimler verin. Takımlardan biri ‘aktiftir’ (yakalanan). Örneğin, Dilek yakalandığında, Dilek bacaklarını ayırarak ayakta hareket etmeden durmalıdır ve ancak kendi takımından biri bacaklarının arasından geçtiğinde ‘özgürlüğüne kavuşabilir’. Oyun, herkes yakalandığında sona erer. Daha sonra, takım rolleri değiştirilir ve oyun tekrar oynanır. Bir arkadaşı kurtarmak (tüm yaşlar) Tüm çocuklar bir nesneyi kafalarında dengede tutarak yürürler. Eğer kafanızdaki nesneyi düşürürse, donmanız gerekir ve ancak bir arkadaşınız onu yerden alıp sizin için kafanıza tekrar koyarsa (bir yandan kendi kafasındakini de dengede tutarak) kurtulabilirsiniz. Oyunun başında lider seçilen kişi aynı zamanda yavaş, hızlı, koş veya sıçra diyerek oyunun hızını da değiştirebilir. Yakala/Yakalama (tüm yaşlar) Çocuklar daire şeklinde ayakta durur. Çocuklardan biri dairenin ortasına geçer ve elinde bir nesne veya bir to şeklinde katlanmış bir çorap tutar. Bu çocuk ‘Yakala’ ya da ‘Yakalama’ der ve elindeki nesneyi daireden birine atar. Topun atıldığı çocuk kendisine talimat verildiği şekilde ya nesneyi yakalayacak ya da tutmayı reddedecektir. Eğer söyleneni yapamazlarsa, yanarlar ve bulundukları yere otururlar. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 25 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 13.2. Popüler Türk Oyunları Bu bölüm, Mart 2005 Aktif Öğrenme Çalıştayı katılımcıları tarafından geliştirilerek, daha sonra eklenecektir. 13.3. Oyunlar nasıl öğretilir: Okulların bu oyunları nasıl başarılı bir biçimde organize edebileceği ve öğretebileceğine ilişkin basit bir öneri: Öncelikle, daha üst bir sınıftan iki öğrenci, 6 – 8 alt sınıf öğrencisinin oluşturduğu gruplarla çalışır. Örneğin, grupların her biri (iki üst sınıf öğrencisi ve örneğin 6 alt sınıf öğrencisinden oluşan) örneğin öğle yemeğinden önce 10 dakika sınıf öğretmeninin gözetiminde okul bahçesinin oyun alanına gider. Üst sınıf öğrencileri yeni bir oyununu anlatır, öğretir ve oyun oynanırken izler. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 26 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 14. OYUN ALANI İŞARETLERİ KULLANILARAK OYNANAN OYUNLAR VE YAPILAN ETKİNLİKLER 14.1. Bir Aktivite Zinciri EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 27 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Bu işaretlerin konulması: • • • Zincir istenilen boyutta olabilir. Zincirin boyutu, uygun alanın büyüklüğüne göre uyarlanabilir. Çeşitli şekiller ve çizgiler kullanın Örnekte gösterilen çeşitlemeler ile sınırlı değilsiniz Adım at: Çocuklar bir adımdan diğerine ilerlemelidir. Parmak uçlarına basarak ya da her iki ayağıyla zıplayarak yürümeyi deneyebilirler. Atla/Atlama çizgileri: Çocuklar atlama çizgilerine geldiklerinde, başlangıç çizgisinden olabildiğince uzağa atlamaya çalışacaklardır. Çocukları aktivite zincirinde bu noktaya geldikleri her sefer, atladıkları mesafeyi arttırmaya çalışmalarını teşvik edin. Dengeni Bul: Çocuklar bir ayakları önde, diğeri arkada denge çizgisinde yürümeye çalışırlar. Onları hiç sorunsuz yürüyebildiklerinde zıplamaya ve hatta geri geri yürümeye çalışmaya teşvik edin! Koş: Çocukları olabildiğince hızlı bir şekilde çizgi boyunca koşmaya teşvik edin. Çocuklar kollarını iki yana açarak, bir uçak gibi koşabilirler. Çizgi gergin bir ipmiş gibi davranın ve çocukların dengede durma becerileri üzerine alıştırma yapmalarını sağlayın. Tek ayakla zıpla: Çocuklar işaretler üzerinde zıplar. Kurbağa işaretleri üzerine önce bir, daha sonra diğer ayakları ile zıplamalarını deneyin. Eğer zincirde başka hayvan işaretleri varsa, çocukları ayaklarını işaretlerin üzerinde tutmaları ve hayvanlar gibi ilerlemeleri için teşvik edin. Bu şekilde ilerlerken, çocuklar aynı zamanda o hayvanın seslerini çıkarmaya çalışılabilir. Slalom yap: Çocuklar slalom çizgisine ulaştıklarında, orta çizginin bir yanından diğer yanına zıplayacaklardır. Çocukları ayaklarını bir arada tutarak ve dizlerini eğerek kayak yapıyor gibi davranmaya ikna edin. İp atla: Çocuklar ayak izlerinin üzerinde, kollarını sanki bir ip atlıyormuş gibi döndürerek sıçrar. Çeşitlemeler: Bu aktiviteyi biraz daha zorlaştırmak için: “Adım at” bölümünde, çocuklara işaretler üzerinde istedikleri şekilde ilerlemelerini söyleyin: örn. tek bacak üstünde sekerek, zıplayarak ve dönerek. Ancak çocuklar aynı hareketi iki kez yapamazlar. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 28 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması “Atla” bölümünde, çocukları, onları kollarını da kullanmaya itecek çift bacaklı atlayışlar yapmaları için teşvik etmeye çalışın. Bir alternatif olarak; çocukların yan dönmesini ve bacaklarını yukarı doğru çekerek çizgiler arasında zıplamasını isteyebilirsiniz. Denge çizgisinde, çocukları geri geri yürümeye ve hatta çizgi üstünde tek ayak üzerinde zıplayarak ilerlemeye teşvik edin. Tek ayakla zıpla bölümünde, çocukları kurbağa gibi sıçramaya ya da aynı zamanda hem ellerinin, hem ayaklarının üzerinde yürümeye teşvik edin. Ek çeşitlemeler: zincirde ilerlerken bir top sektirmeyi deneyin ya da zincir üzerindeki bazı noktalara engeller koyun – örneğin trafik hunileri, veya küçük top. Çocuklar üzerlerinden atlayarak ya da etraflarından koşarak bu engelleri aşmaya çalışacaklardır. Bu etkinlik, “lideri takip et” tarzında yapılabilir. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 29 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 3 1 4 6 2 8 9 6 3 8 7 10 10 7 4 1 10 5 8 5 2 9 14.2. Seksek (birden fazla kişi ile oynanır) 9 7 5 6 4 2 3 1 Gösterilen çizim, üç seksek oyunun üç öğrenci grubu tarafından aynı anda oynanabileceği şekilde tasarlanmıştır. İşaretlerin hazırlanışı: Kareler; 30cm X 30cm Merkezdeki kare; dört üçgene bölünmüş şekilde 60cm X 60cm Oyunun kuralları: İlk oyuncu, yerini belirleyecek işaretini (küçük bir parça tahta ya da benzeri), bir numaralı karenin içine atar. Daha sonra oyuncu zincir boyunca, tek karelere bir, “çift karelere” ise iki ayağını koyarak bu şekilde ilerler (örn. sol ayak iki numarada ve sağ ayak da üç numarada). On numaralı kutuya ulaşıncaya kadar bu şekilde ilerler. Daha sonra yer belirleyici iki numaralı kareye atılır ve oyuncu on numaralı kareye ulaşıncaya dek oyun aynı şekilde sürdürülür. Kurallar: Yer belirleyici karenin içine düşmelidir. Doğru karenin dışına düşerse, ya da karenin çizgilerine değerse, bu “hatalı bir atıştır” ve oyuncu tekrar sırası gelinceye dek beklemelidir. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 30 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Oyuncu zincir boyunca sekerek ilerlerken, çizgilere değmemeli ya da zincirin dışına çıkmamalıdır. Bu iki “faulden” birini yaparsa, tekrar sırası gelinceye kadar beklemeli, sırası gelince yine son kaldığı rakama yer belirleyici atarak başlamalıdır. Bir oyuncu yer belirleyicinin içinde bulunduğu kareye basamaz. Bu karenin üzerinden atlanmalıdır. Yer belirleyicisini “10” numaraya ulaştıran ve daha sonra da on numaralı kareye sıçrayan ve daha sonra da başarı ile geriye dönen ilk oyuncu oyunu kazanır. “İddialı Seksek” Oyunun bir varyasyonu olarak ve oyunu daha uzun ve hatta daha eğlenceli hale getirmek için, 10 numaraya ulaşan oyuncu bir karenin sahibi olduğunu iddia edebilir (tebeşir ile isminin baş harfini karenin içine yazabilir veya renkli bir kalem ile işaretleyebilir). Bir kare üzerinde sahiplik iddia edildiğinde, o karenin sahibinden başka kimse zincir boyunca ilerlerken ya da geri dönerken o kareye ayak basamaz. Eğer basarsa, bu faul olarak kabul edilir ve oyuncu yanar. Sahibi olan karelerin sayısı arttıkça, zincir boyunca ilerlemek daha da zor hale gelir. En fazla kareye sahip kişinin ilerlemesi ve geri dönmesi diğerlerine kıyasla daha kolay olacaktır. Oyuncuların kısa bir süre dinlenmek için “sahip oldukları” kareye her iki ayaklarını da koyma hakları vardır. Tüm karelerin sahipleri olduğunda oyun sona erer. En fazla karesi olan oyuncu oyunu kazanır ya da oyunu kimin kazandığı, sadece tek bir kişi halen zincir boyunca ilerleyebildiğinde kendiliğinden ortaya çıkar. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 31 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması 14.3. Labirent İşaretlerin hazırlanması: Boyutları alana uygun olarak belirlenecek çeşitli çizgiler çizin. Çizgiler birbirinden en az 30 cm uzaklıkta olmalıdır (45 cm boşluk bırakılması da uygun olabilir). Dört farklı renkteki şekiller, labirentin giriş noktalarını işaret eder. Oyunun kuralları Labirente rasgele birkaç obje yerleştirin. Oyuncular, bir labirent girişi seçerler ve bu giriş onların “üssü” olacaktır. Amaç, oyuncuların labirentten olabildiğince çok obje toplamaları ve bu objeleri “üslerine” geri götürmeleridir. En fazla objeye sahip oyuncu oyunu kazanır. Her oyunun başında oyuncuların başlangıç noktalarını değiştirdiklerinden emin olun. Oyun, daha fazla obje eklenerek veya aynı zamanda oyuncuların objeleri labirentten alırken sırayla oynayabilecek takımlar oluşturularak adapte edilebilir. Kurallar: Her seferde labirentten sadece tek bir obje alınabilir. EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 32 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi Okulların Tüm Alanlarının Öğrenim Ortamı olarak Kullanılması Oyuncular objeleri toplamak için, çizgilerin üzerlerinden geçemez veya uzanamaz. 15. REFERANSLAR Bu Kılavuzdaki materyaller, aşağıdaki temel kaynaklardan seçilmiş ve Türkiye için uyarlanmıştır (tamamı internet’ten İngilizce olarak indirilebilir): • Your School Grounds Handbook (Okul Bahçeniz için Kılavuz) Kaynak: http://freespace.virgin.net/school.scapes/viewour.htm • Planning First to Make Your Outdoor Classroom Last: A Best Management Practices Guide for Creating And Sustaining Outdoor Classrooms in Georgia, Georgia Wildlife Federation, 2004 (Öncelikle Açık Hava Sınıfınızın uzun süre Dayanmasını Planlamak: Georgia’da Açık Hava Sınıflarının Oluşturulması ve Korunması için En İyi İdari Uygulamalar, Georgia Vahşi Yaşam Federasyonu, 2004) http://www.gwf.org/bmpindex.htm • Active Playgrounds: A Guide for Primary Schools, British Heart Foundation (Aktif Oyun Alanları: İlkokullar için bir Rehber , İngiltere Kalp Vakfı, 2001) http://www.bhf.org.uk/youngpeople/uploaded/bhf_active_playgrounds.pdf • Playground Markings and Other Traditional Games, Southern Health Board (Oyun alanı işaretlemeleri ve diğer Geleneksel Oyunlar, Güney Doğu Sağlık Kurulu) http://www.sehb.ie/publications/playground_markings_trad_games/playground_ma rkings_trad_games.pdf • The Health Promoting Playground: Ideas for Marking Your Playground, Welsh Assembly, Third Edition 2002 (Sağlık Arttırıcı Oyun Alanı: Okul Bahçenizi İşaretlemek için Fikirler , Welsh Assembly, Üçüncü Basım 2002) http://www.healtheschool.org.uk/pdf/healthpromoting_playground.pdf • Sınıf ve konuya göre açık havada ders fikirleri: http://www.greenteacher.com/articles/50planet.html • Açıkhava oyunları için fikirler: http://homepage.tinet.ie/~seaghan/play/games.htm. Aksi belirtilmedikçe, bu el kitabı “Bölüm A”da yer alan tüm resimler aşağıdaki adresten alınmıştır: http://freespace.virgin.net/school.scapes/viewour.htm ---o—O—o--- EU-T SBEP European Union-Turkey Support to Basic Education Project 33 AB-T TEDP Avrupa Birliği-Türkiye Temel Eğitime Destek Projesi