PDF - 3e Electrotech

Transkript

A⁄USTOS 2011 > SAYI: 206
ED‹TÖRDEN
Bileflim Yay›nc›l›k, Fuarc›l›k ve Tan›t›m Hizmetleri San. ve Tic. A.fi. ad›na
‹MT‹YAZ SAH‹B‹ ve YÖNET‹M KURULU BAfiKANI
Mustafa ÜSTÜN
Bileflim ‹fl Merkezi, Sanayi Mah. Sultan Selim Cad. fiahinler Sok. No: 10 34416 Ka€›thane / ‹STANBUL
Küresel rekabet ve Türkiye
Bilindi¤i gibi ça¤›m›zda yaflanan teknolojik devrim
bilgiyi ekonomik gücün kayna¤› konumuna getirmifl
durumda. Bugün dünya ticaretinin büyük bir k›sm›n›
gerçeklefltiren geliflmifl ülkeler, sermaye yo¤un üretim
tekni¤ine geçmifl olan ülkelerdir. Uluslararas› büyük
rekabet yar›fl› bu ülkeler aras›nda geçmektedir.
Bu sebeple dünya ekonomisi ile bütünleflmek tek bafl›na
bir anlam ifade etmiyor. Önemli olan bu büyük ülkelerle
birlikte küreselleflme sürecinde yer almak ve büyük
rekabet yar›fl›na kat›labilmek olarak öne ç›k›yor.
Türkiye gibi geliflmekte olan ülkeler için uluslararas›
rekabet gücünü art›rman›n, sa¤l›kl› bir iktisadi yap›ya
kavuflma ve h›zl› kalk›nma ile mümkün olaca¤› gayet
aç›k. Bu sebeple geliflmekte olan ülkelerin rekabet
gücünü art›rmalar›, gelecekte o toplumlar›n refah
seviyelerini art›racak bir husus olarak de¤erlendirilir.
Türkiye halen iki temel yap›sal zay›fl›k yafl›yor.
Öncelikle uluslararas› fiyat rekabeti, bozuluyor ve bu da
mevcut bütçe aç›¤›n› art›r›yor. Öte yandan ekonomi
emek gücünden yeterince yararlanam›yor. Endüstri ve
hizmet sektöründeki iflgücü, yafllanan nüfustaki art›fl› ve
yüksek oranlarda k›rsal alandan flehirlere göçün art›fl›n›
emebilecek kadar kuvvetli bir flekilde büyümüyor.
Bunun sonucunda Türkiye, yüzde 40’l›k iflgücü oran› ile
OECD’nin en zay›f ülkesi kalmaya devam ediyor. Netice
itibariyle, küreselleflen dünyada ekonomi uluslararas›
büyük bir rekabet yar›fl›na sahne oluyor. Buna göre,
uluslararas› rekabet yar›fl›nda ancak “bireye yat›r›m”
yapan, “bilgi yo¤un sanayiye dayal› ekonomik politika”
izleyen ülkeler yerini alabilir. Türkiye bu hususlar›
yerine getirdi¤i, sistem tercihini do¤ru ve isabetli
yapt›¤›, istikrarl› ve iyi yönetildi¤i takdirde rekabet
piyasas›nda hak etti¤i yeri mutlaka alacakt›r; almal›d›r.
Bu say›da
A¤ustos say›m›zda “Röle” sektörünü dosya konusu
olarak inceledik. Sektördeki firmalar›n hem sektöre dair
fikirlerini, tespitlerini ve sektörün gelece¤ine dair
öngörülerini hem de kendi faaliyetleri hakk›ndaki
aç›klamalar›n› sayfalar›m›za tafl›d›k. Dosya konusu
haricinde pano, flalt, trafo, motor, UPS, kablo,
ayd›nlatma, test / ölçü, elektronik ve enerji
sektörlerinden haberler, ürün tan›t›mlar› ve teknik
makaleleri de a¤ustos say›m›zda bulabileceksiniz.
Haluk Kürflad KOPUZLU
8
GENEL MÜDÜR
N. Nezih KAZANKAYA
YAYIN KURULU
YAZI ‹fiLER‹ MÜDÜRÜ
ED‹TÖR
GÖRSEL YÖNETMEN
SAYFA TASARIMI
FOTO⁄RAF ED‹TÖRÜ
GRUP SATIfi MÜDÜRÜ
REKLAM KOORD‹NATÖRÜ
SATIfi DESTEK
ÜRET‹M D‹REKTÖRÜ
Haluk Kürflad KOPUZLU, H. Ediz RONA,
Erhan DEM‹RTEL, ‹pek PORTAKAL,
Devrim BOZKURT, Ali BAYCANLAR
Haluk Kürflad KOPUZLU (Sorumlu)
[email protected]
Bileflim ‹fl Merkezi, Sanayi Mahallesi
Sultan Selim Cad. fiahinler Sok. No: 10
34416 Ka€›thane / ‹STANBUL
Kerem KURUL
[email protected]
Feyza YAPULU
[email protected]
Ertan ‹RG‹N
[email protected]
Garo M‹LOfiYAN
[email protected]
Hacer YILMAZER KALAFATLAR
[email protected]
Yasemin ‹fiCAN
[email protected]
Serap Yetginer
[email protected]
Y›lmaz BAYKUT [email protected]
ÜRET‹M AS‹STANI
Görkem DO⁄AN [email protected]
B‹LG‹ ‹fiLEM
Erdal AYTEK‹N [email protected]
WEB / E-DERG‹
ABONE SERV‹S‹
MERKEZ YÖNET‹M ADRES‹
ANKARA fiUBE
GÜNEY VE GÜNEYDO⁄U
ANADOLU BÖLGE
TEMS‹LC‹L‹⁄‹
BASKI
YAYIN TÜRÜ
BASKI TAR‹H‹
Bertu¤ KODAMANO⁄LU [email protected]
Feride USTA [email protected]
(212) 324 44 43 - dahili 165
Bileflim ‹fl Merkezi Sanayi Mahallesi
Sultan Selim Cad. fiahinler Sok. No:10
34416 Ka€›thane / ‹STANBUL
Tel: (0212) 324 44 43(Pbx)
Faks: (0212) 284 36 05
E-posta: [email protected]
Web: www.bilesim.com.tr
Ayflim KOfiAR KARSU
Tel: (0312) 447 53 21-02
Faks: (0312) 437 20 96
Sami DEM‹RKIRAN
Tel: (0322) 359 81 85 (Pbx)
Faks: (0322) 359 36 39
Optima Bas›m
Tel: (0212) 282 49 59
Yerel Süreli Yay›n
08.08.2011
AKADEM‹K HAKEM KURULU
Prof. Dr. Adnan KAYPMAZ (‹TÜ)
Prof. Dr. Bülent EKER (NKÜ)
Prof. Dr. ‹lhami ÇET‹N
Prof. Dr. Koray TUNÇALP (MÜ)
Prof. Dr. Nurdan GÜZELBEYO⁄LU (‹TÜ)
Prof. Dr. Semra ÖZTÜRK (KÜ)
Prof. Dr. Vural ALTIN (TÜB‹TAK)
Doç. Dr. ‹smail H. ALTAfi (KTÜ)
Doç. Dr. Özcan KALENDERL‹ (‹TÜ)
Yrd. Doç. Dr. Caner AKÜNER (MÜ)
Yrd. Doç. Dr. Reflit ERÇET‹N (MÜ)
Yük. Müh. ‹sa ‹L‹SU
SEKTÖREL DANIfiMA KURULU
Ahmet B‹RLEfiT‹R‹C‹ (GERSAN)
Alparslan OK (EAE)
Arif KÜNAR (EDSM ENERJ‹)
Bülent B‹BER (KLAS KABLO)
Bülent G‹RAY (BOSCH REXROTH)
Cahit ATAY (SIEMENS)
Cahit DURMAZ (V‹KO)
Cevdet fiENKAL (SCHNEIDER ELEKTR‹K)
D. Remzi SAL‹ (SERVO KONTROL)
Ediz ÖZDEM‹R (ABB)
Ertan ÖZDEM‹R (ABB)
Fikret SOKOLLU (SEW EURODRIVE)
Gökhan AKMAN (AMPER ELEKTR‹K)
Hakk› LUfi (ÜNAL KARDEfi)
Halim ÖZMEN (SEM‹KRON)
Hüseyin DEN‹Z (NETES)
Hüseyin Mehmet A⁄ACAN (EL‹MSAN)
‹smail AVCI (KOJEN)
Kamuran Suat ALTILAR (ALKA A.fi.)
Kaya TÜTENG‹L (SIEMENS)
Mahir AYDIN (ONTARIO POWER
GENERATION)
Müzekka DAMGACIO⁄LU (DAMEKS)
Mustafa NURDO⁄AN (FEDERAL ELEKTR‹K)
Nurhan GAZER (TEMPA PANO)
Olgun PAJ‹K (KALE PAZARLAMA)
Osman fiAH‹N (SCHNEIDER ELEKTR‹K)
Sabri GÜNAYDIN (HB TEKN‹K)
Sedat DUMAN (ELEKTR‹K ÜRET‹M A.fi.)
Selim YÜREKTEN (ENPAY)
Sevinç TONGÜN (TONGÜN)
fiahin SEV‹NÇ (ABB)
Tahsin ARMA⁄AN (ARMA⁄AN
MÜHEND‹SL‹K)
Temel KARAMEHMETO⁄LU (SEW
EURODRIVE)
Tolga Murat ÖZDEM‹R (KONTEK)
U¤ur YERTUT (YESTAfi)
Yetkin SANER (EGDAfi)
© Tüm yay›n haklar› B‹LEfi‹M YAYINCILIK A.fi.’ye ait olup yaz›lar iktibas edilemez.
® Tüm reklamlar›n sorumlulu¤u firmalara, yaz›lardaki ve söyleflilerdeki görüfller sahiplerine aittir.
‹Ç‹NDEK‹LER
8
14
Editörden
Ürünler
Elektrik
Pano
20
S›va Alt› Paneller
(EKS Pano)
fialt
24
30
Kompakt Tip Devre Kesiciler
(ABB)
Dahili Yük Ay›r›c›lar (Tip H22)
(‹nter-Teknik)
Trafo
38
42
Ya¤ Yenileme Sistemi
(Elkima Trafo)
Yüksek Gerilim Ölçü Transformatörleri
(Elimsan)
Kablo
48
52
Yang›na Dayan›kl› Kablolar
(2M Kablo)
Ervital® Yang›na Dayan›kl› Kablolar
(Erse Kablo)
48
58
64
24
Kablo Seçiminde Dikkatli Olunmal›
(Ali TÜMKAYA, Vatan Kablo)
Elektrik Tesisat Mühendisli¤inde Yenilikçi
Çözümler
(Wago)
Motor
70
74
Vacon’dan Yeni Da¤›t›lm›fl Çözümler
(Savior Otomasyon)
Motorlara Yumuflak Yol Verme
(Çeviri: H.Ediz RONA, de der Elektro-und
Gebäudetechniker)
UPS
80
82
86
12
Galaxy 300 UPS Sistemi
(APC by Schneider Electric)
Kesintisiz Güç Kaynaklar›nda Yeni Bir
Konsept
(Artronic)
Kesintisiz Güç Kaynaklar› Lüks De¤il
‹htiyaçt›r
(Ali ÖZDEM‹R, Enel)
Ayd›nlatma
92
Microlite Acil Yönlendirme Armatürü
(EEC Electronics)
Elektronik
140 Actwin EMS Enerji Yönetim Yaz›l›m›
(Emre Sami SÜZER, Aktif Group)
144 IGBT’lerde ‹yilefltirilmifl Anahtarlama
(Çeviri: Halim ÖZMEN,
Semikron Türkiye)
152 Senkronizasyon Rölelerinin Testi
(Netes Mühendislik)
158 Elektrikli Araç fiarj ‹stasyonu
(Ahmet B‹RLEfiT‹R‹C‹, Gersan Elektrik)
164 Rüzgar Gücünün fiebekeye
Entegrasyonunda Ar›za Sonras› Sisteme
Katk› Yetene¤i (FRT)’nin Farkl› Türbin
–Jeneratör Üniteleri ‹çin ‹ncelenmesi
(Gül KURT, Kocaeli Üniversitesi Elektrik
Mühendisli¤i Bölümü)
172 Haberler
176 Reklam ‹ndeksi
80
98
DOSYA
Röle
100 Hat Mesafe Koruma Rölesi REL650
(ABB)
102 Prophi – Reaktif Güç Kontrol Rölesi
(Epkom Elektronik)
106 ASD – C18 Ölçme ve ‹zleme Rölesi
(Protek Teknik)
110 Minyatür Güç Röleleri ve Soketler
(Ercüment KAYA, Chint Elektrik)
116 Koruma / Kontrol Röleleri
(DKE Elektrik Elektronik)
120 RG500 Serisi Reaktif Güç Kontrol
Rölesi
(Makel fiirketler Grubu)
126 Röleler ve ‹zleme-Kumanda Yaz›l›m›
(Aktif Mühendislik)
136 Demiryolu Uygulamalar›na Yönelik
Endüstriyel Tip Röleler
(Gazanfer Sanl›top Mekatronik)
13
ÜRÜNLER
Tork Kontrollü Yumuflak Yolverici-PSE Serisi
ABB’nin piyasaya sundu¤u yeni
PSE serisi yumuflak yolvericiler,
dahili elektronik afl›r› yük
koruma özelli¤i ve pompa
sistemlerinin mükemmel
kontrolünü sa¤layan tork
kontrol fonksiyonu ile dünyan›n
ilk ve tek LCD ekranl› kompakt
yolvericisidir. Geliflmifl
fonksiyonellik sunan birçok
dahili özelli¤in kompakt tasar›m
ile birleflti¤i PSE serisi, esnek ve
verimli yolverme çözümleri için
idealdir. 7.5 kW ile 200 kW
aras›nda tüm uygulamalar için ideal çözümler sunan
PSE serisi, dahili by-pass özelli¤i ile daha uzun
kullan›m süresi ve enerji tasarrufu sa¤larken, lisan
bilgisi gerektirmeyen kullan›c› dostu, arkadan
ayd›nlatmal› LCD ekran› kolay kullan›m ve ayarlama
imkan› sunmaktad›r. Tork kontrol özelli¤i ile
özellikle pompa sistemlerinde etkin bir kontrol
olana¤› sa¤layan PSE serisi, halk aras›nda koç
darbesi diye de adland›r›lan bas›nç dalgalanmalar›n›
ve istenmeyen sonuçlar›n› ortadan kald›rarak
optimum sonuç sa¤lar.
•
•
•
•
Özellikler
• 7.5 kW (18 A) – 200 kW
(370 A)
• Dahili by-pass
• Tork kontrol
• Lisan gerektirmeyen
ayd›nlatmal› LCD ekran
Dahili elektronik afl›r› yük koruma fonksiyonu
Analog ç›k›fl
Sinyal röleleri
LED göstergeler
Firma: ABB
Remo-EA
Türkçe menüsü ile kullan›mkolayl›¤›
sa¤layan bu ürün, 160*240 grafik
LCD ekrana sahiptir. 1 MByte
haf›zaya sahip olan cihaz, ak›m ve
gerilimde yüzde 0,1 okuma
hassasiyetine sahiptir. Ölçülebilen
tüm elektriksel parametrelere alarm
atanabilir. Remo-EA’n›n
programlanabilir 2 adet analog ç›k›fl›
(0-10V, 0-5V, 0-20mA ve 4-20mA),
programlanabilir 2 adet alarm ç›k›fl›
vard›r. Ürünün di¤er özellikleri ise flu
flekildedir;
• Tüm fazlara ait, faz-nötr, faz-faz aras› anl›k
gerilimler ve bu de¤erlerin ortalamas›
• Tüm fazlara ait anl›k hat ak›mlar›, toplam ak›m ve
nötr ak›m›
• fiebeke frekans›
• Nötr ak›m›
• Tüm fazlara ait anl›k ve toplam aktif güç (P),
14
•
•
•
•
•
•
reaktif güç (Q), görünür güç (S)
• Tüm fazlara ait anl›k ve ortalama
COSØ ve PF
• 51. harmoni¤e kadar gerilim ve
ak›m harmonikleri ölçümü
• Gerilimdeki ve ak›mdaki toplam
harmonik bozulma (THD %)
• Aktif enerji, indüktif reaktif enerji
ve kapasitif reaktif enerji için
endeks, saat içi, önceki saat, gün
içi, önceki gün, ay içi, önceki ay
de¤erleri
< %0.1 hata oran›
1-60 dk aras› ayarlanabilen demand süreleri
2 adet pulse ç›k›fl›, 2. tarife girifli
Verileri ve alarmlar› kay›t alt›na alma
3 faz-4tel, 3faz-3tel, Aron ba¤lant› tiplerine uyum
Modbus haberleflme opsiyonu
Firma: Klemsan Elektrik Elektronik
ÜRÜNLER
ML-5020 Anons / Alarm Matrix Paneli
Anons / alarm matrix paneli,
ak›ll› adresli yang›n alg›lama ve
alarm sistemi ile anons sistemi
entegrasyonunu sa¤lamak için
19”, 3U rack yap›s›nda özel
olarak tasarlanm›flt›r. Anons /
alarm matrix paneli, yang›n veya acil bir durum
oldu¤unda yang›n alarm sistemi kurulu binada
bulunan mevcut anons sistemi üzerinden canl› ses
yay›n› yap›labilmesine veya anons sisteminde
oluflturulan acil durum mesajlar›n›n otomatik olarak
yay›nlanabilmesine olanak sa¤lar. Panel sayesinde
canl› ses veya acil durum mesajlar› binan›n istenilen
anons bölge veya bölgelerine yay›nlanabilir. Anons /
alarm matrix paneli içerisinde dahili güç kayna¤›
olarak 1 adet anons güç modülü ve ses sinyali
ç›k›fl›n› sa¤layan 1 adet anons ç›k›fl modülü standart
olarak kullan›l›r. Panelde bu modüller haricinde
anons girifl modülü ve programlanabilir alarm/ikaz
ç›k›fl modülü kullan›m› için 16 adede kadar modül
girifl soketi bulunur. Anons girifl modülü, yang›n
veya acil bir durum oldu¤unda ML-125XX serisi ak›ll›
adresli yang›n alarm santralinden canl› ses yay›n›
yap›labilmesi için santral içerisinde kullan›lan
mikrofon içeren ML-1205 anons modülünün anons /
alarm matrix paneline ba¤lant›s›
amac›yla kullan›l›r. Her bir anons
girifl modülünde 4 adet anons
modülü girifli mevcuttur. Canl› ses
yay›n›n›n yap›laca¤› bölgenin
seçilebilmesi için yang›n alarm
santral› içerisinde ML-1208 telefon
/ anons kontrol modülü
olmal›d›r. Programlanabilir
alarm/ikaz ç›k›fl modülü, yang›n
veya acil bir durum oldu¤unda
anons sisteminde önceden
kaydedilmifl acil durum
mesajlar›n›n (kat bazl› anons, blok bazl› anons,
genel anons vb) yang›n›n veya acil durumun
olufltu¤u bölgeye otomatik olarak yay›nlanabilmesi
için kullan›l›r. Her bir programlanabilir alarm/ikaz
ç›k›fl modülünde 8 adet programlanabilir alarm/ikaz
ç›k›fl› mevcuttur. Programlanabilir alarm/ikaz ç›k›fl
modüllerine ait ç›k›fllar maxlogic serisi yang›n alarm
santrallerinde sebep / sonuç senaryosuna dahil
edilebildiklerinden bu ç›k›fllar ile yang›n veya acil bir
durumda binadaki di¤er sistemlere (CCTV vb) sinyal
gönderilmesi sa¤lanabilir.
Firma: Mavili Elektronik
‹zole Kap›l› Bipolar Transistör (IGBT) Modülü
5SFN 0075S1210
Özellikler
• Düflük saturasyon voltaj›
• H›zl› anahtarlama
• Standart SOT-227 k›l›f›
• ‹zoleli bak›r taban
• Vidal› terminaller
• Kelvin emiter terminal
Uygulamalar
• Tek anahtarlama,k›y›c›lar,
köprüler
• AC ve DC sürücüler, güç kaynaklar›, UPS
• Kaynak makineleri, indüksiyon ›s›tma sistemleri
16
Firma: Protek Teknik
ÜRÜNLER
Say›sal Haf›zal› Osiloskop
Tektronix TDS1000B Serisi
Uygulamalar
• Hata ay›klama
• E¤itim ve ö¤retim
• ‹malat testi ve kalite kontrol
• Tamir ve servis
Özellikler
• Say›sal gerçek zamanl› örnekleme
• Dahili analiz araçlar›
• Yard›m menüsü
• ‹flleme özel ön panel kontrolleri
• Ön panel USB host portu
• USB PC ba¤lanabilirlik
• Ömür boyu garanti*
* S›n›rlama uygulanmaktad›r. fiartlar ve koflullar için
www.tektronix/lifetimewaranty ziyaret edilmelidir.
Yararlar
10x yüksek örnekleme h›z› ile sinyalleri
do¤ru bir flekilde Tektronix’e ait tescilli
örnekleme teknolojisi kullanarak tüm
kanallarda yakalar. Ayg›tlar›n analizi 12 adet
otomatikleflmifl ölçüm, FFT analizi, dalga flekli
matemati¤i ve imleçler yard›m› ile basitçe yap›labilir.
‹stedi¤inde ve gerekti¤i zaman ihtiyaç duyulan
yard›ma (ilgili konuya özel yard›m sistemi) eriflmek
mümkündür. Kolay ön panel kontrolü ile cihaz›
kullanmay› k›sa sürede ö¤renmek mümkündür.
Dalga flekilleri ve ayarlar› h›zl› bir flekilde kay›t ve
transfer edilebilir. Arka panelde yer alan USB ayg›t
portu ile kolayca PC’ye ba¤lanabilir. Standart ömür
boyu garanti ile sahip olma maliyetinde tasarruf
sa¤lar.
Firma: Netes Mühendislik
AG Ak›m Transformatörleri
Sigma AG ak›m transformatörleri, istenilen güç ve
do¤ruluk de¤erinde 20 A’den 5000 A’e kadar olan
primer ak›mlar›n› 1 veya 5 A de¤erinde sekonder
ak›ma dönüfltürür. Cihazlar, de¤iflik bara ölçüleri için
9 farkl› boyda TS 620 EN 60044-1’e uygun olarak
üretilmektedir. ‹stendi¤inde Sanayi ve Ticaret
Bakanl›¤›’ndan mühürlü olarak üretilebilmektedir.
Teknik Özellikler
En yüksek flebeke gerilimi: 0,72 kV
Kullan›m yeri: Bina içi
Sürekli çal›flma ak›m›: 1,2x ln
Primer-sekonder aras› izolasyon dayanma gerilimi:
7 kV (standartta 3 kV)
Do¤ruluk s›n›f›: 0,2-0,5-1-3 (koruma için 5P10-10P105P20-10P20)
Emniyet kat say›s› lpn <= 2000 A (ölçü klas›): <5
Emniyet katsay›s› lpn> 2000 A (ölçü klas›): <10
Güçler: 1.5-2.5-3.75-5-7.5-10-15-20-25-30 VA
Nominal primer ak›m›: 5 A’den 5000 A’e kadar
Nominal sekonder ak›m›: 1 A ve 5 A
18
Çal›flma frekans›: 50-60-150 Hz
Çal›flma s›cakl›¤›: -5 / +45 C
Termik anma ak›m›: lth = 60 xln
Dinamik anma ak›m›: ldyn = 2,5 xlth
Firma :
Sigma Elektrik
PANO
EKS Pano
Her türlü s›va alt›
uygulamas›na cevap
verecek flekilde tasarlanan
Inoveks paneller, h›zl› ve
kolay montaj olana¤›
sunuyor. Kablolamas›
kullan›c› taraf›ndan
gerçeklefltirilebilen s›va alt›
paneller, güçlendirilmifl
yap›lar› sayesinde
uzun y›llar
kullan›labiliyor.
Inoveks panelin 80 mm’den 150
mm derinli¤e kadar 4 farkl› seçene¤i bulunmaktad›r. Her türlü
s›va alt› uygulamas›na cevap verecek boyutlar› bulunan Inoveks
panel, h›zl› ve kolay montaj olana¤› sunmaktad›r. Ürünler, de¤iflik tasar›mlara sahiptir. Bu sayede her ortama uymaktad›r.
Inoveks s›va alt› panellerin kablolamas›, kullan›c› taraf›ndan
gerçeklefltirilebilmektedir. Söz
konusu paneller, 12, 24, 36 ve
48 sigortal›k sigorta kutular›n›n
yan›nda, s›va alt› tali da¤›t›m ihtiyaçlar›n› karfl›layacak boyuttaki
seçenekleriyle, ayn› zamanda ticari ve endüstriyel binalarda da
uygulama alan› bulmaktad›r.
Özellikler
• Paslanmaya karfl› galvaniz
gövde
• Minimum montaj süresi, kolay
kurulum
• Genifl kablolama imkan›
• Gizli kap› kilitleme sistemi
• 180 dereceye kadar aç›labilen
kap› sistemi
• De¤ifltirilebilir kap› yönü
• 125 mm veya 150 mm s›ra mesafesi
• N/PE h›zl› terminal bloklar›
• Kompakt flalter montaj› (125
ve 150 mm derinliklerde)
• ‹htiyaca ba¤l› 80 mm’den 150
mm’ye kadar derinlik
• ‹htiyaca ba¤l› 325 mm’den 800
mm’ye kadar gövde genifllikleri
Kolay Kurulum ve Modülerlik
Inoveks s›va alt› paneller kimse-
20
Inoveks RAR (Recessed Art)
serisi s›va alt› paneller,
çerçeve kenarlar›n›n hafif
e¤ik olmas›, istenen her
türlü çerçeve rengi, tablo
tipi kapa¤› ve dikkat çekici
kilit sistemiyle da¤›t›m
panosunun estetik
tasar›m›na çeflitli yenilikler
getirmektedir.
den yard›m almadan tek bafl›na
kuruluma imkan tan›r.
1. aflama bofl pano gövdesinin
montaj›d›r. Bunun için ihtiyaç
duyulan tek fley bofl gövde setidir. Bofl gövde seti gövde, çerçeve, kap› ve ön yüz plakas›ndan
oluflmaktad›r. S›va alt› panelin
alt›nda ve üstünde önceden
oluflturulan kablo giriflleri ve
düzgün kablolama için kablo sabitleme kiriflleri vard›r. Bofl gövde seti al›n›p direk 2. aflamaya
geçilebilir.
2. aflama minyatür devre kesici
ve terminal montaj›d›r. Bu ifllem,
DIN raylar›n› takmak, hemen ard›ndan üzerine minyatür devre
kesicileri, N/PE h›zl› terminal
bloklar›n› takmaktan ibarettir.
N/PE h›zl› terminal bloklar›, tek
bir dokunuflla çal›flan kullan›c›
dostu standart bir sistemdir.
3. aflama çerçeve ve kap› montaj›d›r. Geriye, kap›n›n üzerinde
hangi resmin yer alaca¤›n›n seçilmesi kalm›flt›r. ‹stenilen res-
min ve uygun
çerçevenin seçilmesinden
sonra s›va alt›
panel montaj›n›n tamamlanmas› için çerçeve ve kap›y› kolayca geçmeli
olarak gövdenin
üzerine takmak
mümkündür.
Çerçeve ve çelik sac kap›, düz
olmayan yüzeylere ayarlanabilir
özelliktedir.
Paslanmaya Karfl›
Galvaniz Gövde
Inoveks panellerde kullan›lan
çelik, paslanmaya karfl› çinko ile
kaplanm›flt›r. Galvaniz kaplama
olarak bilinen bu ifllemin derecesi, çinkonun kal›nl›¤›na göre
de¤il, birim alana düflen çinko
a¤›rl›¤›na göre belirlenir. Inoveks panellerde kullan›lan galvaniz kaplama, çelik kal›nl›¤›na
uygun galvaniz kalitesine sahiptir.
Güçlendirilmifl Yap›
Tek parça arka, alt ve üst duvar
mahfazas›, 2 mm sacdan özel
olarak tasarlanm›fl köfle birlefltir-
21
narlar›n›n hafif e¤ik olmas›, istenen her türlü çerçeve rengi, tablo tipi kapa¤› ve dikkat çekici kilit sistemiyle, da¤›t›m panosunun estetik tasar›m›na bir sürü
yenilik getirip, yeni standartlar
oluflturur.
S›va Alt› Sigorta Kutular›
RAR
Recessed Art Serisi
RAR T Tablo tipi
RAR D Çift Kap›l› Recessed Art
Serisi
RAR S Standart tip
Teknik Özellikler
me elemanlar›n›n birleflimleriyle
rijitlik sa¤larken, panel taban›na
yerlefltirilmifl çok amaçl› profillerle yap›lan birleflik ba¤lant›
Inoveks panele maksimum dayan›kl›l›k ve mukavemet sa¤lar.
Detaylarda Kusursuzluk
Inoveks RAR (Recessed Art) serisi s›va alt› paneller, çerçeve ke-
22
S¸ ALT
Kompakt Tip
Devre Kesiciler
ABB
ABB’nin yeni kompakt tip
devre kesici ailesi olan
Tmax XT; 4 farkl› boyutta,
250 ampere ve 415 VAC’de
150 kA (690 VAC’de 90 kA)
kesme kapasitesine kadar
ulaflabiliyor. XT1 ve XT3,
güvenilir ve emniyetli
tesisatlar için ideal çözüm
sunarken XT2 ve XT4,
yüksek teknolojiye ihtiyaç
duyan tesisler için iyi bir
performans sa¤l›yor.
24
ABB’nin yeni kompakt tip devre
kesici ailesi olan Tmax XT, ilk
olarak 250 ampere kadar pazara
sunulacak. Seri, uzun ve hassas
Ar-Ge çal›flmalar› sonucu olarak
yeni birçok ekstra özelli¤i bünyesinde bar›nd›rmaktad›r. Tmax
XT, pazardaki tüm tesis ihtiyaçlar›na çözüm olacakt›r. Çok çeflitli koruma üniteleri ile güç da¤›t›m›, jeneratör koruma, motor
koruma ve yüksek nötr koruma
gerektiren uygulamalar›nda rahatl›kla kullan›labilir. Yeni kompakt tip devre kesici ailesi Tmax
XT, güç da¤›t›m›n›n tüm seviyelerinde; ana da¤›t›m panosundan alt da¤›t›m panolar›na kadar
ideal çözümler sunar. Tmax
XT’nin ekstra yüksek elektriksel
karakteristikleri ve özgül geçifl
enerji limitasyonu, ana devre ve
yük taraf›ndaki cihazlar›n optimum olarak seçilmesini sa¤lar.
Seri, 4 farkl› boyutta, 250 ampere ve 415 VAC’de 150 kA (690
VAC’de 90 kA) kesme kapasitesine kadar ulaflmaktad›r. Özellikle XT1 ve XT3, güvenilir ve
emniyetli tesisatlar için ideal çözümdür. XT2 ve XT4 ise ekstra
geliflmifl özellikleri ile yüksek
teknolojiye ihtiyaç duyan tesisler
için iyi bir performans sunar.
XT1 ve XT3; sabit, soketli, 3 ve
4 kutuplu olarak üretilmektedir.
Yüksek hacimli ticari binalar,
hastaneler, konut tesisatlar›nda
güvenilir ve kolay panolama imkan› sunar. XT2 ve XT4 pazardaki en kompak boyutta en yüksek kesme kapasitesine sahip
devre kesicidir. 415 ve 690
VAC’de sundu¤u bu yüksek kesme kapasiteleri, çok yüksek
elektriksel karakteristikler gerektiren denizcilik, a¤›r sanayi
Ekstra özelliklere sahip
yeni elektronik koruma
üniteleri; 50, 60 ve 400
Hz’de kullan›c›lar›n
ihtiyaçlar›na özel çözümler
sunar. EKIP, 10 amperden
itibaren LSIG koruma
fonksiyonlar›n› içerir.
ve petrol kulesi gibi uygulamalarda kullan›l›r. Her iki boyutta,
de¤ifltirilebilirlik ve haberleflme
özelliklerine sahip, en son jenerasyon elektronik koruma üniteleri ile donat›lm›fl, nominal ak›m› 10 amperden bafllayan devre
kesiciler pazarda tektir. XT2 ve
XT4, 3 ve 4 kutuplu olarak sabit,
soketli ve çekmeceli tiplerde
üretilmektedir. EKIP, elektronik
koruma ünitelerinin yeni ismidir.
Ekstra özelliklere sahip yeni
elektronik koruma üniteleri; 50,
60 ve 400 Hz’de kullan›c›lar›n
ihtiyaçlar›na özel çözümler sunar. EKIP, 10 amperden itibaren
tör koruma uygulamalar›nda
* EKIP N: Çok yüksek nötr koruma gerektiren uygulamalarda
* EKIP E: Enerji ölçümü ve analizinde ihtiyaç duyulan uygulamalarda kullan›l›r.
LSIG
koruma
fonksiyonlar›n›
içerir.
XT2 ve XT4’te
Kullan›lan EKIP
Koruma
Üniteleri
* EKIP: Güç da¤›t›m› uygulamalar›nda
* EKIP M: Motor
koruma uygulamalar›nda
* EKIP G: Jenera-
26
EKIP Elektronik Koruma
Üniteleriyle Kullan›lan
Aksesuarlar
* EKIP Com: Koruma ünitesine
haberleflme yetene¤i kazand›r›r (Modbus, profibus ve
devicenet).
* EKIP Display: Ayd›nlatmal› LCD ekran ve tufl tak›m›
ile koruma ünitesinin ayarlar› yap›labilir, ölçüm izlenebilir.
* EKIP LEDmeter: Fazlardaki
ak›mlar yüzdesel olarak izlenebilir.
* EKIP T&P: Bu ara yüz ile
Tmax XT’nin ekstra yüksek
elektriksel karakteristikleri
ve özgül geçifl enerji
limitasyonu, ana devre ve
yük taraf›ndaki cihazlar›n
optimum olarak seçilmesini
sa¤lar.
bir bilgisayar ile koruma ünitesinin tüm ayarlar›n›n yap›lmas›,
ölçümlerin izlenmesi ve trip testlerinin yap›lmas› sa¤lan›r.
En büyük yenilik, aksesuarlarda
kullan›c›lara sa¤lanan montaj
kolayl›¤›d›r. Elektriksel röleler
ve yard›mc› kontaklar, vidalamaya ihtiyaç duymayan h›zl› montaj sistemine sahiptir. Bu h›zl›
montaj sistemi ile aksesuar, yuvas›na kolay ve do¤ru bir flekilde tak›l›r ve hafif bir bask› uygulayarak yerine kilitlenir.
Di¤er bir yenilik ise kesicinin
içinde tak›ld›¤› yere göre sinyal
tipi de¤iflen tek tip yard›mc›
kontaklard›r. Ayn› kontak tipi
yard›mc› kontak, trip sinyal konta¤› ya da elektronik koruma
ünitesi trip sinyal konta¤› olarak
kullan›labilir. Yeni motor mekanizmalar›, XT1 ve XT3 için direk
tahrikli tip, XT2 ve XT4 için ise
biriktirilmifl enerjili tiptir. Çal›flma ve hizmet s›ras›nda düflük
güç tüketimine sahip yeni motor
mekanizmalar› devre kesiciye
montajl› iken koruma ünitesinin
28
ayarlar› rahatl›kla yap›labilir ve
devre kesici içersinde yer alan
elektriksel aksesuarlara rahatl›kla müdahale edilebilir. Seride sabit, soketli ve çekmeceli tip devre kesiciler için kaçak ak›m modülleri de mevcuttur. Özellikler
OEM’ler için sa¤dan ya da soldan tahrikli döner kurma kollar›
ve erken yard›mc› kontaklar da
aksesuar serinde bulunur.
S¸ ALT
Dahili Yük Ay›r›c›lar
(Tip H22)
‹nter-Teknik
Yük ay›r›c›lar›, OG flalt
tesislerinde ay›r›c›lar ve
kesiciler aras›ndaki büyük
bofllu¤u doldurmak için
gelifltirilen cihazlard›r. Yük
alt›nda açma ve kapama
yapabilmelerine karfl›l›k
(tipine ba¤l› olarak anma
açma gücü 6-25 MVA), basit
ve ekonomik olduklar›ndan
genifl bir kullan›m sahas›na
sahiptirler. Yük
ay›r›c›lar›n›n
kullan›labilece¤i bir yerde
yanl›fl bir seçimle kesici
kullanmak, maliyeti 3-5 kat
art›rmaktad›r.
30
‹nter-Teknik’in 1970 y›l›nda Fritz
Driescher firmas›n›n teknik yard›m› ile imalat›na bafllad›¤› yük
ay›r›c›lar, çok az bak›m gerektiren sade cihazlar olmakla birlikte benzerlerine göre daha yüksek açma kapasitelerine sahip
olup; fonksiyonlar›n› en iyi flekilde yerine getirmektedir. Söz
konusu yük ay›r›c›lar›n dahili ve
harici tipleri mevcuttur. Cihazlar,
yay ile çabuk açma ve çabuk kapamal›d›r. Açma ve kapama h›z›,
operatörün hareketinden ba¤›ms›zd›r. Toplam açma zaman›,
takriben 0,1 saniyedir. Kapamada önce ana b›çak kontaklar, daha sonra yard›mc› çabuk açma
kontaklar› devreye girer. Açmada ise önce ana b›çak kontaklar
ve hemen sonra da çok k›sa süre yükü üzerine alan çabuk açma kontak çubuklar› devreden
ç›kar. Çabuk açma kontak çubuklar›n›n ucuna yüksek ›s›ya
dayan›kl› özel sert metal parça
ilave edilmifltir. Bu metal uç ile
sabit kontak aras›nda açma s›ras›nda meydana gelen ark, ark
söndürme hücrelerinde söndürülür. Ark söndürme süresi, takriben 20-45 milisaniyedir. Küçük
ak›m de¤erlerinde söndürme, ci-
dar so¤utma hadisesi ile olur.
Daha büyük ak›m sahas›nda ise
söndürme, bas›nç hücresinde
do¤an ve geniflleme hücresine
itilen söndürme gaz› ak›m›nda
olur. Her flekilde, çeflitli söndürme prensiplerinin mant›kl› bir
kombinasyonu hakimdir. Ark
hücreleri kuru sistemdir. Herhangi bir söndürme ak›flkan› veya tazyikli hava kullan›lmad›¤›
için tozunu almaktan baflka bir
bak›m gerektirmez.
Kumanda genellikle eldedir. Ancak, istenirse elektromotor kumandal› olabilir. Montaj flekli,
genellikle dikeydir. Ancak istenirse resim 2’deki gibi yatay
ayakta veya tavana da monte
edilebilir. Ancak, ayarlar›n buna
göre yap›labilmesi için siparifl
esnas›nda montaj flekli bildirilmelidir. Yatay montajda kesme
gücünün yüzde 20 azalaca¤› düflünülmelidir.
Da¤›t›m kollar›nda
meydana gelen k›sa devre
ar›zalar›n›n ço¤u (yüzde 70
kadar›), çok k›sa süreli ve
geçicidir. Bu kollar›n
bafl›nda sigortal› yük
ay›r›c›s› varsa sigorta
görevini 10 milisaniyeden
daha k›sa zamanda yerine
getirdi¤i için geçici de olsa
bütün k›sa devrelerde
flalterin açmas›na ve
devrenin kesilmesine yol
açacakt›r.
lr = 630 Amp. bir H22 EK flalter
düflünüldü¤ünde
Anma açma ak›m› I1 (yani 20 açma için) = 400 Amp. (20.5 MVA)
Yük açma ak›m› I1 (yani 200 açma için) = 40 Amp. (2000 kVA)
Bu ay›r›c›lar, iflletmenin 20 açma
ömrünü uygun görmesi durumunda 20500 kVA, 200 açmal›k
ömür istiyorsa 2000 kVA yüke
kadar olan manevralar için güvenle kullan›labilir.
Daha genifl uygulama sahas› elde etmek için 3 tipi mevcuttur.
1) Tip: H22 EK
Tek flalt yay› vard›r. fialt, kilitli
de¤ildir. Yani, otomatik açma
yapamaz. Sadece operatörün iste¤i ile açma veya kapama yapabilir.
Uygulama alanlar›
Otomatik açman›n istenmedi¤i,
yük alt›ndaki açma-kapamalarda, yük manevralar›nda, ring fle-
32
bekelerde tablo 1’deki de¤erler
içerisinde kal›nmak flart› ile büyük bir emniyet ve rahatl›kla
kullan›l›r. K›sa devre veya ar›za
korumalar›, bu gibi tesislerde
genellikle flalt tesisindeki ana
kesiciler vas›tas›yla yap›l›r. Ancak, tesisin özelli¤i nedeniyle
yük ay›r›c›lar›n›n oldu¤u yerde
de k›sa devrelere karfl› koruma
istenirse flalterin alt veya üstüne
sigorta ilave edilir.
Örnek olarak 30 kV bir sistemde
Söz konusu açma adetleri sonunda ark hücreleri ve gerekirse
kontaklar›n de¤ifltirilmesi tavsiye
edilir. Kapasitiv yüklerde, bir kapasitör tesisinde ise Açma ak›m›
= 20 Amp., yani 36 kV sistemde
takriben 1000 kVAR’d›r.
2) Tip: H22 EA (Çabuk
Kapamal› ve Açmal›)
Biri kapama, di¤eri açma olmak
üzere 2 flalt yay› vard›r. fialt kilitli, yani otomatik açt›rma yapmak
mümkündür. Kapama, yaln›zca
ç›km›fl durumdad›r. Ayn› tarz
uygulama OG hava hatt› ile da¤›t›m sisteminde de harici tip
yük ay›r›c›s› ile yap›labilir.
operatörün iste¤i ile mümkündür. Açma, operatörün iste¤i ile
olabilece¤i gibi bir röle veya sigorta ihbariyle otomatik de olabilir. Açma bobini ilavesi mümkündür.
Uygulama
Bir röle vas›tas›yla otomatik açma veya bir magnet arac›l›¤›yla
uzaktan açma istenen 1. maddededi H22 EK’nin kullan›ld›¤› her
yerde kullan›labilir.
Y›ld›z da¤›t›m sisteminde
örnek uygulama
Da¤›t›m kollar›nda meydana gelen k›sa devre ar›zalar›n›n ço¤u
(yüzde 70 kadar›), çok k›sa süreli ve geçicidir. Bu kollar›n bafl›nda sigortal› yük ay›r›c›s› varsa sigorta görevini 10 milisaniyeden
daha k›sa zamanda yerine getirdi¤i için geçici de olsa bütün k›sa devrelerde flalterin açmas›na
ve devrenin kesilmesine yol açacakt›r. Bu durum, özellikle büyük iflletmelerde ekonomik olmayan sonuçlar do¤urur. Ancak,
flalt mekanizmas› otomatik açmaya elveriflli (H22 EA) yük ay›r›c›lar›n› sigortas›z fakat özel bir
röle ile kullanarak sadece kal›c›
k›sa devrelerde ar›zal› kolu otomatik olarak ay›rmak mümkündür. Dü¤üm noktas›na giriflte
ana hat üzerindeki kesici, tekrar
kapamal› veya normal olabilir.
34
1- Kesici tekrar kapamal›ysa
Ar›za halinde ana kesici açar ve
çok k›sa bir süre sonra (0,3-0,5
saniye) tekrar kapat›r. Bu süre
esnas›nda kol üzerindeki yük
ay›r›c›s› kapal› kal›r. fiayet ar›za
geçici olmufl ve kesicinin aç›k
kald›¤› süre esnas›nda ortadan
kalkm›flsa kesicinin tekrar kapanmas›ndan sonra besleme
normal olarak devam eder. Fakat, ar›za devaml›l›k gösteriyorsa
ana kesici yeniden açacakt›r. Bu
2. aflamadan yaklafl›k 10 saniye
kadar sonra (bu süreyi iste¤e göre ayarlamak mümkündür) ar›zal› hatt›n bafl›ndaki yük ay›r›c›s›, otomatik olarak açar. Ana kesici, 2. kez tekrar kapatt›¤›nda
art›k ar›zal› hat devreden ç›km›fl
olaca¤›ndan ar›zas›z kollara normal olarak besleme yapacakt›r
(resim 4).
2-Kesici tekrar kapamal›
de¤ilse
Bu durumda ar›za halinde ana
hat bafl›ndaki kesici açar ve ard›ndan yaklafl›k 10 saniye sonra
ar›zal› hat bafl›ndaki yük ay›r›c›s› açacakt›r. Operatör, ana hat
bafl›ndaki kesiciyi tekrar kapatt›¤›nda ar›zal› hat art›k devreden
3) Tip: H22 SEA
H22 EA tipinin alttan sigorta ilavelisidir.
Sigortalar
Tip:
H220/ACT veya H221/ACT mekanik açt›rmal› pimli tiplerdir. Sigorta att›¤›nda f›rlayan pim, takriben 80-100 newtonluk bir
çarpma kuvvetine sahiptir. Böylece pim, bir ar›za an›nda herhangi bir sigortan›n atmas› neticesinde flalterin açt›rma mekanizmas›n› tahrik ederek flalterin
otomatik açmas›n› sa¤lar. Açma
olay› sigortan›n atmas›ndan sonra olaca¤›ndan açma an›nda flalterin üzerinde yaln›zca normal
yükü bulunacakt›r.
Kullan›m alanlar›
Genellikle da¤›t›m transformatörlerinin korunmas›nda kullan›l›r. Transformatörü afl›r› yüke
karfl› en emin ve ekonomik koruma, yükün geldi¤i sekonder
(A.G.) taraf›ndan yap›l›r. Primer
(Y.G.) taraf›nda ise k›sa ve ar›za
ak›mlar›na karfl› koruma yap›l›r.
Bunun için en ideal cihaz ak›m
tahditli sigortalard›r. Bu tip sigortalar, k›sa devre ak›m›n› daha
birinci yar› dalgadaki ak›m yükseliflinde 10 milisaniyeden daha
k›sa sürede keserek tesisi termik
ve dinamik zorlanmalardan korur (resim 6).
MVA) flebekenin k›sa devre yükü ile bir ilgisi yoktur. Yaln›zca
kumanda edece¤i devrenin normal yüküyle ilgilidir.
Is: Ergime ak›m›
ID: Kesilen ak›m (Geçebilecek
ak›m)
Ik(t): Sigorta yerine metalik bir
köprü olsa geçebilecek k›sa devre ak›m›
Ip: Darbe k›sa devre ak›m›
ts: Ergime süresi
tL: Sönme süresi
H22 SEA yük ay›r›c›lar›, bir ar›za
halinde sigortalar›n herhangi birisinin atmas›n› takiben otomatik
olarak devreyi açarak tesisin tek
veya 2 faz üzerinde kalmas›n›
önler. fialtere bir açt›rma magneti ilave edilerek transformatördeki termometre veya Bucholz rölesinden gelebilecek bir ihbarla
da otomatik açt›rma yapmak
mümkündür.
Bir ar›za durumunda flalterin
otomatik açmas›, ancak sigortadan biri att›ktan sonra mümkün
olaca¤›na göre, açman›n yaln›zca normal yük alt›nda olabilece¤i ortadad›r. Bu nedenle transformatör uygulamas›nda k›sa
devre yükleri bak›m›ndan sigortal› yük ay›r›c›lar›n›n hangi flebekelerde kullan›labilece¤ini, sigortalar›n k›sa devre kesme güçleri belirler. Örneklenecek olur-
36
sa; k›sa devre yükü 16 kA olan
bir flebekedeki da¤›t›m transformatörünün önünde kullan›lacak
yük ay›r›c›s›n›n sigortalar› en az
I1 = 16 kA’lik bir kesme gücüne
sahip olmal›d›r. Yük ay›r›c›lar›n›n nispeten küçük olan açma
kapasitelerinin (örne¤in 10
Çok zay›f bir ihtimal olarak operatörün isteyerek flalteri açmas›
s›ras›nda henüz sigortay› att›rmayacak kadar; fakat, flalterin
gücünden büyük bir ar›za ak›m›
var olaca¤› düflünülebilir. Çok az
da olsa böyle bir ihtimali sigortalarla önlemek mümkündür. fiöyle ki; flalterin toplam açma süresi 100 milisaniyedir. fiayet, flalterin maksimum açma gücündeki
bir ak›m› en fazla 100 milisaniyede kesebilen bir sigorta kullan›lacak olursa, flalter açt›¤› anda
üzerinde hiçbir zaman gücünden fazla bir yük bulunmayacakt›r.
Örnek 30 kV
H22 SEA 30/36 kV, 630 A. yük ay›r›c›s›n›n
a) Anma açma ak›m› I1 (20) = 400 Amp.’dir (tablo1).
b) Bu 400 Amp. ak›m› 100 milisaniyede kesebilen sigorta ise Ir = 50 Amp.’dir.
c) Ir = 50 Amp.’lik sigortan›n kullan›labilece¤i transformatör ise 1250 kVA’d›r.
Bu durumda, 36 kV tesislerde 1250 kVA gücüne kadar olan transformatörler için bu
yük ay›r›c›s›n› kullanmak güvenlidir. Ayn› flekilde
Örnek 15 kV
H22 SEA 15/17.5 kV 630 A yük ay›r›c›s› için
a) Anma açma ak›m› I1 (20) = 630 Amp.
b) Kullan›labilecek en büyük, tip H220/ACT veya tip H221/ACT sigorta Ir = 80 Amp.
c) Buna uygun transformatör gücü 1000 kVA
Örnek 10 kV
H22 SEA 10/12 kV 630 A yük ay›r›c›s› için
a) Anma açma ak›m› I1 (20) = 630 Amp.
Örnek 6 kV
H22 SEA 10/12 kV 630 A yük ay›r›c›s› için
a) Anma açma ak›m› I1 (20) =630 Amp.
Not: Yaz›da sözü geçen çok zay›f ihtimal, göz önüne al›nmazsa kullanma alan› daha
da geniflleyecektir. Kullan›lacak pimli sigortalar›n termik koruma sistemli olmas›,
sigorta için zararl› ak›m sahas›n› önledi¤inden güvenli¤i daha da art›r›r.
TRAFO
Ya¤ Yenileme
Sistemi
Elkima Trafo
Yeni ya¤ tedarik etmek,
y›kama ya¤› at›¤›n›n ortaya
ç›kmas›, tretman ve
enerjisiz kalma maliyetleri,
transformatör ya¤›n›n
de¤ifltirilmesini oldukça
pahal› hale getirmektedir.
Ya¤ yenileme sistemi
kullan›larak gerçeklefltirilen
ifllem ise sadece
rejenerasyon ve yüzde 0,1
at›k maliyetini içerir.
Bu sistem, enerji alt›nda ve boflta transformatörlerin yal›t›m ya¤›n› komple ve özellikle yerinde
rejenere edecek flekilde tasarlanm›flt›r. Sistem, normal ya¤ ar›tman›n (gaz alma, kurutma, filtrasyon), yani bildi¤imiz ya¤ seperasyonu ifllevlerini gerçeklefltirir. Ancak as›l uygulamas› asidin, tortunun, di¤er bozuk maddelerin yok edilmesi, ya¤›n renginin aç›lmas›, ya¤a kusursuz bir
oksidasyon kararl›l›¤› ve düflürülmüfl gaz e¤ilimi kazand›rmakt›r. Komple MRP s›zd›rmaz bir
zemine monte edilir ve bir dorse, kamyon ya da deniz tafl›ma
konteyneri üzerinde çal›flt›r›labilir. Cihaz› di¤er mobil ya¤ iflleme cihazlar›ndan ay›ran özellik,
ya¤› sürekli olarak kil kolonlar›ndan geçirerek reaktive eden
bir çevirme program› kullanmas›d›r.
Kilin reaktivasyonu tamamen
otomatik olarak yap›lmakta ve
sistem, ya¤›n tekrar tekrar ayn›
kili kullanarak ifllemden geçirilmesine olanak sa¤lamaktad›r.
Kilin 2 y›la kadar bir süre içinde
de¤ifltirilmesine gerek yoktur.
Sonunda ç›kart›ld›¤› zaman (ku-
38
ru, do¤al bir kum olarak ) inflaat malzemesi ya da benzeri bir
flekilde kullan›labilmektedir.
Bilgisayar kontrollü program,
güç iletimini kesmeden sürekli
ya¤ rejenerasyonuna olanak sa¤lar. Sistemin gelifltirilmesinin arkas›nda yatan esas felsefe; kullan›lm›fl transformatör ya¤›n› yerinde ve yük alt›nda, tamamen
ekonomik olarak rejenere edebilmek, yani yenilemektir.
Transformatör ya¤›n› boflta ya
da yük alt›nda bir transformatörün içinde rejenere etmek, üst
düzey donan›m gerektiren bir ifltir. Rejenerasyon ya da ›slah ifllemi, kirlenmifl transformatör ya¤›n›n kil gibi emici bir “yataktan”
geçmesini gerektirir. Kil tretman›, ya¤ içindeki zararl› maddeleri yok eder. Kullan›lan kil, daha
sonra sistemde reaktive edilecektir.
Tükenmifl kil kendi a¤›rl›¤› kadar ya¤ tuttu¤unda, bunu de¤ifltirmek israfa neden olur, u¤rafl
gerektirir, çevreye zararl› etkileri
vard›r ve maliyeti yüksektir. Reaktivasyon, tercih edilen ve ileri
teknoloji gerektiren bir yoldur.
tercihe göre yük alt›nda veya
boflta yap›labilmektedir.
Cihazda kolonlar›n içinde bulunan kilin kolonlarda en k›sa zamanda reaktive edilmesine olanak sa¤layan mekanizma ve
kontrol sistemi mevcuttur. Kil reaktivasyon ifllemi, çevresel aç›dan güvenli ve temizdir.
Araç, bir trafo yerinden di¤erine
gidecek flekilde tasarlanm›flt›r.
Mobilite, onun çok yönlülü¤ünü
ve verimini tehlikeye atmamaktad›r.
‹zolasyon De¤erleri Güçlenir
Ya¤ yenileme ifllemi ile transformatör izolasyon de¤erleri güçlenecek; sarg›lar ve çekirdekte
geçmifl çal›flma zamanlar›nda
oluflan rutubet, tortu ve di¤er zararl› gazlar elimine edilecektir.
Transformatör Ya¤›n›n
Ömrü Uzar
Ya¤ yenileme iflleminde transformatör ya¤›n›n ömrünü uzatan
oksidasyon önleyici kat›k oran›
otomatik olarak ölçülmekte ve
eksik miktar, otomatik olarak tamamlanmaktad›r.
Çevreye Zarar Vermez
Ya¤ de¤iflimi iflleminde at›k ya¤
oluflmaktad›r. At›k ya¤›n çevreye
zarar vermeden imhas›, maliyeti
çok yüksek bir ifllemdir. Ya¤ yenileme sisteminin gerçeklefltirdi¤i ifllemler sonucunda at›k ya¤
oluflmayaca¤›ndan bu sorun tamamen çözülmüfl olacakt›r.
Ekonomiktir
Transformatör ya¤›n›n yeni olarak tedarik maliyeti yüksektir.
Yeni transformatör ya¤› ile de¤iflim yapmak ancak transformatörün içinin yeni ya¤ ile y›kanmas› ve ard›ndan tretman cihaz› ile
ifllem yap›lmas›n› gerektirir. Yeni ya¤ ile y›kama iflleminden ç›kan transformatör ya¤›, t›pk› eski ya¤ ile ayn› istenmeyen özellikleri sa¤layaca¤›ndan bu ya¤
da at›k kategorisindedir.
Bilgisayar Kontrolündedir
Ya¤ yenileme sisteminde ifllem
bafllang›c›, ifllem aflamalar› ve
sonuç tamamen elektroniktir ve
bilgisayar kontrolündedir.
Her aflama, dijital kontrollerden
geçmektedir. Sonucun olumsuz
olmas› gibi bir ihtimal yoktur.
Enerji Kesintisi Gerektirmez
Yap›lan ifllemler s›ras›nda enerji
kesintisine gerek yoktur. ‹fllemlerin yük alt›nda yap›lmas›, ifl
gücü kayb›n› engeller. Bu ifllem,
39
TRAFO
Yüksek Gerilim Ölçü
Transformatörleri
Elimsan
Ölçü transformatörleri,
enerji sistem
parametrelerinin
ölçülmesini ve sistemlerdeki
tüm cihazlar›n korunmas›n›
sa¤l›yor. Bu cihazlar,
alternatif ak›m ve
gerilimlerin ölçülmesinde
ölçü aletlerinin ölçme
alan›n› (s›n›rlar›n›)
art›rmak, yüksek gerilim
sistemlerinde ölçü sistemini
izole ederek güvenlik
sa¤lamak için de
kullan›l›yor.
42
Elektrik sistemleri içerisindeki
enerji ak›fl›nda sistemin güvenli¤i ve devaml›l›¤›, ar›za bölgesinin lokal hale getirilmesi ölçü
transformatörlerinin varl›¤› ile
sa¤lan›r.
Ak›m Ölçü Transformatörleri
Ak›m ölçü transformatörleri, k›sa
devre çal›flan transformatörlerdir. Çünkü sekonderlerindeki
tüm yükler; ampermetre, vatmetrenin ak›m bobini, Cos ϕ
metrenin, elektrik sayac›n›n
ak›m bobini gibi cihazlar›n ak›m
bobin empedanslar› oldukça küçüktür (birkaç VA). Ak›m transformatörlerinin sekonder devre
ak›mlar›, genellikle standardize
edilmifltir. Bunlar, 1/√3-1-25/√3-5 A fleklindedir. Primer
ak›m ise tamamen kullan›c›n›n
taleplerine ba¤l›d›r. Ak›m transformatörlerinin ölçü devreleri,
tamamen ölçü amaçl› olarak kullan›l›r. Hassasiyet s›n›flar›, genellikle müflterinin güç talepleri
ve standartlar› do¤rultusunda
belirlenir. S›n›f 0,1 laboratuvar
koflullar›, çok hassas ölçüler
içindir. S›n›f 0,2 ve 0,5, elektrik
enerjisinin ölçülmesinde kullan›l›r. S›n›f 1 - 3 – 6, genellikle endüstriyel ölçmelerdir. Koruma
amaçl› ak›m transformatörleri ve
devreleri genellikle;
10p10, 10p20, 5p10, 5p20
% Σc = (le/ln x n) x 100
Σc: kompozit hata
le: M›knat›slanma ak›m› (ar›zalanma halinde)
In: Sekonder normal ak›m›
n: Doyma katsay›s›
Koruma devresinin k›sa devre
an›ndaki performans›, yukar›da
bahsedilen kompozit hata ile be-
Gerilim ölçü
transformatörleri, ak›m
transformatörlerinin aksine
aç›k devreye yak›n
durumda çal›fl›r.
konder sarg› anma yükleri, VA
cinsinden müflteri talebi veya
standard›n de¤erleridir. Gerilim
transformatörlerinde sekonder
devrelerde polarite olmayan uç
topraklanmal›d›r.
lirlenir. Ak›m transformatörlerinin sekonder devre ba¤lant›lar›,
yükle genelde standardize edilmifltir. Ak›m transformatörlerinin
sekonder devreleri, iflletmede
kesinlikle aç›k b›rak›lmaz. kullan›lmayan devreler k›sa devre
edilir.
Ak›m Transformatörleri
Gerilim Ölçü
Transformatörleri
Gerilim ölçü transformatörleri,
ak›m transformatörlerinin aksine
aç›k devreye yak›n durumda çal›fl›r. Yani, sekonder devre yüksüz anlam›nda çal›fl›r. Zira sekonder devredeki yük; bir voltmetre, vatmetrenin gerilim bobini, bir sayac›n gerilim bobini gibi büyük empedansl› cihazlard›r.
Gerilim transformatörlerinin sekonder devre gerilimleri, genellikle standardize edilmifltir.
100/3 -100/√3 -100 -110/3 100√3 -110 V gibi. 100/3 ve
110/3 V gibi sarg›lar, genellikle
nötrü izole sistemlerde koruma
amaçl› kullan›l›r. Di¤er gerilim
de¤erlerinde ölçü ve koruma
olarak kullan›l›r.
Gerilim transformatörünün oran
hatas›; %Σi = ( (Kn x Vs –
Vp)/Vp) x 100 ile ifade edilir.
Vp: Primer gerilim
Vs: Sekonder gerilim
Icn: Anma dönüfltürme oran›
Duyarl›k s›n›flar› ve hatalar›
standartlarda belirtilmifltir. Se-
Yüksek gerilim ak›m transformatörlerindeki ölçü ve koruma
devreleri, istenen özellikleri sa¤layacak kalitede özel magnetik
nüveler ile yap›l›r. Sekonder ve
primer sarg›lar, minimum kaçak
reaktans oluflturacak flekilde dizayn edilir ve uygulan›r. Ak›m
transformatörlerindeki primer ve
sekonder sarg›lar, sistemdeki k›sa devrelerden etkilenmeyecek
flekilde tasarlan›r. Dielektrik ortam, ya¤ emdirilmifl ka¤›t ile sa¤lanmaktad›r.
Ak›m transformatörlerinde dielektrik ortamda kapasiteler oluflturularak ve ayr›ca uygun elektrotlar kullan›larak homojen bir
gerilim da¤›l›m› elde edilir. Bu
kapasiteler sayesinde dielektrik
ortam›n kalitesi hakk›nda sürekli iflletmede bilgi almak mümkündür. Transformatörler, hermetik olarak kapat›ld›¤›ndan d›fl
ortam ile iliflkisi kesilerek ideal
bir dielektrik ortam saklan›r.
Yüksek gerilim ak›m transformatörlerin primer ve sekonder sarg›lar›n›n seçim yöntemleri, çok
oranl› transformatörler üretmeyi
mümkün k›lar. Transformatörlerin iflletme ve ortam koflullar›ndan oluflan ›s›n›n oluflturdu¤u iç
bas›nç, kaliteli paslanmaz çelik
diyafram ile kompanze edilir.
Transformatörler; IEC, BS ve
ANSI standartlar›na uygun koflullarda üretilmektedir.
43
transformatörün s›n›f performans› için çok önemli bir tasar›md›r.
Primer ve sekonder sarg›lar›n
yal›t›mlar›, ya¤ emdirilmifl özel
yal›t›m ka¤›tlar ile sa¤lanmaktad›r. Primer ve sekonder sarg›lar
aras›nda uygun elektrotlar kullan›larak elektrik alan fliddetleri
yumuflat›l›r. Transformatörlerde
yüksek ve alçak gerilim sarg›lar›
d›fl›nda ayr›ca üçüncü bir sarg›
olarak kullan›lan dengeleme sarg›lar› ile magnetik nüvedeki
dengesizlikler önlenmifl olur.
Yüksek gerilim sarg›lar›n›n yal›t›m›nda oluflturulan kapasiteler
ile homojen bir gerilim da¤›l›m›
elde edilir. Transformatörler IEC,
BS ve ANSI standartlar›na uygun
koflullarda üretilmektedir. Tüm
transformatör üretimlerinde kullan›lan nitril kauçuk s›zd›rmazl›k
elemanlar› ile mükemmel s›zd›rmazl›k ve düzenli bir yap› elde
edilmifltir.
Primer ve sekonder terminaller,
ba¤lant› ve geçifl dirençleri göz
önünde tutularak ideal bir ba¤lant› tasarlanarak gerekli yap›
oluflturulmufltur.
Primer sarg›lar›n yal›t›m›nda kullan›lan malzemeyle birlikte uygun tasar›m ile dielektrik ortam›n kay›plar› minimum seviyede
sa¤lan›r. Tüm transformatör üretiminde kullan›lan nitril kauçuk
s›zd›rmazl›k elemanlar› ile mükemmel s›zd›rmazl›k ve güvenli
bir yap› elde edilmifltir.
44
Gerilim Transformatörleri
Endüktif Gerilim
Transformatörleri
Yüksek gerilimde üretilen endüktif gerilim transformatörlerinde oldukça kaliteli magnetik nüveler kullan›larak minimum kay›p elde edilmifltir. Transformatörün magnetik nüvesi, sistem
geriliminin yar› de¤erinde de
(Un/2) çal›flmaktad›r. Bu nedenle primer sarg›lar her iki bacakta
oluflturuldu¤undan bobinin geometrik yap›lar› ve boyutlar›
Kapasitif Gerilim
Transformatörleri
Kaplin kapasitörlü yüksek gerilim transformatörleri, enerji sistemlerinde ölçme koruma ve
yüksek frekansl› sinyallerin iletiminde kullan›l›r. Elimsan kapasitif gerilim trafolar›, 2 k›s›mdan
oluflur. Bunlar, kaplin kapasitör
ünitesi ve içinde elektromagnetik parçalar bulunan tank k›sm›d›r. Kaplin kapasitör k›sm›, birbirine seri olarak ba¤lanm›fl
kondansatör dizilerinden oluflur.
Kapasitör ünitesi, s›cakl›k de¤iflimlerini kompanze edecek sentetik bir körükle hermatik olarak
kapat›lm›flt›r. Kapasitör üniteleri,
yüksek
kalite
poliproplen
film/ka¤›t, kaliteli dielektrik ya¤
Yüksek gerilimde üretilen
endüktif gerilim
transformatörlerinde
oldukça kaliteli magnetik
nüveler kullan›larak
minimum kay›p elde
edilmifltir.
ile üretilmifltir. Kaplin kapasitörü
ünitesi say›s›, gerilim seviyesine
göre 1-3 aras›nda de¤iflebilir.
Kaplin kapasitör buflingi, yüksek
kalitede porselen malzemeden
oluflur. Kahverengi d›fl›nda baflka renklerde de üretim yap›labilir. Atlama mesafesi, montaj yerindeki ortam koflullar›na göre
de¤iflir. Standart krepaj mesafeleri; 20, 25, 31 mm/kV’dir. Kaplin kapasitör ünitesi ve transformatör ünitesinde kullan›lan dielektrik ya¤ PCB içermez. Kapasitif gerilim trafosu elektromagne-
46
tik ünitesini besleyen gerilim
kaplin kapasitörün ara ünite gerilimidir. Elektromagnetik ünite,
4 k›s›mdan oluflmaktad›r.
Bunlar;
1. Trafo ünitesi
2. Kompanze eden reaktör
3. Antiferrorezonans filtre
4. Yüksek frekans düzene¤i; bir
adet ay›r›c›, drenaj bobini, ark
boynuzu fleklinde s›ralanabilir.
Trafo çok k›sa süren k›sa devrelerde reaktör üzerindeki bir k›sa
devre düzene¤i ile korunmaktad›r. Primer terminaller, Ø30-
Ø40 x 80/100 mm kalay kapl›
bak›r veya bronz malzemeden
oluflmaktad›r. Sekonder terminaller ve endüktif transformatörün toprak ucu, sekonder kutu
içerisine izolasyonlanarak ba¤lanm›flt›r.
Sekonder
devrenin
k›sa devreye
karfl›
korunmas›
için sigorta
kullanma
imkan› verir.
Kaplin kapasitörünün toprak
ucu, 10 kV
yal›t›m
sa¤layacak
bir buflingle sekonder terminal kutusu
içerisine
ç›kar›lm›flt›r.
KABLO
Yang›na Dayan›kl›
Kablolar
2M Kablo
Yang›na dayan›kl› kablolar,
fonksiyonlar›n› yang›n
esnas›nda bir süre daha
devam ettirebiliyor. Söz
konusu özellik, sistem ve
cihazlar›n devre d›fl›
kalmas›n› geciktiriyor. Bu
sayede de insanlar›n
tehlikeli bölgeden tahliye
edilmesi kolaylafl›yor.
Yang›na dayan›kl›
kablolar›n halojen
içermeyen türleri ise alevle
temas s›ras›nda duman,
zehirli-afl›nd›r›c› gaz
ç›kartm›yor.
48
Halojen içermeyen yang›na dayan›kl› kablo, yang›n s›ras›nda
belli bir süre fonksiyonunu sürdürme ve yanma s›ras›nda zehirli/afl›nd›r›c› gaz ç›karmama özelli¤i olan kablo anlam›na gelmektedir.
Yang›na dayanabilecek bir malzeme yoktur. Yang›na dayan›kl›
kablo terimi, yang›n s›ras›nda
belli bir süre fonksiyon sürdürebilme özelli¤ini kapsamaktad›r;
kablonun yang›na karfl› belli bir
süre gösterdi¤i dirençtir. Bu süre
ile ilgili baz› testler, de¤iflik stan-
dartlar taraf›ndan tasarlanm›flt›r.
Gerçek bir yang›n ortam›n› standart ve testlerle oluflturmak
mümkün de¤ildir. Burada amaç
en yak›n› öngörebilmektir. Kablonun yanma s›ras›nda fonksiyonunu sürdürmesi, sistem ve tahliye aç›s›ndan son derece önemlidir. Ancak, bu esnada yo¤un
duman veya zehirli /afl›nd›r›c›
gazlar ç›kmas› da insan sa¤l›¤›,
tahliye görüfl mesafesi ve de¤erli eflyalar üzerinde a¤›r etkiler
yaratmaktad›r. Bu nedenle halojen içermeyen ve yang›na direnç
gösteren kablolar gelifltirilmifltir.
2M Kablo, yang›na dayan›kl›
kablolar konusunda Ar-Ge, laboratuvar ve sertifikasyon çal›flmalar› aç›s›ndan önde gelen
üreticilerden olmufltur. Yeni
ürün ve var olan ürünleri gelifltirme çal›flmalar› sürekli olarak
devam etmekte olup; yenilikler
ve dünyadaki geliflmeler de yak›ndan takip edilmeye çal›fl›lmaktad›r. 2M kablonun modern
test ekipmanlar›yla donat›lm›fl
laboratuvar›nda üretim an›nda
ve sonras›ndaki tüm testler yap›labilmektedir. 2M Kablo, uzun
y›llard›r halojen içermeyen / alevi geciktirici kablo üretimini
Bu kablolar, insanlar›n
yo¤un olarak bulundu¤u
veya de¤erli eflyalar›n
oldu¤u ak›ll› veya yar› ak›ll›
binalar, hastaneler,
sinemalar, tiyatrolar,
okullar, al›flverifl
merkezleri, havaalanlar›,
fabrikalar vs. yerlerde
yang›n alarm sistemleri,
yang›n s›ras›nda çal›flmas›
gereken cihazlar›n kontrolü
/ beslemesi, acil
ayd›nlatma ve uyar›
sistemleri gibi
fonksiyonunu belli bir süre
sürdürmesi gereken
sistemlerde kullan›l›r.
kay›t alt›na almaktad›r.
yapmaktad›r ve bu kablolar›n
sat›fl›nda art›k önemli bir yer almaktad›r.
2M Kablo’nun 2 kurumdan ISO
9001:2008 belgesi (WCS ve
LPCB), Rusya Yang›n Sertifika
ve GOST-R belgeleri, yang›na
dayan›kl› kablolarda LPCB'den
BS 6387 C, W, Z ve EN 50200
PH120 sertifikalar›, 31 ürün grubunda TSEK, 1 ürün grubunda
TSE sertifikalar› bulunmaktad›r.
Sertifikalar›n aras›nda yine yang›na dayan›kl› kablolarda ürünlerin GOST ve IEC 60332-3 CAT
A / IEC 60331 testlerini geçti¤ine
dair Rus yang›n sertifikas› da bulunmaktad›r. LPCB taraf›ndan
onaylanan firmalar›n yer ald›¤›
k›rm›z› kitapta (Red Book bknz
50
www.redbooklive.com) yer alan
ilk Türk kablo firmas› 2M Kablo'dur. Ayr›ca, halojen içermeyen yang›na dayan›kl› ürünler
olan FireKab JE-H(St) H...Bd FE
180 PH120 [EN 50200 PH120
ve IEC 60331 FE180 (3 saat)]; FireKab LIHH FE 180 PH90 ve
LIHCH FE 180 PH90 [EN 50200
PH90 ve IEC 60331 FE180 (3
saat)] yanma testlerini baflar› ile
geçmifl ve VDE taraf›ndan belgelendirilmifltir. Böylece bir FireKab ürün grubu daha TSE, LPCB
ve RUS yang›n belgelendirme
kurulufllar›ndan sonra VDE taraf›ndan da sertifikaland›r›lm›fl olmufltur. 2M Kablo, her bir kablo
da belirtilen tüm testleri kendi
laboratuvar›nda yapmakta ve
ISO 9001:2008’e uygun olarak
FireKab ürün grubunda yer alan
kablolar hem yurt içinde hem de
yurt d›fl›nda sat›lmaktad›r.
Uygulama Alanlar›
Bu kablolar, insanlar›n yo¤un
olarak bulundu¤u veya de¤erli
eflyalar›n oldu¤u ak›ll› veya yar›
ak›ll› binalar, hastaneler, sinemalar, tiyatrolar, okullar, al›flverifl merkezleri, havaalanlar›, fabrikalar vs. yerlerde yang›n alarm
sistemleri, yang›n s›ras›nda çal›flmas› gereken cihazlar›n kontrolü
/ beslemesi, acil ayd›nlatma ve
uyar› sistemleri gibi fonksiyonunu belli bir süre sürdürmesi gereken sistemlerde kullan›l›r. Düflük duman yo¤unlu¤una sahip
olan FireKab ürünleri halojen
içermeyip zehirli ve afl›nd›r›c›
gaz da yaymamaktad›r.
KABLO
Ervital® Yang›na Dayan›kl›
Kablolar
Erse Kablo
Binalar›n yap›m›nda
kullan›lan malzemeler
aras›nda yer alan kablolar,
geçmiflteki baz› büyük
yang›nlarda da görüldü¤ü
gibi potansiyel tehlike
kayna¤›d›r. Geliflen teknoloji
ile birlikte üretilen kablo
yal›t›m ve k›l›f malzemeleri
ise bu potansiyel tehlikeyi
neredeyse ortadan
kald›rm›flt›r. Kablolar,
binalarda olas› bir yang›na
karfl› al›nacak pasif ve aktif
önlemler içinde yer
almaktad›r.
52
Geliflen teknoloji ve sanayileflme, nüfusun artmas› ile birlikte
ifl merkezleri, büyük marketler,
yüksek binalar, oteller, okullar,
hastaneler, metrolar gibi genel
kullan›ma aç›k yap›lar›n artmas›
yang›n riskini de beraberinde
getirmektedir. Yang›nla mücadelede öncelik, yang›n›n ç›kmamas›n› sa¤lamakt›r. Tüm önlem-
lere karfl›n yang›n ç›karsa amaç,
ç›kt›¤› bölgede tahliyeye imkan
vermek ve yang›n›n yay›lmas›n›
önlemektir.
Pasif Önlemler
a) Kablolar, öncelikle kullan›lacaklar› tesisat›n tüm elektriksel
özelliklerini sa¤lamal›d›r (ak›m,
voltaj, yal›t›m vs.).
b) Alev geciktirici olmal›, yang›n›n ç›k›fl sebebi kablolar olmamal›d›r.
c) Yang›n flartlar›nda düflük duman yo¤unluklu olmal›d›r.
d) Yang›n flartlar›nda zehirli ve
korozif gaz yaymamal›d›r.
Aktif Önlemler
Binalarda acil durum emniyet
devrelerinde kullan›ld›klar›nda
olas› bir yang›n durumunda bu
tür devreleri belirli bir süre çal›flt›rmalar› gerekir. Acil durum emniyet devreleri, insanlar›n h›zla
yang›n bölgesinden tahliyesi,
yang›na h›zl› müdahale ve söndürme çal›flmalar› için gerekli
devrelerdir. Kablo üretiminde
çok de¤iflik malzemeler kullan›lmakla birlikte en çok kullan›lan
malzemeler flunlard›r.
1. Polivinilklorür (PVC) esasl›
malzemeler
2. Polietilen (PE) malzemeler
3. Holojen ihtiva etmeyen ve düflük duman yo¤unluklu malzemeler (HFFR-LSOH)
4. Yang›na dayan›kl›l›k sa¤layan
malzemeler
PVC Esasl› Malzemelerden
Üretilen Kablolar
PVC (polivinilclorur), kablo yal›t›m ve k›l›flamas›nda çokça kullan›lan bir malzemedir. Ucuz ve
kolay uygulanabilir oldu¤u için
tercih edilmektedir. Do¤as›nda
Yang›na dayan›kl›
malzemeler, kablonun
özellikle damar yal›t›m›nda
kullan›lmaktad›r. Bunun
sebebi elektrik ak›m›n›
kablo damarlar›n›n
tafl›mas›d›r. Ayr›ca
damarlar›n yang›na
dayan›m›n› art›rmak için
koruyucu sarg› ve k›l›f
uygulamalar› da
gerçeklefltirilmektedir.
alev geciktiricilik vard›r. Katk›
maddeleriyle alev geciktiricilik
özelli¤i gelifltirilse de yang›n esnas›nda yo¤un duman ve korozif gaz ç›karmaktad›r. Yo¤un duman, tahmin edilece¤i gibi insanlar›n tahliyesi ve söndürme
ve kurtarma ekiplerinin çal›flmalar›n› zorlaflt›r›r. Yang›n esnas›nda PVC esasl› kablo ve yap› malzemelerinin yanmas› sonucu ortaya ç›kan HCl, CO2 ve CO gazlar›, insanlar›n birincil ölüm sebebidir. HCl gaz›n›n su ile birleflmesinden oluflan hydrochloric
asit, metal yap› elemanlar›n› ve
elektronik cihazlar› h›zla korozyona u¤rat›r.
Polietilen Malzemelerden
Üretilen Kablolar
Polietilen malzeme, kimyasal
olarak halojensiz bir malzemedir. Yand›¤›nda zehirli ve koro-
zif gaz yaymaz. Ancak, alev geciktirici özelli¤i bulunmad›¤› ve
kolay alevlendi¤i için yang›n›n
büyümesine katk›da bulunur.
Duman yo¤unlu¤u da standart
de¤erleri karfl›lamamaktad›r. Bu
sebeplerden dolay› polietilen
malzemeden üretilen kablolar,
yap› içinde kesinlikle kullan›lmamal›d›r.
HFFR (LSOH) Malzemelerden
Üretilen Kablolar
a) Alev geciktiricidir, yang›n
kayna¤›n›n uzaklaflmas› veya
yang›n›n kayna¤›n›n sönmesi
durumunda alevlenmifl kablolar
kendi kendine söner ve yang›n
yay›l›m›n› art›rmaz.
b) Yang›n flartlar›nda korozif ve
zehirli gaz yaymazlar. Bu özellik, öncelikle insan yaflam› için
önemlidir, elektrik ve elektronik
cihazlarda korozyona sebep olmazlar.
c) Düflük duman yo¤unlu¤una
sahiptir. ‹nsanlar›n yang›n mahallinden tahliyesi ve yang›n
söndürme çal›flmalar› aç›s›ndan
düflük duman yo¤unlu¤u önemlidir.
Yang›na Dayan›kl›
Malzemelerden Üretilen
Kablolar
Yang›na dayan›kl› malzemeler,
kablonun özellikle damar yal›t›m›nda kullan›lmaktad›r. Bunun
sebebi kuflkusuz elektrik ak›m›n›
kablo damarlar›n›n tafl›mas›d›r.
Ayr›ca damarlar›n yang›na dayan›m›n› art›rmak için koruyucu
sarg› ve k›l›flar da kullan›lmaktad›r.
Günümüzde en çok afla¤›daki
malzemeler kullan›lmaktad›r.
• Kablo yal›t›m›nda;
53
niyet devreleri; yang›n ihbar ve
alarm sistemleri, acil durum ayd›nlatma sistemleri, acil anons
sistemleri, yang›n suyu sistemleri, yang›n kaç›fl yolu ayd›nlatmas›, duman ve ›s› egzoz fanlar›, itfaiyeci asansörleri ve tahliye
amaçl› asansörlerdir.
1) Çapraz ba¤l› seramik formunda polimer kompaund, silikon
esasl› yal›t›m malzemesidir. Standart yanma testlerinden baflar›yla geçmektedir.
2) Mika bant + XLPE veya çapraz ba¤l› HFFR kompaund, bu
kombinasyon daha çok güç kablolar›nda uygulanmaktad›r.
• Kablodaki damarlar›n üzerine
alev bariyeri olarak cam elyaf
bant veya mika bant kullan›lmaktad›r
Kablo Nedir?
Topluma aç›k yap›larda olas› bir
yang›n s›ras›nda insanlar›n can
güvenli¤i, de¤erli eflya ve cihazlar›n korunmas› ve yang›na müdahalenin kolaylaflt›r›lmas› için
mutlaka çal›flmas› gereken acil
durum emniyet devrelerine
enerji ve sinyal tafl›yan kablolard›r. HFFR (LSOH) kablolar, yap›lar› gere¤i yap›da ortaya ç›kacak
bir yang›n s›ras›nda alevi geciktirebilir, zehirli ve korozif gaz
yaymaz, duman yo¤unluklar›
düflüktür. Ancak, yal›t›mlar›n›n
süreklili¤inin devam› gereken
elektrik devrelerinde (acil durum emniyet devreleri) kullan›lamaz. Bu devrelerin kablolar›,
HFFR kablolar›n özelliklerini tafl›man›n yan› s›ra yang›n flartlar›nda belli bir süre yal›t›m›n süreklili¤ini sa¤lamal›d›r. Üzerinde
tafl›d›¤› enerji ve sinyali, standartlarda ve yönetmeliklerdeki
minimum sürelerde tafl›mal›d›r.
Ervital yang›na dayan›kl› kablolar; hastaneler, okullar, al›flverifl
merkezleri, sinema ve tiyatro salonlar›, metro ve karayolu tünelleri, hava alan› terminal binalar›,
oteller, yüksek binalar ve toplu
konutlar gibi yap›lar›n acil durum emniyet devrelerinde kullan›l›r. Binalardaki acil durum em-
Erse taraf›ndan üretilen yang›na dayan›kl› halojensiz kablolar
flunlard›r;
• Erse Kablo Ervital® JE-H(St)H FE 180 / PH90 [TSEK]
• Erse Kablo Ervital® L‹HH FE 180 / PH90 [TSEK]
• Erse Kablo Ervital® L‹HCH FE 180 / PH90 [TSEK]
• Erse Kablo Ervital® L‹H(St)H FE 180 / PH90 [TSEK]
• Erse Kablo Ervital® L‹H(St)CH FE 180 / PH90 [TSEK]
• Erse Kablo Ervital®-PLUS
• Erse Kablo NHXH FE 180
• Erse Kablo NHXCH FE 180
* Yukar›daki kablolar›m›z TSE ve VDE belgelendirme kurulufllar›
taraf›ndan belgelendirilmifltir.
54
HFFR Kablolar›n Özellikleri
• Ervital® kablolar alev geciktiricidir. Yang›n kayna¤›n›n kalkmas› sonucunda alevlenmifl kablolar kendili¤inden söner. Yang›n yay›l›m›n› art›rmaz.
• Düflük duman yo¤unlu¤una
sahiptir. ‹nsanlar›n yang›n mahallinden tahliyesi ve yang›n
söndürme çal›flmalar› aç›s›ndan
düflük duman yo¤unlu¤u önemlidir.
• Yal›t›m ve k›l›flamada kullan›lan malzemeler, yang›n esnas›nda korozif ve zehirli gaz yaymaz. Bu özellik, öncelikle insan
yaflam› için önemlidir. Bilgisayar
ve elektronik cihazlara zarar vermez.
• Kablo yal›t›m›n›n uzun süre ifllevini sürdürmesi ve kablo sistemlerinin fonksiyonelli¤inin devam› için Erivtal kablolarda çapraz ba¤l› seramik formunda özel
izolasyon malzemesi ve cam elyaf bant veya mika banttan alev
bariyerleri kullan›lmaktad›r.
Bu özellik yang›n mahallindeki,
bilhassa yang›n suyu sistemleri,
yang›n kaç›fl merdivenleri, pozitif bas›nçland›rma fanlar›, duman ve ›s› fanlar›, hasta ve itfaiyeci asansörleri, yang›n ihbar ve
alarm sistemleri, anons sistemleri, acil durum ayd›nlatma sistemlerinin yang›n an›nda çal›flmalar›n› sa¤lamaktad›r.
Yang›n Performans Testleri
Ervital markal› kablolara flu yang›n performans testleri uygulanmaktad›r:
• Yal›t›lm›fl tek iletken veya
kablo için düfley alev yay›lmas›na karfl› dayan›kl›l›k deneyi; IEC
60332-1-2/TS EN 60332-1-2.
• Düfley olarak monte edilmifl,
demetlenmifl teller veya kablolarda düfley alev yay›l›m› deneyi;
IEC 60332-3-22/IEC 60332-324/EN 60332-3-22/EN 60332-324.
• Belirtilen flartlarda yanan kablolar›n duman yo¤unlu¤unun ölçülmesi; IEC 61034-2/TS EN
61034-2.
• Kablolar›n yanmas› sonucu ortaya ç›kan halojen asit gaz› miktar›n›n tayini; IEC 60754-1/TS EN
50267-2-1.
Polietilen malzeme,
kimyasal olarak halojensiz
bir malzemedir. Yand›¤›nda
zehirli ve korozif gaz
yaymaz. Ancak, alev
geciktirici özelli¤i
bulunmad›¤› ve kolay
alevlendi¤i için yang›n›n
büyümesine katk›da
bulunur. Duman yo¤unlu¤u
da standart de¤erleri
karfl›lamamaktad›r. Bu
sebeplerden dolay›
polietilen malzemeden
üretilen kablolar, yap›
içinde kesinlikle
kullan›lmamal›d›r.
lar›n›n yang›na direnç testi (Mekanik floklu devre bütünlü¤ü);
IEC 60331-1/ EN 50362.
• Kablolar›n yanmas› s›ras›nda aç›¤a ç›kan gazlara uygulanan deney, pH ve iletkenli¤in ölçülmesi, ç›kan gazlar›n
asitlik derecesinin ölçülmesi;
IEC 60754-2/TS EN 50267-2-2.
• Yang›n flartlar› alt›nda devrenin bütünlü¤ü testi; IEC 6033121 / IEC 60331-23.
• Acil durum emniyet devrelerinde kullan›lan korumas›z küçük boyutlu (20 mm’den küçük
çapl›) kablolar›n yang›na karfl›
dayan›kl›l›k testi (Mekanik floklu
devre bütünlü¤ü); IEC 60331-2 /
TS EN 50200.
• Acil durum emniyet devrelerinde kullan›lan korumas›z büyük boyutlu (20 mm’den büyük
çapl›) enerji ve kumanda kablo-
56
Kablolara uygulanan yanma testlerinden IEC 60332-1-2 / TS EN
60332-1-2 ve IEC 60332-3-22 ve
IEC 60332-3-24 / TS EN 603323-22 ve TS EN 60332-3-24 standartlar›nda belirtilen testler, aleve dayan›m ve alev yürümesiyle
ilgilidir. Bu testler en temel testlerdir ve binalarda kullan›lan
tüm kablolara uygulanmal›d›r.
IEC 61034-2 / TS EN 61034-2;
IEC 60754-1 / TS EN 50267-2-1;
IEC 60754-2 / TS EN 50267-2-2
standartlar›ndaki testler yukar›daki testlere ilaveten HFFR
(LSOH) kablolara uygulanmaktad›r. Bu testlerin hiçbirisinde
kablolar›n en temel görevi olan
ak›m tafl›ma test edilmemektedir. Ervital® yang›na dayan›kl›
kablo ise olas› bir yang›n s›ras›nda ak›m tafl›ma görevini belirli
bir süre devam ettirmesi gereken
kablodur. Yukar›daki tüm testlerden geçen kablo, ilaveten IEC
60331 serisi ve TS EN 50200 (2,5
mm2 kesit ve 20 mm çapa kadar); TS EN 50362 (20 mm ve üstü çap) standartlar›ndaki testlerden de geçmelidir. Bu standartlarda yang›n flartlar›nda kabloya
çal›flma gerilimi uygulanmaktad›r. Kablo bu standartlardaki süre ve flartlarda üzerindeki gerilimi tafl›mal›d›r.
Temmuz 2002’de yay›nlanan binalar›n yang›ndan korunmas›
hakk›nda yönetmelik, 89 / 106 /
EEC yap› malzemeleri yönetmeli¤i-temel gerek-2 (yang›n durumunda emniyet) kapsam›nda
de¤ifltirilmifl ve 19 Aral›k 2007
tarihli resmi gazetede yay›nlanarak yürürlü¤e girmifltir. Yönetmelik, aç›k olarak elektrik tesisatlar›n›n ilgili yönetmelik ve
standartlara göre yap›lmas›n›
emretmektedir ve yang›na dayan›kl› kablolar›n bina içindeki
kullan›m yerlerini belirlemifltir.
Yönetmelik, acil durum emniyet
devrelerinde kullan›lacak kablolar›n minimum 60 dakika, yang›n flartlar›nda devre bütünlü¤ü
sa¤lamas›n› istemektedir. Binalarda kullan›lan kablolar da bir
yap› malzemesidir. Binalarda
kullan›lacak kablolar bu konudaki yönetmelik ve standartlarda
belirtilen flartlar› sa¤lamal› ve akredite olmufl bir kurulufltan sertifikal› olmal›d›r.
KABLO
Kablo Seçiminde Dikkatli
Olunmal›
Ali TÜMKAYA, Pazarlama Müdürü
Vatan Kablo
‹nflaat sektörünün 2011
y›l›nda yurtiçi ve özellikle
yurtd›fl›nda geliflerek yoluna
devam etmesi, kablo talebini
canland›rm›flt›r. Ancak,
sat›fllar bu kadar yüksek
oldu¤u halde kâr
marjlar›nda çok keskin bir
düflüfl yaflanm›flt›r.
Kapasitelerini son 3-4 y›ld›r
çok ciddi bir flekilde art›ran
kablo üreticilerinin yeni
ifller almak için k›ran
k›rana bir rekabet içine
girmeleri, bunun en önemli
nedenini oluflturmaktad›r.
Bu noktada kalite, kablo
üretiminde oldukça önemli
hale gelmektedir. Kalitesiz
kablo kullan›m›, can ve mal
kayb›na sebep olaca¤›ndan
tüketicilerin kullanacaklar›
kabloyu seçerken çok
dikkatli olmalar›
gerekmektedir.
58
Vatan Kablo bünyesinde insan
yo¤unlu¤unun fazla oldu¤u yerlerde kullan›m› Türkiye’de de
zorunlu hale getirilen halojensiz
kablolar da üretilmektedir. Yang›n an›nda yo¤un duman ve toksik gaz ç›karmayan halojensiz
kablolar, can ve mal güvenli¤i
en üst düzeyde sa¤lanmas›na
yard›mc› olmaktad›r. Orta gerilim kablolar›, Türkiye’de belli
bafll› kablo firmalar›n›n üretebildi¤i bir üründür. Bu kablolar,
a¤›r iflletme flartlar›nda ve mekanik zorlamalar›n yüksek oldu¤u
yerlerde, yeralt›nda, güç merkezlerinde, flalt tesislerinde flehir
flebekelerinde kullan›l›r. Vatan
Kablo, flu anda 66 kV’ye kadar
yüksek gerilim kablosu üretmektedir. Ayr›ca, hem alçak gerilim hem de orta gerilim kablolarda alüminyum iletkenli kablo
üretimi de mevcuttur. Vatan
Kablo, TSE, HAR, TS EN ISO
9001:2000 kalite yönetim sistem
belgesi, GOST-R, UKR-SEPRO,
VDE ve ISO 14001 çevre yönetim belgesine sahiptir. Vatan
Kablo, Asya, Avrupa, Afrika ve
Amerika k›talar›nda 52 ülkeye
ihracat yapmaktad›r.
Kablo Sektörüne Genel Bak›fl
‹nflaat sektörünün 2011 y›l›nda
yurtiçi ve özellikle yurtd›fl›nda
geliflerek yoluna devam etmesi,
kablo talebini canland›rm›flt›r.
Ancak, sat›fllar bu kadar yüksek
oldu¤u halde kâr marjlar›nda
çok keskin bir düflüfl yaflanm›fl
ve yaflanmaya devam etmektedir. Kapasitelerini son 3-4 y›ld›r
çok ciddi bir flekilde art›ran kablo üreticilerinin yeni ifller almak
için k›ran k›rana bir rekabet içine girmeleri, bunun en önemli
nedenini oluflturmaktad›r. Özel-
likle 2010 y›l›n›n sonlar›na do¤ru bafllayan bak›r fiyatlar›ndaki
yükseliflin 2011 y›l›nda da sürmesi, sektördeki oyuncular›n
önümüzdeki süreçte zorlanaca¤›n› göstermektedir. Ayr›ca LME
(Londra Metal Borsas›) bak›r fiyatlar›n›n tam olarak oturmas› ve
piyasalar›nda buna adapte olabilmesi için biraz zaman gerekmektedir. Bunun için daralan iç
piyasa koflullar›na alternatif pazarlar bulmak gerekmektedir.
Kalite, kablo üretiminde oldukça
önemlidir. Kalitesiz kablo kullan›m›, can ve mal kayb›na sebep
60
verece¤inden tüketicilerin kullanacaklar› kabloyu seçerken çok
dikkatli olmalar› gerekmektedir.
Hurda Bak›rla Gelen Kalite
Sorunu ve Haks›z Rekabet
Son y›llarda ciddi rekabetin yafland›¤› kablo sektöründeki en
önemli sorunlardan birisi, baz›
firmalar›n hurda bak›r kullanmalar›d›r. Elektrolitik bak›r katotlara ergitilirken kar›flt›r›lan hurda
bak›r, kullan›m oran›na göre
yüzde 3 ile yüzde 6 aras›nda fiyat fark› oluflturmaktad›r. Baz›
firmalar ise elektroliz iflleminden
Son y›llarda ciddi rekabetin
yafland›¤› kablo
sektöründeki en önemli
sorunlardan birisi, baz›
firmalar›n hurda bak›r
kullanmas›d›r. Elektrolitik
bak›r katotlara ergitilirken
kar›flt›r›lan hurda bak›r,
kullan›m oran›na göre
yüzde 3 ile 6 aras›nda fiyat
fark› oluflturmaktad›r.
geçmemifl olan hurda bak›r› yüzde 100 olarak kullanmaktad›r.
Gerekti¤inde yüzde 0,5 fiyat
farklar›yla siparifllerin al›nd›¤›
kablo sektöründe bu oranlar
haks›z kazançlara yol açmakta-
d›r. Hurda bak›r ile üretilen kalitesi düflük bu kablolar; verim
düflüklü¤üne, kablonun kullan›m süresinin k›sal›¤›na dolay›s›yla tüketicinin paras›n› bofluna
harcamas›na yol açmaktad›r. Vatan Kablo, Londra Metal Borsas›’n›n (LME) onaylad›¤› elektrolitik bak›r katotlar› kullanmaktad›r.
Y›ll›k 24 Bin Ton Bak›r
Üretim Kapasitesi
1975 y›l›nda kurulan ve Türkiye’nin en köklü kablo firmalar›
aras›nda yer alan Vatan Kablo,
imalat›n› Çorlu’da 40 bin metrekaresi kapal›, 125 bin metrekaresi aç›k alandan oluflan üretim tesislerinde gerçeklefltirmektedir.
Üretim kompleksi, merkez ofisi
ve Ankara bölge müdürlü¤ünde
çal›flan 200’ü aflk›n personeli ile
sektörde 36. y›l›n› geride b›rakan Vatan Kablo’nun bak›r tesisi, 2009 senesinde Çorlu da, alçak gerilim ve orta gerilim tesislerinin yan›nda kurulmufltur. Vatan Kablo, bak›r üretim tesisinin
aç›lmas›yla entegre bir iflletmeye
dönüflmüfltür. Bak›r tesisine katotlar halinde gelen bak›rlar, bin
250-bin 300 derecelerde ergitilerek s›v› bak›r haline dönüfltürülür. Söz konusu katotlar, Upcast
62
yöntemi ile çal›flan tesiste kablolar›n içinde kullan›lmak üzere
yüzde 99,99 safl›kta 8, 12 ve 16
mm’lik bak›r filmaflin haline getirilir. Bak›r tesisinin sahip oldu¤u teknoloji, bak›r›n bir saç teli
kal›nl›¤› olan 0,10 mm2’ye kadar
inceltilebilmesine olanak tan›maktad›r. Üretimin tam otomatik
olarak yap›ld›¤› bak›r tesisinde
sadece 3 kifli vardiyal› olarak görev yapmaktad›r. Yeni fabrika,
Vatan Kablo’nun bak›r üretim
kapasitesini y›ll›k 24 bin tona ç›karm›flt›r. Alçak gerilim ve orta
gerilim tesisinin tüm bak›r ihtiyac›n› karfl›layan bak›r tesisinden di¤er kablo firmalar›na da
bak›r filmaflin sat›lmaktad›r.
KABLO
Elektrik Tesisat
Mühendisli¤inde Yenilikçi
Çözümler
Wago
Winsta®, bina otomasyon
sistemlerinde, gemi infla
uygulamalar›nda, karavan
imalat›nda, fuar ve sergi
elektrifikasyonunda,
prefabrike ev inflaatlar›nda
ve rayl› sistem tafl›mac›l›k
alanlar›nda modüler
kablolama çözümü olarak
çok genifl bir yelpazede
seçenekler sunmaktad›r.
Farkl› uygulama alanlar›nda kullan›lmak üzere 6 de¤iflik ürün
grubundan oluflan Winsta® ile
zaman tasarrufu, esneklik ve güvenlikle birlikte optimum kullan›ma ulafl›lmaktad›r.
• Winsta® Mini,
özellikle
yer
darl›¤›n›n söz
konusu oldu¤u,
sensörlerin, aktüatörlerin kontrol kablolar›n›n ba¤lanmas› ve
koruma s›n›f› 2 olan halojen
lamba ve ayd›nlatma armatürlerinin ba¤lant›s›nda kullan›labilir
(1.5 mm2, 250 V, 16 A).
• Winsta® Midi,
ofis binalar›nda, yükseltilmifl
döfleme ve asma tavan uygulamalar›nda, kablo kanallar›nda, genel ayd›nlatma ve di¤er tüm ba¤lant› ihtiyaçlar› için kolayl›kla uygulanabilmektedir. Ayr›ca fuar stand›
imalat›nda ve ma¤aza ayd›nlatmas›nda, karavan imalat›nda, laboratuvar istasyonlar›nda, rayl›
sistem tafl›mac›l›¤›nda ve gemi
infla sektöründe de kullan›lmaktad›r (4 mm2, 250/400 V, 25 A).
64
• Winsta® Maxi
ise uzun kablo
mesafesi
ve
yüksek güç talebi sebebiyle 6
mm2 kablo kullan›m›n›n gerekli
oldu¤u yerlerde ve güç da¤›t›m›
uygulamalar›nda kullan›lmaktad›r (6 mm2, 250/400 V, 32 A).
• Winsta® EIB,
EIB (European
Installation
Bus) sisteminde kontrol sinyallerinin iletiminde kullan›l›r (Ø 0,8 mm, 50 V, 3
A).
• Winsta® IDC,
flat kablo kullan›larak,
herhangi bir kesme, soyma ifllemine
gerek kalmaks›z›n ba¤lant› yap›lmas›na imkan verir. Kutup
ba¤lant› noktalar›n›n 120° çevrilmesiyle son derece h›zl› flekilde
ba¤lant› tamamlan›r.
• Winsta® RD,
17,5 mm d›fl çap› ile iç çap› 18
mm’den küçük
elektrik hat borular›nda rahatl›k-
la kullan›labilir. Uygulama alanlar› ise prefabrike evler, mobilya
›fl›klar› vb olmaktad›r.
Tamamen vidas›z Cage Clamp®S
kablo ba¤lant› sistemi sayesinde
h›zl›, çok farkl› çözüm talepleri
için gelifltirilmifl ürün ve aksesuar serisi, sistem tasar›m› de¤iflse
de kolay faz de¤iflimine ve fazlarda eflit yük da¤›l›m›na imkan
veren yap›s› sayesinde son derece esnek, yanl›fl ba¤lant›ya karfl›
yüzde 100 korumal›, sabit ve de¤iflken kodlama yap›labilen ve
dokunmaya karfl› korumal› tasar›m› sayesinde güvenli müflteri
ihtiyaçlar›na göre özel üretilen
çözümleri ile de ön plana ç›kmaktad›r.
Da¤›t›m Kutular›
Klasik pano ve klemens ile yap›lmakta olan bir uygulaman›n
montaj iflçili¤i ve iflletme aç›s›ndan sa¤lad›¤› çok büyük kolayl›klar ve tasarruflar dikkate al›narak Winsta da¤›t›m kutular› ile
yap›lan bir örnek afla¤›da aç›klanmaktad›r. Bu örnekte fan-coil
ünitelerinin kontrolünü sa¤layan
iki farkl› tip panoda 14’er adet
vidal› klemens, bunlar›n üzerinde 13 adet köprüleme, kablo girifl ve ç›k›fllar› için muhtelif say›da rakor kullan›lacakt›r. Montaj›
için de kablolar›n rakorlardan
geçirildikten sonra izolelerinin
soyulmas›n› müteakip yüksüklenmesi, klemensteki her bir
ba¤lant› noktas›n›n vidalar›n›n
gevfletilmesi ve yüksüklü kablonun tak›larak vidalanmas› yap›lacak, sonras›nda da köprülerin
montaj› tamamlanarak kutunun
kapa¤› kapat›lacakt›r. Toplam
bin 100 adet kutu dikkate al›nd›¤›nda toplam 30 bin 800 kablo
yüksükleme ve ba¤lant›n›n hatas›z ve ayn› kalitede yap›lmas›n›n
neredeyse imkâns›z olaca¤›, hatal› montaj sonras›nda ise hatan›n nereden kaynakland›¤›n›
bulmak ve sorunu gidermenin
de bir o kadar sorun yarataca¤›
aç›kt›r.
Tamamen vidas›z Cage
Clamp®S kablo ba¤lant›
sistemi sayesinde h›zl›, çok
farkl› çözüm talepleri için
gelifltirilmifl Winsta® ürün
ve aksesuar serisi, sistem
tasar›m› de¤iflse de kolay
faz de¤iflimine ve fazlarda
eflit yük da¤›l›m›na imkan
verir.
Oysa Winsta da¤›t›m kutusu ile
ayn› uygulama yap›ld›¤›nda kutu
tesisat› haz›r ve kapal› olarak
teslim edildi¤i için montaj ekiplerine sadece sahadan gelen ve
giden kablolar›n konnektörlere
vidas›z ve yüksüksüz flekilde
ba¤lant›s›n› yapmak ve bu konnektörleri de kutuya yine yüzde
100 hatas›z bir flekilde takarak
klasik pano montaj› ile k›yaslanmayacak kadar k›sa bir süre
içinde bütün montaj› bitirmek
kalmaktad›r. Böylece, elde edilecek montaj iflçili¤i tasarrufu do¤rudan flantiyenin maliyetlerinin
azalmas›n› sa¤lamaktad›r. Ayn›
zamanda teslim tarihinin yak›n
oldu¤u böyle bir projede yüzde
70-80’lere varan oranda k›sa sürede iflin bitirilebilmesi de bir
65
baflka avantaj olmaktad›r. Özetle; sistemin temel getirisi, yüzde
90 oran›nda iflçilik, yüzde 100
oran›nda hatas›z montaj ve iflletme esnas›nda ise mukayese edilemez servis ve bak›m kolayl›¤›d›r.
Da¤›t›m Konnektörleri
Di¤er bir uygulama örne¤inde
25 A’e kadar tesisatlarda bus-bar
ile yap›lacak da¤›t›m yerine malzeme maliyetini yaklafl›k yar› yar›ya, iflçili¤i ise yüzde 70’lere varan oranlarda azaltan Winsta da¤›t›m konnektörlerinin kullan›l-
66
mas›d›r. Burada özel
ve pahal› bak›r baralarla, vida ve somunlarla yap›lacak ba¤lant›
yerine piyasada yayg›n ve ucuz
olarak bulunan standart ince çok
telli kablolarla ve vidas›z ba¤lant›l› konnektörlerle çok h›zl›, hatas›z ve istenen normlara uygun
sa¤l›kl› bir ba¤lant› yap›larak tesisat tamamlanm›fl olacakt›r.
Bu konnektörlerle beslenmek istenen ç›k›fl, konnektör üstünde
yer alan seçim kolu istenen faza
getirilerek afla¤› bast›r›l›r.
Böylece istendi¤i anda faz de¤iflimi de gerçeklefltirilebilir.
Gömme Tip Konnektörler
Di¤er bir uygulama örne¤i de
özellikle ve a¤›rl›kl› olarak ayd›nlatma armatürlerinde gömme
(ankastre) tip konnektör kullan›m›d›r. ‹malatç›, bu flekilde armatürü do¤rudan montaja haz›r
halde sevk edebilecek böylece
montaj esnas›nda özellikle yük-
sek tavanl› (havaalan›, al›flverifl
merkezi vb) yerlerde zor ve tehlikeli çal›flma koflullar› alt›nda armatürlerin kapaklar›n›n aç›lmas›,
kablolar›n vidalanmas›, tekrar
kapa¤›n kapat›lmas› gibi bir zorlukla mücadele edilmesi mecburiyeti ve ayn› zamanda bu ifllemlerle u¤rafl›rken armatürün düflürülerek zarar görmesi ve bunun
aç›s›ndan da konnektörler üzerinde her bir kutup için çift ba¤lant› noktas› özelli¤i sayesinde
ayn› konnektör üzerinde giriflç›k›fl yap›labilmesi avantaj›yla
enerjiyi kesmeden ar›zal› armatürlerin çok h›zl› bir flekilde de¤ifltirilebilmesi mümkün olmaktad›r.
Ayn› gömme konnektörlerin bir
baflka uygulama alan› da haz›r
montajl› özel kutular/panolar yap›labilmesidir.
Bu flekilde tasarlanan panolar›n
d›fl ba¤lant›lar› modüler hale getirilmifl olmakta, konnektörlerin
kodlama ve etiketlenme özellik-
da imalatç›ya montaj firesi olarak yans›t›lmas› ihtimali de tamamen ortadan kalkmaktad›r.
Bu sebeplerle imalatç› aç›s›ndan armatür maliyetinde dikkate de¤er bir art›fl olmaks›z›n, tesisat ve montaj› yapan firma aç›s›ndan montaj süresini ve iflçili¤ini azaltmaktad›r. ‹flletmeci
68
Winsta da¤›t›m kutusu ile
ayn› uygulama yap›ld›¤›nda
kutu tesisat› haz›r ve kapal›
olarak teslim edildi¤i için
montaj ekiplerine sadece
sahadan gelen ve giden
kablolar›n konnektörlere
vidas›z ve yüksüksüz
flekilde ba¤lant›s›n› yapmak
ve bu konnektörleri de
kutuya yine yüzde 100
hatas›z bir flekilde takarak
klasik pano montaj› ile
k›yaslanmayacak kadar k›sa
bir süre içinde bütün
montaj› bitirmek
kalmaktad›r.
leri sayesinde hatal› ba¤lant› ihtimali ortadan kalkmakta ve yine
montaj iflçili¤i ve süresi de son
derece k›salmaktad›r.
MOTOR
Vacon’dan Yeni Da¤›t›lm›fl
Çözümler
Savior Otomasyon
Sürücüler, da¤›t›lm›fl
çözümde motora mümkün
olan en yak›n yere monte
ediliyor. Motor üzerinde
sürücü kullan›m› ise
mekanik aktarma
sistemlerinde y›llard›r
uygulan›yor.
Sürücüler, da¤›t›lm›fl çözümde
motora mümkün olan en yak›n
yere monte edilir. Bu çözüm sayesinde makine tasar›mc›lar›,
makinenin içinde ve etraf›ndaki
tüm alanlar› en verimli biçimde
de¤erlendirebilir. Makine veya
çözüm, ayr› sürücü odalar› gerektirmedi¤inden kablo maliyetleri, montaj alan› ve enerjide belirgin tasarruflar sa¤lanabilir.
OEM Çözümleri
Motor üzerinde sürücü kullan›m›, mekanik aktarma sistemlerinde y›llarca uygulanm›flt›r. Vacon, flimdi bu al›flkanl›¤› yüksek
güçlü pompalar, fanlar, kompresörler gibi daha birçok uygulamada kullan›labilir hale getiriyor.
70
Zorlu Koflullarda Yüksek
Performans
• Dayan›kl› döküm gövde
• Is›, toz ve titreflime dayan›kl›
• Panolamaya ihtiyac› yoktur.
• Temiz tutmas› kolay
Daha Az Elektriksek Gürültü
• Esnek kurulum
• EN61000-3-12’e uygun
• C2 EMC filtre (C1-opsiyonel)
Yüksek Verim
• Verimli tasar›m, en son teknoloji
• Üst düzey enerji verimlili¤i
Haberleflme Yetenekleri
• Standart RS-485 ve Ethernet
Fonksiyonel Güvenlik
• Dahili fonksiyonel güvenlik
standart
• EN61800-5-2 ve ISO13849-1’e
uyumlu
Programlama
• EN61131-3 ile programlanabilir.
• Sürücünün ana ifllemcisi üzerinde çal›flan soft PLC ile müflteriye özel program haz›rlama imkan›
Standart Ba¤lant›lar
72
Uzun Kullan›m Ömrü
• Son teknolojiyi kullan›r-elektrolitik kapasitörler yok
• Pazardaki birçok üründen daha uzun süre çal›fl›r.
• Yüksek verimli ve simule edilmifl hava ak›fl› sayesinde sürücü
mümkün oldu¤unca temiz ve
so¤uk tutulur.
MOTOR
Motorlara Yumuflak Yol Verme
Yumuflak Yol Verici mi Frekans
De¤ifltiricisi mi Daha Avantajl›?
Çeviri: H.Ediz RONA, de der Elektro-und Gebäudetechniker
Trifaze motorlar›n bilinen
tüm avantajlar›na ra¤men
zay›f noktalar› yüzünden
yumuflak ve tam güçlü bir
kalk›fl sa¤lanamaz. Ancak
baz› seçenekler
mümkündür.
Trifaze motorlar›n bilinen iki zay›f noktas› mevcuttur. Birincisi
direkt yol almada flebekeden karakteristik olarak yüksek ak›m
çekmeleridir. Tam gerilimde start
an›nda yüksek bafllang›ç ak›m›n›
darbeli olarak çektikleri için gerilimde kesilmeler ve moment atlamalar› meydana gelir ki böyle
mekanik yüklenmeler makineye
ve sisteme hasar verebilirler.
Besleme flebekesinin frekans›n›n
da motorun devir say›s›n› belirledi¤i de unutulmamal›d›r.
Motor yol vermelerinin istenmeyen bu etkilerini flebeke üzerinde azaltmak veya tamamen orta-
dan kald›rmak için motor imalatç›lar›, tasar›mc›lar ve iflletmeciler
teknik çözümler peflindedirler.
Ortaya ç›kan de¤iflik konseptler
beraberlerinde birçok avantaj ve
dezavantaj
getirmektedirler.
Böylece bugün uygulama çeflidi
ve ticari amaca göre bireysel çözümler üzerinde karara var›lmak
durumuna gelinmifltir.
Motorlar›n yerine getirmek zorunda olduklar› tahrik iflleminin
amac›na ba¤l› olarak bir motora
yol verme konusunda klasik uygulamalar›n yan› s›ra iki ayr› çözüm daha üretilmifl durumdad›r.
Yani bugün için bir motora yol
vermenin resim 1’de gösterildi¤i
gibi, dört ayr› çeflidi mevcuttur:
1 – fiebeke üzerinden direkt yol
verme,
2 – Y›ld›z – üçgen kombinasyonu,
3 – Yumuflak yol verici ile veya,
4 – Frekans de¤ifltirici ile.
Bunlardan son iki seçenek, yani
yumuflak yol verici ve frekans
de¤ifltirici bu yaz›da a¤›rl›kl› olarak ele al›nm›fl olup resim 2’de
gösterildi¤i gibi bafllang›ç ak›m›n›n s›n›rland›r›lmas› prensibine
74
Direkt yol verme
Yumuflak yol verici (Q2)
Y›ld›z-üçgen ile
yol verme
Direkt
yol verme
Y›ld›z-üçgen
kombinasyonu
Yumuflak yol
verici (Q2)
Resim 1: De¤iflik yol verme çeflitleri.
dayanmaktad›r ki, sert moment
darbelerinden sak›nmak ve bunun neticesinde donan›m›n daha az afl›nmal› bir kullan›m sa¤lanm›fl olur.
Direkt Yol Verme
Motorlar›n en basit yol alma fleklidir. fialterin kapanmas› ile birlikte sarg›lar termik aç›dan güçlü
ak›mlara maruz kal›r ve çok k›sa
zamanda elektro-dinamik kuvvetler oluflur. Bu darbeden dolay› flebekede gerilim düflümleri
meydana gelir. Bu ak›m›n de¤eri motorun anma ak›m›n›n sekiz
mislini geçebilir. Bu sebepten
dolay› pratikte 4 kW’tan güçlü
motorlara bu yöntem uygulanmaz.
Y›ld›z – Üçgen
Kombinasyonu
Bir kontaktör düzene¤i sayesinde sarg›lara anma geriminin
1/√3’ü kadar› uygulan›r ve buna
ba¤l› olarak ak›m da ayn› oranda azalm›fl olur. Bu mekanik sistemde de moment s›çramalar›
oluflabilir ve ak›m anma de¤erinin 2–3 misline ulafl›r.
Pek çok uygulamada bu iki yöntem de bir trifaze asenkron motor için optimal çözüm de¤ildir-
Frekans de¤ifltirici yol verme
Frekans
de¤ifltirici
Resim 2: Çeflitli yol verme uygulamalar›ndaki start ak›mlar›.
Bir yumuflak yol verici
motorun h›z›n› yavaflça
yükseltir. Faz kayd›rma
kontrolü sayesinde
ayarlanabilen bir start
süresi içinde yol verme
gerilimi motorun anma
gerilimi de¤erine kadar
yükseltilir. Bir yumuflak yol
verici ayn› flekilde motorun
durma sürecini de bir
ölçüde etkileyebilir.
ler. Yüksek ak›m de¤erleri ile
flebekede ve sarg›larda oluflan
moment darbeleri makineye ve
tesisata zarar verirler. Ayn› zamanda bu iki yöntemde de enerji tasarrufu avantaj› birkaç kW’›
geçemez.
Yumuflak Yol Verici ile Start
Bir yumuflak yol verici motorun
h›z›n› yavaflça yükseltir. Faz kayd›rma kontrolü sayesinde ayarlanabilen bir start süresi içinde yol
verme gerilimi motorun anma
gerilimi de¤erine kadar yükseltilir. Bir yumuflak yol verici ayn›
flekilde motorun durma sürecini
de bir ölçüde etkileyebilir.
Yol alma süresi bafllang›ç geriliminin ve h›z›n yükselme süresinin sa¤lad›¤› avansa ba¤l›d›r.
Start gerilimi bu arada kalk›fl
momentini de belirlemifl olur.
H›z›n yükselme süresi ilk anda
gerilim de¤iflikliklerini etkiler.
Ak›m ivmelenme süresince maksimum seviyeye kadar yükselse
de anma devir say›s›na ulafl›l›nca
anma ak›m›n›n de¤erine düfler.
Buradaki dezavantaj ise, ak›m›n
maksimum de¤erinin motora ve
yüke ba¤›ml› olmas› ve sadece
bu büyüklüklerin kesin tan›mlanm›fl olmas› gerekmesindendir.
Yüksek start geriliminin k›sa yol
alma süresi ile kombinasyonu
yaklafl›k olarak direkt yol vermeye eflde¤erdir. Optimal bir start
için kullan›c› öncelikle kalk›fl
momentini saptamal› buna karfl›l›k gelen start gerilimini ayarlad›ktan sonra sistemi mümkün
mertebe k›sa süre içinde devreye girecek flekilde ayarlamal›d›r.
Start ak›m›nda bir s›n›rlama isteniyorsa yumuflak yol vericinin
bu özellikle seçilmesi gerekir.
Böylece kullan›c› önce en uygun
maksimum ak›m› ayarlar ve sonra yol verici bu ak›ma uygun gerilimi kendi ayarlar.
75
Yol Verme fiekillerine Genel Bak›fl
Direkt Yol Verme
Y›ld›z-Üçgen Kombinasyonu
Yumuflak Yol Verici
Frekans De¤ifltirici
Blok Resmi
Gerilimin Seyri
Yüksek
Orta seviyede
Düflük-orta aras›
Düflük
4…8 x Ie
Motora ba¤l› olarak
1,3…3 x Ie
Direkt yol vermenin 1/3’ü
2…6 x Ie
Gerilim kontrolu ile
azalt›lm›fl
1 (…2 x) Ie
Ayarlanabilir
Relatif Kalk›fl Momenti
1,5…3 x MN
Motora ba¤l› olarak
0,5…1 x MN
Direkt yol vermenin
1/3’ü
0,1…1 x MN
Gerilim kontrolu ile
karesel olarak azalt›lm›fl
1…2 x MN
Ayarlanabilir dönme
momenti
Karakteristik
•Kuvvetli ivme
•Yüksek start ak›m›
•Yüksek mekanik
yüklenme
•Azalt›lm›fl ak›m ve
moment ile start
•Devreye girip ç›karken
yüksek ak›m ve moment
pikleri
•Ayarlanabilir start
karakteristi¤i
•Kontrollu stop imkan›
•Düflük ak›mla yüksek
moment
•Ayarlanabilir start
karakteristi¤i
Uygulama Alan›
Yüksek start ak›m›na
müsait kuvvetli
flebekelerde
Maximum devirden
sonra yüklenebilen
sistemlerde
Yumuflak dönme
momenti süreci veya
azalt›lm›fl ak›m de¤eri
gerektiren flebekelerde
Kontrollu yumuflak start
ve kademesiz devir
say›s› ayar› gerektiren
uygulamalarda
Start An›nda fiebeke Yüklenmesi
Ak›m›n Seyri
Relatif Start Ak›m›
Dönme Momentinin Seyri
76
belirlenmifl ak›m s›n›rland›r›lmas› uygulamalar›nda frekans de¤ifltiriciler makineler ve sistem
için en ideal seçimdir. Ayn› besleme devresine ba¤l› di¤er cihazlar ve çok say›da frekans de¤ifltirici bulunmas› durumunda
bile sürekli bir flebeke geri dönüflümü sa¤lar.
Resim 3: Yumuflak Yol Vericiler
Bu çözüm kW bafl›na en uygun
harcamay› ortaya ç›kard›¤› için
pek çok flebekede 11 kW üstü
motorlarda bir enerji tasarrufundan söz etmek mümkündür.
Tristörlerin afl›r› yüklenmeleri
sorunundan dolay› saat bafl›na
s›n›rl› start say›s› baz› uygulamalarda bir dezavantaj olabilir.
Ayn› flekilde start geriliminin çok
düflük olmas› durumunda motor
yükü kald›rmak için maksimum
momenti üretemeyece¤inden
motorun harekete geçememe
tehlikesi de her zaman mevcuttur. Afl›r› yüke karfl› bir korumas› olmayan sistemlerde bu sorun
ciddi bir hasara yol açabilir.
Frekans De¤ifltirici ile Yol Verme
Resim 4’te görülen frekans de¤ifltiriciler anma ak›m› ile devir
say›s›n›n kontrollü bir flekilde
yükselmesini sa¤larlar. Bu arada
gerilim ve frekans ayarlanarak
motor anma ak›m›nda çal›flmas›na ra¤men maksimum iki misli
momentle dönmesi gerçekleflir.
Esas›nda en iyi ve verimli çözüm
üretilmifl olup motorun sürekli
ve kademesiz bir flekilde dönmesi elde edilmifltir. Ak›m›n
ayarlanabilir bir flekilde s›n›rland›r›lmas› flebekedeki ak›m piklerini ve makine veya sistemdeki
darbesel yüklenmeler önlenmifl
olur. Modern bir frekans de¤iflti-
78
Resim 4: Frekans De¤ifltirici
Yumuflak yol vericilerde ise bu
geri dönüflüm etkisi ancak yüksek devir say›lar›nda söz konusudur. Ayr›ca önceden belirlenebilen s›n›r de¤erleri yoktur. Bu
tamamen cihazlar› 1, 2 veya 3
tristör içermesine ba¤l›d›r.
rici bundan baflka motorda kademesiz bir devir say›s› ayarlanma imkan› sa¤layarak direkt yol
vermeli motorlar›n aksine en uygun çal›flma noktas›na eriflilmifl
olunur. Gerilim frekans oran›n›n
sabit kalmas› anma momentinde
ba¤›ms›z çal›flma noktalar› meydana getirir.
Buna ra¤men motor sabit bir
“tam yük” durumunda çal›fl›yorsa yumuflak yol vericiler oldukça
avantajl›d›r. Motor h›zland›ktan
sonra by-pass edilerek köprülenirse ortaya ç›kan kay›plar azalt›labilir, zira sakl› kontaklar›n›n
direnci tristörlere göre çok küçüktür.
Yüksek kurulum ve montaj masraflar›na ra¤men bilhassa havaland›rma ve pompalama tesisatlar›ndaki uygulamalarda etkili
bir enerji tasarrufu ortaya ç›kar.
Enerji verimlili¤ine katk›s›, imalat optimizasyonun kolayl›kla
sa¤lanmas› ve sistemin çal›flma
ömrünün uzamas› göze çarpan
en önemli avantajlar›ndand›r.
Yük dalgalanmalar›nda h›z›n sabit kalmas›, dönme yönünün de¤ifltirilme olana¤› ve entegre motor koruma cihazlar› da önemli
avantajlar aras›ndad›r.
Bu ba¤lamda frekans de¤ifltiriciler köprülenmemiflse büyük kay›plara sebep olarak devir say›s›
optimasyonu gibi en önemli
avantajlar›n› yitirmifl olurlar.
Frekans De¤ifltirici ile
Yumuflak Yol Vericinin
Mukayesesi
Genel olarak de¤iflken yük ve
Özet
Görüldü¤ü gibi sistemler aras›nda kesin bir ayr›m yapmak o kadar basit de¤ildir. Ancak k›saca
özetlemek gerekirse, karesel çal›flma e¤rilerinden dolay› bilhassa havaland›rma sistemleri gibi
çok say›da yükün oldu¤u tesisatlarda frekans de¤ifltiriciler avantajl›d›r. Ancak motor sabit olarak
tam yükteyse ve s›k s›k durdurulup yeniden start edilmiyorsa
yumuflak yol vericiler son derece verimli ve ekonomiktirler.
UPS
Galaxy 300
UPS Sistemi
APC by Schneider Electric
Küçük ve orta ölçekli
iflletmeleri, ticari binalar› ve
teknik tesisleri korumak
için basitlefltirilmifl ve
güvenilir bir çözüm
sa¤layan Galaxy 300 UPS
sistemi, web/SNMP
arabirimi ve kullan›m› kolay
ekran› ile güç
gereksinimlerinin yerel
olarak ve uzaktan
izlenebilmesine olanak
tan›yor. 10-40 kVA güç
aral›na sahip olan bu
sistem; kolay kurulum,
yönetim ve bak›m gibi
özellikler tafl›yor.
APC by Schneider Electric taraf›ndan üretilen MGE Galaxy
300’ün kurulumu, yönetimi ve
bak›m› oldukça kolayd›r. Küçük
ve orta ölçekli iflletmeleri, ticari
binalar› ve teknik tesisleri korumak için basitlefltirilmifl ve güvenilir bir çözüm sa¤layan Galaxy
300, RoHS (tehlikeli maddelerin
kullan›m›n›n k›s›tlanmas›) ile tamamen uyumlu, 3 fazl› bir
UPS’dir. Cihaz, yüzde 93'e varan
güç verimlili¤i ile orta ve uzun
vadede daha düflük çal›flma ve
so¤utma maliyetleri sa¤lamaktad›r. Daha yüksek güç bulunabilirli¤i seviyeleri sa¤lamak için 30
dakikaya kadar entegre yedek
pil ve dahili mekanik baypas sunan Galaxy 300 UPS sistemleri,
10-40 kVA güç aral›¤›nda, 3 fazl› bir UPS arayan müflterilerin temel gereksinimlerini karfl›lamaktad›r.
Özellikler
UPS sisteminin düflük ve orta seviyeli güç kullan›c›lar› için ele
al›nmas› gereken temel konular›;
güç bulunabilirli¤i, güvenilirlik,
yönetilebilirlik ve uygunluktur.
Yeni Galaxy 300 sistemi; uygun
fiyatl›, kurulumu ve çal›flt›rmas›
80
kolay bir UPS sunmak için tasarland›. Galaxy 300 sistemi ilk defa 3 fazl› bir UPS sat›n alan son
kullan›c›lar için oldukça ideal
bir sistemdir. Basit web/SNMP
arabirimi ve kullan›m› kolay ekran› ile güç gereksinimleri yerel
olarak ve uzaktan izlenebilen
Galaxy 300’ün uygun güç da¤›t›m› için hem üç-üç faz hem de
üç-tek faz güç konfigürasyonlar›
bulunmaktad›r. Dar alanlarda
bak›m kolayl›¤› için ön panel
eriflimine olanak veren Galaxy
300, gelifltirilmifl servis ifllemleri
ile kurulumu kolay bir UPS sa¤lamaktad›r.
UPS
Kesintisiz Güç Kaynaklar›nda
Yeni Bir Konsept
Artronic
K›saca "Building Block"
teknolojisi olarak
adland›r›lan bu yeni
konsept, özellikle a¤›r
çal›flma flartlar›na sahip
endüstriyel yükleri olan
kullan›c›lara bilinenlerin
d›fl›nda yepyeni imkanlar
sa¤l›yor.
AEG, yepyeni bir UPS konseptini kullan›c›lar›n hizmetine sunuyor. K›saca "Building Block" teknolojisi olarak adland›r›lan bu
yeni konsept, özellikle a¤›r çal›flma flartlar›na sahip endüstriyel
yükleri (petrokimya, petrol ve
do¤algaz boru hatlar›, enerji
santralleri, çelik ve ka¤›t sanayi,
hava alanlar› ve demiryollar›,
data center’ler ile hassas üretim
hatlar› vs.) olan müflterilerine bilinenlerin d›fl›nda yepyeni imkanlar sa¤lamaktad›r.
Bunun d›fl›nda "paralel çal›flma"
kavram›na yeni bir boyut getirerek, sistem güvenilirli¤ini (availability) belirgin bir flekilde art›ran yeni teknoloji, kullan›c›ya
"izolasyon trafolar›", "koruma s›n›f›" ve "girifl ç›k›fl voltajlar›" konusunda da seçim yapma imkan› sunmaktad›r.
UPS'i oluflturan temel üniteler
(do¤rultucu, inverter ve statik
bypass), "Building Block" sisteminde 10 kVA'dan 500 kVA'ya
kadar güçlerde birbirinden ba¤›ms›z olarak üretilir. Her biri
önceden seri üretimde ayr› ayr›
test edilerek stoklanm›fl olan bu
82
üniteleri müflterinin ihtiyaçlar›na
uygun bir flekilde birlefltirilerek
standart bloklarla terzi ifli bir
UPS elde edilebilmektedir.
Örne¤in, 60 kVA bir do¤rultucu,
40 kVA bir inverter ve 40 kVA
bir bypass ünitesi kombine edilerek ihtiyaçlara yüzde yüz uyan
bir UPS elde edilebilir. Bu esneklik, özellikle çok uzun köprüleme süresine ihtiyaç duyulan
uygulamalarda radikal çözümler
sunmaktad›r.
Örne¤in 40 kVA yükü olan bir
kullan›c›, 4 saat yedekleme süresine ihtiyaç duydu¤unda, standart bir UPS'in do¤rultucu ünitesi, bu kadar büyük bir akü kapasitesini flarj etmeye yeterli olmayacakt›r.
Bu durumda çözüm; ya teknik
datalar›n› kullan›c›n›n belirledi¤i
endüstriyel bir UPS siparifl etmek (ki bu hem çok pahal› hem
de üretim süresi çok uzun bir seçimdir) ya da ihtiyac›n çok üzerinde (80-100 kVA gibi) bir UPS
siparifl etmek olacakt›r.
Çünkü, ancak bu güçlerdeki
UPS'lerin do¤rultucular› ihtiyaç
duyulan flarj ak›mlar›n› sa¤layacakt›r.
Halbuki Protect 8, bu soruna özgün bir çözüm getirmektedir.
Önce ihtiyaç duyulan flarj ak›m›n› verebilecek büyüklükte bir
redresör seçilip, buna yükün ihtiyaç duydu¤u büyüklükte (40
kVA) inverter ve statik bypass
ekleyerek sorunu kolayl›kla çözmek mümkündür. Üstelik bu
modüller, daha önceden seri
olarak üretilmifl ve test edilerek
84
Paralel çal›flma esnekli¤i
Protect 8'in önemli bir
özelli¤idir. Bu teknoloji
sayesinde, 2 UPS’in
içerisindeki her bir ünite,
ihtiyaç durumunda eflleni¤i
ile birebir paralellenerek
güvenilirli¤i ciddi bir
biçimde art›rmaktad›r.
Böylece, sa¤lam UPS'in do¤rultucusu ile di¤er UPS'in aküleri
de flarj olmaya devam etmektedir.
stoklanm›fl oldu¤u için hem daha ucuza mal olacak hem de
üretim süresi çok k›salacakt›r.
Yani 2. UPS'in redresörü ile 1.
UPS'in inverteri eflleflerek tek bir
UPS gibi çal›flacakt›r.
Paralel Çal›flma Esnekli¤i
Protect 8'in bir di¤er önemli
özelli¤i de, paralel çal›flmadaki
esnekli¤idir. Patenti tamamen
AEG'ye ait olan bu teknoloji ile
ayr› aküleriyle paralel çal›flan iki
UPS, redresörlerden biri ar›zaland›¤› zaman (veya beslemelerden biri kesildi¤inde) o UPS'e ait
akü flarjs›z kalmas›n diye otomatik olarak "ortak akü" moduna
geçmektedir.
K›saca iki UPS içerisindeki her
bir ünite, ihtiyaç durumunda eflleni¤i ile birebir paralellenerek,
güvenilirli¤i ciddi bir biçimde art›rmaktad›r.
Benzer flekilde birinci UPS'in
redresörü, 2. UPS'in de inverteri ar›zalansa, bu durumda her
iki UPS'teki sa¤lam üniteler t›pk› ayn› kabin içerisindeki bir
UPS gibi çal›flmaya devam edecektir.
Böylece sistem güvenilirli¤i, klasik cihazlara göre çok daha yükseltilmifl, ihtiyaçlara yüzde 100
uyumlu bir UPS'i çok k›sa bir sürede kabul edilebilir bir fiyatla
almak mümkün olacakt›r.
UPS
Kesintisiz Güç Kaynaklar›
Lüks De¤il ‹htiyaçt›r
Ali ÖZDEM‹R, Uygulama Mühendisi
Enel
650 VA’den 600 kVA’e kadar
çok genifl bir yelpazede
IGBT’li cihaz üretim
kapasitesine sahip olan
Enel Enerji, 50’den fazla
ülkeye ihracat yap›yor. KGK
alan›nda yaflanan
geliflmeleri yak›ndan takip
eden firma, ürün kalitesini
sürekli olarak art›r›yor.
Dünyada yaflanan her enerji krizi, bir öncekinden daha fazla zarara neden olmaktad›r. S›n›rl›
olan yeralt› kaynaklar›n›n (do¤al
gaz, petrol, kömür, metal vs)
h›zla tüketilmesi, gelecekte yaflanacak krizlerin geri dönüflü olmayan boyutlara ulaflmas›na neden olacakt›r.
Geçti¤imiz yar›m yüzy›lda enerji
ihtiyac›n› karfl›lamak için do¤ayla bar›fl›k olmayan uygulamalar
kullan›lm›flt›r. Bu faaliyetlerin
hava, toprak ve su üzerinde
olumsuz etkiler meydana getirmifltir. Sonuçta da sebze ve meyveler do¤all›¤›n› yitirmifl, hava
ve denizler kirlenmifltir.
86
44 GW’nin Yüzde10’u
KGK’lar Üzerinden
Tüketiliyor
Elektrik enerjisi, hayat›m›z›n her
evresinde kullan›lmaktad›r ve
okul, iflyeri, fabrika, banka, al›flverifl merkezi gibi yap›lar›n vazgeçilmez unsuru haline gelmifltir. Kifli bafl›na düflen enerji tüketiminin h›zla artmas›, tasarruf ile
ilgili yeni düflünceleri ortaya ç›karm›flt›r.
Türkiye’deki toplam kurulu güç
miktar›, 2010 y›l› itibariyle 44
GW olarak tespit edilmifltir. Bu
enerjinin yüzde 10’unun kesintisiz güç kaynaklar› üzerinden tüketildi¤i göz önünde bulundu-
Türkiye’deki toplam kurulu
güç miktar›, 2010 y›l›
itibariyle 44 GW olarak
tespit edilmifltir. Bu
enerjinin yüzde 10’u ise
kesintisiz güç kaynaklar›
üzerinden tüketilmektedir.
Hassas Elektronik Cihazlar›n
Neden Oldu¤u Sorunlar
Mikroifllemci ve yar› iletken teknolojilerindeki geliflmeler, hassas elektronik cihazlar›n kullan›m alanlar›n›n yayg›nlaflmas›na
neden olmufltur. Bu durum,
enerji kalitesi ile ilgili sorunlar›
da beraberinde getirmifltir.
ruldu¤unda söz konusu cihazlar›n enerji kalitesi ve tasarrufu yönünden çok önemli bir yere sahip oldu¤u anlafl›lmaktad›r.
Enerjinin Etkin Kullan›m›
Enerjinin etkin flekilde kullan›lmas›, ürün ve hizmet kalitesini
yükselterek cihazlar›n kullan›m
ömrünü uzat›r. Bu da; ev kullan›c›lar›, endüstriyel kullan›c›lar,
yeralt› kaynaklar›, do¤a ve atmosfer için maddi ve süreklilik
yönünden olumlu katk›lar sa¤lar. Enerjinin etkin bir biçimde
kullan›lmas› ve enerji üretim maliyetlerinin azalt›lmas› oldukça
önemlidir. Enerjiyi etkin kullanarak atmosfere sal›nan sera gaz›
oran› düflürülebilir. Kullan›c› ve
ülke ekonomisine sa¤lad› kazançlar, kesintisiz ve kaliteli
enerji gerektiren tüm uygulamalarda yüksek verimli KGK kullan›m›n› zorunlu hale getirmifltir.
88
fiebekede ortaya ç›kan güç sorunlar›ndan olumsuz yönde etkilenen hassas elektronik cihazlar,
kullan›m alanlar›na göre ar›zalanmalara, ürün kalitesinde düflmelere, üretimde durmalara, veri kay›plar›na, iletiflimin kesilmesine, can kay›plar›na vs neden
olmaktad›r. Hayat› kesintiye u¤-
ratan, cihazlar›n çal›flmas›n›
olumsuz yönde etkileyen flebeke güç sorunlar incelendi¤inde
kesintiler, geçici olaylar, gerilim
düflmesi, gerilim yükselmesi,
harmonikler, gerilim dalgalanmalar› ve frekans de¤iflimleri gibi istenmeyen durumlar›n ortaya
ç›kt›¤› görülmektedir. Bütün bu
sorunlar için ayr› ayr› çözümler
üretilebilir. Fakat, bir sorunun
çözümü di¤er bir sorun için çözüm oluflturmayabilir veya daha
farkl› sorunlara neden olabilir.
Enerji kalitesi sorunlar› konusunda en kapsaml› çözüm içeren
cihazlar, kesintisiz güç kaynaklar›d›r. KGK’lar, kritik yükleri güç
sorunlar›n›n ço¤undan koruyarak ç›k›fl›nda kararl› gerilim ve
frekansa sahip, ba¤l› bulunduklar› yükleri temiz ve sürekli bir
enerji ile besleyen sistemlerdir.
KGK’larda Kullan›lan
Teknolojiler
KGK teknolojileri, geçmiflten günümüze kadar büyük de¤iflimler
göstermifltir. Bu alanda yaflanan
geliflmeler, cihazlar›n kalitesini
yükselterek onlar› sürekli bir
kaynak haline getirmifltir.
KGK’lar, flebekede oluflan ar›zalar› kullan›c› taraf›na yans›tmadan çok yüksek enerji verim de¤erlerine ulaflm›flt›r.
KGK’lar, üretimlerinin bafllad› ilk
y›llarda off-line (pasif beklemeli)
çal›flma yap›s›na sahip, sadece
enerji kesildi¤inde devreye giren, yedek besleme güç kayna¤›
olarak kullan›lm›fllard›r. Of-line
yap›dan line-interactive yap›ya
geçilmifl ve sonras›nda on-line
yap›da çal›flma teknolojisi gelifltirilmifltir. On-line çal›flma yap›s›na sahip KGK’lar, eski nesil
trafolu ve yeni nesil IGBT’li olmak üzere kendi içerisinde 2
gruba ayr›lmaktad›r.
Eski nesil a¤›r, hantal, verimi düflük trafolu KGK’lar, yerlerini 2
seviyeli ve sonras›nda 2010 y›l›nda üretimine bafllanan çok
yüksek verimli, yüksek girifl ve
ç›k›fl performans›na sahip, a¤›rl›k/hacim/kaplad›¤› alan olarak
daha küçük boyutlarda, çevre
dostu yeni nesil 3 seviyeli
KGK’lara b›rakmaya bafllam›flt›r.
3 seviyeli KGK’larda kullan›lan
malzemelerin boyutlar› küçüktür.
Trafo kullan›lmad›¤› için demirden ve bak›rdan tasarruf sa¤lanm›flt›r. Bu cihazlar, hem yüksek
verim yüzdesine sahip (yüzde
96) hem de ekonomiye ve do¤a-
90
Enerjinin etkin bir biçimde
kullan›lmas› ve enerji
üretim maliyetlerinin
azalt›lmas› oldukça
önemlidir. Enerjiyi etkin
kullanarak atmosfere
sal›nan sera gaz› oran›
düflürülebilir. Kullan›c› ve
ülke ekonomisine sa¤lad›
kazançlar, kesintisiz ve
kaliteli enerji gerektiren
tüm uygulamalarda yüksek
verimli KGK kullan›m›n›
zorunlu hale getirmifltir.
ya katk›lar› bak›m›nda çevreci
özelli¤e sahip ürünlerdir. Fazladan harcanan her birim enerji,
elektrik santrallerinin daha fazla
çal›flmas›na, enerji üretiminde
kullan›lan yeralt› kaynaklar›n›n
daha çok tüketilmesine ve sonucunda küresel ›s›nmaya neden
olacakt›r. Yüksek enerji maliyeti,
süreklilik ve kalite ihtiyac›,
KGK’lara olan talebi son y›llarda
h›zla art›rmaktad›r. Verimi düflük, a¤›r trafolu KGK’lar, yerlerini IGBT’li 3 seviyeli çok yüksek
verimli KGK’lara b›rakm›flt›r.
50’ten Fazla Ülkeye ‹hracat
Enel Enerji, bünyesinde 650
VA’den 600 kVA’e kadar çok genifl yelpazede IGBT’li cihaz üretim kapasitesine sahiptir. Firmada çal›flan genç, araflt›rmac› mühendisler, dünyadaki teknolojik
geliflmeleri yak›ndan takip ederek ürün kalitesini sürekli art›rmaktad›r.
Enel, ‹ngiltere, Fransa, Almanya,
‹spanya, Polonya, Ukrayna, Danimarka, Macaristan, Yunanistan, Azerbaycan, Hindistan, Pakistan, ‹ran, Suriye, Nijerya, Sudan, Avustralya, fiili, Brezilya gibi 50’den fazla ülkeye Türk teknolojisini ihraç etmektedir. KGK
teknolojisini yak›ndan takip
eden ve uygulayan Enel, dünyada söz sahibi KGK üreticileri ile
yar›fl içerisindedir. Yüzde 100
yerli üretim kapasitesine sahip
olan Enel, kullan›lan KGK ve
akü kabinleri, plastik aksamlar,
devre tasar›m›, yaz›l›m, kart dizilimi, bobin sar›m›, basitten karmafl›¤a her uygulamay› ve ürünü
‹stanbul/Çekmeköy’de bulunan
genel merkezinde gerçeklefltirmektedir.
AYDINLATMA
Microlite Acil Yönlendirme
Armatürü
EEC Electronics
Microlite acil yönlendirme
armatürü, self-test özelli¤i
sayesinde 15 günde bir
kendi bataryas›n› ve
lambas›n› test ediyor. Olas›
bir problem durumunda
uyar› veren ürün, klasik
cihazlardan daha fazla
enerji tasarrufu sa¤l›yor.
Elektrik kesildi¤inde 3 saat
süreyle çal›flabilen
Microlite’in nikel metal
hidrit bataryas›, ifllevini
çevreyle uyum içinde yerine
getiriyor.
Acil ayd›nlatma, bir binada can
emniyeti sa¤layan çok önemli
bir unsur olmakla birlikte ola¤an
hallerde ihtiyaç duyulan bir kavram de¤ildir.
Ancak acil bir durumun ne zaman ortaya ç›kaca¤› belli olmad›¤› için ilgili ünitelerin her an,
gerekti¤i gibi çal›flacak flekilde
haz›r olmas› gerekmektedir.
Acil ayd›nlatma sisteminin gerçek performans›, sadece sistematik test ve bak›m yapmak su-
retiyle garanti alt›na al›nabilir.
Kullan›lan klasik teknikler, test
yapmak için güvenilirdir.
Ancak, insan faktörü nedeniyle
uygulamada ihmal edilmekte ya
da düzenli yap›lamamaktad›r.
92
Klasik tekniklerde
yaflanan
bu
problemler,
otomatik selftest ifllemi ile
kolayca önlenebilir. Bu sayede, acil ayd›nlatma armatürlerinde oluflacak bir ar›za ya
da performans
kayb› zaman›nda tespit edilerek erken müdahale ile sistemin gerçek performans›nda çal›flmas› garanti alt›na al›nabilir.
elektrik enerjisi
çekerek klasik
cihazlara göre
çok yüksek
enerji tasarrufu
sa¤lar.
Elektrik kesintisinde 3 saat
süreye
kadar
çal›flmas›n› sa¤layan nikel metal hidrit (NiMH)
batarya dolay›s›yla çevre
ile uyumlu bir
üründür.
Armatür,
hem tava-
Kullan›lan klasik teknikler,
test yapmak için
güvenilirdir. Ancak, insan
faktörü nedeniyle
uygulamada ihmal
edilmekte ya da düzenli
yap›lamamaktad›r.
na hem duvara monte edilebildi¤i gibi istenirse tek yüzlü, istenirse çift yüzlü olarak kullan›labilir; 30 metre mesafeden görülebilir ve montaj› çok kolayd›r.
Enerji Tasarrufu ve Çevreye
Duyarl›l›k
Microlite, mikroifllemci kontrollü
otomatik self-test özelli¤i ile 15
günde bir kendi bataryas›n› ve
lambas›n› test ederek bir problem durumunda uyar› verir. Microlite’in ›fl›k kayna¤›, çok uzun
ömürlü LED’ler olup; flebekeden
sadece 2 W güce karfl›l›k gelen
23 Ülkeye Kendi
Markas›yla ‹hracat
EEC Electronics, 3 bin metrekare
üretim alan›, 50'yi aflk›n çal›flan›
ve 28 y›ll›k üretim deneyimi ile
ilgili standartlara ve yönetmeliklere uygun, 3 y›l garantili, çevre
uyumlu, kaliteli, ekonomik ve
güvenilir ürünleri iç pazara sunmakta, ayr›ca Bat› Avrupa'n›n bilinen markalar›na OEM üretim
ve toplam 23 ülkeye kendi markas› ile ihracat yaparak ülke
ekonomisine katk›da bulunmaktad›r.
94
DOSYA R Ö L E
Tek bafllar›na fazla bir ifllevi olmad›¤› halde
cihazlar›n çal›flmas›nda önemli roller üstlenen
röleler, hem endüstride hem de gündelik hayat›m›zda
kullan›lan birçok gerecin içerisinde yer al›yor.
Kullan›m yerleri ve amaçlar›na göre farkl› çeflitleri
olan bu elemanlar olmadan modern ürünlerin
ifllevlerini yerine getirmesi zor görünüyor. Buzdolab›,
çamafl›r makinesi, televizyon, müzik seti, elektrik
süpürgesi, kombi gibi evlerde kullan›lan ürünlerin
temelini oluflturan röleler; otomobil, otobüs, tren,
metro, uçak gibi tafl›tlar›n ve asansör gibi
uygulamalar›n da ayr›lmaz bir parças› olmay›
sürdürüyor.
Haz›rlayanlar: Haluk Kürflad KOPUZLU, Kerem KURUL
98
ABB
Epkom
Protek Teknik
Chint
DKE
Makel
Aktif Mühendislik
Gazanfer Sanl›top
99
DOSYA RÖLE
Hat Mesafe Koruma Rölesi
REL650
ABB
Güç sistemleri için
maksimum güvenilirlik ve
her türlü uygulama
ihtiyac›n› karfl›layacak
esnek çözüm olanaklar›
sunan REL650 hat mesafe
koruma rölesi ifl yükünü
hafifletiyor.
100
REL650, do¤rudan toprakl› veya
empedans toprakl› haval› hatlarda ve kablolarda koruma, kontrol ve izleme amac›yla kullan›l›r. IED yüksek voltaj seviyelerine kadar kullan›labilir. H›zl› üç
kutuplu triplemenin gerekli olabilece¤i a¤›r yük tafl›yan hatlar›n
ve çok terminalli hatlar›n korunmas› için de uygundur. Tam
kapsaml› mesafe koruma, uzak
uç iletifliminde yüksek duyarl›l›kl› ve düflük gereksinimli enerji hatlar› için koruma sa¤lar. Baz
bölgenin ölçüm ve ayarlar› tamamen ba¤›ms›z olarak gerçeklefltirilebilir. Bu da, her türlü hat
için yüksek seviyede esneklik
sa¤lar. Modern teknik çözüm, tipik olarak 1.5 cycle de¤erinde
h›zl› iflletim süresi sunar. Otomatik tekrar kapama, tek kesicili
düzenlemelerde öncelik belirleme özelli¤ine sahiptir. Yüksek
h›z veya gecikmeli kapama sa¤lamak için senkronizasyon kontrolü fonksiyonu ile beraber çal›fl›r. Kullan›c›lar›n her türlü uygulama ihtiyac›n› karfl›layacak
fonksiyonlara örnek olarak flunlar verilebilir:
• Yüksek ayarl› anl›k faz ve toprak afl›r› ak›m›
• Dört kademe yönlü veya yönsüz faz ve toprak afl›r› ak›m›
• Hassas toprak ar›zas›
• Termik afl›r› yük ve iki kademe afl›r› ve düflük ak›m koruma
Mesafe ve toprak ar›za koruma,
uzak uç ile herhangi bir tele koruma iletiflim mimarisi üzerinden iletiflim kurabilir. Kullan›c›n›n kendi mant›¤›n› grafik araçlarla haz›rlad›¤› mant›k özelli¤i,
özel uygulamalar›na olanak tan›r. Büyük ar›zalardan sonra ba¤›ms›z olarak ar›za sonras› analiz yapmak amac›yla ar›za kay›t
ve ar›za konum belirleyici mevcuttur.
Afla¤›daki uygulamalar için iki
paket tan›mlanm›flt›r:
• Dörtgen karakteristikli befl
bölge mesafe koruma (A01)
• Mho karakteristikli befl bölge
mesafe koruma (A01)
REL650 için paketler yap›land›r›lm›flt›r ve do¤rudan kullan›lmak üzere haz›rd›r. Temel kullan›m amaçlar› için analog ve tripli G/C tan›mlanm›flt›r. Siparifl s›ras›nda uygulaman›n gerektirdi¤i flekilde binary G/C eklemek
mümkündür. Her uygulaman›n
gerektirdi¤i flekilde di¤er sinyaller de eklenebilir. Grafik yap›land›rma arac› test ve iflletmeye
alma ifllemlerinin basit ve h›zl›
yap›lmas›n› sa¤lar.
DOSYA RÖLE
Prophi Reaktif
Güç Kontrol Rölesi
Epkom Elektronik
Prophi reaktif güç kontrol
rölesi, versiyonlar›na ba¤l›
olarak sahip oldu¤u röle
ç›k›fllar› ve transistor
ç›k›fllar› ile konvansiyonel
ve dinamik kompanzasyon
sistemlerinde
kullan›labiliyor. Bunun
yan›nda 6 kademe röle, 6
kademe transistör
ç›k›fllar›na sahip versiyonu
ile hibrit çal›flma olarak
hem kontaktör hem de
transistor anahtarlamas›na
olanak sa¤l›yor.
102
Reaktif güç kontrol rölesi, kompanzasyon sistemlerinin temel
eleman›d›r. Röle, ald›¤› ak›m ve
gerilim referans bilgilerinden sistemin ihtiyac› olan reaktif güç
miktar›n› belirler ve buna göre
uygun kondansatör kademeleri-
ni devreye alarak veya devreden
ç›kartarak hedef cosphi de¤erini
sa¤lamaya çal›fl›r. Reaktif güç
kontrol rölesi, anahtarlama eleman›na (kontaktör veya tristör
modülü) ba¤l› olarak röle ç›k›fllar› veya transistor ç›k›fllar›na sahiptir.
r› programlama imkan›
• Kondansatör kademlerinin deflarj sürelerini ayarlama
• Çift cosphi imkan›
• Harici hedef cosphi de¤ifltirme
imkan›
• fiifre koruma
Çal›flma ‹lkesi
Tek fazl› elektronik ölçüm sistemi, ak›m ve gerilim ölçümünden
flebekenin aktif ve reaktif ak›m
oranlar›n› al›r.
Bir fazdan ak›m ve di¤er iki fazdan gerilimi kullanarak ayarlanan hedef güç faktörüne ulaflmak için gerekli reaktif gücü hesaplar.
Herhangi bir de¤ifliklik olmas›
durumunda kondansatör kademleri ya devreye al›n›r ya da
devreden ç›kar›l›r. Hedeflenen
güç faktörüne ulaflmak için minimum anahtarlama olay› yap›l›r. Böylece, anahtarlama optimize edilmifl olur. Transistor ç›k›fllar› ile h›zl› reaktif güç de¤iflimlerine cevap verilebilmektedir.
Temel Özellikler
• Otomatik veya manuel konfigürasyon
• Gerilim, ak›m, aktif güç, reaktif güç, görünür güç, frekans,
cosphi, 19. dereceye kadar ak›m
ve gerilim tek harmoniklerin
gösterimi
• Kondansatör kademlerinin
anahtarlama say›lar›n›n gösterimi
• Kondansatör güçlerini ayr› ay-
104
Vantilatör Kontrolü
Prophi, sahip oldu¤u entegre s›cakl›k sensörü sayesinde temel
vantilatör kontrolü sa¤layabilir.
Bu kontrol için rölenin alarm ç›k›fl› kullan›labilir. S›cakl›k limitleri, programlama k›sm›ndan tan›mlanabilmektedir.
Otomatik Devreye Alma
Prophi, sahip oldu¤u “Learn”
otomatik ö¤renme fonksiyonu
ile devreye alma sürecinde büyük kolayl›klar sa¤lamaktad›r.
Devreye alma s›ras›nda sadece
hedef cosphi ve ak›m trafosu
oran›n› girdikten sonra Learn
fonksiyonunu çal›flt›rarak çok
kolay bir flekilde sistemin devreye al›nmas› sa¤lanmaktad›r.
LCD Ekran
Yüksek kontrastl›, kaliteli LCD
ekran› sayesinde yaklafl›k 100
adet ölçüm de¤eri LCD akran
arac›l›¤›yla görüntülenebilir.
Prophi, sahip oldu¤u
“Learn” otomatik ö¤renme
fonksiyonu ile devreye
alma sürecinde büyük
kolayl›klar sa¤lamaktad›r.
Devreye alma s›ras›nda
sadece hedef cosphi ve
ak›m trafosu oran›n›
girdikten sonra Learn
fonksiyonunu çal›flt›rarak
çok kolay bir flekilde
sistemin devreye al›nmas›
sa¤lanmaktad›r.
Afl›r› S›cakl›k Korumas›
Afl›r› s›cakl›k durumunda kabin
içi s›cakl›¤› azaltmak ve kondansatörleri korumak için devrede
olan kondansatör kademeleri
afl›r› s›cakl›k koruma fonksiyonu
sayesinde devreden ç›kart›lmaktad›r.
Haberleflme Arabirimi
Prophi, versiyona ba¤l› olarak
haberleflme için RS 485 ara yüzüne sahiptir. Bu RS 485 ara yüzü üzerinden Modbus RTU veya
Profibus DPV0 protokolleri ile
haberleflme sa¤lanabilmektedir.
DOSYA RÖLE
ASD-C18 Ölçme ve
‹zleme Rölesi
230 V AC - 2 De¤iflebilir Kontaklar
Protek Teknik
‹zleme rölesi; asimetri,
bireysel aflamada faz
hatas›, faz s›ras› hatas›,
afl›r› gerilim ya da gerilim
alt›nda üç fazl› güç sistemi
izlemek için kullan›l›r.
Harici baflar›s›zl›k bildirimi
içerir. Üç faz›n da
dökümünü gösterir.
‹zleme rölesi; asimetri, bireysel aflamada faz hatas›, faz s›ras› hatas›
(saat yönünde ya da saat yönünün tersine güç sistemi) bunlar›n yan›
s›ra, afl›r› gerilim (253 V) ya da gerilim alt›nda (80 V ... 196 V) üç fazl›
güç sistemi izlemek için kullan›l›r. Harici baflar›s›zl›k bildirimi içerir. Üç
faz›n da dökümünü gösterir.
• Seçilebilir tepki süresi gecikmesi
• Seçilebilir asimetri
• Seçilebilir hata belle¤i
• Yedi segment LED gösterge
Teknik Bilgiler
Girifl
• Çal›flma gerilimi UB:
230 V AC / 50 Hz
• Güç tüketimi:
≤15 mA
• Çal›flma gerilimi aral›¤›:
0.85 ... 1.1 x UB
• Görev döngüsü:
%100
• Cevap süresi, seçilebilir:
0.1 – 9.9 sn.
• Bildirim süresi, seçilebilir:
0.1 – 9.9 dk.
• ‹zleme gerilimi (L1, L2, L3):
3 x 230/400 V AC/50 Hz
• Asimetri, seçilebilir:
%5 …. %20
• Ölçüm döngüsü:
max.100 ms
• S›cakl›k hatas›:
≤ %0.06 /°C
• Çal›flma gerilimi içinde ölçüm hatas›: ≤ %5
• Ortam s›cakl›¤›:
-10 C° …. +55 C°
Ç›k›fl
• Ç›k›fl konta¤›:
• Kontak malzemesi:
• Anahtarlama histerizisi:
• Maksimum anahtarlama gerilimi:
• Maksimum nominal ak›m:
• Açma/kesme kapasitesi:
• Do¤ru ak›mda yük s›n›r e¤risi
106
2 de¤iflebilir kontak ( SPDT)
AgNi 90/10
%20
250 V AC/DC
8A
230 V~ 6A AC1
230 V~ 3 A AC3
•
•
•
•
Kontak sigortas›:
Mekaniksel dayan›kl›l›k:
Elektriksel dayan›kl›l›k:
Test gerilimi (bobin/ kontak):
8A
3 x 106 anahtarlama çevrimi
1.5 x 105 anahtarlama çevrimi
4 kV 50 Hz 1 dk.
ASD-C18’in çal›ma
gerilimi 230 V AC / 50 Hz,
güç tüketimi ≤15 mA’dir.
Gövde IP50, terminal
bloklar IP20 koruma
Gövde IP50, terminal bloklar IP20
s›n›f›nda olan ürün,
2.5 mm2
200
gram a¤›rl›¤›ndad›r.
Herhangi bir flekilde
Gövde
• Koruma s›n›f› (EN 60529):
• Tel kesiti:
• Montaj pozisyonu:
• Renk:
Yeflil
• A¤›rl›k:
200 g
• Ölçüler genifllik x yükseklik x derinlik: 50 x 68 x 65 mm
Faz monitörü fonksiyon diyagram›
108
DOSYA RÖLE
Minyatür Güç Röleleri ve
Soketler
Ercüment KAYA, Genel Müdür
Chint Elektrik
Chint Elektrik’in
portföyünde bulunan
ürünlerin tamam›, UL ve
KEMA taraf›ndan
sertifikaland›r›l›yor.
Firman›n JQX endüstriyel
röle ürün grubunda ise 2-11
kontakl› cihazlar ile
bunlara uygun soketler yer
al›yor.
110
Endüstride oluflan f›rsatlar›n yan› s›ra, artan zorluklar Chint’i
alçak gerilim ürünlerinin yan›na
yüksek ve orta gerilim flalt
ürünlerini ilave etme karar› ald›rm›flt›r.
NJX-13F Minyatür Güç Rölesi
(Yass› Pinli)
Ürünler, UL ve CE sertifikal›d›r
ve 3 A, 5 A ve 10 A kontak ak›m› tafl›maya uygundur. Bobinlerde ise farkl› gerilim seçenekleri standart olarak sunulmakta-
Soketler, normal pinli ve
yass› pinli olmak üzere iki
ana gruba ayr›l›r. Normal
pinli soket seçeneklerinde
8’li ve 11’li olmak üzere 2
ayr› kontak seçene¤i vard›r.
Yass› soketlerde ise yass›
pin giriflli, bak›r ba¤lant›l›
ve parmak korumal› olmak
üzere 3 temel ana
seçene¤in alt›nda farkl›
kontak yap›lar›n› içeren
birden çok seçenek
mevcuttur.
d›r. ‹htiyaca uygun olarak çoklu
soket seçenekleri bulunmaktad›r. LED göstergeli, ark söndürücü özellikli, ark söndürme kapakl› seçenekler talep do¤rultusunda opsiyon olarak sunulmaktad›r. AC bobin çal›flma aral›¤›,
nominal gerilim de¤erinin yüzde
80-yüzde 110’u aras›ndad›r. Röle, ani gerilim düflümlerinde
yüzde 30 de¤erine kadar tan›mlanan sisteme uygun olarak çal›flmas›n› sürdürür. Bobin enerji
tüketimi 1.2 VA’dir. DC bobin
geriliminde ise çal›flma aral›¤›
yüzde 75-yüzde 110 aral›¤›ndad›r. Röle, ani düflümlerde yüzde
10’a kadar çal›flmas›n› sürdürür.
DC bobin enerji tüketimi 0.9
W’d›r.
lerine uygun olarak 2 kontaktan
11 konta¤a kadar farkl› seçenekleri kapsar.
JZX-22F Minyatür Güç Rölesi
(Yass› Pinli)
Ürünler UL ve CE sertifikal›d›r. 3
A ve 5 A kontak ak›m› tafl›maya
uygundurlar. Bobinlerde ise
farkl› gerilim seçenekleri standart olarak sunulmaktad›r. ‹hti-
pama süreleri 25 ms’nin alt›ndad›r. PCB ve Plug-in montaja uygundur. Cihazlar, ince soketli
kontrol sistemlerine uygun olarak dizayn edilmifl soketlere de
uyumludur. PCB montaj›na uygun olan ürünler, dar soket ve
röle yap›s› sayaesinde PLC uygulamalar›nda minimum alan kaplar. Soketler, farkl› uygulama tip-
Bafllang›ç kontak direnci, 100
mOHM’dur. Elektriksel olarak
rölenin dayan›m› 300 bin olup
mekaniksel dayan›m› ise 10 milyondur. Bobinle kontak aras›ndaki dielektrik dayan›m 1500 V
AC olup aç›k kontaklar aras›ndaki dayan›m ise 1000 V AC dir.
Mekaniksel olarak açma ve ka-
111
yaca uygun olarak çoklu soket
seçenekleri bulunmaktad›r. Seçilmesi halinde opsiyon olarak
LED göstergeli, ark söndürücü
özellikli, ark söndürme kapakl›
olmak üzere 4 farkl› seçenek sunulmaktad›r. AC bobin çal›flma
aral›¤› nominal gerilim de¤erinin
yüzde 80-yüzde 110 aras›ndad›r.
Röle, ani gerilim düflümlerinde
yüzde 30 de¤erine kadar tan›mlanan sisteme uygun olarak çal›flmas›n› sürdürür. Bobin enerji
tüketimi 1.2 VA’dir. DC bobin
geriliminde ise çal›flma aral›¤›
yüzde 75-yüzde 110’dur. Ani düflümlerde yüzde 10’a kadar röle
çal›flmas›n› sürdürür. DC bobin
enerji tüketimi 0.9 W’d›r. Bafllang›ç
kontak
direnci
100
mOHM’dur. Elektriksel olarak
rölenin dayan›m› 300 bin olup
mekaniksel dayan›m› 10 milyondur. Bobinle kontak aras›ndaki
dielektrik dayan›m 1500 V AC
112
olup aç›k kontaklar aras›ndaki
dayan›m ise 1000 V AC’dir. Mekaniksel olarak açma ve kapama
süreleri 25 ms’nin alt›ndad›r.
PCB ve Plug-in montaja uygundur. ‹nce soketli kontrol sistemlerine uygun olarak dizayn edilmifl soketler, ele uyumludur ve
PCB montaj›na uygundur. PLC
uygulamalar›nda dar soket ve
röle yap›s› sayesinde minimum
alan kaplar. Soketler, farkl› uygulama tiplerine uygun olarak 2
kontaktan 11 konta¤a kadar
farkl› seçenekleri kapsar.
JZQX-10F Minyatür Güç
Rölesi
Genel kullan›m amac›na uygun
ürünler, UL ve CE sertifikal› olup
10 A kontak ak›m› tafl›mayabilirler. Bobinlerde ise farkl› gerilim
seçenekleri standart olarak sunulmaktad›r. ‹htiyaca uygun olarak çoklu soket seçenekleri bu-
lunmaktad›r. AC bobin çal›flma
aral›¤›, nominal gerilim de¤erinin yüzde 80-yüzde 110 aras›ndad›r. Röle, ani gerilim düflümlerinde yüzde 30 de¤erine kadar
tan›mlanan sisteme uygun olarak çal›flmas›n› sürdürür. Bobin
enerji tüketimi 3 VA’dir. DC bobin geriliminde ise çal›flma aral›¤› yüzde 75-yüzde 110 aral›¤›ndad›r.
Röle, ani düflümlerde
yüzde 10’a kadar çal›flmas›n›
sürdürür. DC bobin enerji tüketimi 2 W’d›r. Bafllang›ç kontak
direnci 100 mOHM’dur. Elektriksel olarak rölenin dayan›m› 300
bin olup mekaniksel dayan›m›
10 milyondur. Bobinle kontak
aras›ndaki dielektrik dayan›m
1500 V AC olup aç›k kontaklar
aras›ndaki dayan›m ise 1000 V
AC’dir. Mekaniksel olarak açma
ve kapama süreleri 25 ms’nin alt›ndad›r. PCB ve Plug-in montaja uygundur. Genel amaçl› kullan›mlar için dizayn edilmifltir.
Kontak seçenekleri 8 ve 11’li olmak üzere 2 farkl› tiptedir.
JTX Minyatür Güç Rölesi
Genel kullan›m amac›na uygun
ürünler, UL ve CE sertifikal› olup
10 A kontak ak›m› tafl›yabilirler.
Bobinlerde ise farkl› gerilim seçenekleri standart olarak sunulmaktad›r. ‹htiyaca uygun olarak
çoklu soket seçenekleri bulunmaktad›r.
AC bobin çal›flma aral›¤›, nominal gerilim de¤erinin yüzde 80yüzde 110 aras›ndad›r. Röle, ani
gerilim düflümlerinde yüzde 30
de¤erine kadar tan›mlanan sisteme uygun olarak çal›flmas›n›
sürdürür. Bobin enerji tüketimi 3
VA’dir. DC bobin geriliminde ise
çal›flma aral›¤› yüzde 75-yüzde
110 aral›¤›ndad›r. Ani düflümlerde yüzde 10’a kadar röle çal›flmas›n› sürdürür. DC bobin enerji tüketimi 2 W’d›r. Bafllang›ç
kontak direnci, 100 mOHM’dur.
Elektriksel olarak rölenin dayan›m› 300 bin olup mekaniksel
114
ve 11’li olmak üzere 2 farkl› tiptedir.
dayan›m› 10 milyondur. Bobinle
kontak aras›ndaki dielektrik dayan›m 1500 V AC olup aç›k kontaklar aras›ndaki dayan›m ise
1000 V AC’dir. Mekeniksel olarak açma ve kapama süreleri 25
ms’nin alt›ndad›r. PCB ve Plugin montaja uygundur. Genel
amaçl› kullan›mlar için dizayn
edilmifltir. Kontak seçenekleri 8
Soketler
Soketler, normal pinli ve yass›
pinli olmak üzere iki ana gruba
ayr›l›r. Normal pinli sokat seçeneklerinde 8’li ve 11’li olmak
üzere 2 ayr› kontak seçene¤i
vard›r. Yass› soketlerde ise yass› pin giriflli, bak›r ba¤lant›l› ve
parmak korumal› olmak üzere 3
temel ana seçene¤in alt›nda
farkl› kontak yap›lar›n› içeren
birden çok seçenek mevcuttur.
DOSYA RÖLE
Koruma / Kontrol Röleleri
DKE Elektrik Elektronik
Sistemin kusursuz olarak
çal›flmas›n› ve ola¤an d›fl›
olaylar sonucunda zarar
görmemesini sa¤lamak
oldukça önemlidir. Bu
amaçla sistemde koruma
röleleri kullan›l›r.
DKE, kalite yönetim sisteminin
TS EN ISO 9001:2000 standartlar›na
uygunlu¤unu
TÜV
Nord’dan tescil ettirerek belgelendirmifltir.
Motor Koruma Röleleri
Üç fazl› devrelerde motorlar dururken veya çal›fl›rken iki fazla
beslenirlerse, flebekeden fazla
ak›m çekerler. Çektikleri afl›r›
ak›m motorun yanmas›na sebep
olur. Fazlardan birinde gerilim
düfltü¤ünde veya tamamen keTeknik Özellikler
Çal›flma Gerilimi
Gerilim De¤iflimi
Kontak Ak›m›
Kontak Tipi
Uyar› LED’leri
Power LED
3x380VAC (50/60Hz) 4 Telli Ba¤lant›
±%20
5A
1 Enversör
R Faz› ve Nötr kesikken yanmaz.
R Faz› ve Nötr aç›k,S T Fazlar› kesikken yanar.
Röle LED
Faz-Nötr dengesizli¤i ±%20’yi aflarsa röle konta¤›
b›rak›r. Röle LED’i söner. Faz-Nötr aras›
dengesizlik düzeldi¤inde röle çeker ve röle
LED’i yanar.
Çal›flma S›cakl›¤› -5°C/+50°C
Koruma S›n›f›
IP20
Kablo Kesiti
2.5mm2
Ba¤lant› fiekli
Pano içindeki klemens ray›na
Boyutlar
23x82x80mm
A¤›rl›k
100gr
116
sildi¤inde kumanda devresinin ak›m› kesilir. Bu durumda motor flebekeden ayr›labilirse yanmaktan
korunmufl olur. Bu görevi kumanda devrelerinde
faz koruma röleleri yapar. Bu koruma sayesinde
motor yanmaktan korunur veya oluflabilecek ar›za
önlenir. DKE motor koruma röleleri, bu tarz ar›zalara karfl› koruma amac› ile kullan›lmaktad›r. Röle
yap›s›nda 1 adet enversör kontak bulunmaktad›r.
Faz koruma röleleri, manyetik ve termik olarak s›n›fland›r›labilir.
Zaman Röleleri
DKE zaman röleleri,
koruma ve kumanda
devrelerinde y›ld›züçgen yol verme ünitelerinde ve otomasyon panolar›nda zaman gecikme rölesi
olarak kullan›lmaktad›r. CTA-321S mikroifllemci tabanl›, çok
fonksiyonlu zaman
rölesidir. ‹nce ve dar
yap›s›yla çok amaçl›
kullan›ma uygun olarak tasarlanm›flt›r. 0,5
sn’den 60 dakikaya
kadar hassas olarak
ayarlanabilir.
Dört
farkl› çal›flma fonksiyonu vard›r.
Teknik Özellikler
Teknik Özellikler
‹flletme Gerilimi (Un)
A1-A2 Terminalleri
A1(-)-A3(+) Terminalleri
Gerilim De¤iflimi
‹flletme Frekans›
Kontak Ak›m›
Kontak Tipi
Kablo Kesiti
Ortam S›cakl›¤›
Koruma S›n›f›
Montaj fiekli
A¤›rl›k
118
MSB-132-6TR
DKE röle ihbar kombinasyonlar›, elektrik flebekelerinde koruma hücreleri üzerinde oluflabilecek tüm
ar›zalar›n gösterge ve yönlendirme ifllemlerini gerçeklefltirir. Mikroifllemci tabanl› bir cihazd›r. Cihaz›n
üzerinde 6 ihbar girifli bulunmaktad›r. Bu girifller
sayesinde ar›za ihbar bilgilerini iflleme ve yönlendirme kabiliyetine sahiptir. Modüler hücrelerde ve
koruma panolar›nda Bucholz ihbar, Bucholz açt›,
termometre ihbar, termometre açt›, afl›r› ak›m ihbar,
afl›r› ak›m açt› gibi çeflitli sinyallemelerin ifllenmesinde kolayl›k sa¤layarak iflçilik ve kablajlama sürelerinin minimum seviyeye indirilmesini mümkün
hale getirir. Kullan›m›nda yan donan›mlar gerektirmez.
220VAC
24VDC
(0,85/1,15)xUn
50/60Hz
5A/240VAC
1 Enversör
2,5mm2
-5°C / +50°C
IP20
Pano içindeki klemens
ray›na
100gr
Çal›flma Gerilimi
Gerilim De¤iflimi
‹hbar Gerilimi Girifli
Kontak Ak›mlar›
‹hbar ‹flleme Say›s›
Kesici Açma Sinyali
Aktarma H›z›
Gösterge
Butonlar
Kablo Kesiti
Ortam S›cakl›¤›
Koruma S›n›f›
Montaj fiekli
24VDC,48VDC,110VDC
(0,80/1,20) x Un
24VDC,48VDC,110VDC
5A
6 Adet + 1 Korna
Her ihbar için ayr› ayr›
seçilebilir
≤ 40msn
LED 100.000saat
20.000 basma
2,5 mm2
-5 °C / +50 °C
IP 20
Panoya Önden
DOSYA RÖLE
RG500 Serisi Reaktif Güç
Kontrol Rölesi
Makel fiirketler Grubu
Elektronik sayaçlar ile
birlikte bafllayan üç faz›n
reaktif enerjilerinin ayr›
ayr› ölçülüp kaydedilmesi,
tek fazl› rölelerin ihtiyac›
karfl›layamamas›na neden
oluyor. Sayac›n yazd›¤›
aktif ve reaktif enerjinin
oran›na bak›lmas›, rölenin
sayaç ile tam bir uyum
halinde çal›flmas›n›
gerektiriyor. Makel,
sayaçtaki bilgi ve
tecrübeleri ile yeni ç›kard›¤›
rölede bu uyumu tam
anlam›yla yakal›yor.
120
Günümüzde özellikle küçük ve
orta ölçekli iflletmelerde monofaze yüklerin çok kullan›lmas›
fazlar aras›ndaki yük dengesinin
sa¤lanmas›n› da zor hale getirmifltir. Bu nedenle sistem ölçümünün sadece bir fazdan yap›ld›¤› reaktif güç kontrol röleleri
daralan reaktif ceza oranlar›n›
sa¤layamamaktad›r. Hedef güç
faktörünün yeni yönetmelikler
ile daralt›lmas›; kompanzasyon
sistemlerinde giren reaktif yüklere karfl› tepki h›z›n›n ve girifl
ç›k›fl say›s›n›n artmas›na yol açm›flt›r. Bu nedenle kompanzas-
yonu yap›lacak sistemin karakteristi¤ine uygun kondansatör
seçilmesine dikkat edilmesi gerekmektedir. Fazlar aras› yük
dengesinin daha iyi oldu¤u ve
yük de¤ifliminin daha az oldu¤u
büyük iflletmelerde ise kompanzasyon ihtiyac›na uygun ve farkl› de¤erlerde kademeler oluflacak flekilde kondansatörler seçilmelidir.
Reaktif Güç Kontrol
Rölesinin Özellikleri
Makel RG500 serisi reaktif güç
kontrol rölesi, üç faz ölçüm sistemine sahiptir. Her faz›n ak›m,
gerilim, güç faktörü, frekans›,
aktif güçleri, reaktif güçlerini ölçer ve ekran›nda gösterir. Bilindi¤i üzere Türkiye’de elektronik
sayaca geçildi¤inden bu yana reaktif enerji ölçümünde çok köklü de¤ifliklikler olmufltur. Reaktif
ölçen elektro-mekanik sayaçlar,
endüktif enerjiden kapasitif
enerjiyi ç›kar›r ve kalan› reaktif
enerji olarak yazard›. Kapasitif
ölçüm yap›lmayan iflletmelerde
sistemde kapasitif enerji büyük
ise hiç reaktif yazmazd›. Bu dönemlerde sisteme sabit kapasite
takmak, büyük kapasite takmak
sorunu kolayca çözmekteydi.
Elektronik sayaçlarda ise endüktif enerji ile kapasitif enerji ayr›
ayr› ölçülmekte ve ayr› haf›zalara kaydedilmektedir. Sabit kondansatör kullanmak, tüketiciyi
kapasitif oran afl›m›ndan cezaya
sürüklemektedir. Ayr›ca elektronik sayaçlar, elektro-mekanik
sayaçlara göre çok daha hassast›r. Harmonik, gerilim düflümü,
dengesiz yük, frekans bozulmas›
gibi bozucu etkilerden etkilenmeden ölçüm yapabilmektedir.
Elektronik sayaçlar ile gelen bu
teknik imkanlar ve elektrik arz›ndaki s›k›nt›lar nedeni ile reaktif enerji kullanma oran› düflürülmüfl ve ilerleyen y›llarda daha
da düflürülmesi planlanmaktad›r.
01.01.2008 tarihinden itibaren
ba¤lant› gücü 50 kVA ve üstünde olan aboneler, çektikleri aktif
enerji miktar›n›n yüzde 20'sini
aflan flekilde endüktif reaktif
enerji tüketmeleri veya aktif
enerji miktar›n›n yüzde 15'ini
aflan flekilde sisteme kapasitif reaktif enerji vermeleri halinde reaktif enerji tüketim bedeli ödeyeceklerdir. Piyasaya ilk olarak
Piyasaya ilk olarak 12
kademeli olarak sunulan
RG500, hemen akabinde 16
kademeli versiyonu ile
gelifltirilmifltir. Bu amaç
için kullan›lan standart
ifllemcilerden en az 10 kat
daha h›zl› ifllem yapabilen
DSP (say›sal iflaret iflleyici)
ile geliflmifl kompanzasyon
algoritmas›
koflturulmaktad›r.
12 kademeli olarak sunulan
RG500, hemen akabinde 16 kademeli versiyonu ile gelifltirilmifltir. Bu amaç için kullan›lan standart ifllemcilerden en az 10 kat
daha h›zl› ifllem yapabilen DSP
(say›sal iflaret iflleyici) ile geliflmifl kompanzasyon algoritmas›
koflturulmaktad›r. Bu sayede Makel röle, reaktif güç oranlar›n›
hedef içinde tutarken her bir kademenin devreye alma ç›kar›lmas› say›s›n› ayr› ayr› gözetmekte böylece kondansatör, kontaktör gibi tüm sistem bileflenlerini
maksimum ömürde kullanmaktad›r. Gerek fabrika ç›k›fl› ayarlar› ve gerekse birçok parametreyi
otomatik bulup kullanmas› sayesinde kullan›c›y› yanl›fl ayar yapma riskinden uzak tutmaktad›r.
Bununla birlikte devreye al›nmas› ve iflletimi s›ras›nda kullan›c›
dostu olan röle, fazladan sahip
oldu¤u dört haneli alfa-nümerik
aç›klama sat›r› ile yanl›fl anlafl›lmalara, ekranda anlafl›lamaz
kodlu gösterimlere, tekrarlanmak zorunda kal›nan ifllemlere
son vermektedir. H›zl› kurulum,
kolay kullan›m sa¤lamaktad›r.
Röle, sahip oldu¤u RS485 haberleflme terminali ile bilgisayara
ba¤lanabilmekte ve ürün ile birlikte ücretsiz gelen analiz program› ile rölenin tüm parametreleri
görülüp analiz edilebilmektedir.
Haberleflme yetene¤i, talep do¤rultusunda geniflletilebilmekte,
rölede herhangi bir de¤ifliklik yap›lmadan ba¤lanacak bir Makel
GSM/GPRS modem ile internet
üzerinde okunabilmektedir. Röle, sahip oldu¤u gerçek zaman
saati ile enerji, güç ve güç faktör
de¤erlerini zamana ba¤l› kaydedebilmekte, ba¤l› oldu¤u tesisin
yük karakteristi¤inin kolay analizini ve gerektirdi¤i kademe güçlerinin rahatça tespit edilebilmesini sa¤lamaktad›r. Sahip oldu¤u
genifl silinmez bellek ile enerji ve
istenilen di¤er 3 ölçüm de¤erini
faz faz 40 gün geriye dönük kay›t yapabilmektedir. Bu de¤erler,
analiz yaz›l›m› ile okundu¤unda
grafik ortamda de¤erlendirilir.
Kompanzasyonda Dikkat
Edilmesi Gerekenler
Kompanzasyon, önemsenmesi
gereken bir konudur. Bilgili ve
tecrübeli teknik personel taraf›n-
122
dan sürekli takip alt›nda tutulmal›d›r. Sistemin kuruluflunda
yüklerin eflit da¤›t›lmas›, reaktif güç çekecek cihazlar›n belirlenmesi, harmonik üreten cihazlar için önlemler al›nmas›
kompanzasyonda önleyici faaliyetler olarak düflünülebilir.
Bunlardan sonra sistemin giriflinde reaktif röle ile kompanzasyon yapmak hem daha kolay hem de daha az maliyetli
olacakt›r.
Ar-Ge ve E¤itime Ara
Vermiyor
Makel fiirlekler Grubu’nun ArGe yat›r›mlar›, h›z kesmeden
devam etmektedir. En büyük
ve stratejik yat›r›m›n insana yap›lan yat›r›m oldu¤una inanan
Makel, Ar-Ge’deki bilgi ve tecrübesini gelifltirmekte ve geniflletmektedir. Makel laboratuar›nda sayaçlar›n ve kompanzasyon rölelerinin tüm tip
testleri yap›labilmektedir. Yeni
tasar›mlar›n an›nda yap›labilece¤i PCB prototip cihaz›, testlerinin yap›labilece¤i, Ar-Ge amaçl›
sayaç ve röle ayar masas›, EMC
test cihazlar› ve benzerleri, Makel’e güç ve çeviklik getirmektedir. Tasar›mlar›n yaz›l›m, donan›m ve testleri üzerinde yap›lan
detayl› teknik çal›flmalar, ürünlerin hatas›z, güvenilir ve uzun
ömürlü olmas›n› sa¤lamaktad›r.
Teknolojinin takibi, yeniliklerin
ö¤renilmesi ve adaptasyonu için
firma içi ve d›fl› e¤itimler ile personelimizin sürekli geliflmeleri
sa¤lanmaktad›r. Makel fiirketler
Grubu, TÜB‹TAK, üniversiteler
gibi kurum ve kurulufllar ile sürekli iletiflim içinde, ortak çal›flmalar yapmaktad›r. Akademik
çevreler ile görüfl al›flveriflleri
124
gerçeklefltirilmekte; tasar›mlarda
bunlardan faydalan›lmaktad›r.
Makel, özellikle üniversite özel
sektör iflbirli¤ine inanmakta ve
her iki taraf›n da birbirinden say›s›z faydalar görece¤i ortak çal›flmalar sürdürmeyi düflünmektedir.
Ayr›ca; firma olarak ve gerekse
Elektrik Mühendisleri Odas›,
Elektrik Teknisyenleri Odas› gibi
sivil meslek kurulufllar› ile beraber e¤itimler düzenlenerek sektörün geliflmesine destek verilmektedir.
Ürün Portföyü ve Grup
fiirketleri
Ar-Ge çal›flmalar›n› ilk günden
beri kendi bünyesinde yürütmekte olan Makel, mesken aboneleri için monofaze, düflük tü-
ketimli iflyeri ve ticarethaneler
için trifaze ve yüksek tüketimli aboneler için endüstriyel tipte olmak üzere tüm ölçüm tiplerindeki elektronik elektrik
sayaçlar› ve 16 kademeli reaktif güç kontrol rölesi üretimini
yapmaktad›r. Elektrik sayac›
ve reaktif güç kontrol rölesi
üretimini yapan ve Makel fiirketler Grubu’nun bir üyesi
olan Mak-Say Afi, 200’e yak›n
personel, elektronik dizgi ve
montaj hatt›, bilgisayar kontrollü tam otomatik sayaç ayar
ve test masas›, ERP yaz›l›m›,
kendi gelifltirdi¤i üretim takip
yaz›l›m›, enjeksiyon ve preshanesi ile y›lda 2 milyon adet
üretim gerçeklefltirebilmektedir. Yaklafl›k 2 milyon 500 bin
TL’lik yat›r›m ile son teknolojiye sahip elektronik kart dizgi
üretim hatt› kurulmufl ve üretim esnekli¤ine yeni bir boyut
kazand›r›lm›flt›r. Alan›nda kendisini kan›tlam›fl Amerikan ve Japon firmalar›ndan temin edilmifl
en son teknoloji dizgi ve lehimleme makineleri, ara stok oluflturmadan kesintisiz üretim yapacak flekilde bir otomasyon hatt›
ile birbirine ba¤lanm›flt›r. Dizgi
bölümünde saatteki dizme h›z›
80 bin komponent olan otomasyon hatt› ile el de¤meden, h›zl›,
hassas ve hatas›z kart dizgisi yap›lmaktad›r. Makel, elektronik
ve yaz›l›mda uzmanlaflm›fl Ar-Ge
bölümü ile enerji sektöründeki
teknolojik geliflmeleri takip etmekte ve yeni ürün ve sistem
çözümleri
gelifltirmektedir.
Uzaktan Sayaç Okuma ve Bilgi
‹flleme Merkezi (USOB‹M) projesi ile elektrik da¤›t›m firmalar› ve
serbest tüketiciler için sistem çözümü sunmaktad›r.
DOSYA RÖLE
Röleler ve ‹zleme-Kumanda
Yaz›l›m›
Aktif Mühendislik
Rogowski ak›m trafosu ile
çal›flan MC30-RG 3 faz 1
toprak afl›r› ak›m ve toprak
koruma rölesinin bütün
girifl-ç›k›fllar›
programlanabiliyor.
ActwinRM röle izleme ve
kumanda yaz›l›m› ise
kullan›c›lara tek hat çizme
ve tek hat üzerinde dinamik
röle gösterimi özelli¤i
sunuyor. GPRS ve RS485
haberleflme deste¤i bulunan
yaz›l›m, meydana gelen
olaylar›n, alarmlar›n ve
yap›lan bütün ifllemlerin
zaman etiketi ve aktif
kullan›c› bilgileriyle
kaydedilmesine olanak
tan›yor.
126
Aktif Mühendislik’in yeni ürünü
Rogowski ak›m trafosu ile çal›flan MC30-RG 3 faz 1 toprak afl›r› ak›m ve toprak koruma rölesi,
20-500 mV aras›nda girifl gerilimi
ile çal›fl›yor. Cihaz, elektrik da¤›t›m sistemlerinde, direnç üzerinden topraklanan ya da kompanzasyonu yap›lan trafo korumalar›nda kullan›labilir. 3 dijital girifli
ve 2 röle ç›k›fl› bulunan MC30RG’nin bütün girifl ç›k›fllar› programlanabilir özelliktedir.
K›zakl› ve modüler tasar›m› sayesinde müflteriye kurulum ve
ba¤lant› kolayl›¤›yla birlikte toroid ak›m trafolar› ile kullan›l-
mas› sayesinde de hücre içindeki alandan kazan›lmas›n› sa¤lar.
Ek modüller kullan›larak istendi¤i kadar girifl ç›k›fl sa¤lanabilmekte ve böylece sistem de¤iflikliklerinde baflka röle kullan›lmas›na gerek kalmamaktad›r.
Di¤er bir yeni ürün olan ActwinRM röle izleme ve kumanda
yaz›l›m› ise ak›m ve fider koruma rölelerini izlemek ve gerekti¤inde uzaktan müdahale etmek
için gelifltirilmifl bir Windows
uygulamas›d›r. Yaz›l›m›n temel
özellikleri flu flekildedir:
• GPRS ve RS485 haberleflme
deste¤i
• Tek hat çizme ve tek hat üzerinde dinamik röle gösterimi
• Rutin okuma ile alarmlar›n ve
kesici pozisyonlar›n›n sürekli izlenmesi
• Üç kademeli yetkilendirme ile
yetkisiz müdahalelere karfl› koruma
• Meydana gelen olaylar›n,
alarmlar›n ve yap›lan bütün ifllemlerin zaman etiketi ve aktif
kullan›c› bilgileriyle kaydedilmesi
• Oluflan alarmlar›n daha önceden belirlenmifl cep telefonlar›na SMS ile bildirilmesi
• Bütün da¤›t›m merkezlerinde
oluflan alarm ve olaylar›n istenilen zaman aral›klar›nda tek bir
pencereden görüntülenmesi
• ‹stendi¤i zaman röle üzerinden anl›k de¤erlerin okunmas›,
son açmalarla ilgili bilgilerin
al›nmas› vb okuma ifllemleri ve
kesici kumandas›
• Cep telefonu ve cep bilgisayarlar› üzerinden izleme ve kumanda
Actwin Mobile mobil
eriflim yaz›l›m›, cep
telefonlar› ve bilgisayarlar›
için gelifltirilmifl, Actwin
RM ile tan›mlanan rölelerin
cep telefonu flebekesi olan
herhangi bir noktadan
izlenip kumanda
edilebilmesine olan
sa¤layan bir yaz›l›md›r.
Mobil eriflim yaz›l›m›
Actwin RM yaz›l›m›nda
tan›mlanan röleleri
otomatik olarak yükler.
Rölelerin mobil yaz›l›m
üzerinde tekrar
tan›mlanmas›na gerek
yoktur.
kezi, röle vb tan›mlamalar›n› ise
sadece yönetici kullan›c› yapabilir.
Mobil Eriflim
Actwin Mobile mobil eriflim yaz›l›m›, cep telefonlar› ve bilgisayarlar› için gelifltirilmifl, Actwin
RM ile tan›mlanan rölelerin cep
telefonu flebekesi olan herhangi
bir noktadan izlenip kumanda
edilebilmesine olan sa¤layan bir
yaz›l›md›r. Mobil eriflim yaz›l›m›
Actwin RM yaz›l›m›nda tan›mlanan röleleri otomatik olarak
yükler. Rölelerin mobil yaz›l›m
alarm onaylama ve cihaz üzerinden anl›k veri çekme yetkisine
sahiptir. Fakat, hiçbir tan›mlama
yapamaz. Yeni bir da¤›t›m mer-
Yetkilendirme
Yaz›l›mda üç farkl› yetkilendirme seviyesi vard›r. Bunlardan s›n›rl› kullan›c›, sadece görüntüleme yapabilir. Standart kullan›c›
ise görüntülemenin yan› s›ra,
Röle tipleri
MC1V
Çok ifllevli tek fazl› afl›r› gerilim/düflük gerilim rölesi: 59, 27, 81 >, 81 <
MC3V
Çok ifllevli üç fazl› afl›r› gerilim/düflük gerilim rölesi: 59, 27,81 >, 81 <, 59Vo, 59V2, 27V1
MC20
Afl›r› ak›m ve toprak ar›zas› koruma rölesi: 50/51, 50N/51N, 51BF
MC30
Üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak ar›zas› koruma rölesi: 49, 50/51, 50N/51N, 51 BF
MC40
Üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak koruma ar›zas› (4 AT ile ba¤lant›): 49, 50/51, 50N/51N, 51 BF
MC20-R
Afl›r› ak›m ve toprak ar›zas› koruma rölesi: 50/51, 50N/51N, 51 BF, 79
MC30-R
Tekrar kapama ifllevine sahip üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak ar›zas› koruma rölesi: 50/51, 50N/51N, 51 BF, 79
MC30-RG Tekrar kapama ifllevine sahip üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak ar›zas› koruma rölesi: 50/51, 50N/51N, 51 BF, 79, 67N
MC30-BC Üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak ar›zas› + ar›zal› iletken rölesi: 50/51, 50N/51N, 51 BF, BC (12/12)
MCDC-I
DC. ak›m rölesi: 76/32,49,51 BF
MCDC-V
D.C. gerilim rölesi: 45,80
MCM
Motor koruma rölesi: 37,46,47,48, 49, 50/51, 51LR, 64S, 66, 68
128
üzerinde tekrar tan›mlanmas›na
gerek yoktur. Aktif Mühendislik,
Microelettrica Scientifica distribütörlü¤ü ile birlikte AG / OG /
YG sistemlerinde gerekebilecek
bütün koruma fonksiyonlar›n›
gerçeklefltirebilecek komple sekonder koruma ürün band›na
sahiptir. Ayr›ca rölelerin IEC
standartlar›nda yap›lm›fl tip testleri; ISO9001, ISO14001, baz› röle serilerinde IEC61850 protokolü için Level A sertifikas› gibi
belgeleri mevcuttur.
MC Serisi
MC serisi, piyasaya son derece
yüksek seviyede modülerli¤e sahip olan, kontrol ve iletiflim ye-
tenekleri bak›m›ndan en son
flartlara cevap veren oldukça rekabetçi bir koruma rölesi sunmak amac›yla gelifltirilmifltir. Her
bir röle, s›n›rl› say›da koruyucu
ifllev içerir. Fakat kompakt boyutlar› sayesinde, en çok talep
edilen ihtiyaçlar› tatmin etmek
üzere farkl› üniteler modüler bir
mahfaza içerisinde kombine edilebilir.
Ultra Serisi
Ultra serisi Microelettrica Scientifica koruyucu rölelerinin en üst
serisidir. ‹letim, da¤›t›m tesisleri
ve endüstriyel tesislerdeki her
türlü uygulama için en talep edici teknik özellikleri karfl›layacak
biçimde gelifltirilmifltir. Ultra röleleri,
koruman›n
yan›nda
komple bir ölçme sisteminin gerekli oldu¤u tüm uygulamalarda
kullan›l›r.
Her bir röle; koruma, ölçme ve
kontrolü birlefltiren çok ifllevli
bir ünitedir.Bu seride yer alan
röleler, CAN BUS iletiflim portu
ve komple ilave modül grubu
sayesinde ilave bir PLC’nin kullan›lmas›na gerek kalmaks›z›n,
birbirine ba¤l› alt istasyon sistemi için karmafl›k bir girifl / ç›k›fl
mant›¤› uygulayabilmektedir.
N-DIN serisi, en verimli
kurulum alan› büyüklü¤ü performans ve maliyetperformans oranlar›n›
sunmas›yla öne ç›kar.
Rölenin yürütümü, DIN ray
montaj› içindir. Fakat, ön
paneli – kontrolleri,
sinyalleri ve ekran›
sökülebilirdir. Röle, ana
gövdesinden ayr› bir
biçimde, anahtarlama
panellerinin ön taraf›na
veya motor kontrol
merkezlerinin üzerine
ankastre olarak monte
edilebilir.
M serisi
M serisi, yüksek ve orta gerilimde koruma yap›lmas› için uygun
Çoklu protokol, röleyi en yayg›n
DCS ve SCADA sistemlerinde
kullan›lmak üzere çok yönlü ve
uygun hale getirir.
Röle tipi
U-MLEs
U-MLC
U-MLC-M
DTMR
FMR
MMR
130
D.C. sistemler için yönetim rölesi: 49, 32/76, 80,45,64, 79, DI, dl/dt, Rapp, lapp, CMI, LT, BF
D.C. sistemler için yönetim rölesi (‹talyan Demiryollar› onayl›): 27/59, 32, 45, 49, 64, 76, 79, 80
D.C. enerji ölçme: I, V, W, E
Diferansiyel transformatör rölesi: 50/51, 87T, 87N/51N
Fider yönetim rölesi: 49, 50/51/67, 50N/51N/67N, 27/59, 81, 46, 59Uo, 51BF, F 27U1, 59U2/47, 79
Motor yönetim rölesi: 12/14, 37, 27/59,46,49, 50/51, 51 LR, 51 BF, 55, 64, 66, 81
olan mikroifllemci tabanl› rölelerin komple serisidir. Performans,
ifllevsellik, yenilik ve güvenilirli¤in bileflimini sunar. Seri, iyi seviyede bir modülerlik sa¤layan
bir dizi iletiflim ve kontrol modülüyle tamamlan›r.
A Serisi
Burada sunulan elektronik analog koruma röle serisinin tasar›m›, en yüksek seviyede güvenilirli¤i, hassasiyeti ve parazit ba¤›fl›kl›¤›n› sa¤lamak üzere en geliflkin teknolojilere uygun bir biçimde yap›lm›flt›r. Güvenli bir
biçimde boyutland›r›lm›fl ve korunmufl olan birinci tercih bileRöle Tipi
IM30-AB
IM30-AP
IM30-C
IM30-D
M-ARM513
SCM21
MM30
MM30-D
MM30-W
IM30-T
MD32-T
MD33-T
MTR33
IM30-G
IM30-BOO
IM30-DR
MG30
MD32-G
SPM21
M-LIB3
M-HIB3
M-HIV3
MFP
UM30-A
UFD34
MU30
MW33
MX7-5
MX14-5
132
flenlerle imal edilirler. Röle tipleri, talep üzerine detayland›r›labilir.
N-DIN Serisi
N-DIN serisi, en verimli kurulum
alan› büyüklü¤ü / performans
ve ilaveten maliyet / performans
oranlar›n› sunmas›yla öne ç›kar.
Rölenin yürütümü, DIN ray
montaj› içindir. Fakat, ön paneli
– kontrolleri, sinyalleri ve ekran›
sökülebilirdir ve röle, ana gövdesinden ayr› bir biçimde, anahtarlama panellerinin ön taraf›nda
veya motor kontrol merkezlerinin üzerinde ankastre olarak
monte edilebilir. Sadece tek bir
ön panel, 31 adet röle ana gövdesi ünitesini kontrol edebilir.
Röle ana gövdesi, ön panel olmaks›z›n ba¤›ms›z bir ünite ola-
Üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak korumas› – çift setli ayar : 50/51, 50N/51N, 51BF
Üç fazl› afl›r› ak›m ve toprak korumas›: 50/51, 50N/51N, 51 BF
Kapasitör afl›r› yükü, toprak ar›zas› ve dengesizlik korumas›: 50/51, 50N/51N, 46N, 37, 51 BF
Üç fazl› afl›r› ak›m + yönlü toprak ar›zas›: 50/51, 50N/51N/67N, 59Uo, Pt, 51 BF
Birden çok kapama programlanabilir tek/üç fazl› otomatik tekrar kapama: 79
Üç giriflli senkronizasyon kontrolü: 25, 27/59, 81.
Motor korumas›: 12/14, 37,46, 47, 48, 49, 50/51, 51 LR, 64, 66
Yönlü toprak ar›zas› korumal› motor korumas›: 12/14,37, 46, 47,48, 49, 50/51, 51 LR, 64N, 66
Gerilim ve güç kontrollü motor koruma rölesi: 12/14, 27/59, 37, 46, 47,48,49, 50/51, 51 LR, 55, 64, 66, 81
Üç fazl› termal + afl›r› ak›m + toprak korumas›: 46,49, 50/51, 50N/51N, 51 BF, l2t
Yüzde eflikli transformatör diferansiyel korumas›: 87,87N
3 sarg›l› transformatörler için yüzde eflikli transformatör diferansiyel rölesi: 87, 50/51
Transformatör kademesi control rölesi: 27, 59, 37, 50/51,90
Çok ifllevli jenaratör korumas›: 32,40, 46, 50/51, 51 BF, 64S
Toprak ar›zas› rölesi – çift setli ayar: 50N/51N, 51 BF
Yönlü toprak ar›zas› korumal› üç fazl› afl›r› ak›m + otomatik tekrar kapama: 50/51, 50N/51N/67N, 46, 79, 51BF
Jeneratör koruma ve yönetim: 21, 24, 27/59, 32, 37, 40,46,49, 50/27, 50V/51V, 51 BF, 60FL, 64S, 81
Yüzde eflikli generatör diferansiyel rölesi: 50/51,87N or 64S, F87, 51 BF
Generatör senkronizasyon rölesi: 25, 27/59/81, 90
Düflük empedansl› diferansiyel koruma rölesi: 87B
Yüksek empedans eflikli diferansiyel koruma rölesi: 87, 51 BF
AT sekonder devrelerinin izlendi¤i üç fazl› yüksek empedans eflikli diferansiyel koruma rölesi: 87B, 59S
Kablolar ve hatlar için diferansiyel koruma rölesi: 87/85,50/51, 51 BF
Vektör kaymas› tespiti yapan üç fazl› gerilim, frekans ve s›f›r bileflen gerilim koruma rölesi: 24, 27d/59d, 47, 59, 59Uo, 81
df/dt & dv/dt kontrolünün yap›ld›¤› üç fazl› dijital 4-aflamal› frekans rölesi: 27/59, 81, df/dt, dv/dt
Çok ifllevli üç fazl› ölçme ünitesi
Güç yönetimi rölesi: 27/59, 81, 32
Programlanabilir arayüz ve kontrol modülü: 7 Dijital girifl ve 5 ç›k›fl rölesi
Programlanabilir arayüz ve kontrol modülü: 14 Dijital girifl ve 5 ç›k›fl rölesi
rak da kullan›labilir. Röle tipleri,
talep üzerine detayland›r›labilir.
Sekonder Koruma Röleleriyle
‹lgili Öneriler
Sekonder koruma rölesi kullan›c›lar›, proje olufltururken ya da
teklif al›rken uzun vadeli ve
komple çözüm alabileceklerinden emin olmaya çal›flmal›d›r.
Çünkü sekonder koruma rölesi
tek bafl›na görev yapan bir cihaz
de¤ildir. ‹çerisinde bulundu¤u
hücre, açma kapama yollad›¤›
kesici ve uzaktan kontrolü sa¤layan sistem en az röle kadar
önemlidir. Di¤er yandan sat›fl
sonras› destek al›nmas› da hem
ayar yapma hem de servis konusunda çok önemlidir. Bu nokta-
lar› bir bütün halinde çözümlemek, kullan›c›lara zaman kazand›rman›n yan› s›ra maliyet anlam›nda da iyilefltirme olana¤› sunacakt›r.
Baz› Röleleri Kendi
Tesislerinde Üretiyor
Aktif Mühendislik, Microelettrica
Scientifica distribütörü olarak,
Türkiye’de ve Dünya üzerinde
baflta ‹ran, Sudi Arabistan, BAE,
Kuveyt, Ürdün, Lübnan, Irak,
M›s›r, Kenya, Senegal, Nijerya, S.
Afrika, Özbekistan, Türkmenistan, Azerbaycan, Yemen, Pakistan, Filistin, Bahreyn, Umman,
Katar, Suriye, Sudan, Etiyopya,
Gana, Tanzanya, Libya, Fas, Tacikistan olmak üzere hem sektö-
re öncülük etmek hem de pazar
pay› anlam›nda çal›flmalar›n›
sürdürmektedir. Aktif Elektroteknik firmas› ile OG hücreler ve
Aktif Mühendislik firmas› ile röle
yönetim yaz›l›mlar› kullan›larak
haz›rlanan komple çözümler sayesinde OG alan›nda müflterilere anahtar teslim proje hizmeti
sunulmaktad›r. Aktif Group, Aktif Elektroteknik’teki hücre imalat›n›n yan› s›ra baz› tipteki rölelerin üretimini ‹stanbul fabrikas›nda gerçeklefltirmektedir. Böylece, teslim ve servis süreleri k›salmaktad›r.
Öncelik Ar-Ge’de
Bütün grup flirketleri, 10 y›l› aflk›n süredir ISO 9001 kalite belgelerine, baz› grup flirketleri ise
ayn› zamanda ISO 14001 ürün
ve ISO 18001 güvenlik sertifikalar›na sahiptir. Aktif’in en önemli aktivitesi araflt›rma ve gelifltirme olmakla birlikte bunlar için
ortalama üzerinde yat›r›m yap›lmaktad›r. Bütün mekanik projeler ve geliflmeler, 3 boyutlu olup
3D-CAD platformunda tasarlanmaktad›r.
Ayn› zamanda enerji mühendisli¤i için kendi simülasyon yaz›l›mlar›m›z›n gelifltirilmesinin yan› s›ra enternasyonal dizayn ve
simülasyon yaz›l›mlar› da en iyi
flekilde kullanmaktad›r ve müflterilerin Net ve Java platformlar›ndaki yaz›l›mlar› da gelifltirilebilmektedir. Aktif, bütün makine
park›ndaki panç, lehimleme,
kesme ve test ekipmanlar›n›
2009 y›l› içerisinde en yeni ve
teknolojik olanlar› ile yenilemifltir. Aktif, teknik ve ticari bilgi kalitesini yükseltmek için iç e¤itimlere ve profesyonel kurslara çok
önem vermektedir.
134
DOSYA RÖLE
Demiryolu Uygulamalar›na
Yönelik Endüstriyel Tip Röleler
Gazanfer Sanl›top Mekatronik
Demiryolu uygulamalar›nda
kullan›lan rölelerin daha
yüksek teknik ihtiyaçlara
cevap vermesi gerekiyor.
Yang›na dayan›kl›l›¤›n da
çok önemli oldu¤u bu
ürünlerin güvenilir
üreticilerden al›nmas›,
ileride meydana gelebilecek
sorunlar› büyük ölçüde
engelliyor.
Lokomotiflerde, vagonlarda ve
di¤er tüm demiryolu tafl›t araçlar›nda kullan›lan rölelerin daha
yüksek teknik ihtiyaçlara (daha
genifl çal›flma aral›klar›, daha
yüksek flok ve vibrasyon dayan›mlar›, daha genifl s›cakl›k ve
nem oran› aral›klar›nda çal›flma
imkan›, …vs) cevap verecek nitelikte olmas› gerekmektedir.
Hepsinden daha önemlisi, yang›na dayan›kl›l›k sa¤layan özellikler, röleyi oluflturan tüm parçalarda bulunmal›d›r.
Malzemelerin Yang›n ve
Duman Karakteristikleri
Rölelerin ve bunlara ait soket ve
aksesuarlar›n özel izolasyon sa¤lay›c› malzemelerden imal edilmifl olmas› gerekmektedir. Bu
malzemelerin, UNI.CEI.11170-3
136
standartlar›nda LR1’den LR4’e
kadar risk seviyeleri için tan›mlanan yang›n koruma gerekliliklerini sa¤layan özelliklere haiz
olmas› flartt›r.
• Yang›n testine reaksiyon göstermeye (tek nokta alev kaynakl› ISO.11925-2 testine göre) uygun olmal›d›r.
• NF.F.16-101’e göre duman s›n›f› F2 (veya daha yüksek) ol-
2010 y›l› bafl›nda Gazanfer
Sanl›top Mekatronik
Ürünler Pazarlama Afi’nin
yetkili kanal da¤›t›m
partnerli¤ini yapt›¤›
Finder’in ürün portföyünde
demiryolu ve sinyalizasyon
ifllerine yönelik çözümler
de yer almaktad›r.
mal›d›r (Ç›kan duman›n ›fl›k geçirgenli¤i NF.X.10-702-2 ve
NF.X.10-702-1’e göre ve zehirleyicili¤i
NF.X.70-100-1
ve
NF.X.70-100-2’ye göre hesaplanmal›d›r).
Rölelerin Mekanik ve
‹klimsel Karakteristikleri
Tesadüfi titreflimlere ve floklara
karfl› rölenin, soketinin ve aksesuarlar›n›n dayan›m› kategori-1,
s›n›f-B ürünler için istenen
EN.61373 standard›na uygun olmal›d›r. Bunlar›n s›cakl›k ve
nem dayan›mlar› da EN.50155
standard› TX s›n›f›na uygun olmal›d›r. Demiryolu ve sinyalizasyon ifllerine yönelik Finder rölelerden baz›lar› flu flekilde s›ralanabilir:
46 Serisi Demiryolu Röleleri
Anma ak›m› 8 Amp 2 CO(de¤iflken kontak) olarak kullan›labilmektedir. 96 ve 97 serisi soketleri mevcuttur. Bobin, elektromanyetik uygunlu¤u sa¤layan özel
modüle sahiptir. Yukar›da bahsedilen tüm standartlara uygundur.
56 Serisi Demiryolu Röleleri
Anma ak›m› 12 Amp 2 CO(de¤iflken kontak) veya 4 CO(de¤iflken kontak) olarak kullan›labil-
138
mektedir. 96 ve 97 serisi soketleri mevcuttur. Bobin, elektromanyetik uygunlu¤u sa¤layan modüle sahiptir. Yukar›da bahsedilen
tüm standartlara uygundur.
86 Serisi Zamanlay›c›
Modülleri
Çok fonksiyonlu veya çift fonksiyonlu modelleri mevcuttur.
De¤iflken voltajl› kullan›ma uygundur. 0,05 sn’den 100 saate
kadar zaman ayar› yap›labilmektedir. AC ve DC bobinli genifl
seçeneklere sahiptir. 96 ve 97
serisi soketleri mevcuttur.
72 Serisi ‹zleme Röleleri
Anma ak›m› 6 Amp olarak kullan›labilmektedir. Faz s›ras› ve faz
kayb›n› kontrol eder. Universal
voltaj (208…480 VAC) izlemesi
yapmak mümkündür.
80 Serisi Modüler
Zamanlay›c›lar
Anma ak›m› 16 Amp olarak kullan›labilmektedir. Çok fonksiyonlu veya tek fonksiyonlu modelleri mevcuttur. 0,1sn’den 24
saate kadar 6 farkl› skalada zaman ayar› yap›labilmektedir.
De¤iflken voltajl› kullan›ma uygundur.
81 Serisi Modüler
Zamanlay›c›lar
Anma ak›m› 16 Amp olarak kullan›labilmektedir. Çok fonksiyonlu veya de¤iflken voltajl› modelleri mevcuttur. 4 tanesi ana
besleme bafllamal› ve 3 tanesi
sinyal bafllamal›+reset’li olmak
üzere 7 farkl› fonksiyonda kullan›labilir. 0,1 sn’den 10 saate kadar 6 farkl› skalada zaman ayar›
yap›labilmektedir.
13 Serisi Elektronik
Ad›m Rölesi
Anma ak›m› 16 Amp olarak kullan›labilmektedir. Mekanik ve
elektriksel ömür olarak daha
uzun dayan›m sa¤lamaktad›r.
IEC.364 standard›na göre SELV
uygulamalar›na uygundur.
ELEKTRON‹K
Actwin EMS Enerji Yönetim
Yaz›l›m›
Emre Sami SÜZER, Proje Müdürü
Aktif Group
Actwin EMS enerji yönetim
yaz›l›m›n›n piyasaya bu y›l
sürülen dördüncü
versiyonunda
özellefltirilebilir, sürükle
b›rak ile çal›flan SCADA
ekranlar› yer al›yor. Bu
özellik, kullan›c›lar›n kendi
ekranlar›n› tasarlamas›na
olanak sa¤l›yor.
Kullan›lan enerjiyi takip etmek;
maliyetlerin hesaplanmas›, olas›
problemlerin önceden tespit
edilmesi ve verimli kullan›m için
önemlidir.
Enerji izleme sistemleri enerji
analizörleri, enerji kalite kaydedicileri ve sayaçlar› izleyerek bu
amaca hizmet için gelifltirilmifl
olan sistemlerdir.
Ürünün maliyeti, bir fabrikada
üretimde kullan›lan ekipmanlar›n enerji tüketimleri takip edilerek daha do¤ru hesaplanabilir.
Ayn› flekilde bir al›flverifl merkezinde so¤utma/›s›tma sistemi,
ortak ayd›nlatma panolar› vb. tüketimleri izlenerek ortak kullan›m bedelleri net flekilde paylaflt›r›labilir.
Yukar›da bahsedilen amaçlara
yönelik olarak 9 sene önce ilk
versiyonu piyasaya sürülen Actwin EMS enerji yönetim yaz›l›m›n›n dördüncü versiyonu 2011
y›l›nda tamamland›. Böylece yaz›l›m, müflterilerden gelen talepler ve ça¤›n getirdi¤i gereksinimler do¤rultusunda son teknoloji ve IEC standartlar›nda tamamen Aktif Group bünyesinde
son sürümüne ulaflm›fl oldu.
Yeni sürümün en önemli özelliklerinden biri özellefltirilebilir,
sürükle b›rak ile çal›flan SCADA
ekranlar›d›r. Kullan›c›lar, art›k
kendi SCADA ekranlar›n› kolayca tasarlayabilir. Arka fona bir
fabrika resmi koyup üzerine çeflitli tiplerdeki göstergelerden birini seçip, kendi özel ekranlar›n›
tan›mlayabilirler. Bu ifllem, tan›mlanabilecek ekran say›s›nda
bir s›n›r olmadan gerçeklefltirilebilir. Birden çok SCADA ekran›
aç›p, bu ekranlar› farkl› monitörlere gönderip tüm sahalar› ayn›
Harmonik bozulma, gerilim ve
ak›mda oluflan dalgalanmalar
vb. enerji kalitesi parametreleri
izlenerek de elektronik kartlar›n
kullan›ld›¤› pahal› ekipmanlar›n
ar›zalanmadan önce korunmas›
sa¤lanabilir.
Ayr›ca enerjinin s›n›rl› ve çok
de¤erli oldu¤unun anlafl›ld›¤›
dünyada tüketilen enerjiden tasarruf etmek çok önemlidir.
Enerjiden tasarruf etmek, onu
verimli kullanabilmek için ifle
onu düzenli olarak takip ederek
bafllamak gerekiyor.
140
Program sayesinde birden
çok SCADA ekran› aç›p, bu
ekranlar› farkl› monitörlere
gönderip tüm sahalar› ayn›
anda izleyebilmek
mümkündür.
anda izleyebilmek mümkündür.
SCADA Ekran› Gösterge
Tipleri
• Dijital ölçüm göstergesi: ‹stenen cihazdan, istenen ölçümü
dijital etiket olarak gösterir.
• Reaktif izleme: Seçilen cihaz›n
reaktif durumunu izler. Oranlar›
sütun grafik olarak; tüketimleri
de yaz›l› gösterir. Ceza durumunu kontrol ederek yaz›l› ve ›fl›kl› uyar› verir.
• Analog gösterge: ‹stenen cihazdan, istedi¤iniz ölçümü analog gösterge olarak gösterir.
• E¤ilim grafi¤i: Seçilen ölçümü
gerçek zamanl› olarak grafik
üzerinde gösterir.
142
Actwin EMS Genel Özellikleri
• RS485, RS232, Ethernet, ADSL
(Internet), fiber-optik ve GPRS
üzerinden haberleflebilir.
• Modbus-RTU haberleflmeli her
cihaz ile haberleflebilir.
• IEC1107 (IEC62056-21) sayaç
protokolünü destekler. Bu sayede piyasadaki sayaçlar›n ço¤uyla
haberleflebilir.
• Ölçüm tipleri, IEC 61968-9
standard›na göre yap›land›r›lm›flt›r.
• Ölçümler tablo olarak gösterilebilir. Tablolar MS Excel, PDF,
web sayfas› olarak kaydedilebilir.
• ‹stenilen ölçümlerin grafikleri
çizdirilebilir. Grafik üzerinde
yaklaflma, uzaklaflma (zoom),
kayd›rma ifllemleri yap›labilir.
• SCADA ekranlar› tan›mlanabilir ve bu ekranlar istenildi¤i kadar monitörde ba¤›ms›z olarak
gösterilebilir.
• Operatör ekran› sayesinde
ba¤l› olan tüm sayaçlar›n tüketim ve reaktif ceza durumlar› izlenebilir.
• Ölçüm noktas› karfl›laflt›rma
raporu ile tüketimler, ortalama
gerilim ve ak›m ölçümleri, reaktif yüzde oranlar› vb parametreler, ölçümler karfl›laflt›r›labilir.
• Cihazlar gruplanabilir ve gruplara özel raporlar tan›mlanabilir.
• Cihaz ölçümleri, internet üzerinden görüntülenebilir.
• Kullan›c›lar, roller ve rollere
yetkiler tan›mlanabilir.
• Ölçüm de¤erlerine alarmlar tan›mlanarak SMS ve e-posta uyar›lar› al›nabilir.
ELEKTRON‹K
IGBT’lerde ‹yilefltirilmifl
Anahtarlama
Stefan SCHULER, Development Engineer , Semikron
Çeviri: Halim ÖZMEN, Semikron Türkiye
Dinamik güç kay›plar›n›
azaltmak için h›zl›
anahtarlanan güç yar›
iletkenlerine ihtiyaç vard›r.
Kilovolt aral›¤›ndaki DC
gerilimli tipik bir sistem,
binlerce amperi
anahtarlayan onlarca
paralel ba¤l› güç yar›
iletkenlerinden oluflur. Geçifl
zamanlar›n› mümkün
oldu¤unca k›sa tutmaya
çal›flarak, ortaya ç›kan güç
kay›plar›n› azaltmak
uygulama mühendisleri için
üstesinden gelinmesi
gereken önemli bir konudur.
Fakat, söylemek yapmaktan
daha kolayd›r.
144
Uygulama
mühendislerinden
yüksek anahtarlama h›zlar› ve
düflük dinamik kay›plar› istenmektedir. Sinüs ç›k›fl sinyali almak için gerekli asgari PWM frekans›n›n belirleme yaklafl›m›
bundan dolay›d›r. Sürücü sistemlerinde, kay›plara ve mekanik
strese neden harmonikler, daha
yüksek anahtarlama h›zlar› ile
azal›r. En son nesil h›zl› anahtarlanan IGBT’ler, her türlü imkan›
sa¤lar. Dezavantaj› ise açma
(turn-off) an›nda oluflan tepe gerilimi yüksekli¤i üzerinde özellikle güçlü bir etkiye sahip sorunlar› beraberinde getirmesidir.
Verimli Açma (Turn-Off)
Kontrolü
H›zl› açma karakteristikli güç yar› iletkenlerine olan gereksinim
çok aç›kt›r. Ancak, bu özelli¤in
sorunsuz oldu¤u anlam›na gelmemelidir. Yüksek EMC giriflimi
yan›nda açma (turn-off) an›nda
güç yar› iletkenlerinde zararl› tepe gerilimleri oluflmaktad›r. Azami engelleme (blocking) voltaj
afl›l›rsa, güç yar› iletkeni zarar
görür ve genellikle k›sa devre ile
sonuçlan›r. fiekil 1’de, DC bara
gerilimi ve merkez AC noktas›
aras›ndaki yar›m köprünün k›sa
devre endüktans› LB’yi göstermektedir. Bu örnekte, T2 transistörünün kapat›lmas› (turn-on)
iZK (uCE ihmal edilebilir) ak›m›n›n sürekli artmas›na neden olur
(çevrim I).
Açma (turn-off) s›ras›nda (çevrim II), iZK ak›m› IGBT’nin açma
süresi içinde s›f›ra düflmesi gerekir. LZK’da depolanan manyetik
alan, iZK ak›m›n› korumaya çal›fl›r. Ancak, e¤er bu ak›m CZK
snubber kondansatörü ile karfl›land›¤› zaman mümkündür.
fiekil 1: DC bara ve yar›m köprü
devresinde k›sa devre endüktans LB
(basitlefltirilmifl) gösterimi
Açma (turn-off) h›z›n›n
de¤ifltirilmesi, sadece
modülü taraf›ndan
oluflturulan afl›r› gerilim
tepe de¤erini
azaltmaktad›r. DC bara
devresindeki afl›r› gerilim,
öncelikle ak›m seviyesinin
bir fonksiyonudur ve sadece
di/dt azalt›larak çok hafif
bir flekilde düflürülebilir.
fiekil 2. T2 tranzistöründeki uCE gerilimi ve iC ak›m›
Bu kombinasyon, bir resonant
devresidir [3], LZK, CZK ve RZK’n›n
zay›flayan sinus dalgan›n süperpozisyonuna karfl›l›k düflen rezonans frekans› flu flekildedir;
LZK endüktans›nda depolanm›fl
olan enerji, snubber kondansatörünü UZK+Â by t=π/2 gerilimine flarj eder. Ayn› zamanda, k›sa
devre endüktans› LB’den akan
eski ak›m D1 diyoduna yön de¤ifltirir. Ayr›ca, bu ak›m etkisi ve
diyot ileri gerikazan›m› (recovery) (fiekil 3) nedeniyle, bir gerilim katk› bilefleni oluflur. Burada, anahtarlama iflleminden sonra, aç›k çevrimi temsil eden
ak›m kolu bölümlerinin de gözlenmesi gerekir. LModule içindeki
parazitik endüktansa ba¤l›,
di/dt’den oluflan, gerilim tepe
de¤erinin yüksek ve süperimpoze olmas›n› sa¤lar.
uCE Gerilim E¤risi
Açma (turn-off) süresince T2
146
tranzistöründeki uCE gerilim e¤risi (flekil. 2) üç bölümden oluflmaktad›r:
1) UZK; sabit DC-bara gerilimi
2) uModule gerilim e¤risi; açma
(turn-off) s›ras›nda LModule deki
yüksek di/dt ye ba¤l› ve D1 diyodundaki yüksek di/dt.
3) Kendi rezonans› ve LZK’da depolanan enerji nedeniyle, snubber ve DC bara endüktans› aras›ndaki osilasyon (snubber›n LSn
parazit endüktans› ve ba¤lant›
ayaklar› t=π/2 sayesinde, halen
açma an›nda de¤iflmedi¤inden,
birazdaha yüksek sinus dalgas›
genli¤i oluflturur).
Modül parazitik endüktans› taraf›ndan oluflan gerilim, hem de
diyot iletim gerikazan›m (recovery) süresi, di/dt nin bir fonksiyonu ve T2 transiztörünün açma
davran›fl› ile ilintilidir. Ak›m›n
miktar›, yüke ba¤›ml› olarak tan›mland›¤›ndan, di/dt parametresi sadece anahtarlama zaman›n› etkiler. Açma ifllemi tamamlan›r tamamlanmaz en k›sa zamanda bu gerilim tekrar kaybolur. Sadece DC bara devresinde
geçici bir sal›n›m görülebilir.
DC Bara Devresinin Etkisi
DC bara, parazitik endüktans›ndan kaynaklanan gerilim tepesini en aza indirmek için snubber
kondansatörü modül terminallerine do¤rudan monte edilir [4].
Farkl› paylar gerçek uCE e¤risi
temelinde tan›mlanmal›d›r.
Açma (turn-off) s›ras›nda gerilim
e¤risi uZK, üstel zay›flamal› bir
sinüs dalgas› kullan›larak modellenebilir:
Burada, açma ifllemi bafllad›¤›
anda, snubber DC bara gerilim
seviyesinde dolu ve parazitik LZK
endüktans›n›n enerji transferi bu
anda bafllad›¤›ndan uZK pay› s›f›r
ile bafllar.
Â zarf›n›n genli¤i, T2’nin açmas›ndan k›sa bir süre önce DC bara devresi taraf›ndan sa¤lanan
ak›m›n fonksiyonu ve DC bara
geriliminin sabit pay›na sahiptir.
fiekil 3: Güç diyodunun, farkl› di/dt için ileri iyileflme süresi
DC bara parazitik endüktans›
LZK’da depolanm›fl manyetik
enerji baflta CZK snubber kondansatörüne periyodik olarak
sal›n›r ve zay›flayan bir yo¤unlukta (RZK kay›plar› nedeniyle)
geri gelir (DC bara kondansatörlerinin etkin kapasite de¤eri, CZK
ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda yeterince
büyüktür ve bu nedenle ihmal
edilebilir düzeydedir). t=π/2
an›nda LZK’n›n tüm enerjisi WL,
CZK’de mevcut oldu¤unda, Â’n›n
genli¤i afla¤›daki gibi belirlenebilir (WC, CZK’da depolanan
enerjiyi temsil eder):
fiekil 4’te t=π/2 an›nda gösterilen sinüs dalgas›n›n daha yüksek genlik göstermesinin nedeni
LSn’nin etkisidir (fomüllerde ihmal edilmifltir).
Modülün Etkisi
Güç modülünün içerisindeki koflullar farkl›d›r. Yer ve çal›flma
güvenli¤i (yüksek s›cakl›k) sebe-
148
fiekil 4: uZK ve uModul için uCE ve iC dayal› hesaplanm›fl e¤riler.
biyle hiç bir snubber kondansatör monte edilemez. Parazit endüktanslar do¤al olarak modülde vard›r. Örne¤in; içindeki baralar, DBC düzeni ve ba¤ telleri,
bu nedenle uygun tasar›m yoluyla minimize edilmelidir. Ek
olarak, açma (turn-off) gerilim
tepesi di/dt ye ba¤l› oldu¤undan, sadece uygun anahtarlama
zaman modülasyonu yoluyla de¤ifltirilebilir:
Yukar›daki formül diyot gerilim
uD1‘i ek bir bileflen olarak içerir.
Bu gerilim, ayr›ca ileri gerikazan›m zaman› (forward recovery
time) gerilim [1] diye de ifade
edilir. Endüktif yükün serbest
ak›m› (freewheelimg current)
durumundaki gibi e¤er yüksek
di/dt li yüksek bir ak›m iletim
yönünde çal›flan diyoda enjekte
edilirse oluflur. fiekil 3 bir güç
diyodunun takriben 10..20ns süreden sonra azami seviyeye ulafl›p, daha sonra normal ileri gerilim seviyesine düflen gerilim e¤risini (enjekte edilmifl farkl› ak›m
de¤erleri için) göstermektedir.
Azami gerilim birkaç yüz volt
de¤erine ulaflabilir.
Örnek E¤ri Kullanarak
Parametrelerin
Tan›mlanmas›
fiekil 2'deki e¤ri, anahtar karakteristik de¤erlerinin nas›l tan›mland›¤›n› göstermek içindir. Örnek e¤ri, 200 V DC bara devresi,
0.68μF snubber kondansatörü
ve 350μH k›sa devre endüktans›
olan küçük bir deneysel düzenek ile oluflturulmufltur.
DC Bara Paylafl›m Analizi
Seçilen DC bara geriliminde zaman sabitleri τ’yi tan›mlamak
için, e¤riden iki anlaml› ölçüm
noktas› al›nm›flt›r:
DC bara parazitik endüktans›,
seri rezonans devresi (RZK, LZK
ve snubber CZK çevrimi) rezonans koflulunu kullanarak verilen frekansdan hesaplanabilir
(fR=763,5 kHz):
Manyetik kay›p direnci afla¤›daki
flekilde hesaplan›r:
Rezonans devresinin kalite de¤eri:
ω, τ, UZK ve Â genli¤inin daha
zarif ve hassas bir flekilde tan›mlama yolu ise say›sal veri iflleme
ve xmgrace [2] görsellefltirme
arac› kullanmakt›r. Burada, afla¤›daki formül tepe gerilimi ve
birtak›m dalgalanmalardan sonra, aras›ndaki alana uyum sa¤lar:
y = a0 + a1 * sin(a2*g0.s1.x-a3) *
exp(-(g0.s1.x-a3)/a4)
Do¤rusal olmayan bu fleklin yerine oturmas› için 20 iterasyon
yap›larak parametre sonuçlar› elde edilmifl ve tablo 1'de gösterilmifltir.
Tablo 1: Sonuçlar
Sonuç e¤risi fiekil 4’te gösterilmifltir.
Modül Pay›n›n Analizi
Afl›r› gerilimin modül pay›, 2
aflamada ele al›nabilir. ‹lk olarak
ic kollektör ak›m e¤risinin (örne¤in xmgrace ile) türevi yoluyla.
Sonra ölçekleme buna göre ilk
uce tepe gerilim içine, yeni e¤ri
eklerek yap›l›r. Diyot etkisi hala
dikkate al›nmas› gerekti¤inden,
burada bulunan (negatif) ölçeklendirme faktörü, parazit modül
indüktans› ile uyuflmamaktad›r.
Bu nedenle LModule,fict bir hayali
modül indüktans› tan›mland›:
Asl›nda, gerilim e¤risi uModule sadece yar› iletken anahtarlama
150
davran›fllar›n› ve parazit modül
endüktans›na ba¤l› de¤il, ayn› zamanda diyot ileri gerikazan›m›na
(forward recovery) da ba¤l›d›r.
Bu nedenle, LModule,fict diyot ileri
gerikazan›m temeline ba¤l› düzeltilmesi gerekir. ‹leri iyileflmenin (forward recovery) toplam
gerilim art›fl›ndaki azami pay›
esas azami di/dt (fiekil 3)’yi kullan›larak tahmin edilmelidir: Afla¤›da kullan›lan standart güç diyodunun 10kA/μs ileri gerikazan›m
gerilimi Ufr,max, afla¤›daki denklem kullan›larak yaklas›k olarak
oldukça do¤ru bulunabilir:
Bu örnekte, di/dt=1.3kA/μs için
20.5 Volt civar›ndad›r. Bu nedenle afl›r› gerilim, endüktif pay›n sonucu 70 Volt civar›na iner
ve test modülünün kendi endüktans 49.8nH ye (hesaplanan de¤er) düfler. t=0 de, her iki e¤rilerinin süperpozisyonu (flekil 4)
sonucu, hesaplanan e¤ri sonuçlar› asl›nda uce’dir. fiimdi alternatif snubber için karakteristik, kolayca tespit edilebilir.
Kritik Davran›fl
Snubber, DC bara ile birlikte rezonans frekans›n› fRes,ZK olan bir
rezonans devresi gibi davran›r.
Bu nedenle, kritik durumlar oluflabilir. Bu durum örne¤in anahtarlama frekans› f0’›n çift faktörü
olsayd› oluflurdu.
Rezonans devre kalitesi yeterince iyi ise, sonraki anahtarlama
ifllemi s›ras›nda bu enerji snubbera enjekte edilir. Bu sadece
birkaç saat darbesi sonras›nda
kritik bir afl›r› gerilime yol açabilir. Gösterilen test modülünün
nispeten düflük kaliteli olmas›
nedeniyle bu etki 30 kHz ve
üzeri anahtarlama frekanslarda
beklenebilir. Ayr›ca, çeflitli DC
bara devreleri ve/veya modüllerin kötü araba¤lant›lar› da istenmeyen uyarmalara yol açabilir.
Sonuç
Açma (switch-off) s›ras›nda uce
ve iC ölçümünün analizi, parazitik DC bara endüktans› ve modül indüktans› aras›ndaki etkileflim gösterir. Bu flekilde, uygulaman›n zay›f noktalar›n› analiz ve
simülasyonda en iyi duruma getirme potansiyelini kolaylaflt›r›r.
Açma (turn-off) h›z›n›n de¤ifltirilmesi, sadece modülü taraf›ndan oluflturulan afl›r› gerilim tepe de¤erini azaltt›¤› görülebilir.
DC bara devresindeki afl›r› gerilim, öncelikle ak›m seviyesinin
bir fonksiyonudur ve sadece
di/dt azalt›larak çok hafif düflürülebilir.
Açma (turn-off) sürecinin net
aç›klamas›; do¤ru anahtarlama
h›z›, snubber ve modül tasar›m›n› seçerken hem olanaklar ve
hem de k›s›tlamalar gösterir. Önlemlerin dengeli kombinasyonunu -do¤rudan PC’de karmafl›k
testlere gerek kalmadan- maliyetleri ve güvenilirli¤i optimize
etmek iyi bir yoldur.
Kaynaklar
[1] Josef Lutz: Halbleiter-Leistungsbauelemente, Springer-Verlag 2006
[2] Weizmann Institute of Science: grace
/ xmgrace
[3] Steinbuch, Rupprecht: Nachrichtentechnik, Bd1: Schaltungstechnik, Springer-Verlag 1982
[4] Application Note AN7006: IGBT Peak
Voltage Measurement and Snubber Capacitors Specification
TEST/ÖLÇÜ
Senkronizasyon Rölelerinin
Testi
Netes Mühendislik
Senkronizasyon röleleri,
enerji alt›ndaki iki sistemin
emniyetli bir flekilde
birleflmesini sa¤lar. Bu ifllem
için her iki sistemin ba¤lant›
bafllang›ç sekans› gerilim,
faz aç›s› ve frekans
farkl›l›klar›n›n tolerans
limitlerine göre birbirleri ile
uyumlulu¤u sa¤lanana
kadar bloke edilir.
Senkronizasyon röleleri veya
synchrocheck rölelerini test etmek için birbirinden kay›kl›¤›
olan iki ba¤›ms›z gerilime gereksinim vard›r. Örne¤in; bu iki gerilim sinyali birbirinden frekans,
faz aç›s› ile herhangi bir anda
farkl›l›k gösterebilmelidir. En az
sinyallerden birinin gerilim seviyesi ayarlanabilir olmal›d›r. Böylece, interkonnekte ifllemi bafllamadan önce elektriksel durum
için gerçekçi simülasyon ortam›
sa¤lanm›fl olur. Genellikle bu
test rölelerin gerilim giriflleri ile
yönetilir.
PTE Serisi Ekipman ‹le Test
PTE-100-V tek fazl› ve PTE-300V üç fazl› jeneratörlerde bulunan frekans kayd›rma özelli¤inin
PTE-100-V, PTE-300-V, PTE-50CE, PTE-50-CET model test setlerinin temel amplifikatörlerinin
harici bir AC sinyal ile kilitlenme
kabiliyeti ile birleflmesi sonucunda, bu tip koruyucu rölelerin
testinde kullan›lan dF/dT frekans kay›kl›¤› durumu simüle
edilebilir. Test kanallar›n›n frekans›, diferansiyel kayd›rma modunda 0.001 Hz çözünürlük ile
harici sinyal frekans de¤erinden
152
Harici sinyal frekas›nda
oluflabilecek herhangi bir
de¤ifliklik, gerçek zamanda
test ünitesinin frekans
jeneratörü taraf›ndan takip
edilir. Böylece, kayman›n
beklenen de¤erde kalmas›
sa¤lan›r.
kilemeyecektir. Harici sinyal frekas›nda oluflabilecek herhangi
de¤ifliklik, gerçek zamanda test
ünitesinin frekans jeneratörü taraf›ndan takip edilir. Böylece,
kayman›n beklenen de¤erde
kalmas› sa¤lan›r.
de¤ifltirilebilir. Böylece, sürekli
kayma sanal olarak gerçeklefltirilir.
Test prosedürü, k›saca flöyledir;
• Mevcut test kanallar›ndan biri
gerilim moduna al›n›p, rölenin
gerilim girifl ucuna ba¤lan›r.
• Seçilen kanal›n test gerili ayarlan›r.
• Harici gerilim kayna¤›n› rölenin ikinci gerilim girifl ucuna,
harici faz referans gerilimi “External Phase Reference” test unitesinin k›rm›z› girifl ucuna ba¤lan›r.
• Frekans ayar modu differential konumuna al›nr.
• Gerilim ç›k›fl› aktive
edilir ve frekans de¤ifltirilerek rölelerin iflletim de¤erleri tespit edilir.
Afla¤›da tan›mlanan metotta, test
ekipman›ndaki gerilim ç›k›fl kanal(lar›) rölenin bulundu¤u mahaldeki her hangi bir AC kayna¤›na senkronize olacakt›r. Bu
harici sinyal, referans sinyal olarak adland›r›lmaktad›r . Referans
sinyalin yüzde 100 kararl› olmamas›, test tekrarlanabilirli¤ini et-
Düzenek 1: Çevrim ‹çi
Bir Rölenin
Tek Faz Testi
Gerekli minimum test
ekipman›; PTE-300-V veya PTE-100-V frekans›
de¤iflken test setleridir.
Bu en basit durumdur.
Rölenin herhangi bir ta-
154
raf›nda (gen veya bara) mevcut
olan sinyal referans sinyal olarak
kullan›labilir.
Rölenin operasyonel konta¤›n›n›n flalt devresinden izole edilmesi önemlidir.
Rölenin herhangi bir girifli baradan ayr›l›p test seti gerilim ç›k›fl›na ba¤lan›r.
Rölenin di¤er gerilim girifli (hatt›n solunda) ile test setinin harici faz referans› siyah /k›rm›z› giriflini paralel ba¤lan›r.
Frekans kontrol modu diferansiyel-differential (ΔF) konumuna
al›n›r.
Gerilim ç›k›fl›, rölenin anma gerilimi kademesine getirilir ve ç›k›fl› aktive edilir.
Test cihaz›n›n frekans› elle de¤ifltirilerek rölenin çal›flma noktalar› tespit edilir. Referans frekans› 0.001Hz çözünürlük ile
kayd›rmak bu düzenek ile olanakl›d›r.
Düzenek 2: Çevrim D›fl› Bir
Rölenin Tek Faz Testi
Gerekli minimum test ekipman›;
PTE-300-V veya PTE-100-V frekans› de¤iflken test setleridir.
Bara ba¤lant›s› olmamas› halinde, PTE test cihaz›n›n 110 VAC
yard›mc›-auxiliary ç›k›fl› kullan›labilir. Bu, sabit gerilim test cihaz›n›n 220 veya 110 VAC besleme
hatt› ile senkronize edilmifltir.
E¤er rölenin faz bafl›na nominal
gerilimi de¤iflikse (örne¤in 63.5
VAC), 110 VAC 2 faz aras›na
ba¤lanabilir. Frekans de¤erleri,
bu tip testlerde gerilim seviyesine göre daha önemlidir.
110 VAC gerilim yard›mc› ç›k›fl›
rölenin gerilim giriflinden birisine ba¤lan›r ve düzenek 1’de belirtilen 1’den 6’ya kadar olana
ad›mlar tekrarlan›r.
Düzenek 3: Çevrim D›fl›
Rölede 3 Faz Referans
Gerilimi ‹le Çal›flmak
Gerekli minimum test ekipman›;
1 adet frekans› de¤iflken set
(PTE-100-V veya PTE-300-V) ve
bir adet 3 kanall› settir.
3 kanall› test ünitesi, gerekli 3
faz gerilim referans›n› R-T-S olarak rölenin bir taraf›na tatbik
eder.
E¤er PTE-50-CET kullan›l›yorsa,
öncelikle kanallar›n ak›m modundan gerilim moduna çevrilmesi gereklidir. Bu gerilim kanallar›ndan bir tanesi, frekans›
de¤iflken test seti (PTE-100-V or
PTE-300-V)’nin, harici faz referans - external phase reference
siyah/k›rm›z› girifline ba¤lanmal›d›r. Böylece, bu ünitedeki frekans de¤iflmeleri bu sinyale refere edilebilir.
Not: PTE-BUS senkronizasyon metodu,
156
bu test için uygulanamaz. Çünkü frekans de¤iflimi ayn› anda tüm kanallar›
etkilece¤i için rölenin her iki taraf› aras›nda frekans kay›kl›¤› oluflmaz.
Daha sonra rölenin serbest uçlar›na frekans kayd›rma ünitesi gerilim kanal› ba¤lanarak yukar›da
1’den 6.ad›ma kadar olan prosedür tekrar edilmelidir.
Harici Gerilim Sinyaline
Senkronizasyon (Herhangi
Bir Elektronik PTE Test Seti)
Harici gerilim aral›¤› 5 ila 300
VAC aras›nda olmal› ve test ünitesinin panelinde yer alan harici
faz referans - Ext. phase reference siyah ve k›rm›z› girifline ba¤lanmal›d›r. Bu ba¤lant› s›ras›nda
e¤er yanl›fll›kla yeflil renkli girifle
ba¤lant› yap›l›rsa, gerilim kayna¤› k›sa devre olur.
Bunun sonucunda ciddi yaralanmalar ve test ekipman›nda, gerilim kayna¤›nda hasar oluflabilir.
Harici sinyalin frekans aral›¤› 40
ila 70 Hz’dir.
Tüm uçlar, topraktan ve di¤er
uçlardan 1500 VAC’ye kadar tamam›yla izole edilmifltir. Girifl
uçlar› yak›n›nda bulunan LED
gösterge, uygun sinyalin tatbik
edilmesi ile yanar konuma geçer.
Frekans De¤ifltiriciyi
Diferansiyel Moda Set Etme
(PTE-100-V ve PTE-300-V
Setleri ‹çin Geçerli)
Frekans kontrol pedinde mod
tufluna basarak diferansiyel veya
belirlenen ayar modlar› aras›nda
seçim yap›l›r. K›rm›z› LED her
bir moda iflaret eder. Ancak yukar›da belirtildi¤i gibi test ünite-
sinin geçerli referans sinyali alg›lamas› halinde diferansiyel (ΔF)
ayar modu etkinleflebilir. Frekans göstergesi “000.0”konumundan (normal ayar modu 40
Hz’den 300 Hz’e 0.1 Hz çözünürlük ile) “0.000” konumuna
de¤iflir (harici sinyal frekans›ndan -9.999 ile +9.999 Hz frekans
sapmas› 0.001 Hz çözünürlükle).
ENERJ‹
Elektrikli Araç
fiarj ‹stasyonu
Ahmet B‹RLEfiT‹R‹C‹, Genel Müdür Yard›mc›s›
Gersan Elektrik
Gersan taraf›ndan
gelifltirilen elektrikli araç
flarj istasyonlar›, çeflitli
haberleflme altyap›lar›na
adapte olabiliyor.
Üzerlerindeki kart
okuyucular sayesinde
kullan›c›y› tan›yabilen bu
cihazlar, ortalama bir arac›
60 dakika içinde flarj
edebiliyor.
158
Gersan Afi, enerji santrallerinden
evdeki prize kadar uzanan hat
üzerindeki iletkenleri tafl›yan,
birlefltiren, koruyan sistemleri ve
malzemeleri üretmekte olup; yeni ürünü olan elektrikli araç flarj
istasyonu ile elektrik da¤›t›m›
sektöründe önemli bir ad›m atm›flt›r.
Dünya üzerinde h›zla tükenmekte olan petrol, enerji sektöründe yeni aray›fllara yol açarak
alternatif enerji kaynaklar›n›n
kullan›m› ve fosil kaynakl› yak›t
tüketiminin azalt›lmas› yönünde
çal›flmalar› h›zland›rm›flt›r. Petrol
tüketimini azaltmak ve gelecekte oluflabilecek potansiyel enerji
krizlerinin önüne geçmek için
gelifltirilmeye bafllanan elektrik
enerjisi ile çal›flan yüksek verimli otomobiller, yavafl yavafl piyasaya sürülmektedir.
Gelece¤in dünyas›n›n önemli
parçalar›ndan biri olacak bu
araçlar, gereken ilgiyi flimdiden
görmektedir. Elektrikli araçlar›n
üretilmesinin yan› s›ra enerji ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas› da araflt›rma ve gelifltirme gerektiren bir
di¤er önemli konudur. Gersan
Elektrik, bu alanda yenilikçi yaklafl›mlar› ile teknolojik çözümler
sunmaktad›r.
Trafikteki araçlar›n tükettikleri
enerji miktar› göz önüne al›nd›¤›nda ortaya büyük rakamlar
ç›kmaktad›r. Elektrikli araçlar›n
yayg›nlaflmas› ve yanmal› motorlu araçlar›n yerini almas› ile bu
devasa enerji, elektrik enerjisi
üretim, iletim ve da¤›t›m sistemlerinden karfl›lanacakt›r. Bu nedenle enerji sistemi alt yap›s›n›n
gelifltirilerek kapasitenin kademeli ve kontrollü olarak art›r›lmas› gerekecektir. Gersan Elektrik taraf›ndan gelifltirilmifl flarj
istasyon sistemi, bu noktada
devreye girmekte ve enerjinin
da¤›t›m alt yap›s›, enerji kalitesi
kontrolü, araçlar›n h›zl› veya
normal h›zlarda yüksek güvenlikte flarj edilmesi ve flarj›n ücretlendirilmesine kadar olan bir süreci içermektedir.
Patentli ak›ll› flarj
istasyonu, dokunmatik LCD
ekran› ile kullan›c›lara
internete eriflim olana¤›
sa¤lamaktad›r. Ayr›ca
kullan›c›lar, flarj istasyonu
üzerinden kendi
bilgisayarlar›na kablosuz
internet hizmeti için eriflim
flifresi temin
edebilmektedir.
ünitelerinin güç elektroni¤i devresi yap›s›, enerji kalitesinde bir
tak›m s›k›nt›lara yol açabilmektedir. Bu nedenle toplam harmonik distorsiyonu ve enerji faktörünün yönetmeliklerce belirlenen limitleri aflmamas› için sistemin içinde harmonik filtreleme
ve kompanzasyon üniteleri bulunmaktad›r.
Sisteme dahil flarj üniteleri, çeflitli haberleflme yap›lar›na adapte
olabilen, oluflturulan bir merkez
sunucu ile ya da ‹stanbul Kart
gibi bölgesel halihaz›rda kullan›lan sistemlerle haberleflen ekipmanlard›r. Sistem dahilinde flarj
gerçeklefltirmek için sisteme üye
olunarak al›nan radyo frekansl›
tan›mlama (RFID) üye kart› ya
da ‹stanbul Kart benzeri dahili
sistemler kullan›l›r. fiarj ünitelerinin kart okuyucular›, bu kartlar
sayesinde kullan›c›lar› tan›mlar.
Böylece; flarj ifllemini bafllatma,
durdurma, tüketilen enerji miktar› ve bedelini kullan›c› hesab›na yans›tma gibi ifllevlerin güvenli bir flekilde gerçeklefltirilmesi sa¤lan›r. Ünitelerin içinde
bulunan iletiflim modülleri, yerel
a¤ veya internet üzerinden merkez sunuculara ba¤lanabilmektir. Ayr›ca istasyonda oluflabilecek ar›za ve benzeri durumlarda
haberleflme sisteminde takip
edilip, acil durumlarda da¤›t›m
paneli üzerinden enerjinin devre
d›fl› b›rak›lmas› özelli¤i mevcuttur.
Sistem ve Özellikleri
Elektrikli araç flarj sistemi, tüm
bileflenleri ile bütün bir yap›d›r.
Sisteme gelen üç fazl› enerji, da¤›t›m paneline gelir ve buradan
flarj ünitelerine busbar sistemi
veya kablo vas›tas› ile ulafl›r. Sistemin tüketece¤i enerji ve transformatör kapasitesi göz önüne
al›narak projede ünite say›lar›
belirlenir.
Elektrikli araçlar›n çekti¤i yüksek seviyeli ak›m ve akü flarj
159
H›zl› fiarj Modülü
H›zl› flarj modülü, üç fazl› 63 A veya 32 A seviyelerinde elektrikli araç flarj› gerçeklefltirebilen ünitedir. Arac›n batarya kapasitesine göre de¤iflen,
20 dakika ile 1 saat sürede flarj edebilme kapasitesine sahiptir. Ünite, IEC
62196 standartlar›nda tasarlanm›fl olup; “Tip 2”
diye adland›r›lan flarj fifline sahiptir.
fiarj iflletimi olarak “Mod
3” ad› verilen yap› kullan›lmaktad›r. fiarj fifli, araç
ile istasyon aras›ndaki
iletiflimin kurulmas› için
özel bir yap›ya sahiptir.
Bu iletiflim, flarj fiflinin
do¤ru tak›l›p tak›lmad›¤›
ve arac›n flarj ak›m› bilgilerini içerir. Ünite; dahili
enerji ölçer, kart okuyu-
cu, LCD panel, kaçak
ak›m ve afl›r› ak›m korumalar› gibi parçalar içermektedir. LCD panel, kullan›c›y› yönlendiren görsel animasyonlar içermektedir. Gövde koruma
topraklamas› mevcuttur
ve d›fl ortamda kullan›ma
müsait gerekli standartlara sahiptir.
Normal fiarj Modülü
Normal flarj modülü, tek
fazl› 16 A seviyesinde flarj
h›z›na sahip olup; arac›n
kapasitesine göre de¤iflmekle birlikte ortalama 68 saatte flarj edebilmektedir. Ünite, h›zl› flarj modülünün içerdi¤i tüm
standartlar› ve korumalar›
içermektedir. Normal flarj
modülü, di¤erinden farkl›
olarak, tek fazl› “Tip 2”
veya normal “Schuko” di-
Elektrikli araçlar›n
çekti¤i yüksek seviyeli ak›m
ve akü flarj ünitelerinin güç
elektroni¤i devresi yap›s›,
enerji kalitesinde bir tak›m
s›k›nt›lara yol
açabilmektedir.
Bu nedenle toplam
harmonik distorsiyonu ve
enerji faktörünün
yönetmeliklerce belirlenen
limitleri aflmamas› için
sistemin içinde harmonik
filtreleme ve kompanzasyon
üniteleri bulunmaktad›r.
ye adland›r›lan priz kullan›labilmektedir.
Arac›n kendisinden gelecek olan
tek fazl› fifl, bu prize tak›larak
flarj ifllemi gerçeklefltirilmektedir.
Prizin bulundu¤u bölme, ikinci
flah›slar›n müdahale edememesi
için kapak ile gizlenmektedir.
Manyetik kilit mekanizmas›na
sahip kapak, kullan›c›n›n kart›n›
okutmas› ile aç›l›r ve arac›n istasyona ba¤lanmas› beklenir.
Kapak, bu ifllem tamamland›ktan sonra kullan›c› taraf›ndan
kapat›l›r ve sistem taraf›ndan kilitlenir. Böylece, bafllayan flarj›n
ikinci flah›slarca durdurulmas›na
yönelik giriflimler engellenir. Kapa¤›n aç›k ya da kapal› oluflu
sensörlü bir mekanizma ile
kontrol edilir.
‹stasyondan gerçeklefltirilen tüm
elektrik ve elektromekanik fonksiyonlar, Gersan Elektrik bünye-
160
sinde gelifltirilmifl bir elektronik
kontrol sistemi ile gerçeklefltirilmektedir.
Ünitelerden h›zl› flarj olanlar yere monte, d›fl ortamda kullan›labilen kasalara sahipken; normal
h›zda flarj eden üniteler, hem yere monte hem de duvar tip modellerine sahiptir. Cihazlar, d›fl
ortamlarda kullan›ma uygun
olup IP54 standartlar›nda paslanmaz çelik gövdelidirler.
Dokunmatik Renkli Ekran
Seçene¤i ‹le Ak›ll› fiarj
‹stasyonu
fiarj istasyonlar›, gelece¤in tüketicileri taraf›ndan en s›k kullan›lacak cihazlardan biri olarak öngörülmektedir. fiarj süresi, benzin doldurma süresine oranla biraz uzundur. Bu süreçte kullan›c›n›n hem vakit geçirmesi hem
162
de biliflimsel ihtiyaçlar›n› karfl›lamas› amac›yla Gersan Elektrik
taraf›ndan gelifltirilen patentli
ak›ll› flarj istasyonu, dokunmatik
LCD ekran› ile kullan›c›lara internete eriflim olana¤› sa¤lamaktad›r. Ayr›ca kullan›c›lar, flarj istasyonu üzerinden kendi bilgisayarlar›na kablosuz internet hizmeti için eriflim flifresi temin
edebilmektedir.
Bu sistem üzerinden arac›n bulundu¤u nokta, yol ve trafik durumu, gidece¤i yer için yol haritas›, u¤ramas› öngörülen sonraki
flarj istasyonlar›, flarj istasyonu
rezervasyonu gibi hizmetler de
sunulmaktad›r. Tüketicilerin s›k
kullanaca¤› bu cihaza renkli ekran üzerinden reklam amaçl›
görsel animasyon hizmetinin verilmesi mümkün olup; yeni bir
efektif hatta interaktif bir reklam
platformunun
oluflturulmas›
mümkündür.
ENERJ‹
Rüzgar Gücünün fiebekeye
Entegrasyonunda Ar›za Sonras› Sisteme
Katk› Yetene¤i (FRT)’nin Farkl›
Türbin-Jeneratör Üniteleri ‹çin ‹ncelenmesi
Gül KURT, [email protected]
Kocaeli Üniversitesi Elektrik Mühendisli¤i Bölümü
Rüzgar enerjisi,
günümüzün en h›zl› geliflen
endüstrisidir. Rüzgar
enerjisinin güç sistemi
içerisindeki ifltirakinin son
y›llarda artmas›, flebekenin
rüzgar türbinlerinden
beklentisini de art›rm›flt›r.
Özellikle rüzgar
türbinlerinin gerilim
düflmesi ile
sonuçlanabilecek flebeke
ar›zalar›ndan sonra
kararl›l›¤›n› kaybetmeden
flebekede kalabilmesi ve
ar›za sonland›r›l›p normal
iflletme koflullar›na
dönünceye kadar flebekeyi
destekleyebilmesi
(Fault-Ride-Through FRT)
olarak tan›mlanan grid kod
talebini karfl›layabilmesi,
potansiyel bir güçlüktür.
Bu çal›flmada ço¤unlukla
kullan›lan üç farkl› türbin
jeneratör ünitesinin ar›za
sonras› davran›fllar›
incelenmifltir.
164
1. Girifl
S›n›rl› fosil yak›t rezervleri ve
CO2 emisyonunun azalt›lmas›
zorunlulu¤u, yenilenebilir enerji
sektörünün geliflmesini sa¤lam›flt›r. Özellikle rüzgar enerji
sektörü, son y›llarda önemli at›l›mlar yapm›flt›r.
2009 y›l›n› 801 MW kurulu güç
ile kapatan Türkiye rüzgar enerjisi sektörü, 2010 y›l›nda 528
MW'l›k önemli bir büyüme göstererek kurulu rüzgar enerjisi
gücünde Avrupa'n›n 11. ülkesi
haline gelmifltir [1].
Büyük güçlerdeki rüzgar gücünün flebekeye entegrasyonu, basit de¤ildir. Güç sistemleri ve
onlar›n iflletilmeleri, senkron jeneratörlü konvansiyonel güç
santrallerine göre gelifltirilmifltir.
Rüzgar santralleri, konvansiyonel santrallerden farkl›d›r. Rüzgar›n güç miktar› önemlidir, flebeke performans›n› ve kararl›l›¤›n› etkiler. Bu nedenle iletim
sistem operatörleri, rüzgar
santrallerinin
ba¤lanmas›nda
flartlar öne sürer. ‹letim sistem
operatörünün bütün üretim üniteleri için belirlenmifl resmi do-
küman›na flebeke ba¤lant› kriterleri (grid kod) denir. Rüzgar
santralinin çal›flmas›, gerek normal iflletme koflullar›nda gerekse, ar›za sonras›nda grid kod talepleri ile s›n›rland›r›lm›flt›r.
Grid kod talepleri, elektrik flebekesinin gerilim ve frekans kararl›l›¤›n› sa¤lamak ve ar›za durumunda ise ar›za ortadan kald›r›l›ncaya kadar rüzgar türbin ünitesinin kararl›l›¤›n› kaybetmeden
sistemde kalmas›n› sa¤lamak
üzere uygulan›r. Grid kod talepleri özellikle, sürekli ve geçici
rejimde gerilim kararl›l›¤› problemini çözmek için reaktif gücü
desteklemek odakl›d›r. Ba¤lanan
hatlar›n ve yüklerin reaktif güç
tüketimleri, zay›f ve yüklü sistemlerde gerilim çökmesine neden olabilir. Özellikle uzak bölgelerde ve uzun iletim hatlar› ile
fiekil 1: Bafll›ca türbin-jeneratör
üniteleri (a) Sabit h›zl› - sincap kafesli
indüksiyon jeneratörleri, (b) De¤iflken
h›zl› - çift beslemeli indüksiyon
jeneratörleri, (c) Direkt sürümlü
senkron jeneratörler
166
Grid kod; flebekelerdeki
bozulmalar esnas›nda ar›za
temizlenir temizlenmez
aktif gücün ar›za öncesi
de¤erine restorasyonunu
sa¤lamak üzere rüzgar
gücünün iflletimde olmas›n›
ve ar›za esnas›nda flebeke
gerilimini desteklemek
üzere reaktif güç üretmesini
ister. Bu durum, ar›za
sonras› sisteme katk›
yetene¤i olarak
tan›mlan›r.
ba¤lanm›fl rüzgar çiftliklerinde
karfl›lafl›lmas› muhtemel bir
problemdir [2].
2. Rüzgar Türbin
Uygulamalar›nda Kullan›lan
Jeneratörlerin Ar›za Sonras›
Sisteme Katk› Yeteneklerinin
(FRT - Fault Ride Through)
De¤erlendirilmesi
Grid kod; flebekelerdeki bozulmalar esnas›nda ar›za temizlenir
temizlenmez aktif gücün ar›za
öncesi de¤erine restorasyonunu
sa¤lamak üzere rüzgar gücünün
iflletimde olmas›n› ve ar›za esnas›nda flebeke gerilimini desteklemek üzere reaktif güç üretmesini ister. Bu durum, ar›za sonras›
sisteme katk› yetene¤i olarak tan›mlan›r.
Rüzgar türbininde kullan›lan
teknolojiye ve tipine ba¤l› olarak
farkl› flekillerde ve derecelerde
bu talep karfl›lan›r. A¤›rl›kl› olarak kullan›lan, flekil 1’de sunulan üç türbin-jeneratör tipinden
söz edilebilir [3,4].
• Sabit h›zl› - sincap kafesli indüksiyon jeneratörler
• De¤iflken h›zl› - çift beslemeli
indüksiyon jeneratörler
• Direkt sürümlü senkron jeneratörler
Sincap Kafesli ‹ndüksiyon
Jeneratörleri (SCIG)
Rüzgar güç santrali taraf›ndan
verilen reaktif güç kompanzasyonu yeterli de¤ilse, gerilim karars›zl›¤›ndan kaçmak için üretilen aktif gücün s›n›rlanmas› gerekir. Bu durum, reaktif gücü
kompanze etmeyen, öte yandan
reaktif güç tüketen sabit h›zl› sincap kafesli rüzgar türbinlerinde görülür. Sabit h›zl› - sincap
kafesli indüksiyon jeneratörlerinin en önemli iflletim karakteristi¤i, reaktif güç tüketicisi olmalar› ve gerilim kontrolüne katk›da
bulunamamalar›d›r. Bu, iletim
sistemleri için istenmeyen bir
durumdur. Özellikle büyük türbin ve zay›f flebekelerde reaktif
güç tüketimi, ba¤lant› noktas›nda (PCC) kullan›lan kapasitörler
ile kompanze edilir. Sincap kafesli indüksiyon jeneratörünün
bir di¤er karakteristi¤i ise bu tip
jeneratörlerin bir ar›za sonras›nda gerilim restorasyonun yavafl
olmas› ve gerilim ve rotor h›z›nda karars›zl›¤a yol açabilmesidir.
Ar›za esnas›nda rüzgardan çekilen mekanik güç ve flebekeye
verilen elektriksel güç aras›ndaki
dengesizlik nedeniyle jeneratör
ivme kazan›r. Ar›za temizlenip
gerilim restore edildikten sonra
jeneratör, gerilim restorasyonunu engelleyecek flekilde reaktif
güç tüketir. Gerilim, gerekti¤i
kadar h›zl› restore edilemezse jeneratör ivme kazanmaya devam
eder ve daha fazla reaktif güç tü-
fiekil 2: Crow-bar ile donat›lm›fl çift beslemeli indüksiyon jeneratörünün (DFIG) rüzgâr
türbinine ba¤lant›s› [6].
ketir. E¤er türbin zay›f flebekeye
ba¤l›ysa; bu olay gerilim ve rotor h›z› karars›zl›¤›na yol açacakt›r. Bu tip bir karars›zl›¤› önlemek için klasik bir SVC ya da
daha h›zl› ve geliflmifl olan Statcom gibi gerilim regülatörü rüzgar santralinin ortak ba¤lant›
noktas›na uygulan›r ve böylece,
gerilim kararl›l›¤› büyük ölçüde,
h›zl› bir flekilde art›r›r. fiebekede
bir ar›za sonras› ortaya ç›kabilecek gerilim çökme riski azalt›labilir [2,4,11].
Çift Beslemeli ‹ndüksiyon
Jeneratörleri (DFIG)
De¤iflken h›zl› rüzgar türbinleri,
çift beslemeli indüksiyon jeneratörleri (double-fed induction generator-DFIG) ile donat›lm›flt›r.
Çift beslemeli indüksiyon jeneratörü, stator terminallerinden flebekeye do¤rudan; rotor sarg›s›
ise, rotor taraf› ve flebeke taraf›
olmak üzere dört bölgeli
AC/DC/AC güç konvertörü üzerinden flebekeye ba¤l›d›r. Rotor
taraf›ndaki konverter kontrol sistemi (RSC), elektromanyetik torku düzenler ve makinenin mag-
168
netizasyonunu sürdürebilmesi
için reaktif güç sa¤lar. fiebeke
taraf›ndaki konverter kontrol sistemi (GSC) ise, DA linkini düzenler. fiebekedeki bir ar›za esnas›nda rüzgar türbini ba¤lant›
noktas›nda gerilim düflmelerine
neden olur. Böyle bir gerilim
düflmesi, türbin girifl gücü ile jeneratör ç›k›fl gücü aras›nda dengesizlikle sonuçlan›r. Bu, makinenin stator ve rotorunda geçici
ak›mlara, geçici konvertör ak›mlar›na, dc hat gerilim dalgalanmalar›na ve h›zda de¤iflimlere
neden olur. Crow-bar devresi,
geçici bozulmalarda oluflabile-
cek afl›r› ak›mlardan RSC devresini korumak için rotor sarg›lar›n› flekil 2’deki gibi k›sa devre etmek üzere kullan›l›r. DFIG’de
rotor taraf› konvertörü, rotor
devresini afl›r› ak›mlardan korumak için bloke olur. Bu durumda rüzgar türbini jeneratörü devreden ayr›lmaz ve iflletilmeye
devam edilir. Buna karfl›n
RSC’nin kontrolü kaybedilir. Jeneratör, konvansiyonel bir sincap kafesli indüksiyon jeneratörü haline gelir ve bir miktar aktif
güç üretir ve bir miktar reaktif
güç tüketmeye bafllar.
Rüzgar türbini aktif güç üretmek
üzere iflletilmeye devam edilir
ve GSC reaktif gücü ve gerilimi
kontrol eder. GSC’nin kontrol
edebilirli¤i konverterin küçük
kapasitesiyle (yaklafl›k türbin
gücünün yüzde 30’u) ile s›n›rl›d›r. Rüzgar türbininin kanat aç›s›
kontrolü afl›r› h›zlanmay› önlemek üzere aktive edilir. Hata temizlendi¤inde ve flebeke gerilimi ve frekans› düzeltildi¤inde
RSC tekrar anahtarlan›r ve crowbar devreden ç›kar›l›r. DFIG tekrar ba¤›ms›z aktif ve reaktif güç
kontrolüne sahip olur, türbin
normal iflletimine döner [6,10].
Di¤er taraftan zay›f flebekelerde
flebeke ar›zas› esnas›nda küçük
güç kapasiteleri (sistem gücünün yüzde 30’u kadar) nedeniyle gerilimi düzenlemek için GSC
yeterli reaktif gücü veremeyebilecektir ve gerilim karars›zl›¤›
oluflacakt›r. Sonuçta, RSC yeniden bafllat›lamayacak ve rüzgar
türbini flebekeden ayr›lacakt›r.
Dolay›s›yla gerilim kararl›l›¤›
DFIG ile donat›lm›fl rüzgar türbinlerinin kesintisiz iflletilmesin-
de önemli bir problemdir. fiebekeye ifltirakleri gittikçe artan rüzgâr türbinleri flebekede karars›zl›¤a yol açacakt›r. SVC, Statcom
gibi FACTS donan›mlar›n›n ortak
ba¤lant› noktas›na uygulanmalar› ile sürekli halde; gerilim regülasyonu ve geçici rejimde; gerilim kararl›l›¤› sa¤lanarak gerilim
kontrol performans› artt›rabilir
[6,8].
Senkron Jeneratörler
Bu jeneratörler, elektriksel uyart›ml› veya sürekli m›knat›sl› rotorlu kullan›labilir. Jeneratör,
rüzgar türbini ile diflli kutusu olmaks›z›n direkt ba¤l›d›r. De¤iflken h›zl› iflletmede senkron jeneratör bir frekans konvertörü
üzerinden flebekeye ba¤l›d›r.
Aktif ve reaktif güç kontrolü ayr›flm›flt›r. Jeneratör taraf› konvertörü, diyot do¤rultucu; flebeke
taraf› konvertörü, PWM (pulsewidth modulated) inverterdir.
Jeneratör, flebekeden konvertör
arac›l›¤› ile tamamen ayr›ld›¤›ndan dolay› flebeke bozulmalar›
jeneratörü do¤rudan etkilemez,
gerilim düflmesi s›ras›nda ak›m
ve moment de¤iflimi DFIG’e göre daha düflüktür ve geçici rejimler daha k›sa sürer.
Gerilim düflmesi ile sonuçlanan
ar›zalar s›ras›nda türbin ünitesinin devrede kalmas› sa¤lan›l›r.
fiebeke ar›zas› esnas›nda, flebeke taraf› konvertörü için grid
kod taraf›ndan talep edildi¤i gibi
tan›mlanan reaktif güç enjeksiyon e¤risine dayal› uygun kontrol stratejileri gelifltirilerek jeneratör terminalindeki gerilimi düzeltebilmek için reaktif ak›m
deste¤i verir. Gerilim düflmesi
170
E¤er türbin zay›f flebekeye
ba¤l›ysa; bu olay gerilim ve
rotor h›z› karars›zl›¤›na yol
açacakt›r. Bu tip bir
karars›zl›¤› önlemek için
klasik bir SVC ya da daha
h›zl› ve geliflmifl olan
Statcom gibi gerilim
regülatörü rüzgar
santralinin ortak ba¤lant›
noktas›na uygulan›r.
esnas›nda gerilim restorasyonu
için reaktif güç sa¤lamak, flebeke taraf› konvertörünün kontrolü ile mümkündür. Oldukça
yüklü ve zay›f flebekelerde sistemin kararl›l›k s›n›rlar› içinde iflletilebilmesi ve son tüketici için
güç kayna¤›nda kalite sa¤layabilmek amac›yla Statcom gibi bir
dinamik reaktif güç kayna¤› flebeke ba¤lant› noktas›na eklenebilir [12, 13, 3,15].
3. Sonuç
Sabit h›zl›-sincap kafesli indüksiyon generatörlerinde flebeke
ba¤lant› noktas›na dinamik reaktif güç kayna¤› eklenerek; de¤iflken h›zl›-çift beslemeli indüksiyon generatörlerinde, crow-bar
ünitesi kullanarak ve flebeke
ba¤lant› noktas›na dinamik reaktif güç kayna¤› eklenerek; direkt
sürümlü senkron generatörlerde,
inverterin LVRT talepleri ile uygun kontrol stratejisi ile kontol
edilerek ve flebeke ba¤lant› noktas›na dinamik reaktif güç kayna¤› eklenerek, rüzgar türbinlerinin ar›za sonras›nda flebekeden ayr›lmaks›z›n iflletmede kalmas› ve gerilim kararl›l›¤›n› desteklemesi sa¤lanabilir.
4. Kaynaklar
[1] www.ewea.org
[2] A. Adamczyk, “FACTS Devices for Large Wind Power Plants” 2010 http://vbn.aau.dk/files/46615856/ANA_EPE2010_
FACTS_Devices_for_Large_Wind_Power_Plants.pdf
[3] Rajveer Mittal, “Low Voltage Ride-Through (LVRT) of Grid ‹nterfaced Wind Driven PMSG” ARPN Journal of Engineering
and Applied Sciences, Vol. 4, No. 5, p.7383, July 2009
[4] Topic 7: Wind Farm in Weak Grids
Compensated w›th Statcom, http://www.elkraft.ntnu.no/smola2005/Topics/8.pdf
[5] Inigo Martinez de Alegria “Connection
Requirments for Wind Farms: A Survey on
Technical Requirments and Regulation”
Renewable & Sustainable Energy Reviews,
2007
[6] Wei Qiao, “Real-Time Implementation
of a STATCOM on a Wind Farm Equipped
with Doubly Fed Induction Generators” Industry Applications, IEEE Transactions, Vol
45, Issue.1, p.98-107,Jan.2009
[7] “Yenilenebilir Kaynaklardan De¤iflken
Üretim Yapan Santrallerin Elektrik Üretim‹letim Sistemine
Teknik Ve Ekonomik Etkileri ve Ab Uygulamalar›” TE‹Afi, Türkiye Elektrik ‹letim A.fi.
Genel Müdürlü¤ü, Apk Dairesi Baflkanl›¤›,Mart 2005
[8] “Reactive power control forWind Power
Plant with STATCOM” , Spring Semester,
2010 http://projekter.aau.dk/projekter/ files/32251172/MasterFINAL.pdf
[10] Maurício B. C. Salles, “ Crowbar
System in Doubly Fed Induction Wind Generators” ,p.738-753 Energies 2010.
http://www.mdpi.com/1996-073/3/4/
738/pdf
[11] R. Ghazi, “Stability Improvement of
Wind Farms With Fixed-Speed Turbine Generators Using Braking Resistors”,
UPEC2010,31st Aug - 3rd Sept 2010
[12] Sebastian Achilles, “Direct Drive
Synchronous Machine Models for Stability
Assessment
of
Wind
Farms”,
http://www.digsilent.de/Consulting/Publications/DirectDrive_Modeling.pdf
[13] A. C. Lopes, “Reactive Power Control of
Direct Drive Synchronous Wind Generators to Enhance the Low Voltage Ride-Through Capability”, 2010 IREP SymposiumBulk Power System Dynamics and Control
– VIII (IREP), August 1-6, 2010, Buzios, RJ,
Brazil
14] www.enercon.de
HABERLER
8. Enerji Sempozyumu 17 - 19 Kas›m’da ‹stanbul’da
Elektrik Mühendisleri Odas› (EMO)
taraf›ndan çal›flmalar› yürütülen ve iki y›lda
bir düzenlenen “Enerji Sempozyumu”nun
sekizincisi bu y›l 17-19 Kas›m 2011 tarihleri
aras›nda ‹stanbul Kültür Üniversitesi’nde
gerçeklefltirilecek.
Türk Mühendis ve Mimar Odalar› Birli¤i (TMMOB),
1996’dan beri iki y›lda bir Enerji Sempozyumu
düzenliyor. Bu y›l sekizincisi gerçeklefltirilecek olan
sempozyum uluslararas› kat›l›ml› olarak ‹stanbul’da
yap›l›yor. TMMOB’ye ba¤l› odalardan Elektrik
Mühendisleri Odas› (EMO) taraf›ndan çal›flmalar›
yürütülen sempozyumun bafll›¤›: “Küresel Enerji
Politikalar› ve Türkiye”. Sempozyum 17-18-19 Kas›m
2011 tarihlerinde ‹stanbul Kültür Üniversitesi’nde
izlenebilecek.
8 Oturum, 3 Panel ve 1 Forum Yap›lacak
Sempozyumda Türkiye'nin enerji politikalar›,
dünyadaki ve bölgesindeki geliflmeleri de içerecek
biçimde tart›flmaya aç›lacak. Geçti¤imiz y›l a¤ustos
ay›nda bafllayan çal›flmalarda gelinen noktada
program büyük ölçüde netleflti.
Sempozyumun ilk günü BG Enerji Holding Direktörü
Mehmet Ö¤ütçü taraf›ndan “Dünya Enerji
Görünümü” isimli bildiri sunulacak. Bu sunum
sonras›nda ABD, Ortado¤u, Afrika, Rusya ve AB’nin
enerji politikalar›n›n ekonomik, jeopolitik, stratejik
aç›lardan uzmanlar›nca de¤erlendirilece¤i bir oturum
gerçeklefltirilecek. “Küresel Aktörlerin Enerji
Politikalar›” Michel Chossudovsky Orta Do¤u ve
Afrika’y›, enerji güvenli¤i uzman› John Roberts AB’yi
ve Petersburg Devlet Üniversitesi’nden Evrim Eken
Rusya’y› ele alacaklar. Ard›ndan farkl› kat›l›mc›larla
“Küresel - Bölgesel Geliflmelerin Enerji Politikalar›na
Etkileri” paneli yap›lacak. Bu panelde Orta Do¤u ve
Mezopotamya co¤rafyas›nda son dönemde siyasi
alanda yaflanan geliflmeler de de¤erlendirilerek, Orta
Do¤u, Orta Asya ve Kafkasya enerji politikalar›n›n
tart›fl›lmas› hedefleniyor.
Sempozyumun ikinci gününde enerji konusu, a¤›rl›kl›
olarak küresel ekonomik geliflmeler ve uluslararas›
politikalar ekseninde ele al›nacak. 2008 y›l›
sonlar›nda patlak veren küresel finansal krizin enerji
fiyatlar›, yat›r›mlar›, tüketimi ve arz talep dengesine
ve nihayetinde enerji politikalar›na olan etkisi de
ikinci gününde sunulacak bildirilerle tart›fl›lacak.
Ayr›ca dünyada yaflanm›fl çeflitli enerji
özellefltirmeleri deneyimlerini aktaran, enerjide
kamusal yap›, tekelleflme, planlama gibi konulara
de¤inen bildiriler de yer alacakt›r.
Sempozyum son günü ö¤leden önce paralel
oturumlar gerçeklefltirilecek. Bu oturumlar›n birinde
ülkemizde yap›lmas› planlanan nükleer santrallerle
birlikte s›kl›kla gündeme oturan nükleer enerji
konusu tüm taraflar› ile birlikte masaya yat›r›larak
tart›fl›lacak. Di¤er oturumlar jeopolitik ve teknolojik
geliflmeler bak›m›ndan fosil kaynaklar, enerji
verimlili¤i ve yenilenebilir enerji kaynaklar›
bafll›klar›nda düzenlenecekler. Sürdürülebilir enerji
politikalar›, ekoloji, yeni enerji kaynaklar›, yerli enerji
sanayi ve Ar-Ge çal›flmalar› gibi konular sunulacak
bildirilerde ele al›nacak. Oturum ve panellerin
ard›ndan sempozyumun ana bafll›¤› “Küresel Enerji
Politikalar› ve Türkiye” paneli ve devam›ndaki
forumla sempozyum tamamlanacak.
Delege ya da izleyici olarak kat›lman›n mümkün
oldu¤u sempozyum hakk›nda daha ayr›nt›l› bilgi için
web sitesi http://tmmobenerjisempozyumu.org adresi
ziyaret edilebilir.
172
Makel Bayilerini A¤›rlad›
Makel fiirketler Grubu, teknolojik geliflmeler ve yeni
ürünler hakk›nda bilgi vermek amac›yla Bolu, Antalya
ve Diyarbak›r bayileri ile ifl ortaklar›ndan oluflan
gruplar› 23 Haziran 2 Temmuz tarihleri aras›nda
konuk etti. Fabrika gezisinin ard›ndan Sat›fl Müdürü
Ethem Uzunsoy ve Maksay Müflteri Temsilcisi
Nurettin Durmufl taraf›ndan Makel fiirketler Grubu ve
yeni ürünler hakk›nda bilgi alan ziyaretçiler, program
kapsam›nda bo¤azda düzenlenen yeme¤e kat›ld› ve
‹stanbul’un tarihi yerlerini gezdi.
Baflar›l› Bayiler,
Ödüllendirildi
Makel fiirketler
Grubu, 2011 y›l›
kampanya
sat›fllar›nda baflar›
gösteren bayilerini
Kapadokya gezisi ile
ödüllendirdi. 23-25
Haziran 2011 tarihleri
aras›nda
gerçeklefltirilen
geziye 14 Makel bayisi eflleri ile birlikte kat›ld›.
Makel bayilerine gezi s›ras›nda Makel Yurtiçi Sat›fl
Müdürlü¤ü’nden Murat Demir efllik etti. 30 Haziran 4
Temmuz tarihleri aras›nda gerçeklefltirilen UkraynaYalta gezisine yine kampanya sat›fllar›nda baflar›l›
olan bayiler davet edildi. Bölgenin tarihi ve do¤al
güzelliklerini yak›ndan görme flans› yakalayan
bayiler, 1945’te Stalin, Churchill ve Roosvelt’in
bulufltu¤u tarihi Yalta Konferans›’n›n gerçeklefltirildi¤i
Livadia Saray›’n› da ziyaret etti.
Y›ld›r›mdan Korunma ve
Topraklama Sektörü
‹stanbul’da Bulufltu
YILKODER (Y›ld›r›mdan Korunma ve Topraklama
Derne¤i) taraf›ndan düzenlenen “Y›ld›r›mdan
Korunma ve Topraklama Sektörü Sorunlar› ve
Çözüm Önerileri” isimli çal›fltay, 29 Haziran
Çarflamba günü ‹stanbul Taksim Greenpark Otel’de
düzenlendi. ‹stanbul, Ankara ve ‹zmir’den birçok
firman›n kat›l›m› ile gerçekleflen çal›fltayda sektör
sorunlar› tart›fl›ld› ve çözüm önerileri masaya
yat›r›ld›. Konu ile ilgili akademisyenlerin de
tecrübelerini ve bilgilerini paylaflt›klar› çal›fltayda
sektörde kalitenin artmas› ve tüketicinin
bilinçlendirilmesi için yap›lmas› gerekenler
konusunda da fikir al›flverifli yap›ld›. Çal›fltay›n ilk
bölümünde Dameks Afi Yönetim Kurulu Baflkan›
Müzekka Damgac›o¤lu’nun moderatörlü¤ünde
düzenlenen panelde Gersan Elektrik Genel Müdür
Yard›mc›s› Ahmet Birlefltirici, Amper Elektrik
Bak›m Sorumlusu Özlem Kapucu, Radsan Afi
Yönetim Kurulu Baflkan› Çetin Tekin, Obo
Bettermann Avrupa Bölge Sorumlusu Serdar Aksoy,
Erkoç Mühendislik Yönetim Kurulu Baflkan› Erol
Koç, Kartal Metal Galvaniz Yönetim Kurulu
Baflkan› Tekin Kartal ve Liva Paratoner Genel
Müdürü Faruk U¤urlu birer konuflma yapt›.
Aç›klamalar›n a¤›rl›k noktas›n› sektörde mevzuat ve
yönetmeliklerin yetersizli¤i ile flartnamelerde belirli
bir standard›n olmamas›n›n oluflturdu¤u bu ilk
bölümde YILKODER’in sektöre yapaca¤›
katk›lardan ve derne¤in yeni dönem
çal›flmalar›ndan da bahsedildi.
Akademisyen Gözü ‹le Sektörün Durumu
Çal›fltay›n ikinci bölümünde söz alan ‹TÜ Elektrik
Mühendisli¤i ö¤retim üyesi Prof. Dr. Özcan
Kalenderli, y›ld›r›m›n etkileri ve sebebi her yönü
ile bilinmeyen, do¤al bir fenomen oldu¤unu
belirterek, y›ld›r›mdan korunmak için önce
y›ld›r›m›n do¤as›n›n anlafl›lmas› gerekti¤inin alt›n›
çizdi. Y›ld›r›m ve afl›r› gerilimlerin tesislere olan
zararl› etkilerini de anlatan Özcan Kalenderli ve
özel sektör temsilcilerinin sorular› yan›tlamas›n›n
ard›nda organizasyon sona erdi.
R E K L A M
‹ N D E K S ‹
2M KABLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .A.K.
GAZANFER fiANLITOP . . . . . . . . . . . . .95
A1 ENERJ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177
GERSAN . . . . . . . . . . . . . . . .Ö.K.‹.-3-35-63
ABB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67
GÜVEN ‹fi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
AKT‹F . . . . . . . . . . . . . . . .25-27-29-31-33
HAS ÇEL‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
ARMES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115
KAEL MÜHEND‹SL‹K . . . . . . . . . . . . . . . .6
ASTOR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117
KARACA ENDÜSTR‹YEL . . . . . . . . . . .135
ATOM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
AYKON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
AYSAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
BETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .131
CH‹NT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
DAL ELEKTR‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
DEM‹TAfi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
DKE ELEKTR‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
EAE ELEKTR‹K . . . . . . . . . . . . . . . . .40-41
EEC ENTEGRE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
EK‹P ELEKTROMEKAN‹K . . . . . . . . . . .125
EKS
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
EKSEN MÜH. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
ELEKTROLOJ‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129
ELEKTROSAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
EL‹MSAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5
ELKATEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
ELK‹MA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
ELKO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .96-97
ELPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
EMGE KOLL fiT‹. . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
ENDOKS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
ENEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
ENPAY A.fi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
ENTES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
KEMSAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
KLAS ENERJ‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155
LEROY SOMER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
MAKEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
MAV‹L‹ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
MEDEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10_11
MESAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
NECRON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
ONKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139-141
OPT‹MUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55-57
ÖZD‹RENÇ . . . . . . . . . . . . . . . . . .A.‹.K.-178
ÖZD‹SAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
ÖZGÜNEY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
PROTEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7
RADSAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
REÇBER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77
RÖLE TEKN‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .145
SAHRA KABLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
SANMAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .79
SEM TRANSFORMATÖR . . . . . . . . . . .147
SIEMENS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19
S‹GMA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23
T.PLAST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
TEKOM-PUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
EPC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113
TEM TEKN‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
EPKOM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
TENSE ELEKTR‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
ER-SA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173
TEST TÜM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4
ERSE KABLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85
TÜMKAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
EURO SOLAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171
ÜNAL KABLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
FAR ELEKTR‹K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
VATAN KABLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .59
F‹GABARA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
VEKMAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
176

PDF - 3e Electrotech

Transkript

Benzer belgeler

PE Körkasa Bandı

ButylSeal (TDS)

Çekomastik 888

Grout XL

kapak.fh11

Aquarium

kapak OK.fh11