docKurtlar Vadisi Irak: Olay örgüsü ve karakter işlenişi
download 
Şikayet Transkript
Kurtlar Vadisi Irak: Olay örgüsü ve karakter işlenişi
İletişim kuram ve araştırma dergisi Sayı 22 Kış-Bahar 2006, s. 37-70 Makale Kurtlar Vadisi Irak: Olay örgüsü ve karakter işlenişi Esra Keloğlu-İşler 1 Özet: Bu araştırmada Kurtlar Vadisi Irak filmindeki öykü örgüsü ve karakterlerin nasıl tanımlandığı belirlendi. Bunu yaparken, önce olaylar ana temalara göre ayrıştırıldı. Filmde olaylar zinciri, iç içe sunulduğu ve her çözümle birlikte yeni sorun sunulduğu için, temadan temaya bağın nasıl kurulduğu belirlendi. Ardından, Filmin öykü örgütlenmesinin analizinde, öykülenen olaylar belirlendi; her olayın akışı sorun sunma, sorun işleme ve sonuçlandırma bağlamında ele alınıp incelendi. Böylece, temalar/olaylar filmsel zaman inşası içinde filmin sonuna kadar ele alınıp açıklandı. Son olarak, karakter inşasının nasıl yapıldığı karakterler gruplandırılarak film boyunca onların nasıl işlendiğinden hareket ederek karakterleri belirlendi. Bunu yaparken, sadece karakterlerin temel özellikleri belirlendi ve filmdeki olaylarda ‘yaptıklarıyla, faaliyetleriyle” onlara yüklenen özellikler açıklandı. Anahtar sözcükler: Kurtlar vadisi Irak, filmde öykü örgüsü, filmde karakter inşası Abstract: This article studied the Valley of Wolves to determine the construction of story and characters in the film. Firstly, the main themes were identified. Secondly, the mode of connecting one theme to another were determined since series of events were intermixed and a new problem was introduced as soon as a problem was resolved. Then, the events were studied for story construction and the flow of each event was analyzed in terms of problem presentation, treatment and conclusion. Thus, themes/events were explained in the process of constructed time of the movie. Finally, the construction of the main attributes of characters in the film was delineated from the narrative. Keywords: Valley of Wolves Iraq; narrative construction, character building 1 Doktora Öğrencisi, Selçuk Üniveristesi İletişim Fakültesi 38 Esra Keloğlu-İşler GİRİŞ Sinema denildiğinde görüntü, ışık, ses ve müzikle yapılan öykü içeren bir ürün; bu ürün taşıyan ve gösteren araçlar; bu ürünü ve araçları üreten örgütlü bir sosyal yapı (şirket veya kurum) ve yapısal ilişkiler; bu ürünü, araçları, örgütlü yapıyı ve ilişkileri açıklayan, meşrulaştıran, bazen de eleştiren örgütlü (ve örgütsüz) düşünsel üretim akla gelmelidir. Dolayısıyla, sinema seyir için üretilen bir ürün ve ürünün ideolojisiyle ilgili örgütlü bir faaliyeti, bu faaliyetin materyal amaç ve sonuçlarını anlatır (Erdoğan ve Solmaz, 2005:33). Sinemada, en yoğun işlenen temaların başında iyi ve kötünün çatışmasıyla birlikte şiddet gelir. Morgenstern’e göre, şiddet filmleri hayatın içindeki şiddetin kaçınılmaz bir sonucudur (1967). Şiddetin örgütlü ve örgütsüz yeri evden, sokağa, işyerinden savaş alanına kadar geniş bir yelpazeyi kaplar. Savaş şiddeti insanları ilgilendiren en önemli ve en çok ilgi uyandıran şiddet türüdür. Savaştaki şiddet gerçek ölüm, yoğun belirsizlik ve gerginlik, sürükleyici sürekli bir aksiyon içermektedir. Bu durum, propaganda gereksinimiyle de birleşince, sinema endüstrisi hem kendi seçimiyle hem de devletin çeşitli kurumlarının desteğiyle savaş filmleri türünü çok çekici yapmıştır. Bu da üretimi destekleyerek, sinema tarihini savaş filmi kategorisinde çok sayıda örneklerle zenginleştirmiştir. Dikkat edilirse, Prince’in de belirttiği gibi (2000), filmlerde şiddet yakın tarihli bir olgu değildir; sinema’da sinemanın doğuşu kadar eskidir; çünkü filmin popüler cazibesi için hayati bir önem taşımaktadır. Filmlerde savaş konusu Birinci Dünya Savaşında kullanılmaya başlamış ve İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında yoğunlaşmıştır. Savaş olsun olmasın, savaş filmleri günümüze kadar iç savaşlardan uzay savaşlarına kadar çeşitlenen konuları alıp işlemeye devam etmektedir. Kurtlar Vadisi Irak filmi Türkiye’de üretilen bir savaş filminin dış dünyada en yoğun şekilde tartışıldığı film olmuştur. Garland’ın belirttiği gibi “savaş filmi” kategorisinin tam anlamıyla kesin bir tanımlaması yapılamamaktadır (1987). Bazı filmler, bu kategorinin tam kalbine düşerken bazı filmler ise gri bölgelerde dolaşmaktadır. Yine de savaş filmi denilen kategorinin bazı temel özellikleri belirlemek mümkündür. Bu özelliklerden en önde geleni bu filmlerde çok ciddi bir çatışma, düşmanlık iletişimi, gizli operasyonlar, tutsaklar, esirler, mücadele, havada, karada ya da denizde savaş gibi unsurları barındırmasıdır. Eğer bu çatışmada, ordu ve askerlikle ilgi de varsa kategoriye dahil edilme kolaylaşır. Bu tür içine düşen filmlerde dövüş, kan, vahşet, dram gibi adrenalini pompalayan öğeler Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 39 bulunmaktadır. Felson’un doğru bir şekilde belirlediği gibi, şiddeti izlemek eğlencenin popüler şeklidir. İzleyici kalabalığı tıpkı Romalıların gladyatörleri izleyerek eğlenmesi gibi filmlerdeki şiddeti izleyerek eğlenmektedirler. Bu bağlamda, Kurtlar Vadisi Irak filmi, savaş filmlerinin tam kalbine düşmese bile, savaşı ele alması, savaş alanına ‘özel bir savaşım vermek” amacıyla gitmesi içinde bulundurduğu çatışma düşmanlık, mücadele, dram gibi öğeler nedeniyle savaş-macera filmi olarak tanımlanabilir. Hangi tür film olursa olsun, Kurtlar Vadisi Irak filmi dahil, her filmin olay örgüsünün ve karakter biçimlendirmesinin, filmi anlamak ve anlamlandırmak için ilk elde incelenmesi gerekir. Savaş filmi türlerinde, olay örgüsü ve karakter biçimlendirmesi önemli ortaklıklar taşıdığı gibi bir o kadar da farklılıklar taşır. Ortaklıklar ve farklılıklar alınan konuya, konuyla ilgili tarihsel, kültürel ve ideolojik yapılara göre benzerlik ve farklılıklar göstermektedir. Bu araştırmada Kurtlar Vadisi Irak filmindeki öykü örgüsü ve karakterlerin nasıl tanımlandığı belirlendi. Böylece filmin inşasıyla ilgili temel bilgiler bulunup sunuldu. Bu bilgiler, aynı zamanda diğer analizlerin anlaşılmasında katkıda bulunulacaktır. YÖNTEM Kitle iletişimi medyasında sunulanlar ürünlerdir ve bize sunulan bu ürünler yapımcıların amaçlarına uygun bir şekilde inşa edilerek karşımıza çıkarlar. Bu inşayı şifrelenmiş hikayeler/anlatılar yoluyla yaparlar. Bu üretilmiş inşalarla olaylar, kişiler, düşünceler, ilişkiler ve yaşamla ilgili her şey öyküler içinde paketlenirler. Bu paketlenen öyküler arasında savaş ile ilgili olanlar da vardır. Her öykü belli elemanlardan oluşur. Bu elemanların başında anlatan (mekaniksel olarak bakıldığında, filmde bu kameradır) gelir. Anlatan, öyküyü seçer, örgütler, yorumlar, sonuçlandırır. Öyküleme karakterlerin ve faaliyetlerin sunulduğu görüş açısını içerir. Öykü dinleyici/izleyici denen kişi/kişilere anlatılır. Öykü inşasında anlatılan hikayenin türü (genre) seçilir. Bu tür içinde, çeşitli şifrelerin kullanımıyla sahneler içinde olaylar sunulur ve örgütlenir, karakterler açıklanır ve betimlenir, sorunlar işlenir ve sonuçlandırılır. Böylece, bir film içinde “gerçek” temsil edilir veya “gerçek” inşa edilir. Bu incelemede, söz konusu elemanlarla öykünün nasıl örgütlendiği bağlamında öykünün örgü yapısı ele alındı ve karakterlerin nasıl inşa edildiği açıklandı. Öykü örgüsünün belirlenmesinde, önce ana temalar ayrıştırıldı ve bunların ne olduğu belirlendi; Bunu takiben, bütüne giden örgüde ana temalar arasındaki bağın nasıl 40 Esra Keloğlu-İşler kurulduğu belirlendi. Ardından, filmin sunuş sırasına göre, her ana temada birbirini takip eden üç öğe üzerinde duruldu: (1) Sahnenin başlangıcında sunulan konu (ne olduğu, nasıl örgülendiği); (2) sahnelerle bu temanın işlenişi (sorun sunumundan sonra çözüme ve aynı zamanda filmin sonuna ve yeni soruna giden olayların inşası); (3) Sonunda ulaşılan çözüm. Böylece, olaylar filmsel zaman sıralaması içinde filmin sonuna kadar ele alınıp açıklandı. Karakterlerin oluşturulmasıyla ilgili analizde ise, sadece karakterlerin temel özellikleri belirlendi. Karakter incelemesinde ana oyuncu isimleri belli olan kahraman iyiler ve kötülerin kimlikleri, isimsiz iyi ve kötüler, isimsiz kurbanlar belirlendi ve filmdeki olaylarda ‘yaptıklarıyla, faaliyetleriyle” onlara yüklenen özellikler açıklandı. ANALİZ VE DEĞERLENDİRME Ana temalar ve örgünün temel yapısı Kurtlar Vadisi Irak filminde 21 önemli tema işlenmektedir: 1. Çuval geçirme olayı üzerine mektupla yapılan çağrı ile başlangıç 2. Polat’ın çağrıya yanıtı olarak yola çıkışı 3. Yolda ilk sorunla karşılaşma: Kürt askerlerin çevirmesi 4. Düğün ve düğünde katliam 5. Otelde Polat’ın başarısız çözüm arayışı 6. Hapishanede işkence 7. İyi Amerikalı askerin kötü Amerikalı asker tarafından öldürülmesi 8. Amerikalı Yahudi doktorun organ ticareti 9. Doktor ve Sam arkadaşlığı 10. Cennete Hıristiyanların mı yoksa Yahudilerin mi gideceği 11. Sam’ın (ABD’nin) Iraklı Arap, Kürt ve Türkmen liderleri yönetmesi 12. Pazar yeri faciası ve Polat’ın Sam’a suikastının fiyaskoya uğraması 13. Sam’ın Türkmen lideri öldürüşü 14. Sam’ın öldürmek için Polat’ın peşine düşmesi 15. Iraklıların ABD’de askerlerinden nefreti ve zor durumda iyiler arası dayanışma: Leyla ve Polat 16. Sam’ın duasıyla ABD’nin/Hıristiyanların amaçlarının açıklanması 17. Şeyh ve İslami anlayışın sunulması 18. Sam’ın Şeyhi yok etme planı ve Kürt liderin buna katılmaması 19. Şeyhin gazeteciyi kurtarması ve İslam’ın teröre karşı olduğu 20. Şeyhin evine saldırı ve Sam’ın öldürülmesi Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 41 21. Leyla’nın intikamı ve ölümü Bu ana temalar içinde birden fazla alt temalar ve bu temalarla belli bilişler işlenmektedir. Filmde öykü sahneler içinde anlatılırken bazen tek sahnede bir tema bitirilirken bazen de birden fazla sahnelere yayılmaktadır. Temalarla ilgili olarak, her temanın örgüsü temel olarak üç biçimde olmaktadır: İlk olarak bir temaya gerekçeli bir başlangıç yapılmaktadır. Bu başlangıç aynı sahnede olabileceği gibi, bir önceki sahnede de olmaktadır. İkinci olarak temayla ilgili olaylar örgütlenmekte ve işlenerek filmsel zaman içinde örülmektedir. Üçüncü olarak, sorun/konu sonuçlandırılarak çözümlenmektedir. Bu çözüm bazen orada bitmektedir (Kötü Amerikalı askerin iyi Amerikalıyı öldürmesi; elbette, filmsel ideolojik bütünlük inşasında, filmin sonunda öldürülerek ceza verilir). Bazen, diğer tema içine taşınmaktadır (Yahudi doktorun organ almak için sağlam adam talebi). Bazen de, ikiden fazla tema içinde işlenmeye devam etmektedir (örneğin Sam ile Polat çatışması). Film bu tür işlenen temalardan oluşmaktadır. Sadece birden fazla sahneye yayılan bir temanın ilişkili örülmesi yapılmamakta, aynı zamanda temalar arasında bağ kurulmaktadır. Böylece temalar arası geçiş sağlanmaktadır. Filmde temaların işlenmesi ve temalar arası bağların kurulmasıyla bir bütün oluşturulmaktadır. Bu bütün temaların ve temalar arası geçişlerin öykülenmeleri sırasında örülen yaşamla, ilişkilerle, insanlarla, ülkelerle, değerlerle, kısaca bir dünya görüşüyle ilgili düşünsel içeriği oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu bütünün karakteri, filmdeki kurgulamada olduğu gibi, ancak temaların incelenmesi sonucu anlaşılabilir. Konular/temalar arası bağıların kuruluşu Filmde temalar arası geçişte temel olarak birkaç tür bağ kullanılmaktadır: 1. Bir temanın bitişiyle bir çözüm sunulmaktadır, bu çözüm diğer tema için bir başlangıç olmaktadır. Örneğin mektupla başlayan ve mektubun bitişinde intiharla sonuçlandırılan temada, mektup gelecek olan sahne için gerekçeyi oluşturmaktadır. Böylece bir olay örgüsü bir diğer olayın başlaması için gerekçe olarak orta çıkıyor. Bu tür geçiş örgüsü örneğin piyanoyla ilgili sahnelerde, piyano fiyaskosu sonucunda, doğal olarak Sam’ın sorumluları temizleme girişimindeki (Türkmen lideri öldürmesi, Polat’ı öldürmek için harekete geçmesi) sahnelerinde bunlar görülür. 42 Esra Keloğlu-İşler 2. Bir temada işlenen konu ve alt-konularda sunulan ideoloji, ahlak anlayışı, milliyetçilik, onur, vatan sevgisi, kültürel değerler gibi bilişlerden biri diğer tema için bir başlangıç olmaktadır. Örneğin iki din anlayışı arasında fark olduğu görüşü önce Sam’ın duasıyla ilgili sahne için gerekçe olmaktadır. Bu sahnedeki örgünün sonu Şeyhin dergahtaki duası ve zikir sahnesinin sunulması için bir mantıksal başlangıç bağı oluşturmaktadır. 3. Bazen bir tema bir sahnede çözümlenmemekte ve birden fazla temalar içine taşınmaktadır. Bu durumda bağ oldukça açıktır; çünkü hala örgü devam etmektedir. Filmde bu da oldukça sık kullanılmaktadır. 4. Bazen temalar kısa sahnelere bölünmekte ve temaların bu sahneleri iç içe verilmektedir. Böylece aynı kurgulanmış zamanda birkaç tema birden işlenmektedir; fakat bu temalar birbiriyle bağıntılıdır. Film boyu bu tür kurguyla örgüleme oldukça çok yapılmaktadır. 5. Bir tema bir önceki veya bir sonrakiyle sadece filmsel zaman bağlamında ilişkili olabilir, fakat temada işlenen konunun bir önceki veya bir sonraki ile doğrudan bağı olmayabilir. Bu bağ önceki olan olayların (temaların) bir sonucu olarak oluşan bir tema olabilir. Örneğin, Polat ile Leyla’nın damda konuşmaları bir önceki temayla değil, o zamana kadar işlenen temalarla bağıntılıdır. 6. Bir filmde en önde gelen bir veya birden fazla temalar bütün film boyu diğer temalar içinde çeşitli ölçüde işlenmektedir. Kurtlar Vadisindeki iyi ve kötü, doğru ve yanlış, haklı ve haksız, milliyetçilik, kendini vatana adama gibi değerlerlerle ilgili temalar çoğu sahnelerde çeşitli ölçüde yer almaktadır. Olay Örgüsü Filmin kurgusal zaman içinde örgütlenmesi bütün film boyunca büyük çoğunlukla aynı şekilde oluyor: Kısa sahnelerde, aynı anda farklı yerde olanlar anlatılıyor. Bu farklı anlatılar aynı zamanda akış içinde birbirine bağlanarak öyküsel ilişkilendirmeyle örgüsel bütünlük sağlanıyor. Sorun sunumunda örgü mektup yazmayla başlıyor. Film boyu zamansal olarak aynı anda kurgulanan sorun sunumları ve işlemeleriyle, hep yeni nedenler eklenerek, duygusal ve psikolojik gerginlik artırılıyor, böylece filmin sonunda sunulan çözüm meşrulaştırılıyor. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 43 Sorunun “Süleyman’ın mektuptaki çağrısıyla” sunumu Film, muckraking gazeteciliğin hafif bir türü gibi işleyen ancak adına araştırmacı gazetecilik denilen Soner Yalçın isimli gazetecinin senaryo danışmanlığında, aynen dizide olduğu gibi Türkiye kamuoyunu meşgul eden gerçek olayları da içinde barındırıyor. Olay örgüsü, medyada geniş bir yer bulan 4 Temmuz 2003 tarihinde Süleymaniye Kuzey Irak’ta Amerikalı askerlerin, Türk karakolunu basmaları ve Türk askerlerinin başına çuval geçirerek götürülmeleri hakkında Süleyman adlı subayın Polat Alemdar’a yazdığı mektuba başlıyor. Bu sorun sunumu teması intiharla tamamlanıyor. Bu ilk örgüde, Süleyman masada oturarak mektup yazmaya başlıyor. Tarih ve yeri söyledikten sonra on askeri ile birlikte başına gelenleri anlatırken film olayın yaşandığı sahneye dönüyor (flash back). Sahne, silah doğrultmuş askerle çevrili bir karargah ile açılmaktadır. Bütün bu silahlara davranmış askeri topluluk arasında, lüks bir araba içinde tamamen beyaz kıyafetler giyinmiş sivil bir adam arabasının camını açarak ıslıkla Beethoven’ın 9. senfonisini çalmaktadır. O ana değin kim olduğu bilinmeyen bu adamın çaldığı melodi alaycıdır; çünkü bir çatışma durumu yaşanmaktadır ve bu ezgi Avrupa Birliğinin resmi marşı olarak kabul edilmiştir; daha da önemlisi, 9. senfoniye Schiller’in yazdığı, dostluk, kardeşlik ve barışla ilgili sözlerle içinde bulunulan durum, tezat oluşturmaktadır. Belki de, aslında kendini beğenmiş bir ulusun kendini beğenmiş bir ordu-yöneticisinin barışın aslında ne onlar için ne anlama geldiği ve bizim için ne anlama gelmesi gerektiğini anlatıyor. Karargah içinde, çalan telefonu asker heyecanla subayına uzatır. Yapılan konuşmadan “çatışmaya girmeyin” emri geldiği anlaşılmaktadır. Bu noktada tarihten gelen, az sayısına rağmen kendinden daha güçlü ve fazla sayıdaki düşmanı yenen kahraman Türk askeri ideası yeniden üretilir: Subay, sinirli ancak saygılı bir tavırla direnmek için ısrar eder.”Çatıda makinelimiz var, onbir kişiyiz, 100 Amerikalı 60 yerel askerin yarısını vuracak gücümüz var” der. Bu arada sık sık etrafı saran askerler çokluğu ve karargahtakilerin azlığı gösterilmektedir. Ama ne de olsa bir Türk on Amerikalıya bedeldir. Subay son kez direnme isteğini meşrulaştırmaya çalışır yine de istediği emri elde edemez. Durumu tanımlayan, çözüm arayan ama yukarıdan gelen emirlerle sınırlanan ve engellenen ast olma hali, sahneyi izleyen pek çok Türk izleyicinin empati kurup filmdeki kahramanlarla özdeşleştiği bir durum haline gelmektedir. Silahların indirilmesinden sonra, arabadaki sivil adam içeri girer. Bu sırada bir başka odada ise Türk askerleri arama için gelen Amerikalı 44 Esra Keloğlu-İşler askerlere sigara içtikleri bahanesini öne sürmektedir fakat çok kısa süren bir kamera hareketi seyircilere mangal içinde yakılarak imha edilen kağıtları Amerikalı askerin tekmelemesini göstermektedir. Bu da orada Türklerin bu aramayı mazur gösterebilecekleri bir işler karıştırdıklarının belli belirsiz iması gibidir. Çatıdaki tek makinelinin başındaki Türk askerinin yanına gelen Amerikalı askerler, tüfeklerini ona dürterler. Türk askeri kızar homurdanır ama yapacağı bir şey yoktur onlarla birlikte kalkar. Bu sahnede film boyunca devam eden kişilerin zaman zaman kişilikleri dışında Amerika, Türkiye gibi birer ülke haline dönüşmeleri ve onların adına konuşmaları, hareket etmeleri anlamında ilk örneklerden biridir. Burada yine bilinen bir durumun somut hali tekrarlanır: Güçlü Amerikalı Türk’ü rahatsız eder, Türk homurdanır ama yine de Amerikalının sözünü dinler yapar. İçeri giren sivil Amerikalı, Türk subaylara küstah ve şımarık bir edayla birliklerinin güvende olmadığını öne sürer. Oysaki baştan beri gösterilen kuşatma sahnesinde onlara tehlike oluşturabilecek hiçbir şey yoktur ve bu gerekçe son derece saçmadır. Akla hemen “kime karşı neden güvende değil?” sorusu gelmektedir. ABD Irak’ı işgal ederken dünya kamuoyuna, kendi bahçelerinde/ülkelerinde güvende olmadıklarını öne sürmüşlerdi. Son derece gururlu davranmaya çalışan subay ise dışarı çıkmayacaklarını, hatta bu yolda öleceklerini de ifade eder. Sivil Amerikalı, alaycı ve egemen bir tonla konuşarak, subayları sorgulamaya götüreceklerini belirtir. Tavırlarını destekleyecek şekilde hareket ederek, parmağıyla masanın üstündeki Türk bayrağıyla oynamaya yeltenir. İlk sahnede mektubu yazan adının Süleyman olduğunu öğrendiğimiz subay bayrağı kapar, katlayarak kalbinin üzerine koyar. Arada geçen karşı çıkmalar ve konuşmalardan sonra Türk subay “biz askeriz şerefimizle oynamaya hakkınız yok” deyince Amerikalı sivil “bu adamlar asker çok gururludurlar yüzleri görülmesin” diyor. Bunu, kafalarına çuvallar geçirilmiş Türk askerlerinin elleri arkadan kelepçeli olarak kamyonetlere bindirilişi takip eder. Bu sahneyle, sorunun başlangıcı ve sonraki olaylara neden olacak ilk başlangıçlar açıklanıyor. Bu yolla soruna ilk neden veriliyor ve sahneyi sonuçlandırmak için mektubu yazan Subay Süleyman’a dönülüyor. Süleyman, yazdıklarıyla neden Irak’ta olduklarını meşrulaştırıyor; ardından sorunu çözememenin utancıyla intihar etmeden önce çözüm için filmin kahramanı Polat’a başvuruyor: Meşru güçler sorunu çözemediğinde, daima gayri-meşru güçler vardır. Süleyman, Polat’a çağrıyı “adalet şeref vb. için ölemedik şimdi ben bunu senden istiyorum” diyerek sonlandırdıktan sonra, “vatan sağ olsun” diyerek intihar ediyor. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 45 Bu başlangıç örgüsünde, Türk devletini/orduyu temsil eden subay bir anlamda devletin acizliğini itiraf ederek şeref adalet, özgürlük, zayıfı koruma gibi önemli bir mücadeleden başarısızlığını gerekçe göstererek çekilmektedir. Bu iş, Polat Alemdar’a bırakılıyor. Bu sahne aynı zamanda son derece vahim bir Türkiye gerçekliğine daha işaret etmektedir. Son yıllarda liselere, orta dereceli okullara kadar inen şiddet olaylarının kökeninin, hala bir hukuk toplumu olamamanın getirdiği sorunlara bağlanabilmesi, yasanın temsil ettiği devletin çözemediği bütün işlerde mafyanın hızlı etkili ve ibret verici bir şekilde işleri halletmesi söz konusudur. Halkın devleti temsil eden kesimlere düşmanlık iletişimi geliştirirken devletin tam karşısında bir örgütlenme gösteren mafyaya hayranlık ve sempati beslemesi, yeni yetme çocuk ve gençler için özendirici rol modeller olması gibi çok önemli bir durum ortaya çıkmıştır. Kurtlar Vadisi Irak gibi filmler ise ortaya çıkan bu durumu teşvik eden, mazur gösteren öğeler içermektedir. Süleyman´ın çağrısına yanıt olarak yola çıkış Sorunun sunumundan sonra, çağrıya karşılık veren sahneye geçiliyor. Bu amaçla kurgulanan sahnelerde karakterler ve karakterlerin söylediklerinden geçerek “ilişkisel gerçekler” sunuluyor ve tartışılıyor. Bunlar kişiler arası sözlü iletişimden öldürmeye kadar giden ilişkisel faaliyetlerle inşa ediliyor: Bir çöl arazisinde seyreden arabada üç kişi televizyondan Irak’la ilgili bir şeyler izliyorlar. Normalin kırılmasına hazırlık kendi aralarındaki konuşmalar ile oluyor. Şoförün yanında oturan adam şoföre nerede olduklarını sorarken “kırmızı halıyı göremiyorum” diyor. Arkada oturan Mafya tarzı kıyafetler içindeki Polat Alemdar ise “az sonra görürsün kırmızıyı sarıyı yeşili” cevabını verirken film boyunca sürekli karşılaşılan çatışmalardan birini, Türk - Kürt karşıtlığını sunuyor. Gönderme, Kürt bayrağı renklerine yapılmaktadır. Şoförün yanındaki arkaya dönüp imayı anlamaya çalışınca arkadaki Polat imaya aldırmayarak “trafik ışıkları” açıklamasını getirir. Oysa o bölgede trafik ışıklarının bulunmayacağı çok açıktır. Bir çevirmeye rastlıyorlar. Şoförün yanında oturan adının Memati olduğunu anladığımız adam “bunlar asker mi polis mi” sorusunu yöneltiyor. Bu soruya yanıt ise “şehirde polis dağda asker bir ayrım yok” şeklinde oluyor. Bölgedeki karmaşa bu biçimde kurgulanıyor. 46 Esra Keloğlu-İşler Yolda sorun: Kürt Jandarmaların pasaport kontrolü Normal yolculuk karşılaştıkları çevirme ile kırılıyor. Kürt kökenli olduğu anlaşılan şoför Abdülhey askerler tarafından sorulan soruları cevaplıyor ve arabadakilere inmelerini söylüyor. İndiklerinde Polat Alemdar da Abdülhey’le ve kendilerini çeviren askerlerle Kürtçe konuşuyor. Polat Alemdar’ın kendisine neden burada bulunduğunu soran askere “burada insan ucuzmuş insan almaya geldik” demesiyle ortam gerginleşiyor; “yere yatın” emriyle gerginlik doruğa çıkıyor ve Polat’ın Kürt askerine saldırmasıyla sıcak çatışmaya dönüşüyor ve Kürt askerlerin ölümü ile sonuçlanıyor. Düğün hazırlıkları, düğün ve şenlik havası Düğün normal bir insan faaliyetidir. Filmde bu normalin sunumu günlük yaşamın güzelliğini anlatan kısa kısa sahnelerle yapılıyor: Sarı, kırmızı, yeşil renklerin baskın olduğu yöresel kıyafetler giymiş kadınlar bir bahçede düğün hazırlıkları yapmaktadırlar. Bahçenin bir başka köşesinde ise damat berbere tıraş olmaktadır. Minik bir çocuk, damat tıraşını izleyen babasının yanına gelerek erkek eğlencesine katılmak isteyince babası onu annesinin yanına yollar. Daha sonra aynı düğünle ilintili olarak imam nikahına geçilmektedir. Şeyh, o yörenin adetlerini uygulayarak gelinin burnuna bir halka takar ve “hür olana dek bunu asla çıkarma” der. Bir diğer sahnede baş başa kalan gelin ve damadın konuşmasına yer verilmektedir. Damat yüz görümlüğü olarak geline çok eski bir aile geleneğini tekrarlayarak antika ve değerli bir hançer hediye eder. Sonraki sahnede gelin ve kız arkadaşları hediye üzerinde konuşurlar. Ardında düğün sahnesine geçilir. Bir ipe kırmızı yeşil sarı lacivert renklerde ampuller dizilmiş ve altındaki toprak avluda erkekler halay çekerken ikincil karakterleri sürekli yeniden üretilen kadınlar eğlenceye evin damından alkış tutarak katılmaktadır. Bu arada gelinin babası olduğu anlaşılan Şeyh geliyor. Kendisini karşılayan damat ve babasına ile konuşuyorlar. Düğünde normalin kırılacağını haber veren kurgu Bu sırada düğün evinin hemen dışarısında bir grup Amerikan askeri geliyor sahneye. Düğünde normalin kırılmasına giden anlatı düğüne saldırmak için sabırsızlıkla bekleyen bu Amerikan askerlerinin aralarındaki konuşmasıyla başlıyor. Düğünde eğlence sürüp giderken, düğündeki bir grup erkek havaya ateş açmaya başlıyorlar. Bunun üzerine dışarıda bekleyen askerler “artık teröristler” diyerek harekete geçiyorlar. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 47 Normalleştirilmiş anormal: Sam’a ders verme hazırlığı Polat ve adamları otele gelirler. Askerler tarafından herhangi bir bomba olup olmadığını anlamak için araçları kontrol edilir ve aranır. Gelişleri Kürtlerden oluşan askeri polise haber verilir. Kahramanlar, otelin şık restoranında yemek yerlerken Kürt askerleri gelir ve onları karakola götürmek isterler. Bunun üzerine Polat askerin hangi ülkenin karakoluna bağlı olduğunu öğrenmek ister. Askerin ”Irak Kürdistan” cevabına, Polat’ın “ben sizi tanımıyorum buranın sahibi gelip beni alsın” karşılığını vermesiyle otele gelişteki normal örgü sorun örgüsüne dönüşmeye başlar: Otelde Polat ve askerler arasındaki gerilim başlar. Asker, binanın etrafının sarıldığını söyleyerek kendileriyle gelmesi için silahına davranır. Polat bombaların uzaktan kumandasını çıkartınca çatışma örgüsünde egemenlik Polat’a geçer. Polat garsondan otelin müdürünü çağırmasını isteyerek elindeki bomba uzaktan kumandasını masaya koyar. Otel müdürü Mr. Fender gelir. Otel müdürünü, filmde görülen diğer Amerikalılar gibi, kendini beğenmiş bir tavırla “sorunun ne olduğunu bilmiyorum ama sorunun çözüm yeri benim otelim değil” der. Polat ise tam tersine yerin çok uygun olduğunu, oturmasını ve Kürt askerleri yollamasını emreder bir tarzda ister. Müdürün bir baş hareketiyle Kürt askerler ortamı terk ederler. Böylece Kürtlerle olan örgü çözümlenirken, yeni bir çatışma örgüsü başlar: Polat, müdürü tam yanı başına oturtarak altı kolona da C4 yerleştirdiğini bunun otelini yıkacağını açıklar. Müdüre kimsenin zarar görmesini istemediğini bu nedenle otelin boşaltılmasını söyler. Düğünde normalin kırılışı ve katliamın işlenişi Otelde başlayan sorundan, düğünde başlayan soruna geçilir. Amerikan askerleri kamyonlarıyla düğün evine gelirler. Askerler sanki bunun bir düğün olduğunu bilmiyorlarmış gibi, küstah bir tavırla “bu toplantıyı kim düzenledi” diye karşılık verir.. Adam şaşırarak “bu bir düğün” der. Askerle konuşmak üzere gelin ve damadın babaları gelir. Şeyh askerleri düğünün huzurunu bozmamaları için ikna etmeye çalışır, ancak sonuç alamaz ve asker hepsini şimdi götüreceklerini söyler. Çatışmaya gidişi işleyen bu örgüye, Sam’ın arabasıyla gelişi eklenir. Giydiği bembeyaz takım elbise, sömürgelerdeki İngiliz idarecileri anımsatır. Gelin Leyla, yaşananları, tedirgin bir halde, damdan izler. Askerler insanları itip kakarak yanlarındaki kamyona bindirirler. Şeyhin “dostumdur” dediği Sam ise duruma müdahale etmeyip, bir süre izler. Daha sonra yoluna devam eder. Bu arada filmin başında düğün 48 Esra Keloğlu-İşler hazırlıkları sahnesinde babasının yanına geldiğini gördüğümüz küçük çocuk, bir askerin namlusundan içeri ufak bir sopa sokarak oyun oynarken, silah ateş alır ve çocuk ölür. Çocuğun ölümüyle geçiş örgüsü tamamlanır; trajedi, öfke, keder, çatışma ve katliam örgüsü başlar: Çocuğunun ölümünü gören anne damdan aşağı atlayarak intihar eder. Anneye bakmaya giden damadın babası yine askerler tarafından öldürülür. Damat ağlamaya başlar. Ölen küçük çocuğun babası oğlunu kollarına alıp o da ağlayarak feryat eder. Leyla damdan inerek damada doğru ilerlerken askerlerin tüfek dipçiğiyle yere serilir. Bunu gören damat, kendini tutanların elinden kurtulmaya çalışıp gelinin yanına gitmeye çabalarken kendisine bakan gelin Leyla’nın gözleri önünde kafasına bir kurşun atılarak öldürülür. Otelde ana soruna doğru giden ilk faaliyetler Otel boşaltılmış, masada sadece Polat ve adamları kalmıştır. Bu sefer Mr. Fender olayın vahametini anlamış ve daha yumuşak başlı bir tutum içindedir. “meseleyi nasıl halledebiliriz” diye sorarken aynı zamanda olayı benimseyen çözüm için çaba sağlayan bir davranış içine girmiştir. Polat pazarlık yapmak istemektedir ve Sam William Marshall’ın otele gelmesini talep eder. Mr Fender şaşırarak “Bay Marshall’ın otelimizle hiçbir ilgisi yok” demesine karşılık Polat “maaşını siz ödemiyor musunuz? Amerikan askerlerinin sahibi Amerikan kapitalizmi değil mi” diye sorar. Film boyunca yer yer görülen kişilerin ülkeler namına konuşması burada yine tekrarlanmaktadır. Bu sefer, Mr. Fender otel müdürü olarak Amerika Birleşik Devletleri kapitalizmini temsil ediyor. Polat ise Amerikan emperyalizminden şikayet eden Türkiye’yi temsil ediyor. Otel müdürü, Sam’ı arabasından arıyor. Sam, konuşmaya başlamadan önce dolanan telefon kablosunu şımarık bir tavırla düzeltiyor. Sam konuşmaya başladığında Polat Mr. Fender’ın elinden alıyor. Sam konuştuğu kişinin kim olduğunu merak ediyor ve soruyor. Bunun üzerine Polat Alemdar kendisini oteli havaya uçuracak olan kişi olarak tanıtıyor. Sam son derece soğukkanlı bir tavırla gitmekte olduğu Kürt liderin daveti için mazeret bildiriyor. Polat bomba nedeniyle ele geçirdiği üstünlükten güç alarak otel müdürüne garson muamelesi yaparak tatlı mönüsü istiyor ve Amerika Birleşik Devletlerinin geleneksel tatlısı olan “apple pie” sipariş ediyor. Memati ise künefe istiyor “apıl pay Mcdonalds’ta da var” diyor. Memati’nin cevabı Amerikan kapitalizmini eleştiren Polat’a Türkiye’de Amerikan kültürünün yaygınlığını hatırlatıyor aslında. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 49 Her Amerikalı asker kötü değildir örgüsü Askeri kamyonlarla topladıkları Iraklıları götüren iki asker kendi aralarında sohbet ediyorlar. İyi Amerikalı asker kamyonun arkasındakilerin havasızlıktan öleceklerini söylüyor, Kötü Amerikalı asker (Dante) aşağıya iniyor ve tutukluların bulunduğu kamyonun kapalı kasasını, silahıyla tarıyor; içeridekilerden kimileri yaralanıyor, kimileri de ölüyor. İyi Amerikalı asker sinirlenerek, Kötü Amerikalıya “sen ne halt ettiğini sanıyorsun” diyor o da “hava deliği açıyorum artık havasızlıktan ölmeyecekler” karşılığını veriyor. Kötü Amerikan askerine içkin bir imaj örülmektedir: Ağzındaki sakızı, askeri kıyafetinin kollarını keserek üniformasının formel halini değiştirmesi, disiplinden uzak oluşu, emir komuta zincirinde başıboş davranması, kontrolsüz bir asker imajı çizmektedir. İyi olan kötü olana kızarak bu insanların terörist olması halinde bile kendilerinin asker gibi davranmaları gerektiğini hatırlatıyor. Kötü Amerikalı asker ise umursamadığını belirtince İyi asker kızarak durumu rapor edeceğini söylüyor ve kötü askeri tutuklamaya yelteniyor. Kötü olanın yanıtı silahıyla iyi olanı vurmak şeklinde oluyor. Bu sahnede normal ve anormalin çatışması iyi Amerikan askeri ve kötü amerikan askeri temsillerinden geçerek yapılmaktadır. Bununla birlikte, sahnede çok önemli bir meşrulaştırma bulunmaktadır: Düğünde sivilleri öldüren ve her türlü dehşet ve şiddeti yaratan Amerikan askerinin, aslında Amerika’yı temsil etmediği ve eğer iyi bir asker bunu hatırlatırsa, kötü tarafından susturulduğu, oradaki karmaşanın bu tür askerlere zemin sağladığı meşrulaştırılmaktadır. Organ ticareti ve iki kötünün çatışması Abu Ghraib içindeki ameliyathanede bir doktor Iraklıların organlarını kesip alıyor. Bu ilk bakışta normal gibi algılansa da hemen sonra çıkarılan organların, üzerlerinde New York, Londra ve Tel Aviv gibi adresler yazılı kutulara konması, burada ne tür bir iş yapıldığını açıklıyor. Böylece, film seyircileri organ ticareti yapan doktorlar tanışıyorlar. Bir başka kötüyle. Kamyondaki tutukluların hapishaneye getirildiğinde, tutukluların çoğunun yaralı veya ölü olduğunu görerek sinirleniyor ve Amerikalı kötü askere çıkışıyor; organlarını alabilmek için sağlıklı insanlar istediğini ve bir daha bu insanları vurursa, onu öldüreceğini söylüyor. Burada anormal olan kendini normal olarak sunmaktadır. Ayrıca Doktor ile Asker arasındaki çatışma, iyi askerle kötü asker arasındaki öldürmeye giden ilişkinin farklı bir şekilde örgülendiğini görüyoruz: Gözünü kırpmadan adam öldüren asker, elinde silahı bile olmayan bir doktorun tehdidine karşı sessiz kalıyor. 50 Esra Keloğlu-İşler Otelde baş kötüyle karşılaşma ve Polat’ın planının çöküşü Oteldeki sorun örgüsü aynı anda birden fazla faaliyetlerle devam ediliyor: Kürt liderin davetine gitmeyen Sam Marshall Polat Alemdar ile buluşmaya girmeden önce kurtuluş planı için harekete geçer ve telefonla verdiği talimatla davette gösteri için bulunan çocukları bir otobüse bindirterek otele gelmelerini ister. Bu arada yine onun talimatları doğrultusunda, otelde bir bomba imha ekibi Polat’ın taşıyıcı kolonlara bağladığı bombaları etkisiz hale getirmeye çalışmaktadır. Otelde Sam’ın girişimlerinden habersiz olan Polat ve yardımcıları onu beklemektedirler. Sam’ın Polat’ın karşısına gelişiyle, ideolojik propagandayla, iki gücün kendini beğenmişlikleri ve bir davaya adamışlıklarıyla gerginleşen yeni çatışma örgüsü başlıyor: Buraya kadar küçük çatışma örgüleriyle ciddi sözel çatışmaya geçiş hazırlanmıştı. Bu çatışmada Sam, film boyunca tekrarlanan ve kişisel imajını üretirken aynı zamanda da “çirkin Amerikalı” imajını da yeniden üretmektedir. Polat’a kim olduğunu sorar. Adını söyleyen Polat’ın karşısına oturarak Polat’a nasıl bir belaya bulaştığının farkında olup olmadığını, canı sıkılmış bezgin bir ifadeyle, angarya bir işle uğraşıyormuşçasına sorar. “Oteli havaya uçurmak istiyorsan uçur benden alacağın bir şey yok” der. Bunun üzerine Polat Alemdar, bond çantadan eline, Türk subayların kafasına geçirilen çuvallardan birini alarak, Sam’dan kendisinin ve adamlarının bu çuvalları kafalarına geçirmelerini ister ve gazeteciler onların resimlerini çektikten sonra gideceğini söyler. Bu “dişe diş, göze göz” örgüsüyle çatışma tırmanmaya başlar. Sam onbeş senedir bu bölgede olduğunu Türkleri iyi tanıdığını, övünmeyi sevdiklerini, kendi kuralları, kırmızı çizgileri, değişmez Irak politikaları olduğunu, Türkler istemese kimsenin burada bir şey yapamayacağını söyler. Sonra “Kırmızı çizgilerinizi çoktan sildik politikalarınızın içine ettik, yani sizi anlamıyorum buna aldırmadınız da başınıza geçen iki çuvala mı aldırdınız” diye sorar. Polat Alemdar kızgın bakışlarla sessizce dinler. Polat Alemdar, söylenenleri duymamış gibi üstlendiği çuval geçirme görevini yapmakta ısrar eder ve tehdidini yineleyerek çuvalı Sam’ın kafasına fırlatır. Sam bunu kafasına çuval geçirmiş gibi bir hakaret olarak niteliyor; önce öfkeleniyor ve hadi patlat diyor; Bu anda çatışma örgüsü doruğuna çıkıyor. Fakat Polat’a durmasını söylüyor. Bu sırada salona otobüsle getirilen çocuklar sokuluyor. Bu andan itibaren çatışmada denge Sam’ın lehine bozuluyor. Polat’ın planının çöküşü de başlamış oluyor. Sinirleniyor ve kumandayı elinden bırakıyor. Polat’ın farklılığı masum sivilleri öldürmemek üzerine kurulu olduğu için, bu durum Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 51 onun planının başarısızlığa uğraması anlamına geliyor. Filmde Polat’ın ilk planının işlememesi bu şekilde sunuluyor. Polat onun (yani Amerika’nın) çocuk katili olduğunu söyledikten sonra Sam kendisinin Polat gibi tesadüfen değil, barışı sağlamak için Tanrı görevlendirmesi ile orada olduğunu ve amacını gerçekleştirmek için kimsenin ölmesine aldırmayacağını belirtiyor. Ortaçağdaki hükümdarların erklerini tanrıya dayandırmalarına benzer şekilde gücünü ve varlığını ilahi varlığa dayandırarak kendini meşrulaştırıyor. Sam Polat’ın planını çökertmiştir. Bunun üzerine engellenmiş, başarısızlığa uğramış, öfkeli Polat Alemdar, adamlarıyla beraber otelden çıkıp gidiyor. Böylece olay Polat’ın başarısızlığıyla çözüme ulaşıyor. Sam için olay tamamen çözümlenmiş değil ve sandalyesinin altındaki bombanın imha edilişini beklerken çocukların gitmesine izin vermiyor. Piyanonun başına geçerek yeniden Beethoven’in 9. senfonisini çalmaya başlıyor; çocuklar marşın sözlerini koro halinde söylüyorlar. Bomba etkisiz hale getirildiğinde sorun şimdilik çözümlenmiş oluyor. Film boyunca sık sık tekrarlanan sunumlardan biri de kötü Amerikalının kendini halk, çocuklar ve kullandığı etnik gruplar karşısında iyiliksever tavırlarla etkileme çabalarıdır. Sam’ın kurban olduklarının bilincinde olmayan çocukların karşısında gülümseyerek piyano çalması da onun için “Sam Amca” imajına katkı yapıyor. Bir başka sorun örgüsü: hapishanede işkence Filmde, işlenen konuya ek malzeme olarak medyada yer bulmuş gerçek olaylarda çözüme ulaşmayan sorunlar olarak sunulmaktadır. Abu Ghraib Hapishanesindeki işkence olaylarını anlatan sahne aslında bakılırsa filmin olay örgüsü içinde sadece kötülüğün tanımlanmasında işlevsel bir yarar sağlamak amacıyla yerleştirilmiş gibi görünmektedir. Tıpkı düğün sahnesinde küçük çocuğun ailesinin trajik ölümü olaylar zincirinde olduğu gibi tamamen izleyicinin kin, nefret, öfkelerini ve adrenalini yükseltmek için yapılan bir örgü. Bu sahnede tutuklular çırılçıplak soyularak hakaretler eşliğinde hücrelerde tazyikli soğuk suya tutuluyorlar. Bir başka hücrede bir tutuklu hücresinde ağlayarak namaz kılarken kapı açılıyor ve yine medyada geniş yer tutan, işkenceci kadın asker içeri giriyor. Mahkumu tekmelemeyerek soyunmasını emrediyor, daha sonra, diğer çıplak adamların üstüne yatırıyor. Tutuklular copla dövülüyor, yalvarıyor ve ağlıyorlar. Sahne, din karşıtlığını, Hıristiyanlık dininin Müslümanlığa olan saygısızlığını ve eziyetini yeniden ortaya koyuyor. Savaşta galip olanın elinde mağlup olanın acınası durumunu yeniden üretiyor. 52 Esra Keloğlu-İşler Polat ve Türkmen dayanışması; Türkmenlerin durumu Sahne, Polat’ın o ana kadar görülmemiş olan bir diğer adamı Erhan’ın arkadaşlarının sorunsuz bir şekilde dönmelerini beklemesiyle başlıyor. Arkadaşları gelince onları bir kamyona bindiriyor. Grup beraberce Türkmen liderin evine gidiyor. Buradan anlaşılıyor ki burada Polat’a Erhan aracılığıyla yardım eden kişi Türkmen lideridir. Lider Irak’taki durumu ve Amerikalılar tarafından yaptırılan paylaşımı anlatıyor; ve Türkmenlere gidecek bir yer bile bırakılmadığından yakınıyor. Yani Türkmen liderin el altından yardım çabalarının gerekçesi belirtiliyor ve daha sonra olacak olaylar için de bir neden sunumu yapılmış oluyor. Türkmen lider, Sam’ın etnik grupların bağımsız olarak bir araya toplanmasına izin vermediğini her şeyi kendisinin bütün etnik grupları zaman zaman bir araya toplayarak planladığını ve en yakın tarihli toplantıyı anlatıyor. Böylece normalin kırılmasına yönelik hazırlık bu durum belirleme ve geçiş sahnesiyle tamamlanmış oluyor. Şeyh ve sabır dergahı Dergah çıkmazdakinin sığındığı yer olarak kurgulanmaktadır. Dergah köydeki yaşam ve şeyhin desteğine ilişkin çeşitli kısa sahnelerle anlatılıyor. Örneğin, revirde hastaların başında Şeyh, yaşamak ve savaşmak isteyen hastalara sabırlı bir şekilde yaşamaları için en iyisinin dua etmek olduğunu söylüyor. Bir diğer sahnede kızı Leyla kocasının Allah yolunda şehit olduğunu, gözyaşı dökmeyip intihar bombacısı olmak istediğini belirtiyor fakat Şeyh buna izin vermeyerek İslam’da bunun yeri olmadığını, bunun kendini ve masumları öldürmek suretiyle Allah’a isyan olduğunu hatırlatıyor. Müslümanlara isyan ve canlı bomba fikrini aşılayanların Hasan Sabbah’ tan geldiğini belirterek, bunun şeytan işi olduğunu, Müslümanları dünyaya korkunç insanlar olarak gösterdiğini, şu anki aciz durumun Müslümanların kendinden, Allah yolundan sapmalarından, birlik olmamalarından kaynaklandığını söylüyor. Bu eylemlerin artmasının kötü olduğunu düşmanın bunu istediğini ve hatta onların düzenlediğini ileri sürüyor. Dua ederek sabretmelerinin onları özgürlüğe götüreceğini telkin ediyor. Bu sahneyle o ana kadar diğer kişilerin tanımlanmasıyla sunulan Şeyh karakteri kendi kendini tanıtmaya ve sunmaya başlıyor. Film boyunca kin ve nefretten arınmış en zor durumlarda bile metanetini koruyan diğer insanlara destek olmayı kesmeyen Şeyh karakteri bu özellikleri ile Polat Alemdar’dan bile daha iyi bir kahraman özelliği gösteriyor. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 53 Sam’ın Polat’ın peşine düşüşüyle ilgili ilk örgü Sam kendi kurduğu Irak’taki normal durumu tehdit eden Polat Alemdar hakkında bilgi alıyor. Polat’ın resmi olarak devlet adına çalışmadığı ama yine de devlet adına çalıştığını öğreniyor. Kötüler arası işbirliği kurgusu: Doktor ve Sam Doktor ile Sam’ın arkadaş olduğunu ve aralarındaki işbirliğini işleyen bu örgü doktorun insanların hayatını kurtardığını söylemesiyle başlıyor. Sam ona zenginlerin hayatını kurtardığını söylüyor. Doktor, Şam’ı yetkililere şikayet etmekle tehdit ediyor. Bunun üzerine Sam yine Amerika yerine konuşmaya başlıyor ve “ben hep buradaydım sizin güvenliğini için kendimi tehlikeye atıyorum” diyor. Burada üzeri örtük bir şekilde daha sonradan Yahudi olduğu anlaşılacak doktora karşı Sam karakteri Arap yarımadasındaki düşman İsrail’in hamisi Amerika konumu hatırlatılıyor. Sam, Kürtleri, Türkleri ve Arapları birbirine düşürdüğünü doktorun ise böbrek için şikayet ettiğini ileri sürüyor ve doktorun mahkumlara iyi davranılması isteğini basit ve lüzumsuz bir istek olarak görüyor. Doktor ise, kimin niye öldürüldüğünü, kaç kişinin öldürüldüğünü umursamadığını, yalnız mahkumların öldürülmemesi gerektiğini çünkü organlara canlı olarak ihtiyacı olduğunu söylüyor. İstediği teminatı alıyor. Bu sahne de yine herkesin kendi durumlarını normal rutinde devam ettirme faaliyetlerine aynı zamanda “Yahudi doktor” karakterinin pragmatizmine yapılan bir vurgu olarak film içinde konumlanmaktadır. Kötüye ilk suikast girişimi, ikinci fiyasko ve pazaryeri faciası Pazar yeri kalabalık. Sam ve etnik liderler orada bir lokantada toplantı yapacaklar. Polat bir evin tepesinde uzun namlulu silahla Sam’ın gelmesini bekliyor. İkinci hazırlık ise Leyla’nın kendi amacı için üzere tetikte beklemesi ve civarda dolaşması ile betimleniyor. Sam geliyor ve restoranda Kürt, Türkmen ve Arap liderlerle yemek için buluşuyor. Polat Sam’ı vurma fırsatı bulamıyor. Çıkışta vurmak için bekliyor. Yemekte Sam amacının Irak’ı birleştirmek ve barış içinde yaşamaları için kalıcı hükümet kurmak olduğunu ifade diyor. Tabii ki burada yine kişi olarak Sam olarak değil ülke olarak “Sam Amca”nın dünya kamuoyuna ilettiği mesaja gönderme yapılmaktadır. Söz konusu amaca ulaşmak için Irak’ta bulunan her grubun neleri yapmaması gerektiğini söylüyor. Arap lider ise düğünde olanları anımsatarak eşitlik olmadığı argümanını ileri sürüyor. Sam “siz terörist yetiştiriyorsunuz” cevabını veriyor. Arap ve Türkmen liderler petrol bölgelerinden zorla göç 54 Esra Keloğlu-İşler ettirildiklerinden şikayet ediyorlar. Petrolde kendilerinin de hakkı olduğunu söylüyorlar. Sam onlara de hak verdiğini fakat güvenliği sağlamak ve istikrarı kurmak için böyle yaptıklarını söylüyor. Türkmen ve Arap liderler taleplerini dile getirirken aynı zamanda Kürtlerden dert yanıyorlar. Kürt lider bunları yadsıyarak ve hiç cevap vermeden güvenliği sağlamak için maddi destek ve eğitimli insan istiyor. İçeride normal olay devam ederken dışarıda normal olanın kırılmasına ilişkin bir olay gerçekleşmektedir. Bu da Leyla’nın meydanda gezinerek beklerken düğünde öldürülen küçük çocuğun babasının, intihar bombacısı olarak eylem hazırlığı içinde olduğunu anlamasıdır. Leyla onu babası Şeyhin önerileri doğrultusunda niyetinden caydırmak için yalvarıyor fakat çocuğun babası hedefine kilitlenmiş durumdadır. Bölgedeki etnik liderlerle yemek sona erdiğinde Türkmen lider, Sam’la iki dakika görüşmek istediğini söyleyerek onun dışarıya çıkmasını ve Polat Alemdar tarafından vurulmasını engellemeye çalışıyor. Bu da normalin kırılmasını engellemeye yönelik bir çaba olarak öykü örgüsü içinde yerini alıyor. Dışarıda, askerler güvenliği sağlamakla uğraşırken, babanın (Ebu Ali) bombaları patlatmasıyla normal hazırlık yapmış olan Polat’ın planı bir intihar bombacısı eylemiyle çöküyor.. Büyük patlamada gösterilen bütün yaralı ve acı çeken insanlar yığını, pazardaki masum sivil insanlar olarak sunuluyor. Bir anlamda Şeyhin söyledikleri teyit edilmiş oluyor. Birbirinden habersiz olarak aynı amaçla yani Sam’ı öldürmek üzere orada bulunan Leyla ilk kez, Polat ve arkadaşları bu patlama sonucu çıkan arbededen dolayı ikinci kez amaçlarına ulaşamamış oluyorlar. Normaldeki kırılmanın yol açtığı yeni sorun, masumları öldüren intihar bombacısından sonra Polat ve arkadaşlarının Amerikan askerlerini öldürmesi ve ortamdan kaçmalarıyla son buluyor. Leyla’yla yolların kesişmesi: nefret ve dayanışma Polat ve arkadaşları, Amerikan askerleri tarafından kuşatılıyorlar. Bu soruna geçici çözüm, kaçma oluyor. Kaçarken Amerikan askerleriyle çatışmaya devam eden Polat ve arkadaşlarının durumunu Leyla fark ediyor ve onlara yardım ediyor. Leyla, Polat ve arkadaşlarını kendi evine getirip saklıyor. Onları aramaya gelen Amerikalıların hakaretine maruz kalıyor; fakat aradıklarını bulamayan askerler gidiyorlar. Böylece filmdeki kaçma kovalama sahnesiyle başlayan sorun çözüme kavuşmuş ve normalin kırılmasına hazırlıklar için zaman kazanılmış oluyor. Sabah olduğunda grubun amacını anlayan Leyla yardım teklif ediyor. Leyla ile karşı tarafın varlığından habersiz olduğu Erhan’la dışarıya bilgi aramaya gidiyorlar. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 55 Sam ve doktorun din üzerine tartışmaları Sahne Sam’ın pazar faciasından ufak sıyrıklarla kurtulması ve Yahudi doktor tarafından muayene edilmesi ile başlamaktadır. Örgü farklı dini inançtakilerin birbirini anlamaması ve cennete sahiplik üzerine inşa ediliyor. Sam intihar bombacısının cennete gitmeyi düşündüğü için öldüğünü ve İsa’ya inanmayanların cenneti hayal etmesini anlayamadığını belirtiyor. Bu, Sam’ı tedavi eden doktoru da rahatsız ediyor ve Yahudi kimliğini ortaya koyarak “sen cennete gideceksin ben gidemeyecek miyim?” sorusunu soruyor. Her iki tarafta cennete sahiplik iddiası yoluyla kendi bizliklerini yeniden kuruyorlar. Bu sırada kötü Amerikan askeri rolündeki Dante içeri girerek Polat Alemdar’ın arkadaşlarından birinin de patlama yerinde olduğunu ve koruma kılığına girdiğini haber veriyor. Bu normalin kırılması için bir hazırlık oluşturmaktadır hemen akabinde Sam Türkmen lideri çağırtıyor. Türkmen liderin öldürülmesi Türkmen lider geldiğinde Sam, Türkmen lideri olayı bilmekle, kendisine haber vermemekle ve geç haber vermekle suçluyor ve Polat’la olan bağlantısını bildiğini belirtiyor. Polat’ın yerini soruyor. Beklediği yanıtı alamayınca, Türkmen liderin kafasına kurşun sıkarak onu öldürüyor. Böylece, bu sahnedeki örgü Sam’ın bu tür bir sorunu nasıl çözümlediği üzerine kuruluyor ve aynı zamanda Polat’ı öldürmek için peşine düşmesinin geçiş inşası yapılıyor. Sam’ın din anlayışının işlenişi Bu işleniş şöyle örgüleniyor: Sam kilisede İsa peygamberin ikonasıyla konuşarak onun yanında olmayı özlediğini, fakat ona karşı görevlerini tamamlamadığı için olamadığını anladığını, ölen ve ölecek kahramanların ruhlarını kutsamasını, huzur vermesini ve yol göstermesini diliyor. Bütün fedakarlıkların hep görev aşkıyla yapıldığını bu görevin de İsa’nın krallığının kurulması olduğunu ve dünya barışını korumak olduğunu söylüyor (yani uhrevi olan amaç ve dünyevi olan amaç paralellik göstererek Amerikalıların bölgede yaptıklarını meşrulaştırıyor). Sam bu işi kutsal kitapta vaat edilen Babil hesaplaşmasının tamamlanması olarak görüyor. Kendisinin Hıristiyanlık için önemli bir dini kişilik olarak geleceğe ismini bırakacağını hayal ediyor. Dua devam ederken bir yandan da askerlerle Sam’ın halka yardım paketleri dağıtması gösteriliyor. Halk yardım paketlerini ilkel bir açgözlülük içinde kapışıyor. Halkı sağlık taramasından geçiriyorlar. Bu arada duada vaat edilmiş 56 Esra Keloğlu-İşler toprakları fethetme arzusu dile getiriliyor ve bu durum gerçekleşene kadar kan akacağını belirtiyor. Barışı sağlayanın Tanrının çocuğu olacağını söylerken aynı zamanda kendisini Tanrının çocuğu olarak görüyor. Böylece Sam kendini rahatlatıyor. Şeyh’in duası ve zikir: İslam’da insan ve yaşam İkinci dua sahnesi hemen birincinin ardından işleniyor. Dergah’taki zikir sırasında, müritler, ayakta halka oluşturarak ilahi okuyorlar, tam ortada ise Şeyh var ve dua ediyor. Dua, doğrudan Iraktaki durumla ilgili bir içerik sunuyor: Galip olanı ve mağlup olanı Allah belirler o öyle istediği için öyle olur” diyerek kaderciliği ve varolan durumu isyan etmeden olduğu gibi kabullenmeyi işlemektedir. Yine “Allah zulmetmez biz kendi kendimize zulmederiz. Bu da kişilerin kendi dertlerine düşerek birlik olmamalarından kaynaklanmakta. Biz bize zulmettiğimiz için düşman da şimdi bize zulmediyor. Günahkar, mağlup ve mahkum olan bizleriz. Zamanında Kuran ve sünnetlerle uyanmadık şimdi düşman nedeniyle uyanıyoruz. Bize bu saldırıları defedecek güç ve sabır ver” diyen şeyh başlarına gelen felaketlerden kendilerini sorumlu tutarak sabretmeyi salık vermektedir. Bu duadan sonra zikir seremonisi başlıyor. Şeyh ise en ortada halka yönünde dönmeye başlıyor. Ritim davul zurna eşliğinde giderek hızlanıyor. Şeyhin hareketiyle zikir seremonisi sona eriyor. Bu iki dua sahnesinin örgüsü iki farklı dünyanın örgüsü iki farklı dünyayı, inancı ve ilişkileri anlatıyor. Bu farklılıklar şöyle karşılaştırılabilir: HIRİSTİYANLIK Tanrı’ya bireysel bir yakarış MÜSLÜMANLIK Kolektif bir eylem Birey insanda somutlaşan Tanrı var; insan yarı-Tanrı bir varlık Birey: kul ve Tanrı ile aracılığını gerçekleştiren bir dini lidere ihtiyacı var. Tanrının edilmiş durumu Dua sahnesinde Tanrı tamamen soyut bir varlık; ancak tam bir konsantrasyon ile ilişki kurulabilir; mistik bir seremoni ile dua Tanrının dünya ile ilgili hiçbir işi yok; Tanrı-insan ilişkisi daha felsefi bir boyutta gerçekleşiyor Göze görünmeyen ilahi ve yüce bir varlık olan Tanrı’nın yazdığı yazgıya mutlak boyun eğiş ve sabretme İsa ile sembolize ikonasına tapınma Tanrı dünya işleri ile ilgili belirli hedefler koyarken yazgıyı belirlemekte Bireylerin oynadığı rol ve bunu başaranın yüceltilmesi Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 57 Polat ve Leyla’nın kesişen amacı: Sam’ı öldürmek Polat ve Leyla, evin damında konuşuyorlar. Polat Sam’ın insanlara zulmüne karşı bir şey yapamamaktan ve planlarının başarısızlığa uğramasından dolayı öfkelidir. Leyla, Sam’in bunları uzun zamandır yaptığını ve onun ölmesini çok istediğini açıklıyor ama sabretmek gerektiğini de söylüyor. Polat Alemdar ise böyle sabretmeyi nereden öğrendiğini sorunca, Leyla, kendisini Şeyh Abdurrrahman Has Kerkuki’nin büyüttüğünü söylüyor. Bütün evsiz, öksüz, zayıf ve kimsesizlerin Şeyh efendi tarafından büyütüldüğünü söylüyor. Polat, Leyla’ya hayatta en çok ne yapmak istediğini soruyor. Leyla’da eskiden bir hayali olduğunu bu hayalin ülkesinde huzur içinde yaşayıp ölmek olduğunu şimdiyse tek hayalinin belinde taşıdığı hançeri Sam’a saplamak olduğunu söylüyor. Polat ise “bu arzunu gerçekleştirmeni engelleyecek olursam bana kızar mısın” diye soruyor. Polat ve Leyla ilişkisi, aynı amacı taşıyan iki kişinin ilişkisi ve işbirliği olarak sunulmaktadır. Bu filmde ikili arasında hiçbir amaçları dışında hiçbir duygusal ilişki bulunmamaktadır. Sam’a ikinci suikast planının habercisi olan örgü Polat ve arkadaşları piyanonun geçeceği yola pusu kurup bekliyorlar. Tren’in üzerine atlayarak piyanoya bomba yerleştiriyorlar. Askerler piyanoyu kırmızı kurdelelerle süsleyerek Sam’a götürüyorlar. İslam’ın terörü lanetlemesi Sahne, El Kaide militanları yakaladıkları bir gazetecinin kafasını keserek öldürme girişimlerini bir bildiri okuyarak videoya kaydettiği inşaya geçiyor. Bu sırada içeriye Şeyh giriyor. Onları azarlayarak ellerinden kılıcı alıyor. Kılıçla gazetecinin ellerini çözerek serbest bırakıyor. Kılıcı gazeteciye vererek militanın kafasını uçurmasını söylüyor. Gazeteci kılıcı yere atarak kendi dilinde “ben sadece bir gazeteciyim beni anlıyor musunuz” diyerek kurtulduğu için teşekkür ediyor ve Şeyhin ayaklarına kapanıyor. Şeyh davranışlarıyla sadece müritleri ve bölge halkının değil, kendi dininden, ulusundan olmayanların bile saygısını kazanıyor. Bunu da adam öldürerek değil adam öldürülmesini engelleyerek gerçekleştiriyor. Bu sahneye kadar şeyh karakteri hep pasif bir şekilde akıl veren, dert dinleyen bir nevi hakem pozisyonunda konumlanmaktaydı. Bu sahneyle Şeyhin bu pasif ve sabır telkin edici konumunda negatif yönde değil yine pozitif yönde bir kırılma gerçekleşmektedir ve Şeyh de kendi yöntemleriyle mücadele etmektedir. 58 Esra Keloğlu-İşler Sam’ın Şeyhten kurtulma planı Sam odasında herkesin yanına koştuğu bu şeyhten artık çok sıkıldığını ifade ediyor. Yanındaki Kürt lider ise yüzünde büyük bir gülümseme ve sempatiyle soyu peygambere kadar uzanan Şeyhe herkesin saygı gösterdiğini anlatıyor. Sam ise Şeyhin soyunu umursamadığını eğer kendisinin yaptıklarını bozmaya kalkışıyorsa teröristlerin başı anlamına geldiğini öne sürüyor. Kürt lider bunun yanlış olduğunu Şeyhin öksüzlere yetimlere, dullara baktığını, esas o olmasa herkesin terörist olacağı tezini ileri sürüyor. Sam ise lideri taraf tutmaya zorluyor; ya kendisi ya Şeyh. Sam Şeyhin tutuklanması emrini veriyor. O zamana dek Amerikalının her istediğini yerine getiren ve bunun da mükafatını almış olan Kürt lider ilk kez karşı çıkarak bu işe karışmayacağını, ona silah doğrultamayacağını ekmeğiyle büyüdüğünü, doğrultursa kendisini çarpacağını da ilave ediyor. Fakat Sam “büyücü mü” diyerek dalga geçerek Kürt lideri yolluyor. Piyano suikastının başarısızlığı örgüsü Bu örgü “şans” faktörü üzerine kurulmaktadır: Sam, evine yerleştirilen piyanoya doğru yüzünde sevgi gülücüğüyle yürümeye başlıyor fakat tam çalmaya başlayacağı sırada dışarıdan beton kırıcı yer matkabı sesi geliyor; o da sinirlenerek balkondan çalışmakta olan işçileri azarlıyor ve oradan gönderiyor. O an nota tutacağı balkondaki rüzgardan devrilerek piyanonun tuşları üzerine düşüyor ve Sam piyanonun başına gelmeden bomba patlıyor. Leyla’nın boş sevinci ve tedbirli Polat Erhan ve Leyla bombanın patladığı haberini Polat ve arkadaşlarına iletirler. Sam’ın öldüğünden hepsi de emindirler. Polat Leyla’ya evden gitmeleri gerektiğini söyler. Leyla nasıl olsa öldü diyerek bunu anlamsız bulur. Bu arada Erhan çocuklara şeker dağıtarak “Türkiye sizinle gurur duyuyor” diye bağırttırmaktadır. Polat Abdülheyi Sam’ın öldüğünden emin olmak için şehre gönderir gelirken de yanında araç getirmesini söyler. Amerikalı kötü askerin yeni kötülüğü Bu kışa sahnedeki örgü kötülüğün ve kötünün çocuk ve kadın dinlemediğini ve terörlerini onlara da kattıklarını işlemektedir: Yahudi doktora tutsak götüren asker “Türkiye sizinle gurur duyuyor” diye bağıran çocuklardan birini annesiyle beraber yakalar ve bir hangara götürür. Burada bir tarafta korku ve çaresizlik ve diğer tarafta hunharlık işlenmektedir. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 59 Dergah’a Sam’ın saldırısı, Sam’ın sonu ve Leyla’nın ölümü Polat ve arkadaşları arabayla Şeyhin dergah köyüne, Leyla ile yaşlı annesini getirirler. Polat, çeşme başında yaşlı bir Kürt’le konuşur. Sabah ezanı okunmuştur ve cemaat namaz kılmak üzere camiye gider. Amerikalı askerler ise camiye bomba atarlar. Polat, adamları ve Amerikalılar arasında çatışma başlar. Arabasında oturarak emirler veren Sam’ın patlamadan sadece parmağındaki ufak yara ile kurtulduğu anlaşılmaktadır. Köyün yakılması emrini verir. Saldırı füzelerle, makineli tüfeklerle, tabancalarla sürmektedir. Leyla, dergah köyde yaşayanları organize ederek onları binalardan çıkartmaya, uzaklaştırmaya çalışır. Bu arada Leyla ile Polat, arabasından çıkıp elinde silahıyla kendilerini arayan Sam’ı fark ederler ve onun patlamada ölmediğini anlarlar. Sam’da Polat’ı fark eder. Tam bu çatışma sahnesi sürerken Polat’ın adamları olan Memati ve Abdülhey arasındaki Kürt-Türk diyaloğu sunulmaktadır: Öfkelenen Memati, hep bu “kürtlerin yüzünden” deyince Abdüley bozularak “ağabey ben de kürdüm” der. Bunun üzerine Memati “sen başkasın Abdülhey” der onun yanıtı ise “her şey böyle başlıyor ağabey” olur. Burada hem ayrım yeniden üretiliyor hem de bunun çözümüne ilişkin ipucu veriliyor. Yani önyargıların ayrımcılığı güçlendirdiği öne sürülmektedir. Leyla, Sam sanarak bir adamı bıçaklar, tam bu adamın Sam olmadığını gördüğünde ise karşısına Sam çıkar ve Leyla’nın göğsüne bir kurşun sıkar. Leyla elinde hançeriyle yere düşer. Bu sırada Polat ortaya çıkar Leyla’nın hançeriyle Sam’ı öldürmeyi başarır. Leyla’nın amacı kendisine emanet edilen hançerle Sam’ın öldürülmesiydi. Polat’ın ki ise mümkünse çuvalı Sam’ın kafasına geçirmek bu gerçekleşmezse de onu öldürmekti. Böylece hem Leyla hem de Polat amaçlarına ulaşmıştır, sorun çözülmüştür. Polat ölmek üzere olan Leyla’nın yanına gelir. Leyla son nefesinde Sam’ın öldüğünü öğrenir. Polat’ın ölen kızın burnundaki halkayı çıkartır. Çünkü şeyh, halkanın ancak Leyla’nın özgür olması durumunda çıkartılabileceğini söylemişti. Kadının köleliğinin dul kalınca değil, ancak ölünce bittiği bir kez daha üretilmiş olur. Karakterlerin işlenişi Filmde başrollerde Polat Alemdar, Sam, Abdurrahman Halis Kerkuki, bulunmaktadır. Yan rollere bakıldığında ise Memati, Abdülhey, Leyla, Erhan, doktor, Arap lideri Abu Tarık, Kürt lider, Türkmen Lider Hasan, otel müdürü Mr. Fender, Amerikan askeri sayılabilir. Öte yandan, Peşmergeler, Türkmen, Kürt, Arap kadın, çocuk, babalardan oluşan aileler, Amerikalı askerler ve 60 Esra Keloğlu-İşler yerel ahaliden oluşan esirler, düğündeki nedimeler, akrabalar, dergah köydeki insanlar, el kaide militanları, sağlık personellerinden oluşan kalabalık denilebilecek bir figüran oyuncu grubu da filmde rol almaktadır. İsimleri belli iyi karakterler Polat Alemdar: Filmde “iyi adam” olan baş kahraman Polat Alemdar karakteridir. Onun devletin gayri resmi adamı olduğu, devletin kanunla, hukukla çözemediği işlerinde devreye girdiği mektupla yapılan çağrı sahnesinde ortaya çıkmaktadır. Bu durum Türkiye için çok tanıdık bir gerçeklik olduğu için, izleyici için anormal bir durum oluşturmamakta ve devletin yapamayacağı şekilde sorunları çözebilmesi için karaktere bir gerekçe/temel vermektedir. Polat karakteri “vatan için ölebilecek” bir kahraman ön sunumu ile ekranda görünmeden önce çağrı sahnesinde “seçilen kişi” oluyor. Polat Alemdar’ın ekranda görüldüğü ilk sahne çağrıya cevap vererek yola çıktığının görüldüğü sahnedir. Bu sahnede adamları araba kullanırken arka koltukta oturan sert, asık yüzlü, lider/efendi gibi hareket eden, adamlarının ağzından çıkacak sözleri dikkatle dinlediği bir kişi olarak temsil edilmektedir. Polat’la ilgili olarak kılık kıyafet, tavır gibi sözsüz iletişim öğelerine bakıldığında açıkça ortaya mafya lideri tarzı unsurlar öne çıkmaktadır. Yolda karşılarına çıkan Kürt askerleriyle üstten bir tavırla konuşuyor ve onların her istediğini kabul etmiyor açıkça sezilen bir düşmanlık görülüyor fakat bu düşmanlık onların dilini çok iyi bilmesini de engellemiyor. Amacına giden yoldaki engelleri kaldırmak (çevirme sırasında Kürt jandarmalar) için rahatlıkla adam öldürebiliyor. Otel sahnesinde Polat karakterine, devletin resmi ideolojisinin taşıyıcılığı öğesi ekleniyor. Başarılı planlar yapan, anti-emperyalist, istedikleri doğrultusunda insanları manipüle eden ancak sivillerin zarar görmesini istemeyen bir lider çiziliyor. Mr Fender’ın kendisine olan tutumunu uygulamaya koyduğu planla değiştirerek onun davranışlarını maniple ediyor zorla da olsa istediği gibi davranmasını sağlıyor. Sam ile ilk konuştuğunda ona kendisini “tehlikeli” biri olarak sunuyor. Sam’ın gelmesini beklerken, karşısındaki kültüre olan ilgi ve saygı göstererek Amerikan tatlısı sipariş ediyor. Sam ile olan ilk karşılaşmasında kibar davranıyor ancak çok az konuşuyor. Planını gerçekleştireceğinden çok emin olduğu için Sam ’ın sözlerini cevap vermeksizin sabırla dinliyor. Fakat yine de kararından vazgeçmiyor ve çuvalları Sam’ın yüzüne fırlatıyor. Bu sahne ile Polat karakteri biraz daha belirlenmiştir ve mertlik, gözüpeklik, maçoluk, milliyetçilik, onur ve gurura önem verme gibi özellikler Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 61 yüklenmiştir. Oysa, onu diğer mafya üyelerinden ayıran özelliği olan ülkesini, devletini çok sevmesi bu yolda kendi hayatını ortaya koymaktan çekinmemesi, üstlendiği görevi yerleştirme yolunda başarıya ulaşıncaya kadar başarısızlıktan yılmayan hırslı mizacı film boyunca sık sık vurgulanmaktadır. Sunulan mert, gözüpek, maço, lider, milliyetçi karakter, iyi özelliklerinin altının çizilmesiyle kahraman statüsüne yükselmektedir. Polat Alemdar, filmde bazı sahnelerde kendi yerine değil adeta Türkiye adına konuşmaktadır. Amerikalı kötü adam Sam’de gösterilen yüksek kültüre ilişkin öğelere karşın, Polat, Türkiye’deki halkın büyük bir çoğunluğu gibi, asık yüzlüdür, işinden başka bir hobisi yoktur en yakın arkadaşları erkeklerdir. Pek çok kez başarısızlığa uğrar; böylece psikolojik olarak engellenmişlik durumunu hem kanıksar hem de mutsuzluğuna katık eder. Memati: Polat Alemdarın yanından ayrılmayan sadık adamlarından biridir. İlk sahneden itibaren belirli önyargılara sahip olduğu anlaşılmaktadır. Yapacağı her işte ve konuşacağı her kelimede Polat Alemdar’ın onayını beklemektedir.Yöreyi tanımamakta ve ilk kez gelmektedir. Memati karakterine, otelde tatlı sipariş etme sahnesinde Polat ile arasında geçen diyalogta, geleneksellik, diğer kültürleri tanıma ve etkileşime girmeyi istememe, inatçılık, batı kültüründense doğu kültürüne tercih etme gibi özellikler eklenmektedir. Abdülhey: Polat Alemdarın sadık adamı, Memati’ye göre daha ketum, bulundukları yöreyi iyi tanıyan, az konuşan, Kürt etnik kimliğini ilk andan itibaren açıkça ortaya koyan, milliyetçi, kolaylıkla adam öldüren bir karakter olduğu ilk sahnede inşa edilmeye başlanıyor. Erhan: Erhan karakteri ilk karşılaşma başarısızlığa uğradıktan sonra arkadaşlarına yardım etmek için ortaya çıkmaktadır. Polat Alemdar’ın sadık adamlarından biri olmasına rağmen diğer ikisi ile benzeşmeyen özellikleri taşımaktadır. Polat ve iki adamı son derece sert ve maço tavırlar içindeyken, Erhan’da bu tavırlar yoktur. Hatta onların tam tersi olarak güler, şakalar yapar, yemek yapar vb. Bir sahnede arkadaşları için endişelenen, onlara bir şey olmasın diye dua eden Erhan, diğerlerine duygularını rahatça gösteren tek adamdır grup içinde. Aynı zamanda onun görünmesiyle filmde nasıl olduğu açıklanamayan şeyleri onun gerçekleştirdiği ortaya çıkmaktadır. Şeyh Abdurrahman Halis Kerkuki: Filmdeki en önemli ve en iyi sunulan karakterlerden biri de Şeyh Abdurrahman Halis Kerkuki’dir. Bu karakter, ilk olarak düğün sahnesinde gelinin manevi babası olarak ortaya çıkmaktadır. Saygın ve bilge bir kişi olduğu onu karşılamaya gelen dünürlerinin sözleriyle 62 Esra Keloğlu-İşler işlenmektedir. Gelin ve damadın nikâhlarını kıyarken felsefesine ilişkin ilk ipuçları da oluşturulmaktadır. Barışçıl, iyilikten yana, geleneksel, molla ya da softa değil ama gerçek bir din bilgini olarak sunulmaktadır. Nikâhı kıyarken kızına altın bir halka vererek onun özgür olana kadar bunu burnundan çıkarmamasını söylemesi doğunun geleneksel kadın tutumunu benimsediğine işaret etmektedir. Bununla birlikte, değerli bir altın parçasıyla kadını köleliğe ikna etmeyi de doğu toplumunun doğal bir olgusu olarak yeniden üretmektedir. Şeyh karakteri çoğu zaman, Polat Alemdar’dan bile daha iyi bir insan olarak sunulmaktadır. Kızı Leyla’nın intihar bombacısı olmasını engellemeye çalıştığı sahnede yaptığı konuşma ile, düşmanlarının bile ölmesini istemeyen, bütün zavallı aciz, muhtaç insanların yardımına koşan, bir felsefeci gibi derin konuşan bu adam, Polat’da bile hayranlık uyandırmıştır. Karakter, intihar bombası olarak ölünmesine, intikam duygusuna, düşmanların hareket ettiği şekilde hareket etmeye kesinlikle karşı olan bir din adamı olarak çizilmiştir. Dua ederek sabretmelerinin onları özgürlüğe götüreceğini telkin ediyor. Bu sahneyle o ana kadar diğer kişilerin tanımlanmasıyla sunulan Şeyh karakteri kendi kendini tanıtmaya ve sunmaya başlıyor. Film boyunca kin ve nefretten arınmış en zor durumlarda bile metanetini koruyan diğer insanlara destek olmayı kesmeyen Şeyh karakteri bu özellikleri filmdeki en iyi bir kahraman haline geliyor. Şeyhin din büyüğü olarak ibadete ilişkin ilk sahnesi dua sahnesindeki rolü ile inşa edilmektedir. Bu sahnede kendisini takip eden müritleri ile Tanrı arasında “aracılık” etme görevi karaktere eklenmektedir. Aynı zamanda dua ederken yaptığı konuşma onu bütün dünyada sunulan Müslüman imajından ayırıyor ve İslamı yeniden “barışçıl ve felsefi” bir din olarak tanımlıyor. Şeyh Abdurrrahman Halis Kekuki şahsında İslam en barışçı, en rasyonel ve en insancıl din olarak öne çıkarılmaktadır. Olaf Möller’in yorumuna göre (2006), Sam Marshall karakterinin antagonisti Polat Alemdar değil Şeyh Abdurrrahmen Halis Kerkuki karakteridir. Şeyh karakteri, bilge, herkese sabır telkin eden, eylem yapmak yerine mümkün olduğunca sabreden ve herkesten de bunu isteyen sakin bir karakterdir. Bununla birlikte El Kaide militanlarınca öldürülmek üzere olan bir gazeteciyi kurtardığı sahnede karakterinde bir kırılma gerçekleşmektedir. Şeyh gerektiğinde tek başına en korkunç fanatiklerin eylemine gidip kurbanı ellerinden alabilecek kadar gözüpek, cesur, güçlü, bir liderdir. Bu özellikleri ile efsane haline gelen saygı uyandıran bir kişiliği vurgulanmaktadır. Leyla-Gelin: Leyla, Şeyh Abdrurrahman Halis Kerkuki’nin evlatlığı en sevdiği kızıdır. Leyla ilk olarak düğün gününde izleyici karşısına çıkmaktadır. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 63 Geleneklere göre yetiştirilmiş, uysal, kimsesiz bir genç kızdır. Damat tarafından verilen hediye hançer ile gurur duyarak arkadaşlarına caka satmaktadır. Evlenir evlenmez kaybettiği kocası karaktere intikam için çok önemli bir amaç vermektedir. Bu amacı gerçekleştireceği araç ise hediye edilen hançerdir. Leyla dul kalmasının ardından manevi babası Şeyh’in yanına giderek intihar bombacısı olmak için izin istiyor. Ancak istediği izini alamıyor babası bunun günah olduğunu anlatınca başka bir yol aramaya başlıyor. Böylelikle karakterin büyüklerinin sözünden çıkmayan ama kafasına koyduğu şeyi yapmaktan da geri durmayan bir karakteri olduğu anlaşılıyor. Leyla, filmde geleneksel değerleri sorgulamadan kabul etmiş hayattan mutlu ve huzurlu olmak dışında çok fazla şey beklemeyen, dış dünyayı pek fazla tanımayan ancak saf ve iyi yürekli, talihsiz bir kız olarak izleyici karşısına çıkmaktadır. En mutlu gününde birbiri ardına yaşanan trajik olaylara rağmen yaşamak ve mücadele edecek gücü içinde bulacak, gereken noktada yardımını esirgemeyecek kadar da cesur bir kızdır aynı zamanda. İntikam almak için ettiği yemini gerçekleştirmek için büyük bir azim ve hırsla elinden gelen her şeyi yapmaktadır. Leyla aynı zamanda çevresine ve sevdiklerine karşı çok sorumluluk sahibidir. Örneğin Ebu Ali’nin kendisini canlı bomba olarak patlatacağını anladığında yanına gidip onu vazgeçirmek için elinden geleni yapar ancak başarılı olamaz. Leyla da intikam için yaşamakla beraber Ebu Ali gibi dünyadan tamamen umudunu kesmiş değildir. Bu nedenle de Polat ve arkadaşlarını sıkışmış bir halde görünce onlara yardım eder. Tesadüf eseri amaçlarının aynı olduğu ortaya çıkar ve bu iki karakter arasında ortaklık başlar. Leyla bu ilişkide hep yardım eden, kendi hakkında anlatan taraf, Polat ise ataerkil, ketum, planlar yapan, koruyan taraftır. Böylece filmdeki kadın karakter ve erkek karakter arasında duygusal bağ değil amaç birliğinden doğan yakınlaşma sunuluyor. Subay Süleyman: Mektupla çağrıyı yapan, Kuzey Irak’taki çuval olayının aktörü olan Türk subayı. İçinde bulunduğu durumdan dolayı, emir komuta zincirine uyması gerektiğinden kahraman olamayan “vatanı için ölme” şerefinden yoksun bırakılmış bir kişi olarak sunulmaktadır. Yine de vatansever, onurlu, gururlu, bir asker özelliklerini taşımaktadır. Adaleti sağlamak için Polat Alemdar’a başvuran ve incinmiş onurunu intihar ederek düzeltmeye çalışan kişi olarak işlenmektedir. Ebu Ali: Ebu Ali ilk olarak düğün sahnesinde ortaya çıkmaktadır. Damat traşı olurken yanına gelen küçük çocuğunu annesinin yanına yollayan karakter bir aile adamı olarak sunulmaktadır. Ebu Ali, ikinci kez Sam ve liderlerin 64 Esra Keloğlu-İşler yemek yediği meydanda ortaya çıkar onun gözlerinden siyah-beyaz olarak verilen sahnelerde çevresindekileri değil hayalinde çocuğunun ölmeden önceki son hallerini gördüğü anlaşılmaktadır. Tek bir amacı vardı o da canlı bomba olarak intikam almaktır; bu nedenle de kendisini vazgeçirmek isteyen Leyla’yı umursamaz bombayı patlatır. Bu da karakterin en önem verdiği şey olan ailesi ölünce sadece intikam için yaşadığını göstermektedir. İsimleri belli kötü karakterler Sam William Marshall: Irak’ta yaşanan bu karmaşanın ardında ise Sam William Marshall adında bir Amerikalı vardır. Kötü karakterin isim seçimi bilinçlidir ve deyimler ve yan anlamlardan yararlanılmıştır. Sam isminin Amerika’yı simgeleyen “Sam Amca” deyiminden çıktığı, ikinci isim olan William’ın ise tipik bir İngiliz adı olması varsayımından hareketle anglosakson kökenine gönderme yaptığı, Marshall soyadı ise, Türklerin gayet iyi bildiği 1948 yılındaki Marshall yardımını hatırlattığı ileri sürülebilir. Filmin ilk olayında, Sam, karargahın kuşatılması sahnesinde yani sorun sunumuyla birlikte izleyici karşısına çıkmaktadır. Bu sahnede ilk göründüğü yer, arabanın içinde ıslıkla 9. senfoniyi çaldığı sahnedir. Kuşatmada önemli rol oynayan esrarengiz bir sivil adam olarak Sam karakteri, bu sahnede kılık kıyafet seçiminden başlayarak, tavır, jest ve mimiklerine kadar sözsüz iletişime ait pek çok elemanla inşa edilmeye başlanmaktadır. Kuşatma durumu gibi belirsiz ve gergin bir ortam içinde son derece soğukkanlı hatta ıslık çalabilecek kadar alaycı olabilen karakterin, parça seçiminin Beethoven’ın 9. senfonisi olması itibariyle de üst kültüre ait elemanları benimsemiş olduğu anlaşılmaktadır. Karargah içine girerek Türk subaylarla konuştuğu sahnelerde alaycılık özelliği tekrar ederken, buyurganlık, kendinden eminlikle birlikte özellikle Türk bayrağıyla oynama hareketiyle küstahlık ve saygısızlık da özelliklerine eklenmektedir. Sam karakteri bu ilk sahne ile bütün izleyicilerin üzerinde uzlaştığı “kötü” olmayı belirlemektedir. Sam karakteri film boyunca kolonyal kıyafetler içinde gezmektedir. Bazen bembeyaz takım elbiseler bazen de beyaz ya da açık renk safari kıyafetleri içindedir. Açıkça dile getirilmese bile bölgeyi “sahip” ya da “patron” gibi sahiplendiğini ya da ülkesinin sömürgesi gibi gördüğünü hissettirmektedir. İkinci kez görüldüğü sahne olan düğün sahnesinde de Amerikan askerlerinin attığı her adımdan haberdar olduğu ve bütün her şeyin onun emriyle gerçekleştiği özelliği karaktere eklenmektedir. Emir vermekte sonra da verdiği emrin uygulanışını bizzat görmektedir. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 65 Mr. Fender’ın arayarak Sam’a oteldeki durumu haber verdiği sahnede Sam, uygulaması gereken planlarında ekstra bir engelle karşılaştığında canının sıkıldığını belli etmekte ama yine karakterinin özelliği olan soğukkanlılığını korumaktadır. Bu olayla Sam’ın çok hızlı bir şekilde plan yapabilme ve planlarındaki değişikliği kolayca uygulamaya koyma, bunu yaparken ise herkesi istediği kullanma gibi yeni özellikler Sam’ın kötülüğünü tanımlayan öğeler olarak eklenmektedir. Karakterin film boyunca bütün jest ve hareketlerinde içinde bulunduğu coğrafyada yaşayan bütün etnik grupları ilkel, geri kalmış, cahil ve potansiyel suçlu olarak görmesi tavır, jest ve mimiklerine yansımaktadır. Örneğin Polat ile ilk karşılaşması aynı zamanda bir egemenlik sunumu gibidir. Polat’ın adını söylemeden sadece milliyetiyle seslenmesi, Polat’ın bomba planını küçümseyerek kendi planlarına engel oluşturmayacağını belirtmesi bunları yaparken de tavırları karakterin “kötü” ve “nefret edilesi” özelliklerinin altını iyice çizmektedir. Özellikle de Polat’a Türkler ve Türkiye hakkında yaptığı konuşma, filmi izleyen Amerikan aleyhtarı izleyiciler arasında kuvvetli bir duygudaşlık oluşturmada, Sam karakteriyle Amerika’ya olan nefreti inşa etmede iyice belirgin hale gelmektedir. Bu sahnede güç, alaycılık, dünyanın efendisi olmanın mağrurluğu gibi özellikler son derece açıktır. Yaptığı konuşmanın ardından plana karşı yaptığı planın parçası olan çocuk kozunu kullanmasıyla karaktere sivillerin ve çocuklarının ölmesini umursamayan kötü öğesi de ekleniyor. Aynı zamanda pragmatizm ve herkesi kullanma öğeleri iyice pekiştirilmiş oluyor. Sam karakteri aynı zamanda dini açıdan muhafazakâr ve ayrımcıdır. Bu sahnede de çocukları kullandığı için kendisini suçlayan Polat’a yaptığı konuşmada, ortaçağdaki hükümdarların erklerini tanrıya dayandırmalarına benzer şekilde gücünü ve varlığını ilahi varlığa dayandırarak kendini meşrulaştırıyor. Sam Marshall’ın haçlı ruhuyla dua ederken ve Irak’ta ne yaptığını Polat’a açıklarken kendini “Tanrı’nın oğlu” olarak sunmasıyla Hıristiyanlık karikatürize edilmektedir. Sam aynı zamanda egemen batıyı simgelemektedir. Üst kültür öğelerini benimsemiştir. Örneğin kendinden daha aşağıda olanların sınıflarını belirlemek ve buna göre muamele etmek, hobi olarak piyano çalmak, klasik müzikten hoşlanmak gibi yüksek kültürel özelliklere sahiptir. Bombanın etkisiz hale getirilmesi için beklerken hemen piyanoda Beethoven çalmaya başlaması da bunun göstergesidir. Film boyunca sık sık tekrarlanan sunumlardan biri de kötü Amerikalının kendini halk, çocuklar ve kullandığı etnik gruplar karşısında iyiliksever tavırlarla etkileme çabalarıdır. Sam ’ın 66 Esra Keloğlu-İşler kurban olduklarının bilincinde olmayan çocukların karşısında gülümseyerek piyano çalması da onun “Sam Amca” imajına katkı yapmaktadır. Yahudi doktor ile Sam’ın konuştuğu sahnede ’a ABD adına konuşarak kötünün çok çok kötü olduğu, orada bulunma amacının sadece bölgeyi birbirine katarak kendine ve müttefiklerine çıkar sağlama işini “güvenlik” gerekçesi altına saklamaktadır. Her türlü etnik grubu kendi amaçları için istediği gibi kullanır. Kapitalisttir; insanlık dışı savaş ortamında bile para kazanmanın müttefiklerine para kazandırmanın yolunu bulmaktadır. Yemek sahnesinde sürekli olarak yüzünde bir tiksinme ifadesiyle ortalıktaki olmayan sinekleri eliyle kovalamaktadır. Bu tiksinme ifadesinin nedeni aslında liderlere karşı olan duygularıdır. Bu kendi kendini yönetmeyi bilmeyen liderleriyle eşitiymiş gibi aynı masada yemek yemek onu tiksindirmektedir. Liderlerin isteklerini aynı şekilde umursamaz tavırlarla dinler “hallederiz” gibi muğlak ifadelerle başından savar. Yemek yediği yerde canlı bomba eylemiyle karşılaşan Sam film boyunca olduğu gibi bu patlamadan ufak sıyrıklarla çıkmıştır. Yahudi doktor tedavisini yaparken, bombacının cenneti hayal ederek bu eyleme giriştiğini söyler. Hıristiyan olmayan birinin cenneti hayal etmesinin imkansız olduğunu söylediğinde ise doktor kızar. Böylece bu sahne ile karakterin aşırı Hıristiyan din taraftarlığına ve haçlı zihniyetine vurgu yapılmaktadır. Türkmen lideri çağırdıktan sonra onu Polat konusunda sorguya çeker fakat yanıtı beğenmeyip öldürür. Bu da karakterin acımasızlığı ve ödülleri de cezaları da dağıtmadaki cömertliğini göstermektedir. Aynı zamanda kötülüğünün derecesini arttırma işlevi görmektedir. Bu sahnenin hemen ardından gelen sahne Sam ’ın kilisede dua ettiği sahnedir. Bu sahne ile karaktere sadece ABD adına çalışmadığı aynı zamanda bir Haçlı ruhuyla Hıristiyanlık için çalışması eklenmektedir. Dünyevi ve uhrevi amaçları birleşmektedir. Karakterin “adını bir din büyüğü olarak tarihe yazdırmak” hayali onu insan olmaya yaklaştırsa bile filmde o kadar Haçlı askeri zihniyetinde sunuluyor ki kötü yeni bir öğeyle yeniden tanımlanmış oluyor. Bu hayali onunkendini yarı yarıya gerçekleştirmiş olduğu sanısıyla, kendisini “Tanrı-çocuğu” olarak, yani İsa’ya eşdeğer görmesiyle karakteri bir tür normal deli konumuna yerleştirmektedir. Bu konumunu pekiştirmek üzere ekrana yardım eden, insan ve çocuk sevindiren mini-tanrı imajına sahip Sam görüntüleri geliyor. Sam, Şeyhin gazeteciyi kurtararak saygı uyandırmasına ve kendisinin karşısında sürekli olarak güçlenmesine kızmıştır. Bu nedenle de onun da Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 67 terörist ilan edilmesine karar verir. Bu arada, hediyesi olan piyanosu da gelmiştir. Tam çalmak için yanına yaklaştığında dışarıdan gürültü gelir. Böylece kendisini kötü yapan özelliklerini bu defa orada çalışmakta olan işçilere bağırarak yeniden üretir. Bu arada karakterine eklenen özellik dengesizliktir. Çünkü kızıp bağırdıktan hemen sonra gülümseyerek teşekkür eder. Sonra da dönüp “çalışıyorum” diyerek tekrar bağırır. Mr Fender (Otel Müdürü): Mr. Fender Polat ve adamlarının otele gelerek bomba yerleştirdiği sahnede aslında doğrudan bir kötü bir karakter olarak sunulmasa da, Sam ’ın adamı olması, Polat Alemdar’a elinde bomba olduğunu öğrenmeden önce pek de kibar davranmaması, menfaatlerine göre davranması, Amerikan kapitalizminin “insan temsili” olarak sunulmasıyla, ikincil kötü olarak işleniyor. İsimsiz iyiler Damat: Düğün sahnesinde Damat, yörenin ileri gelenlerinden bir ailenin oğlu, geleneksel değerlere ve adetlere bağlı, namusa önem veren genç bir adam olarak sunulmaktadır. Damat, düğünü basıldığında yaşanan trajediler karşısında bir şeyler yapmak istemesine rağmen tutuklu olduğu için elinden fazla bir şey gelmeyen yine de kahramanca bir hamle yaparak Leyla’ya yardım etmek isterken öldürülen bir kurban rolündedir. Kötü Amerikan Askerine karşı çıkan Amerikan askeri: Bu asker karakter özellikleri düğünden toplanan tutuklular kamyona bindirildikten sonra iki askerin kendi aralarındaki konuşmalarında çizilmektedir. Kamyondaki tutukluların havasız kalacaklarından endişe etmesi son derece insani bir özelliktir. Yanındaki kötü Amerikan askeri inip kamyonu silahıyla taradığında ona kızmasıyla etik değerlere sahip olduğu gösterilmektedir. Kendisiyle aynı değerleri paylaşmayan askeri üstlerine rapor etmekle tehdit etmesi orduya içkin emir komuta zincirini uygulamaya çalışan bir asker olduğunun göstergesidir. Bu asker diğeri tarafından vurularak öldürülmektedir. Bölgede bu değerlere sahip askerlerin çoğunlukta olmadığını ve kolaylıkla gözden çıkarılabildiğini gösterir. Filmde sunulan kötü Amerikalı stereotipinin inşası iyi ve kötü olanı tanımlamaktan geçmektedir. Türkmen Lideri: Türkmen lideri, Polat ve adamlarına Kuzey Irak’ta en fazla yardım edenlerden biridir. Türkmen lider Polat’a gerekli bilgileri sağlamaktadır. Bu karakter, tıpkı diğer etnik topluluk liderleri gibi asimile, gerçek lider özellikleri taşımayan, istediklerini gerçekleştiremediği için ezik bu nedenle de yer altı faaliyetlerine yardım eden bir kişi olarak sunulmaktadır. 68 Esra Keloğlu-İşler Türkmen lideri yemekli toplantıda olduğu gibi sorunlarını Sam’a aktararak diplomatik yönde çözümler de aramaktadır ancak sorunları Sam tarafından öylesine dinlenerek umursanmamaktadır. Yine de elaltından yardım ettiği Polat’ın Sam’a düzenlediği sabotajlarda başarılı olması ihtimaline karşın iki tarafı da memnun etme çabası içinde Sam’ı korumaya çalışmaktadır. Bu nedenle bu sahne ile Türkmen lidere oradaki Kürt liderden farklı olmayacak şekilde güçlüden korkma ve onu savunma bu nedenle de Polat Alemdara iki yüzlü davranma özelliği eklenmektedir. Türkmen lideri ikili davranmaya kendisini çağıran Sam’ın yanına gittiğinde de devam eder ancak Polat’a ettiği yardımlar bu karakterin sonunu getirir. İsimsiz kötüler Yahudi Doktor: Tutukluların Abu Ghraib hapishanesi içindeki hastaneye getirilmesiyle ilk kez izleyici karşına çıkan karakterindeki kötülük insan uzvu çalması ve satması ile tanımlanmaktadır. Tutuklanan insanlardan böbrek, kornea gibi organları çalarak yurt dışındaki zengin kişilere sattığı için, mahkumlara kötü davranılmamasını istiyor. Yaralandıkları ya da öldükleri takdirde organları işe yaramaz duruma geliyor. Buradan da özelliklerine pragmatistlik ve menfaatçilik ekleniyor. Aynı konuşmanın tekrarlandığı Sam ile konuşma sahnesi de yine herkesin kendi durumlarını normal rutinde devam ettirme faaliyetlerine aynı zamanda “Yahudi doktor” karakterinin pragmatizmine yapılan bir vurgu olarak film içinde konumlanmaktadır. Canlı bomba eylemi sonrası Sam’ı tedavi etmeye gittiğinde yapılan konuşmadan doktorun Yahudi olduğu ortaya çıkmaktadır. O da kendi dini konusunda taraftır ve cennetin kendilerine ait olduğunu öne sürer. Organ kaçakçılığı yaparken ameliyat ettiği tutukluları insan olarak görmeyen, sadece organlarına ihtiyacı olduğu için canlı ve sağlıklı olmalarını isteyen buna rağmen “seçilmiş halka” mensup olduğu için cennetin kendisine hak olduğunu düşünen doktor da Yahudiliğin karikatürize edilmiş temsilidir. Kötü Amerikalı asker: Bu askerin ilk olarak görüldüğü yer, düğündekilerin ateş etmelerini sabırsızlıkla beklediği sahnedir. Bu sahnede karakter hain bir tuzağı uygulamaya geçiren kişi olarak örülmeye başlanmaktadır. Küstahtır, yöre halkına değer vermez, çocuk katilidir. Amerikalı asker, düğünü basarak oradaki tutukluları Abu Ghraib’e organlarını çalmak için götüren asker. Bu asker disiplinsiz, insani değerlerden uzak, emir komuta zinciri tanımayan, serseri ruhlu ve suçlu profilinde biridir. Öykü örgüsü ve karakter işlenişi 69 Kürt Lider: Kürt lider, bütün yerel liderlerle yemek yenilen sahnede, Sam’a yağ çekerek varolmaktadır. Bu da onun kişiliğini güçlü olana yaltaklanan ve onun emrinde her türlü zorbalık için kullanılmaya hazır bir kişilik olarak sunulmaktadır. Sam kurduğu düzenin kolluk kuvveti olarak çalışmaktadır. Yaptığı işten son derece memnundur. Örneğin yemek sahnesinde masadaki Arap lider ve Türkmen lider halkları için isteklerde bulunurken, o güvenliği sağlamak için daha fazla para ve eğitimli insan ister. Kürt lider Sam’la konuşmak üzere evine gittiğinde kendisinden şeyhe karşı işbirliği istendiğinde bunu kabul etmek istemiyor. Çünkü bu kadar iyi ve saygı duyduğu birine kötülük yapmak istemiyor. Ancak Sam ısrar edince Şeyh tarafından çarpılmaktan korktuğunu ileri sürüyor. Bu da aslında karakterin cahil ve boş inançlara sahip bu nedenle de kolaylıkla maniple edilebilir biri olduğunu gösteriyor. İşkenceci Kadın Asker: Hapishanedeki işkence sahnesi, medyada uzun süre konuşulan kadın askerlerin işkencelerinden esinlenerek çekilmiştir. Bu sahnedeki kadın asker karakteri, ibadete saygı duymayan, beyaz, Hıristiyan, acımasız, taciz eden, batılı kadın olarak inşa edilmiştir. Kürt lider, peşmerge gümrükteki peşmerge komiserler, doktora tutuklu götüren binbaşı, Abu Ghraib hapishanesindeki işkence yapan asker ve gardiyanlar. İsimsiz kurbanlar Düğünde katledilen insanlar, tutuklanarak organları çalınmak üzere doktora götürülen kamyondaki insanlar, Abu Ghraib hapishanesindeki esirler, dergah köyde yaşayan ve saldırıya uğrayan insanlar, okul minibüsündeki minik öğrenciler, canlı bomba eyleminde yaralanan meydandaki sivil halk bu filmde gerçekten olmuş olaylardan yola çıkılarak hazırlanan olay örgüsündeki kurbanları ifade etmektedir. SONUÇ Kurtlar vadisi Irak filmi 125 dakikada 21 olay işleyerek Polat Alemdar’ın Kuzey Irak’taki olayla ilişkili olarak Türklerin gururunu kurtarma olayıyla başlayan, bu olayın işlenişi sırasında yeni temalar eklenerek geliştirilen ve sonunda ilk amaç ve bu amaca eklenen yeni amaçların da gerçekleşmesiyle bitirilen klasik bir örgüye sahiptir. Filmin önemi örgünün kurgusal doğasından çok, ele alınan temalar ve temalarda işlenen bilişlerde yatmaktadır. 70 Esra Keloğlu-İşler Gorvett’in de belirttiği gibi, Kurtlar Vadisi Irak gibi filmler, kendilerini üreten ülkenin halkına dünyanın en büyük süpergücünü dahi altedebileceğine ilişkin bir hayal sunmaktadırlar (2006). Sunulan bu hayal, hitap ettiği halkın engellenmişliklerini, ezikliklerini, kırılan onurlarını tedavi etmek ve gururlarını okşamak üzere, söz konusu halkın kendi acı, sevgi ve hasretlerinden yola çıkılarak üretilmektedir. Filme ilginin Türkiye için rekor sayılara ulaşması, bununla da kalmayıp gösterildiği Avrupa ülkelerinde gördüğü ilginin altında sadece agresif iletişim kampanyası değil, filmdeki gerçek olaylarla beslenen olay ve karakter örgüsünün de payı vardır. Film yapımcıları toplumun bir parçasıdır; toplumun belli duyarlılıklarını taşırken, Allen ve Gomery’nin belirttiği gibi (1985) sosyal baskı ve normlara herkes kadar maruz kalırlar. Kurtlar Vadisi Irak filmi, olay örgüsü ve karakterlerin inşası Hollywood tarzı ile örtüşmesine rağmen, yapımcının da içinde yaşadığı örgütlü tarihsel ortam ve bu ortamın uluslararası ilişkilerdeki yeri nedeniyle, filmde sürekli vurgulanan milliyetçiliğe, Amerikan ve Yahudi karşıtlığına, Gorvett’in belirttiği gibi (2006), din olarak Müslümanlık, etnik olarak Türklükle kurulan bir duygudaşlık hiyerarşisi örgüsüne ve popüler olanı sömürerek yeniden üretmeye şaşırmamak gerekir. KAYNAKÇA Allen, Robert C. and Douglas Gomery (1985). Film history: theory and practice. New York: McGraw-Hill. Crowther, Bosley (2000). Movies to Kill People By. İçinde: Stephan Price (ed.) Screening Violence. New Jersey: Rutgers University Press. Erdoğan, İ. ve Solmaz, P. B. (2005). Sinema ve müzik: materyal satış ve bilinç yönetimi için bilişsel ve duygusalın oluşturulması. Ankara: Erk. Felson, Richard B. (2000). Mass Media Effects on Violent Behavior. Stephan Price (ed.) Screening Violence. New Jersey: Rutgers University Press. Garland, Brock (1997). War movies. New York: fact on File Publications. Gorvett, Jon (2006) Cinema, Courtroom Reflect Wishes, Reality of Contemporary Turkey. Washington Report on Middle East Affairs, 25 (3). Mayo, Mike (1999). Vide Hound’s War Movies: Classic Conflict on Film. San Fransisco:Visible Ink. Möller, Olaf (2006). When Cultures Collide. Film Comment, May-June, s. 19. Morgenstein, Joseph (1967). The Thin Red Line, Newsweek; August 28. İçinde: Stephan Price (ed.) Screening Violence. New Jersey: Rutgers University Press.
Benzer belgeler
Kurtlar Vadisi Irak filminde kültürel ögeler ve kimlik sunumları
Sinemayı bütün bileşenleriyle birlikte ele alarak tanımlayan Erdoğan ve
Solmaz (2005:33), sinemanın ne olduğuna, neyi nasıl, hangi amaçla ürettiğine
ve ne anlattığına ilişkin görüşlerini şöyle özet...
Kurtlar Vadisi Irak`da eksiği kahraman dolduruyor
İletişim kuram ve araştırma dergisi
Sayı 22 Kış-Bahar 2006, s. 37-70
Irak`dan önce: Kurtlar Vadisi dizisi
ettiği kimlikler ve bunlarla sundukları incelendi. Bu inceleme akademik bilgiye katkı
amacıyla ve İletişim dergisinin bu sayısına konu olan Kurtlar Vadisi Irak filmi için
bilgilendirici bir ardalan...
KURTLAR VADİSİ IRAK: ESKİ-GÖÇEBE KABİL`İN YENİ
koşulları, ücret politikaları ve artan pahalılıkla bunalan insanlara, savaşmaya, öldürmeye ve ölmeye
değer bir “asil/yüce amaç ve dava” verilmesinin anlamları ve toplumdaki sonuçları üzerinde
durul...
Kurtlar Vadisi Irak: eski-göçebe Kabil`in yeni
bunalan insanlara, savaşmaya, öldürmeye ve ölmeye değer bir “asil/yüce
amaç ve dava” verilmesinin anlamları ve toplumdaki sonuçları üzerinde
durulmalıdır. Aynı zamanda, vatan, millet, onur, haysiye...
KURTLAR VADİSİ-VALLEY OF THE WOLVES
gerçek olayları da içinde barındırıyor. Olay örgüsü, medyada geniş bir yer
bulan 4 Temmuz 2003 tarihinde Süleymaniye Kuzey Irak’ta Amerikalı
askerlerin, Türk karakolunu basmaları ve Türk askerlerin...
İndir - İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi
5. Bir tema bir önceki veya bir sonrakiyle sadece filmsel zaman
bağlamında ilişkili olabilir, fakat temada işlenen konunun bir önceki
veya bir sonraki ile doğrudan bağı olmayabilir. Bu bağ önceki o...
