TIDE_SAYI_25 - Türkiye İç Denetim Enstitüsü
Transkript
TIDE_SAYI_25 - Türkiye İç Denetim Enstitüsü
KIŞ 2010 SAYI: 25 Fiyatı 15 TL “Kurumsal Yönetim Güvencesi ‹çin ‹ç Denetim” Dr. Eren Gegin Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli Yeflil Kalem ..............................................................16 Salim Kad›beflegil Küresel De¤erler ve Etik Çizgi Ötesi ...............................................................22 Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Sertifikasyon Komitesi Mühür ......................................................................32 Dr. Ahmet Genç “Ülkemizde ‹ç Denetim Mesle¤inin Çok H›zl› Bir Geliflim Gösterece¤ine ‹nan›yorum” Yak›n Plan.................................................................44 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi Neo-Denetim Yans›ma ...................................................................56 Aysberg 6 V‹ZYON Mesleki yay›nc›l›kta küresel de€er yaratmak M‹SYON Özel sektör iç denetim uygulama örnekleri Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim ile ilgili; pay ve menfaat sahipleri, mesle€in profesyonelleri ve çözüm orta€› olarak hizmet gören kurum ve kurulufllar için iletiflim, paylafl›m ve referans kayna€› olmak. 3 Mesle¤in Profesyonellerine; "Paylaflarak Geliflmek ‹çin..." Merhaba Sektörünüzde; Tüm Paydafllar›n; "Kurumsal Yönetim Güvencesi ‹çin..." A dan...Z ye ’ ’ Bilgi ve Referans Kayna¤› "‹ç Denetim" Dergisi 6 Yak›n Plan bölümünde sigortac›l›k sektöründeki iç denetim düzenleme ve uygulamalar›na iliflkin olarak, Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürü Dr. Ahmet Genç ile bir söylefli gerçeklefltirdik. Bildi¤iniz üzere geçen say›m›zdan itibaren dergimizde “meslek tarihi” ile ilgili bir yaz› dizisine bafllam›flt›k. Bu say›m›zda da yaz› dizimize devam ediyoruz. Bu kapsamda T‹DE'nin kurulufl çal›flmalar›nda önemli sorumluluklar alan Ersin Güneralp, Hüseyin Karaçal› ve Sinan Tanakol ile yap›lan bir söylefliyi yine Yak›n Plan bölümünde bulabilirsiniz. Perçin bölümünde T‹DE’nin ilk kad›n baflkan›, IIA Yönetim Kurulu’nda Türkiye’den görev alan ilk meslektafl›m›z, IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi Özlem Aykaç ile yap›lan bir söylefliyi bulabilirsiniz. Mühür bölümünde ise çok önemli fonksiyonu bulunan T‹DE Sertifikasyon Komitesi üyeleri ile yap›lan bir söylefli yer al›yor. Bu söyleflide önemli ve yararl› bilgiler bulaca¤›n›z› umuyorum. Mesle¤imizin farkl› yönlerini de yans›tabilmek amac›yla bu say›m›zdan itibaren Ayraç bölümünde “Bir Denetçinin Seyahatnamesi” ad›nda bir yaz› dizisine bafllad›k. F›rsat buldukça bu yaz› dizisini devam ettirmek istiyoruz. Ataç bölümünde ise T‹DE'nin emektarlar› Sevilay Çal›flkan ve fiebnem Kabasakal ile yap›lan söylefliyi bulabilirsiniz. Derginin di¤er bölümlerinde ise yine iç denetimle ilgili güncel geliflmelere faydal› olaca¤› ve ilgiyle okunulaca¤› düflünülen makale ve yaz›lara yer verildi. Son olarak, tüm meslektafllar›m›z›n dergimize makale ve yaz› göndererek katk›da bulunabilece¤ini ve bundan son derece memnun olaca¤›m›z› belirtmek isterim. Bir sonraki say›m›zda görüflmek dile¤iyle, ‹ç denetim ile ilgili yeni ve farkl› bak›fl aç›lar›n› takip etmek, güncel kalmak, de¤iflim, geliflim ve büyümenin orta¤› olmak için bir ad›m at›n ve "‹ç Denetim" Dergisi’ne abone olun... ‹letiflim için tel: 0 212 212 55 25 Faks:0 212 212 55 26 E-posta: [email protected] Web adresi: http://www.tide.org.tr Gürdo¤an Yurtsever Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü [email protected] ‹Ç DENET‹M / Yaz 2009 "Rekabet Gücünüz ‹çin..." Kas›m 2009 tarihinde “Neo-Denetim” ana temas›yla gerçeklefltirilen, 13.Türkiye ‹ç Denetim Kongresi’ne kat›l›m oldukça yo¤undu. Kongre ile ilgili bilgi ve aç›l›fl konuflmalar›na dergimizin Yans›ma bölümünde yer verdik. Kongrenin ilk oturumunda sunulan "Krizin Oluflumunda Risk Yönetiminin Rolü", "Kurum Bünyesinde Katma De¤erli ‹ç Denetim Fonksiyonu Yaratmak" ve "‹ç Denetim Mesle¤inin Akademik Geliflimi" konular›ndaki bildirileri Parmak ‹zi bölümünde okuyabilirsiniz. Kongrenin son oturumu olan “Özel Sektör-‹ç Denetimde Uygulama Örnekleri” panelindeki konuflmalar›n tam metnini ise dergimizin Aysberg sayfalar›nda bulabilirsiniz. Kongrenin bir di¤er oturumu olan “Kamu Yönetiminde Yeni Denetim Yaklafl›m› ve ‹lk Uygulama Örnekleri” panelindeki konuflmalara ise bir sonraki say›m›zda yer vermeye çal›flaca¤›z. 6 ‹çindekiler Aysberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6 Özel Sektör-‹ç Denetim Uygulama Örnekleri Yeflil Kalem . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 Dr. Eren Gegin Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli Çizgi Ötesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Salim Kad›beflegil Küresel De¤erler ve Etik Parmak ‹zi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Kriz Oluflumunda Risk Yönetiminin Rolü Perçin . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30 Özlem Aykaç IIA Yönetiminde ‹lk Meslektafl›m›z Mühür . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Sertifikasyon Komitesi Ayraç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .40 Ebru Al›fl›k Y›ld›r›m Bir Denetçinin Seyahatnamesi Yak›n Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44 Dr. Ahmet Genç “Ülkemizde ‹ç Denetim Mesle¤inin Çok H›zl› Bir Geliflim Gösterece¤ine ‹nan›yorum” Yak›n Plan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46 Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Mesle¤inin Yak›n Tarihine Bak›fl - II Ataç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .54 Sevilay Çal›flkan, fiebnem Kabasakal T‹DE'nin ‹letiflim ve Hizmet Yüzleri Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Derne¤i AdIna İmtİyaz Sahİbİ Ali Kamil UZUN Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak 1. Blok No: 6 D: 16 Esentepe / İstanbul Sorumlu YazI İŞlerİ Müdürü Gürdoğan YURTSEVER Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak 1. Blok No: 6 D: 16 Esentepe / İstanbul KATKIDA BULUNANLAR Dr. Ahmet Genç, Ahmet Küçüksavaş, Ali Kamil Uzun, Ali Şir Yardım, Aysan Sinanlıoğlu, Prof. Dr. Burak Saltoğlu, Coşkun Şen, Ebru Alışık Yıldırım, Dr. Eren Gegin, Ersin Güneralp, Fuat Öksüz, Gürdoğan Yurtsever, Halil Cantekin, Hüseyin Karaçalı, İbrahim Peker, İlker Özcan, Dr. Masum Türker, Mete Türkyılmaz, Nazif Burca, Orçun Osoy, Özlem Aykaç, Roderick M. Winters, Salim Kadıbeşegil, Serhan Göktürk, Sevilay Çalışkan, Sinan Tanakol, Doç. Dr. Şaban Uzay, Şebnem Kabasakal, Şenol Toygar, Tolga Aksoy REKLAM Sevilay Çalışkan, Şebnem Kabasakal İLETİŞİM ADRESİ Emekli Subayevleri Müşir Derviş İbrahim Sokak 1. Blok No: 6 D: 16 Esentepe / İstanbul Tel: 0 212 212 55 25 Faks: 0 212 212 55 26 E-posta: [email protected] / [email protected] http://www.tide.org.tr Y›ll›k Abone Bedeli: 60 TL KDV dahildir. ‹ki Y›ll›k Abone Bedeli: 120 TL KDV dahildir. YAPIM Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd. Şti. Prof. N. Mazhar Ökten Sk. No: 1 Rota Binası 34360 Şişli-İstanbul Tel: 0 212 224 01 44 Faks: 0 212 233 72 43 E-Posta: [email protected] http://www.rotaline.com YAYIN TÜRÜ Yaygın Süreli Yayın BASKI TARİHİ Ocak 2010 BASKI ve CİLT TOR Ofset San.ve Tic. Ltd. Şti. İmam Çeşme Cad. No: 26/2 Ayazağa Şişli-İstanbul Tel: (0212) 332 08 38 (Pbx) Faks: (0212) 332 08 39 E-Posta: [email protected] Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği tarafından üç ayda bir yayımlanır. Yazıların fikri sorumluluğu yazarlarına aittir. VİZYON Mesleki yayıncılıkta küresel değer yaratmak MİSYON Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim ile ilgili; pay ve menfaat sahipleri, mesleğin profesyonelleri ve çözüm ortağı olarak hizmet gören kurum ve kuruluşlar için iletişim, paylaşım ve referans kaynağı olmak. Yans›ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .56 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi Neo-Denetim Yans›ma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66 Ali fiîr Yard›m ECIIA-Avrupa ‹ç Denetim Enstitüleri Konfederasyonu Çal›flmalar›ndan ‹zlenimler Pano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .68 Quiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69 Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 (The Institute of Internal Auditors Chairman’s Special Recognition Award) (The Institute of Internal Auditors Publication Contest Newsletter Category) (The Institute of Internal Auditors Membership Competition) (The Institute of Internal Auditors International Mastering Advocacy Program Award) 8 9 AYSBERG AYSBERG 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi özel sektör paneli Sabanc› Holding Denetim Daire Baflkan› Fuat Öksüz baflkanl›¤›nda gerçeklefltirildi. Panele, Halil Cantekin, Nazif Burca, Aysan Sinanl›o¤lu ve Mete Türky›lmaz konuflmac› olarak kat›ld›lar. 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi'nin özel sektör panelini “‹ç Denetimde En ‹yi Uygulama Örneleri” adl› konu bafll›¤› oluflturdu. Panelin oturum baflkanl›¤›n› Sabanc› Holding A.fi. Denetim Daire Baflkan› Fuat Öksüz yapt›. Öksüz konuflmas›nda flunlar› dile getirdi: “Öncelikle bu kongrenin düzenlenmesinde eme¤i geçen tüm arkadafllara bir kez daha teflekkür ederim. Bizlere de buradaki arkadafllar›ma da söz verildi¤i için ayr›ca teflekkür ediyorum. Biliyorsunuz bu kongrelerin en önemli özelli¤inden bir tanesi de biz meslektafllar›m›z› bir araya getirmesi, tecrübelerin, deneyimlerin ve bilginin paylafl›lmas›d›r. Bilgi paylaflt›kça büyüyen yegane fleylerden bir tanesidir. Biz bu bölümümüzde 4 güzide kurumumuzun gerçekten mesle¤ini nüfuz etmifl 4 de¤erli yöneticisinden kendi uygulamalar›n› dinleyece¤iz. Misyonumuzu bu bilgilerle paylaflarak yerine getirece¤iz. Herkes için hay›rl› olmas›n› diliyorum.” “Müflteriler, Do¤ru, Eksiksiz Bilgi ‹sterler” Öksüz'ün ard›ndan Fortis Bank Teftifl Kurulu Uygulama Örnekleri Baflkan› Halil Cantekin konuflmas›na bafllad›. Cantekin yapt›¤› sunumda, yeni denetimin bankac›l›k alan›ndaki uygulamas› üzerinde durdu ve kat›l›mc›lara konu hakk›nda baz› bilgiler verdi: Biliyorsunuz klasik anlamda denetimde geçmifl dönemlerde ve hâlâ baz› kurumlar›m›zdaki uygulamalarda güven çok önemli. Yani “Bana güven, bana bilgileri ver, ben gere¤ini yapar›m. Benim söylediklerim do¤rudur.” fleklinde bir yaklafl›m vard›. Bu geliflen zaman içerisinde yaflanan olaylar sonra güvende azalma, fleffafl›kta art›fl oldu. ‹ç denetimde bu sayede daha önemli olmaya bafllad›. Trend bu yönde. En sonunda da kan›tlama aflamas›na geldi yani “Ben denetçi olarak gitti¤im zaman bunu bana kan›tla, bu bilgiler nereden geliyor, nas›l geliyor, bunlar›n do¤rulu¤u nedir? gibi sorularla sorgulay›c› bir yaklafl›m sergilenmeye baflland›. Dolay›s›yla yönetim de bizim denetledi¤imiz konularla ilgili bana kan›tlar vermek zorunda ve o kan›tlarla olay›n netleflmesi laz›m. rasyonel yönetim, üst yönetim, denetim kurulu ve komiteleri. Dolay›s›yla bu müflterilere hizmet eden bir görevi yerine getiriyoruz. Müflterilerimiz hiçbir zaman sürprizi sevmezler. Sürpriz biliyorsunuz en büyük tehlikedir. Do¤ru, eksiksiz bilgi isterler h›zl›. “Ne var?” “Hatalar nerede?”, “Eksikler nerede?”, “Problemler nelerdir?” Bunlar› bilmek ve bunlara çözüm getirmek isterler. Bütün en önemli, en kritik alanlarda ba¤›ms›z ve objektif güvence. Yani denetim yapt›ktan sonra ben diyorum ki eksikler, hatalar bunlar, bu hatalara yönelik çözüm yollar› da bunlar. Ve bunu yönetimle konuflup yönetime verdi¤im zaman, yönetim bunu kabul ediyor ve arkas›ndan bunu ne zaman düzeltece¤imi, nas›l düzeltece¤imi bana soruyor. Ben bütün bunlara asl›nda eksikler vard›r, hatalar vard›r, kontrol yeterlidir, yetersizdir gibi bir kan›ya var›yorum, güvence veriyorum. Bizim müflterilerimiz kimlerdir? Afla¤›dan yukar› do¤ru bakt›¤›n›zda düzenleyici kurumlar ve bizim müflterilerimiz, ba¤›ms›z denetçiler, ope- Ayn› zamanda her fley de¤iflim içerisinde, bu yüzden de¤iflime uygun bir yap› gerekiyor. Gelecekteki yöneticiler için bir e¤itim alan› yani “Profesyonel ve Ba¤›ms›z Güvence Sa¤l›yoruz” ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Özel Sektör - ‹ç Denetim 10 11 AYSBERG AYSBERG Bizim iç denetim yaklafl›m›m›z yönetmeli¤imizde var. Bankac›l›kta iç denetimin fonksiyonlar› teftifl kurular›na verildi¤i için kanunla ilgili bir s›k›nt› yok. Ve bu ismi de geleneksel oldu¤u için devam ettiriyoruz. Misyonumuz, amac›m›z Fortis Bank A.fi. Teftifl Kurulu, Fortis Bank A.fi.'nin amaçlar›na ulaflmas›n› desteklemeye yönelik olarak profesyonel ve ba¤›ms›z güvence sa¤lar. Teftifl Kurulu; yönetiflim, risk yönetimi ve kontrol süreçlerinin etkinli¤ini de¤erlendirir, bu süreçlerin verimli ve etkin çal›flmas› yönünde öneriler yapar. En d›flta düzenleyici kurumlar, müflteriler, yat›r›mc›lar, analistler, hükümetler, tedarikçiler ve personel. Bir alt›na bakt›¤›m›zda yönetim kurulu, denetim komitesi var ve en içteki daire içinde icra kurulu, iç kontrol sistemi, uyum, yönetim riski türü ana denetim alan›m›z 3. daire. O daire yapm›fl oldu¤umuz denetimler sonucunda iç kontrol sisteminin o misyonumuzda yer alan flekilde çal›fl›p çal›flmad›¤›na dair iç kontrol güvencesi veriyoruz. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Kontrol Operasyonlarda Bafll›yor Genel olarak bankac›l›kta 3'lü bir savunma akti var. Bizim bankac›l›kta yönetim etkisi var. Yönetim, yönetime yak›nl›k bir de ba¤›ms›zl›k. Matrikse bakt›¤›n›zda en ba¤›ms›z olan iç denetim, daha sonra risk yönetimi, iç kontrol geliyor. En altta da operasyonlar. Yani bankac›l›¤›n bileflenlerinin faaliyetlerinin yer ald›¤› ba¤l› oldu¤u operasyonlar. Kontrol operasyonlarda bafll›yor. Risk yönetimi, iç kontrol taraf›ndan devam ettiriliyor. Bütün bu sistemin teftifl kurulu olarak denetimini yap›yoruz. Burada 1. ve 2. seviye kontroller, sürekli kontroller yaparken, teftifl kurullar› dönemsel kontroller yap›yorlar. Burada organizasyonlar riskleri belirleyen üsttür, tepedir. Riskler böyle belirlenir. “Hangi riskleri alaca¤›z, neler yapaca¤›z, nas›l yazaca¤›z?”› belirleyen bir tepedir. Amaç Organizasyona Katma De¤er Sa¤lamak Risk faktörlerine; piyasa riski, pazar riski, operasyonel risk aç›s›ndan bak›yoruz. Geçmiflten gelen s›k›nt›lar varsa, orada problemler varsa, elimizdeki somut bilgilere göre onlara bak›yoruz., do¤al riski buluyoruz. Bu do¤al riske göre bulunan nokta, bulunan rakamlar critical ve safety olarak bu denetim biriminin fleklini ç›kart›yor. Kritik olanlar riskli alanlar olarak ç›k›yor. Biz burada kritik olanlar› ç›kart›p, kalanlar› 2 y›l içinde tümünü denetleme gibi bir yükümlülü¤ümüz var. Riskler yukar›dan afla¤›ya en tepeden afla¤›ya do¤ru inerken kontroller ise tabandan yukar› do¤ru gidiyor. Operasyonlar›, operasyoncular kontrol ediyor. Onlar›n da baz› çok önemli risk yaratan konular›n› ise iç kontrol elemanlar› kontrol ediyor. Kariyer Geliflimi ‹çin Sertifikasyon Bizim organizasyon ve insan kaynaklar›m›za bakt›¤›m›z zaman yine denetim komitesine ba¤l› oldu¤umuzu görüyoruz. Kurumsal bankac›l›k ifltirakler denetim yönetimi bankac›l›kta, bankalar kanunu ile teftifl kurulu hem bankac›l›k birim ve bölümlerini hem de bankan›n ifltiraki olan tüm kurumlar› denetlemek zorunda. Dolay›s›yla kurumsal bankac›l›kta ifltirak denetimi ve yönetimi Malta'daki, Bahreyn'deki faaliyetlerini denetliyor. Servis kontrolleri yönetimi bankan›n tüm IT, insan kaynaklar›, risk yönetimi, hukuk gibi tüm destek fonksiyonlar›n› denetliyor. Operasyon ofis hem bu birimlere IT anlam›nda destek veriyor. Dünyada, yurtd›fl›nda soruflturma ayr› bir bölüm ama Türkiye mevzuat›nda teftifl kurulu alt›nda olmas› gerekti¤i için soruflturmay› da teftifl kurulu alt›nda tutuyoruz. Biz, her mevkideki fonksiyondan eleman al›yoruz. Mühim olan bunlar›n yarat›c›, nitelikli, kaliteli ve denetim misyonunu yerine getirecek elemanlar olmas›na bak›yoruz. Yani bizim teftifl kurulu 25 kiflilik grup içinde 7 tane mühendis arkadafl›m›z var. Makine mühendisi, inflaat mühendisi ve elektronik mühendisi geçmifli olan ama iflletme master› yapm›fl sertifikas› olan arkadafllar bunlar. Burada sürekli e¤itim, sürekli kendini gelifltirme, sürekli geliflimleri izliyoruz. Uluslararas› sertifikasyon onlar›n yükselmelerinde, kariyerlerinde bir kriter. Tek kriter de¤il ancak önemli bir kriter. CIA sertifikas› almayan ya da IT taraf›ndan sertifikas› olmayan, ya da soruflturma taraf›ndan sertifikas› olmayan arkadafllar›m›z yönetici olam›yor. Yani; kariyer orada t›kan›yor. Dolay›s›yla sertifikasyon kariyer geliflimi için oldukça önemli bir kriter. Bizim 2006'dan sonraki geliflimimizi gösteriyor bu. 2006'da bizim 6 tane sertifikal› eleman›m›z varken 2009'da bu say› 28 taneye ç›kt›. Bu çal›flan say›s›yla da orant›l› bakt›¤›m›z zaman 32 Halil Cantekin-Fortis Bank Teftifl Kurulu Baflkan› elemanda yüzde 16 iken bugün yüzde 80'e yaklaflt›. Bunlar›n baz›lar›nda 3 sertifika, 4 sertifika söz konusu olabiliyor. Yani; 28 sertifika 17 kifliye da¤›lm›fl durumda. Süreçler Standardize Ediliyor Metodolojiden k›saca bahsetmek istiyorum. Fortis'in ana merkezinin metodolojisini kullan›yoruz. Bütünleflik bir denetim. Yani; IT, operasyonlar ve finansal denetim risk bazl› yukar›dan afla¤›ya, afla¤›dan yukar› makro-mikro. Burada denetim evreni belirleniyor. Bütün global denetim evreni çerçevesinde bütün denetim alanlar› belirleniyor. Süreçler standardize ediliyor. IIA standartlar›na uyum kesinlikle zorunlu. Burada yap›lan genel standartlara uyuyoruz. Ve baflta bahsetti¤im gibi denetim güvence veriyor. Önce denetimin evreni belirleniyor, bunun risk aç›s›ndan de¤erlendirilmesi yap›l›yor. Arkas›ndan denetim plan› yap›l›yor. Denetim plan› ifl birimleri ile de görüflülerek netlefltiriliyor. Daha sonra denetimin y›l içindeki plan› yap›l›p, denetim görevleri belirlendikten sonra bunlar ifl süreçlerinin dönüflümü olarak devam ediyor. Bu evrende “Hangi alanlar denetlenmeli” sorusuna cevap ar›yoruz. Burada risk de¤erlendirmesi aflamas›na geliyoruz. Bizim Fortis Bank olarak denetim evrenimiz 250 civar›. Di¤er taraftan BDDK taraf›ndan teftifl kurullar›n›n çal›fl›p çal›flmad›¤› denetleniyor. Gelip bizlerle konufluyorlar. Raporlar›m›z› al›p bak›yorlar. Yönetim ve gözetim var bir de iç de¤erlendirme. Bunlar da IIA standartlar›na göre sürekli iç de¤erlendirme, yurt d›fl›ndan denetçiler gelip bizim tüm dosyalar›m›za bak›yor. ‹ç de¤erlendirmeyi y›ll›k olarak yap›yoruz. D›fl de¤erlendirme de 5 y›lda bir d›fl denetim firmalar› taraf›ndan yap›l›yor. Toplam 100'ün 70-80'i denetime ayr›lmas› laz›m. Anketlerle müflterilerden feedback al›yoruz. Eskiden teftifl üst yönetime bilgi veren bir fonksiyonu vard›. Dan›flmanl›k yapard› flimdi ise güvence veriyor. 2'li savunma hatt› vard› flimdi 3'lü savunma hatt› oldu. Operasyonel çal›fl›rd› flimdi ise stratejik yukar›dan afla¤›ya denetleme durumuna geldi. Eskiden sadece operasyonel yönetimlere bak›l›rd›. D›fl kaynaklardan da yararlanma söz konusu oldu. Hukuk denetiminde avukat, vergi konusunu anlayan eksperlerle teftifl kuruluna dahil edildi. Amaç organizasyona katma de¤er sa¤lamak, organizasyonun sa¤l›kl› ve verimli çal›flmas›na katk›da bulunmak. “Türkiye'nin En De¤erli Markas› Seçildik” Cantekin’in ard›ndan söz s›ras›, Türk Telekom ‹ç Denetim Baflkan› Nazif Burca'ya geldi. Burca konuflmas›na Türk Telekom Grubu hakk›nda k›saca bilgi vererek bafllad› ve konuflmas›nda flu sözlere yer verdi: Bildi¤iniz gibi Tük Telekom, Türkiye'nin entegre hizmet sa¤lay›c›lar›ndan biri. Bu ne demek? Sabit telefon, veriler, internet hizmetlerinin tek çat› alt›nda verilen gruplardan, ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 denetimde çal›flacak elemanlar zaman içerisinde sistemin içine giriyor, sistemde de çal›fl›yor. Ve bu sisteme girdiklerinde denetimden ald›klar› bilgi yetkinlikleri yürütmede de etkili olarak kullanma olana¤›n› elde ediyorlar. Denetim birimi, ifl birimlerinde yeteneklerini art›rmalar› ve gelecekte riskleri görmede yard›m ediyor. O konularda bilinç ve fark›ndal›k getiriyor. Ve di¤er güvence fonksiyonlar› olan, iç kontrol, risk yönetimi özellikle bankac›l›kta bunlar geliflmifl kavramlar, bunlara da destek veriyor. 12 13 AYSBERG AYSBERG Nazif Burca-Türk Telekom ‹ç Denetim Baflkan› ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 en güçlü gruplardan bir tanesi. GSM operatörlerinden Avea'n›n yüzde 81'i Türk Telekom'un. TTnet, Innova, Argela, Asist, Sobe, e¤itim flirketimiz Türk Telekom'un yüzde 100 hissesine sahip oldu¤u flirketler. Ayr›ca Arnavutluk Türk Telekom'un da yüzde 20 az›nl›k hissesine sahibiz. Türk Telekom 1840 y›l›nda Osmanl›-y› Amirane ad›yla kuruldu. 169 y›ll›k tecrübesi var. Hissedar yap›s›na bakt›¤›m›zda Türk Telekom 2005 y›l›na kadar hazinenin tamam›yla hissesine sahip oldu¤u bir kuruluflken, 2005 y›l›nda özellefltirildi ve yüzde 55'i O¤er Telekom olarak sat›ld›. Yüzde 30'u hala devlete ait. Yüzde 15'i ise halka arz edilmifl durumda. 15 May›s 2008'de yine önemli bir dönüm noktas› geçirdi Türk Telekom. Hisseleri ifllem görmeye bafllad›. 11.2 milyar dolar de¤ere sahip. Konsolide ciromuz 30 Eylül 2009 y›l› itibariyle 7.818 milyar TL. Sabit hat müflterilerimiz yaklafl›k 16.8 milyon TL. ADSL, müflterilerimiz 6 milyon TL. GSM müflterilerimiz 12 milyon ve 29 bin civar›nda personelimiz var. Geçen y›l da Türkiye'nin en de¤erli markalar› aras›nda seçildi. ‹ç Denetimin Kapsam› Genifl Biz asl›nda yeni bir departman›z. 2007 y›l› sonunda kurulduk. Daha önce teftifl kurulu vard›. Köklü bir birimdi. Teftifl kurulunun çok önemli katk›lar› olmufltur kuruma. Ancak kurumun gelece¤i gere¤i teftifl kurulu iç denetime dönüfltü- Biz, IT, operasyon, finansal, uyum denetimleri gerçeklefltiriyoruz. Dan›flmanl›k görevimiz daha a¤›r bas›yor. Di¤er taraftan metodolojilerimiz de farkl› teftiflle. Risk de¤erlendirme, risk odaklama her fleyden çok önemli iç denetim metodolojisinde. Sonra ba¤l› oldu¤umuz kurumlar farkl›. Risk denetim komitesine kadar rapor veriyoruz. Bu objektiflik ve ba¤›ms›zl›k aç›s›ndan çok önem arz ediyor. Di¤er taraftan benzerliklerimiz de var. ‹nceleme sonuçlar›nda risk yönetimine devam ediyoruz. Kurulumla ilgili yapt›¤›m›z çal›flmalardan sizlere k›saca bahsetmek istiyorum. 2008 y›l› içerisinde bu kurulum çal›flmalar›n› tamamlad›k. Kurulum çal›flmalar›nda yard›m ald›k. Çal›flma esaslar›m›z› ve denetim metodolojimizi öncelikle belirledik. ‹fle al›m e¤itimlerimizde pilot denetimlerimizi gerçeklefltirdik. Otomasyon sistemlerimizi ve sürekli denetim sistemlerimizi kurduk. Performans göstergelerimizi tespit ettik. Burada kurulum s›ras›nda dikkat etti¤imiz hususlardan bir tanesi; her aflamada uluslararas› iç denetim standartlar›na uymaya gayret etmekti. Bunun d›fl›nda dünyadaki, ülkemizdeki en iyi denetim- yönetim uygulamalar›ndan her zaman faydaland›k. Bilgilerden her zaman istifade ettik. Bu noktada iç denetim olarak görevlerimizle ilgili biraz ayr›nt› vermek istiyorum. Çal›flma esaslar›m›z yönetim kurulunca onayland›. Bu önemli bir husus. Yönetim taraf›ndan desteklenmesi ve yönetimin iç denetime verdi¤i destek olarak bu önemli. Risk yönetimi, iç kontrol ve kurumsal yönetiflim süreçlerinin etkinli¤inin de¤erlendirilmesi, uygun denetim yap›yoruz. Var- l›klar›n korunup korunmad›¤›n› ve maliyet tasarrufu ve verimlilik art›fl› sa¤layacak çal›flmalar yap›yoruz. “‹ç Kontrol Süreçlerini De¤erlendiriyoruz” Denetimlerimizde birinci amac›m›z kurumda etkin kontrollerin oluflturulmas›. Genelde iç denetim olarak en büyük katk›m›z yönetmelik içerisinde etkin, sa¤lam iç kontrollere sahip olunmas› gerekti¤ini, bu konuda yard›mc› olmam›z gerekti¤ini düflünüyorum. Çünkü kurum stratejik hedeflerini gerçeklefltirirken, bunlara engel olabilecek riskleri ve bu riskler karfl›s›nda kontrollerin belirlenmifl bu konuda tedbirlerin al›nm›fl olmas› laz›m. Bizde bu hedef do¤rultusunda projelerimizi gerçeklefltiriyoruz. Öncelikle operasyonel denetimler yap›yoruz. fiirketin hedefleri ve misyonu do¤rultusunda kaynaklar› etkin bir flekilde kullan›m ad›na de¤erlendiriyoruz. ‹ç kontrol süreçlerini de¤erlendiriyoruz. Finansal denetimler çerçevesinde muhasebe finanslar›n›n do¤ru yap›p yap›lmad›¤›n›, finansal raporlar› üreten süreçlerin do¤ru bir flekilde ifllenip ifllenmedi¤ini kontrol ediyoruz. Bir de IT sistemlerinin, iç kontrol ortamlar›n›n ve bu sistemlerin kullan›m›n›n gözden geçirilmesini yap›yoruz. Bu denetim projeleri çerçevesinde de organizasyonumuzu yap›land›rd›k. Zaman zaman iliflkilerimizi CEO ile yürütüyoruz ama opsiyonel olarak do¤rudan denetim komitesine ba¤l›y›z. Baflkan›n alt›nda 3 baflkan yard›mc›l›¤› oluflturduk. Finansal operasyon baflkan yard›mc›l›klar›, IT ve uyum olmak üzere. Finans›n alt›nda finansal ve operasyonel denetimler risk de¤erlendirme, ifltirak denetimleri k›s›mlar› var. IT'nin alt›nda IT denetimleri ve sürekli denetim ve analiz k›s›mlar›, uyum k›sm›nda ise inceleme soruflturma, regülasyon ve yasal uyum ve bölgesel denetimlerimizi yap›land›rd›k. 2 çeflit denetim yürütüyoruz. Merkezden denetçilerimiz, risk odakl› ve süreç odakl› denetimler yürütüyor. Bölgelerimizde, Türk Telekom çok yayg›n bir kurulufl, 81-82 noktada il teflkilat› var, 12 bölgesi var. Bölgelerde onlara yak›n oldu¤umuz noktalarda periyodik, finansal, IT denetimlerini gerçeklefltiriyoruz. Yaklafl›k 35-36 tane denetçimiz var. Denetçi, idari denetçi, bafl denetçi veya müdür k›demlerini kullan›yoruz. Personelimiz bizim için her fleyden önemli. Yabanc› dil bilen, büyük denetim kurumlar› ve ba¤›ms›z denetim firmalar›nda tecrübeli olan arkadafllar›m›z› seçiyoruz. Sürekli e¤itime çok önem veriyoruz. Kiflisel ve mesleki e¤itimlere, yurtiçi, yurtd›fl› e¤itimlere çok önem veriyoruz. Sertifikasyon deste¤i veriyoruz. Her türlü sertifikasyon giderlerini flirket taraf›ndan karfl›l›yoruz. ‹ç denetimi yönetim için bir okul gibi düflünüyoruz. Arkadafllar›m›za gerek kurum içerisinde bafllar› s›k›flt›¤›nda flunu diyorum: “Bafl›n›z s›k›flt›¤›nda gerek kurum içerisinde gerekse kurum d›fl›nda her yerde rahatça ifl bulabilecek niteliklere kavuflman›z laz›m.” Ve buna her konuda her türlü e¤itim deste¤i veriyoruz. Nispeten yeni departman olmam›za ra¤men 4-5 tane arkadafl›m nitelikli, önünü görebilen vas›flara getirdik. Bu da iyi bir geliflme diye düflünüyorum. Risklere Öncelik Veriliyor Risk odakl› planlama ve risk odakl› denetimler gerçeklefltiriyoruz. Özelikle risk yönetimi olmayan kurumlarda iç denetimin risk yönetimi çerçevesine yapa¤› katk›lar çok önemli. Bildi¤iniz gibi risk yönetimi denetimin ifli. Biz de bu riskin etkinliklerini, do¤ru dürüst yönetilip yönetilmedi¤ini, do¤ru iflleyip ifllemedi¤inden emin olmak için de¤erlendirmelerimizi yap›yoruz, raporluyoruz ve önerilerde bulunuyoruz. Biz de kurum olarak risk yönetimi yap›lanmad›. Biz de bu konuda iç denetim olarak götürebildi¤imiz noktaya kadar tabi uluslararas› standartlar› ihlal etmemek kayd›yla görevimizi yerine getirmeye çal›fl›yoruz. Denetimlerimizde risk de¤erlendirmelerini ön plana ç›kart›yoruz. Geçen y›l yapt›¤›m›z risk de¤erlendirilmesinde daha çok riskler üzerinde durmak amac›yla bir risk de¤erlendirmesi gerçeklefltirdik. Kurumun risk de¤erlendirmesini tespit ettik. Bunlar› azaltan insan kayna¤› unsurlar›n› azalt›c› faktörlerimizi gösterdi. Bunun sonucunda kalan riskleri tespit ettik. Bu seneki denetim metodolojimizde ise biraz daha farkl› bir uygulama yapt›k. Süreçlere odakland›k, denetim evrelerimizi özellikle tespit ettik. Geçen seneki yapt›¤›m›z çal›flmada risklerde denetim evrelerinden geçmifltik. Bu senekinde ise süreçlere odakland›k. Biraz daha denetim planlanmas› odakl› çal›flma yapt›k. Süreçlerimizde çeflitli kriterler kullanmak suretiyle tespit etti¤imiz konular› önceliklendirdik ve denetim planlamam›z› ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 rüldü, teftifl kurulu la¤vedildi. Teftifl kurulunda müfettifller insanlar›n hatalar›n› arayan insanlar konumunda alg›lan›yordu. Bu nedenle iç denetime geçiflte biz de bir tak›m zorluklar yaflad›k. Dolay›s›yla iç denetim olarak da bu alanda tutunmak için çok çaba göstermemiz gerekti. ‹letiflim stratejimizi tespit ettik ve her f›rsatta insanlar›n hatalar›n› aramad›¤›m›z›, kuruma katk› yapmak istedi¤imizi ve onlarla anlay›fllar›m›z›n bir oldu¤unu anlatmaya çal›flt›k. Teftifl kurulunu kötülemiyorum ama içeri¤inde iç denetimle ilgili geliflen metodolojileri uygulayabilir. Ancak teftifl kurullar›n›n da buna ayak uydurmas› laz›m. Teftifl genellikle periyodik uyum denetimleri yapar. ‹ç denetimin, denetim kapsam› daha genifltir. 14 15 AYSBERG AYSBERG ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 “Süreçlere Odaklan›yoruz” Sizlere k›saca denetim yaklafl›m›m›zdan bahsetmek istiyorum. Denetimde kullan›lan metodolojiler çok önemli. Kulland›¤›m›z metodolojilerin kurumun amaçlar›yla, stratejileriyle yak›ndan ilgili ve onlarla iliflki içerisinde olmas› laz›m. Biz de bunlara çok dikkat ediyoruz. fiirketin amaçlar›na uygun bir strateji izlemeye çal›fl›yoruz. Süreçlere odaklan›yoruz. Proaktif genifl zamanl› denetim sistemlerini kullan›yoruz. Polislikten ziyade problemlere odaklanmaya çal›fl›yoruz. Bunlar› yerlefltirmeye ve uygulamaya çal›fl›yoruz. Müflterilerimiz çok önemli, müflteri odakl› çal›fl›yoruz. Denetçilerimiz, denetim komitesi yönetim kurulu bizim müflterilerimiz. Onlar›n ihtiyaçlar›na cevap vermeye çal›fl›yoruz. Onlar› yeri geldi¤inde iç kontrol risk yönetimi ve iç denetim konusunda bilgilendiriyoruz. Müflterilerimizle ortak amaçlar›m›z oldu¤unu, onlarla birlikte hareket etti¤imizi her f›rsatta söylüyoruz. Denetimlerimizde sürekli e¤itim görüyoruz. Çal›flanlar›m›za yard›mc› olmaya çal›fl›yoruz. En önemli faktörlerden bir tanesi; iletiflim. Bu nedenle iletiflim stratejimizi uygulamaya çal›flt›k. Düzenli olarak müflterilerimizi dinlemeye çal›fl›yoruz. Onlarla sürekli yap›c› bir fleyler yapmaya çal›fl›yoruz. Mümkün oldu¤unca yönetim kurularl›yla, denetim kurullar›yla buldu¤umuz bulgular› paylaflmadan üst yönetimle paylaflmamaya çal›fl›yoruz. Raporlama sürelerini k›saltmaya ve onlara daha h›zl› flekilde cevap vermeye çal›fl›yoruz. O arac›l›¤›yla raporlayan birimlerdir. 3. hatta da biz geliyoruz. Küçük bir birim olsak da iç denetim olarak bu hattay›z. Bizim direkt raporlad›¤›m›z yer denetim komitesi. Denetim komitemizde de yönetim kurulundakilerden oluflan küçük bir denetim komitemiz var. Hem risk yönetimi hem de yönetimin kendisi dahilinde oluflan bir audit gelene¤imiz var diye bahsediyorum. Aysan Sinanl›o¤lu-AvivaSA ‹ç Denetim Direktörü “Aviva’n›n Global Yaklafl›m›ndan Faydalan›yoruz” Panelin üçüncü konuflmac›s› ise AvivaSa ‹ç Denetim Direktörü Aysan Sinanl›o¤lu'ydu. Sinanl›o¤lu konferansta flunlar› söyledi: “AvivaSA biliyorsunuz 2 senelik bir organizasyon. Daha önceki Akemeklilik ve Aviva Hayat ve Emeklilik flirketlerinin 2 sene önce, - hatta biz flu an flirkette bunun kutlamalar›n› yap›yoruz- yar› yar›ya birleflmesiyle oluflmufl bir organizasyon. Burada çok de¤erli ve çok köklü 2 ortaktan bahsediyoruz. Bir tanesi Türkiye'nin Sabanc›'s›, 2.'si de 300 küsur senelik sigorta deneyimi olan ve tüm dünyan›n 5. en büyük sigorta flirketi olan Aviva. Türkiye'de sigorta mevzuat› daha yeni yap›land›¤› için AvivaSA olarak denetim yap›m›z› kurarken daha çok Aviva'n›n global, 3 senedir yap›land›rd›¤› yaklafl›mdan ve metodolojiden faydalan›yoruz. 3 adet defans hatt›yla iflleyen bir flirket yap›m›z var. 1. hat bizim yönetti¤imiz finans olsun, operasyon olsun, sat›fl olsun, IT olsun, bütün bunlar› birinci derecedeki 1. defans hatt›m›z olara görüyoruz. 2. defans hatt›m›z olarak risk yönetimi fonksiyonumuzu görüyoruz. Risk yönetimi de yönetimle beraber çal›fl›yor. Onlara riskleri nas›l yönetecekleri konusunda çerçeve çiziyor ve onlar› risk yönetimi risk anlay›fllar› ve risk raporlamalar›na yard›mc› oluyor. Bu 1. ve 2. hatlar yönetime ba¤l› CE- fiirkette belirlenmifl 35 tane (say›s› de¤iflebiliyor) risk politikam›z var. ‹ç kontrolü biz yönetimin sahiplendi¤i bir sorumluluk olarak görüyoruz. 1. defans hatt›ndan bizim anlad›¤›m›z budur. Tabi burada 2. hatta dahil olan di¤er risk yönetimi gibi baz› politikalar›m›z da var. Bunlar bizim yol haritam›z› oluflturuyor. Yani risk yönetimi ve yönetimin ifli nas›l yönetti¤i politikalar›na y›ll›k plan›m›zdan yer veriyoruz. Burada iç süreç analizi gibi, risklerin ve kontrollerin de¤erlendirilmesi gibi kontrollerin etkinli¤inin test edilmesi gibi bildi¤imiz COBIT fazlar›n› görüyorsunuz. Ondan sonra da 5. olarak raporlama ve görüfl bildirilmesi. “300 Y›ll›k Birikimden Faydalan›yoruz” Her zaman risk bazl› bir politika yürütüyoruz, risk bazl› bir denetime gidiyoruz hazinenin mevzuatlar›nda böyle yazmaya bafllad› bu çok güzel ama bunun gerçekten özünde bafl›ndan sonuna kadar yapt›¤›m›za inand›¤›m bir metodolojiyle hareket ediyoruz. Burada dedi¤im gibi yönetim ve risk interaktif olarak çal›fl›yoruz. lar›ndan da her sene plan›m›zda de¤erlendirerek bu flekilde ilerliyoruz. Dedi¤im gibi ben nerede farkl› oldu¤umuzu biraz daha progresive, yönetimi biraz daha iflin içine çekerek, kimi zaman da iterek yapt›¤›m›z bir denetim sürecinden bahsetmek istedim. Etkin Denetim: Neo-Denetim Panelin son konuflmac›s› Anadolu Grubu Denetim Koordinatörlü¤ü BT Denetim Müdürü Mete Türky›lmaz'd›. Türky›lmaz, yapt›¤› sunumda flu konulara de¤indi: “Biz bu neodenetime neden ihtiyaç duyuyoruz? Geçmifl sene yapt›¤›m›z kongreden sonra ne de¤iflti? Asl›nda krizi konufluyorduk o kongrede de, de¤iflen fley flu oldu; suistimal vakalar› artt›. Bunu zaten bekliyorduk. Özellikle bilgi teknolojileri denetçileri bu konuda uyar›lm›fllard›. Fakat çok yüksek miktarlarda yolsuzluklar yap›ld›¤›n› gördük. Rakamlara bakarsan›z milyar dolarlar. Ama ço¤unda asl›nda iç denetimin gördü¤ü ya da kaç›rd›¤› bir tak›m noktalar vard›. Burada kendimizi suçlaman›n çok bir faydas› yok. Bundan sonra “Neo sözcü¤ünü kullanarak nas›l bundan sonraki yolsuzluklar› engelleyebiliriz?” diye bakmam›z gerekiyor. Di¤er bask›larda maliyetleri azaltmak, iç denetimin özellikle üzerinde durdu¤u noktalardan bir tanesi. Kriz dönemlerinde kapasite kullan›m› artt›¤› için talep azald›¤› için, fabrikam›z mal ve Burada bütün bu süreç olduktan sonra, kapsam› belirledikten sonra, riskleri belirledikten sonra denetimizin kontrollerini de belirleyip, operasyon etkinliklerini de test ettikten sonra raporlama k›sm›na geliyoruz. fiirketteki yönetimin alg›lamas›n› da size hafif yans›tmak istiyorum. Burada risk politikalar›ndan bafllad›k. Sürecimizin denetimini yapt›k, bulgular› bulduk, bulgular› de¤erlendirdik. Tema analizlerini yapt›k. Sonra da verece¤imiz raporun de¤erlendirmesini yapt›k ona da bir not verdik. Oldukça küçük bir birimiz fakat en baflta bahsetti¤im gibi Aviva sigorta geçmiflinden, 300 y›ll›k birikiminden faydalan›yoruz. Fakat onlar›n aktüerya olsun, IT olsun eksper gerektiren yap›- Mete Türky›lmaz / Anadolu Grubu Denetim Koordinatörlü¤ü BT Denetim Müdürü ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 yapt›k. Yine denetimlerimizde risklere öncelik veriyoruz. Denetim planlanmas› ve sonuçlanmas› gibi her aflamada risk kontrollerinin iflleyip ifllemedi¤ine bak›yoruz. Denetim kütüphanesi oluflturduk. Buradan denetim kütüphanesindeki verileri zaman zaman çeflitli amaçlarla kullan›yoruz. fiu anda belli sistemleri belki verilerden almak ve belli alanlarda kullanmak suretiyle sistemi kullanmaya bafllad›k. fiüpheli alacak gelir yönetimi, Fraud, risk de¤erlendirme süreçlerinde kullan›yoruz. Bu sistemler sayesinde, örnek veriler yerine tüm veriler üzerinde çal›flma imkan›na kavufluyoruz. Potansiyel yolsuzluk alanlar›n›n tespitinde kullan›yoruz. Ayr›ca opsiyonlar›n denetim ve de¤erlendirmelerinde proaktif bir flekilde takibini sa¤lamaya çal›fl›yoruz. Sonuçta denetim kalitesi ve denetçilerimizin niteli¤ini art›racak bir sistem olarak kullan›yoruz. 16 17 AYSBERG AYSBERG biliyoruz. Her flirketin belirli bir kozaya uygun risk de¤erlendirme metodu, risk de¤erlendirmesine gidebiliyoruz. Ve sonras›nda planlamaya gidiyoruz. Planlama da y›ll›k planlama yapabilece¤iniz gibi uzun vadeli planlama da yapabiliyorsunuz. Çünkü risk planlamas› yapt›¤›n›z zaman zaten planlar›n›z› uzun vadede düflünmek zorundas›n›z. Neodenetimi ben daha etkin denetim olarak yorumlad›m. Etkin denetim dedi¤imiz zaman, etkin planlama, kapsam etkili olmal›. Risk odakl› denetim olmal›. Bunu herkes söylüyor ama gerçekten bu önemli. Orada riski az olan bir flirkette çok zaman kaybediyorsan›z bu yanl›fl. Esas riskli noktalara, esas riskli organizasyonlara yönelmemiz gerekiyor. Etkin saha çal›flmas› denetçinin en çok etkin olmas› gerekti¤i yerlerden bir tanesi. Etkin tak›m yönetimi özellikle büyük holdingler, büyük flirketler çok kalabal›k kadrolarla çal›fl›yorlar. Her y›l denetleyece¤iniz flirket veya birim olabilece¤i gibi 2 y›lda bir 3 y›lda bir denetlemeniz gereken az riskli birimlerde olabilir. Onun için de burada hem uzun vadeli, hem k›sa vadeli plan yapabiliyoruz. Periyodik planda flirket ve daha önce yapt›¤›m›z riskler önümüze geliyor. Buradan da gördü¤ünüz gibi 2010'da bir kere denetim yap›p 2012'ye kadar denetlemeyece¤iniz birim olabiliyor. Ya da her sene son sat›rdaki gibi 2010-2011'de denetlememiz gereken yüksek riskli birim olabiliyor. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Çok fazla denetlemeleri gereken flirket say›s› var, organizasyon var. Denetim evreleri çok genifl o yüzden de olabildi¤ince tak›m etkin yönetmeliler. Etkin bulgu yönetimi, bulgular›n sa¤lam olmas›, ispatlanabilir olmas›, operasyon taraf›ndan, yönetim taraf›ndan inkar edilemez olmas› gerekiyor. Etkin denetim zaman› ve maliyet denetimi art›k bizim de maliyetimiz sorgulan›yor. Araç ne? Bilgi teknolojileri. Ama kesinlikle Excel de¤il. Excel çok güzel bir uygulama. ‹statistiki bir tak›m analizleri yapabilirsiniz, elinizdeki bir tak›m ne alaca¤›m, ne verece¤im, ne ödeyece¤im gibi bir fleyler yapabilirsiniz ama kurumsal anlamda kurumsal ifl süreçlerinin içerisinde gördü¤ümüz zaman bulgu olarak yaz›yoruz. Bunun ayr›ca denetim için kullanaca¤›n›z yaz›l›mlarda da araçlarda da kullanman›z gerekiyor. Bakt›¤›n›zda bilgi teknolojilerinde bilgisayar destekli denetim neden gerekli? Sayd›¤›m tak›m yönetimi, veri analizi, raporlama, veri yönetimi, veri güvenli¤i, otomasyon, kurumsal veri haf›zas›, mobilite gibi kavramlar art›k günümüzde olmazsa olmaz noktaya geldiler. li, güzel rakaml› maliyetleri oldukça yüksek yaz›l›mlar al›n›yor. Kullan›c› arayüzü çok karmafl›k oldu¤u zaman bu yaz›l›mlar›n denetçiler taraf›ndan, kullan›c›lar taraf›ndan kullan›lmas› mümkün olmuyor. Güvenlik önemli çünkü yapt›¤›n›z fleyler de oldukça hassas bilgilerle çal›fl›yoruz, flirketlerin çok önemli bilgileri var. Kullanaca¤›n›z arac›n bu bilgileri güvenli tutmas›, çok fonksiyonlu olmas› gerekiyor. Temel yanl›fllardan birisi de flirketler farkl› farkl› sistemler kullan›yorlar. Raporlama için ayr› bir sistem, risk planlamas› yaparken ayr› bir sistem, bunlar›n entegrasyonu da inan›n maliyetli oluyor. Biz, kütüphane ve kaynaklar diye bir bölüm yapt›k. Denetim evreni ve risk analizi, nereyi denetliyorum, neyi denetliyorum, buradaki riskler neler bunlar› belirleyelim dedik. ISO sertifikasyonunu ald›k denetim koordinatörlü¤ü olarak, orada da gördü¤ümüz art›k riski ön plana ç›karmam›z gerekiyor. Saha çal›flmas› bizim için en önemli noktalardan biriydi. Raporlama ve aksiyon plan›, eminim buradaki denetçilerin ço¤u rapor yazmaktan nefret eder. Bunu da otomasyona sokmaya karar verdik. Kütüphane ve kaynaklara her fleyi koyabiliyorsunuz, s›n›r yok. Kontrol sorunlar›n›zdan, mevzuata kadar, e¤er tan›t›c› bir tak›m fleyler varsa onlar› koyabilirsiniz. Burada flirketlerle ilgili organizasyon bilgileri yer alabilir. Riskin Ön Plana Ç›kmas› Gerekiyor Yine önemli kriterlere bakt›¤›m›z zaman, bu tür bir araç seçece¤imiz zaman kullan›c› dostu arayüzü olmas› laz›m. Ben ço¤u zaman güzel isim- Bunun d›fl›nda gördü¤ünüz gibi risk de¤erlendirmesi yapabiliriz, denetim ö¤elerimizi de¤erlendirmesini yap›p risk de¤erlendirmesine gide- “Düflük Maliyette Çok ‹ddial›y›z” Planlamalar yapt›ktan sonra takvime tafl›yoruz. Nerede, ne zaman, kimi denetleyece¤iz? Beraberinde de asl›nda denetçi arkadafllar›n denetimlere atanmas› gerçeklefliyor. Planlamada bize flöyle bir avantaj sa¤l›yor; özellikle üst yönetimlerden flunu da denetle bunu da denetle gibi bir tak›m istekler oluyor. Burada plan› yaparken denetim sayfas› ç›k›yor. Elinizdeki kayna¤› da denetleyebilecek sayfa ya eksi ya art› bir hal oluflturuyor. Tam› tam›na tutturmak mümkün olmuyor. Burada hangi flirketlere yo¤unlaflaca¤›n›z› ya da yeni eleman istihdam etmek istedi¤inizi görüyorsunuz. Bu da çok etkili bir planlama. Bizim flu an kullanmaya çal›flt›¤›m›z zaman takip çizelgesi, arkadafllar›n performanslar›n› yaparken yard›mc› oluyor. Kaç saat denetim yapm›fl, nas›l denetim yapm›fl. Bunlar› görebiliyoruz. fiu an denetim maliyetlerinin görülebilmesi için veriler girmeye çal›fl›yoruz. Burada masraflar› da belirlemeye çal›fl›yoruz. Buraya serbest uçufl alan› diyoruz. Bu programda istedi¤iniz gibi uçabiliyorsunuz. ‹stedi¤iniz raporlamay› sa¤layabiliyorsunuz. Her taraftan veri transferi yapabilirsiniz. Baz› araçlar veri çekerler. Bu Amerika'da ki mevzuata dayan›r. Amerika' da siz bir veri çektiyseniz bu verinin bozulmam›fl olmas› gerekiyor. Dolay›s›yla veriyi çekerken kullanaca¤›n›z araçlar›n o veri taban› üzerinde, o dosya üzerinde herhangi bir sistemsel de¤ifliklik yapmamas› laz›m. Aksi takdirde Amerika'da hemen mahkemeye tafl›n›yor. Düflük maliyette çok iddial›y›z. Piyasadaki lisanslar› destek özellefltirme dan›flmanl›k maliyetlerinden CEO'lar› bizim programla karfl›laflt›rd›¤›n›z zaman arada devasal farklar var. Ben aç›kças› patron olabilirmiflim diye düflünüyorum. Niye bu kadar para vereyim diye düflünüyorum. Ayn› ifli daha ucuz yapabileceksem niye sadece bayiler birazc›k farkl› diye baflka bir uygulama alay›m diye düflünüyorum. Milyon dolarlar de¤erinde paralar› buraya gömmenin çok rasyonel olmad›¤›n› düflünüyorum. Firmalar›m›z› da bu konularda satan firmalar›n duyarl›l›¤› aç›s›ndan destek verebilecekleri yaz›l›mlar› Türkiye'ye getirmeleri denetim aç›s›ndan bize çok bir faydas› yok.” Kat›l›mc›lara, katk›lar›ndan dolay› teflekkür ediyoruz. Panel ile ilgili sunum dökümanlar›na www. tide.org.tr adresinden eriflebilirsiniz. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 hizmetlerini satamad›¤› için burada verimlilik çok önemli bir noktaya geliyor. Zaten gelir tablosunda da bakt›¤›m›z zaman ciro olmay›nca otomatik olarak maliyetlerde bir oynama yapmam›z gerekiyor karl›l›¤› sa¤layabilmemiz için. Di¤er bir nokta da ard› ard›na gelen asl›nda kanun, yasa ve yapt›r›mlarla uygunluk dedi¤imiz konunun daha da önem kazanmas›. 18 19 YEfi‹L KALEM YEfi‹L KALEM Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli 1. Modelde Kullan›lan Kriterler fiirketler için etkin bir iç denetim modeli önerisi oluflturulurken afla¤›daki tabloda yer alan 3 temel kriter esas al›nd›: Tablo ‹ç Denetim Modeli Önerisi Oluflturulurken Esas Al›nan Kriterler ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Dr. Eren GEG‹N Günümüzdeki modern iç denetim fonksiyonunun, geçmiflteki ifllemlerin uygunlu¤u kontrol etmek yan›nda flirketlerin gelece¤inin flekillendirilmesine odaklanan, birimler yerine süreçlerle ilgilenmeye bafllayan, flirketin karfl› karfl›ya oldu¤u riskleri tan›mlayan ve analiz eden, flirket hedeflerinin gerçeklefltirilmesine, etkinli¤in sa¤lanmas›na ve verimlili¤inin artmas›na yard›m eden bir fonksiyon haline geldi¤ini bugün art›k tüm dünya kabul etmektedir. Bu makalede günümüz ifl dünyas›nda modern bir iç denetim fonksiyonu oluflturmak ya da mevcut denetim fonksiyonlar›n› yeniden yap›land›rmak ve modernize etmek isteyen flirketler için basit ve etkin bir iç denetim modeli önerilmeye çal›fl›ld›. Modern bir iç denetim fonksiyonunun flirketlere katk› sa¤layaca¤› alanlar›, maddeler halinde flu flekilde özetlemek mümkün: • Günümüzde çok say›da flirketin kendi sektör ya da alan›nda faaliyet gösteren di¤er flirketler ve bunlar›n performans› ile ilgili bilgisi son derece s›n›rl› ve zay›ft›r. Arzu edilen miktarda faaliyet ve performans istatistikleri üretilemeyen ülkemizde bir flirketin kendi faaliyet ve baflar›s›n› di¤erleriyle karfl›laflt›rma imkân›n›n daha da zor oldu¤u söylenebilir. Bu eksikli¤in, bir taraf› sürekli uluslararas› uygulamalar› takip eden, araflt›ran ve sorgulayan modern bir modern bir iç denetim fonksiyonunun oluflturulmas›yla, kapat›lmas› mümkün. • Denetçiler flirketin temel fonksiyonlar›na iliflkin karar alma sürecindeki mevcut iç kontrol sisteminin yeterlili¤i ve etkinli¤ini uluslararas› alanda genel kabul görmüfl, objektif kriterlere dayal› bir yöntem çerçevesinde de¤erlendirmekte. Bu No Kriter 1 Yap›lanma ve Raporlamaya Yönelik 2 Yasal Altyap›n›n Oluflturulmas›na Yönelik 3 Uygulamaya Yönelik Kaynak: Çal›flmada Kullan›lan Kaynaklar Do¤rultusunda Taraf›m›zca Haz›rlanm›flt›r Yap›lanma ve raporlamaya yönelik kriterler iç denetim fonksiyonunun idari ve fonksiyonel aç›dan ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas› amac›yla flirket içerisindeki organizasyonel yeri ve yap›s› ile raporlama yapaca¤› kanallar›n ne olmas› gerekti¤ine yönelik kriterlerdir. Yasal altyap›n›n oluflturulmas›na yönelik kriterler, fonksiyon oluflturulurken temel al›nacak yasal düzenlemeler s›ras›nda dikkate al›nmas› gereken hususlara yöneliktir. Uygulamaya yönelik kriterler ise, iç denetim fonksiyonu kurulduktan ya da yeniden yap›land›r›ld›ktan sonra denetim çal›flmalar›nda esas al›nacak yaklafl›m ve metotlara yönelik kriterlerdir. 2. Model Kapsam›nda Önerilen Hususlar ‹deal bir iç denetim fonksiyonunun, bu üç kriter alt›nda belirtilen hususlar›n tamam›na uygun yap›lanmas› önerilmektedir: 2.1 Yap›lanma ve Raporlamaya Yönelik Öneriler ‹dari ve Fonksiyonel Aç›dan Ba¤›ms›zl›k 1990 ve 2000'li y›llarda dünyada yaflanan büyük çapl› ekonomik krizler, finansal kurumlarda Kurumsal Yönetim konusunun önemi konusundaki fark›ndal›¤› art›rm›fl ve gerek ulusal gerekse uluslararas› nitelikte çok say›da kurum ve kurulufl taraf›ndan Kurumsal Yönetim Prensip, ‹lke vb. dokümanlar yay›mlanm›flt›r. Risk ve Kontrol Öz De¤erleme Modelini haz›rlayan Treadway Komisyonu, model çerçevesinde denetim komitelerinin de¤erini vurgulam›fl ve flirket ve kurumlara tamamen ba¤›ms›z yöneticilerden oluflan denetim komiteleri kurmalar›n› tavsiye etmifltir.1 COSO metninde New York Menkul K›ymetler Borsas› NYSE'nin (The New York Stock Exchange) bu tür denetim komitelerini gerekli gördü¤ü, Menkul K›ymet Arac›lar› Ulusal Birli¤i (The National Association of Securities Dealers) kendisine ait ulusal piyasa sistemi olan NASDAQ'a dahil menkul k›ymetleri olan flirketler için ço¤unlu¤u ba¤›ms›z yöneticilerden oluflan denetim komitelerini gerekli gördü¤ünü bildirmifltir. Treadway Komisyonu, denetim komitelerinin varl›klar›n›n iç kontrol sistemini güçlendirdi¤ini, bu tür denetim komitelerine sahip olman›n küçük kurum ve flirketler için bile çok anlaml› oldu¤unu belirtmektedir. Bu kapsamda ideal bir iç denetim modeli önerilmeden önce ideal bir flirket yap›lanmas›n›n önerilmesinde fayda vard›r. Buna göre bir flirketin en üst organ› (Yönetim Komitesi, Kurulu vs.) bünyesinde operasyonel sorumlulu¤u bulunmayan, sadece kurumun denetim, risk ve kontrol sistemlerinin gözetiminden sorumlu olacak bir Yönetim Kurulu üyesinin/üyelerinin bulunmas› ya da bu görevin yine en üst organa ba¤l› ayr› bir komite, kurul (denetim komitesi vs.) taraf›ndan yerine getirilmesi gerekti¤i düflünülmektedir. Ayr›ca söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurulun görev ve yetkilerinin detayl› olarak yer alaca¤› bir düzenlemenin bulunmas›, böyle bir düzenlemede asgari olarak; • ‹ç denetçilerce risk, kontrol ve kurumsal yönetim konular› ile ilgili haz›rlanan denetim raporlar›n›n do¤rudan bu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurula sunulmas›, • Kurumun iç, d›fl ve di¤er ilgili denetim organlar› aras›ndaki iflbirli¤i ve eflgüdümün söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul taraf›ndan sa¤lanmas›, ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin de¤erlendirmeler neticesinde ortaya ç›kan iyilefltirme önerileri, flirketlerin yönetim mekanizmas›n›n güvenilirli¤i ve etkinli¤ini art›r›yor. • fiirketlerin risk yönetim sisteminin de yeterlili¤i ve etkinli¤i de denetçilerce de¤erlendirilmekte. Bu de¤erlendirme, bir yandan fiirketin imaj ve itibar›n› olumsuz etkileyebilecek riskler hakk›nda yönetimin zaman›nda ve do¤ru bir flekilde bilgi sahibi olmas›n› sa¤larken di¤er yandan da imaj ve itibar›n› olumsuz etkileyebilecek konular hakk›nda önceden önlem al›nmas›na ve muhtemel itibar kay›plar›n›n engellenmesine imkan tan›yacak. • Ulusal ve uluslararas› en iyi uygulamalar›n takibinden sorumlu bir fonksiyon olarak iç denetçiler taraf›ndan fleffafl›k, hesap verebilirlik ve kurumsal yönetim anlam›nda flirketi daha ileri götürecek uygulamalar konusunda önemli katk› sa¤lanacak. 20 21 YEfi‹L KALEM YEfi‹L KALEM fiekil: ‹deal Bir ‹ç Denetim Fonksiyonu Yap› ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Denetim Komiteleri ‹ç Denetim Fonksiyonu Birimi ‹dari aç›dan ba¤l› Raporlama kanal› fiirket Yönetim Kurulu Strateji Politikadan Sorumlu fiirket Yöneticisi Günlük ‹fllerden/ icradan Sorumlu Di¤er Birimler Di¤er Birimler Kaynak: Çal›flmada Kullan›lan Kaynaklar Do¤rultusunda Taraf›m›zca Haz›rlanm›flt›r. Bu kapsamda yukar›daki fiekilde yer alan yap›ya benzer bir iç denetim yap›lanmas›n›n, iç denetim fonksiyonunun etkin bir flekilde yap›lanmas›n› ve etkili bir raporlama sistemati¤i oluflturabilmesini sa¤layacakt›r. ‹ç denetim fonksiyonunun idari aç›dan flirketin günlük ifllerden, yani icradan sorumlu üst yöneticisine ya da organ›na de¤il, strateji ve politikalar›ndan sorumlu üst organ›na ba¤l› olmas›, ayr›ca haz›rlad›¤› raporlar› fiirketin günlük ifllerinden sorumlu en üst yöneticisi yan›nda eflanl› olarak Yönetim Kurulu'na, varsa Yönetim Kurulu'nun iç denetimden sorumlu üyesine ya da Denetim Komitesine raporlamas›n›n, denetim ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas› aç›s›ndan en etkin uygulama olaca¤› düflünülmektedir. Ayr› Bir Mevzuata Uygunluk Ofisinin Oluflturulmas› fiirketler bünyesinde yürütülen faaliyetlerin yasal düzenlemelere uygunlu¤unun denetlenmesi, iç denetim faaliyetlerinin do¤al bir parças› olmakla birlikte tek ve en önemli parças› de¤ildir. fiirket faaliyetlerinin sürdürülmesi s›ras›nda yasal düzenlemelere uygunluk sa¤lanmas›n›n as›l sorumlusu fiirketin icradan sorumlu üst yöneticisi ile bu yöneticinin görev delegasyonu yapt›¤› birim yöneticileridir. Bunun yan›nda flirketin tüm çal›flanlar›n›n yapt›klar› ifllerde yasal düzenlemelere uyum sorumlulu¤unu tafl›malar› da önem arz etmektedir. Bu kapsamda flirketlerde iç denetim biriminden ayr›, sadece mevzuata uygunluk üzerine yo¤unlaflm›fl, uzman bir ofisin oluflturulmas›, iç denetim fonksiyonun zaman›n›n önemli bir bölümünü uyum konular›nda geçirmesini engelleyerek etkinli¤ini art›racakt›r. 2.2 Yasal Altyap›n›n Oluflturulmas›na Yönelik Öneriler Uluslararas› ‹ç Denetim Standartlar› ‹le Etik Kurallara Tam Uyum Günümüz ifl dünyas›nda, belli bir ölçe¤in üstünde ifl hacmine sahip flirketlerin büyük k›sm›nda Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsünce yay›mlanan ve sürekli olarak güncellenen uluslararas› iç denetim standartlar›n›n tart›fl›lmaz bir flekilde k›lavuz olarak kabul edildi¤i görülmektedir. ‹deal bir modelde benimsenen iç denetim yaklafl›m›n›n, Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü taraf›ndan yay›mlanan iç denetim (nitelik ve performans) standartlar› ile ayn› Enstitü taraf›ndan de- netçilerin etik kültürünün gelifltirilmesi amac›yla yay›mlanan Etik Kurallara tam olarak uyumlu olmas› gerekti¤i düflünülmektedir. ‹ç Denetim Tan›m›n›n Do¤ru Yap›lmas› Modern denetim yaklafl›m› çerçevesinde ideal bir iç denetim fonksiyonu tan›m›nda afla¤›daki unsurlara aç›kça yer verilmelidir: • ‹ç denetimin temel amac› kurum faaliyetlerini gelifltirmek ve onlara de¤er katmakt›r. • ‹ç denetim bir yandan yapt›¤› denetimler neticesinde Üst Yönetime güvence verirken di¤er yandan da talep edildi¤i takdirde Yönetimin dan›flmanl›¤›n› yapabilmektedir. • ‹ç denetimin temel amac› kurumun amaç ve hedeflerine ulafl›lmas›n› sa¤lamak olup iç denetim bu amaca ulafl›lmas› için kuruma bünyesinde oluflturulan risk yönetimi, kontrol ve yönetim sistem ve süreçlerinin etkinli¤ini de¤erlendirmekte ve gelifltirilmesine yönelik önerilerde bulunmaktad›r. ‹ç denetim fonksiyonu faaliyetlerini risk odakl› bir anlay›fl içerisinde gerçeklefltirmektedir. • ‹ç denetim çal›flmas›, denetçilerin kiflisel inisiyatiflerden mümkün oldu¤u kadar ar›nd›r›lm›fl, sistemli ve standart bir hale getirilmifl olan prensip ve yaklafl›mlara göre sürdürülmelidir. Yönetim Süreçlerinin Denetim Kapsam›na Al›nmas› Günümüzdeki baz› ülke uygulamalar›nda halen yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimlili¤inin de¤erlendirilmesinin denetim kapsam›na dahil edilmedi¤i görülmektedir. Bu yaklafl›m›n K›ta Avrupas› ya da Güney Modeli olarak adland›r›lan ve temelde denetimin yönetimin bir fonksiyonu olmaktan çok, Yönetimden ba¤›ms›z bir fonksiyon olarak görülmesinden kaynakland›¤› düflünülmektedir. ‹deal bir yap›da, yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimli¤inin de¤erlendirilmesi iç denetim faaliyetleri kapsam›na dahil edilmelidir. Bu, kesinlikle yönetimin icraatlar›n›n denetim mekanizmas› taraf›ndan sorguland›¤› anlam› tafl›maz. Aksine ba¤›ms›z bir organ taraf›ndan karar alma süreçlerindeki etkinli¤in de¤erlendirilmesi, yönetime icraatlar›n› gerçeklefltirirken yard›mc› bir faktördür. 2.3 Uygulamaya Yönelik Öneriler Süreç Bazl› Denetim Anlay›fl›na Geçifl Son y›llarda bankac›l›k sektöründe meydana gelen zararlar›n sebeplerinin araflt›r›ld›¤› BIS'in "Bankac›l›ktaki ‹ç Kontrol Sistemleri Çerçevesi" doküman›nda,2 • Mevcut (klasik) denetim yaklafl›mlar›n›n, flirket faaliyetlerinin de¤erlendirilmesinde önemli bir rol oynamakla beraber flirket içerisindeki yetersizliklerin teflhisinde etkin olamad›¤›, • Bu yetersizliklerin temelde, iç denetimlerin parçal› gerçeklefltirilmesi, ifl sürecinin tamam› hakk›nda fikir sahibi olunmamas›, ortaya ç›kan problemlerin yeteri kadar takip edilmemesi fleklindeki 3 faktörün bilefliminden kaynakland›¤›, • Parçal› ya da bölünmüfl denetim yaklafl›m›nda temel olarak iç denetim programlar›n›n ayn› birim, departman ya da co¤rafik alan üzerine kurguland›¤› ve denetimlerin bu flekilde kurgulanmas›n›n herhangi bir denetçinin, sürecin tamam›n› anlamas›na imkan tan›mad›¤›, • ‹fllemlerin en bafl›ndan sonuna kadar; örne¤in bir ifllemin bafllat›lmas›ndan bu ifllemin tamamlanarak raporlanmas›na kadar geçen sürede yap›lanlar›n anlafl›lmas›n› sa¤layacak bir denetim yaklafl›m›n›n sürecin tamam› hakk›nda bilgi sahibi olunmas›n› sa¤layaca¤›, • Bu tür bir yaklafl›m›n ayr›ca denetçilere sürecin her ad›m›ndaki kontrollerinin yeterlili¤ini test etme imkan› da tan›yaca¤›, ifade edilmektedir. fiüphesiz BIS'in bankac›l›k sektöründeki krizlerle ilgili yapt›¤› araflt›rmadan ç›kan bu sonuçlar di¤er sektörlere de ›fl›k tutmaktad›r. ‹deal bir iç denetim yap›lanmas›nda birim bazl› klasik anlay›fl yerine süreç bazl› modern denetim anlay›fl› benimsenmelidir. Periyodik Denetimlerden Risk Bazl› Denetim Yaklafl›m›na Geçifl Klasik yaklafl›mda periyodik aral›klarla ve rutin olarak gerçeklefltirilen denetimler, modern yaklafl›mda sistematik bir risk de¤erleme yöntemi çerçevesinde objektif olarak gerçeklefltirilen risk de¤erleme çal›flmas›na dayand›r›lmaktad›r. Buna göre ideal bir iç denetim modelinde denetimler; • Kurum süreçlerine iliflkin risk ve kontrollerin uygun risk ve kontrol metodolojileri çerçevesinde belirlendi¤i, • Analiz edildi¤i, • Puan vermek suretiyle ölçüldü¤ü ve say›sal hale getirildi¤i, • Elde edilen sonuçlar›n de¤erlendirilerek yüksek ve düflük risk içeren süreçlerin denetim s›kl›¤›n›n farkl› belirlendi¤i, risk bazl› bir denetim plan›na dayan›larak gerçeklefltirilmelidir. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 • Söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul taraf›ndan iç denetim düzenlemesinin (yönetmelik vs.) en az›ndan y›lda bir kez olmak üzere periyodik aral›klarla gözden geçirilmesi ve onaylanmas›, • ‹ç Denetim Yöneticisinin düzenli olarak, denetçilerin ise gerekti¤inde söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul ile bir araya gelerek kurumun risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim süreçlerinin etkinli¤i ve düzenlemelere uygunlu¤u ile denetim, iç kontrol ve kurumsal yönetim alan›ndaki uluslararas› en iyi uygulamalar konusunda görüfl al›flveriflinde bulunmas›, • Risk esasl› haz›rlanan y›ll›k denetim plan›n›n gözden geçirme ve onay için söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurula sunulmas›, • ‹ç denetçilerin planda belirtilen kapsam ve bütçe dahilinde çal›fl›p çal›flmad›¤›n›n düzenli aral›klarla söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul taraf›ndan izlenmesi ve gözetlenmesi, plan›n herhangi bir sebeple uygulanmad›¤› durumlarda Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul taraf›ndan yap›lacaklar›n ve al›nacak önlemlerin belirlenmesi, • ‹ç Denetim Biriminin, çal›flanlar›n iç kontrol sisteminin iflleyifli ile ilgili flikâyetlerinin ya da suiistimal, yolsuzluk vs. gibi bildirimlerinin gizlilik çerçevesinde incelenmesi ve sonuca ba¤lanmas› için söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurulun gözetim ve koordinasyonunda gerekli sistemi oluflturmas›, • Kurum bünyesindeki çeflitli organlar aras›nda ç›kabilecek ç›kar çat›flmalar›n›n çözümü ve kuruma ait önemli bilgilerin kötüye kullan›lmas›n›n önlenmesi konusunda söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurulun yetki sahibi olmas›, konular›na yer verilmesi gerekti¤i düflünülmektedir. 22 23 YEfi‹L KALEM ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 lefltirme takviminin bu raporda aç›kça belirtilmesi, • Birimlerin raporu ald›ktan sonra önerilerle ilgili aksiyon plan› haz›rlamak ve gerçekleflme tarihi teklifinde bulunmak üzere yaklafl›k iki haftal›k bir sürelerinin bulunmas›, • Denetimlerin üzerinden belirli bir süre geçtikten sonra "takip" denetimleri ad› ile sadece önerilere iliflkin operasyonel birimlerce verilen aksiyon plan›n›n ne derece gerçeklefltirildi¤i ve takvim plan›na ne ölçüde uyuldu¤unu sorgulayan bir denetim gerçeklefltirilmesi, • Bu denetimin günlük denetim faaliyetleri ile ilgilenmeyen, birim bünyesindeki denetçilerin gerçeklefltirdi¤i farkl› denetim faaliyetleri aras›ndaki ba¤lant›y› kurma ve denetçiler aras›ndaki iflbirli¤i ile kurumsal bilgi paylafl›m›n› sa¤lama ifllevi üzerinde odaklanm›fl iç denetim birimi bünyesindeki ayr› bir grup taraf›ndan yerine getirilmesinin denetim bulgular›n›n etkin bir flekilde takibine imkan sa¤layaca¤› düflünülmektedir. Kontrol Odakl› Yaklafl›mdan Risk Odakl› Yaklafl›ma Geçifl Günümüzde iç kontrol sisteminin de¤erlemesinde giderek daha fazla oranda kontrol odakl› yaklafl›mlardan risk odakl› yaklafl›mlara bir geçifl oldu¤u gözlenmektedir. Kontrol odakl› yaklafl›mlarda kontrollerin tasar›m›ndan önce risk de¤erlemesi yap›lmamakta, bu da de¤erleme s›ras›nda süreçle ilgili tüm risklerin belirlenmesini zorlaflt›rmaktad›r. Ayr›ca kontrol odakl› yaklafl›mda, süreçlerle ilgili yeni riskler ve güncel de¤ifliklikler dikkate al›nmamaktad›r. Kontrol odakl› yaklafl›m, kontrollerin ilgili riskle ba¤lant›s›ndan daha çok mevcut yasal düzenlemelere uygunlu¤una öncelik vermektedir. Bu s›n›rlamalar dikkate al›narak iç denetim faaliyetleri s›ras›nda kontrollerden daha çok süreçle ilgili temel ve detayl› risklerin belirlenmesi, analiz edilmesi, analitik bir çerçevede de¤erlenmesi ve sonras›nda gerekli kontrollerin tasarlanmas›na odaklanan bir yaklafl›m benimsenmelidir. fiirket Bünyesinde Tan›t›m Bugünkü modern iç denetim yaklafl›m›n›n, klasik yaklafl›ma k›yasla denetim alg›lamas›n› büyük ölçüde de¤ifltirdi¤i aç›kt›r. Bu kapsamda modern iç denetim yaklafl›m›n›n içeri¤inin flirket bünyesinde en üstten en alta kadar iletifliminin yap›lmas› amac›yla flirket bünyelerinde oluflturulan dahili a¤larda denetim fonksiyonuna özel bir “iç denetim portal›” oluflturulmas› etkili bir iletiflim sa¤layabilir. Böyle bir iç denetim portal›, modern denetim yaklafl›m› ve yöntemleri gibi konularda merak edilen tüm hususlara cevap verebilecek içerikte olmal›, Üst Yönetim de dahil tüm kurum çal›flanlar›n›n uzaktan eriflim yoluyla kendilerini ilgilendiren denetim, risk ve kontrol çal›flmalar›na anl›k olarak eriflebilecekleri ve denetim birimi ile karfl›l›kl› bilgi al›flveriflinde bulunabilecekleri interaktif bir nitelik tafl›mal›d›r. Önerilerin Takibi ‹ç denetim birimlerince getirilen gelifltirme ve iyilefltirme yönündeki öneriler kadar bu önerilerin ne derece gerçeklefltirildi¤inin takibi de büyük önem tafl›r. ‹deal bir iç denetim fonksiyonunda; • Denetim neticesindeki önerilerin ayr› bir sayfa halinde her rapora eklenmesi, • Söz konusu önerileri gerçeklefltirmekten sorumlu kifli ve birimlerin isimlerinin ve öngörülen gerçek- Modern Denetim Yaz›l›m› Kullan›m› ‹deal bir iç denetim modelinde, belirli bir an itibar›yla herhangi bir denetçinin hangi denetimi gerçeklefltirdi¤i, denetimin hangi aflamas›nda oldu¤u, ne tür bilgi ve belgeler tedarik etti¤i ya da kendisi taraf›ndan hangi tür bilgi ve belgelerin haz›rland›¤›, denetim süresince ast ya da üstüyle hangi bilgi ve belgeleri paylaflt›¤›, paylaflt›¤› bilgi ve belgelerle ilgili ne tür geri bildirimler ald›¤›, bafllama ve bitifl süreleri, haz›rlanan denetim program›, risk ve kontrol çal›flmalar›, taslak ve final raporlar›n izlenmesine imkan verdi¤i gibi denetimler s›ras›nda herhangi bir denetçinin ihtiyaç duyabilece¤i belirli bir flablon ve içeri¤e sahip denetim program›, risk ve kontrol matrisleri, çal›flma ka¤›tlar›, bulgu ve öneri ka¤›tlar›, tablolar gibi tüm dokümanlar›n merkezi olarak ulafl›labildi¤i modern bir denetim yaz›l›m›n›n kullan›lmas› etkin bir uygulama olacakt›r. Bununla birlikte denetçilerin denetim yaz›l›m›na kaydedilen denetim bulgu ve önerileri ile risk ve kontrol de¤erlendirmelerinin tamam›na, denetim yap›lan birim ve personelin de bu çal›flmalardan kendilerini ilgilendirenlere erifliminin sa¤lanmas› en iyi uygulamalardan olacakt›r. Kalite De¤erlemesinden Geçifl ‹deal bir iç denetim fonksiyonu, uluslararas› standartlar çerçevesinde düzenli ya da sürekli olarak içsel kalite de¤erleme ve 5 y›lda bir konusunda uzman kifli ya da kurulufllar›n d›flsal kalite de¤erlemesinden geçmelidir. Sonuç Günümüzde flirketlerin bünyesinde ilk kez oluflturulacak ya da yeniden yap›land›r›lacak modern bir iç denetim fonksiyonundan azami faydan›n sa¤lanmas› için; • Fonksiyonun tam ba¤›ms›zl›¤›n›n sa¤lanmas› ad›na idari aç›dan flirketin günlük ifllerinden, yani icradan sorumlu üst yöneticisine ya da organ›na de¤il, strateji ve politikalar›ndan sorumlu üst organ›na ba¤l› olmas›, ancak raporlamay› fiirketin günlük ifllerinden sorumlu en üst yöneticisi yan›nda eflanl› olarak Yönetim Kurulu'na, varsa Yönetim Kurulu'nun iç denetimden sorumlu Üyesine ya da Denetim Komitesine de yapmas›, • ‹ç denetim biriminden ayr›, sadece mevzuata uygunluk üzerine yo¤unlaflm›fl, uzman bir uyum ofisinin oluflturulmas›, • Denetim fonksiyonunun yasal altyap›s›n›n ve uygulamalar›n›n Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü taraf›ndan yay›mlanan ve güncellenen iç denetim standartlar› ile etik kurallara tam olarak uyumlu olmas›, • Yönetim süreçlerinin etkinlik ve verimlili¤inin iç denetim faaliyetleri kapsam›na dahil edilmesi, • Birim bazl› klasik anlay›fl yerine süreç bazl› modern denetim anlay›fl›n›n kabul edilmesi, • Periyodik denetim yaklafl›m›ndan risk bazl› denetim plan› oluflturulmas› yaklafl›m›na geçilmesi, • Denetim faaliyetleri s›ras›nda kontrollerden daha çok risklerin belirlendi¤i, analiz edildi¤i, analitik bir çerçevede de¤erlendi¤i ve gerekli kontrollerin tasarland›¤› bir yap›ya geçilmesi, • Tüm kurum çal›flanlar›n›n uzaktan eriflim yoluyla kendilerini ilgilendiren denetim, risk ve kontrol çal›flmalar›na anl›k olarak eriflebilecekleri ve denetim birimi ile karfl›l›kl› bilgi al›flveriflinde bulunabilecekleri interaktif bir elektronik kanal›n oluflturulmas›, • ‹ç denetim birimlerince gelifltirme ve iyilefltirme yönünde öneri yapmak yan›nda bunlar›n takibine de özel önem verilmesi ve •‹ç denetim fonksiyonunun düzenli aral›klarla kalite güvence ve iyilefltirme program›ndan geçirilmesi önerilmektedir. Dr. Eren GEG‹N, CIA, CCSA ‹MKB Risk Yöneticisi 1. COSO, Internal Central Integrated Framework, New Jersey, 1994 2. BIS Banking Supervision Committee, Framework For Internal Control Systems in Banking Organization, Basel, September 1998. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 YEfi‹L KALEM 24 25 Ç‹ZG‹ ÖTES‹ Ç‹ZG‹ ÖTES‹ Salim Kad›beflegil ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Herhalde ifl hayat›nda “güven” hiç bugünlerdeki kadar anlam›n›n karfl›l›¤› olan derinli¤e sahip olmam›flt›... 2000'li y›llar›n bafl›ndan bu yana süre gelen olaylar zinciri yaflam›n her köflesinde bir “güven bunal›m›”n› ortaya ç›kard›. Batan bankalar, yok olan flirketler, tozlu raflara kalkan yüzy›ll›k markalar, çok “güvendi¤imiz” liderlerin asl›nda pek de güvenilecek kimseler olmad›¤› gerçe¤i hepimizi önümüzü nas›l görece¤iz sorusunun cevab›nda kara kara düflündürüyor! ‹fl dünyas›ndaki de¤iflim nedense toplumun de¤iflim h›z›na bir türlü yetiflemiyor. 20-30 y›l önce, çok iflçi çal›flt›ran, çok para kazanan flirketlere olan “güven” tavanda iken, günümüzde beklentilerin üzerinde “kârl›l›k” aç›klayan flirketler mercek alt›na al›n›r oldu. ‹flçi say›s›n› azaltan flirketlerin toplum gözündeki itibarlar› bir anda s›k›nt›ya girebiliyor. Bacas›ndan duman tüten fabrikalar bir alk›fl nedeni iken günümüzde karbon emisyonlar›n›n bafll›ca sorumlular› olarak afifle ediliyorlar. Dünyan›n her hangi bir köflesinde üye say›s› hiç de önemli olmayan bir sivil toplum kuruluflun üretti¤i bir rapor bir anda milyonlarca tüketicinin bir mar- kaya, flirkete veya ülkeye karfl› boykotuna dönüflebiliyor ve o rapora neden olanlar›n tüm finansal tablolar›n›, gelecek planlar›n› altüst edebiliyor. Temel sorun güvenin alt›n› dolduran kavramlardaki de¤iflimin her birimize ait “kültür ve de¤erlerle” iliflkili oldu¤unu görememek galiba... 20. yüzy›l “para”n›n de¤er olarak tan›mland›¤› bir dönem olarak insanl›k tarihine geçecek. Tüm faaliyetler “para” ekseninde vücut buluyor ve gerçeklefliyor idi.. (Asl›nda hala daha öyle ama bir sonraki versiyona geçmeye az kald›.) ‹çinde bulundu¤umuz yüzy›l›n “de¤er” olarak tan›mlad›¤› ve “güven” kavram›yla iliflkilendirdi¤i de¤erler biraz farkl›... Örne¤in Kopenhag ‹klim Zirvesi bu de¤iflimin hangi yönde olmakta oldu¤unun önemli ip uçlar›ndan biri... Do¤al kaynaklar›n› sorumsuzca kulland›¤›m›z ve tüketti¤imiz bir gezegeni yaflan›las› bir yeryüzü olmaktan ç›kar›yorsak, bunun ifl dünyas›na ne yarar sa¤layaca¤›n› tart›flt›¤›m›z günlerden geçiyoruz. Geliflmifl ülke liderlerinin yapt›klar› dönemsel toplant›larda çok net görünen zenginlik ve fakirlik uçurumunun her geçen gün derinlefliyor olmas›n›n yaratt›¤› sosyal çalkant›lar içindeki bir Temiz su kaynaklar›n›n h›zla tükeniyor. Yeryüzü nüfusunun 1/7sinin temiz sudan yoksun. Var olan su kaynaklar›n›n neredeyse yar›s› kullan›lamaz nitelikte. Böyle bir dünyada iflletmeler üretim için gerekli olan su kaynaklar› konusunda hangi çarelere baflvurmak zorunda kalacaklar? Baflta, tar›m, g›da, içecek olmak üzere ekonomiye çarpan etkisi yüksek hangi ifl kollar› gelecekleri ile ilgili hangi yönetsel politikalar›n içinde kendilerini bulacaklar? “Bireylerin küreselleflti¤i” bir dönemin içindeyiz. Bu dönemi, flirketlerin ve markalar›n küreselleflme tutkular›n›n dinamikleriyle yönetmek pek mümkün görünmüyor. Enformasyon teknolojilerinin sa¤lad›¤› s›n›rs›z imkanlarla ›rk, din, dil, co¤rafya ayr›m› gözetmeksizin kendi yaflamak istedi¤i dünyaya duydu¤u özlemleri sanal ortamlarda dile getiren bireyler asl›nda bu yüzy›l›n “kültürel de¤iflimini” flekillendiriyorlar. Bu bireyler asl›nda “bizleriz…” Duygular›m›z› paylaflmaktan öte bir fley yapm›yoruz. Ama, gelin görün ki sahip oldu¤umuz duygular dünyan›n farkl› co¤rafyalar›nda taraftar buldukça veya bizler baflkalar›n›n duygular›na ortak oldukça ortaya “yeni ve yapt›r›mc› bir güç” olgusu ç›k›yor. ‹flte bu güç de¤iflimi tetikliyor. Yasalar, yönetmelikler, genelgeler bile bu gücün karfl›s›nda anlam›n› yitirebiliyor. Çünkü onlar, toplum eski dinamiklerine göre haz›rlanm›fl ve hayata geçirilmifl. Toplumun de¤iflim h›z›na ayak uyduramam›fl. Her fleyi yasalara uygun olmas›na karfl›n faaliyetlerine devam edemeyen, üretim yapamayan onlarca flirketin karfl›s›na örülen duvar iflte bu de¤iflimin sonucu ortaya ç›k›yor. Etik, ilk ça¤lardan sonra belki de ilk kez kendi anlam›n› bu kadar net hissettirecek bir flekilde gündemimize girdi. Çünkü, bizler, yani bireyler, yani küreselleflmeyi yönlendiren kifliler yasalar›n, yönetmeliklerin ötesinde, toplumun de¤erlerine uygun bir “durufl” bekler olduk. Kulland›¤›m›z hammaddeden, üretim zincirinin her bir halkas›nda, nihai tüketicinin memnuniyetinin tüm kapsama alan›nda herkesin “etik” bir davran›fl sergilemesini bekler olduk. Hatta o kadar ileri boyuta gitti ki, “etik ticaret” bafll› bafl›na bir ifl kolu oldu! fiafl›rt›c› bir h›zla da büyüyor. Çünkü, bu çemberin içinde ifl yapanlar toplumun “takdir ve güvenine” lay›k adland›r›l›yor. fiirketlerin “etik kodlar›n›” baz alarak çal›flan “Etik Kurullar›n›n” önümüzdeki günlerde mesailerinin oldukça yo¤unlaflabilece¤ini söyleyebiliriz. Çünkü; var olma ve yok olmak aras›ndaki incecik çizginin al›nan kararlar›n, uygulanan politikalar›n ne kadar “etik” oldu¤unun sorgulanaca¤› bir döneme girdik! Salim Kad›beflegil Stratejik ‹letiflim ve ‹tibar Yönetimi Dan›flman› ORSA Stratejik ‹letiflim Dan›flmanl›¤› ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Küresel De¤erler ve Etik dünyada ifl yapmak ve yönetmek ne kadar anlaml› olacak? 26 27 PARMAK ‹Z‹ PARMAK ‹Z‹ Kriz Oluflumunda Kongre'nin ilk oturumunda Bo¤aziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Burak Salto¤lu “Krizin Oluflumunda Risk Yönetiminin Rolü”, PWC'den Coflkun fien “Kurum Bünyesinde Katma De¤erli ‹ç Denetim Fonksiyonu Yaratmak”, Erciyes Üniversitesi’nden Doç. Dr. fiaban Uzay “‹ç Denetim Mesle¤inin Akademik Geliflimi” konular›nda bildirilerini sundular. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Prof. Dr. Burak Salto¤lu-Bog¤aziçi Üniversitesi Kriz dönemlerinde iç denetimin katk›lar›yla ilgili sunum yapan Prof. Dr. Burak Salto¤lu, kriz sonras›nda yöneltilen elefltiriler ve bunlar›n tarafl›l›¤› ile ilgili aç›klamalarda bulundu. Salto¤lu konuflmas›na flöyle devam etti: “Konuflmamda, dört temel nokta üzerinden geçece¤iz. ‹ç denetim, iç kontrol, teftifl ve risk bölümlerini do¤rudan ilgilendiren bankac›l›k düzenlemeleri nas›l olacak? Kriz bunu nas›l etkileyecek? K›saca bunu vurgulad›ktan sonra bu meslek ve genelde iç kontrolün içeri¤ine yönelik, krizden sonraki perspektif içerisinde düflüncelerimi aktaraca¤›m. Krizi oluflturan makro çerçeve neydi? Neden böyle bir yap› olufltu? Arkadaki altyap›n›n bir görevi mi? Arkas›ndan piyasa, finans piyasas› oyuncular›n›n etkileflimi neydi? Nas›l bir noktaya gelindi? Krizin oluflumu sürecinde son olarak da aktaracaklar›m gerek düzenleme gerek bilgi ak›fl›da ne gibi sorunlar vard›? Bu üçü birleflince krizin boyutlar› tabii ki yüksek seviyelere geldi. 2006 ve öncesi kriz nedenlerine bakarsan›z iki noktada çok önemli bir iyimserlik vard›. Bunlardan birincisi makro dünya. Makro ekonomistler diyordu ki; 1980 sonras› art›k dünya yepyeni bir düzene girdi. Bundan sonra büyümede çok ani sert düflüfller beklemeyin. Bu tabiî ki önemli bir bulgu ama bunun ne kadar gerçekçi oldu¤unu birazdan görece¤iz. ‹kincisinde Amerika, Avrupa gibi geliflmifl ülkeler de¤il geliflmekte olan ülkeler burada bir araya gelecek ve çal›flacaklar. Bunun ad›na da ayr›flma teorisi deniliyor. Üçüncüsü, Amerika'da merkez bankalar›n›n çok h›zl› sert fonksiyonlar› oldu. Bunlardan en tipik olanlar› faiz indirimi. Bu üç neden krizin çok yüksek bir flekilde etkili olmas›n› sa¤lad›. Piyasa oyuncular› bu çerçevede oldukça yüksek risk alabiliyorlar ve alma biçiminin de temel noktas› flu; e¤er ileriye yönelik beklentiniz yüksekse, ekonomi iyi gidecek, enflasyon artmayacaksa bu tipik olarak faiz de artmayacak demek. Faizler düflük seviyede ise flu anda da yaflad›¤›m›z varl›k fiyatlar›nda h›zl› bir yükselifl olur. Bu yafland› fakat bu yaflan›rken de bir varl›k belli bir doyma noktas›na ulafl›nca baflka bir varl›kla ilgilenmek zorundas›n›z ve bunlar gittikçe daha riskli olanlara do¤ru kay›yor çünkü piyasa az riskli olanlar›n fiyatlar›n› ikame ediyor ve bu flekilde gidiyor. Bu anlamda a¤›rl›kl› olarak en rahat para kazan›labilecek bölümlerden konut kesimidir. Konut kesimi ile kar iliflkisi ve konut kesimi finansman› bu süreçte çok önemli. “Konut Kesimi Finansman›nda Önemli De¤iflim Yafland›” Krizi oluflturan ikinci nokta; mikro oyuncular ne yapt›? Konut kesimi finansman› ve konut kesiminde da¤›lan kredilerin yaratt›¤› likidite krizi ne olacak? Bat› Amerika'n›n ekonomisinde uzun “Bankalar›n De¤iflken Faizli Krediler Vermesi Krizin Tetiklenmesine Neden Oldu” Bu süreçte özellikle faiz almamak için bankalar›n bu tip müflterilere de¤iflken faizli krediler vermesi bu krizin tetiklenmesindeki ikinci süreç. Bunlar üst üste binerek krizin boyutunu etkilemifl oldu. Fakat daha da önemlisi ekonomi artmayacak, ev fiyatlar› yükselmeyecek gibi bir boyuta geliyoruz çünkü daha önce hiç yaflanmam›fl. Bu da kafalarda oluflan bir senaryo ya da beklenti diyelim. Bunun yan›nda bütün bir süreç yine yüksek paralar elde edebilmek için bankac›l›k kesiminde çok önemli bir de¤iflim oluyor. Örne¤in; 1960 y›l›nda ‹ngiliz bankac›l›k kesimindeki likit aktiflerin normal aktiflere oran› yüzde 30'lardayen bu 2007'de yüzde 5'e düflmüfl. Yani bankalar içerisinde çok düflük bir k›sm› likit aktif geri kalanlar› teminatland›rm›fl ürün, k›sa vadeli fonlar gibi ama normal aktif. Amerika içinde durum de¤iflik de¤il. Amerikan ticari kesimindeki aktiflerin, likit aktiflerin normal aktiflere oran› 82'de yüzde 10'lardayken, 2007'de yüzde 2.5'lar›n alt›na inmifl. Dolay›s›yla çok ciddi anlamda likit olmayan bir hareketlilik söz konusu. Baz› noktada bu yap›land›rman›n likidite riski taraf›na geliyoruz. Bu da olay›n üçüncü boyutu. 2 çeflit likidite riski var. Bunlardan birincisi flu; burada yap›land›r›lm›fl ürünleri kurum kendine ait olan fakat vergi olarak Amerikan ekonomisi d›fl›nda çal›flan krizin oluflmas›nda kullan›lan yöntemlerden birisi olufluyor. Yat›r›m bankalar›n›n vermifl oldu¤u bu yap›land›r›lm›fl ürünleri bilançoland›r›lmas› bilanço d›fl›na ç›kar›lmas› yine ayn› bankalara ait olan bu tip firmalar taraf›ndan üstleniliyor ve sadece bununla da kal›nm›yor bu anlamda yap›land›r›lm›fl olan ürünleri teminat olarak gösterip özel sektör tahrip piyasas›nda ifllemler yap›l›yor. ‹lk yap›lan ifllemlerdeki marjlar son derece düflük. Bu çerçevede yat›r›m bankalar›ndaki kald›raç oran› 30'un üzerinde. 30 ne demek? Brüt kayna¤›n›n 30 kat fazlas›nda risk alabiliyor. Bu oranlara bakt›¤›m›zda bilanço d›fl› primler dahil edildi¤inde kald›raç oranlar›n›n yüzde 100'ü aflan seviyelere geldi¤ini görüyoruz. Yüzde 50'nin çok alt›nda öz kaynak kullan›larak ulaflan bankac›l›k kesimine ulafl›yoruz ve bu iflte nerede ne aksama var çok net gösteriyor bize. Bunlar› satabilmek için çok ciddi uygulamalar var, likidite opsiyonu veriyorlar, üzerine sigorta ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Risk Yönetiminin Rolü y›llard›r konut fiyatlar›n›n genel seviyesinde düflüfl yaflanmad›. Dolay›s›yla konut fiyatlar›n›n yukar› gidece¤i belirlenen beklentisi ile hiç düflmeyece¤i ve ayn› gidece¤i beklentisi konut kesimine da¤›t›lan kredilerle çok büyük art›fl gösterdi. Bu art›fl s›ras›nda ilk aflamada en iyi müflteriler konut ald›¤› için kredi kalitesi daha az olan müflterilere de kredi da¤›t›lmas› gerekiyordu. Çünkü onlar içinde çok büyük bir likidite vard›. Daha düflük kredi verece¤i müflterilerin de kredi almas›na neden oldu. Ve bu noktada iç denetim ve kontrol k›sm›nda problemlerden biri belkide dökümantasyon eksikli¤ine kadar giden noktalar oldu. Diyoruz ki, konut kesimi finansman›nda yaflanan bu çerçevedeki önemli de¤iflim özellikle en düflük kredi müflterilerinin yo¤un bir flekilde kredi almas›na neden oldu. fiu hesap kayna¤› dedi¤imiz krediyi ortalama 200 bin dolar da¤›t›lm›fl bir kredi ve bu kredi kalitesi olarak normal bir müflteriden yaklafl›k 100 puan daha afla¤›da olan bir müflterinin rahatl›kla alabilece¤i bir kredi. Bunu al›rken de vermesi gereken peflinat oran› yüzde 5-10 gibi seyirlerde. Dolay›s›yla hem müflteri kalitesi son derece düflük hem döküman› yok. Bu krediyi nas›l ald›¤› da belli de¤il. Bununla birden fazla ev de alabilir çünkü peflin ödeme yapmas› son derece düflük. Bu, flunu yaratt›; özellikle 2006 y›l›nda da¤›t›lan kredilerin yüzde 20'ye yak›n› en gereksiz krediler biçiminde oldu. Yaklafl›k 1 trilyon dolara yak›n kredi en az 1 sene içerisinde da¤›t›ld›. Yani bu kifliler ifl güvenli¤i sorunu olan, Amerika'ya yeni göçmüfl, her an ifl kaybedebilecek kifliler. Ama ekonominin iyi gidece¤i varsay›ld›¤›nda ifllerini kaybetmeyece¤ini düflünüyorlar. Bankalar da bunlar ifllerini kaybetmeyeceklerse krediyi zaman›nda öder diyorlar. Bunu alan kifli ayn› zamanda ekonominin yükselece¤ini düflünüyor. Kredi türlerinin en son ulaflt›¤› seyri 38 trilyon dolar ve normal di¤er seviyesi 600 trilyon dolara denk geliyor. Amerikan ekonomisinde 14 trilyon dedi¤imizin yaklafl›k 45-50 kat› bir kredi var ve bu tamamen bilanço d›fl›nda ve daha da önemlisi takibi çok zor. 100 müflteriden 20'si 2009 y›l› itibariyle de¤iflken faizli olan borçlar›n› geri ödeyemiyorlar. Bu da tabiî ki konut kredilerini çok yükseltiyor. Kimse evini terk etmek istemiyor. Bundan sonra banka ile iletiflim içerisinde olmamay› kendine kabul ettirebilecek kifliler için uygun bir ç›k›fl noktas›. Bu da bu süreci çok h›zland›r›yor. 28 29 PARMAK ‹Z‹ ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 “Risk Yönetimi Süreçleri Nerede Atland›?” Bütün bu süreç, 2007 May›s'›nda biliniyor olunsayd› kriz bu seviyeye gelmezdi. Geçmiflte olanlar neden bunda faydal› olmad› dedi¤imizde bu noktada risk yönetiminin süreçleri nerede atland› konusu önemli. Örne¤in; birçok kifli ifllerin kötü gidece¤i konusunda risk yönetimini uyarmalar›na ra¤men çok iyi davran›lmam›fl onlara. Yani burada çok ciddi bir yöneticilik sorunu var. Bin defa karfl›m›za ç›kan bir riskin nas›l modellenece¤i konusunu bilmek gerekiyor. Bu noktada da hakl› olunan fleyler var çünkü böyle bir krizin ilk defa yaflan›yor diye bundan sonra daha önce yaflanm›fl birçok fleyi çöpe atmak m›? En sert elefltirilerden biri bu. Üç tane risk var: Piyasa, kredi, operasyon. Ama benim anlatt›¤›m çerçevede buradaki temel risk, likidite riski. En çok s›k› tart›flmalardan biri bizim kriz için yapt›¤›m›z network dedi¤imiz bir yap›. Nas›l bir fley bu? Network dedi¤imiz fley asl›nda bilgisayar sistemlerindeki kapasite kullan›m›. Bir sistemdeki network üzerine pek çok fley yüklenmesi di¤er a¤lar›n ondan enerji almas› önemlidir. Dolay›s›yla bir sistemi çökerten ne olabilir? Bir sistemin ona çok fazla yüklenmesidir. Risk ölçümüyle ilgili baz› fleyler, bütün kurallar yeniden sorgulanacak. Ama bu flu demek de¤il. Burada yap›lan hatan›n ne kadar etkili sistemimizde dedi¤imizde flöyle bir görüfl var. Biz sistemlerimize bak›yoruz. Normal flartlarda düflük görünenleri yükseltiyoruz ve sat›fl bafll›yor, risk yükseliyor. Dolay›s›yla sistemik olarak tüm risklerin görülmesi gerekiyor. Aynen hava s›cakl›¤› gibi. Hava s›cakl›¤› 17 ancak hissedilen s›cakl›k 25 çünkü nem var. Bu çerçevede sadece risk yönetimi bölümlerinin yapaca¤› fley çok fazla. Ama özellikle fonlama riski için çok çal›fl›lmas› gerekiyor. Bu kriz gerçek anlamda iç kontrol için ilk stres testi oldu. Çok iyi geçti¤ini söyleyemem ama flunu söylemek belki çok mümkün; bundan sonraki süreçte gerek global regülatörün gerek merkez bankalar› hazine çerçevesinde risk yönetimi ve iç kontrollerin bankan›n tüm finansal anlamdaki rolü bana göre çok daha yükselecek ama flu anda yapt›¤›m›z rolü aynen uygulayabiliriz. Ancak içeri¤in ve kapsam›n daha da artaca¤›n› düflünüyorum.” ‹ç Denetimin Katma De¤erini Nas›l Art›r›r›z? PwC flirket orta¤› Coflkun fien, 'Kurum bünyesinde katma de¤erli iç denetim fonksiyonu yaratmak' bafll›¤› alt›nda yapt›¤› sunumda, de¤erlendirmelerini kat›l›mc›larla paylaflt›. fien, iç denetimin katma de¤erinin nas›l art›r›laca¤›na yönelik konular› irdeledi. “‹ç denetimin katma de¤erini nas›l art›r›r›z konusunu irdelerken, geçmifl y›ldaki kongreye bir anket çal›flmas› katm›flt›k. Bu sunumu da o anket çal›flmas›n›n sonuçlar›yla birlikte de¤erlendirece¤im. Geçen y›l bafllatt›¤›m›z anket çal›flmas›nda, 149 kurum ve 174 kat›l›mc›yla konufltuk. Bu 22 ayr› sektörü teflkil ediyor. Bu sektörde çal›flan 8.000 kiflinin de Türkiye'nin profilini önemli ölçüde yans›tt›¤›n› düflünüyoruz. Yapt›¤›m›z çal›flma genelde kongrede elde etti¤imiz anketler ve daha sonra elektronik ortamda elde etti¤imiz sonuçlar ve görüflmelerle gerçeklefltirildi. Çal›flmam›z›, Okan Üniversitesi ‹ktisadi ve ‹dari Bilimler Fakültesi Dekan› Prof. Suat Teker'in önderli¤inde gerçeklefltirdik. Ekonomi düzen ve ifl dünyas›n›n dinamikleri çeflitli problemler yaratmakta. Operasyonun bilerek daha karmafl›k hale gelmesi, de¤iflen siyasi ve ekonomik flartlara uyum ve düzenleyici kurumlarla çal›flma gereksinimi kurum yönetiminin yeni riskleri tan›mlamas›n› ve de¤erlendirilmesini daha da zorlaflt›rmaktad›r. Anket çal›flmas›nda veya yapt›¤›m›z mülakatlarda kat›l›mc›lar›n yüzde 29'u iç denetimin önceli¤i görevlerini iç kontrolün test edilmesi oldu¤unu ifade etmifller. ‹ç denetimin di¤er görevleri önem s›ras›yla; kanun ve devlet düzenlemelerine uygunluk, mali tablolar›n uygunlu¤una iliflkin çal›flmalar, politika ve prosedürlere uyum tespiti, yönetim kuruna dan›flmanl›k ve üzerine soruflturma yapmak üzere s›ralanmaktad›r. Mevcut durumda öncelik iç kontrol odakl› bir yaklafl›m gibi görülsede baz› iç denetimleri kontrol denetimine odaklanan bir iç denetim modelinden risk merkezli bir denetim modeline geçilerek kuruma katk›lar› gözden geçirilmeye bafllam›flt›r. Asl›nda bu da önümüzdeki bizim öngördü¤ümüz befl y›la dönük bir rol oynamaktad›r. Kontrollerin test edilmesi mevcut durumda birincil öncelik olarak görülürken önümüzdeki dönemde risk yönetiminde damga vurmas›n› beklemekteyiz. Risk yönetimine yaklafl›m iç denetçilerin risk yönetimiyle ilgili konularda sadece kontrollere odaklanmaktan oldukça öteye giden kavramsal bir yaklafl›m› denetlemeleri anlam›na gelir. Önümüzdeki befl y›l içerisinde iç denetim de¤ifliminde en önemli alan›n, kat›l›mc›lar›n yüzde 53'ü risk yönetim anlay›fl›ndaki de¤ifliklik oldu¤unu belirtmifllerdir. Bu durum risk de¤erlendirme ve risk yönetimi süreçlerine iç denetim birimlerinde etkinin artt›r›lmas› için ikinci bir güç teflkil etmektedir. Risk Bazl› Denetim Anlay›fl› Bugün ise risk bazl› denetim anlay›fl›na dayanan denetim egemendir. Ancak bizim öngörümüz önümüzdeki befl y›l içinde risk bazl› denetim plan›n›n yan› s›ra risk yönetiminin etkinli¤i ve verilere iliflkin denetim anlay›fl› egemen olacakt›r. Baz› kurumlar ise risk bazl› denetimden risk yönetimine güvence veren denetim anlay›fl›na do¤ru flu anda bile hareket halindedirler. Kurumsal risk yönetimi sürelerinde iç denetim çerçeveleri kontrol süreleri olgunlaflt›kça bu de¤iflim di¤er kurumlarda da yaflanacakt›r. Anketimize bakt›¤›m›zda kat›l›mc› kurumlar›n yüzde 42'si risk bazl› denetim yaklafl›m›n› uygulad›¤›n› belirtmifltir. Bu da dünyada ve flu andaki mevcut uygulamalarla efl anlamdad›r. Kat›l›mc›lar›n yüzde 34'ünü bankac›lar›n di¤er yüzde 10'unu da sigorta sektörü gibi iç denetim konusunda düzenlemeye sahip bir sektöre sahip oldu¤u düflünüldü¤ünde asl›nda bu yüzde 42'lik oran beklenen bir orand›r. Ancak kat›l›mc›lar›n yaklafl›k yar›s› iç denetim metodolojilerini suistimal odakl› ya da mali denetim odakl› olarak alg›lamalar› bu konuda at›lacak önemi ad›mlar oldu¤unu göstermektedir. Performans De¤erlendirme Süreci Bir di¤er konumuz ise performans de¤erlendirme, flu anda iç denetim mesle¤inde yürürlükte olan uluslararas› genel kabul görmüfl standartlara ve iç denetim yöneticileri iç denetim faaliyetinin tüm yönlerini kapsayan ve etkinli¤ini sürekli takip eden bir performans de¤erlendirme süreci oluflturmal›d›r. Ve bu sürecin sa¤l›kl› iflledi¤ini takip etmek durumundad›rlar. Bu süreç iç denetim faaliyetinin katma de¤er yaratmas›na ve kurumun faaliyetlerinin gelifltirilmesine yard›m etmek odakl› olmal› ve iç denetim faaliyetinin belirlenen performans kriterlerine uyumu konusunda da güvence vermelidir. Türkiye'de ki duruma bakt›¤›m›zda kat›l›mc›l›¤›n yüzde 43'ü kurumlar›n›n iç denetim performans›n›n ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 al›yorsunuz. Bunlar da bu süreci yanl›fl fiyatland›rd›klar› için büyük problem yaflad›lar. Mesela Amerikan hazinesi için yüzde 25, çok düflük bir oran. Ama örne¤in krizden önce krize en çok konu olan birimler yüzde 5-10 oran›nda, kriz tepeye vurdu¤unda yüzde 60. ben herhangi bir yat›r›m kurumuyum o gün için 100 milyon dolar fona ihtiyac›m var. Elimdeki ürünü teminat gösteriyorum ve o ana kadar ben bunun sonucunda 100 milyon dolar için 5 milyon dolar teminat ay›r›yor, 97 milyon dolarl›k fon alabiliyorum. Ancak kriz bafllad›¤› gün ya da krizin en yo¤un zaman›nda bu yüzde 40 milyon dolar› afl›yor. Normalde her gün 100 milyon dolar almay› kendine koflulland›rm›flt›. Art›k 40 milyon dolar almaya bafllayacak. Belki de en öldürücü nokta bu. Kredi riski belki çok sarst› ancak likidite riski ve likidite riskinin özellikle hem fonlama likiditesi riski ikincisi de elimizdeki ürünlerin fiyat›ndaki sert düflüfller sonucunda teminalatland›rma düflmeye bafll›yor bu da normal flartlarda mesela hazine bonosu için ayn› fley de¤il. Hazine bonosundaki oran zaten birinci seviyelerden yüzde 3'lü seviyelere gelmifl. Art›fl oran›, oran olarak yüksek olabilir ancak bekledi¤imiz süreç çok daha fazla. Bu süreçte derecelendirme firmalar› devreye giriyor. Üç aflamada oluflturulmufl bu ürünlere birisinin onay vermesi gerekiyor ve onay› veren derecelendirme firmalar›. Derecelendirme firmalar›n›n notu pek çok fleyi etkiliyor sermaye yeterlili¤ini etkiyor, risk bak›fl›n› etkiliyor, müflteriyi etkiliyor, teminalatland›rma yetkisini etkiliyor. Olay›n son derece önemli bir performasyon eksikli¤i ya da bozulmas› dedi¤imiz nokta burada bafll›yor. Çoflkun fien-PwC flirket orta¤› PARMAK ‹Z‹ 30 31 PARMAK ‹Z‹ sadece önemli alanlarda ölçümlendi¤ini, yüzde 31'i ise performans ölçümü yap›ld›¤›n› ancak resmi olarak raporlanmad›¤›n›, yüzde 26's› ise iç denetim performans›n›n ölçümlenmedi¤ini belirtmifltir. Bu noktadan hareketle kurumlar›n yar›s›ndan fazlas›nda iç denetim performans›n›n hiç yap›lmad›¤› veya belgelendirilmedi¤i ortaya ç›kmaktad›r. ‹ç denetim personelinin hem mesleki yetkinli¤i hem de kiflisel becerilerini ölçmeye yönetimde performans de¤erlendirme sistemi kurulmas› ve bu de¤erlendirme sonuçlar›na istinaden objektif kararlar al›nmas› son derece önemlidir. Bu durum ilgili personelin güçlü ve geliflime aç›k yönlerini görmesi, eksikliklerini tamamlamas› ve bu süreçte de kuruma katma de¤er vergisini sa¤layacakt›r. Teknolojinin iç denetimdeki yerini de anketimizde belirledik. Gerçekten teknoloji art›k olmazsa olmaz koflullar›m›zdan bir tanesi. Risk de¤erlendirmesinden planlamaya veri analizinden raporlamaya kadar uygulanan genifl bir yelpazede iç denetimde teknolojiyi kullan›yoruz. Ve teknoloji iç denetim sürecine önemli derecede katk› sa¤lar hale gelmifltir. Teknolojik uygulamalar›n genellikle dar vakitli olma e¤ilimini göz önüne ald›¤›m›zda iç denetçiler genelde faaliyetlerin genifl kapsam›na yönelik çoklu uygulamalara bafllamaktad›r. Örne¤in baz› uygulamalar genelin a¤›rl›¤› üzerinde yo¤unlafl›rken baz› uygulamalar sadece dökümantasyon aç›s›ndan uygulan›r. Bununla beraber yapm›fl oldu¤umuz çal›flmada ankete kat›lan kurumlar›n yüzde 49'unda iç denetim yönünde kullan›lan herhangi bir uygulama bulunmamaktad›r. Yüzde 26's›nda ise sadece denetime destek amaçl› uygulamalar bulunmakta fakat bu uygulamalardan denetim sürecinde yararlan›lmamaktad›r. Bir baflka deyiflle kat›l›mc›lar›n ancak yüzde 25'i bilgisayar destekli denetim teknikleri kullanmaktad›r. Denetim süreçlerine ivme kazand›rmak, yükselen e¤ilimleri de¤erlendirmek, istisnai sonuçlar› tespit etmek, detayl› analiz etmek ve k›s›tl› örneklemelerden popülasyonu analiz etmek gibi birçok alanda iyilefltirme oranlar› oldu¤unu görmekteyiz. Denetim riski, riskli yönetim gibi kavramlar henüz oturmaya bafllad›kça giderek daha fazla iç denetçi, daha etkin denetimler gerçeklefltirmek için bilgisayar destekli denetim tekniklerini kullanmak zorundad›r. tim. E¤itim bilinç oluflturma aç›s›ndan önemli. Biz de iç kontrol kapsam›nda iç denetim ne zaman bafllam›flt›r diye araflt›rd›m. Masum Türker 1946'da kontrol ve revizyon adl› dersler vard›. Teorik çal›flmalar fazla de¤ildi, diyor. 2002 y›l›nda yap›lm›fl olan bir tespit bu. Lisans düzeyinde iç kontrol, iç denetim bafl› bafl›na bir ders olarak okutulmal› Türkiye'de. Lisans üstü düzeyde var, maalesef lisans düzeyinde yok. ‹ç Denetimin Ba¤›ms›zl›¤› ‹ç denetim gibi iç denetimin ba¤›ms›zl›¤› da çok önemlidir. Çal›flmaya kat›lan iç denetim birimlerinin yüzde 49'u bulgular›n› denetim komitesine veya ilgili birimlere sunmaktad›r. Bu da iç denetimin ba¤›ms›zl›¤›na giden yolda önemli bir ad›md›r. Ayr›ca kat›l›mc›lar›n yüzde 62'si en önemli paydafl olarak denetim komitesini göstermektedirler. Bununla birlikte daha fazla say›da iç denetim fonksiyonunun üst yönetime ilaveten yönetim kurulu veya varsa denetim komitesiyle iletiflim halinde bulunmas› gerekti¤i ön plandad›r. ‹leriye dönük olarak verimli bir flekilde faaliyet gösterebilmek için kat›l›mc›lar, denetim ekiplerinin risk de¤erlendirmesi, risk yönetimi, süreç bilgisi, bilgi sistemleri ve mali tablolar verisine dahi sahip olmas› gerekti¤ini de ifade etmektedirler. Bunlar›n tecrübeyle pekifltirilmesi gerekti¤i önemlidir. Paydafl sektörlerin do¤ru verilerle ve istikrarl› bir flekilde performans gösterebilmeleri baflar› faktörlerimizdendir. Bizler iç denetçi olarak genelde 3 paydafl› vard›r; denetim komitesi veya denetim komitesi yoksa yönetim kurlunun temel beklentileridir. Bir de flirketin bifiil operasyonlar›n› yöneten flirket kurum yönetimlerinin de beklentileridir. Bir de d›fl faktörler vard›r ki; bunlar genelde d›fl denetçiler, düzendeki kurumlar ve di¤er birimlerdir. ‹ç denetçilerin en önemli gelirlerinden bir tanesi bu paydafllar›n beklentilerinin üzerine ç›kabilecek performanslar› sa¤lamalar›d›r.” “Akademisyenlerin Toplumu Bilinçlendirmek Gibi Bir Rolü de Var” Erciyes Üniversitesi Ö¤retim Görevlisi Doç. Dr. fiaban Uzay, kongrenin ilk oturumunun son konuflmac›s› oldu. Uzay “‹ç denetim mesle¤inin akademik geliflimi” konusunda kongre kat›l›mc›lar›na bir sunum yapt›. Uzay konuflmas›na flöyle devam etti: “Kongrelerde e¤itimle ilgili bir oturum bulunmas› biz e¤itimcileri mutlu eder. Küreselleflmeyle birlikte her fley birbiriyle etkileflim halinde. Bu etkileflim meslek mensuplar› için de geçerli. Akademisyenlerin e¤itim dünyas›nda flöyle kritik bir rolü var; biz sadece meslek mensubuna, mesle¤e aday yetifltirmek de¤il, ayn› zamanda ortam haz›rlamak, toplumu haz›rlamak, bilinçlendirmek bak›m›ndan bir rolü oldu¤unu düflünüyorum. Gerçekten de geçmifle dönüp bakt›¤›m›zda bunun böyle oldu¤unu da görüyoruz. “‹ç Denetim Dergisi Önemli Bir Kaynak” Doç. Dr. fiaban Uzay-Erciyes Üniversitesi “‹ç Denetim E¤itimi Ortakl›¤›” 1986 y›l›nda IIA Araflt›rma Vakf›, Louisiana State Üniversitesinde pilot program gerçeklefltirilerek, onaylanm›fl iç denetim program›n› bafllat›yor. 2005 y›l›nda akademik iliflkiler departman› kuruluyor. Bu akademik iliflkiler departman› yeniden yap›land›rma çal›flmalar› sonucunda ‹ç Denetim E¤itimi Ortakl›¤› (Internal Auditing Education Partnership - IAEP) ad›nda yeni bir program oluflturuyor. Bu ortakl›k kapsam›nda hali haz›rda, IAEP program› kapsam›nda 10 farkl› ülkeden 42 yüksek ö¤retim kurumu yer al›yor. Söz konusu program yüksekokul ve üniversitelere 3 farkl› düzeyde kat›lma olana¤› veriyor. Bafllang›ç düzeyi, ortakl›k düzeyi, iç denetim mükemmellik merkezi. Bu mükemmellik merkezinde flu an befl, ortakl›k düzeyinde 20, bafllang›ç düzeyinde de 17 üniversite var. Gönül ister ki, Türkiye'de ileride bu listeye dahil olabilsin. Yöneticilerimizin bu bilinçte oldu¤unu ben biliyorum. Tabi bu programa bir tak›m destekler sa¤lan›yor. IAEP, ortakl›k f›rsat›, ders müfredat›yla ilgili programlar, staj olanaklar›, mezunlara ifl imkan› sunuyor. Ba¤›fllardan bu amaçla fon oluflturarak bunu sa¤l›yorlar. Bu programa üye olmak için koflullar var. Mesela mükemmellik kadrosu için üniversitelerin e¤itim birimlerinin siyah olmas› laz›m kalite aç›s›ndan. Dekandan müdürden destek istiyorlar. Bir tak›m koflullar var. Ortakl› ve mükemmellik merkezinde ek koflullar var. Türkiye'de iç denetimde ilk bakt›¤›m konu; e¤i- Tezler çok önemli çünkü bu tezler 1-1,5 y›lda haz›rlan›yor yani burada bir bilgi birikimi var. Ancak bu bilgi birikiminden ne kadar faydalan›yoruz? Bunu sizlere b›rak›yorum fakat son y›llarda bunlara ulaflabilme imkan› olmas› çok sevindirici. T‹DE Akademik ‹liflkiler Komitesi'nin alt gruplar›, veri taban› haz›rlama alt gruplar› var. Mesela bu konuya yo¤unlafl›yorlar. ‹ç denetim geçen 101'i yüksek lisans tezi, 12'si doktora tezi olmak üzere 113 adet teze rastlad›k. Listede 23 üniversite var, üniversite say›m›z› düflünürseniz az. Tezlerin toplam 59'u iç denetimle ilgili, 54'ü iç kontrolle ilgili. ‹ç denetim, iç kontrolle ilgili 1995'ten 2008'e kadar süren çal›flmalar›m›z vard›. Ulaflabildiklerimden iç denetim ve iç kontrolle ilgili olanlar› seçtim. Ama önemi bir k›sm›na ulaflt›¤›m› düflünüyorum. ‹ç denetim dergisi bu konuda çok önemli bir kaynak. Kitaplara bakt›¤›m›zda makaleler de durum iyi fakat kitaplarda durum iyi de¤il. 23 adet kitap var. Bu geçen sürede bence çok az. Bir vaka tespiti olarak, kitaplar hep özel bask›. Yani kurumlar›n deste¤i olmas› laz›m. Özellikle meslek örgütlerinin, meslek organlar›n›n deste¤i olmal›. 2000'den sonra makalelerde art›fl varken kitaplarda azalma var. Yeterince kitap yay›nlanm›yor. Bunun d›fl›nda sempozyumlar çok önemli. En yo¤un oldu¤u muhasebe denetim sempozyumu. Son iki y›ld›r ayr› oturumlar var. Bu çok sevindirici. Bir tak›m siteler de gerçekten bize yararl› oluyor. Ben de bunlardan besleniyorum. Altyap› için, bilinç için mesleki s›navlar da çok önemli. Herkes ‹ngilizce biliyor tercümeye ne gerek var denilebilir. Ancak kitap yay›nlar›nda tercümeler çok önemli bir rol üstlenir. Çok uygun fiyatlarla da sat›fl yap›lmal› ki genifl kesimlerde bu bilinç kazand›r›labilsin. Bilgi birikimini artt›ran yar›flmalar düzenlenebilir. Ortak paydafl›m›z olan meslek odalar›n›n da ilgisi çekilmeli. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 PARMAK ‹Z‹ 32 33 PERÇ‹N PERÇ‹N Özlem Aykaç IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi Özlem Aykaç Perçin sayfalar›m›z›n konu¤u oldu. T‹DE’nin ilk kad›n baflkan› ve IIA nezdinde görev alan ilk Türk meslektafl›m›z olan Aykaç, T‹DE’nin kuruluflundan bu yana çal›flmalar›n› aral›ks›z sürdürüyor. Aykaç, meslektafllar›n› da meslek örgütümüze rol almaya davet ederek, kendi yaflad›¤› heyecan› ve gururu yaflamalar›n› diliyor. bul ettim. Yönetim Kurulu'na seçildikten sonra, Denetim Komitesi'ne kat›lmam teklif edildi. Böylece 2008-2010 dönemleri için hem Yönetim Kurulu hem de Denetim Komitesi'nde görev ald›m. IIA 'de daha önce ülkemizden bu tür görev alan meslektafllar›m›z var m›? IIA asl›nda son 5 y›ld›r gerçek anlamda global bir organizasyon oluyor. Bu nedenle, daha önce Yönetim Kurulu'nda Amerika d›fl›nda görev alanlar›n say›s› oldukça s›n›rl›yd›. T‹DE'yi ve Türkiye'yi, IIA Yönetim Kurulu'nda ilk olarak temsil etmek onuru da bana düfltü. Umar›m birçok meslektafl›m›z bundan sonraki dönemlerde ayn› duyguyu yaflarlar. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Özlem Aykaç, CIA, CCSA IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi T‹DE Dan›flma Kurulu Baflkan› Bugüne kadar T‹DE'de bulundu¤unuz görevler hakk›nda bilgi verir misiniz? T‹DE'nin kuruluflunda bafllayarak, önce çeflitli komitelerde görev ald›m, sonras›nda bir dönem Yönetim Kurulu Baflkanl›¤›n› üstlendim, son iki dönemdir de Dan›flma Kurulu Baflkanl›¤›n› yürütmekteyim. IIA Yönetim Kurulunda üstlendi¤iniz görev ile ilgili okurlar›m›z› bilgilendirir misiniz? IIA'de 2005 y›l›ndan bu yana komitelerde görev almaktay›m. 2008 y›l›nda Yönetim Kurulu'na kat›lmam yönünde bir teklif geldi ve ka- IIA'deki göreviniz ile ilgili hizmetlerinizden bahsedebilir misiniz? Mesle¤imize ve ülkemize sa¤lad›¤› katk›lar neler oldu? IIA Yönetim Kurulu, y›lda iki kere yüzyüze, en az iki kere de telekonferans arac›l›¤› ile toplan›yor. Denetim Komitesi toplant›lar› ise Yönetim Kurulu toplant›lar›ndan bir gün önce gerçeklefliyor. Öncelikle, yap›lan tüm toplant›lara kat›lmaya çal›flt›m, saat fark› ve seyahatlerim nedeniyle, gece yar›s› otel odalar›ndan telekonferans yapt›¤›m çok oldu. IIA Yönetim Kurulu'nda göreve bafllad›¤›m dönem, hepinizin bildi¤i gibi tüm dünyada ekonomik krizin en çok hissedildi¤i dönemdi. 2008'deki global finans sistemindeki erime ve sonras›ndaki ekonomik durgunluk döneminde, IIA hem IIA Yönetimlerinin T‹DE hakk›ndaki düflüncelerini paylafl›r m›s›n›z? IIA nezdinde T‹DE'nin farkl› bir yeri ve önemi var. Türkiye'de ‹ç denetimle ilgili son y›llarda yap›lan düzenlemeler sonucunda mesle¤e olan ilginin ve meslek örgütünün öneminin artmas› ve T‹DE'nin bu rolü üstüne düflen flekilde yerine getiriyor olmas›, IIA nezdinde T‹DE'nin de¤erini art›ran en önemli faktör olmufltur. T‹DE, gerek üye say›s›ndaki art›fl gerek sertifikasyon konusundaki baflar›l› uygulamalar› gerekse düzenledi¤i organizasyonlardaki baflar›s›, IIA taraf›ndan örnek olarak gösterilmektedir. ‹ç Denetim dergimiz hakk›nda görüfllerinizi paylafl›r m›s›n›z? Mesle¤imizin sesi olan ‹ç Denetim dergimiz konusunda görüfllerim ne kadar objektif olur bilemem, zira gönül ba¤›m›z var. Bu konuda Ali Kamil Uzun'a flükranlar›m› iletmeden geçemeyece¤im, zira kendisinin sürekli deste¤i ve eme¤i olmasa bugün dergi, çok farkl› bir konumda olabilirdi. Derginin sadece Yay›n Kurulu taraf›ndan de¤il, hepimiz taraf›ndan sahiplenilmesi, daha çok meslektafl›n görüfllerini, deneyimlerini paylaflt›¤› bir platform haline dönmesi, kendi kendini finanse eder hale gelmesi için hala f›rsatlar mevcut. Türkiye'de iç denetimle ilgili son y›llarda yap›lan düzenlemeler sonucunda mesle¤e olan ilginin ve meslek örgütünün öneminin artmas› ve T‹DE'nin bu rolü üstüne düflen flekilde yerine getiriyor olmas›, IIA nezdinde T‹DE'nin de¤erini art›ran en önemli faktör olmufltur. Eklemek istedi¤iniz herhangi bir husus, meslektafllar›m›za iletmek istedi¤iniz mesaj›n›z var m›? 22 y›ll›k meslek hayat›m boyunca, finans›n hemen hemen her alan›nda yöneticilik yapt›m ancak hiçbirinde '‹ç Denetim'de oldu¤u kadar kendimi motive hissetmedim. Operasyonda bulunman›n ayr› bir tatmini olsa da, günlük problemleri çözmek, onay vermek zaman›m›n büyük bölümünü ald›. Büyük resmi görme, sistem gelifltirme konusunda her zaman yeterli enerjiyi bulamad›m. Bu nedenle, denetimin k›sa vade yerine uzun vadeye odaklanan görüfl aç›s›n›n, flirketin bütününe ait resmi görebilme yetisinin, monotonluktan uzak sürekli de¤iflen ve geliflen yap›s›n›n bir parças› olmay› tercih ettim. Ayn› zamanda, hiçbir departmanda çal›fl›rken kendini do¤ru ifade etmek, iletiflim kurmak, hasas dengeleri idare etmek, sürekli ö¤renmeye ve geliflmeye aç›k olmak gibi hedeflerim denetimdeki kadar zorlay›c› olmad›. Bu nedenle, mesle¤imi çok seviyorum ve mesle¤e hizmet etmekten de ayr›ca keyif al›yorum. E¤er sizler de ayn› duygular› paylafl›yorsan›z, o zaman sizleri de meslek örgütümüzde rol almaya davet ediyorum. Bugün T‹DE'yi, Türkiye'yi, global meslek örgütümüz olan IIA'de temsil ederek yaflad›¤›m heyecan› ve gururu sizin de yaflaman›z› diliyorum. Özlem Aykaç, CIA, CCSA IIA Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi, T‹DE Dan›flma Kurulu Baflkan›, CCI Chief Audit Executive. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 IIA Yönetiminde ‹lk Meslektafl›m›z; organizasyon olarak buna dayanmak hem de üyelerine bu dönemde destek ve yol gösterici olmak durumundayd›. ‹lk görevlerimizden biri, IIA'in organizasyon yap›s›n› ve hizmetlerini gözden geçirerek, bu zor dönemi minimum kay›pla atlatmas›n› sa¤lamakt›. Ayn› dönemde IIA'in baflkan›n›n da de¤iflmesi, organizasyonun karfl›laflt›¤› di¤er zorlu bir engeldi. Bunun yan› s›ra, 2007'de yap›lan 6 y›ll›k stratejik ifl plan› ve 2013 'Meslegin Global Olarak Tan›nmas›' vizyonu çerçevesinde, birçok stratejik plan devreye girdi. IIA'in karfl›laflt›¤› di¤er bir engel ise, en büyük gelir kayna¤› olan sertifikasyon s›nav sisteminde yap›lan de¤ifliklik nedeniyle yaflad›¤› problemlerdi. ‹flte tüm bunlar›n yafland›¤› bir dönemde, IIA'in Yönetim Kurulu'nda olmak, benim için gerçekten heyecan verici ama ayn› zamanda oldukça zorlu bir deneyimdi. Bir yandan, mesle¤in global organizasyonunun sa¤l›kl› geliflmesi için al›nan kararlara destek olurken, bir yandan bunun T‹DE'ye etkilerinin nas›l olaca¤›n› düflünmek ve bunu tarafs›z olarak dile getirmek gibi bir sorumlulu¤um vard›. 34 35 MÜHÜR MÜHÜR Sertifikasyon ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Komitesi Bu say›m›zda T‹DE için çok önemli fonksiyonlar› yerine getiren Sertifikasyon Komitesi konu¤umuz oldu. Komiteyle ilgili sorular›m›z› T‹DE Baflkan Yard›mc›s› Serhan Göktürk (CIA, CFE), T‹DE Yedek Yönetim Kurulu ve Komite üyesi Ahmet Küçüksavafl (CIA, CFE), Komite Baflkan› ‹lker Özcan (CIA, SMMM) ve Komite üyesi Orçun Osoy (CIA, CISA) yan›tlad›.” Sertifikasyon Komitesi'nde görev almak nas›l mümkün olmaktad›r? Komitede görev yapman›n bir süresi var m›d›r? Komite Baflkan› nas›l seçilmektedir? Halihaz›rda komitede kimler görev yapmaktad›r? (S.G.): Sertifikasyon Komitesi, periyodik aral›klar ile CIA unvan›na sahip kifliler ile ba¤lant› kurarak tak›m arkadafllar› aramaktad›r. Adaylar›n CIA unvan›na ve ileri derecede ‹ngilizce bilgisine sahip olmalar› gereklili¤inin yan› s›ra tak›m çal›flmas›n› benimseyen amatör ruhlu profesyonellerden oluflmas›n› arzuluyoruz. Komitede görev yapman›n belirli bir süresi bulunmamakla birlikte üyelerimizin süreç içerisinde yönetsel görevler üstlenmeleri bir T‹DE gelene¤i hâline gelmifltir diyebiliriz. Halihaz›rda T‹DE Yönetim Kurulu'nda görevlerini sürdüren T‹DE Baflkan› fienol Toygar, T‹DE Baflkan Yard›mc›s› Ali fiir Yard›m ve T‹DE Baflkan Yard›mc›s› Serhan Göktürk bu gelenek çerçevesinde Sertifikasyon Komitesi'nde faaliyet gösterdikten bir süre sonra yönetsel görevler üstlenmifllerdir. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü T‹DE Sertifikasyon Komitesi'nin amaçlar›, organizasyon yap›s›, görev alan› ve sorumluluklar› nelerdir? Serhan Göktürk (S.G.): Komitemizin temel amac›; Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü (IIA) taraf›ndan düzenlenen Uluslararas› ‹ç Denetçi (CIA), Uluslararas› Mali Hizmetler Denetçi (CFSA), Uluslararas› Kontrol Özde¤erlendirme Uzman› (CCSA) ve Uluslararas› Kamu Denetçisi (CGAP) unvan sertifikasyonlar› s›navlar›n›n Türkiye'de düzenlenmesi ile bu süreçlere iliflkin her çal›flman›n yurt içi ve yurt d›fl› eflgüdümünün sa¤lanmas›d›r. Komitemiz bir baflkan ile komite baflkan›nca uygun görülecek yeterli say›da komite üyesinden oluflmaktad›r. Komitede yer alacak arkadafllar›m›z›n ileri derecede ‹ngilizce bilgisine ve CIA unvan›na sahip olmalar› zorunludur. Unvan sertifikasyonu s›navlar›n›n yap›laca¤› merkezlerin tayini ve denetimi, IIA merkez ofisiyle ve s›nav hizmet sa¤lay›c›s› Pearson VUE flirketi ile iliflkilerin yürütülmesi, s›nav altyap›s›n›n iyilefltirilmesi, adaylar›n sürece iliflkin sorunlar›n›n çözümlenmesi, unvan sertifikas› sahiplerinin sürekli meslekî geliflim kredilerinin (CPE) takibi bizim sorumlulu¤umuzdaki konulard›r. Tabi ki bu arada s›navlarla ilgili tercüme ve tashih ifllerinin organizasyonunu da komitemizin hassas ve kritik görevleri aras›nda saymam›z gerekir. 36 37 MÜHÜR MÜHÜR Soldan sa¤a: ‹lker Özcan, Serhan Göktürk, Ahmet Küçüksavafl ve Orçun Osoy ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Yine bu gelenek çerçevesinde Komitemiz üyelerinden Ahmet Küçüksavafl, Yedek Yönetim Kurulu Üyesi s›fat›yla T‹DE ‹cra Komitesi'nde de aktif görevler üstlenmektedir. Sertifikasyon Komitesi Baflkan›, sertifikasyondan sorumlu yönetim kurulu üyesinin önerisi ile T‹DE Baflkan› taraf›ndan; komite üyeleri ise komite baflkan›n›n önerisi ile sertifikasyondan sorumlu yönetim kurulu üyesi taraf›ndan atanmaktad›r. Sertifikasyon Komitesi halihaz›rda Komite Baflkan› ‹lker Özcan ile üyeler Ahmet Küçüksavafl ve Orçun Osoy'dan oluflmaktad›r. Komite faaliyetlerine iliflkin koordinasyon ise ilgili Yönetim Kurulu Üyesi s›fat› ile T‹DE Baflkan Yard›mc›s› Serhan Göktürk taraf›ndan sa¤lanmaktad›r. Komitenin amaç ve hedeflerine yönelik performans ölçümü nas›l ve hangi sürelerde yap›lmaktad›r? (S.G.): Komitemiz amaç ve hedeflerine yönelik performans ölçümleri Sertifikasyondan Sorumlu Yönetim Kurulu Üyesi taraf›ndan Yönetim Kurulu'na en az y›lda bir defa sunulmaktad›r. Ancak komitenin faaliyetleri, gerek mali olarak gerekse itibari olarak en öncelikli konulardan say›ld›¤› için, fiili olarak, yönetim kurulumuz taraf›ndan daimi flekilde denetlenmektedir. Söz konusu öl- çümlerde esas k›stas do¤al olarak, unvan sertifikasyon süreçlerine ve iç denetim mesle¤ine sa¤lamay› amaçlad›¤›m›z faydad›r. Komitenin çal›flmalar›na iliflkin raporlama yap›lmakta m›d›r? Yap›lmakta ise hangi periyotlarla, ne tür raporlar haz›rlanmakta ve kime sunulmaktad›r? ‹lker Özcan (‹.Ö.): Sertifikasyon Komitesi üyeleri, biraz önce belirtti¤imiz daimi denetim alt›nda olmalar›ndan dolay›, düzenli olarak Yönetim Kurulu toplant›lar›na kat›larak, gerçeklefltirilen görevler hakk›nda Yönetim Kurulu Üyelerine bilgilendirmeler yapmaktad›r. Ayr›ca y›l sonlar›nda yay›nlanan faaliyet raporunda Genel Kurul üyelerine Sertifikasyon Komitesi'nin faaliyetleri hakk›nda bilgilendirme yap›lmaktad›r. Unvan sertifikasyonlar›na yönelik olarak hangi tür s›navlar yap›lmaktad›r? (‹.Ö.): CIA (Uluslararas› ‹ç Denetçi), CCSA (Uluslararas› Kontrol Özde¤erlendirme Uzman›) CFSA (Uluslararas› Mali Hizmetler Denetçisi) ve CGAP (Uluslararas› Kamu Denetçisi) s›navlar› yap›lmaktad›r. Gerek CIA gerekse de CFSA, CCSA ve CGAP "e¤itim sertifikalar›" de¤il uluslararas› geçerlili¤i olan "unvan sertifikalar›"d›r. Unvan sertifikala- r›nda söz konusu olan; e¤itim, tecrübe, karakter, s›navda baflar› gibi flartlar yerine getirildikten sonra ispatlad›¤›n›z yetkinli¤inizi unvan olarak isminizin yan›nda tafl›ma yetkisinin size verilmesidir. Bunu özellikle vurgulamak isteriz; çünkü sertifika kelimesi tedavülü yüksek bir kelime. Meslekdafllar›m›z çeflitli e¤itimlere kat›l›yorlar, hattâ baz›lar›n›n sonunda küçük bir s›nav da yap›l›yor; e¤itim sonunda elimize bir sertifika veriliyor, bak›yoruz “benim de sertifikam var” deniyor. O sertifikalar ile bu unvan sertifikalar› çok farkl› fleyler. Ülkemizde sertifikal› meslek mensuplar›n›n da¤›l›m› hakk›nda bilgi verir misiniz? (‹.Ö.): 2009 Kas›m sonu itibar›yla, ülkemizdeki CIA unvan›na sahip denetçimiz 302'ye ulaflt›. CCSA'lerimiz 28, CFSA'lerimiz 26 ve CGAP'lerimiz ise 7 seviyesinde. fiu anda yaklafl›k 400 meslektafl›m›z da s›navlar için T‹DE'ye baflvurmufl durumda. S›nav yap›lacak yerler nas›l belirlenmektedir? S›navlar›n güvenli¤i nas›l sa¤lanmaktad›r? Bu konuda al›nan tedbirler hakk›nda bilgi verir misiniz? Ahmet Küçüksavafl (A.K.): Sertifika s›navlar›, bilgisayar destekli s›nav hizmetleri konusunda Sertifikasyon s›navlar›n›n elektronik ortamda gerçeklefltirilmesi nas›l sa¤land›? Bu konuda yap›lan çal›flmalar hakk›nda bilgi verir misiniz? (A.K.): Bildi¤iniz gibi, sertifikasyon s›navlar› 2000 y›l›ndan itibaren T‹DE taraf›ndan organize edilmektedir. K⤛t kalem yöntemi ile yap›lan bu s›navlar›, 2008 y›l›na kadar baflar› ile yürüttük. 2008 y›l›nda ise alt yap› çal›flmalar›n› tamamlad›k ve ard›ndan sertifikasyon s›navlar›n› bilgisayar destekli olarak yapmaya bafllad›k. Bu nedenle, 2008 y›l›n›n sertifikasyon s›navlar› için bir milat oldu¤unu söylememiz yanl›fl olmaz. S›navlar›n bilgisayarl› sistemde yap›labilmesini temin etmek için baflvuru aflamas›ndan s›nav sonucunun al›nmas› aflamas›na kadar olan bütün süreçleri yeniden düzenledik. Bu amaçla; örne¤in, s›nav baflvuru formlar› ve adaylar ile ilgili kay›tlar›n IIA genel merkezine aktar›lmas›n› sa¤layan altyap›y› yeniden oluflturduk. Bilgisayar destekli s›nav sistemine geçifl çal›flmalar›n› global düzeyde birçok ülkenin enstitüsünden önce tamamlad›k. Birçok ülkenin enstitüsüne de bu konuda rehberlik yapt›k. Bunlar, bizim için ayr› bir gurur kayna¤› elbette... Unvan sertifikasyonlar›n›n sürekli mesleki geliflim kredilerinin (CPE) takibi nas›l yap›lmaktad›r? (A.K.): CPE bildirimleri hakk›ndaki sorularla s›kça karfl›laflt›¤›m›z için, bu sorunuzu f›rsat bile- ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 dünyan›n en önde gelen flirketi olan 'Pearson VUE'nun anlaflmal› s›nav merkezlerinde yap›lmaktad›r. S›nav merkezlerinin say›s› ise sorumlu oldu¤umuz bölgedeki kapasite ihtiyac› göz önünde bulundurularak belirlenmektedir. 2008 y›l›ndan bu yana bilgisayar destekli olarak yürütülen s›navlarda, k⤛t kalem yöntemi ile yap›lan eski s›navlardan farkl› güvenlik önlemleri uygulanmaktad›r. Yeni uygulamada, örne¤in çift kimlik tespiti yap›lmakta, s›nav odas›na al›nacak flahsi eflyalarla ilgili çok s›k› k›s›tlamalar uygulanmakta, s›nav ortam› sürekli olarak kamera ile izlenmektedir. S›nav merkezlerine özgü olan söz konusu güvenlik önlemleri d›fl›nda s›nav sorular›n›n de¤iflimi ve bir aday›n 90 günlük süre içerisinde ayn› s›nav› tekrar alamamas› gibi taraf›m›za özgü güvenlik önlemleri de bulunmaktad›r. Esasen Sertifikasyon Komitesi'nin üye say›s›n›n çok s›n›rl› tutulmas› bile konuya yaklafl›m›m›zdaki hassasiyetten kaynaklanmaktad›r. 38 MÜHÜR rek öncelikle bildirim yükümlülükleri hakk›nda k›saca bilgi vermek isteriz. Bildi¤iniz gibi, CIA, CCSA, CGAP ve CFSA sertifikasyonuna sahip olan meslektafllar›m›z, belirli faaliyetlerde bulunarak mesleki geliflimlerini sa¤lamakta ve bu faaliyetleri ile ilgili bildirimde bulunarak unvanlar›n› kullanma haklar›n› devam ettirmektedirler. Sürekli mesleki geliflim (CPE) kredilerini bildirmeyen meslektafllar›m›z›n unvanlar› ise ask›ya al›nmaktad›r. CPE bildirimleri, tüm unvanlar için iki y›ll›k sürelerde yap›lmaktad›r. ‹ki y›ll›k süreler için, CIA unvan›na sahip meslektafllar›m›z›n 80, di¤er unvanlara sahip meslektafllar›m›z›n ise 40 saatlik CPE kredisi bildirme yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Mesle¤ini icra etmeyen meslektafllar›m›z›n ise bu sürelerin yar›s› kadar bildirim yapmalar› yeterli olmaktad›r. Tüm sertifikasyon s›navlar›, s›nav›n geçildi¤i y›l ve bir sonraki y›l için CPE bildirim muafiyeti sa¤lamaktad›r. E¤er bir meslektafl›m›z CIA unvan›na sahipse ve CIA için gerekli CPE bildirimini yerine getirmiflse sahip oldu¤u di¤er tüm sertifikalar için de bildirim yükümlülü¤ünü yerine getirmifl olmaktad›r. Sürekli mesleki geliflim (CPE) yükümlülüklerini yerine getiren tüm sertifika sahipleri, her iki y›ll›k dönem için bir sonraki y›l›n Mart ay› sonuna kadar [email protected] e-posta adresine gönderdikleri formlar ile bildirimde bulunmaktad›rlar. Bildirimde bulunan meslektafllar›m›z›n bildirim formlar›n›n bir kopyas›n› destekleyici belgele- Sertifikasyon Komitesi Üyeleri ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Serhan Göktürk (CIA, CFE) ‹MKB Teftifl ve Gözetim Kurulu'nda Baflmüfettifl olarak görev yap›yor. Ahmet Küçüksavafl (CIA, CFE) Finansbank Teftifl Kurulu'nda Finansal Denetimler ve Hazine Denetimlerinden Sorumlu Birim Yöneticisi olarak görev yap›yor. ‹lker Özcan (CIA, SMMM) Deloitte Türkiye'de K›demli Dan›flman olarak görev yap›yor. Orçun Osoy (CIA, CISA) Türk Ekonomi Bankas›'nda Müfettifl olarak görev yap›yor. riyle beraber (IIA / T‹DE taraf›ndan istenmesi durumunda ibraz edecek flekilde) en az üç y›l süreyle saklamalar› gerekmektedir. Sürekli mesleki geliflim kredisi bildirimlerinin takibi, tüm sertifikalar için Sertifikasyon Komitesi taraf›ndan yap›lmaktad›r. Bildi¤iniz gibi, bildirim yükümlülü¤ü esas olarak sertifika sahiplerinin sorumlulu¤unda olan bir konudur. Sertifikasyon Komitesi ise, sertifika sahibi meslektafllar›m›z›n, unvanlar›n›n ask›ya al›nmas› gibi istenmeyen bir sonuçla karfl›laflmalar›n› önlemek için, bildirim dönemi gelen meslektafllar›m›za hat›rlatma duyurular› göndermektedir. Sürekli mesleki geliflim kredisi bildirimi yapmad›¤› için unvanlar› ask›ya al›nacak meslektafllar›m›za da e-posta yolu ile haber verilmektedir. Sürekli mesleki geliflim kredisi bildirimleri ile ilgili deha ayr›nt›l› bilgi edinmek isteyen meslektafllar›m›z, Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü'nün internet sayfas›nda yer alan aç›klamalar›m›zdan her zaman faydalanabilirler. Bize e-posta yolu ile ulaflan de¤erli meslektafllar›m›z›n sorular›na da memnuniyetle cevap verece¤imizi ayr›ca belirtmek isteriz. Sertifikasyon Komitesi'nin T‹DE'ye olan katk›lar› hakk›nda bilgi verir misiniz? Orçun Osoy (O.O.): Sertifikasyon Komitesi'nin katk›lar›n› belki de T‹DE ile s›n›rland›rmaks›z›n ülkemize, çevre ülkelere ve mesle¤e faydalar› nelerdir fleklinde geniflletmek yanl›fl olmaz. Günümüzde “unvan sertifikasyonu” sadece iç denetimde de¤il, birçok meslekte uluslararas› bir uzmanl›¤› belgelendirme standard› hâline gelmifltir. ‹ç denetimde bu yetkinlik belgelendirme standard› CIA, CCSA, CFSA ve CGAP ile sa¤lanmaktad›r. Biz T‹DE olarak bu unvan sertifikalar›na yönelik s›navlar›, y›llarca Türkiye'de tüm dünyayla efl zamanl› olarak yapt›k ve yapmaya devam ediyoruz. Yaklafl›k iki ay önce de s›nav baflvurular›n› “web tabanl› baflvuru sistemi” ile internet üzerinden almaya bafllad›k. Bu prosedürleri o kadar gelifltirdik ki art›k ‹ran, Gürcistan, Azerbaycan gibi bölge ülkelerinden bile baflvurular bizim üzerimizden yap›lmaya bafllad›. Yani Komite olarak hizmetlerimizi uluslararas› seviyede sürdürmekteyiz. T‹DE bu niteli¤iyle de bölge ülkelerinde bilinirli¤i yüksek bir enstitü hâline gelmifltir. Sertifika s›navlar›n›n ‹ngilizce yan›nda Türkçe olarak da yap›l›r olmas› ayr›ca gurur duydu¤umuz bir hizmettir ki, T‹DE CIA, CCSA ve CGAP CIA sertifikasõ i denetiler iin tm dnyada tanõnan tek sertifikadõr. Kendinizi farklõlaßtõrõn. Sertifikalanõn. 40 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 MÜHÜR s›navlar›n› kendi diliyle de yapabilen dünyadaki nadir örgütlerden biridir. Böylece, ‹ngilizce yeterlili¤i zay›f ama iç denetim nosyonu ve tecrübesi yüksek meslektafllar›m›z›n da böylece bu s›navlara girmesinin yolunu açt›k. CFSA s›nav›n›n da Türkçe olarak yap›lmaya bafllanmas› ile ilgili alt yap› çal›flmalar› devam ediyor, en k›sa sürede bunu da hayata geçirece¤iz. Ayr›ca belirtmek isteriz ki; unvan sertifikasyonu konusu sadece, Türk meslektafllar›m›za uluslararas› geçerlili¤i olan bir “meslek dili” ö¤retilmesi ve ortak akl›n oluflturulmas›, T‹DE'ye de ulusal ve uluslararas› tan›n›rl›k gibi faydalar sa¤lamakla kalmay›p, Enstitümüzün mali durumuna da olumlu katk›da bulunmaktad›r. Bu da bizi mutlu eden ayr› bir husustur. mam›z uygun olur. Mesleki konulardaki geliflmeleri yak›ndan izleme flans› elde ediyoruz. Fikirlerin ve bak›fl aç›lar›n›n paylafl›ld›¤› bir platformda yer almak, di¤er kurum ve sektörlerden meslek mensuplar› ile çal›flmak iyi bir motivasyon sa¤l›yor. Bu zorlu süreçler, liderlik yeteneklerimizi gelifltiriyor. Tüm adaylar›n baflvurular›yla, sorunlar›yla birebir muhatap oldu¤umuz için profesyonel ifl a¤›m›z, network'ümüz kendili¤inden ve nitelikli bir flekilde gelifliyor. T‹DE iflin do¤rusu bir mesleki paylafl›m ve iflbirli¤i zemini olarak, hem ciddi hem de nefleli bir ortama sahip. Bu pozitif atmosfer de iflin do¤rusu kurum kültürünün hoflumuza giden ve bizi verimli k›lan baflka bir taraf›. Sertifikasyon Komitesinde görev almak isteyen meslek mensuplar›na önerileriniz nelerdir? (O.O.): Komitemiz, T‹DE'nin di¤er komiteleri gibi gönüllü olarak görev yapan üyelerden oluflmaktad›r. Dolay›s›yla komitemizde görev alacak meslektafllar›m›zdan öncelikli beklentimiz, mesle¤imize ve Enstitümüze özverili çal›flmalar› ile katk› sa¤layabilecek durumda olmalar› ve bu yönde belirli kriterleri tafl›malar›d›r. Adaylardan, öncelikle ve tabii olarak T‹DE'nin üyesi olmalar› ve her iç denetçinin sahip olmas› gereken meslek ahlak›na, etik ilkelerine sahip olmalar› beklenmektedir. Tecrübeleriyle, bilgileriyle, uzmanl›klar›yla mesle¤imize katk› sa¤lama motivasyonlar›n›n güçlü olmas› gereklidir. Adaylar›n CIA unvan› tafl›malar› flart›m›z var ki bu unvan zaten kiflinin biraz önce belirtti¤imiz hususlara sahip oldu¤unun bir kan›t›d›r. Ayr›ca Sertifikasyon Komitesi'nde görev almak isteyen meslektafllar›m›z›n bilmesi gerekir ki; üyeler Komitedeki görevleri süresince ve görev bitifl tarihlerinden itibaren iki y›l süre ile Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü (IIA) unvan sertifikas› s›navlar›na giremezler. Bu nedenle adaylar›n mevcut unvan sertifikalar› haricinde almak istedikleri di¤er IIA sertifikalar› bulunuyor ise, önceliklerini tekrar gözden geçirmelerini öneririm. Tabii bu arada, 'flartlar bunlar' derken Komitede çal›flmak isteyenlerin de gözünü korkutmamak lâz›m. Bu fedakârl›klar›n karfl›l›¤›nda elbette birçok meslekî kazan›m da söz konusudur. Bir defa mesle¤e somut, elle tutulur, ölçülebilir bir katk› yapman›n mutlulu¤unu listenin en bafl›nda say- Meslek profesyonellerine sertifikasyon konusunda bir mesaj›n›z var m›? (O.O.): ‹ç denetim alan›ndaki yetkinliklerini ispat etmeleri aç›s›ndan en önemli kilometre tafllar›ndan birisi olan sertifika edinme sürecinde meslektafllar›m›z›n karfl›laflacaklar› tüm sorunlar›n çözüme kavuflturulmas› ve ihtiyaç duyduklar› deste¤in sa¤lanmas› amac›yla Sertifikasyon Komitesi her zaman yard›ma haz›rd›r. Bu vesileyle, meslektafllar›m›z›n; [email protected] ba¤lant›s›ndan bizlerle iletiflime geçebileceklerini tekrar hat›rlatmak isteriz. “Sertifikasyon Komitesi'nde görev almak isteyen meslektafllar›m›z›n bilmesi gerekir ki; üyeler Komitedeki görevleri süresince ve görev bitifl tarihlerinden itibaren iki y›l süre ile Uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü (IIA) unvan sertifikas› s›navlar›na giremezler.” 42 43 AYRAÇ AYRAÇ Bir Denetçinin Seyahatnamesi Bu say›dan itibaren f›rsat buldukça sizlerle denetim mesle¤inin farkl› yönlerini ele alaca¤›m›z bir yaz› dizisine bafll›yoruz. Bir denetçi iflinin gere¤i olarak kimi zaman Türkiye'de, kimi zaman yurt d›fl›nda farkl› yerler görebilir ve de¤iflik deneyimler elde edebilir. Yaz› dizimizde sizlerle bu deneyimleri paylaflmay› amaçl›yoruz; Bir Denetçinin Seyahatnamesi'nde gidece¤imiz ilk bölge Güney Afrika.... Botsvana, Lesotho, Namibya, Swaziland ve Güney Afrika Cumhuriyeti, Afrika'n›n Güney Bölgesi olan Güney Afrika'y› meydana getiren befl ülkedir. Güney Afrika'n›n en genifl topraklar›, Afrika'n›n güney ucunda yer alan ve Afrika k›tas›n›n güney kesiminin neredeyse yar›s›n› kaplayan, Güney Afrika Cumhuriyeti'ne aittir. Bu genifl topraklarda genellikle yar› çöl iklimi, do¤u k›y›lar›nda ise subtropikal iklim görülmektedir. Afrikaans, ‹ngilizce, Pedi, Sotho, Svazi, Venda ve Zulu gibi on bir resmi dile sahip olan Güney Af- rika Cumhuriyeti'nin önemli flehirleri aras›nda; Cape Town, Johannesburg, Pretoria, Kimberley, Durban ve Bloem Fontein bulunmaktad›r. Ben sadece 2006 y›l›nda, 6 haftal›k bir denetim s›ras›nda; gitmifl oldu¤um Johannesburg ve Cape Town flehirlerinden bahsedece¤im. Denetledi¤imiz ofis Johannesburg'da oldu¤u için 6 haftal›k denetim boyunca a¤›rl›kl› olarak Johannesburg'da kald›k. Afrika k›tas›n›n en kalabal›k dördüncü flehri olan ve dünyadaki en büyük k›rk metropolitan flehir içinde gösterilen Johannesburg, Cape Town'un ard›ndan Güney Afrika'n›n en kalabal›k ikinci flehridir. Güney Afrika'n›n kültürü, gelenekleri ve al›flkanl›klar› temelde, her ülkede oldu¤u gibi, tarihine ve tarihinin getirdiklerine dayan›r. National Geographic dergisinde Peter Godwin'in de bahsetti¤i gibi Jo'burg, beyaz iktidar›n›n ve ›rk ayr›mc›l›¤› politikas›n›n on y›l önce sona erdi¤i ülkenin en kozmopolit kentidir. So¤uk savafl, sömürgecilik ve ›rk ayr›m›n›n getirdi¤i pek çok siyasi k›s›tlamayla karfl›laflm›fl olan bu flehirde bir tak›m ciddi problemler maalesef halen devam etmektedir. K›rsal bölgelerdeki bask›n›n artmas› üzerine binlerce zenci ifl aramak için flehre gelir ve iç savafl y›llar›nda ›rk ayr›mc›l›¤› kolay kolay de¤iflmeyecek bir olay halini al›r. Günümüzde de suçun s›n›r tan›mamas› ve her geçen gün artmas› orta s›n›f beyazlar›n, yeni al›flverifl ve ifl merkezlerinin h›zla ço¤ald›¤› kuzeye do¤ru çekilmelerine sebep olmaktad›r. fiehirde yaflayan insanlar ya sokaklarda görebilece¤iniz fakir zenciler ya da en güvenli evlerde oturan, güvenli¤i hayat tarz› haline getirmifl olan beyazlard›r. Yaflananlar›n etkisiyle devam etmekte olan problemlerin yan› s›ra günlük hayat Afrika k›tas›n›n en modern ve en zengin flehri, Jo'burg da h›zla geçmektedir. Bu durum denetime gitti¤imiz ofiste bize ilk gün verilen oryantasyonun en önemli ve öncelikli k›sm›n›n ''güvenlik'' olmas› ile de karfl›m›za ç›km›flt›. Kald›¤›m›z otel Nelson Mandela Square'de yer alan, ayn› zamanda güvenlik standartlar› çok yüksek olan ve Jo'burg'un en lüks ve büyük al›flverifl merkezi- ne ba¤l› olan Michelangelo Hotel idi. Kesinlikle tavsiye edece¤im, son derece konforlu ve beklentilerinizi karfl›layabilecek bir otel... Jo'burg'da denetim haricinde hafta sonlar›n› tabii ki çeflitli aktivitelerle geçirdik. Güney Afrika deyince akla ilk gelen Safaridir. Safari için birkaç saat uzakl›kta olan Pilanesberg Do¤al Park'a gittik (tabii güvenlik nedeniyle grup halinde, gün a¤ard›ktan sonra, rehber eflli¤inde ve özel bir servis arac› ile). Güney Afrika'da Safari yapt›¤›n›zda önemli olan Büyük Befl denilen aslan, fil, buffalo, gergedan ve leoparlar› görmeniz. Bunlar d›fl›nda zürafalar›, zebralar›, hipopotamlar›, geyikleri, de¤iflik renkteki kufllar› canl› bir belgeselin içinde yaflarm›flças›na gözlemleyebilirsiniz. Jipin içinde olsan›z bile muhteflem foto¤raflar çekebiliyorsunuz. Ö¤le yeme¤i içinse Do¤al Park'›n içinde yer alan restaurantta barbekü yapabilirsiniz. Bir depremle s›rlara kar›flan ve 1992 y›l›nda Dünya Güzellik yar›flmas› ile kap›lar›n› yeniden tüm ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Ebru Al›fl›k Y›ld›r›m 44 45 AYRAÇ AYRAÇ ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Tüm ulafl›m boyunca yoldan geçerken siyah kabilelerin yaflam flekillerini, evlerini, yaflad›klar› hayat tarz›n› da gözlemlemeniz kuzey ve güney kutbu gibi birbirine z›t iki ucu temsil etmektedir. Bu arada Jo'burg'da kald›¤›n›z süre boyunca mutlaka Afrika Flea Market'a u¤raman›z› tavsiye ederim; çeflitli Afrika biblolar›n›, de¤iflik tak›lar› ve hediyelik eflyalar› oldukça uygun fiyata bu pazardan alabilirsiniz. ‹lk siyahi baflkan olan Nelson Mandela, 1994'te, Afrika'n›n yasama kenti olan Pretoria'da yemin etmifltir. Irkç›l›k karfl›t› olan Nelson Mandela'n›n devlet baflkanl›¤›na seçilmesiyle bafllayan de¤ifliklikler günümüzün demokratik ve ça¤dafl Güney Afrika's›n› oluflturmufltur. Do¤an›n ve çevrenin güzelli¤i, dünyan›n en büyük alt›n madenlerinin verimlili¤i, yeni ile eskinin uyumu ve Afrika'n›n ticari merkezi haline gelmifl Johannesburg flehrinin hareketlili¤i Güney Afrika'n›n keflfetmeye de¤er bir ülke oldu¤unun kan›tlar›d›r. Cape Town Güney Afrika'n›n en büyük flehridir. Eskiyle yeninin uyumunu çok güzel bir flekilde yans›tan bu flehire genellikle birbiriyle harmanlanm›fl olan Afrika, Hollanda ve ‹ngiliz kültürleri hakimdir. Cape Town bir liman kentidir ve deniz ürünleri oldukça revaçtad›r. Özellikle Victoria & Albert Front bölgesinde, Malezya ve Avrupa mutfa¤›ndan esinlenen bu kentin karma damak tad›ndan pek çok çeflitle karfl›laflmak mümkündür. Cape Town Minstrel karnaval›n›n yan›s›ra; Ümit Burnu, Masa Da¤›, Uzun Cadde, liman, sanatsal faaliyetlerin sergilendi¤i Green Market Square, Robben Adas›, penguenleriyle ünlü Boulders Bay ve bir botanik bahçe olan Kirstebosch Gardens görülmesi gereken yerlerdendir. Kal›fl için merkezi olmas› ve manzaras› ile Radisson SAS Hotel Waterfront gerçekten muhteflem. Masa Da¤› (Table Mountain): 1086 metre yüksekli¤inde olan bu da¤›n en tepesi bir masa biçiminde düz oldu¤u için bu ismi alm›flt›r. Masa Da¤›'n›n zirvesine flehirden teleferikle ç›kabiliyorsunuz. Da¤›n tepesinden görünen flehir manzaras›n›n yan› s›ra bu da¤da tam 1470 çeflit bitki türü bulunuyor. Victoria ve Alfred Limanlar›: Bir liman flehri olan Cape Town'a Victoria ve Alfred limanlar› ayr› bir özellik katar. Liman bölgesinde bulunan al›flverifl mekanlar›, enfes yemeklerin yap›ld›¤› restoranlar, iki adet dev akvaryumu, müzeleri ve e¤lence ad›na arayabilece¤iniz birçok fleyi bir arada bulabilece¤iniz bir bölgedir. Bu limanlardan kalkan gezi tekneleriyle Cape Town'un güzel koylar›n› ziyaret edebilirsiniz. E¤er sörf yap›yorsan›z mutlaka Uzun Cadde'de yer alan sörf dükkanlar›na u¤raman›z› ve al›flverifl yapman›z› tavsiye ederim. Fiyatlar› oldukça uygun. Boulders Bay: fiehrin en ünlü plajlar›ndan. Bu plaj penguenleriyle ünlüdür. Penguenler, bu bölgeyi kendilerine ev olarak seçmifller ve zamanla insanlarla birlikte yaflamaya al›flm›fllard›r. Ümit Burnu: Afrika K›tas›'n›n en uç noktas› olan Ümit Burnu, Cape Town'a bir saatlik mesafede bulunuyor. Ümit Burnu'nda bulunan Milli Park'a ufak bir trenle ç›k›yorsunuz ve bu tren yolculu¤unun ard›ndan Hint Okyanusu ile Atlas Okyanusu'nun birleflti¤i noktadas›n›z. Buradan okyanusun dev dalgalar›n› seyredebilirsiniz. Ben denemeye cesaret edemedim ancak; köpek bal›klar›yla dal›fl maceras› yaflamak istiyorsan›z, bu hayalinizi de Cape Town' da güvenli kafeslerin içinde dal›fl yaparak gerçeklefltirebilirsiniz. Kirstebosch Gardens: Güney Afrika'ya özgü birçok bitkiyi bar›nd›ran bu botanik bahçesinde pazar akflamlar› klasik ve caz konserleri düzenleniyor. Robben Adas›: Kentin 12 kilometre ötesindeki, Nelson Mandela'n›n y›llarca hapis yatt›¤› ada müze olarak hizmet veriyor. Zengin do¤al haya- t› ile görülmeye de¤er yerlerin bafl›nda geliyor. Yeme-‹çme: Hem Johannesburg hem de Cape Town mutfa¤›nda mutlaka deniz ürünlerini deneyin; fiyatlar› oldukça uygun ve lezzetleri muhteflem. Örne¤in, Cape Town'da bal›k tutmak bir yaflam biçimi. Kent, ayn› zamanda bölgenin en önemli meyve üretim merkezlerinden. Yerel meyveleri mutlaka tad›n. Yeni Dünya flarapç›l›¤›n›n merkezlerinden olan Cape Town'da pek çok yemek ve flarap turu düzenleniyor. Bunlar›n d›fl›nda Johannesburg'da et yemekleri oldukça önemli bir yer tutmaktad›r. Porsiyonlar› oldukça büyük ve doyurucu. Akl›mda kalan ve be¤endi¤im birkaç yer: Johannesburg'da; The Butcher Shop, Montego Bay Seafood & Sushi Bar, Bukhara, Caffe Della Salute; Cape Town'da Manolo, Mama Africa, Savoy Cabbage ve Balducci's. Ebru Al›fl›k Y›ld›r›m CIA, SMMM, CFE T‹DE Yönetim Kurulu Üyesi, Fritolay ‹ç Denetim Müdürü ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 dünyaya açan Sun City'i de mutlaka görmenizi tavsiye ederim. Jo'burg'dan yaklafl›k 2,5 - 3 saat uzakl›kta bulunan Sun City, suni tropik sahili, lüks oteli, casino'su ve botanik bahçesi ile tam bir tatil cenneti. Sun City'i gezerken her yar›m saatte bir depremi canland›ran suni depreme flahit olabilir, suni plajlar›ndan dalga havuzuna girebilir veya flans oyunlar›nda flans›n›z› deneyebilirsiniz. 46 47 YAKIN PLAN YAKIN PLAN “Ülkemizde ‹ç Denetim Mesle¤inin ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Dr. Ahmet Genç- Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Ge. Mü. Sigorta ve reasürans ile emeklilik flirketlerinin iç sistemlerine iliflkin 2008 y›l›nda yönetmelik fleklinde bir düzenleme yap›ld›. Bu düzenleme ile neyi hedeflediniz? Daha önce, 2004 y›l›nda “Sigorta ve Reasürans fiirketlerinin ‹ç Denetim Sistemlerine ‹liflkin Genelge” haz›rlanarak, flirketlerin bünyelerinde faaliyetlerinin kapsam ve yap›s›yla uyumlu, de¤iflen koflullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte iç denetim sistemini kurmalar›, idame ettirmeleri ve gelifltirmeleri sa¤lanm›flt›r. Ancak, koflullar›n de¤iflmesi, sektörün geliflmesi ve 5684 say›l› Sigortac›l›k Kanunu'nun yay›mlanmas› ile yeni ve daha kapsaml› bir düzenleme ihtiyac› has›l olmufltur. Bunun üzerine, 21/06/2008 tarihinde “Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik fiirketlerinin ‹ç Sistemlerine ‹liflkin Yönetmelik” yay›mlanm›flt›r. Bu Yönetmeli¤in ç›kar›lma amac›; sigorta ve reasürans flirketleriyle emeklilik flirketlerinin kuracaklar› iç kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerine ve bunlar›n iflleyifline iliflkin usul ve esaslar› düzenlemektir, ki daha önceki genelgede sadece iç denetim sistemine iliflkin düzenlemeler yer almaktayd›. 2008 y›l›nda “Sigorta ve Reasürans ile Emeklilik fiirketlerinin ‹ç Sistemlerine ‹liflkin Yönetmelik” yay›mland›. Yönetmelik 2008 y›l sonuna kadar, iç kontrol ve risk yönetimi ile ilgili koflullara ise 2009 y›l›n›n Mart ay› sonuna kadar uyum sa¤lamalar›n› öngörmekteydi. Konuyla ilgili sorular›m›z› Hazine Müsteflarl›¤› Sigortac›l›k Genel Müdürü Dr. Ahmet Genç, ‹ç Denetim Dergisi için yan›tlad›. Söz konusu düzenlemeye flirketlerin uyum durumlar› hakk›nda görüflleriniz nedir? Geçifl süreci tamamland› m›? Yönetmelik flirketlerin iç denetim ile ilgili koflullara, daha önceden da iç denetime iliflkin bir yap›lar› oldu¤u düflünülerek, 2008 y›l sonuna kadar, iç kontrol ve risk yönetimi ile ilgili koflullara ise 2009 y›l›n›n Mart ay› sonuna kadar uyum sa¤lamalar›n› öngörmekte idi. Bu çerçevede, Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli¤i arac›l›¤› ile flirketlerden Yönetmeli¤e uyum seviyelerinin belirlenmesini teminen dijital ortamda bir tak›m bilgiler talep edilmifltir. Söz konusu bilgiler incelenmifl olup, flirket özelinde ve sektörün genelinde görülen eksiklikler not edilmifltir. Uyum sürecinin tamamland›¤›n› söylemek bu aflamada erken olmakla birlikte, ciddi biçimde yol kat edildi¤ini görmek mümkündür. Uygulamalar› dikkate ald›¤›n›zda, düzenlemelerde de¤ifliklik yapma ihtiyac› söz konusu mu? Yönetmelikte bu aflamada bir de¤ifliklik öngörülmemektedir. Ancak, tamamlay›c› baz› düzenlemeler gerekebilir. Sigorta sektörünün bulundu¤u yer hakk›nda düflünceleriniz nedir? Sigortac›l›k sektörümüz bugün prim üretimi ve ürün çeflitlili¤i bak›m›ndan istenilen yerde de¤ildir. Ancak, mevzuat altyap›s› bak›m›ndan uluslararas› standartlar› yakalam›flt›r. H›zl› geliflimin sa¤lanmas› için gerekli ortam oluflturulmuflur. Bu nedenledir ki, yo¤un yabanc› ilgisi ortaya ç›km›fl ve özellikle 2006 y›l›n›n ikinci yar›s›ndan itibaren ciddi anlamda yabanc› yat›r›mc› girifli olmufltur. Sigorta bilincinin art›r›lmas› için yap›lan çal›flmalar ivme kazanm›flt›r. Hazine Müsteflarl›¤›'n›n stratejik plan› çerçevesinde özellikle 2010 - 2013 döneminde artan biçimde tan›t›m ve bilinçlendirme çal›flmalar› sektörle birlikte yürütülecektir. ‹ç denetim mesle¤inin ülkemizdeki geliflimi hakk›nda ne düflünüyorsunuz? ‹ktisadi hayatta flirketlerin kendi performanslar›n› de¤erlendirebilmeleri, geliflim sürecini takip edebilmeleri ve rekabet edebilmeleri için etkin bir bilgi sistemine sahip olmas› flartt›r. Etkin bir bilgi sistemine sahip olabilmek ise ancak bu sistemin hammaddesi olan bilgilerin do¤rulu¤u ve güvenilirli¤i ile mümkündür. ‹ç denetim sistemi ile flirketler hesap verebilir, sorgulanabilir bilgi üretmek mecburiyeti hissedeceklerdir. ‹ç denetimle ayr›ca, flirketlerin mevzuata olan uyumlar›, flirketin stratejik hedefleri do¤rultusunda hareket edip etmedi¤i ve üretilen finansal tablolar›n do¤rulu¤u kontrol edilebilmektedir. Burada, iç denetim faaliyeti ile sadece flirket de¤il, flirketin hissedarlar›, yöneticileri, çal›flanlar› ve kamu otoriteleri de bilgilendirilmektedir. Tabi flu da unutulmamal›d›r ki, denetimin asli amac› hile ve hatalar› sonradan tespit etmek de¤il, en bafl›ndan engellemek ve uygulay›c›lara yol göstermek olmal›d›r. Son y›llarda ülkemizde de, para ve sermaye piyasalar›n›n geliflmesi ile birçok iktisadi birim için iç denetim zorunlu hale gelmifltir. Bu çerçevede, ülkemizde de iç denetim mesle¤inin önümüzdeki y›llarda çok h›zl› bir geliflim gösterece¤ine inan›yorum. “Hazine Müsteflarl›¤›'n›n stratejik plan› çerçevesinde, özellikle 2010 - 2013 döneminde tan›t›m ve bilinçlendirme çal›flmalar› sektörle birlikte yürütülecek.” Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü ile ilgili düflünceleriniz, Enstitü'den talep ve beklentileriniz nelerdir? Enstitü'nün iç denetimin gelifltirilmesinde ve yayg›nlaflt›r›lmas›nda öncü kurum olma vizyonunu hakk›yla yerine getirdi¤inize ve getirece¤inize inan›yorum. ‹nternet sitenizden faaliyet raporlar›n›z›n bir k›sm›na bakma f›rsat›m oldu. E¤itimler, konferanslar ve sertifika programlar› ile meslek profesyonellerinin e¤itimine katk›da bulunuyor, ayr›ca düzenledi¤iniz aile toplant›lar› gibi sosyal sorumluluk projeleri gerçeklefltiriyorsunuz. Uluslararas› iliflkiler kapsam›nda da IIA ile sürekli iletiflim halindesiniz. Bizim de, IAIS standartlar›na uyum hususunda çal›flmalar›m›z devam ediyor. Sigortac›l›¤a iliflkin özel çal›flmalar›n olmas› durumunda, bizlerle paylafl›l›rsa bundan memnuniyet duyulacakt›r. ‹ç Denetim Dergisini takip ediyor musunuz? Dergi olarak bizden talep ve beklentileriniz nelerdir? Her ne kadar düzenli olmasa da, elimden geldi¤ince takip etmeye çal›fl›yorum. Dergi olarak sizden beklentim, sigortac›l›k sektörü ile ilgili konulara da belli ölçüde yer ayr›lmas›d›r. Meslek profesyonellerine bir mesaj›n›z var m›? Bilindi¤i üzere, yaflanan ekonomik kriz nedeniyle 2008 y›l› tüm dünya için zor bir y›l oldu, 2009 y›l› da zor olacak. Anlafl›lan o ki, krizin ve etkilerinin geçmesi hemen gerçekleflmeyecek. Bu dönemde gerçekleflen risk ve kay›plar› f›rsata çevirmek de mümkün. Sizin gibi meslek profesyonellerinin flirketlere ve sektörlere katk›s› bu süreçte çok önemli. Verece¤iniz destekle ve profesyonel yaklafl›m›n›zla krizden en az hasarla ç›kaca¤›m›za eminim. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Çok H›zl› Bir Geliflim Gösterece¤ine ‹nan›yorum” Yeni düzenleme düflünceniz veya haz›rl›klar›n›z var m›? Bir önceki sorunun cevab›nda da belirtti¤im üzere, tamamlay›c› düzenleme haz›rl›klar› vard›r. Örne¤in iç sistemlerde d›flar›dan hizmet al›m›na iliflkin ayr›nt›l› düzenlemeye ihtiyaç duyulmaktad›r. 48 49 YAKIN PLAN YAKIN PLAN Mesle¤in Yak›n Tarihi ve Mesle¤in yak›n tarihine göz atmaya bu say›m›zda da devam ediyor ve T‹DE'nin kurulufl çal›flmalar›n›n ilk günlerine gidiyoruz. 15 y›l önce Ç›ra¤an Oteli'nde bir araya gelen ekip yeniden bir masa etraf›nda topland›. Y›l 1994, günlerden 14 Aral›k. Ersin Güneralp, Hüseyin Karaçal›, Sinan Tanakol, Ali Kamil Uzun ve Bay Massimo Carmelich, IIA Bat› Avrupa Direktörü Giovanni Grossi ile buluflup, Amerika'daki “The Institue of Internal Auditors” (IIA)'in Türkiye'de benzerinin kurulmas›yla ilgili fikir al›flveriflinde bulunuyorlar. Bay Grossi, dernek kurma çal›flmalar› konusunda Türkiyeli meslektafllar›na tavsiyelerde bulunuyor. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Ayn› ekip 15 y›l sonra yeniden bir aradayd›. ‹lerlemifl yafl›na ra¤men Bay Carmelich de, telefonla ekibe dahil oldu. Bu toplan›fl›n amac› bir öncekinden farkl› olsa da Ali Kamil Uzun'un moderatörlü¤ünde T‹DE'nin kurulufl günlerine k›sa bir yolculuk yap›ld›. Ali Kamil Uzun Ali Kamil Uzun (A.K.U.): 15 y›l sonra yeniden bir araya geldik. Öncelikle kat›l›m›n›z için hepinize ayr› ayr› teflekkür ederim. T‹DE'nin kurulufl çal›flmalar›n› yaz›l› hale getirmek amac›yla bir çal›flma yap›yoruz. Sizlerin de T‹DE'nin kuruluflunda ciddi emekleriniz ve kat›l›mlar›n›z oldu. 15 y›l sonra yeniden bir araday›z ve bizlere T‹DE'nin kurulufl sürecinde üstlendi¤iniz roller hakk›nda bilgi verir misiniz? O zamanlar neler konufluluyordu? 14 Aral›k buluflmam›zdan, 19 Eylül 1995 T‹DE kurulufluna kadar geçen süreci k›saca anlatabilir misiniz? Ersin Güneralp (E.G.): O tarihlerde ‹nterbank yönetiminin bafl›na Melih Araz gelmiflti. Ben baflkan, Hüseyin Karaçal› ve Sinan Tanakol da baflkan yard›mc›s› olarak görev yap›yorduk. Bir gün Sinan Tanakol elinde bir dergiyle geldi. Bir tak›m araflt›rmalar yapm›fl. Amerika'daki “The Institue of Internal Auditors” (IIA)'in dergisine üye olmam›z gerekti¤ini söyledi. Ancak o aflamaya gelene kadarki k›s›mlar›n anlat›m›n› Sinan Tanakol'a b›rakmak istiyorum. Sinan Tanakol (S.T.): 1990'l› y›llar›n bafl›nda Bankada yönetim de¤iflikli¤i olunca, teftifl kurulunun fonksiyonlar› da de¤iflti. Fonksiyonlar kredi ve operasyon diye iki k›sma ayr›ld› ve ben de operasyon teftiflini yönetmeye bafllad›m. Sistemin de¤ifltirilmesi, yeni bir bak›fl aç›s› kazand›r›lmas› isteniyordu. Benim IIA ile ilk tan›flmam bu çal›flmalar ve çabalar sayesinde oldu. Yeni bak›fl aç›s›n› nas›l getirebiliriz, yurt d›fl›nda bu ifli yapan kurulufllar var m›d›r? diye yapt›¤›m araflt›rmalar sonucunda IIA'in dergisine ulaflt›m. Bu dergiyi Ersin beye götürüp, abone olmak istedi¤imi belirttim. Hatta bundan Ali Kamil beye de bahsettim. Ali Kamil bey, o dönem ‹ktisat Bankas› Teftifl Kurulu Baflkan›yd› ve dergiye onlar da abone oldular. Bizim ilk ilgimiz böyle bafllad›. Enteresan bir an› olarak flunu anlatmak istiyorum: 1993 y›l›n›n A¤ustos ay›nda, ‹nterbank'ta yo¤un bir flekilde çal›flmaktay›z ve eleman eksikli¤i de had safhada. O zamanlar tek bafl›ma genel muhasebe teftifli yap›yorum. Bu da Bankan›n eksi ikinci kat›nda ve orada ka¤›t fleklindeki hazine bonosunu üç gündür kan ter içinde say›yoruz. Kan ter içindeyken Ali Kamil beyden bir telefon geldi. 'Sinan, biz bu IIA'in Türkiye'de bir flubesini kurabilir miyiz?' diye sordu. Benim de bafl›mdan terler ak›yor. O gün yapamad›k ama Hüseyin Karaçal› (H.K.): Ali Kamil Uzun ile 1982 y›l›nda Erzincan'da teftifl çal›flmalar›m s›ras›nda tan›flt›k. Taflrada müfettifller birbirlerini hemen fark ederler. Bir flube ziyaretinde bafllayan tan›fl›kl›¤›m›z, hâlâ devam ediyor. Ortaya ç›kan belgeleri gördü¤ümde ben de o günleri hat›rlamaya bafllad›m. A.K.U.: ‹ktisat bankas›nda 1988 y›l›nda Teftifl Kurulu Baflkan Yard›mc›l›¤›, 1991 y›l›nda da Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› görevini üstlenmifltim. Yeni dinamiklerle yeni uygulamalar bankac›l›¤a aç›l›m getirmiflti. O s›rada teftifli modern anlamda nas›l gerçeklefltiririz aray›fl› söz konusu idi. Ortak tan›fl›kl›¤›m›z, iki farkl› kurumu ayn› hedef do¤rultusunda ve T‹DE'nin kurulufl inisiyatifinde bir araya getirdi. Bunun ABD'deki bir merkezinin olmas›, dergisine abone olunmas›, sonra ortak aray›fl, IIA ile iliflkilerin geliflmesini sa¤lad›. O dönem uluslararas› iletiflim çok zordu. Daha sonra Bay Giovanni Grossi'nin Türkiye'yi ziyaret etmesi gündeme gelmiflti. Bay Grossi, IBM'in profesyoneliydi ve ayn› zamanda IIA'in Bat› Avrupa direktörlü¤ü görevini sürdürüyordu. Bay Grossi'nin kald›¤› Ç›ra¤an Oteli'nde 14 Aral›k 1994 tarihinde bir araya geldik. Ersin Bey, Bay Carmelich'in de bu görüflmede olmas›n› istedi. Bunun detaylar›n› da Ersin Bey'den dinleyelim. Ersin Güneralp E.G.: ‹nterbank Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› görevimi yürüttü¤üm dönemde, sekreterim arad› ve telefondaki kiflinin konuflmas›n› anlayamad›¤›n› belirterek bana ba¤lad›. Telefondaki kifli kendisini tan›tarak, IIA'in Bat› Avrupa Direktörü oldu¤unu, IIA'in Amerika'daki merkezine Türkiye'den üye olan ilk Bankan›n ‹nterbank olmas› ve bu konularda Sinan Tanakol'un iletiflimi sürdürmüfl bulunmas› nedeniyle Sinan Tanakol ile görüflmek istedi¤ini söyledi. Bu ba¤lamda Türkiye'yi de Avrupa IIA bünyesine dahil etmek amac›yla Türkiye'ye yapaca¤› ziyarette bu konuyu kendisiyle görüflmek istedi¤ini belirtti. Ben de kendisini bekledi¤imizi ifade ettim. Gerçekten, Türkiye'den IIA'e ilk üye olan kurum ‹nterbank't›r. Bu konuda öncü de Sinan Tanakol'dur. Bizim bankac›l›kta üstad›m›z, pirimiz ‹talyan as›ll› ve Türkiye do¤umlu Bay Carmelich'tir. Bay Grossi de ‹talyan oldu¤u için hem tercüme konusunda bize yard›mc› olmas› ve ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü-II bu konuyu daha sonra gündeme getirdik. Geçmifle dönük belgeleri tarad›¤›mda, ço¤unu benim bile unuttu¤um baz› fleyler buldum. Bunu flöyle yorumluyorum: Yaz›lar›n kal›c›l›k ve aktar›labilirlik sa¤layan bir unsur oldu¤unu bilen ve bunu da gerçek anlamda meslek içinde ö¤renen bir iç denetçi olarak ço¤unu kendimin bile unuttu¤u, saklad›¤›m ilk organizasyon çal›flmalar›na iliflkin birkaç tarihi say›labilecek mektup ve yaz›y› da getirdim. 17 Mart 1994 tarihli, flöyle bir not yazm›fl›m: 'Ali Kamil beyin iste¤i üzerine yaz›ld›. Biz 1991 y›l›ndan beri IIA dergisinin abonesiyiz. Meslektafl›m Ali Kamil Uzun da ‹ktisat Bankas› Teftifl Kurulu Baflkan› olarak görev yap›yor. Bu mektubu yazmam›n ana nedeni Say›n Uzun'un Türkiye'de benzer bir organizasyon kurma konusunda gerekli flartlar konusunda bilgi edinmesini temin etmek.' Burada yapt›¤›m do¤ru saptamay› da söylemek istiyorum. Mektupta bir cümleyle Ali Kamil Uzun'u tan›tm›fl›m. Bu ifli yapacak olan›n Ali Kamil Uzun oldu¤unu ifade etmifl ve flu flekilde yazm›fl›m: 'Ali Kamil Uzun son derece aktif ve gerçek bir organizatördür.' Hiçbirimizin çabas› bu aflamada Ali Kamil Uzun kadar olmad›. Bu proses içinde elimizden geldi¤i kadar›n› yapmaya çal›flt›k ve bu mektupla ilk ad›m› bafllatm›fl olduk. Bu belgeleri 15 y›l sonra bulabilmeyi bir iç denetçi disiplinine sahip olmama ba¤l›yorum. Mesle¤in fark› asl›nda. Bunlar kurulufl aflamas›nda yap›lan çal›flmalar. Ben, Ersin ve Hüseyin beyler, baflta ‹nterbank teftifl kurulu mensuplar›n› üyeli¤e teflvik ettik. Kurucu üyelerimiz aras›nda müfettifl arkadafllar›m›z da yer al›yordu. Bu çal›flmalar›n ana organizatörünün Ali Kamil Uzun oldu¤unu tekrar ifade etmek istiyorum. Kiflisel fikrim olarak, o olmasayd› bu kadar yol al›naca¤›n› zannetmiyorum. 50 51 YAKIN PLAN YAKIN PLAN A.K.U.: 14 Aral›k 1994 tarihinde biz Ç›ra¤an'da bulufltuk. Tarihi çok net hat›rl›yorum, çünkü 15 Aral›k 1994 tarihinde de sevgili eflimle niflanlanm›flt›k. Eflimin bana bu süreçte önemli deste¤i olmufltur. Bunu da Dergimiz arac›l›¤›yla ifade etmek isterim. Görüflmemizde Bay Grossi IIA'e Türkiye'den üye olanlar›n listesini bizimle paylaflt›. Bize ilk tavsiyesi de, bu üyelerle bir araya gelmemizi ve bu kiflilerle tan›flt›ktan sonra mesleki organizasyon konusunda süreci daha sa¤l›kl› yürütebilece¤imizi belirtmek olmufltu. Daha sonra bu kiflileri arayarak, yemekli toplant›da bir araya geldik. Onlarla fikrimizi paylaflt›k. Hedefimiz gerekli kat›l›m› sa¤lad›ktan sonra uygun zamanda Derne¤i tüzel kiflili¤e kavuflturarak ilerlemekti. 19 Eylül 1995 tarihinde de bu süreç nihayete erdi. Bu süreci hep birlikte yaflad›k. 47 kiflilik kurucu üyemiz oldu. E. G.: Biz mümkün oldu¤unca , ihtiyaç duyuldu¤unda konuya destek vermek için elimizden ge- leni yapt›k. Toplant›lara kat›l›p, fikirlerimizi söylemeye çal›flt›k. Her zaman yard›ma haz›rd›k, flimdi de haz›r›z. masas›na baflvurduk. Masadan bir polis beni arad›: “Siz, 47 kifliyle dernek kuramazs›n›z 7 kifliyle dernek kurulur” dedi. Ben o zaman polisi ikna etmemi hat›rl›yorum. Yasa en az 7 kifliyle kuruldu¤unu bunun bir limiti olmad›¤›n›, kat›lan arkadafllar›m›n sahip ç›kmas› aç›s›ndan da 47 kifliyle de bu dosyay› getirdi¤imizi söyledim. Sonra anlafl›ld› ki, o günün koflullar›nda 47 kifliyle dernek kurmak demek, o 47 kifli hakk›nda istihbarat yapmak , onlar›n dosyas›n› haz›rlamak dernek masas› için ek külfet demekti. O nedenle, yasay› farkl› flekilde yorumlamak istemifllerdi ama biz 47 kifliyle Derne¤imizin kurulmas›n› sa¤lad›k. Kurulufl sürecinde epey ter döktük. 15 y›l› geride b›rakt›k. T‹DE'nin 15 y›ll›k kurumsal sürecini nas›l de¤erlendiriyorsunuz? Sinan Tanakol S.T.: Dernek kuruluflunun bürokratik k›s›mlar›yla Ali Kamil bey ilgilendi. Bütün bürokrasiyle o savaflm›flt›. A.K.U: O dönem ‹ç Denetçiler Derne¤i kurman›n iflin önemini zay›flataca¤› düflüncesindeydik. Biz burada mesleki bir örgütlenmenin olmas›n› istiyorduk. IIA bize bu anlamda ilham verdi. Türkiye'de dernek ya da vak›f kurup, bu statüleri de içine adapte edebiliyorsunuz. O s›rada mesleki bir organizasyon olma aç›s›ndan yasal baflka bir dayanak bulma imkân›m›z yoktu. Biz bunu dernek statüsünde meslek organizasyonu yapma düflüncesindeyken neden bunun ad› Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Derne¤i olmas›n dedik. Türkiye ad›n› sonradan ald›k. S.T.: Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Derne¤i ad›n› alabilmek için Bakanlar Kurulu karar› al›nmas› gerekiyor. Bakanlar Kurulunun önüne bunu getirip k›sa sürede yap›lmas›n› sa¤lamak ayr› bir baflar›. Bu aylarca sürebiliyor. Bunlar kendili¤inden oluyormufl gibi gözükebilir ama ciddi emek oldu¤unu belirtmek istiyorum. A.K.U: Hatta uluslararas› bir enstitünün Türkiye'de temsilcisi misyonumuzda olacakt› ki, o zaman uluslararas› faaliyette bulunmak, izin almak çok özel izinlere ve prosedürlere ba¤l›yd›. Bugünkü mevzuat çok daha rahat. Biz derne¤in 47 kurucusu dosyalar›m›z› haz›rlayarak, dernekler E.G.: ‹nsan bir fleyi kendisi yaparken neyin ne oldu¤unu, nerelerde yararlar nerelerde boflluk oldu¤unu tam göremeyebilir. Bunu a盤a ç›karmak için 2003 y›l›nda yarardafl anketi yap›lm›flt›. Onun ötesinde de 8-9 Kas›m 2003 tarihinde de 'Gelece¤in Tasar›m› Çal›fltay›' yap›larak, bunun sonuçlar› irdelenmiflti. Gelece¤e ulaflma konusunda yol ve yöntemleri içermesi bak›m›ndan ayr› öneme sahip bir çal›flma olmufltu. Bilmiyorum, bu çal›fltay sonuçlar› do¤rultusunda ve bunlar›n gerçekleflme oran› hakk›nda yeni bir çal›fltay yap›ld› m›? Nas›l bir sonuç al›nd›? Bu husus T‹DE'nin gelecek misyon ve vizyonuyla ilgili rota çiziminde çok önemli olacakt›r. A.K.U: Bahsetti¤iniz, o dönemin baflkan› Özlem Aykaç zaman›nda T‹DE mensuplar› ve paydafllar›n›n bir araya geldi¤i çok güzel bir çal›flmayd›. Onun benzeri bir çal›flman›n T‹DE'nin gelece¤i için tekrar yap›lmas› gerekti¤ini düflünüyorum. T‹DE'nin misyonunu, vizyonunu, de¤erlerini, güçlü yanlar›m›z›, iyilefltirmemiz gereken noktalar›, meslekle ilgili f›rsatlar›, tehditleri ortaya koymufltuk. O günün yönetimi, stratejileri oluflturma anlam›nda önemli katk› sa¤lam›flt›. Ama flimdi bu 15 y›l› geride b›rakt›k. Önümüzdeki 15 y›l için bir çal›fltay›n yap›lmas› fikrine ben de kat›l›yorum. Yerinde bir fikir. Bunu T‹DE'nin gelece¤iyle ilgili olarak da önemli görüyorum. H.K.: T‹DE'nin bugün vard›¤› nokta 800 civar›nda üyesiyle iyi bir noktad›r. Gelece¤i hakk›nda ne düflünüyoruz? Kat›lan üyelerin ve eski üyelerin deneyimleriyle bu ortaya ç›kar. Son kongrede TÜRMOB ile ortaya ç›kan ‹ç Denetçi Sertifikasyonu'y- la ilgili konu bence ikilem ortaya ç›kard›. Bu çözülürse T‹DE'nin gelece¤i daha parlak olacakt›r. S.T.: Bu son 15 y›l› de¤erlendirdi¤imde, T‹DE çok baflar›l› bir yere geldi. T‹DE, kuruluflunda ECIIA ve IIA ile ba¤lant› kurup bafltan standartlar› yüksek tutup, k›sa sürede Avrupa ve dünya standartlar›ndaki düzeye ulaflt›. Bu baflar›s›na ra¤men T‹DE Türkiye genelinde hak etti¤i düzeye gelemedi. Bu çabaya ra¤men çok benimsenir bir halde olmal›yd›. Burada durum kesinlikle T‹DE'den kaynaklanm›yor. Bulunulan ortam, atfedilen de¤erler, toplumca önemsenen konular ba¤lam›ndan kaynaklan›yor. Gelecekte de bu konumda olaca¤›n› zannetmiyorum. Bafltan yüksek standartlarda kurulmufl ve do¤ru rota üzerinde giden kurulufl, çok baflar›l› olmas›na ra¤men TÜRMOB gibi tan›n›r ve popüler de¤ilse bile ilerde kendi kalitesini ortaya koyacakt›r. Bütün dünyada geçerli CIA dedi¤imiz sertifika s›navlar› Türkiye'de yap›lmaya baflland›. Ali Kamil bey hep bu hayalden bahsederdi. Ben bunu gerçeklefltiremeyece¤ini düflünüyordum. O hayaller T‹DE arac›l›¤›yla teker teker gerçekleflmeye bafllad›. CIA'n›n önemi Türkiye'de yeteri kadar bilinmiyor ama zamanla bunun ne kadar önemli oldu¤u da görülecek. Son dönemdeki baflar›s› ise, 5018 say›l› kanunla, kamu kurulufllar›nda iç denetim çal›flmalar› bafllat›ld›. Bu T‹DE'nin ilgi alan› ve T‹DE bu alan› k›sa sürede gördü. A.K.U: T‹DE'nin logosunu gelifltirirken de bir tak›m çal›flmalar yapt›k. Hatta yarat›c›l›¤›m›z› koyal›m istedik. Çal›flmalar›m›z sonucunda kullanm›fl oldu¤umuz logomuza karar verdik. Meslektafllar›m›za iletmek istedi¤iniz mesajlar›n›z var m›? T‹DE'yi var eden ve yaflatan meslektafllar olarak ne gibi mesajlar vereceksiniz? E.G.: T‹DE kuruldu¤unda teftifl kurullar› önemliydi. O dönemlerde müfettifl yard›mc›s› olmak, teftifl kuruluna mensup olmak önemli bir ifllev kazanmakt›. ‹ç denetim konusu gündeme gelince bu daha farkl› daha genifl perspektife yay›lan konu haline geldi. Çeflitli sertifikalar, çeflitli kompetanslar bu konuyu ön plana ç›kard›.Genç meslektafllar›m›z›n T‹DE'nin kuruluflunda yer alan meslektafllar›n› örnek alarak onlar›n bayrak yar›fl› olarak bafllatt›¤› bu yar›fl› daha da ileriye götürmek için ne yapabilirizi sormalar› lâz›m. Bunun da yolu genifl araflt›rmalar yapmak, dünyay› taramak ve ileri bildi¤imiz ülkelerde bu ko- ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 hem de kendi aralar›nda rahatça konuflma imkan› sa¤lanmas› ve ayr›ca engin deneyiminden de faydalanmam›z amac›yla Bay Carmelich'i de bu görüflmeye dahil ettik. Bay Carmelich bankac›l›k tarihi gibidir. Türkiye'de bankac›l›¤›n kurulmas›nda öncü kurulufl olan Osmanl› Bankas›'nda muhaberatta yani iflin mutfa¤›ndan stajyerlikten bafllay›p, kademe kademe ilerleyerek çeflitli flubelerde müdürlük yapm›fl, onun da ötesinde Türk bankalar›nda genel müdür yard›mc›l›¤› düzeyine ulaflm›fl, ‹talyan uyru¤u nedeniyle genel müdür olamam›fl bir duayendir. Benim üzüntüm; Bay Carmelich bu deneyimlerini çok paylaflmad›. Kendisine defalarca önerdi¤im üzere an›lar›n› yazabilseydi çok faydal› bir ifl yapm›fl olacakt›. Sinan Bey'in anlatt›¤› gibi bir tak›m iflleri çok iyi yapan insanlar var. Ben böyle bir organizasyonda yeterli aktiviteyi sa¤layamayaca¤›m›n bilincinde oldu¤umdan, bu iflin bayra¤›n› baflar›yla dalgaland›raca¤›na emin oldu¤umuz sevgili dostumuz Ali Kamil Uzun'u da, bu organizasyonun bafl›nda görmek amac›yla davet ederek buluflmaya birlikte gittik. Teflbihte hata olmaz. Sinan bir fidan yetifltirmifl, tek dal, c›l›z. Verimli bir toprak var; Ali Kamil Uzun. Orada o fidan› o topra¤a diktik. Aradan geçen bunca y›ldan sonra bugünlere geldik, bundan sonra da T‹DE'nin, Ali Kamil Uzun'un önderli¤inde, onursal baflkanl›¤›nda çok daha iyi yerlere gelece¤ine çok daha iyi ifller yap›laca¤›na inan›yorum. 52 53 YAKIN PLAN YAKIN PLAN ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Hüseyin Karaçal› H.K.: Yak›n zamana kadar bankalar olsun flirketler olsun bunlar›n teftifl kurullar›nda denetim bölümlerinde çal›flanlar kendi içlerinde kapal›yd›, biz de öyleydik. Kimse kimseye ne yapt›¤› iflin tekni¤inden bahseder ne de bilgi paylafl›rd›. T‹DE'nin en büyük baflar›s› bu oldu. T‹DE'nin ilk toplant›s›nda da hat›rl›yorum. ‹lk tan›flt›¤›m›zda herkes birbirine çok mesafeliydi. Son kongre kamudan gelenlerin içini döktü¤ü, iç denetçi olarak ne gibi s›k›nt›lar yaflad›klar›n› rahatl›kla anlatt›klar› kongre oldu. T‹DE verdi¤i sertifikalarla, uluslararas› sertifikasyonun önemini de ortaya koymufl oldu. T‹DE'nin baflar›s› ve gelecekteki baflar›s› da buna ba¤l›. Genç arkadafllar›ma T‹DE'de görev almalar›n›, sadece kendi dar bölgelerinde yükselmelerini de¤il, uluslararas› sertifikasyona sahip olarak gerekti¤inde yurt d›fl›nda çal›flabilmelerini de tavsiye ediyorum. S.T.: Banka teftifl kurullar›yla ba¤lant›l› olarak bir hususu gündeme getirmek istiyorum. A¤›rl›kl› olarak T‹DE, kuruluflunda banka müfettifllerinden olufluyordu. Bay Grossi ile yapt›¤›m›z ilk toplant›da kendisi hepimizin banka müfettifli oldu¤u- muzu ö¤rendi¤inde flöyle demiflti: 'Banka müfettiflleri olarak kuruluflta, yönetimde hakim olun. Çünkü sizin buradaki örgütlenme gücünüz daha fazla. Sizinle birlikte çal›flan kiflileri de kolayl›kla toplayabilirsiniz' dedi. Aradan geçen 15 y›la bakt›¤›mda, banka teftifl görevini yapanlar›n T‹DE'deki mevcudiyetinin ve ilgilerinin azalm›fl oldu¤unu görüyorum. Halbuki banka müfettifllerinin ilgi göstermelerinin onlara katk› sa¤layaca¤›na inan›yorum. Belki T‹DE'nin de bu alanda yeniden bankalarla, iç denetçilerle, müfettifllerle ba¤lant›l› bir hamle yapmas› gerekebilir. Bunun karfl›l›kl› yararlar› olaca¤›na inan›yorum. Son zamanlarda genç müfettifl arkadafllar›m›zda, eski müfettifl olman›n ayr›cal›kl›, kendine güvenen özelliklerini kaybetmifl olduklar›n› gözlemliyorum. Bu özellikleri yeniden kazand›rmada hem T‹DE'ye hem de kurumlara düflen roller olabilir. Verdi¤im baz› banka müfettifli e¤itimlerinde bu tür meslek kurulufllar›ndan bahsedip, yararlanabileceklerini söyledi¤imde, hemen hemen hiç ilgi gösterilmedi¤ini görüyorum. Eskiden böyle de¤ildi. TV kanal›nda bir programda vergi baflkan› flöyle dedi: 'Eskiden hesap uzmanlar› insanlar›n girmek istedi¤i bir numaral› kurumdu. 1-25 aras›nda yap›lan de¤erlendirmede hesap uzmanl›¤› flimdi 25. s›rada yer al›yor ve bu birikim yok oluyor.' Bizler müfettifl olarak göreve bafllad›¤›m›zda çok fley beklenilen belli bir kredibilitesi olan, aya¤› yere basan insanlard›k. Bugünkü genç meslektafllar›m›n, bu de¤erlere çok fazla sahip olmad›klar›n› görüyorum. Ne yap›labilir bilemiyorum ama bu sadece bir saptama. Banka müfettifllerinin, iç denetçilerin itibar›n› belli bir flekilde art›rmak gerek. Son kongrede kamu iç denetçilerinin bu konudaki s›k›nt›lar›n› da dinledik. Hatta biri flöyle dedi: 'Sizin denetledi¤iniz kifliler, soruflturma yetkiniz yoksa çok fazla ciddiye alm›yorlar.' Geriye dönük olarak flu de¤erlendirmeyi de yapmak istiyorum. Biz bankalarda çal›fl›rken hem iç denetçilik hem de¤erlendirme hem dan›flmanl›k hem de soruflturma yapan kiflilerdik. ‹nsanlar›n üzerinde belli bir korku yarat›yorduk ama bunu hiçbir zaman suistimal etmiyorduk. Bu problemler olmas›na ra¤men meslektafllar›ma, mutlaka T‹DE'den yararlanmalar› gerekti¤ini ö¤ütlüyor, bu yolla mutlaka bir fleyler elde edeceklerini düflünüyorum. Ben zaman›nda bir tak›m yenilikler yaparken, T‹DE kurulmadan önce IIA'den çok yararlanm›flt›m. Bir gün Genel Müdür Yard›mc›s› Ali Ayanlar'a bir yemekte teftifl raporlar›m›z› nas›l buluyorsunuz diye sormufltuk. O da bize; 'Sizin raporunuzdan bir fley anlam›yorum. Raporlar›n›zda birçok fley alt alta yaz›l›yor, hangi firman›n ne gibi sorunlar› ne gibi de¤eri var, öncelik s›ras› yapam›yorum. Nas›l aksiyon alaca¤›m kimde ne kadar problem var ne nerde nas›l oluyor bunlar bana hiçbir fley ifade etmiyor. Göz at›p raporu bir kenara koyuyorum.' dedi. O zaman nas›l bir yöntem kullanabilece¤imi düflündüm. Araflt›rma yapt›m ve IIA'in dergilerine dönerek flu gerçe¤i anlad›m: Öncelik s›ras›. Genel müdüre ya da genel müdür yard›mc›s›na onu ilgilendiren k›s›mlar› özet olarak vermek, ayr›nt›lar› yine onu ilgilendiren öncelik s›ras›na göre raporlamak ve bir derecelendirme yapmak. Yani ben deneyimli müfettifl olarak öncelik s›ras›n›n önemini bu flekilde kavrayabildim. A.K.U: Sinan ve Hüseyin beyler iki fleyi hat›rlatt›. T‹DE asl›nda bankac›lar inisiyatifiydi, o zamanlar hepimiz bankac›yd›k. Hatta bankalarda denetçilerin yo¤un olarak istihdam edildi¤i dönemdi. H›zl› da geliflebilece¤i kesindi ama biz flu kayg›y› da tafl›yorduk. Biz bunu sadece bankac›lar›n organizasyonu haline getirirsek ne derece meslek organizasyonu olabilirdik. Ancak denetim ifliyle ilgilenen bankac›l›k kulübü olurduk. Biz T‹DE'yi her sektörün meslek mensubunun meslek organizasyonu haline nas›l getirebiliriz konusunu da kurulufl sürecinde tart›flm›flt›k. Sonucunda bunun sihirli formülünü bulamad›k. O günün koflullar›nda T‹DE kurulurken bu konuda yasal düzenleme de yoktu. Bugün 2001 y›l›ndan bu yana çok ciddi düzenlemeler oldu¤unu görüyoruz. Bu noktada bizim daha fazla ivme kazanmam›z gerekiyor. Bunun için sektörel bazda çal›flma gruplar›n›n oluflturulmas› gerekti¤ine inan›yorum. Bankac›l›k, sigortac›l›k, reel çal›flma gruplar› gibi. Böylelikle endüstri bazl› mesle¤in ihtiyaçlar›na da cevap vermek mümkün olacak. Ayr›ca T‹DE kurumsal k›demi ve olgunlu¤u ile bu ihtiyaçlara cevap verebilecektir. Paylaflarak Geliflmek, Kat›l›mla ‹lerlemek... Hüseyin bey güzel bir fleyi hat›rlatt›. 'Biz kendi içimize kapal›yd›k' dedi. Birbirimizi daha önce tan›d›¤›m›z için ilk atefli yakma konusunda bir s›k›nt›m›z olmad›. ‹nsanlar› bir araya getirmek konusunda kimi insanlar s›cak yaklaflt›, kimi insanlar mesafeli durdu. T‹DE'nin kurulufluyla insanlar birbiriyle tan›flmaya, bilgi al›flveriflinde bulunmaya hatta kurumlar aras› transferler bile yap›lmaya baflland›. “Meslekte Mükemmelli¤in Küresel Paydafl› Olmal›y›z” Kurulufl sürecinde IIA'ye üye olmufl meslektafllar›m›zdan biri mesle¤in epistemolojisi ile ilgili bir araflt›rma yapt›¤›nda bu kelimenin bir, dinleyicilikten iki, bu iflin asl›nda M.Ö. 3500 y›llar›nda Mezopotamya'dan do¤du¤uyla ilgili sonuçlara ulaflm›flt›k. Asl›nda bizim co¤rafyam›zda do¤mufl ve daha sonra Bat›'n›n endüstriyel geliflimi ile Avrupa ve Amerika'da modern boyut kazanm›fl olan mesle¤imizin do¤du¤u co¤rafyada modern geliflimini sa¤lad›k. T‹DE'nin varl›¤›na sahip ç›kmak, gelifltirmek bu aç›dan önem tafl›yor. fiimdi önümüzdeki 15 y›l için meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olma iddias›n› ortaya koymam›z laz›m. Bu iddia ile meslekte üreten küresel bir aktör olaca¤›m›z›, uluslararas› literatüre katk› sa¤layaca¤›m›z›, uygulama standartlar›na katk›m›z olaca¤›n›, uluslararas› uygulamalar›n içinde profesyonellerimizle aktif rol alaca¤›m›z› ifade ediyoruz. Mesleki örgütsel gücümüz ile küresel mesleki örgüt yönetiminde aktif olarak görev almal›y›z. T‹DE'nin bu iddiay› ve vizyonu gündeme getirmesi gerekiyor ve bu potansiyele sahibiz. Bu ba¤lamda dergimiz hakk›nda k›saca görüfllerinizi de alabilir miyiz? S.T.: T‹DE'nin bir dergiyle desteklenmesi, süreli bir dergisinin olmas› olumlu bir fley. Ayr›ca bilgi aktar›m›n›n sa¤lanmas›n›n temini aç›s›ndan da önemli oldu¤unu düflünüyorum. Bir de meslek dergisi olarak genç meslektafllar›m›n teknik ve genel mesleki bilgi ve bak›fl aç›lar›n› gelifltirmede yararl› olaca¤›n› düflünüyorum. 1990'l› y›llar›n bafl›nda formatlar›m›zda de¤ifliklik yaparken ben IIA'in dergilerinden son derece yararlanm›flt›m. T‹DE dergisinde de benzer fleylerin oldu¤unu görüyorum. Global bak›fl aç›lar› olarak bu dergiden yaralanacaklard›r. Mutlaka bu dergiden alaca¤›n›z fleylerin oldu¤unu, almak isteyen kiflilerin alaca¤›n› düflünüyorum. H.K.: Dernek taraf›ndan yap›lan konferanslar, e¤itimler belli kiflilere ulaflabiliyor. Ama dergiye herkes ulaflabilir ve o aç›dan bakt›¤›m›zda dergi son derece faydal›, devam etmesinde fayda görüyorum. E.G.: Dergi T‹DE'nin penceresi. Hem Türkiye'ye hem de üyelere aç›lan pencere. Acaba Türkiye d›fl›na da zaman zaman yabanc› bir nüsha da dü- ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 nuda baflta ABD'deki IIA olmak üzere ne tür yenilikler oluyor onu izlemek ve kendilerini yetifltirmeleri gerekiyor. Hiçbir zaman bildikleriyle yetinmemeli, bilgi da¤arc›klar›n› daha ileriye götürmeliler. Ben T‹DE'nin toplumdaki bilinirlik düzeyinin olmas› gereken yerde olmad›¤›n› düflünüyorum. Sektörel olarak T‹DE biliniyor ama halk düzeyinde T‹DE nedir kimse bilmiyordur ya da az bilen ç›kar. T›pk› TÜRMOB gibi bunun propagandas›n› yapmal›y›z. 54 55 YAKIN PLAN YAKIN PLAN Sinan Tanakol: Bankac›l›¤a 1984'de Uluslararas› Endüstri ve Ticaret Bankas›'nda Müfettifl Yard›mc›s› olarak bafllad›. Sadece meslek kariyerinin son bir y›l›n› ‹nterbank d›fl›nda geçirdi. En son Citibank'a Teftifl Kurulu Baflkan› olarak geçti. Bir y›l bu görevi sürdürdükten sonra emekli oldu. Orada daha çok e¤itim dan›flmanl›k hizmetinde bulundu. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Hüseyin Karaçal›: 1978 y›l›nda TÖBANK'ta Teftifl Kurulu'nda göreve bafllad›. 4 y›l çal›flt›ktan sonra 1982 y›l›nda Uluslararas› Endüstri ve Ticaret Bankas›'na geçti. 2001 y›l›nda banka TMSF'ye geçince Grup Baflkanl›¤› görevini yürüttü. 2005 y›l›nda ayr›ld› ve 2006 y›l›nda da emekli oldu. zenlenebilir mi? Örne¤in ‹ngilizce. Bunun yararl› olaca¤›n› düflünüyorum. Derginin önemli konular›n› bas›nla paylafl›p, bas›n arac›l›¤›yla T‹DE'nin toplum taraf›ndan tan›nmas›n› sa¤layacak bir iletiflim çal›flmas› yap›labilir mi? Böyle bir uygulama yap›l›rsa çok daha faydal› olaca¤›n› söyleyebilirim. “Mevcutla Yetinmiyoruz” A.K.U: Dergi üyelerine da¤›t›m listesindeki kiflilere, abonelerine gönderiliyor. Yak›nda D&R'larda da k›smi de olsa sat›lmaya bafllanacak. ‹ç denetim yerelleflti, ulusal de¤er oldu ve buna 9 y›ld›r devam ediyor. Dergimiz IIA'in de ödülünü alan meslek dergisi oldu. Meslekle ilgili gerekleri yerine getiriyoruz. Bu ifade etti¤iniz öneriler de dikkate al›nacakt›r. ki yeni yasalarla bu hususlar›n kal›c›laflt›r›lmas›n›n sa¤lanmas›nda katk›s› olabilece¤ini düflünüyorum. Son olarak neler söylemek istersiniz? H.K.: Derne¤in kurulmas›nda ve bu noktaya gelmesinde Ali Kamil Uzun'un büyük katk›lar› var. Derne¤in gelece¤inde de Ali Kamil Uzun'un katk› ve deste¤inin sürekli olmas› gerekti¤ini düflünüyorum. E.G.: Çok önemli bir husus akl›ma geldi. Piyasa yap›c›l›k denen bir kavram var. T‹DE'nin daha etkin bir flekilde mevzuat konusunda geliflen ekonomik koflullar çerçevesinde dünya konjonktürüyle ba¤lant›l› olarak gündeme getirilmesinde yarar görülen ülkenin ekonomisine katk›da bulunacak konularda bir anlamda piyasa yap›c›l›k üstlenmesinin ve yönlendiricilik yapmas›n›n, bu yönlendiricilik ötesinde de bel- S.T.: Her konuda düflüncelerimizi paylaflt›k, teflekkür ediyorum. A.K.U: 15 y›l sonra tekrar bir araya geldik. Nostalji yaflad›k. Ayn› heyecan› hissettik. Hizmet ve destek heyecan›m›z›n sürdü¤ünü, gelece¤e ilifl- kin fikirlerimiz oldu¤unu ve T‹DE'yi çok daha iddial› yerlerde görmek istedi¤imizi ifade ettik. ‹nanç ve heyecan›m›z ile meslek örgütümüzün yan›nday›z, hizmetindeyiz. Yapt›klar›m›zla yetinmiyor, yap›lanlar› yeterli görmüyoruz. Birlikte baflard›k, hep birlikte daha ileri gidelim istiyoruz. Bu duygu ve düflüncelerimizin T‹DE'nin hangi de¤erlerle yönetildi¤inin ifadesi oldu¤unu söyleyebiliriz. Paylaflarak büyümek, kat›l›mla ilerlemek olarak bafllatt›¤›m›z mesleki giriflimimiz birlikte baflarman›n bizim kurumsal de¤erimiz oldu¤unu ifade etmektedir. Katk›lar›n›zdan dolay› hepinize çok teflekkür ederim. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Massimo Carmelich Massimo Carmelich, 14 May›s 1920'de ‹stanbul'da bir ‹talyan ailenin ferdi olarak do¤du. 1927 y›l›nda Saint-Michel'de e¤itimine bafllayan Carmelich, 1937 y›l›nda Ankara Ticaret Lisesi'nde e¤itimini sürdürdü. 1942 y›l›nda ‹stanbul Ticaret Okulu'nda 3 y›ll›k e¤itimine bafllad›. 1944'te Osmanl› Bankas›'n›n Ankara fiubesi'nde Ticari Muhaberat fiefli¤i Aday› olarak çal›flma hayat›na at›ld›. 6 ay sonra fief'li¤e terfi etti. 1974 y›l›nda Pamukbank'a Kredi-Hukuk-D›fl Ticaret'ten sorumlu Genel Müdür Yard›mc›s› olarak geçinceye kadar süreçte Osmanl› Bankas›'nda çeflitli görevlerde bulundu.1977 y›l›nda Akbank'a D›fl ‹fller Departman›nda Dan›flman olarak geçifl yapan Carmelich, 1987 y›l›nda da Genel Müdürlükte Dan›flmanl›k görevini sürdürdü. 2001 y›l›nda emeklili¤ini isteyen Carmelich, Türkçe d›fl›nda, ‹talyanca, ‹ngilizce, Frans›zca, ‹spanyolca, Rusca (sadece konuflma) biliyor. Massimo Carmelich, Türkiye'deki baflar›l› çal›flmalar› nedeniyle, takdir mahiyetinde 1969 y›l›nda “Cavaliere del lavoro” niflan›na lây›k görüldü ve zaman›n ‹talya Büyükelçisi taraf›ndan söz konusu niflan ‹talya'n›n Ankara Büyükelçili¤inde kendisine takdim edildi. Atatürk'ün vefat›nda, naafl›n›n 21.11.1938 tarihinde Ankara Etnografya Müzesine nakli töreninde, Ankara Ticaret Lisesi ö¤rencisiyken, izci olarak yer ald›. Kendisi halen Kufladas›'nda sakin bir emeklilik hayat› sürdürüyor. Ersin Güneralp: Bankac›l›k kökenli olan Güneralp, Akbank'ta teftifl kurulunda göreve bafllad›. Sonra d›fl mevzuat müdürlü¤ü görevini sürdürdü. Uluslararas› Endüstri ve Ticaret Bankas›'nda Teftifl Kurulu Baflkan› olarak görev yapt›. Bankan›n TMSF'ye geçifliyle bu görevi TMSF'de de devam ettirdi. 2001 y›l›nda Etibank, ‹nterbank birleflme sürecinden sonra belli bir süre Tariflbank Teftifl Kurulu Baflkanl›¤› görevinde bulundu. Ard›ndan Pamukbank'ta Yönetim Kurulu Raportörü ve Teftifl Kurulu Baflkan› olarak çal›flt›ktan sonra, Halk Bankas›'yla birleflme sürecinin ard›ndan 2005 Mart ay›nda da emekli oldu. 56 57 ATAÇ ATAÇ Sevilay Çal›flkan fiebnem Kabasakal Uzun y›llard›r T‹DE'de görev alan Sevilay Çal›flkan ve fiebnem Kabasakal görevleri ve yapt›klar› çal›flmalarla ilgili sorular›m›z› yan›tlad›lar. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 fiebnem Kabasakal , Sevilay Çal›flkan Kendinizi tan›t›r m›s›n›z? Sevilay Çal›flkan (S.Ç): Nevflehir do¤umluyum. Asker çocu¤u oldu¤umdan dolay› farkl› illerde tahsil hayat›m› tamamlad›m. Sosyalli¤i, sevdiklerimle bir arada olmay› farkl› yerleri, de¤iflik kültürleri tan›may› seviyorum. fiebnem Kabasakal (fi.K.): 1976 do¤umluyum. Bursa'da büyüdüm. Anadolu Üniversitesi Halkla ‹liflkiler ve Reklamc›l›k M.Y.O mezunuyum. Çal›flma hayat›ma 1997 y›l›nda Citibank Bursa ofisinde bafllad›m. Daha sonra 1998 y›l›nda Egebank Bursa flubesinde Bireysel Müflteri Temsilcisi olarak devam ettim. 2005 y›l›ndan bu yana T‹DE'de çal›flmaktay›m. Farkl› yerleri gezip tan›mak, müzik dinlemek, puzzle yapmak, yüzmek ve tabii ki okumak en keyif ald›¤›m etkinlikler. T‹DE'de ne zaman görev ald›n›z? Görevleriniz hakk›nda bilgi verir misiniz? (S.Ç): 1999 y›l› May›s ay›ndan beri T‹DE' de yönetmen olarak görev yap›yorum. Üyelik, sertifikasyon, e¤itimler, kongre, ‹ç Denetim Dergisi, gelir ve giderlerin fatura ve ödemeleri ile ilgili faaliyetlerin yürütülmesi bafll›ca görevlerim aras›nda yer al›yor. Üyelikle ilgili baflvurular Yönetim Kurulu taraf›ndan de¤erlendirilip onayland›ktan sonra üyelere üyelik kabul mektubu ile birlikte K›rm›z› Kitap, e-posta ile T‹DE web sitesine girifl için kullan›c› ad› ve flifre, ayr›ca IIA üyeli¤i için baflvuru yap›l›p IIA üye numaras› ve IIA web sitesi flifresi gönderiyorum. Ayn› zamanda üyelerimizden aidatlar›n tahsil edilmesini sa¤layarak, makbuzlar›n› düzenliyorum. (fi.K.): 2005 y›l› May›s ay›ndan bu yana T‹DE'de çal›fl›yorum. Bildi¤iniz gibi, T‹DE çok yönlü mesleki bir kurum yaklafl›k 1000'e yak›n faal üyemiz var. Bu üyelerimize ait üyelik kabul, aidat, IIA üyelikleri, web sayfas› kullan›mlar›, kütüphane daha sonra düzenledi¤imiz sertifikasyon s›navlar›na ait s›nav kay›tlar›, baflvurular›n IIA bildirimleri, baflvurulara ait al›nacak ücretler ve ücretlerin faturaland›r›lmas› adaylara ulaflt›r›lmas›. Sertifikasyon s›navlar›na ve di¤er mesleki yapt›¤›m›z e¤itimler, e¤itimlerin organizasyonun sa¤lanmas›. Sene de bir kere yapt›¤›m›z ‹ç Denetim Kongresi kongreye ait altyap› çal›flmalar›na 6 ay öncesinde bafllan›yor. fiu an okudu¤unuz, gözbebe¤imiz '‹ç Denetim' dergimiz, asl›nda derginin esas yükü Kurucu Baflkan›m›z Ali Kamil Bey ile Yaz› ‹flleri Müdürümüz Gürdo¤an Bey'in üzerinde olmas›na ra¤men bizim de operasyonel olarak takip etti¤imiz detaylar var. Derginin da¤›t›m›n›n yap›laca¤› kifli ve kurumlar›n oluflturulmas›, da¤›t›m›n›n yap›lmas›, reklam ile ilgili görüflmelerin yap›larak reklam›n dergide yay›mlanacak hale getirilmesi görevlerimizin k›saca ana hatlar›n› oluflturmakta. Görevinizde en fazla zaman›n›z› alan hususlar nelerdir? (S.Ç): En fazla vaktimizi alan konulardan birisi sertifikasyon süreci. IIA'e baflvurular›n yap›l›p üyelere teyitlerinin gönderilmesi 3-4 haftal›k bir süreci al›yor. T‹DE'nin düzenledi¤i e¤itimlere iliflkin genel duyuru, web sitesi ve e-posta yolu ile yap›l›yor. E¤itim yerinin organizasyonu, e¤itim kay›tlar›n›n al›nmas›, e¤itim notlar›n›n ço¤alt›lmas› ve sertifikalar›n haz›rlanmas›, e¤itim fatura ve ödemelerinin takip edilmesi de bu süreçte en fazla zaman›m›z› alan ifller diyebilirim. (fi.K.): Asl›nda bizim iflimiz kendi iflimiz gibi. T‹DE'nin bir çal›flan› olmaktan ziyade ifllerin zaman›nda ve çabuk halledilmesi için çabalayan ortaklar gibiyiz Sevilay Han›m'la. En fazla zaman›m›z› alan süreç tabi ki, sertifikasyon s›navlar›. S›nav›n baflvurusu kay›tlar›n›n IIA bildirilmesi ve baflvurulara ait teyit cevaplar›n›n gelmesi yaklafl›k 20 gün gibi bir süreyi alabiliyor. Bu durum takip sürecini yo¤unlaflt›r›yor. Bizim iflimizin en zorlayan k›sm› bana göre üyelik, sertifikasyon, e¤itimler, dergi derken bu konularda birçok kiflinin sorusu, çözüm bekleyen bir durumu ve talebi olmas›. Hakl› olarak herkes biran önce talepleriyle ilgili sonuç bekliyorlar. Bu durum bizi biraz zorluyor. T‹DE ve dergimiz hakk›nda görüfllerinizi alabilir miyiz? (S.Ç): T‹DE, 1995 y›l›nda Ali Kamil Uzun önderli¤inde 47 kurucu üye ile faaliyetine bafllam›fl bir dernek. T‹DE'de çal›flmaya bafllad›¤›mda 332 olan üye say›s› flu an 1000' i aflm›fl durumda. ‹ç denetim uygulamalar›nda uluslararas› standartlar çerçevesinde meslektafllar ve kurumlar ve için referans ve güvence kayna¤› olarak katma de¤er yaratmay› misyon edinmifl, iç denetçilerin meslektafllar›yla iletiflim halinde bulunmas›, e¤itimlerle desteklendirmesi ve bilgilerin gelifltirilmesi konusunda çal›flmalar› olan bir dernek. Dolay›s›yla üyelerimiz faaliyetlerimizden yararlanma imkan› bulup, mesleki donan›mlar›n› e¤itim ve sertifikasyon programlar›yla destekleme imkan› bulabiliyorlar. Uluslararas› geçerlili¤i olan CIA, CFSA, CCSA, CGAP sertifikalar›, iç denetçilerimiz için hem bilgi pekiflmesi hem de kariyer yolunda haz›rlanmalar› konusunda oldukça faydal› ve önemli. ‹fl kalitesinin artt›r›lmas›, iç denetçilere çok yönlülük eklenmesi ve uzmanl›¤›n geliflimine yard›m edilmesi ve verimlili¤in artt›r›lmas› hususunda bu tarz e¤itim ve sertifikasyonlar çok önemli. Sertifikal› iç denetçilerinin artmas›yla mesleki yetkinlik yayg›nlaflt›r›lacakt›r. ‹ç Denetim Dergisi Türkiye'de mesleki anlamda yay›nlanan tek dergi. Gönüllülük esas› ile yay›ma haz›rlanan dergiye üyelerimizden abone olmalar›n› ve kurumlar›n›n reklamlar› ile destek vermelerini bekliyoruz. (fi.K.): T‹DE iletiflim, e¤itim ve paylafl›m platformlar› oluflturarak mesle¤in etkin bir flekilde uygulanmas›n› sa¤layan, ‹ç Denetim mesle¤inin gelifltirilmesi ve yayg›nlaflt›r›lmas› konusunda öncü bir kurumdur. Daha önce belirtti¤im gibi ‹ç Denetim Dergisi T‹DE'nin gözbebe¤idir. Derginin operasyonel ifllemleri vas›tas›yla bildi¤imiz derginin sad›k takipçisi olan kifli ve kurumlar var. Tamamen gönüllülük esas›yla yap›lmas›na ra¤men iflledi¤i konular ve bask› olarak profesyonel ve kaliteli bir yay›n. Dergimiz arac›l›¤›yla iletmek istedi¤iniz bir mesaj›n›z var m›? (fi.K.): ‹ç Denetim dergimizin daha uzun y›llar bizimle birlikte yay›n hayat›na devam edebilmesi için de¤erli üyelerimizin kurumlar›n›n reklamlar›n›n ‹ç Denetim dergimizde yay›mlanmas› konusunda yard›mlar›n› rica ediyoruz. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 T‹DE'nin ‹letiflim ve Hizmet Yüzleri: 58 59 YANSIMA YANSIMA 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi NEO-DENET‹M 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi, 6 Kas›m 2009 tarihinde, Maslak Sheraton Otel'de düzenlendi. Kamu ve özel sektör aç›s›ndan yeni denetim yaklafl›m› ve uygulamalar›yla ilgili panellerin düzenlendi¤i kongreye, ilgi görülmeye de¤erdi. Kongrede akademisyenler, iç denetim mesle¤i ve fonksiyonlar› hakk›nda bilgi verdiler. Kongreye, 400'e yak›n meslektafl›m›z kat›ld›. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü taraf›ndan düzenlenen 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi T‹DE Baflkan› fienol Toygar'›n aç›l›fl konuflmas›yla bafllad›. Toygar aç›l›fl konuflmas›na, geçen bir y›l›n gerek dünya gerek ülkemiz gerekse denetim sektörü aç›s›ndan zor flartlar›n ard› ard›na yafland›¤› bir dönem oldu¤unu belirterek bafllad›. Toygar konuflmas›na flöyle devam etti: “Ülkemiz yaflanan ekonomik krizden pay›n› ald›. Ve bunlar›n pek çok ac› sonucu bizim iç denetçilere de yans›d›. Krizin büyüklü¤ü ekonomik ve siyasi faktörleri krizin sebepleri konusunda ciddi tart›flmalar yapmaya sevk etti. Sorgulananlardan birisi de denetim oldu. 'Özellikle krizin tetikleyicisi olan kurumlarda denetim birimleri fonksiyonlar›n› yerine getirdi mi? Getirmedilerse sorun neredeydi? Denetim birimleri neleri daha farkl› yapsalard› kriz bu ölçekte yaflanmazd›? Denetim birimleri hangi noktalarda güçlü oldu¤u için kriz daha büyük bir ölçekte yaflanmad›?'gibi sorular sadece icra birimlerinin de¤il, denetçilerin de sorduklar› ve hala tart›flt›klar› sorulardan bir kaç›yd›. Bu tart›flmalar ›fl›¤›nda birçok fleyin yan›nda denetim de d›flar›dan bak›fltan da içerden bak›fltan da farkl› yaklafl›mlar gerektirmekte. D›flar›dan bak›fl derken denetim yöneticilerinin ve üst seviye yöneticilerinin bak›fl›, içerden bak›fl derken ise, denetim birimlerinin kendilerine bak›fl›n› kastediyorum. T‹DE'de her sene kongre haz›rl›klar›n›n bir parças› olarak gerçeklefltirdi¤imiz beyin f›rt›nas›n›n sonucunda bu tart›flmalar›n aray›fllar ifade düflüncesi flekillendi ve bunu en k›sa flekilde anlatacak ifadenin de neodenetim oldu¤u noktas›nda birleflildi. 13. kongremizi varl›klar›yla zenginlefltiren de¤erli konuflmac›lar›m›z süre gelen bu tart›flmalarda önümüzü ayd›nlatacak, farkl› görüfl ve bak›fl aç›lar› ortaya koyacaklard›r. Bu kongrenin benim için di¤er bir anlam› daha var. fienol Toygar Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Baflkan› Önümüzdeki sene devredece¤im Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü baflkanl›k görevimden dolay› baflkan olarak kat›ld›¤›m en son kongrem olmas›. De¤erli konuflmac›lar›m›za, meslekte sponsor kurumlar›m›za özellikle konferans›m›z›n ilk aflamas›nda her türlü katk›lar›n› esirgemeyen üyelerimize ve varl›klar›yla etkinli¤imizi güzellefltiren tüm kat›l›mc›lar›m›za gönülden teflekkür ediyorum. Ayr›ca özellikle kongre çal›flmalar›m›zda özverili çal›flmalar›ndan dolay› yönetim kurulu üyemiz Selda Timur'a da buradan özellikle teflekkür etmek istiyorum. 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongre'mizin hepimiz için verimli geçmesini diliyorum. Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü'ne büyük katk›lar› olan kurucu ve onursal baflkan›m›z Ali Kamil Uzun'a k›sa bir mesaj vermesi için buraya davet etmek istiyorum.” 13. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi'nde T‹DE Kurucu ve Onursal Baflkan› Ali Kamil Uzun'da bir konuflma yapt›. Uzun yapt›¤› konuflmada, Enstitü'nün kuruluflundan bugüne geldi¤i süreci özetlerken, T‹DE ve üyeler olarak 2023 y›l›nda, “Meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olmak” istiyoruz dedi. Ali Kamil Uzun konuflmas›na flöyle devam etti: “Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan› olarak sizlerle birlikte olmaktan memnuniyet duydu¤um meslek kongremiz, 1997 y›l›ndan bu yana her y›l kesintisiz sürdürülmektedir. 13 y›ld›r yap›lmakta olan Türkiye ‹ç Denetim Kongresi, sürdürülebilirli¤ini, süreklili¤ini kan›tlam›flt›r. Mesle¤imizin ulusal ve uluslararas› kat›l›ml› paylafl›m platformu olarak gelece¤imiz ve profesyonel de¤erimiz için güvence oluflturmaktad›r. Sürdürülebilirlik ve süreklilik; ifade edilmesi kolay, gerçeklefltirilmesi ise sab›r, disiplin, inanç, farkl› olmak, güncel kalmak, paylaflmak ve kat›l›m sa¤lamay› gerektirir. Enstitümüz, kuruluflu ile birlikte, birbirinden farkl› kurumlar›n temsilcileri olan bizleri buluflturmufl, bir araya getirmifl, birlikte paylafl›m ve kat›l›m arzumuzu harekete geçirerek, farkl›l›klar›m›z›n zenginli¤ini, birlikteli¤imizin sinerjisi ile de¤er yaratan bir güce dönüfltürmüfltür. Meslek kongremizin sürdürülebilirli¤i, mesleki örgütlenmemizin gücünün bir ifadesidir. “Reçetemizi Biz Kendimiz Yazd›k” Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü'nü kurarken Türkiye'de uluslararas› standartlarda mesleki geliflim ve paylafl›m platformu oluflturmak, meslekle ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 “Meslekte Mükemmelli¤in Küresel Paydafl› Olmak ‹stiyoruz” 60 61 YANSIMA YANSIMA ilgili de¤iflimi ve gelece¤i yönetmek için mesleki örgütlenmenin gerekli oldu¤una inan›yorduk. 1995 y›l›nda 47 meslektafl›m›z ile birlikte kuruluflunu gerçeklefltirdi¤imiz Enstitümüz, paylaflarak geliflmek, kat›l›mla ilerlemek prensibi ile yola ç›kt›¤›m›z birlikte baflarma düflüncemizin bir eseridir. 15 y›l önce mesleki örgütlenme için yola ç›karken, haz›r bir reçetemiz yoktu. Reçetemizi biz kendimiz yazd›k. Düflünerek, arayarak, deneyerek yol ald›k. Koflullardan, gereksinimlerden faydaland›k. Mesle¤imiz ile ilgili mevzuat ve düzenlemelerin bulunmad›¤› bir zaman diliminde “Ne o iç denetim?” sorular›na muhatap oluyorduk. Gücümüzü hayallerimiz ve meslek sevgimizden al›yorduk. Bugün ise, kongremizin ana temas›n› “Neo Denetim” oluflturuyor. Hiç bitmeyen, bitmeyecek hayallerimiz ve meslek sevgimiz ile mesle¤in gelece¤ini flekillendiriyoruz. ‹lk 15 y›l› geride b›rak›rken mesle¤imizin geliflimi ad›na çok fleyler baflar›ld›. Ancak bir sonraki 15 y›l içinde baflar›lmas› gereken çok fleyler var. Cumhuriyetimizin 100. y›l› olan 2023 y›l›nda, meslek örgütümüz ve meslektafllar olarak “Meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olmak” istiyoruz. Hayallerimiz ve meslek sevgimizden güç alarak bu iddiam›z› gerçeklefltirmek için yol haritam›z› belirledik. “Modern Yaklafl›m ve Aç›l›mlara ‹htiyaç Var” 1990'l› y›llar›n bafl›ndan beri Ülkemizde mesleki örgütlenme ad›na önemli geliflmeler yaflan- Bu Tür Fonksiyonel Bir Yap› Nas›l Sa¤lanacak? ‹çi bofl yüzeysel düzenlemeler yerine, önemi ve yeri anlafl›lm›fl, ilkeleri, kurallar› ve standartlar› belirlenmifl, genel kabul görmüfl mesleki çerçevelere referans verilerek ya da bu çerçevelerden kurallar oluflturarak, mesleki formasyona ve geliflime önem vererek sa¤lanacakt›r. Son çeyrek yüzy›lda, Ülkemizde SPK, BDDK, TMSK gibi kurumsal yap›lar muhasebe ve denetim mesle¤inin geliflimi aç›s›ndan düzenleyici rolleri ile önemli sonuçlar sa¤lam›fllard›r. TÜRMOB ve T‹DE gibi mesleki kurulufllar ise meslek mensuplar›n›n etik disiplini, sürekli mesleki geliflimi ve yetkinli¤i için e¤itilmesinde önemli rol ve sorumluluklar üstlenmifllerdir. Bu süreçte, mesle¤in akademik geliflimi konusunda muhasebe ve denetim akademisyenleri örgütü olarak MÖDAV'›n da önemli katk›lar sa¤lad›¤› görülmektedir. Ancak hala eksikli¤ini hissetti¤imiz bir fark›ndal›k sorunu bulunmaktad›r. Toplum olarak henüz yaratamad›¤›m›z “fark›ndal›k” sorunu mesle¤in ileriye gidiflinde önemli bir tehdit oluflturmaktad›r. Bu nedenle bugün bizlerle birlikte olan kurumlar›n de¤erli baflkanlar› ve temsilcileri ile mesle¤imizin geliflimi için görüfl ve önerilerimi paylaflmak istiyorum. SPK'dan Beklentilerle ‹lgili Görüfl ve Öneriler SPK, kurumsal yönetim ilkelerine uyumu ve halka aç›lmay› teflvik edecek önlemler almal›d›r. Konusundaki düzenlemeleri daha ileri düzeye tafl›mal›, uyumu izleme politikalar›n› gelifltirmeli ve halka aç›lmay› teflvik etmelidir. SPK'n›n iç kontroller, iç denetim ve hile denetimi ile ilgili düzenlemeleri ba¤›ms›z denetim ile ilgili düzenlemelerle s›n›rl› olup, ba¤›ms›z denetim çal›flmalar›nda iç kontrollerin ve iç denetimin nas›l de¤erlendirilece¤i ile ilgili düzenlemeler yap›lm›flt›r. ‹flletmelerde iç denetim faaliyetinin uluslararas› iç denetim standartlar› ile uyumlu olmas›, iç denetim faaliyetinin sertifikal› meslek mensuplar› taraf›ndan yap›lmas› ile ilgili düzenlemeler yap›lmal›d›r. TÜRMOB'dan Beklentilerle ‹lgili Görüfl ve Öneriler ABD'de AICPA ile IIA aras›nda güçlü bir iflbirli¤i bulunmakta, yetkinlik ve sertifikasyon konular›nda her iki kurum birbirlerine destek ve referans vermektedirler. Avrupa Birli¤i ve dünyan›n birçok ülkesinde benzer yaklafl›m söz konusudur. Bu iki mesleki kuruluflun Türkiye'deki izdüflümü ise, TÜRMOB ve T‹DE'dir. AICPA ve IIA iliflkisini örnek alarak Türkiye'de TÜRMOB ve T‹DE'nin iflbirli¤ine gitmesi mesle¤in ülke genelinde yay›l›m› ve küresel olarak rekabetçi geliflimi için kritik önem tafl›maktad›r. Denetim mesle¤inin ülkemizde genel çerçevesine bak›ld›¤›nda; iç denetim ve ba¤›ms›z denetim iliflkisinde, meslek örgütleri ile düzenleyici otoriteler, TMSK ve TÜDESK gibi standartlar› belirleyen kurulufllar, yasalaflmas› beklenen kamu gözetim kurumunun birbiri ile ilgili taraflar› oluflturdu¤u görülmektedir. Bu çerçeve söz konusu kurumlar›n ayr› fakat birlikte olmak durumunda olduklar›n› göstermektedir. Kurumlar faaliyetleri sonucunda toplumsal fayda sa¤lamak, yan›lmadan ö¤renmek için birbirini anlamak gayreti içinde olduklar› takdirde mesle¤in ülkemizdeki geliflimine katk› sa¤layacaklard›r. KAMU Alan›nda Beklentilerle ‹lgili Görüfl ve Öneriler Kamu alan›nda 5018 say›l› yasa ile iç denetim uygulamas› bafllam›flt›r. Kamuda iç denetim ile ilgili ilk uygulamalar 2008 y›l›nda gerçeklefltirildi. Rapor olarak ilk uygulama sonuçlar› yay›nland›. ‹ç denetim geçmifli olmayan kamu, uygulamada ulusal ve küresel benchmark kullanarak h›zla kendini gelifltirmektedir. Kamu alan›nda iç denetim faaliyetinin düzenlenmesinde rol ve sorumluluk sahibi olan ‹ç Denetim Koordinasyon Kurulu (IDKK)’n›n konumu ve üyelik yap›s› olarak yeniden düzenlenmesinin gerekti¤i görüflündeyiz. ‹DKK olarak özerk ve ba¤›ms›z konumland›r›lmas›, kamu alan› d›fl›ndaki bilgi ve tecrübe birikiminden yararlanmak için kamu görevlileri d›fl›nda ülkemizde iç denetimin geliflimine hizmet veren kifliler ve kurum temsilcilerinin de ‹DKK'da görev almalar› sa¤lanmal›d›r. Kamu alan›nda iç denetim uygulamas›n›n süreklili¤i ve sürdürülebilirli¤inin güvencesi olarak önerilen düzenlemenin katma de¤er sa¤layaca¤› görüflündeyiz. Akademik Alanda Beklentilerle ‹lgili Görüfl ve Öneriler Mesle¤in akademik geliflimi için Türkçe literatür oluflturulmas›, iç denetim ve iç kontrolle ilgili konularda araflt›rmalar yap›lmas›, ö¤retide birli¤in sa¤lanmas›, kavramlar›n yerli yerine oturtulmas›, bilgili, uzman, e¤itilmifl, araflt›rmac›, yenilikçi insan kayna¤›n›n yetifltirilmesi aç›s›ndan büyük önem tafl›maktad›r. Teorinin uygulamaya, uygulaman›n teoriye her koflulda ihtiyac› bulunmaktad›r. Bu ihtiyac›n etkili bir biçimde karfl›lanabilmesi için ortak ak›ldan üretilen sonuçlar yaratacak akademisyenler ile uygulamac›lar aras›nda platformlar oluflturulmal›d›r. Bu amaçla Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü olarak Akademik ‹liflkilere stratejik olarak öncelik ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Ali Kamil Uzun Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan› maktad›r. Dünyan›n geliflmifl ekonomileriyle entegre olmaya çal›flan ülkemizde güvenilir iflletmeler, güvenilir mali bilgi, fleffafl›k yaklafl›mlar› muhasebecilik mesle¤ini ve ba¤›ms›z denetimi baflka bir boyuta tafl›rken, gerek dünyada gerek ülkemizde yaflanan flirket çöküflleri dikkatleri iflletmelerin iç yap›lar›na çekmifl, iflletmelerde etkili ve verimli çal›flan iç kontroller ile iç denetimi önceki y›llardan farkl› bir konuma tafl›m›flt›r. ‹çinde bulundu¤umuz süreçte bu farkl›laflma ve geliflme devam etmektedir. Gerek muhasebe ve ba¤›ms›z denetim gerek iç denetim dün oldu¤undan çok daha fazla önem kazanm›flt›r. Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü dünyadaki geliflmeleri bu anlamda yak›ndan takip ederek kendi özel alan›nda yerini ve kapsam›n› iyi tayin ederek oldukça titiz ve kararl› ad›mlarla ülkemizde mesleki oluflumun dünya standartlar›nda yürütülmesi için çal›flmaktad›r. Türkiye'nin iç denetim konusunda teftifl gelene¤inden gelen bir birikimi vard›r. Bu birikimin bizi gelece¤e tafl›yabilmesi modern yaklafl›m ve aç›l›mlara ihtiyaç gösterdi¤inden, mesle¤imiz ile meslek örgütü ve meslektafllar olarak küresel bir iddia tafl›mak istiyorsak, öncelikle ülkemizde mesleki uygulaman›n uluslararas› standartlarda etkili ve yayg›n olmas›n› sa¤lamal›y›z. Mesleki uygulaman›n yetkin ve sürekli kendini gelifltiren meslek mensuplar› taraf›ndan yap›lmas›n› teflvik etmeliyiz. Dürüstlük, yetkinlik ve tarafs›zl›¤› ön plana koyarak iflletmelerde ba¤›ms›z konumda yap›land›r›lm›fl bir iç denetim faaliyeti iflletmelerin süreklili¤ine katk›da bulunan gerçek bir güvence ve dan›flmanl›k hizmeti sa¤layacakt›r. 62 63 YANSIMA YANSIMA IIA - Uluslararas› ‹ç Denetçiler Enstitüsü ‹le ‹lgili Görüfl ve Öneriler IIA, global bir organizasyon olmak istiyorsa, yaflad›¤›m›z co¤rafyada T‹DE'ye misyon vermelidir. Avrupa ve Asya aras›nda bir köprü olan Türkiye, bulundu¤u co¤rafya itibar›yla çevresinde yer alan ülkelere Global IIA'in hizmetlerinin sunulmas›nda mesle¤in mükemmellik merkezi olarak de¤erlendirilebilir. Hayallerimizden biri de önümüzdeki y›llarda IIA Baflkan› olarak Türkiye'den bir meslektafl›m›z›n seçilmesidir. Bu hayalimizin gerçek olmas›, Cumhuriyetimizin 100. Y›l›na giden ikinci 15 y›ll›k dönemde “Meslekte mükemmelli¤in küresel paydafl› olmak” iddias›n› tafl›yan siz de¤erli meslektafllar›ma yak›flt›¤›n› düflündü¤üm bir arzumdur. Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü Kurucu Baflkan› olarak Tanr›’n›n bunu bana göstermesini diliyorum. Hepiniz global örgütümüz IIA'in gelecekteki baflkan adaylar›s›n›z. ‹nan›yorum ki, biriniz bir gün bunu gerçek yapacaks›n›z. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 “Birlikteli¤imiz, gelece¤e olan inançlar› güçlendiriyor” ‹fade etmeye çal›flt›¤›m beklentilerimizi gerçeklefltirmek, sadece bir tek kurumun, meslek grubunun de¤il, toplumsal ortak fayda sa¤layacak bir genifllikte, birlikte yarataca¤›m›z bir sinerjik baflar›n›n orta¤› olmakt›r. SPK, BDDK, TÜRMOB, TMSK, TÜDESK, T‹DE, K‹DDER, MÖDAV; denetim mesle¤inin gelece¤i için birer stratejik ortak olarak hareket etmeli, birbirlerinin bugüne kadar de¤er yaratan tecrübelerinden faydalanmal›d›r. Bugün, Türkiye ‹ç Denetim Kongresi'nde bir arada olmam›z, mesle¤in gelece¤i için güvence teflkil etmektedir. Çünkü bugün bizlerle birlikte bu salonu dolduran genç meslektafllar›m›n, mesle¤in temel aktörlerinin birlikteli¤ini görerek gelece¤e olan inançlar› güçlenmektedir. Genç meslektafllar›m›z, hem mesle¤imizin hem de ülkemizin gelece¤idirler. Mesleki ve düzenleyici kurumlar olarak bizlere düflen ise, gelece¤e umut olmak, güç vermektir.” nu'na göre yapmalar› gereken fonksiyonu Baflbakanl›¤a ba¤l› çal›flan Kamu ‹ktisadi Denetçileri yapm›fllar. Yönetim ad›na faaliyeti de denetlemifller. Bugün raporlar›nda karl›l›k, verimlilik analizleri yapan tek denetçiler Baflbakanl›¤a ba¤l› çal›flan K‹T denetçileridir. Yani Yüksek Denetleme Kurulu'nun denetçileridir. “‹ç Denetim S›navlar›n› TÜRMOB'un Bünyesinde Oluflturaca¤›z” Kongrenin aç›l›fl konuflmalar›ndan birini yapan TÜRMOB Genel Baflkan› Dr. Masum Türker, iç denetim mesle¤i, mesle¤in uzmanl›¤› ve standartlar› üzerine önemli aç›klamalarda bulundu. Konuflmas›na kat›l›mc›lar› selamlayarak bafllayan TÜRMOB Genel Baflkan› Dr. Masum Türker, muhasebe mesle¤inde 42. y›l› oldu¤u belirtti. Türker konuflmas›na flöyle devam etti: “Türkiye'nin uluslararas› camiada kabul edilebilmesi için aç›lan Türkiye Muhasebe Uzmanl›¤› S›nav›'n› ilk kazanan üyesiyim. Benim s›nav ka¤›tlar›mla birlikte Türkiye o y›l muhasebe standartlar› komitesine üye oldu. Muhasebeci demek; ba¤›ms›z denetim, iç denetim yapan, finansal raporlamayla u¤raflan kifli demek. Ekonomi Bakan› oldu¤um gün muhasebeci kimli¤imle tan›t›lmak istendim. O gün televizyonda, 'ya olur mu öyle bir fley Dünya Bankas›'n›n 2. baflkan› gitti yerine bir muhasebeci geldi' denildi. O tarihte IMF'nin Yönetim Kurulu Baflkan› M›s›r Muhasebeciler Birli¤i Baflkan›yd›. Onlarla, masaya oturdu¤um zaman 'sen kimsin nerden geldin' diye sormad›lar. Bunu size niye anlat›yorum. Çünkü, muhasebeci demek en üst kimliktir. Muhasebeci üst kimli¤ini kabul etti¤iniz zaman denetçi olursunuz. Bizde neden bu kimlikten herkes kaç›yor? Muhasebeciye eskiden katip derlerdi de onun için. Asl›nda katip de Osmanl› döneminde vezirli¤e, bugünkü ad›yla bakanl›¤a kadar gitme yolu olan kifli demekti. “Türkiye'de Denetimi Meslek Olarak Tan›mlayan ‹lk Yaz›y› Ben Yazd›m” 1995 y›l›nda T‹DE'nin bir kongresine kat›ld›m. O tarihlerde TÜRMOB'un 2. baflkan›yd›m ve size muhasebecilik yolunu açan düzenlemeyi sa¤lad›k. O aç›l›m› sa¤lad›¤›m›z düzenleme flu anda 3568 say›l› yasada denetim yapan herkes için geçerlidir. Son yap›lan de¤ifliklikle size o imkan tan›nd›. Eskiden bu imkan yaln›z kamu'da denetim yapan banka müfettifllerine tan›n›yordu. fiimdi özel banka müfettifllerine, flirketlerde denetim yapanlara da tan›n›yor. Türkiye'de denetimi meslek olarak tan›mlayan ilk yaz›y› yazan kifli benim. 1980 y›l›nda 13. Türkiye Muhasebe Kongresi'nde bildiri sunmufltum. Muhasebe mesle¤ini, önce ba¤›ms›z denetçiler sonra iç denetçiler, sonra finansal raporlama yapanlar, son olarak da muhasebe e¤iticileri olarak bir s›n›fland›rma yap- “Bankalar Müfettifllikten Müdür At›yor” Masum Türker t›m. Denetçileri de ikiye ay›r›yoruz. Kamu ve özel sektörde çal›flan denetçiler. Kamu denetçilerini de kendi içinde ikiye ay›r›yoruz; yar› ba¤›ms›z yetkisine sahip olan yani, regülatör fonksiyonu dolay›s›yla baflkas›n› denetleme yetkisine sahip olan hesap uzman›, maliye müfettifli, vergi denetmeni gibi. ‹kincisi ise bugün sizin de burada tart›flaca¤›n›z kamu'daki iç denetimi yapan müfettifller. Bu ayr›m› o tarihlerde yaparken hem mesleki tecrübeme dayanarak hem de akademik olarak kimse denetim mesle¤ine gelmedi¤i için takip etmemden kaynaklan›yor. fiimdi bu perspektifle bakarsak neden bir üst kimlik seçmek zorundas›n›z? Ben derne¤inizin de üyesiyim. Bir süre dan›flma kurulu üyeli¤i de yapt›m. ‹ç denetim de yap›yorum. Çünkü iç denetim bizim meslek faaliyetimizde outsourcing olarak yapt›¤›m›z bir ifl. Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun ç›kmas›yla belli büyüklü¤ün alt›ndaki flirketlerin denetçi, müfettifl istihdam edemeyecek. Bunu kim yapacak? Outsourcing denilen iç denetim iflini muhasebecilere yapt›racaklar. Kendinizi iç denetçili¤e mahkum ederseniz bir tek hedefiniz var, iyi yönetici olursunuz. Alternatif olarak denetimi gelifltirip baflka bir ifl yapma imkan›n›z yok. Zaten iç denetçilerin di¤er denetçilerden ayr›lan en önemli fonksiyonu ve vizyonu, yönetime giden yolun ilk ad›m› olufludur. Bunu devlet yapm›fl. 1860 y›l›nda Enderun'u kapatt›ktan sonra bugünkü siyasal bilgiler fakültesini hemen mülkiye mektebi olarak açarken ayn› y›l maliye teftifl kurulunu kurmufl ama salt gelirlere baks›n diye de¤il, iflin yetiflme sürecinde kullan›lan bir araç olmufl. Bugün denetçilerin yeni Türk Ticaret Kanu- Bizim ülkemizde denetim, iç denetim ba¤lam›nda daha çok bankalarda, özel sektörde, teftifl kurulu fleklinde bafllam›fl. Bankalar çok k›sa zamanda devletin bu yapt›¤›n› fark edip ve k›sa bir süre sonra müfettifllikler müdür atamaya bafllam›fllar. Çünkü iç denetimde aranan fley, baflkas›na hesap vermeden sorgulayan bir kimlikle hemen inisiyatif kullanan üst yönetici olma kimli¤idir. ‹ç denetçiler sorgulama gücünü ifle bafllarken ediniyorlar. Bak›n büyük holdinglere özellikle yabanc› sermaye flirketleri bu fonksiyonu kimden karfl›l›yorlar? Ba¤›ms›z denetim firmalar›nda yetiflen denetçilerden. BDDK iç denetim kontrol yönetim sistemleri diye bir yönetmelik haz›rlad›. Bizim büyük bankalar›m›z, büyük binalar ald›lar. ‹ç kontrol uzman› alaca¤›z diye ilanlar verdiler. Yine böyle bir toplant›da biraz yar› mizahi olarak dedim ki, 'siz yanl›fl yap›yorsunuz, iç kontrol bir sistemdir. Bunun uzman› olmaz. E¤er iç kontrolü muhasebe mesle¤inin bir parças› olarak görürseniz bu muhasebe müdürü, maliye ifller müdürü demektir. O da Frans›z ekolünden al›nm›fl, tercüme edilirken iç kontrol diye tercüme edilmifl ama yanl›fl yap›lm›fl.' Aradan bir y›l geçmeden 'Baflkan sen do¤ru söyledin biz kapan›yoruz, burada ald›¤›m›z personeli de da¤›t›yoruz' dediler. ‹ç kontrol kavram›n› di¤erlerinden daha iyi tan›mlaman›z gerekiyor çünkü mesle¤inizin kalitesini düflürüyorlar. Bazen iç denetçiler ben iç kontrol yapar›m dedi¤i zaman o iç kontrol denetim faaliyetinin cheklist'i olarak, sistemin içinde yapt›¤›m›z bir ifl bunu özellikle sizin gelifltirmeniz gerekti¤ini düflünüyorum. “Faaliyet Denetimi Zorunlu Bir Denetimdir” Siz yönetici ad›na yönetimin denetimini yap›yorsunuz. Ve asl›nda ba¤›ms›z denetçilerden farkl› olarak da faaliyet denetimi konusunda çok daha uzman olmal›s›n›z. Faaliyet denetimi yeni Türk Ticaret Kanunu'nda zorunlu bir denetim oldu ve ba¤›ms›z denetçiler bile faaliyet denetimini ger- ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 vererek üniversitelerimizde, denetim kulüpleri, muhasebe ve denetim akademisyenleri ile iflbirli¤i bafllat›lm›flt›r. Üniversite ile ifl dünyam›z›n buluflmas›nda bu iflbirli¤i yaklafl›m›n›n önemli oldu¤unu düflünüyoruz. 64 65 YANSIMA YANSIMA “‹lk Kurdu¤um fiirketin Ad›: Denetim” ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Ben ilk denetim ifli yapmaya bafllad›¤›m 1981 y›l›nda, kurdu¤um ilk flirketimin ad› 'Denetim'dir. Firman›n ünvan› mali müflavirlik ve denetim flirketiydi. Türkiye'de bu iflin kurucusu Prof. Necati Bozkurt'tur. Siz iç denetçi olarak soruflturmayla da görevlisiniz. fiimdi size kavramlar› kar›flt›rmamak için ikinci bir ifl daha düflüyor. ‹ç denetimin Türkiye'de flu anda geliflmesini engelleyecek kifliler kurumsal yöneticilerdir. Akademik dünyada da bunun tart›flmas› yap›l›yor. Kurumsal yönetim, muhasebecilerin mi yöneticilerin mi iflidir? diye tart›flmalar yap›l›yor. fiu anda e¤ilimi yöneticilerin ifli yönüne çevirmeye çal›fl›yorlar. Kurumsal yönetimin gerektirdi¤i iki komite var. Denetim komitesi ve kurumsal ilkeler komitesi. Bu iki komiteye flirketlerden seçilecek üye muhakkak iç denetimden gelen biri olmal›d›r. Kurumsal yönetim muhasebe mesle¤inin bir parças›d›r. Yani iç kontrol sistemi gibi ele al›nacak, de¤erlendirilecek bir yap›d›r. Genel baflkan oldu¤um TÜRMOB'u dönem sonunda b›rakaca¤›m. B›rakmadan önce gelifltirilmek üzere kendime misyon olarak ald›¤›m projelerden biri de iç denetimin yasal organizasyonunun meslek içinde tamamlay›p b›rak›p gitmek. Sizin denetçi olabilmeniz için iki fleye ihtiyac›n›z var. Etik kurallar ve e¤itim standartlar›. 2005 y›l›na kadar iç denetçilerin hiçbir etik sorumlulu¤u yoktu. Disiplin suçlamas› yap›lamazd›. Ama flimdi uluslararas› etik standartlara dahil edildi. Ve bu bölüm bizim TÜRMOB'un 2007 y›l›nda kabul etti¤i etik yönetmeli¤ine de dahilsiniz. Siz TÜRMOB'un ruhsat›na sahip iç denetçiyseniz ve üçüncü bölümde tan›mlanan flekilde etik kurallara uymam›flsan›z ruhsat›n›z cezaland›r›l›r, iptal edilir. Bir gün bu ülkede, devlette çal›flanlar›n ifle al›nmadan önce ruhsat sahibi olmas›, denetçi al›nacaksa iç denetçi s›fat›na sahip olmas› aranacak. Yeni bir uzmanl›k alan› olarak iç denetim s›navlar›n› TÜRMOB bünyesinde oluflturaca¤›z. Uluslararas› standartlar o üçüncü bölümü; 1) muhasebe ifllerinde çal›flanlar, denetim faaliyeti yap›p yine iç denetçiler rolünü üstlenenler, 2) uluslararas› standart eksikli¤inden dolay› yapt›. Sermaye Piyasas› Kurulu hakl› olarak o bofllu¤u dolduruyordu. Ruhsat› almak denetim yapmak için yeterli de¤il. Uluslararas› e¤itim standard›n›n sekizincisi bu ruhsattan sonra iki tane daha uzmanl›k ruhsat›n› flart kofluyor. E¤er denetim yapacaks›n›z denetim uzmanl›¤› ruhsat›, e¤er finansal raporlama yapacaksan›z muhasebe uzmanl›¤› ruhsat› alacaks›n›z. Bu iki standard›n içinde e¤itim standartlar›n› uygulama mecburiyeti olacak. Demek ki bu saatten itibaren art›k mali müflavir ruhsat› da almak yeterli olmayacak. Mesela TÜRMOB'tan muhasebe ruhsat› al›rsan›z bu uluslararas› bir ruhsatt›r. fiu anda da son bir y›ld›r benim baflkanl›¤›mdan itibaren ruhsat› yaln›z Türkçe de¤il ‹ngilizce de veriyoruz. Hatta aran›zda ruhsat sahibi varsa ruhsat›m y›prand› diye baflvurup hemen Türkçe ve ‹ngilizce birlikte verebiliyoruz. IFAC'›n kurucu üyesi Türkiye, bütün standartlar› oluflturanlar›n içinde yer al›yoruz. ‹ç Denetim Enstitüsü uluslararas› denetim standartlar›n› 10 y›ld›r yay›nl›yor. Siz al›p, onlara bak›p, uyguluyor musunuz? Ya da burada üyeleriniz için s›nav yap›yorsunuz. Onlar› hiç dikkate al›yor musunuz? fiu anda bizim bir anlaflmam›z var e¤er mali müflavirlik ruhsat›na sahipseniz, dört s›nav›ndan da muafs›n›z. Bir tek vergi hukuku, ticaret hukuku gibi derslerden s›nava giriyorsunuz. Mali analiz, denetim, finansal raporlama, muhasebe vb. hepsinden muafs›n›z. Hele bir yeminli müflavir ruhsat›na sahipseniz befl dersten muafs›n›z. Çünkü orada ek olarak sermaye piyasas› ve vergi revizyonu s›nav›ndan geçmiflsiniz. Sizi vergi denetimi ve finansal piyasalarda ayr›ca s›nava alm›yorlar. E¤er kendinizi büyük görmezseniz, globallefltirmezseniz birisi gelip sizi globallefltirir. Muhasebe mesle¤inin içinden gelmiflseniz, iç denetim yapacaksan›z, bir kere global sizsiniz. Ama Amerikan ‹ç Denetçiler Enstitüsü ile anlafl›p baz› s›navlardan muaf olabilirsiniz. Onlarda gelip sizle Türkiye'de ifl yapacaklard›r, sizin s›navlar›n›zdan muaf olacaklard›r. Biz TÜRMOB'ta flunun esas›n› getirmifliz; e¤er denetim yaparsan›z ve iç denetim varsa fiyatta yüzde 50 indirim, e¤er sizden birisi çal›fl›yorsa, ruhsatl›ysa yüzde 20 tenzilat yap›yoruz. “‹ç Denetçilerin Yönetici Olma Yolu Aç›kt›r” Baz› geliflmelere dikkatinizi çekmek istiyorum. ‹lk kez 1995 y›l›nda Hollanda'da iç denetim ve d›fl denetimler konusunda bir seminerden sonra orada ilk uygulamay› gördüm. Oran›n d›fl denetçisi Deloitte, iç denetim ve d›fl denetim aras›ndaki iliflkiyi verdi. O y›l bir bankan›n iç denetimini yap›yordum. Benzer flekilde bankan›n kar› gizli da¤›tt›¤› ortaya ç›kt›. D›fl denetçi varken iç denetime gerek kalmayacak, iç denetçi varken d›fl denetime gerek kalmayacak. Hay›r, bu böyle de¤il. ‹ç denetçi soruflturma yetkisine sahiptir, bu sizin üstünlü¤ünüzdür. Bu nedenle yönetici olma yolunuz aç›kt›r. ‹ç denetçiler en üst seviyeye gelmeden, yetenekli bulununca hemen müdür, genel müdür yap›yorlar. Bu kavrama sizin karfl› ç›kman›z laz›m. Çünkü sonuçta dünyan›n tan›d›¤› bu standartlar› yapan d›fl denetim oldu¤u için birdenbire iç denetim söner. Bu hatay› devlette yapt›lar. Devlette müfettiflli¤i iç kontrolde yap›yorlar dikkat ederseniz. Eski müfettiflli¤in içeri¤i konusunda tart›flmalar var. Bunu e¤er gerçeklefltirebilirlerse devlette çal›flt›ran iç denetçiler kendi kimlikleriyle gelifltirecekler. Kendi ç›kar›n›z›n peflinde koflmazsan›z baflkas› koflmaz. Ne varsa haz›rlay›n getirin, ben b›rakmadan bu ifli, gerekli alt yap›y› birlikte kural›m. Bu konuda Dünya Bankas›'nda 1993 y›l›nda haz›rlad›¤› bir rapor var. O rapor sizleri çok ilgilendirir. Ve Türkiye için güzel bir rapordur. Der ki; 'özel sektördeki sektör mensubu kamu sektörüne geçebilmeli, kamu sektöründeki meslek mensubu özel sektöre geçebilmeli.' Düzen de¤iflebilir, siyaset de¤iflebilir sizi hangi pozisyonda al›p Merkez Bankas›'n›n genel müdürü yapabilmeli. Merkez Bankas›'n›n bafl›ndaki de gelip ayn› flekilde özel sektörde ayn› pozisyonda çal›flabilmeli. Çünkü bizim özel sektörler devletten gelenlere aç›k olup, hemen al›yorlar. As›l mücadelesini verdi¤imiz budur. Son söz garantinizle ilgilidir. Eskiden devlette çal›flanlar haz›rda ruhsat al›yorlard›. Onlar da sizin gibi stajyer olacaklar, s›nava gireceklerdir. TÜRMOB olarak bir hedefimiz var. Bunu gerek- lefltirece¤iz. Bir gün bu ülkede devlette çal›flanlar ifle al›nmadan önce ruhsat sahibi olmal›d›r. Yani denetçi al›nacaksa iç denetçi ruhsat›na sahip olacak. Yeni bir uzmanl›k alan› olarak iç denetim s›navlar›n› TÜRMOB'un bünyesinde kuraca¤›z, kendi uzmanlar›m›za, kendi mensuplar›m›za. Sizin de isteklerinizi, haklar›n›z› yürütebilmemiz için gelin birlikte bunu yapal›m. fiimdi bafllayan adli muhasebecilikten sonra devreye girecek uzmanl›k alanlar›ndan bir tanesi iç denetimdir. fiu anda her fleyin korsan› makbul, korsan parti kuranlar kazan›yor ama bunu korsan biri de¤il, sizin haklar›n›z› bilen sizin haklar›n›za sahip ç›kan, sizden biri olarak meslek mensubu olarak gelece¤i yakalama dürtüsü en önde gelir. Muhasebe mesle¤iyle ilgili kim nerede makale yazarsa, kim nerede kitap yazarsa takip ederim. Size de tavsiyem takip ederseniz bir numara olursunuz. Etmezseniz bir gün burada de¤iflirsiniz. Enstitüyü kuran de¤erli dostum Ali Kamil Uzun'u böylesi bir hizmet için kutluyorum. fienol Bey ve onun yerine gelecek kiflilerin de bu hizmeti daha ileriye tafl›yaca¤›na inan›yorum. Hepinize sayg›lar sunuyorum. “SPK Piyasan›n Sa¤l›kl› Büyümesinden Sorumlu” Dr. Masum Türker'in konuflmas›ndan sonra Sermaye Piyasas› Kurulu Baflkan Yard›mc›s› ‹brahim Peker söz ald›. Peker konuflmas›na SPK Baflkan›n›n dünya çap›nda yap›lan bir toplant›da bulunmas›ndan dolay› kongreye kat›lamad›¤›n› belirterek bafllad›. Peker, konuflmas›na flöyle devam etti: “Geçen y›l kongreye SPK Baflkan›m›zla birlikte kat›lm›flt›k. SPK olarak biz iç denetçileri kendimize çok yak›n, stratejik orta¤›m›z olarak görüyoruz. Niye? Çünkü denetim ifli, o kadar ilerledi ki bundan 20-30 y›l öncesi ile flimdiki hale bakt›¤›m›z da, denetimin tamamen farkl›laflm›fl durumda oldu¤unu görüyoruz. SPK standartlar›nda bir çerçeve çizilmeye çal›fl›l›yor. Bizim gibi, SPK gibi bir piyasan›n sa¤l›kl› ifllemesinden, sa¤l›kl› büyümesinden sorumlu bir kurum da bu piyasalar›n içerisindeki hastal›klar›n oluflmamas›na önem vermek zorunda. Aç›k konuflmak gerekirse devlet kurumlar›n›n, sadece kendi gayretleriyle bunu sürdürebilmeleri mümkün de¤il. ‹ç denetim ve iç denetçilerin de bu iflin alt›na elini tafl›n alt›na koymas› hoflumuza giden bir durum. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 çeklefltirmek zorunda kalacaklar. Ba¤›ms›z denetimi üst yap› olarak görenler Türk Ticaret Kanunu'nda faaliyet denetimine itiraz ettiler. Faaliyet denetimi oldu¤u anda muhasebe mesle¤inin önü aç›l›r. O zaman denetimin her aflamas›na gerçek bir partner olmak zorunda. Yani yönetici 5-6 tane partnerle flirketi kurup, y›lda flu kadar adet denetim yapamazs›n›z. ‹flte bu aflamada sizin önünüz aç›lacak. 66 67 YANSIMA YANSIMA ‹brahim Peker - SPK Baflkan Yard›mc›s› Sekiz y›l önce sermaye piyasas›, iç denetim standartlar›, iç denetim kontrolü, iç denetçi programlar› nas›l olmal›? diyerek, bu arac› kurumlarla ve bankalar›nda bizim piyasam›z›n bir k›sm›yla alakal› bir program ç›kartt›. Buradaki iç denetçi diye tan›mlanan kifliler, arac› kurumlar›n iç denetiminden sorumlu olacak en önemli kiflilerdi. Normalde SPK iliflkilerinde kurumlara muhatap olunur. Hiçbir iliflkisinde isterse genel müdür olsun bir sorgulamada muhatap almaz. Bunun istisnas›, arac› kurumlar›n iç denetiminden sorumlu kiflilerdir. Mesela iç denetimden sorumlu kifli iflten ayr›ld›ysa, arac› kurumun bunu bize bildirmesi yeterli olmaz biz iç denetçinin de ayr›ca neden ayr›ld›¤›n› kendi flahsi yaz›s›yla bildirmesini isteriz. Çünkü o iç denetçidir ve iç denetçi bir sürü fleyi bilir. Bu da bizim için çok önemlidir. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 “‹ç Denetim Programlar› Bizim ‹çin Art›k Mevzuat Yerine Geçiyor” Bizim Sermaye Piyasas› Mevzuat›m›z var. Bundan baflka kollad›¤›m›z bakt›¤›m›z baflka mevzuatta var. Bu da uyulmas›n› istedi¤imiz, denetimlerde incelemelerde dikkat etti¤imiz olan konular. Fakat arac› kurumlar›n veya bu piyasada iç denetim sistemi kurulmas› zorunlu olan kurumlar›n, iç denetim programlar› bizim için art›k mevzuat yerine geçiyor. fiimdi biliyorsunuz kredi ifllemler diye bir uygulama vard›r. Kifli krediyle hisse senedi alacaksa belirli bir maafl teminat yükümlülü¤ü vard›r. Ve bu yükümlülükte SPK'da alt yükümlülük olarak belirlenmifltir. Biz denetçi olarak gitti¤imizde yüzde 35'i sa¤l›yorsa hiçbir Bunun d›fl›nda bizim kendi yapm›fl oldu¤umuz s›navlar var. Bizdeki müfettifllik tan›m› normal müfettifllikten çok iç denetçilik tan›mlar›n› yerine getiriyor. Bunu yapacak olan kifliler de bizim vermifl oldu¤umuz sertifikalardan en ileri düzey sertifikay› almak zorundalar. Sertifika standartlar›n›n belirlenmesinden de bahsetmek istiyorum. Sertifika vermek, standartlar› gelifltirmek SPK'n›n ba¤›ms›z denetimle, iç denetimle bafllatm›fl oldu¤u bir fley. Bu konuda bize yard›mc› olan kurumlar› da çok sayg›yla karfl›l›yoruz, bunlar› destekliyoruz. Bu anlamda hem açm›fl oldu¤u s›navlarla hem de uluslararas› ‹ç Denetim Enstitüsü'nde alm›fl oldu¤u rolle hem de Avrupa Birli¤i'nde sahip olmufl oldu¤u koltukla ülkemizi temsil etmesiyle denetime her türlü deste¤i verdi¤imiz bir oluflumdur, sonuna kadar da baflar›lar›n›n devam›n› diliyorum.” “SPK gibi bir piyasan›n sa¤l›kl› ifllemesinden, sa¤l›kl› büyümesinden sorumlu bir kurum da bu piyasalar›n içerisindeki hastal›klar›n oluflmamas›na önem vermek zorunda. ‹ç denetim ve iç denetçilerin de bu iflin alt›na elini tafl›n alt›na koymas› hoflumuza giden bir durum.“ “Türkiye'de ‹ç Denetçiler T‹DE Taraf›ndan Çok ‹yi Temsil Ediliyor” Kongrenin son aç›l›fl konuflmas›n› yapan IIA Yönetim Kurulu Baflkan› Roderick M. Winters, konuflmas›nda iç denetçilerin potansiyelinden bahsederek, iç denetçilerin yeteneklerini gelifltirmeleri konusunda tavsiyelerde bulundu. IIA Yönetim Kurulu Baflkan› Roderick M. Winters, konuflmas›na T‹DE'yi yapt›¤› çal›flmalardan dolay› kutlayarak bafllad›. Winters konuflmas›na flöyle devam etti: “Türkiye'de iç denetçilerin T‹DE taraf›ndan çok iyi temsil edildi¤ini düflünüyorum. T‹DE özellikle sertifikasyon alan›nda çok iyi hizmetler veriyor. Size iç denetçilerin potansiyelinden biraz bahsetmek istiyorum. Bizlerin potansiyelini yükseltmesi beklentilerimizi yükseltmekten geçiyor. ‹ster kamu ister özel sektörde çal›fl›yor olun her zaman sizden beklenilenden çok daha fazla performans göstermelisiniz. Bu meslekte yükselmek istiyorsan›z ilk önce yeteneklerinizi gelifltirmelisiniz. ‹ç denetim mesle¤inin evrensel anlamda ayr› bir meslek olarak adland›r›lmas› laz›m. Bizim etik bir kavram›m›z, sertifikasyonlar›m›z var. Bu sertifikasyonlar küresel sertifikasyonlar. Biz, kamu yarar›na çal›fl›yoruz. Bu çal›flmay› yaparken beklentilerimizi korumal› ve yükseltmeye devam etmeliyiz. “Kriz Döneminin Köfle Tafllar› ‹ç Denetçilerdi” 2008-2009'da ekonominin en kötü dönemlerini yaflad›k. Ekonomik yönetiflim sistemleri, sars›ld›. ‹ç denetçiler bu dönemin köfle tafllar›yd›. Benim hedeflerimden biri toplumun, bizi iyi yönetiflimin birer parças› gibi görmeleri. Biz, bu kriz döneminde sürekli risk de¤iflimlerine odaklanmam›z gerekti¤ini anlad›k. Esnek olarak riski sürekli denetlemeliyiz. Birkaç sene evvel flirketlerin 'kap› kollar›yd›k.' Ama art›k flirketler için önemli bir hale geldik. Biz baflar›s›z oldu¤umuzda flirket de baflar›s›z oluyor. ‹ç denetçiler olarak biliflim de önem vermemiz konular aras›nda yer al›yor. Otomasyon hayat›m›z›n önemli bir parças›. Sa¤lam bilgi teknolojisine sahip olmal›y›z. Genç meslektafllar›m›zla da deneyimlerimizi paylaflmal›y›z. Bizler, k›vrak olmal›y›z. Riskleri hemen de¤erlendirmeli, var olan organizasyona h›zl› bir flekilde adapte ol- mal›y›z. Geliflen teknolojilere adapte olup daha verimli çal›flmal›y›z. Ben mesle¤imi çok severek yap›yorum ve bu meslekte gelecek oldu¤unu düflünüyorum. Her biriniz, bulundu¤unuz kurumlarda var olan potansiyelinizi yükseltiyorsunuz. Yeteneklerinizi gelifltirerek kurumunuzda lider olun. Sertifikasyonlar›n›z› mutlaka al›n. Mesle¤inizin tan›t›c›s› olun ve mesle¤inizle gurur duyun.” “Türkiye'de iç denetçiler T‹DE taraf›ndan çok iyi temsil edildi¤ini düflünüyorum. ‹ster kamu ister özel sektörde çal›fl›yor olun her zaman sizden beklenilenden çok daha fazla performans göstermelisiniz. Bu meslekte yükselmek istiyorsan›z ilk önce yeteneklerinizi gelifltirmelisiniz.” Roderick M. Winters - IIA Yönetim Kurulu Bafl. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 fley demiyoruz, mevzuata uygundur ama iç denetim sistemi bu arac› kurum için yüzde 35'i yeterli görmemiflse ve yüzde 50 olsun demiflse biz yüzde 45 diye bir oranla karfl›laflm›fl›zd›r. Bizim mevzuat›m›z aç›s›ndan sorun yok ama iç denetim kendi mevzuat›n› kendi oluflturmufl dolay›s›yla bu bizim için kredi ifllem mevzuat›na uyumsuzluk de¤il, iç kontrol sistemini kurmufl fakat uygulayam›yor. Bu da bir uyumsuzluktur. Ve bu da müeyyide gerektiren bir yat›r›md›r. 68 69 YANSIMA YANSIMA ECIIA - Avrupa ‹ç Denetim Enstitüleri Konfederasyonu Çal›flmalar›ndan ‹zlenimler Ali fiîr Yard›m ‹ç denetim mesle¤inin Avrupa k›tas›ndaki en üst seviye örgütü ECIIA'›n IIA-‹talya ile müflterek gerçeklefltirdi¤i Avrupa ‹ç Denetim Konferans› “Global Assurance: Oversight and Insight to Risks and Opportunities” temas›yla, ‹talya'n›n Roma flehrinde 29-30 Ekim tarihlerinde gerçeklefltirildi. Konferansta çeflitli ülkelerden uzmanlar ve yöneticiler taraf›ndan yap›lan sunumlara http://eciiaconference2009.com/en/node/91 ba¤lant›s›ndan ulaflabilirsiniz. “IIA ve ECIIA Yönetim Kurullar›'nda Etkin Görevler Al›yoruz” Konferanstan sonra 31 Ekim tarihinde ECIIA Genel Kurulu yine Roma'da topland›. Toplant›ya Konfederasyonu oluflturan 35 ülkenin temsilcileri kat›ld›lar. 2009/2010 dönemi için Yönetim Kurulunda boflalan üyelikler için de seçimler yap›ld›. Yeni Yönetim Kurulu Claude Cargou (Baflkan/Fransa), Phil Tarling (Baflkan Yard›mc›s›/‹ngiltere), Hans J. Büsselberg (Almanya), Carolyn Dittmeier (‹talya), Joanna Mrowicka (Polonya), Tzevetan Tzvetkov (Bulgaristan), Christian Van Nedervelde (Lüksemburg) ve Ali fiîr Yard›m'dan (Türkiye) olufltu. 8 kiflilik Yönetim Kurulu'nun 7 üyesi AB ülkelerini temsil ederken, Ali fiîr Yard›m AB üyesi olmayan Norveç, ‹sviçre, ‹srail, Bosna Hersek, Azerbaycan, Fas, Tunus, H›rvatistan, ‹zlanda ve Türkiye gibi ülkeleri temsil etti. Yönetim Kurulu'nda AB Üyesi Olmayan Ülkeler Temsilcisi s›fat›yla, Türkiye'den, daha önce de 2000-2004 y›llar› aras›nda Ali Kamil Uzun baflar›yla görev yapm›flt›. 2010 y›l› sonunda görev süresi dolacak Ali fiîr Yard›m flunlar› söyledi: “Genç bir Enstitü olmam›za ra¤men gerek IIA ve ECIIA Yönetim Kurullar›'nda gerekse Çal›flma Komiteleri'nde T‹DE üyesi arkadafllar›m›z, y›llard›r etkin sorumluluklar almaktad›r. Bu faaliyetleriyle T‹DE'nin de Türkiye'nin de uluslar aras› iç denetim camias›ndaki popülerli¤i üst seviyelerde.” T‹DE ‹cra Komitesi Baflkan› ‹lyas Ersöz konuyla ilgili yapt›¤› aç›klamada; “Bu gerçekten do¤ru bir tespit. Ancak bunu bizim söylememizin bir önemi yok, d›flar›dan bir gözün de¤erlendirmesi önemli. ‹flte bu noktada, ECIIA'›n düzenledi¤i ve çeflitli Avrupa ülkelerinin Enstitü yöneticilerinin kat›l›m›yla gerçekleflen Liderlik Çal›fltay›nda (Leadership Workshop) yaflad›¤›m çok enteresan, sürpriz bir olaydan bahsetmek isterim. Çeflitli uygulamalar konusunda “bu uygulamay› en önce hayata geçiren veya geçirecek ‹ç Denetim Enstitüsü sizce hangisi olmufltur/olacakt›r” fleklinde moderatörler çal›fltayda bir çeflit sözlü anket yapt› ve T‹DE genellikle hep ilk üçte yer ald›. Enteresan olan flu, henüz tam anlam›yla hayata geçirilmeyen bir iki uygulamada bile temsilciler, bunu IIA-Türkiye en önce yapanlar aras›nda olmufltur fleklinde bir yaklafl›m sergilediler” dedi. “Baflar›n›n Arkas›ndaki Hissedarlar” Daha sonra söz alan Ali fiîr Yard›m konuflmas›na flöyle devam etti: “Bu tabii gurur verici ama beklentilerin fazla yükselmesi daha fazla çal›flmay› da beraberinde getiriyor. Di¤er taraftan bu, tam da T‹DE yöneticilerinin, üyelerinin y›llard›r yapt›¤› fley; çünkü bu son birkaç y›l›n de- Ülkemizde de mesela ‹MKB, HSBC, Finansbank, Pepsi, Tema Holding ve daha bir çok kurumun üst seviye yönetimleri bu vizyona sahip olmasa, burada konufltu¤umuz baflar›lardan hiçbirisi söz konusu olmazd›. O sebeple, bu kurumlar›n Baflkanlar›n›n, Genel Müdürlerinin, Yönetim Kurullar›n›n vs. özetle, bu kararlar› vermeye yetkili üst seviye yöneticilerinin, kap›y› açanlar olarak baflar›n›n perde arkas›ndaki hissedarlar› oldu¤unu düflünüyorum. ‹nflaallah bu anlay›fl daha da yayg›nlafl›r.” Ali fiir Yard›m, CIA T‹DE Baflkan Yard›mc›s›, ECIIA Yönetim Kurulu Üyesi, ‹MKB Baflmüfettifli ECIIA'ya üye olan ülkeler Avusturya Belçika Bulgaristan K›br›s Danimarka Finlandiya Almanya Macaristan ‹srail Litvanya Fas Norveç Portekiz Slovakya ‹sveç Tunus ‹ngiltere ‹rlanda Azerbaycan Bosna-Hersek H›rvatistan Çek Cumhuriyeti Estonya Fransa Yunanistan ‹zlanda ‹talya Lüksemburg Hollanda Polonya Romanya ‹spanya ‹sviçre Türkiye ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Genç bir Enstitü olmam›za ra¤men gerek IIA ve ECIIA Yönetim Kurullar›’nda gerekse çal›flma komitelerinde T‹DE üyesi meslektafllar›m›z y›llard›r etkin sorumluluklar almaktalar. Bu faaliyetleriyle T‹DE ve Türkiye’nin uluslaras› iç denetim camias›ndaki popülerli¤i üst seviyelerdedir. ¤il kuruluflundan itibaren bir çok meslekdafl›m›z›n istikrarl› gayretleriyle gelinen bir nokta. Bu vesileyle bir noktay› da belirtmeden geçemeyece¤im. Bu görevler niteli¤i itibar›yla gönüllülük esas›yla yürütülen sivil toplum örgütü faaliyetleri. Ancak yönetimlerine bakt›¤›m›z zaman Microsoft, Fiat, DHL, Poste ‹taliane gibi dünya devlerinin 2 numaral› koltuklar›nda oturan kiflilerin gerek kendi ülkelerindeki ‹ç Denetim Enstitüsü yönetimlerinde gerekse uluslararas› örgütlerin yönetim kurullar›nda görev ald›klar› ve bu görevlerin kendi flirketleri taraf›ndan sosyal sorumluluk anlay›fl› çerçevesinde y›llard›r teflvik edildi¤ini, desteklendi¤ini görüyoruz. Bu durumun ülkemizde de gittikçe genel kabul gördü¤ünü görmek sevindirici. 70 71 PANO QUIZ CPE Quiz Afla¤›daki ilk 4 soru için XIII. Türkiye ‹ç Denetim Kongresi “Özel Sektör-‹ç Denetim Uygulama Örnekleri” Konulu Paneli dikkate al›n›z: a) İç denetçilerce risk, kontrol ve kurumsal yönetim konuları ile ilgili hazırlanan denetim raporlarının doğrudan bu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurula sunulması 1. Afla¤›dakilerden hangisi Fortis Bank Teftifl Kurulu Baflkan› Halil Cantekin'in konuflmas›na göre do¤ru olmayan bir de¤erlendirmedir? a) Müşterilerimiz aşağıdan yukarı doğru baktığınızda düzenleyici kurumlar ve bizim müşterilerimiz, bağımsız denetçiler, operasyonel yönetim, üst yönetim, denetim kurulu ve komiteleridir. b) Kurumun iç, dış ve diğer ilgili denetim organları arasındaki işbirliği ve eşgüdümün söz konusu Yönetim Kurulu Üyeleri, Komite ya da Kurul tarafından sağlanması b) En dışta düzenleyici kurumlar, müşteriler, yatırımcılar, analistler, hükümetler, tedarikçiler ve personel. Bir altına baktığımızda yönetim kurulu, denetim komitesi var ve en içteki daire içinde icra kurulu, iç kontrol sistemi, uyum, yönetim riski türü ana denetim alanımız 3. daire. c) Matrikse baktığınızda en bağımsız olan iç kontrol, daha sonra iç denetim, risk yönetimi geliyor. En altta da operasyonlar. d) Risk faktörlerine; piyasa riski, pazar riski, operasyonel risk açısından bakıyoruz. 2. Afla¤›dakilerden hangisi Türk Telekom ‹ç Denetim Baflkan› Nazif Burca'n›n konuflmas›na göre do¤ru olmayan bir de¤erlendirmedir? a) Biz, IT, operasyon, finansal, uyum denetimleri gerçekleştiriyoruz. TIDE Baflkan› fienol Toygar (CIA, CISA, CFE) taraf›ndan Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› çal›flanlar›na “‹ç Kontrol” e¤itimi verildi. E¤itime müsteflar, müsteflar yard›mc›lar›, genel müdürler, üst düzey yöneticiler, birim yöneticileri ve iç denetçiler kat›ld›. 4 ayr› grup olarak düzenlenen e¤itime 100 kadar kat›l›mc› dahil oldu. Toplam 17 gün süren (üst düzey 2 gün, di¤er 3 grup 5 gün) e¤itim, 14 Kas›m-13 Aral›k 2009 tarihleri aras›nda gerçeklefltirildi. Akademik ‹liflkiler Komitesi IV. Gözden Geçirme Toplant›s› Yap›ld› Akademik ‹liflkiler Komitesi IV. Gözden Geçirme toplant›s›, 7 Kas›m 2009 tarihinde Sheraton Otel-Maslak Otel’de gerçeklefltirildi. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Toplant›da, Akademik ‹liflkiler Komitesi'nin 2009 y›l› çal›flmalar› gözden geçirildi, komite çal›flma gruplar› taraf›ndan gerçeklefltiri- Kamu ‹ç Denetçi Adaylar›na ‹ç Denetim Metodolojisi E¤itimi Düzenlendi T‹DE Baflkan› fienol Toygar (CIA, CISA, CFE) ve Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Tolga Aksoy (CIA, CFSA, SMMM) taraf›ndan, 7-8 Kas›m 2009 tarihlerinde, Kamu ‹ç Denetçi adaylar›na ‹ç Denetim Metodolojisi e¤itimi verildi. len faaliyetler ve aksiyon planlar› hakk›nda sunumlar yap›ld›. Toplant›ya Akademik ‹liflkiler Komitesi üyelerinin yan› s›ra T‹DE Yönetim Kurulu Baflkan› fienol Toygar, Dan›flma ve ‹cra Kurulu üyeleri, Prof. Seval Selimo¤lu ve Doç. Dr. fiaban Uzay kat›ld›lar. b) Danışmanlık görevimiz daha ağır basıyor. c) Denetimlerimizde kurumda etkin kontrollerin oluşturulması ikincil amaçlarımızdan. d) Bizde kurum olarak risk yönetimi yapılanmadı. Biz de bu konuda iç denetim olarak götürebildiğimiz noktaya kadar tabi uluslararası standartları ihlal etmemek kaydıyla görevimizi yerine getirmeye çalışıyoruz. 3. Avivasa ‹ç Denetim Direktörü Aysan Sinanl›o¤lu'nun konuflmas›na göre: 2 adet defans hattıyla işeyen bir şirket yapımız var. 1. hat bizim yönettiğimiz finans olsun, operasyon olsun, satış olsun, IT olsun, bütün bunları birinci derecedeki 1. defans hattımız olarak görüyoruz. 2. defans hattımız olarak risk yönetimi fonksiyonumuzu görüyoruz. Risk yönetimi de yönetimle beraber çalışıyor. Onlara riskleri nasıl yönetecekleri konusunda çerçeve çiziyor ve onların risk yönetimi, risk anlayışları ve risk raporlamalarına yardımcı oluyor. a) Doğru b) Yanlış 4. Afla¤›dakilerden hangisi Anadolu Grubu Denetim Koordinatörlü¤ü BT Denetim Müdürü Mete Türky›lmaz'›n konuflmas›na göre do¤ru olmayan bir de¤erlendirmedir? a) Risk odaklı denetim olmalı. b) Maliyetleri azaltmak, iç denetimin öncelikle üzerinde durduğu noktalardan bir tanesi değil. c) Araç olarak bilgi teknolojileri kullanılıyor. d) ISO sertifikasyonunu aldık denetim koordinatörlüğü olarak, orada da gördüğümüz artık riski ön plana çıkarmamız gerekiyor. 5. Afla¤›dakilerden hangisi Dr. Eren Gegin'in “Günümüz ‹fl Dünyas› ‹çin Örnek Bir ‹ç Denetim Modeli” makalesine göre uygulamaya yönelik bir kriterdir: c) İşlemlerin en başından sonuna kadar; örneğin bir işlemin başlatılmasından bu işlemin tamamlanarak raporlanmasına kadar geçen sürede yapılanların anlaşılmasını sağlayacak bir denetim yaklaşımının sürecin tamamı hakkında bilgi sahibi olunmasını sağlayacağı d) İç denetimin temel amacı kurumun amaç ve hedeşerine ulaşılmasını sağlamak olup iç denetim bu amaca ulaşılması için kuruma bünyesinde oluşturulan risk yönetimi, kontrol ve yönetim sistem ve süreçlerinin etkinliğini değerlendirmekte ve geliştirilmesine yönelik önerilerde bulunmaktadır. İç denetim fonksiyonu faaliyetlerini risk odaklı bir anlayış içerisinde gerçekleştirmektedir. 6. PwC flirket orta¤› Coflkun fien'in konuflmas›na göre Pwc taraf›ndan yap›lan anket çal›flmas›nda ulafl›lan sonuçlardan biri flöyledir: İç denetimin bağımsızlığına çok önem verilmediği görülmüştür. Çalışmaya katılan iç denetim birimlerinin ancak yüzde 9'u bulgularını denetim komitesine veya ilgili birimlere sunmaktadır. Katılımcıların ancak yüzde 13'ü en önemli paydaş olarak denetim komitesini göstermiştir. a) Doğru b) Yanlış 7. Afla¤›dakilerden hangisi T‹DE Sertifikasyon Komitesi'yle yap›lan söylefliye göre do¤ru de¤ildir: a) TİDE tarafından CIA (Uluslararası iç Denetçi), CCSA (Uluslararası Kontrol Özdeğerlendirme Uzmanı), CFSA (Uluslararası Mali Hizmetler Denetçisi) ve CGAP (Uluslararası Kamu Denetçisi) sınavları yapılmaktadır. b) CIA sertifikasına sahip denetçi sayısı 183'tür. c) Sınav merkezlerine özgü olan söz konusu güvenlik önlemleri dışında sınav sorularının değişimi ve bir adayın 90 günlük süre içerisinde aynı sınavı tekrar alamaması gibi tarafımıza özgü güvenlik önlemleri de bulunmaktadır. d) Kâğıt kalem yöntemi ile yapılan bu sınavları, 2008 yılına kadar başarı ile yürüttük. 2008 yılında ise alt yapı çalışmalarını tamamladık ve ardından sertifikasyon sınavlarını bilgisayar destekli olarak yapmaya başladık. Bu nedenle, 2008 yılının sertifikasyon sınavları için bir milat olduğunu söylememiz yanlış olmaz. 8. CPE bildirimleri, tüm unvanlar için iki y›ll›k sürelerde yap›lmaktad›r. iki y›ll›k süreler için, CIA unvan›na sahip meslektafllar›m›z›n 60, di¤er unvanlara sahip meslektafllar›m›z›n ise 30 saatlik CPE kredisi bildirme yükümlülü¤ü bulunmaktad›r. Mesle¤ini icra etmeyen meslektafllar›m›z›n ise bu sürelerin yar›s› kadar bildirim yapmalar› yeterli olmaktad›r. a) Doğru b) Yanlış Bu uygulamayla CIA unvan›na sahip olan iç denetçiler, 1 y›l için 12 krediyi aflmamak kayd›yla CPE kredisi kazanma flans›na sahip olacaklard›r. Bu çerçevede, derginin her say›s›nda verilen sorular›n en az %75’ini do¤ru cevapland›ranlar 3 CPE kredisine hak kazanacaklard›r. Sorular›n yan›tlar›n› isminiz, e-mail adresiniz ve üyelik numaran›zla birlikte [email protected] adresine ya da 0212 212 55 26 numaral› faksa gönderebilirsiniz. ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 Bay›nd›rl›k ve ‹skan Bakanl›¤› Yönetici ve ‹ç Denetçilerine E¤itim Verildi 72 SUMMARY Dergimizin English Summary Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü Gürdo¤an Yurtsever'in ikinci kitab› XIII. Turkey Internal Audit Congress took place on 6th of October 2009 with the theme of “Neo-Audit” with a high attandance. The related information and the opening speeches were placed in the Reflection section. Again in this section you can find declarations on “The Role of Risk Management on the Formation of the Crisis”, “To Create a Value Added Risk Function in a Corporation”, “Academical Development of Internal Audit Profession”. The text of the Panel Meeting “Private Sector - Internal Audit Application Cases” which is the last part of the Congress is in the Iceberg section of the issue. The speeches on another Panel of the Congress “New Audit Approach in Public Management and First Application Cases” will take place in the following issue. In Close Up section you will see a conversation with the Turkish Treasury Insurance General Manager, Dr. Ahmet Genç relating to the internal audit regulation and applications in the insurance sector. An interview with the Certicifation Committee of IIA Turkey which has an important function is also in this secti- on. We hope that you will find important and useful information in these interviews. As you know, we started a series of articles on “the history of the profession”. We carry on with this in this issue. In this context, an interview with Ersin Güneralp, Hüseyin Karaçal› and Sinan Tanakol who had taken important responsibilities at the constitution of IIA Turkey is also in the Close Up section. To reflect also the different sides of the profession, in this issue we start the series of articles “The Travel Book of the Auditor” in the Parenthesis section. We want to carry this on as much as possible. In the Attachment section we have a conversation with the veterans of IIA Turkey, Sevilay Çal›flkan and fiebnem Kabasakal. Also in other parts of the issue there are articles, which are related to current developments internal audit that we hope, will be read with interest and will be useful. Finally, we would like to indicate that all our colleagues can contribute by sending their articles and we will be glad if they do so. With the hope of meeting in the next issue... olan “Teftiflten ‹ç Denetime Banka Müfettiflli¤i” Türkiye Bankalar Birli¤i taraf›ndan yay›mland›. Teftiflten ‹ç Denetime Banka Müfettiflli¤i Çal›flmada, köklü bir gelene¤e sahip olan bankac›l›ktaki teftifl ve müfettifllik kavramlar› tüm boyutlar›yla ortaya konularak, müfettiflli¤in geleneksel yap›dan ça¤dafl iç denetim anlay›fl›na geçifl süreci detayl› olarak analiz ediliyor. Banka müfettiflli¤i ilk dönemlerden 1990'l› y›llara kadar son derece kendine özgü bir geliflim göstermifl ve bünyesinde bar›nd›rd›¤› bir çok kural, teamül, uygulama ile di¤er görevlerden çok farkl›laflm›flt›r. Müfettiflli¤in geleneksel geliflimindeki temel unsurlar›na bak›ld›¤›nda mesleki disiplin, davran›fl kurallar› ve yasaklar, hiyerarfli, üstat-muavin iliflkileri, ifl bafl›nda e¤itim esas›, içe kapal›l›k ve muhafazakar yap› gibi hususlar› öncelikli olarak belirtmek mümkün. Müfettifllik belirtilen bu hususlar›n da etkisi ve çok yönlü yetiflme imkan› sa¤lamas› nedeniyle uzun y›llar boyunca bankac›l›¤›m›z›n orta ve üst düzey yönetici ihtiyac›n› karfl›layan bir görev olmufltur. Fakat 1990'l› y›llara gelindi¤inde de¤iflen flartlar ve baflka birçok nedenden dolay› teftiflin geleneksel veya klasik yap›s›nda çeflitli de¤iflimlerin yaflanmaya baflland›¤›, 2000'li y›llara gelindi¤inde ise yap›lan çeflitli yasal ve idari düzenlemelerle bu de¤iflimin son derece h›z kazand›¤› görülüyor. Bahse konu sürecin temel olarak geleneksel teftiflten, ça¤dafl iç denetime do¤ru oldu¤unu ifade etmek mümkün. Teftiflten ‹ç Denetime Banka Müfettiflli¤i adl› bu çal›flmada bahsekonu süreç tüm ‹Ç DENET‹M / K›fl 2010 boyutlar›yla ortaya konuluyor. Kitapta, Türkiye ‹ç Denetim Enstitüsü (T‹DE) Kurucu Baflkan› ve dergimizin ‹mtiyaz Sahibi Ali Kamil Uzun, müfettifl yard›mc›s› olarak göreve bafllay›p iki büyük bankam›zda yönetim kurulu üyeli¤ine kadar yükselen T.C. Ziraat Bankas› A.fi. Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi H. Ayd›n Simit ile T. Garanti Bankas› A.fi. Yönetim Kurulu ve Denetim Komitesi Üyesi ve Risk Yöneticileri Derne¤i Kurucu Baflkan› Dr. Cüneyt Sezgin ve Marmara Üniversitesi Ö¤retim Üyesi, T‹DE Dan›flma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nuran Cömert'in Önsöz'leri bulunuyor. TEÞEKKR 6 KasÝm 2009 tarihinde gerekleßtirdiÛimiz ÒNeo Ð DenetimÓ temalÝ XIII. Trkiye Ü Denetim Kongresine katÝlÝmlarÝ ile destek veren; deÛerli yelerimize, kÝymetli katÝlÝmcÝlarÝmÝza, konußmalarÝ ile kongremizin niteliÛine deÛer katan konußmacÝlarÝmÝza, maddi ve manevi destekleriyle her zaman mesleÛin ve TÜDEÕnin yanÝnda olan sponsorlarÝmÝza ve organizasyonu gerekleßmesinde destek olan kurumlara teßekkrlerimizi sunarÝz. TRKÜYE Ü DENETÜM ENSTÜTS KONUÞMACILAR Ali Kamil Uzun Coßkun Þen Übrahim Kker Roderick M. Winters Ahmet Mutlu Cneyt Gler Üdris Yekeler Do. Dr. Þaban Uzay Dr. Ahmet BaßpÝnar Fuat ksz Dr. Masum Trker Þener Gnlaar Aysan SinanlÝoÛlu Halil Cantekin Mete TrkyÝlmaz Þenol Toygar Prof. Dr. Burak SaltoÛlu Übrahim Peker Nazif Burca Yusuf Faruk Duman