Derginin PDF formatını okumak için tıklayın... - MAVİ-NOTA

Derginin PDF formatını okumak için tıklayın... - MAVİ-NOTA

._AYL1K MuziK VE SANAT DERGisi· TIL: I • TEMMUZ 1993 10.000 TL.
SAYI
7
BUSAYIDA:
•
nus rei kernel otyam
•
ko rall;algan
•
mehmet cemu ugurl u
•
•
eli' gunay
sevkl bey (mav i nota)
•
mehmet nazmi Qzalp
• m. ozer citavog lu
•
gerard hoffn un g
•
•
a rs lan pulathane li
s elah att in gundogdu
I
l
I
l~
_
-
-
-
-
-
- _ . _- --- -
Mavi Nota'dan - -- - - -- -- - -- -- -------,
tjimde gruplann bel kemiQi "k uruc u-Ianyd l. Bu kuruculann hepsi, bir veya birkav eneterurre nm usl aslydl.
1950'1i ylilann crtatannda soft jan dOneminin
uzantisl clan biiyuk crkestra geleneQi yerini yava~ yavai dunyayl sarmaya batlayan ~ g rup· anlay.t lna b trakmaya ba,ram1i. 1960'h yll iaria bitlikte by aolayl'
mUzik dunyaslO8 egemen ohTVJitu. Bir solo gitar, bit
ritm gitar, bir bas gitar, bit bated v e bit solistten olu, ao
bu gruplar. dunya rnUzi1}ine yani bit bil;im getirmitti. •
Banda seyue n gittikc;e artan ve delayls tyla be{jenilir
duruma galen bu gruplann adlan, grubun one C;lkan
elemanJanndan birinin ad _ oturdu ki, bun lar gene llikle
solisderdi. Cliff Richa rds end Shadow. Rory Storm
end Th e Hurricanes, Gerry and The Pacema ker s
gibi. Topluluk adlanm bel irlemede kullamla n bu sistem
oyle benimsenmii ti ki, unlu Beatles bile, henuz Pe te r
Pillduing tarahndan kei l edilmedi{ji daha 0 ilk gunlerinde Lo ng John and The Silver Beatl es adrru kulla nml ~t l. Vine Only Rolling Stones ise; toplulu{lun
onemli elerrem Miek Jagger'e veri len Lit tle Boy Bl ue
admdan dolayl Litlle B oy Blu e and The Blue Boys
edrm a lm l ~ l lr.
Ingill ere'deki Rock mUziktjilerinin ay aktanrun azerinde dUfUr hale gelmelerinden soma, lopluluk adlan
s ade l e ~tir i l meye ba~ land l . Dunyanln be{lenilen ekipleri
ilk olatak adlarm l - ya lm -l a~tJr a rak. adlarmm bellekletde kaliCI olmalannl sa91adlklan gibi -yalm- adlarmda yayg mla~ masl nda elkili o lmu ~lar d l r. Bu arada
gruplarm one tjlkan elemanlarl da gilaristlerden oluyordu. Zira rock muzi!)inin ~a hd a mar ! gil ar oldu!)u itjin
grup ~ efle rjni n gila risllerden oimasl katjmllmazd l.
Yurdumuzda grup olgusunun pop muzikle yayise Bal!'daki gibi bir seyre sahiplir. Bunu
kesin olarak belirlemesek bile a~a91 yukan 0 ~ekilde
du ~uneb i l iriz . Bizim l opluluklanmlz bit yonOyle rock
aQlrhkh bir pop geleneQi O l u~tufU rke n , bir yonyyle de
-h afif m u z i k ~ dedi9imiz bir mUzik tjizgisini surdurdUler
ki, bu da~ grup adlannl olduQ u gibi gruplarm yaplsml
el kiledi. Ulkemiz ~art la rmda ol u~a n " po p- r oc k ~ ekolunG U1kemizde yayglnla ~tlra n bu grijp larm adl biro iki
sozcukten olu ~a n adlara sahipliler: "Moga llar -, "Beyaz Kelebekl er-. Mavi I' lklar - gibi. Bu arada "Cem
Kar aca va Ap a,lar-, ~ Ha l i t Kakmtj ve OOnu,um- .
-B atl ' Man 'i o ve Ka y gl s lz lar ~ , " Ersen ve Oada, lar va son ylllarda "Ba n, Man'i 0 ve Kurtalan E k sp r e s ~
gibi topluluQun one 'i lkan elemanlannm adlarryla adlandl tl lan gruplarda var dl. Olkemizde "hafif mu zi kolarak adlandltlla n mOzik IOrunde ise, gruba, grubu kuran elamanm adl variliyordu. - Erol Pek can Ba,li si- ,
"Kanat Gur Ork estr asl ", " ~ev ke l Ugurluer Orkestras,", " Ou tu l Gence Be,lis i" , - Vasfi U~ aro g l u
Or ke stt a Sl ~ gibL
g lnla~ma s l
Pop-rock cephesinde solistler. her zaman gruplarmm hem , eli. hem de vilrini durumundayd l. Oysa
halil mUzikte. biraz -big band" donemini 'i a9n~t lfl r bi-
2
Hafil mlizik gruplan jaz z ve soft jazz'dan yola vlkarak mL1zik yapan gruplar oldul')'u il;:in; rock grup~
Iatlndaki gibi gilaristler deQil. bal erist ve prj anisl ler On
plandaydl. Grup unlu bit soliste e ~ li k etse bile yine bu
kurucunun adlyla emnyerdu.
o Yllarda. Turklye ban standartlannda bir pop mUziQi oI u ~lu rma k tjabasmdayken, bu vabaYI veren mjztsyeelee, Glkemizin yet i ~irdiQi en 6nem6 virtuozlerdi.
Olkemizin 195O'li ylliann ortalan ndan itibaren 'i0k nile likli betenst ve piyanistlerin yeti~tiQini ve bu mjzlsyenlerin kendi gruplafiOl kurduklanru gOrUy oruz.
Bunlann il;:inde ilk akla gelen mUzisyen. yaptlQI nitelikli
mUzikle klasikler arasma giren Du rul Gence'dit. Grubundaki eleman saYlsl deQ ~s a de, dMl u, be~ ~ ve 81tlh grubuyla Durul Genee . pekcck nitelikti yaprta imzastm al l)'ordu. Yurdumuzda en uzun sure bater!
valma rekorunu elinde bulunduran Sal im Aglrba,. nj..
lelikli eenatcuenrmzcan birisidir. Uzun sure e ~i Kemur an Akkor' a e ~ li k eden, 1970'li y.nenn hafit mOziQinde ende gelen isimlerden olan Vasli Uvaroglu ve
erkeetresrm. vurmall ~a lg l larda bug On dOnyanrn saylh
buyOk senetcuen eresmde "ll: er alan Ok ay Temlz'[
ozellikle belirtmemiz gerekir.
Piyano ve k1avyeli valgila r vnt uczu mOzisyenlerirrezin kurduQu loplulukiar deyince a k hrmza ilk
clarak ~ uph e siz " Ritm 68 ve Rlza Silahhpoda" getiyor. 1960'11vurenn ikinci yanslndan itibaren admr duyuran bu mOzisyenimiz, "burnuyla o rg ~a lan muzis yen - olarak On yapml' ve besteledi9i ensl rOmental yapill an ile bOyuk i1gi toplam l,tl. hham G ~ncer ve ~ev­
ket Ugu rl uer ise jazz k6kenli piyanisl ler olarak un yaptllar. Bunlardan ~e vk et Ugu rluer. soylediQi jazz ve
60ft jazz ,arkllan ile bizleri hala bliy Glemeye devam
ediyor. Olkemizde Erki n Koray d l~ rnda. gilarislinin
adlyla anllan grup tjlkmadl. Feh l man Ugurdemir .
Cahi t Berk ay ve Gok 'i en Kaynatan ise cIOnemin poprock gruplan araslnda sivrilen adlar oldular.
1980'li yillarda biraz sekteye ugradlgl gorGlen grup
olgusunun son ydlarda yeniden gOndeme geldi!)ini ve
yeni gruplarm birer birer adlannl duyurduklarrn! gotOyoruz.
Ama ne olursa olsun; 0 eski, begeniten virtOozlere
artlk rasl1anmlyor. Synthesizerlar. drum machineler.
sa"l'lelar artlk SIOdyo tja h~mata n slrasrnda oyle yaygm kullanlhyor ki, bl rakrn virtuazleri. akustik ~alg lla ra
bile tastlamak kolay degil. Yapila n atbOmlerde bunlan
gormek mamkun degil. G eli ~mi~ bilgisayarlar. klavyede 'ia hnan mUzi"i amnda aranje edip notaya doken
Yamaha orglar her ~eyi klsa zamanda hallediyor. MOziQi olu ~ u ran kallplar ve ~ ab lon la r d ~u nGle meyecek
derecede ba sil le~ti. Bilgisayara b i rk~ kOvOk program
yazarak bir mOzi9in alt yapl srnl ol u~tu ruyors u n u z .
Olu ~tu rulan bu mUzikler ~ogu kez JrulaQa h o~ geliyor.
Ama ne olutsa olsun, yine de 0 eski "grup rOzgan"Ol
aramamak elde deQil.
Mom Semih BAYlAN
Genel Yayrn Yonel meni
•
-
ANILAR -
-
-
- -- --
-
Kanuni Ama
Ali Bey
•
Nusret Kamal OTYAM
Otu zlu yutarda butund ugumu z kasaba ~61 crt asmda ki
bir vahaya benziyordu. 11'llkten ilyelige ind i rilm i~ olan Ak·
saray Vine de ta ~ ld l g l cz ellikle rle, olanakfarla iyi bir yere
sahipti . Memurlar ii(in yag lanen , sevilen bir memfekelli.
Daha 1925 yrlmda Elekli rik Fabtika st ve bOyuk bir Un
Fabrikastr u kendi olana klarryla yaprruelardr. Halkr son
derece sevece n. konuklanna, g6revlilere sayqrhydr, yaksulun bile g6z0 10k. dOrO sttQ.
Ba nmm bu c zenikleri Aksaray'r, 0 yrll arda say.tan cok
az olan yabancr kokenli ~ i(ke ller i n pazarlamasr bakrmm dan yskici kmyc edu. zaman zaman ara verse de yahsan bir slne maer va rdr. Orla okul un toolann salonunda
stk sik tems iller ve rilir, okulun alt salonunda gosteriler yapthrdr. Tahmin edece~in iz gibi 0 yrlla rda d e~i ~ i k isirnler
altmda cahsan tiyat ro kumpe nyatennm da u ~ rak yeriydi.
Hafiz fhsan Opereti, Kcmik-i Sehir Mehmet Ali Kumpanyasr, $adan Adanali Konse r Grubu ve daha niceleri.
Bir de bakard tk ki bunlardan birinde calrsan bir muztsyen .
o rn e ~i n davulcu, yanma topladl!)' birkay a rkad a ~l yl a bir
grup yapar , kendi ad ma temsill er vermek uzere Aksa ray'a gelirdi ama ayrlld Jklarin dan birkay gOn so nra da
d a ~ ll d l k lannl duyatd.k. Ve bu boylece sOrer giderdi.
En bOyOk sorun larl salon bulmak . kaymakamhkla n,
dolaylsiyla polisle n gere kli izni alab ilmekli. Sanki aralarmda s ozle~mi~le r gibi iik u~ radlklarl ye r eczane olurdu.
So runlarl nl anlatl rlar. yozOmO iyin araclli k rica ederlerdi.
Geryek bit sanatyl dostu olan babam ise onlar! kesinlikle
geri yevirme z. salonu uygun bir fiatla kiralar. e ~e r resmi
bir salonsa gerekli izni alir, di!)er i ~la ml e ri ni lam am latt lrl rdl . Sanlrl m bu ilgisi va ya rdl mseve tli ~ iyle acmaSJ
ko~u lla r iyinde ya~am sava ~1 veren bu insanlarm dostlugun u, gOvenini ka z an ml~l l .
Ortaokut ogrencisi oldu!)um y illarda, yani Ikind DO nya Sava~ . oncesi, yine babama yardlm etmek Ozere eczanede bulunuyordum ki jyeriy£:, siyah taklm elbisa giym i ~ ya~ 1i bjr bay ile koluna 9irm i~, topluca . 30 - 35
y a ~la rmd a bit bayan girdilar. Erke!)in gozOnOn gormedigi
an l a ~I I J yordu . gozlerinde siyah gozlOk vardl. Bayan ise
ona son derece saygll. davranlyor, ozen gOsleriyordu.
Adamcaglz gereksindi gi ~eyle ri soyled i, bulduklarm l aimak iyin oyalanl rken, babamm bakl ~lan onun Ozerine
takll Jp kalm .~ II . Bir ara yanm a yakl a ~l p ' Siz Kanuni Ali
bey degil misiniz?" diye sordu . Adam elindeki kUluyu bltaklp gOtmek isterm i~ gibi, kendisine seslenen ki ~ iye yoneldi, "Evet!' dedi. Babam biraz daha yakla~h , ' Ben..."
diye ba ~l a Y l p kendisini tanllmaya haZit lanl yordu ki,
adam ' Sen Ibrahim'in oglusun...• diye adela baglrdL Gormeye nlere ozgO0 antalllmaz sezgisiyle.
Uzun sure sanh kaldllat. Soma bit sandelyeve olurup
ya~a m OykOsOnO anlatmaya ba ~l ad l klsaca. Istanbul'da
bu na lml ~ll . Daha iyi kazan9 saglan lyot diye bir dostu nun
onetis ini kabul edip lurneye kal l lm l~ . yan ma bu klZI da
alm l~ll . Emekli subay bir ahbabuun klZlyd l, onun kol Cl
yola dusmesine vlc caru efvermemls. korumasuu ustlenerek klZI e d in m i~li. "Gel , demisti, sen bana goz kulak
01, ben de sana baba olayrm. geyimini sagltyay lm: BOylece b a ~ lam l ~ blrliktelikleri. Ali Bey'in iyi baklldlgl hemen
belli oluyo rdu. ust o bast tertemu. pa ntolonu 01010, kravall dOzgOn bagl anml~ . gQn go rmO ~ davremste nyte gayel ~ lktl. Babam da one Asker i Tip O kulunu bilirip Balkan
sevesrvre oas laya n vutanm. Setanlk't en Yemen'e eternp
ancak 1919'da scnuclanen ve Kurtulu~ Save siyte sa ren
uzun ayn hgln l anlattr.
Ali Bey arada bir sozOnO kesiycr, Dedem in Camhca'daki yazltk evinde yaptrklan hafta sonu me~k'l e ti ni,
yani mOzikli eglen celerini ve onunla ilgili amtenrn sOyluyo rdu. Oyle ki bu natt e eonu topla nntan 0 zamanlat hafra lati linin cuma gOnu clmas t nedaniyle persembe aksammdan baslar. yogu kez cumartesi sabahma dek
sarermls . Fasrllar geyilir. yeni besteler eunulurmue. Mevlevi olan dedem de onl ara ney 'iyle kalllt rml~. Dedemi n iyi
bir ney ustast oldugunu ondan duymustum.
Ali Bey aynce babama da Kanun derslen vermis.
Hele, babam zaman zaman eske gelir, bit ahbabmdan
6dun9 aldJgl Kanun'la btze kuyuk konse rter ve rirdL Bu
lutkusunu Yemen'de bile s Ord urmu~. Arna Yemen'deki
mOzikli sohbe tler bun larla srrnrh kalma m l~ . yantannd a
getirdikleri plakla rdan klasik mOzik dinlemeyi hi9 ihmal etrnemisler. D u ~ O n e bil iy or musunu z? Bir ya nda yalcm keyaltklar ve ilerde uzanan ~ol, diger yanda Bethcven'in
Verdi'ni n Mozarnn. l ehar'm beeteterf... Anlasuan 0 gunun aydtnlan yaQ allamayl boyle algtlaml9'lar, sOm u r g e l e ~ m en in onQne ylklP ulkey i ku rt a tm l ~ la r, yanglOm. y6kGnIQnQn. gozgozu gormez duma nm iyinden
aydtnlt k, nice hainliklere direnm esini yOrOlebilen bir Cumhuriyet ~l karab i lmi~ l er !
ak~a m yemegi hep berabet yerken soz konuk bayanm ya~am oy kOsOnde oda kla~l l, Ali beyin evlat1tQlmn
bab amm Yemen'den bir suba y arka da~ m tn klz, olduQu
ortaya ylkmasm ml? Hem de oyte yak," a rka d a~ . ki, evlenmesin de lanlk ve gelenege gore en yak m a rka da~ m
yapmasl gereken ku~ak baglamayl yerine getiren ki ~ .
Artlk kopa n ylghk yeniden ortalt gl birbirine kaltl va annemin gozleri sulanarak ona san lmaSI bir oldu. Sorular
sorufan izledi ve bu bilme z tukenme z sohbel temsil saa-
a
VAH VAH
Ignaz Pa de rewski, Po lonya Devlet B a ~kam
oldugu s lrad a,
Fra nsa'nln l anmm l ~ ba9'ba kan la rmda n Cle menc ea u ile ka r~ l la ~l r. C lemenceau , ko nu ~ma lannl n ba ~la ng lc mda Paderewski'y e he yecan la ~u nlan wyler:
- Paderewski mi? Buyuk piyanist Paderewski demek sizsiniz! Sizi bOyle c u mhu rba~ ka nl ml gorecektim? Vah yah. yazlk...Ne du~ u~ !
IGNAZ JAN PADEREWSKI - 18S0'da dogdu, 1941'de 0Id(l.
Polonyah piyanisl ve bested . 19 19'da Polonya Cumhuriyeti'nin ilk c umhu rba ~kam oldu,
Koral 9algan, Milzik Flkralan. MOzik AnsikJopedisi
YaymJan, Ankara 1991, Sa.yfs 87,
3
tine dek sOrdO.
A~a~1 yukan her aksam yemekle beraberdik. Ali Bey
her zamanki ~Ikll~ l ve in c el i~ iyle yerinl ahr, bazan yamnda g elirdi~i kanunla bjr~ eyle r calar s6ylerdi. Bunlann
lcinde bir lane si yebancrrmz de~i1di . yankO babamm da
a ~zmda n dusmezdi. Ser ta kadem... Sord u ~ u m uz d a ' Dedenizin ~arkls l ' derdi. Uzun yrllar bunun dedemin bastes!
oldu~u n u sanrruetmdrr. Dedem cck sev d i~i ivin oyle soylermts. Gercekte Bolahenk Nuri Bey'in Aksak usul bir ~ar­
krsr old Ll~u nu neden sonra o~ r e n d i m. Guftesi, (Ser te kadem ey pembe len- Mecburun oldum tste ben- l Olf eyle
gel ay gul baden- Virane gonlOm eyle sen) idi.
Kumpanyanm bir haftank temsil surest boylece Oy
hafta surdu. Aksam ve pazar yemeklerine stkhkla d i ~ e r
muzlsyen ve sanatcner da katthr, adeta temsillerin proveIan yapilml~ olurdu. Herkes yeeemmdan mulluydu. Ko-,
mik Mehmel Ali'yi, Feryadi Ismail Hakkt beyi, dansoz
Adalel'i b6ylece tamdun. Komik M. AIi'nin, babamm 'O glum, seni bu kez zaytt gordum, sevda rm ceklyorsun?"
deginmeli sorusuna verd i~i ' Heyrr abi, zugurtlOklen burnumu ceklycrum.' yarutr bizi gunlerca guldurmeye yelmisti. Feryadi Ismail Hakkt beyin kendi bulusu clan Feryat adrm verdig i saz, cOmbQ~ O andmycrdu. Pas hryrklan, iri govdesiyle lam bir Osmanh celebisi olan I. Hakkr
Bey bas seslyle sevilen, sayrlan bir sanatetydr. Birkay yll
once setafet iyinde oldOgOnu duyduqumuz ve olmeden
once kaldlgl gOysOzfer yurdunda televtzyon adma roperlaj yapllan dansoz Adalel ise ustahqmm zirvesindeydi,
cok begenilirdi. Zaten bir yr! sonra Almanya'ya gitti, Avrupa'da da bOyOk an kazandr. Fakal ecnuc d e g i~m e d i ...
Kanuni Ali Bey'in lam bir virtucz clduqunu baskalarmdan da duydum. Hepsi kendi capmde bir deger 'Ie
yelenek olan bu msaniar 0 gOnlerin kosuuan icinde ne
yapmak isterterdt? Nasir bir seruvenin pesindeydiler ya
da iyinde? Yol yoklu, otel yoklU, lokanla yoxtu tctenne sindireceklerL Aksaray'a vogu zaman kamyon lslerdi. Lokanla olarak, stradan asevter! drsmda. belediyenin ve bir
sehsm selcnlan verdr. KoylOlerin kasaba pezanna geldiklerinde kaldrklan hanlan saymazsamz. otel denecek
tek yer belediyenin bili~ igi n d eki Belediye Oteri idi, ki odalarmda bulunan bir iki somya, temizligi tertrsmaye aylk,
yatagl yorganl, iki sandelyesi, bir kOyOk masanm uzerinde duran dibi ye ~ile yalm l ~ sQrahi 'Ie Ozerinde lersine
y e v ril mi ~ bardaglyla IO ks(!) ayncahklar ta~l rdl . y ogu za·
man ucuz olsun diye mevsimine gore, peynir, ekmek,
zeytin, helva ya da domales, salalahk yediklerini gorurdQm. Gunduz saatlerinde kumpanylfnln palyoyosu ya
elindeki zili yalarak, ya da slrlk ayaklann uzerinde uza·
ml~ olarak, pe~inde bir alay yocukla, maha!lereri, sokaklatl d ol a~ l r , 0 gO nkO lemsilin reklamml yapar, programml aYl klardl. Ak~ a m' atl ise lemsil ba~ l am ad a n bir
saal kadar once Irompel, davul, ud ya da kemandan olu~a n bir orkeslra daha yak gOrOltOye dayanan bir konserle
liyalrolatln l anlmsallr, ilgi yekmeye yabalarlardl.
Ali Bey'in bu curcunada i ~i 'Ie yeri neydi? Bunu zaman
zaman d O~ Onm O~ O md Or . Zamanm gelenek 'Ie gorenegi
mi? Zaten aynldlkla n bir yll sonra haberlerin arkasl kesildi. Kimbilir hangi hatap aparlmanln bodrum kalmda, ya
da sefil bir mahallenin ylk llmaya yOz IUlmu~ ah ~a p evinin
bir odaslnda tQkenip giltile r.
BugQn sanaly llafln yazgllatl deg i~li diyebiliyor mu·
yuz?
4
Leyla Gencer'e
mE~KlUp
" ,,"I
Mehmef Cemil UG:URLU
,<, : ;. ~, : ,
~-
Operela r krolic esl
Dillerde destan odm
GOzellikler sesi
Monteverdi. Viva ldi, Mozo rt
Donizetti. Verdi, Rossini
Sana besteiediler bunca eseri
Ger<; ekle~ti dO~leri :
,,,
"Io rmco . ece,rahibe, sevgili,oe,l,
yaglmlzln etscne sl
"
Scola : Metrop olitan, Aya Irini
San Carlo, Fenic e : Athenee
Ne derili ozluvorlo r sesini
Ajtln <;agla"
Dola~t,n Olkeleri
Torudilor ho lklonn nicesi
Ka<; koroyu aglatt ln
Sende buldu a nlaml
' Melod ram ' kelimesi
'La Diva Turca'
, "
Unutulmaz primadonna
'Sog az'ln yi<;egi' ,
" :"" j "h ,
DOZELTME
Haziran '93 saYlmlzda 4. sayfada, yazaflmlz Kenan Sanalioglu'nun yazlslnda "Insan erdemi gonulden
diliyarum ama, ge r~ egi akla uygun bit bioy imde bulmayl
isleyemez." ~e k l in de ya z llm l ~ t l r.
Bu bolOmO, "Insan erdemi gonulden dileyebilir
ama, ge r~egi akla uygun bir b i~jmde bulmayl is·
leyemez.- ~e k l in d e dOze ll ir, yazarlmlzdan 'Ie okutlaflmlzdan ozOr dileriz.
-
TANITI
giniyor: "C;:alarken aruk muzikls ba ~ ba~a kalmehemrz .
Eve dcnerken ah~ve ri~ yepmehyrm. buzdctabr bornbcs
gibi tedirginliklerinil versa. iera srrasmce sili etkileyecektir." Ay~eg O I Sance lse milZikle tek boyuttu oJmanm yelersilligini dile geliriyor: "Sadece mOzik hiybir
zaman yelerli degildir. Genel kOltOr\erini geli~lirmeli ler
(gen y piyanistler)."
• Elif GONAY
'Bit OOnemin Anllan" bOlOmOnde Cevad Memduh AJ.
tar, Nusret Kayar, Nilufer Saygun ve Saadellkesus AJ.
tan yer a lm l ~ . C. M. Altar Cumhuriyel'in ilk gunlerinin
ccskusuou antanycr. Aynl dOnami bir icraci clerak ya ~­
rnl~ olan yellisl Nusret Kayar da erutanm dire geliriyor.
NilUfer Saygun ise Adnan Saygun Ue nasu temsip fN·
lendigini. 0 d6nemin milZik y:evresini anlal,¥or.
Kitabrn OyOncO bOlOmO 'M ilZiOin C;:evresinden- ki~
lere aytllml~ . Yazar Talat Halman, yu rtdl~ mda taruk oJEvin IlyaSOOlu bugune dek yaptl!:)1 yUzlerce muzik dugu dinleyicisiz Turk icrecuanm yakmarak anlatrycr.
Bir muzik tulkunu oldugunu OQrendiQimiz Mirnar Sinan
s6y1e~sini elemi~. telev izyon, radyo. dergi ve gazete
yaymJanm bir araya gelirip bir kitap de rJemj~. Kilapla Oniversitesi reklorU Gunduz GOkye ise keyifle rnilZik dinson zamenm unru bestecisi ve yorumculan kadar mG· lemenin bir senet olduQunu her lur muziQin kendi iCinde
ziOe ilgi duyan ve ba ~ka mesleklerden otan ki~i1erin de guzel1 ikler ta~ld rg lm dile gel iriyor. Psikolojik ayldan tarih
sbyle,ileri ver. Ilk b6tum yorumculara ayrllml': Itzhak boyu mCrzigin konumunu ere alan 6 zean KOknel i lg i~
saplama lar yaplYor. Bir de ressamlar var rnCrzi(ji konuPerlman gibi dunyace unlO bir kernanc ile beshycr. Olra
san: Balkan Nad Islimyeli, Adnan C;:Oker, Mehmel Gun,
Har ney. 1'0'0 Pog or el i~ ve Trevor Pinnock gibi yabancr
sotistlerin yer ald _!:) _ yorumcutar i'rinde son on yilln en kendi resimlerindeki mOzigi anlallyorlar. Haluk Tarcan,
untQTurk yc rumculenm bulabiliyorsunuz: Pekineller, ldil Judith Ulug ve Leyla Pamir mOziOin egitimi Ostunde duro
Biret, Suna Kan, Ayla Erduran. Gurer Ayka!. Rengim muster. Muzik eleilirisi nedir konulu bir bOlOmde Faruk
Gokmen. l eyla Gencer. Ayhan Baran. Huseyin Servet. Yener, Filiz Ali ve Une r Birkan'rn fikirleri yer ahyor.
Verda Erman, Gul,sn Tatu ve Ay, egul Sarles vb. gibi.
"Tarihlen GunCrmOze" b a ~l l g l kt tabm dordOncU bOBazr senetcnarta birka y kez d eQi~ik medyalatda IOrnCl, "ltriden Monleverdi'ye" ba ~l l k h bir televizyon programI ile ba~laml~ , Aynahkavak Kastl' nda yer alan bir
sbyl e~iler yap llm l~. Yaza r onlan birtaklm anllarla baQhyor. OrneQin Pekinellerin lelevizyondaki piyanoda deQil program l anlallyor. 6nce Alaaddin Yavax;a'nrn erkekler
korosu TUliyi Mucize Guyem'i sOyl emi~ soma da aym
yalmak etlerinin bile gorunm esine razl olmadildaflnl;
GOrer Aykal ile Bilkenl'le yapllan sOyle~i slrasmda yillarda, 1740'da daQlann cbur la rafrndan MonTRT'nin ses teknisyenin1n uyuya kaldlQlnI; Meral Gu- leverdi'nin Madrigalleri seslen rni ~. Needel Y a ~ r geleneyman'ln sludyodaki kOlll piyanodan nasI! iyi ses yl- neksel ud'u antallrken Ersu Pekin geleneks el yalkartabildiQini amlarla anlatlyor. G eny muzisyenlere yol gllatlml zlO minyalOrlerdeki yerine deginiyor. Kudsi Erguner'in "Herkes baklr larr saltl ptastikler aldr" b a ~!lI(h
gosleren pekyok deneyim var yorumculann soyle ~i l e r in­
de. 6rn~i n Idil Birel yorumda neles alma olaym. an- yazls l oldukya sembolik. Neriman ve Nida T Ofe k~ ile
'atlyor: "Neles sizi bir eserin ba ~mda n sonuna kadar gO- yapll an soyl e~ide , halk mOziginde yoresel tavrrn detUren ~eydi t... Neles havada allnmaz... Konserden once gi~medigi uslOne bir guve n geliyor insana. TOfekyiler 0
kadar emin ki, halk muziginin gOcunO hiybir dl ~ gOy yeiyi nefes alamlyorsamz 0 konser iyi olmaz... Nelesi
nemeyecekmi~ gibi. Tarihlen GOnOmOze bOlOmu utkekonlroJ elmek bir eserin bulun yorumun u d e Q i ~lir ir " Ole
yandan Gurer Aykal da geny ;;eflere bir oQUI veriyor: mizde birden yok onem kazanan caz milZi(jini sor·
"$ efliQi ylkan tek ~ey vard,,: Orkeslra onune ylklp flash gulayarak biliyor . Nereden ylkh bunca caz lulkunu, kim
adam rolOnu oynamak " diyor. Ayla Erduran solistliQin na- bu kadar caz biliyor, nedir Olkemiz kullOrune eaz rnosll bit yalmzllk olduQuna dBOinirken kendi yuce ho- ziQinin yaklOligO Filiz Ali, Ne~et Ruacan, Saadettin Oavcalarl m da anlatlyo r. Onlann sanal dOnyasln1 nasI! zen- ran, Teoman Baber itginy yamlJa r veriyorlar. Aynea caz
muzi{jinin veya yeni boyutlarda gelen, gbrsellikle bir!&ginle~li rdigini dile geliriyor: "Oislrakh benim ale~li
~en rnuziQin TUrk 6ncUlerini de lanlYoruz: Can Kozlu.
lemparamanlml yonlendirdi. Vah~i bir ata dizgin vurdu:
diyor. Suna Kan ise ~Qlar Olesinden bazl besteciler bu- Semih Fmncloglu gibi.
gunku yorumla,. gelip dinlese acaba ne kadar ~a~lrI r­
MOz~ in Kanatlatlnda S6y1e~il er' in son bOlOmO her
lardl sorusuna ilginy yamllar veriyor . HOseyin Sermel
ku~aklan on yedi TOrk yoksesli mOzik bested sine aye
bellO de MOzigin Kanallan'nm en ilginy karakteri: -Pi- rl l m l ~ . Cemal Re~id Rey ile ba ~lIyor . Taa 1920'\erin moyanisl olmasaydlm araba ya n~ylS r olurdum- ba~lIkh ya- zik dOnyaslna deQiniyor: "C;:a r~a lh hammlar lesli bey·
zlda "Chopin'i oe kadar zor sevdim, onu hep George ler"e Cernal Re~id' i n MozarflO Requiem'ini sOyiettigini
Sand'in ele gine slQ rn m l~ hasla llkh bir adam olarak du- bgreniyoruz. BugOn Cemal Re~id'i nasll da y:abuk unut~On mO~IOm ... Kabaha l ne Chopin'in ne de benim. In·
luQumuzu; yokseslilik ya~amlml z a bunea hizmelinden
sanlar muzik larihi Oslune ka ll pla~rTll ~ kavramlar ortaya som a nasll da bOyle bir besleciye sahip y:l kmadl Qlmrzl
atryorlar. YlIlar ylll bu bOyledir diye bes lecinin ozunu dQ~ OnUyoruz. Necil KaZlm Akses. yokseslifik ilk k:usakllyortar. Yanll an bend im tab ii ki." diyor. Ve konser ~ !) l mn, TOrk B e ~l e ri'n i n en oen9 ve halen haVana olan
boyunca bir sanatyml n kendisiy le ba fl~ lk olmasma de- le k (jyesi. "B e ~ ler" adlOl nasll aldlklan m pek amm-
Muzigin
kanatlan nda-
5
sermyor. Va ne ilgin y ki h elen ' Besler' apartmanm da
oturuyor. Bulent Tarcan'm soyresisinden once yazar b ir
not d u~mO~ : "ne yeztk kl Beste cilerle Soyl e~ i l e r ba shkh
52 p rogramlik bu dizide her be steciye iki pr ogram ay rrnustrm. TRT'de bant ye le rsi z lj ~ i one surulerek silindi,
Hiybiri arstvle nmedt Iyi kl ham b antlar m kopyasrm sakla m l~tlm! " diye yakrruyor. Bu da ar~ i vci l i ~ im iz in na sn
yo ksun clduqunu bir kez daha kammycr . scvresuere
ka tuenlerden Cem al Besld , Ekrem Zeki Un , BUlenl Tarcan, Kemal [lerici b ugOn artrk yok. Seeler! kateeydr
TRT'de ne olurdu? IIhan M j m aro~ l u , m Ozi ~ j n i besleyen
kaynaklan Iioyle enlanyor: ' Bin, gelenekselin ya da tarihin birikimi; ikineisi de sosya l cevrenin iyin de yasad l~lm l z gun. Ge letim OyOneOye, ge le ee~ e yoneltk kuskular konu suna : Geleneks elin birikimi bugOn ul a~ l lm r ~
clmes t qereken yerden daha ger ide b ir yerdey se, g el~­
ee~ e yonelik ku sk ular belirmeye basla r.' Ve ekliyor Mimaro~lu : "MOzik sin ema log rafik bir oteydtr. Ku ta ~1 gozeten slnema. '
"KilyOk bi"klzfOCugU. Ufurumun krylsln<la havaya flrlatllmak
isliyor... Soma Ylbr boyunca kandini yeryulU u~rumlann ln
klYlslndabuluyor...
Onun hep ucurumcn kl)'lsma gOturen, lutkusuve sesi...
OnuIlep Uftlruma, bo~uga , hiflig8, yokluga du ~mekt en
kurtaran lulkusu ve sesi...
Tulkusu, var olma nedeni, ~ rlu siiylemek..
lnanf la, inalla, Illrsla. a~lda lulkusunun ardm dan ko~uyor...
Inalffla, inarla. Illrsla, ~kl a ulkeden Olkeye, sahneden sahneye,
dpslzkuyulann en dibiyje, g6kylizQndeki bulutlarmen yQksegi
arasmda gldip gelirkaneennaUvaeahennami ya~lyo r...
TulkununRomanI', if inin ata~iyle yerytlZQml tutu~ lurmaya
ham, aelYl v, sevinci, kor1l.uyu veblkeyi, doslluklan veillaneti,
a~ 1 '0'9 nef/eli kendi bzel bahfesinde ye~ rten ; gufJiiklere,
ellg8llere, baskdaramElydan okuyarak sava~m akl an yl!mayan;
yeryilzii ~ruml arln l smayan l eylaGeneer'in,
t a Diva Turea'nm romanKhr."
<tTUTKUNUN
~ ROMANI
w
z
>
W
N
DOnyanm "La Diva Turea" adlyl a t amdlgl Onlli
Sopranomuzu, Leyla Geneer'j tanlyor musunuz?
Ankara DavIe! Ope rasl'nm s6z l e ~ me s in i iplal at·
tigi, Scala d6naminin Onlli adl, Yuna n aSllh Amerikah
Soprano Maria Callas'a kaf~ m "ba!j£lrI kazanan' , Avrupa'da "daha OnIO" olabilmesi it;in yapllan teklilleri
~be n Anadoluluyum, ben Tlir kum" diye direnip gari
t;eviren "Turk klZInI" tanlyor musunuz? Bu unlli kadmlmrzl bir TOrk kadlnlnln kaleminin tan lma kla get;
kalmaym!..
MllLlYET YAYINLARI, 268 SAYFA. 50.000 TL.
6
Usmenbes'm yirminci yOZyll l de!;)erlendirmesi r;:ok ilgint;: "20. yUzyl1 m Oz i ~ i nd e Intmetenn. ob Or yOzyll lard a
her
da benzeri gorOlen, mOzik tar ihin in g eli~ i mi
yenin in g etird i!;) i hrtmala rd an eyn bir yeri yok , kar urnca'
diyor. Ve ' Bit yaprtrmzr kendi eles tire l gozOnuzle entetrr
rrusrmz sorusu nu, ' K urtutus S avas : Ad ina " senfo nik boIOmOn y a z Jl I~ sureci ile yemtle mrs. 1/ 11/65 tar ihiyle b asleyip. her gun bu yapt t iyin tuttuqu gun eeyi 19/9/67'ye
dek sur du rmO~. Bir bestecinin ken di OrOnOne nasrl yakl a~II~ln ln sergilenme si.
Ce ngiz Tanc ilginy bir noktaya p armak b astycr: "GOnOI ister ki eiddi sanat mOzi!;)i ortay a koydukla nm savunanlar dOnyanm tarihs el sOrey iyinde g eyirdiQi, di!}er sanat dallarmd a o l du ~ u gibi, mu zik teki evrimin i de lzle yebltslnle r. lzfeyebilcikleri orend a nele rin nas tl de~ i ~ime
ugradlg mr l ark edeb ile eekierdir. Se natcr bu evrimin iyindeyse zaten gereken noktaya varacaktrr." [lhan Baran
ise besle Jedigi yapttlann celmmerna emde n yekr rurken,
"v aprtm m eveudiyel ini b ile u nutursunuz " diyor. Bu da
be stecinin TOrkiye'deki en onemli scrunlarm dan birini
dile getiriyo r: Eseri ni duyarne rnasr. So nra Deniz Ulben
gibi New York'da On yap m l ~ b ir bemm bestecimizi, Na zite Guran gibi Berfin'de seslni duyurup yurt lcinde aniI·
maya n bir baska harum bestecimizi tamtrvc ruz. Ve de
daha gen y bir kUiakl an Ali Darmar ile biliyor kil ap: "Bes teci at ll k dar bloklar ara smda ". 0 d a yaklnl yor ba slacilerin eski yOzYlliardaki gib i kendiliHine ozgO b it dOnya
kuramamasm dan, b OyOk kenl le rin dar bloklarl na SI-
tcnoe
k l~masl nda n .
Ev in lIyasoglu, giri~ yazls lnda b ugOne dek yaptl!}1
yOzle ree soyleiinin radyo mikr ofonu ndan, televizy on kameraslndan dergi veya ga zete sayla larl nd an ur;:up g i tli~ i
kayglsma kap ll dl!}lnl anlallyor. "Ulkemizde mOzi!}in l ikriyal I pe k yap Jlmaz. Konui m aya kalkt lg ln lzda zal en
hangi mu zik so rusuyla ka r i l l a ~ lr s m l z . M Oz igin perde arkasl, mOzik dQnyasmdaki Do!}u - Batl ye li ~kis i, yorumeunun yilesi , be slecinin haklarl, o~ re nein j n ka dersizligi,
ogrelmenin yoksutlugu va din leyicinin nasI! bu sanatlan
'kam' alaeagl neden se hep gizlidir. D iger sanat d allarmda ned ense b6ylesi l abulara raslamazsm lz" diyor.
Soma neden s6yle~i yolunu se yli!;lini aylk llyor: ' Neden
s6yle~i? Sana lylya kendi konusunu kendi dilinde an·
laltl rmak, kendi sorunun u kendisine ele ~ li rl m ek! '
Ve onea yil kimler konuk olm aml i ki Ilyaso!}lu'nun
soyle~ilerine : "TOrkiye'd e orlama k usOp y u rld l~ mda olanak arayanlar yillarea aym k 6~ede beste yazl p, hala hir;:b irini d u y u ra m a m l ~ olan lar; saYlsl z ogrenei yeliil irip arIlk unululanla r; muzi!}e tum bit ya~am m l vet enler; tOm
ya~amm f ve rece k gibi ba ~laYl p ya n da kalanlar; yurtdl~mda seslni duyurmaya ya ll ~ anla t; Cumhu riye t'in ilk
eOikusunu ya~ayan sanal nele rlerimiz; ilk kons eri dOzenleyen, ilk pta!}1 sa tan, ilk p lagl satin alan, halk mOzigimizin olanlik sesleri; Klasik TOrk MOzi ~ i ' ni koruyup
degerlend irenler; New York'da Onlene n TOrk eazeilarl;
halif mOzigin 6ne Oled; gunOmOzQn son akl mlarm l izley enle r." lIyasoglu'nu n son eumlesine gore: "Na de olsa
mOzik.kanall arm da·uymaYI b a~ a rm l~ her bid!".
K ilabln son una ek lenen ozgeymiiJ er di zini bu yalI ~maYI iyiee b elgesel killyor. Cum huriyel'len bu yana
besl eeisi, yor umeusu ve dO~CmOrO ile mOzigi anlatlyor.
MOzigin Kanatlar ln daki s6yle~ i . •
• Cumhuriye t Oergl. Sayl: 150.
•
~EVKIBEY
istanbul - 1860 I islanbul· 18 Temmuz 1891
$evk i Bey ' 1860 yilmde Fatih'te. Kumrulu Mescit serntinin Plrincci Mahallesi'nd a
dogdu. Babasr tarakc t Ahmed Efend i'dir. Ilk i:i grenimden SOOfa A (j~t iye'ye devam en!
ve buradan me zun oldu. Sesinin gGzelligi ve mGsiki yeten egi d ikkatleri cekerek Muzika-i Hcmeyuo'e elm er. 8 urada bulunan hocalardan, ozelli kle 0 Yillarda aym yerde
6grelmenlik yapan Hacr Arif Bey' den yararlanarak musikimizin pratik ycnane ail
esasu bilgi aIde etn u steteetrkte n sonra saraym 1a$1I toplulugunda hanendeli k yapmaya bastadr. Iykiye d O ~kO n lQ g O ve 19ki ah~ kan llgl bu ylUarda b a ~ lam l~l l r. Seraym
disiplinli nayetmcen srkila rak lstita etti ve saraydan aynldr. Bundan sonra olumune
kadar "GQmrQ k Nezareti'nde katiplik yaptJ. Yakm bir ge9mi!jte y a!j aml ~ ctmasma
ra{lmen hayan hakkmda bilgilerimiz 90k sunrhdtr. Yakm arkadast clan Ahmed Rastm Bey bile, bir ka9 paragral ln drsmde geni ~ bilgi vermemtstlr. Anlatlldl{llna gore
olOm[mden U9 gun once yeni yapllrdlQI bir taktm elbise g iy mi~ , rssim gekt irmi~ . Buradan sonra da yekrn dostu olan Beylerbeyi ti GOmruk yu Aahmi Bey'in evine g it mi~
ve aym geee, 18 Temmuz 1891 tarihinde, daha otuz bir ya~mda kalp cu rmas mden
6 t m O ~lij r. Ertesi gOn eenazesi kalabahk bir toplutukla kaldtnlar ak, Beylerbeyi ile Kuzguncuk arasmda bulunan Nekkesbeb e Mezarhgl 'na defnedilmistir. Olumlmden sonra 0 zamanki Istanbul gazetelerinde ~ u heber yavmlanmanr: "Hanende-I s ehlr sevki Bey Cumartesi geces i, Bey lerbeyi 'nde GumrOkyu Aahmi Bey'ln heneainde
kalp sek1esi nden o ldu. Musiki de Iistad, fakat mest-u mudam idi ."
• ,•.$evki Bey'e karf l olan bagl lllgl nl o nun ol umunde n so nra da de vam ett iren, (Istanbul Bid ayet Mahkemesi Mudd eiumu mi Muev lnl) Meh med Haf id Bey
ctm ust ur. $evki Bey sagllgmda serkrlennm guftelerini formalar hal inde ve muhte lif isImler altmda nesretmt su, Bu for malan n gordugu ragbet Ilzerlne eserlerinin gultelerini, (Yadi gar-l Sevkl yahut Mahsu l-i Tablet] narm aln nda basttrm ak emelinde idi ; fakat o lumu bun a mani c trnust u, Hafid Bey. Sev ki Bey'in bu
arzusunu yer ine geti rdl; onun besteled ljjl butun gutteteri 0 isim altm da nesretti .
Elde edi len kazanyla zavalh $e vki Bey'i n kotu bahth, iht iyar ana ve babas uu
maddi erkmnden kurtarma ya ya ll~t l ... Kab rine taf di k1irtti. Bu teem ij zerinde ki
kit abe, Hafid Bey' in $ev ki'nl n olumune agl ayan mersi yesinden bir pa rcadr r:
Musiki fenninde kesb-i imtiyaz
Ey le m i~ di $evki-i ahengtiraz
RahatUlervad idi her naQmesi
Suzidilden gosterirken perde saz
Taze bir verd-i sababperver iken
Klldl pe~murde hazan-I tirebaz
Tar-t Tanbur-i heyen gam allb
Mustaiddi ker-r naksa tab'r kim
Merhale-i Nakkas'a oldu sevessz
Bir neteste murg-i ruhu bal acrb
Cennet'e kondu misfll-i ~ap baz
y lkdl bir tarih pesendi de Hafid
Hake coste blemel 01 verd-i naz
(H.1307)
o dev ir fairlerinden R e ~ a d Pa ~ a ,
Hemdem idi g u l ~e n jn bulbulDn
Gitdi $evki n e ~'e s i kaytl dilin(' )
nakarath bir , ark l ile samimi lzd lrabl nl gos1er meye yahfmlf ve me, hur San1uri
Edhem Elend i de,
7
•
Tt,j kendi akI-U e ndi ~e m, hayalim,
NasI! klydl sana 0 kanh zalim.
Bu manzumedeki ebedi bir ayrlll~m verdigi heyecen lie
teessur, sozden ziyade seslBr arasmda f/lpln" durur.
$ evld Bey 'i ~ a rkl/armda gOsterdigi 1u han"kulade nususiyetleriyJe, kendisinden altfTIIl sene ellVe! olmiil modem Lied'in yaratlClsl Schubert'e benzetebitiriz. 0 da
Schubert gibi hisferinin butUn slcakllgml, ineeligini, ~ar­
kl/any'a terennum e tmi~, stu y uz 'e yakm f arkl bestelem~
ve nihayet 0 da Schubert gibi gene gent; ya~ lnda hayatmln otuzuncu y ,llnda 61IT111ftIJr..."
86ylece mUsikimizde kendine OZ9U bir dekcr yaratarak
"asil ve ince zevkini kaza nd/~I noc e st Hacl Arif Bey'in far·
kiya' vadisinde aft/~I zengin dekorlu mektepten esasll
leyz afan $evki Bey, eserlerinde ya/mz kendi zevkine,
Dr. Sup hi Ezgi. $ evki Bay 'in mezarmm ba~ mda .
rakik 'usfubuna ve hiJsnitabiatma bagll kalm/f t" . Onun
iryindir ki, zat-I tabiatmdan dogan eserlen'ndtt bir kibarl/k ve
Gitdi elden Sevki'm eruk neyleyim
asafet vardlf...
Nerda bir yar·. vetader peyleyim
He psi ~a rkl olan eserlerindeki korrpozisyon lei<ni{ji,
O/TllOm ol d u k~a bOtOn gun a~ raYlm
yani ntirn uyumu, usul de{j i~ ild i Q i ve ozellikle g~kil er y6diVe om runu n son una kada r y anm l'tl... • Reca lzad e
ncnden her beskekara nasib olmayacak bir b ~ imde geMahmud Ekr em Bey'in yazdler ve Rahm i Bey'in bayati
li ili rmi~li r " ~$evki Bey muhle/il makamJarda y uzfefce 1afkl
makammdan bestelediQi · ~ev ki yo k" redilli ~a rkm m da
b es lelemi~ 'ir. Yalnrz un ak makammdan iki yiiz 'den f Ok
$ evkl Sey ~ jn sOyle ndiQi ileri sUrUlUr.
eseri vard" /d, bir makam ~tfe vesi iryinde birbirine benBir kae; eser besl el e rn~ clan Tara kC;I-zade Mu st afa
zemeyen bu kadar eser besteleysbilmek aneak mustesna
Servet Efendi $evIU Bey'in aQabeyi. vectbe Darya rm ilk
bif kabi/iyet i~idir. " Bu ozeilik bir ba ~ka bestekarca yok1ur_
kanun ncce er Nazite Hemm s e Servet Eland i'ojn kl ZI ve
~evk.i Bey eserlerine soz olarak Becal-zade Ekrem
$ evki Bey'in y eQenidir.
Bey, Muaili m Naci, Hafid Bey , Mt;,hmed Sad i Bey, Reo
Otuz bir yllhk hayst sOren $evk l Bey hep rindane yaf ad Pa ~ a gibi iSirlerden ba ~ ka, "bitfokJan da edebiyat ta, adl. 1«;10 alr, kanhQI belki de bu klsa sOren aRYun bashca
rihimjzde hifbir iz blrakmamlf f airlerin eserleri arasmdan
el keni olmu,lur. Ahmed Rasl m Bey. Cjok $oQuk ve karh
s~mi~lir. 9o~u bir acmm, bazen bir sevincin hatta bir djbit kl' gOnO tah oa bit sokaldan g~e rke n. "bit don b it
f uncenin donuk lie tutuk ,biter iladebi o/an bu mangc5mlek" s oyurmu, va soka!}a al llm., bir ki,iyi gordu!}unu,
zurnelerdeki heyecan lie manA/ar, onun me/odi/eri ikJ
yanl na yakla'irlca hanende ~e\l kl Bey olduQunu anadeM canlanmlf, daha tesirli bir mahiyet a/m/~ 'lr. Bu gullayarak s.rttaylp evine gOIClrdu!}unu anlall r.
teler arasmda fef itli f iir ~ekJj ve vezin/e yazllml1 olan/ara
Hafid Bey'in bastlrdl{jl kitabm kapaQmda, besl ekarm
da rastlanrr.....
resminin alhnda ~u dortluk vardlr:
Beslekarllk yeteneQini yok g~ IO olduQu, yarlm saatl e
A1leden surel-i ~evki'ye nazar,
bir besle, hana gunde sekiz-on eser besleledi!}inin oldu{ju
Ke, f eder utviye-i surelini.
soylenir. Boytece bin kadar eser besleledi{ji halde, bunlaGoslerir ,e kr-i fena perveride,
nn yOQu kendisi taralmdan bile u n ulu lmu ~lu r. Nilekim ~e\l­
Nazar erbablna mahiyelini.
ki Bey olumune yakm bir larihle,
~vkl Bey'in musikide ilk hocasl, Ticarel ve Nafla Ne·
Arz a lay lk degil amma hu neri m
zareH klll iplerinden Necmeddin Bey'dir. On un aSI ! usl adl
N a~ iza ne bi ni bu ldu eserim
unlu beSlekar ve hanende Haci Arif Be y OrrrnJ ~lu r " Bu ne·
demi~l i r. Ya~a d lQ I surece belirli yevrelerin dl ~ mda pek tadenle hocaslnl n besl ekar ki~il i{j in in bUlun inceliklerini kay·
nl nmaml~tl r. Bu kadar " erimli bir beSlekar olmast baZI
ra m l ~ l l r ve onun devaml olduQu kabul edilir,
e le~li ri le r e de neden o l mu~l u r. Bolahenk Nuri Bey'in ~v­
•...$evkl Bey son ~qz. senenin ye ti~tirdigi en buyuk ~ar­
ki Bey'in eserlerini b e~e nmed i Q in i, " Harem aga lan gibi
kl bestekarlarlndan bmdlf. Hocasl HaCI Arif Bey'in ~arkl
bestekArftgmdan ;3ftl~1 fig" geni~/etfV', 'amamlayan ve bi rbirine benziyor " dedi!};ni ileri surenler de olmu~lur.
Cok iyi hanende oldU{junu, lemil ve gCrzel uslUbunu
bunu eri~jJmez yukseldige ula1tlran $ ellkl Bey oJmu~tur.
Saym Sup hi Ezgi'nin Turk A,fusikisinin nazariye/erinden yell itli kaynaklar belirliyor. Bir sure lavta yalmaya ya·
1i ~ 11 ~l1nl lakat ba ~arl h olamadl{jIO I, · Klra i le aldlgrm lavbahseden klymetli eserinin iifuncu cildin de, fe~idi yirmi
ra'YI par~ala dlnl. Ne yapah m akord u elimle. mlzrabl m
b e~i bulan 1arkl ~ekllferine dair verdigi arneklerin bir klsklrlfl i le, nagme reri ses imle bastlramadlm" dediQini
min i $ evki Bey 'inki/er le~kiJ eder ki, bunlarda lie di~er/e­
l emi All. naklediyor. Otuz bit ytllJ k bu gent; onYun, on YIJ.
rinde g6nJ/en ses, usul, geflci gibi ses mimarimize ait hususiyel/er onun ysratlCl kudrelinin e~siz/i9ine birer de/iJdir.• 11k suresi ir;inde ortaya koymu ~ olduQu bin eserden gO_
numuze bir beste, bir yuruk semai olmak Gzare ikiyUz on'a
-ailhassa bir (Lied) hafindeki bir guflenin ba~ raralma
koydu9u (Turkmen Yolunda) sozu, onun halk ZBllk ve sa- yakm f arklsl ge leb il rri~lir.
Elimizde nolalan bulunan ese,leri ~u n lardlr2:
natma ne kadar de~er ve onem verdigini ve miibarek Ana1} U" ak Besle (Sanma barandlr ya~an. bu yerh-I
dolu'muzun guze/likJerin; y udum yudum tatmaya, latk6hne-saldir, IJhami),
t"maya ne kadar te~ne o/du~unu gOsterir,"
2) Yeg ah Nakl ~ Yuruk Semai ( N t,j ~ - ed ip sagar-I
"$ twki Bey ~arkl/armda, s6z/e sesin uyu~up kaya~k m , dili b i hu~ · ede l im, A e ~a d Pa ~a ) .
na~masml, mesela ~ u fok me~hur huseyni ~arklda oldu~u
~ark llar:
gibi, titiz ve hassas bir itina i/e ba ~arml~ tlr:
Bayali: 3) Orla Aksak (Bir katre iyen ye ~ m e-i pUrhun-i
Nadir bu haletin ey meh cemalim?
l enadan, Ziya Pa ~ a , museddes),
Aman soyle peri~a n oldu hil lim,
8
4) Soly €m (Emel-imey l-ivela sendedevar,bendedevar).
Dugsh: 5) YOrOk Aksak (TahammOI gitdi elden eerv-i
nazlm, 2 krt'e) .
Hicsz: 6) YOnik Sernal (~ma ci ~e r- gah lma ok yaresi),
7) Curcuna (Arz-eylesem camm ba~ a geleni), 8) Aksak
( A ~ k l ml z - uQr O n a r1z a n'ideyim?), 9) Aksak (Babnm ne zaman yar-olacakdlr bana bilmem), "10) Aksak (Bezm-i pOr·
nOr-i cemalin I He pOr-kab J edelim), 11) Aksak (Sir tao
raldan yekrycr g6nlOmO hicran-eteml), 13) A~l r Aksak (Bir
vakt-idi ben kulzOmidim, cue-ile la ~ d lm) , 14) YurOk Curcuna (SozuldO revnaki bag-i hahanrn, Deli Hikmel ), 15)
Curcuna (Canan beni yad-et miyor), 16) Aksak (Canlm senin-olsun, beni camm gibi sakia], 17 Aksak (Demir ki gonOI yar-r dil-araslOl ister], 18) Aksak (Derdim gibi bir derde
girittar-olanolmaz), 19) Aksak (Etme mecnun·a:jllk·j mecbOrunu), 20) Devr-i Hindi (Etmesin J avdet melal-l inl iz.fH,
Naci ), 2 1) Orta Aksak (Ey dil diyemem "yar bana yar · olsa
n'olurdu?"), 22) Ey melek - si ma beni luttunla handaneyledin (museddesi), 23) Aksak (Gam-i afem benl her I an
sala vu nes'e - yab - eyler, mOseddesi) , 24) Aksak (HOsnune soz var rru. gaayel l anusm, "Off " terennCimlO), 25)
Aksak ( 1 ~ llat - eyle bena, yrrtayun - ern k kefeni], 26) Aksak (K .~ geldl, l irak - acrnadadrr si neme yare,), 27) Saye-i
di{j er g6zel mem masteze! yar - iken, (Naci), 28} Aksak
(Sakly, kerem-et t e ~ne -d i l e bada eri:jldir), 29) DCiyek (~e b-i
vuslal sabah-erdi figaan, 2 kll'a ), 30) Aksak (Tar-oldu
gami li rkal -ile ~;md i cihanl m, Sadi), 3.1) Sengin Semai (01fel - etsem yar - ila a~yare ne?),.32) Aksak (Yar mahzun
g6nlCi mO ~ad - eylesin), 33) YOrOk Aksak (YOzOnO gor.
meyeli hayti zama ndlr), 34) Zann-etme der-i meykedeyi
n a ~'e - l e ~ a nd lr (mCiseddesi), 35) Aksak (Zannlm bu ki
cana beni kurban - edeceksin, MahmCid Celaleddin P a ~ a).
Hicazkar : 36) DOyek (Ara vermez derd-i mihnel, birbirin ta'klyb-ede r, muhammes ), 37) Curcuna (Bais-oldu
<;e~ m-i mestin, a'~ lkln berbadlOa), 38) Curcuna ( D O ~ e ~ m-i
mestin), 39) Aksak (Ey bana cevr-j lelek J ismid - eden),
40) Devr-i Hindi (G6nlOmu dO<;sr - eden bu hale hep), 41)
DOyek (merhainet klhTla dil-i na~adlma ) , 42) A{jlr Aksak
(Oyre ~ad - oldum ki sak ly sundu{Jun bir cam - ile), 43)
A{jlf Aksak ( R e ~k • eder gUl~ende sunbOlier gOle), 44)
Curcuna (Si neni sar sine-hi sad - pareme <;are), 45) Aksak (Ta-be-key hicrinle giryan - 6Iaylm? ), 46) A~l r Aksak
(Zahni tebrik - edip ta-zim - ~ in, ey ~ehrya r, medhiye), 47)
YurOk Aksak (beni incitme ey ruh-i rev€ln lm).
HOrnayun: 48) Aksak (A~ k l n I eser-j su zi~ ine can - aclmaz mO), 49) YOruk Curcuna (Demem cana beni yad at, muhammes), 50) Orta Aksak (Hal-i nez'imde aC lrslO
sevdiQim, dinla beni), 51} Aksak ( H ~ soran yok hatlr-i na~ad l ml ) , 52) YQrOk Aksak (Ni9in ~eb-ta-s e he r ben zarzan m?), 53) YQrOk Aksak (Sen bu yerden gideli ey sa~1
zer, Ektem), 54) Devr-i Hindi ( ~ u bezmin revnaklyle pursel aylm, "Oh" terennOmlu).
Huseyni: 55) A~ la s ev dic e~ irn gCi I ruhlerinle, 56) Aksak (Beni candan sevens yar - olurum), 57) Aglr Aksak
(C;ekmesin I en di~e gonlOm J iltirak-i atiye) 58) Yuruk Curcuna (Eller J Ue 01 yari g6runca bakakaldlm), 59) Aksak
(Ey a'~ lk belaY' 1caOim - eJdun), 60) Curcuna (GonCiI du~ ·
du yine bit dil - l ihare), 61) Turk Aksagl (Hicran • oku sinem deler, muhammes, 2 klt'a), 62) Curcuna (Kakulun, 01du esir-i dil-u can1m, ezeti, Mehmed Ali El.), 63) Curcuna
(Nedir bu halelin, ey meh - cernalim?, Deli Hikmet Bey),
64) Aksak (Auhsanna gis Olan d6kdun, taramazslO), 65)
A{jIr aksak (Serde sevda, dilde gam, sinem de peykan-i
keder).
Huseyni - Zemzeme : 66) Aksak ( ~ u bezm;n rev-
nakryle pur - safaYlm, "OhMterennumlO , Humayun'dan da
bestelemistir].
Huzzam: 67) Curcuna (Boyle tml ne kalayl m?), 68)
Aksak (y ekerim cevrint, cekmem ben yine ~an ma "yOI-),
69) Curcuna (Oil - tlka nm, halini bildir banal , 70) YOruk
Curcuna (K u ~ ad e tali'im, hem bahtrm - uygun).
Isfahan: 71) Sotyan (A~a lamakdan ler mi kaldi
didede?, 2 kit'a ], 72) SolyilO ( A~la s am subh-n mesa verdrr yeri). 73) A~klOa dil, elk endedir, 74) Solyan (Bir kUheylen-at gerekdir gonlOm-ile ya rl~a , muhammes), 75)
DCiyek (Sir mecfisde gordOm seni. kastennden biklim seni,
2 kll'a ), 76) Sofyan ( S u s i ~ -j eskm yOrekler da~ l a dl) .
letahanek: 77) Curcuna (melul, mahzun, ~u yerlerdil
dururum, muhammes, 2 kn'e).
Karclga r: 78) Curcuna (bir but-t i's a ki ~uh-i bi -bedal),
79) MCisernmen (Bu yosma hk ge<;er, bu ~a~ de~i ~ i r) , 80)
Sotyan (Emel-i esk-u safa sende de yok, bende de yok),
.
81) Yarimle ~u ~eb tenhaca kaldtm
Kurdi'li Hicazkar: 82) Aksak (Duyup - ahvalimizi balkI cihan], 83) Sctyan (Herab - oldu yerim, yurdurn, claglm,
mersiye, Ail' at Bey, mueedoes). 84) Dcyek medhiye (lfti har - eyler seninle evc.i etlek-I serna), 85) Merhamet klima
dil-i na -~ad lma , 86) Aksak {Satvet-I asktm bilip, ey gultenim), 87) Yandrm - eteetere ey meh seni g6rdum gereli.
Mirlhur: 88) Soly an medhiye (tftihar. eyler seninle evc,
eUak, sO, serna, II. Abdulhamid'e ).
Muhayyer: 89) Sel yan (Alam-t a ~kl n , yok mli ntehasl,
Sadi), 90) Yuruk Aksak (Be-hey dilber, n'idersin sen?, 2
klt'a), 91) Aksak (Bence halklO sozleri efs.flOedir, muhammes), 92) YOruk Aksak (Bilirken ben seni, candan sevetken ,2 klt'a), 93) Aksak (bir bela - ke ~ J a'~lk-i sadlk de~ i l de ya neyim?) , 94) aksak (Eyleyip mahlice ey dil,
iltifak), 95) Yuruk Aksak (G6nOlde da~ - l hicrandan, eservar, Hafi d, 2 klt'a), 96) Aksak (Harab - abade geldim, ruy-i
rahat gormedim, muh.), 97) Aksak (HOsnCi ne soz var ml,
gaayet I anhsln, "OfI"" terennOmlO), 98) A~l r Aksak (Mest
• olan cam-i ezelden, gayri sahba islemez), 99) Curcuna
(0 1 gonca - dehen, bir gOI-i handan - olacakdlr), 100)
Aevad lr bO dil-i zarlO l igaaOl, 101) Sotyan (Sal a camm
sOzersin sen, 2 klt'a) 102) Aksak (Sanki geldim de ne buldum bOharab - abade ben?, Deli Hikmel Bey), 103) Yuruk
Aksak ( ~ eb-i yelday-l hicran - ~ re kaldlm, 2 klt'a) 104) Aksak (Ta nice hicr - ile giryan - olaYlm?).
MOstek 105) Aksak (S6yle ey dil, bais-i ~adlO nedir?,
Mehmed Ali El.).
Neva - KOrOl: 106) Devr-i Hindi (At e ~ blra kdlO
canlma), 107) Duyek (Sal aY'l a'lemi bildim ne imi~ ) .
Nih il vend: 108) Duyek medhiye (Ey ~e h-i elham,
cCirusundan gelincs bu demel , 109) Curcuna (Hayalin gitmiyor cana gozOmden), 110) Aksak (Hayli demdir sen
bana gostermedin dildarlml, Sadi), 111) Aksak (HOsnune
"sukker" demek de soz mudur?), 112) Sengin Semai (Kalmadl sabr.m hasrete canal, 113) Aksak (Neier <;ekdim zaman dilberlerinden).
Aast: 114) Aksak (Bir goncaya, bir hare nigah - eyledi
bCi lbul), 115) Aksak (CaOl m, aziz - ol ma~ d l tenda a~k- I
canan - olrnasa), 116) YOruk Aksak (Inkar - edersin S8Vd i ~ i n , mOseddes, 2 klt'a), 117) Duyek (Mihnel ~a rei a9d1
ci~er-gahj ma daglat, muhammes, 2 kll 'a), 118) Curcuna
(Nedendir bu dil-i zarm l igaanl?, Sadi ), 119) Aksak (Nice
yar - olsun muval. k, tali'im yat - olmadl).
Saba: 120) Orta Aksak (C;un bahar - eyyaml oldu, geldi yaz, Ae~a d Pa~a) , 121) Orta Aksak (Mey J ~ e rk e n d Ci ~­
du aksin canlma, Re~ad Pa~ a ) , 122) Aglf Aksak (M O ~ g- i
zUlfunden I ararken tali'-i avaremi), 123) Devr-i Hindi (Terk
9
- edip gildin beni ey nazh yar, kendisinin), 124) Aksak
(Ugra ey bad-; saba ca namme. Mahmud Azlz Ef.).
Segah : 127) Aksak (Gam - di deleriz sak.y. sun bir dolu kab I ctsun. Sadi. mUseddes. HOzzam olarak da okunuvorl. 126) Aksak (Sevdi vine bir cazibeli serv - edayl).
127) Curcuna (Yandi ctqerlm ~ .kd l goge ah-O Iiq aamm, 2
klt'a).
Suznak: 128) Atel misin - ey ~Oh- . ser - efraz-r
zamanl m? 129) Curcuna ( Al e ~-i l irkatle si nem daglaYlm.
MahmOd Celaledd in Paaa, Uaak'dan bestelemtsdlr). 130)
Cu rcuna (Bahar geldi, biz ~u yer de durahm), 131) Aglr Aksak (Cam-. askm I ~d i m- oldun derd - nak). 132) HOban-I
clhenem, arama kendine akrsn. 133) Musemmen (ROz-u
~eb I ah - eylerim. aglanm ben). 134) Curcuna (Sevdigim
pek kO ~ O kd Or, yaramaz).
$ evk - etza: 135) Ag lr Dii yek ( Dil ri ~-O ciger - hOn olalt hayli zemendm. 136) Kalbimde sakrl varin hayali (Ahmed Rasim), 137) YOrOk Aksak (Olmuyo r bilmem gOzellerde vefa), 138) Turk Aksag. (Sanma ~e § man - agll yor, pek merhametsiz ya r-imi ~) . 139) Orta Aksak (Y aYl l m l ~
yareler, sine m benim derdler yal agid lr. Ril'al Bey).
U"a k: 141) Aksak (ArzO ediyor vuslal-l can - ba h ~ l m
camm), 142) Orta Aksak ( A~ k - olsun - 0 rindana ki g6nlunde emel yo k), 143) Turk Aksagl ( At e ~ brrekdm camma,
bak nale vu elga amma), 144) Curcuna ( At e ~ - i lirkatle sinem daglarl m, MahmGd Celaleddi n Pa ~ a , Suznak'den de
b eslel enmi~d i r ) . 145) Aksak (Ate§ler - uliar sin e-i sevday-I
serimd en), 146) Aksak. (Bakmadm vaktiyle istikbaline,
"On- letennOmIO), 147) YOrOk Aksak (Bak ~ u benim tali'-i
avareme), 148) Aksak (Ben - aglarlm, saz - aglar, museddes), 149) YQrOk Aksak (BUrak du~ me z belinden, 2 klt'a ).
150) Aksak degi§meli (Bilmem kime §ekva edeyim derd-i
derunu m?, museddes). 151) Musemmen (Bi -naslybim kereminden dehrin. "OW terennumIO). 152) Bir lahza gorundu
gozume nOr-i hilali (Halid), 153 aksak (Bir p eri- sOret gorOndO lie ~min e meyhanede, Hafid , Art Bey'e nazir e), 154)
Curcuna (Bizar - ediyor, a'iemi bu hal-i tebahlm. Sabil !?evket Bey), 155) YOruk Aksak (Su a§km germ-O serdinden ),
156) Aksak (Bu derhin germ-u serdinden, muhammes.
·OW terennumrO), 157) Aksak (Bu reng-i lelale t gul-i gulzara da kalmaz, mOseddes), 158) Aksak (Canan bana
cevr-ey[emeyi eyledi a'det). 159) Aksak (Camm gibi sevdikce seni gonOm - ey - al et), 160) Aksak (Celha ya razlylm ben yar - elinden), 161) Aksak (Daglar dayanmaz derdine bak bO dil-; mahzGnumun). 162) YOruk Aksak (DOliarI hier-; yar - orali, didem - aghyor), 163) Aksak (EbrOlerinin
han~eri bO sin eme ey mah, museddes), 164) Curcu na
(Esi r-i zOJlu nOm, ey yOzO mahlm ), 165) Aksak (Ey gozum,
aglama, dildar - uyaOlr, · Off" tere nnOmlu), 166) Nw Aksak
(Gah-Omi d-i vuslat - eylersin g600l, 1890, Sadi), 167) Aksak (Gam-gin dilimi ~ ad - edeeek sensin - elendim). 168)
Aksak (Gel lulf-ile eana. bu gece hane senindir. muse ddas, de~ i~me l i) , 169) Gor beni gam ne hale saldl, 170) Aksak (Derd-i hicram m beni na~ ad - ader), 171) Aksak (Gozumden I oldu mehcur gUl'izarlm), 172) Aksak (Gullara
nazar kllchm. vir ane - misal - olmu ~, Sadi, mOseddes).
173) DOyek (GOn • olur, ey meh-i naZlm, bu sabahat de
ge~e r) , 174) Aksak (Harab-i de ~l - i gamdlr ~ i mdi bi-gam
go rdO~ O n gonIOm), 176) YOrOk Aksak (GOzelim, gOzelim,
olur dizime), 177) Aksak (Hevay-i a~k-ese t serde, Mahfi),
178) YOruk Aksak (Hunhare tiga varken ne Meel?), 179)
Orta Aksak ( I~l ibah - el me gozum nOro banal. 180) Aksak
(kim dem i ~ sus i~ -j a~ ki dil-i ~ ey da bilmez?), 181) Aglr Aksak (Kimsele r gelmez senin leryad- . ate~ - barma, Ahmed
RAsim), 182) Aksak (Kueagl mda buyul urken nagah. mer-
10
siye), 183) Orta aksak (t.utt -eyle l abib, dinleme kalbim benim - oyle. maseddes. Hal id ). 184) Aksak (Mahzum daim;
yadln · ile §ad - eder - oldum). 185) Muhabbel - ist ersen
cihanda sohbet-l rneyhanedir. 186) Aksak (Kesildi tab-u
dermarum, "Oil" terennumlu). 187) Aksak (Meyhaneye
serdik pOSIU ), 188) YQrOk Aksak (Mecnun gibi ben da~ lar
gezerken, 2 ku'a ). 189) Aksak (Mubl elay-j gam - olan rahar-t dunya bilmez), 190) Aksak (Ne ili in ge.ymez - aceb
bir gOnOm - azad-I elem?), 191) Aglr Aksak (Otse de a·~ .k.,
unulmaz ya resi), 192) Aglf Aksak (Perde eekdin. ah-a kalir
matl'-i amalirne], 193) Devr-i Hindi (Peri~ a n - etdi akl-Olikrimi zUlI-i pe r i~anm, YOrOk Semel d e ~ i ~ me li , mOseddes),
194) Orta Aksak [Re nq-i ruhsann a MgOlgOn• dediler, Uryanl -zdde Sai d Ef.), 195) Aksak (Sakly bana bade b :; ~ m ililn - olsun)), 196) Aksak (Sak.y, ~e lim ket me ney-l
nee'e-rezhayr). 197) Curcuna (Sallp sevdalara zO! , siyahtn). 198) Yuruk Cureuna (Sende eceb • uHaka eziyyet
mi ~o~a ldl? ), 199) Curcuna (S e v di ~i m ~ok yararnazdtr, yaramaz), 200) Aksak ( A e~ k - et se seza e ~ k i me enM n baharm). 201) YOruk Aksak ($ em'-i askm. ben I idim per vanesi]. 202) Sem-i ruhun pur-tabd" (Bahriyeli VaSil Bey,
muhammes), 203) aksak ($ evka mahrem kudm - ernk
tab'-I mahzOnanemi), 204) Yurii k Aksak (tepeden nas tl iniyor, bakl n. Naci), 205) Aksak (Te'lil • edeb ilsem lele~i aemelimle, Sadi , muhammesi), 206) Curcuna (TUl uldO
dam-I zult-i yare gonlum. Sadi), 207) Cureuna (Yad-ile
gelimi ~ zemani aglaflm, .Recai- zade Ekrem Bey), 208) Ak·
sak (Yar-ili in u~ ~ha k bak"'di falime). 209) Aksak (YO regim
yarelidir , daglama kaars gozJOm), 210) YOruk Aksak (Zeybeklerle gezer daglar b a ~mda , 2 kll 'a), 21 1) Cureuna (YuZan hu r~ide benzer. bir kamer sin).
Vzzal: 212) YurO k Semai (Alv-eyle sU9um, ey gOH ler,
ba ~ l ma kakma, VaSil ), 213) Devr-; Hindi ( Ba~lam p zOIl-i
hezaran - labma, Naci), 21 4) YurOk Aksak (Bilmiyorum
bana n'otdu), 215) Aksak (Oil yaresini andl racak yare bulunmaz. Hand ), 217) Orta Aksak (Doktor ne ~ in ban z.ml
aldm I ele soyle? museddes , Naci). 217) Aksak (R rakmla
zatim harab - oldu ean, Aeeaizade Ekram Bey, "el-aman "
lere nnumIO). 218) Orta Aksak (severim c an·O gonOlden
sen; Tersa li iiYegim), 219) Aksak (Sun sagan sakly, bana
"meslane" desinler, Yahya).
Vech-j Arazb ar: 220) Agl r Aksak ( D e ~ l-i gama her
lahzada bir ka9 sel erim var, Yegah'dan da be slelemi§li r).
Yegah: 221) Aksak (Alla ml seni sinem gibi biz ar eder - elbet. Vas It. de g i ~ me l i, mOseddes), 222) Aglr Aksak
(Arz'l di dar - eyle canan 1m. yeler), 223) Yuruk Aksak (Ben
de sevda • perverim. bi~ a re yim. 3 kll 'a) 224) TUrk Aksagl
(Bo yle cel a artlk yele r. muhammesi), 225) Curcuna ( D e ~l -i
garna her lahzada bir ka~ sel erim var. Vech-i Arazbardan
da bestelenmidir), 226) Orta Aksak (Oil nalesini gO~ -ile bir
dad-ederek yok. Hafid Bey), 227) YOrOk Aksak (DO~e~m in
hOn-ile doldu, muhamm es). 228) DOyek (Edersen de c ela
eger, 2 klt'a), 229) Devr-; Hindi (Firakm kesdi tab-jfe tuvhan). 230) Aksak (Goz gordu, gonOl, oldu guzel, hOsnune
mail), 231) DOyek (Hele vaz ge9dim her l urlu dilekden, 2
kll 'a), 232) Aksak (MOeib-i nelrel deg ildir, a'~lkm I avaresi), 233) Cureuna (Mu'la d • edeli giryeyi, zevkaa hevesim
yok. muhammes). 234) Agl r Aksak (Sana bir §Uh-l sitemgun deniyor).
ZengOl e: 235) Aglr Aksak (Ey hevayi - me~ reb - oldun
baisi berbad lmm).
,. Turic MlJ$iJ</$/ Tsrihl. ex. M. Num/ 6zd P. TRT Yfly mlan , Ankara 1986.
CIl : ' .
$
258 - 260.
2- $ 9vkl Bey, Y,lmez
42 -5 1.
Ozruna. Kii Kii r Ba!«in/'D' Yaymlan.
{FoloQra!JaT: M91lmer Nazrrw 6 zalp ar~lV/nijenJ
Atlklllll
H/88.
$.
MARAGA'L1
ABOOLKAOiR
• Dr. Mehmel Nazmi OZAlP
lOrk MQsikisioin bu bOyOk b8 ~U1kAr .... na2ariya~, Sl yeri V8
yabancl kaynaklarda · Fa rabi, Ibni $ina ikind (lslad saYlld lQI iyinOstad-l Sali s. Meraga'b AbdUlkadi r. AbdUIkadir Megagi, Ibni
Gaybl, HAc. (Hoca), Hoca AbdQlkadir. Mataga'l, g bi isimler1e taranu. TOI1l. MUsiklsi dQnyaslnda ' Hoca' denin ce AbdUlka dir akla ge_
hr. Bu g&I"nek buglin de de vam etm akl&dir. Keod isi i~ ednu eserlenne» ' Abcli Hkadir bin Gaybiyy'ul. HAflz -al· Meragr ~ekl inde yazar. Son ydlarda O rtado¢u 'da yapllan bazl ~ah,m ala rda "Kama-
leddin Ebu1 ~ Fo.zll H ~ce Abdulkadir bin Gaybiy'QI- HAflz'aJ-Maragj'
diye bahS8dilir1l;en, ~oOu yar1erde yanll, okumalar sonucu lbn-i lse,
Ibn-i Ayn!, Ibn-i Gayn l ve AbdUlkadir Guyende , ,,kline» de yazllm.,lir. OndOrduncO yOZYIlln o rtala nnda 0 Yilla rda Ce layirli ler Dev i~ jnde bulunan Azerbeycan'tn Maraga (Ma raga) , ahrinde doQdu. DoOum lan hi tarb~ahdlr '0'8 ( 1350- 1353-1360-1363)
ydla nnda n biriode dogduQu san llma ktadH . Hayalln ln safhalanm
aynnlJlI ola rak bilmiyoruz. Esa r1erini, yUzydlan::a ilim va sana l di~
leb ' Innlan
sa-Ylldll)l ~n arapora ve ta~ yazrm~ l r. Bu yOzdan Bal ." ara Jl lnn ac lla nn bi r tu na tada vi ola madlklan a ski haslallIdan depreJrni, ve bu Azelbaycan ' l Tol1to de Iran ya da Arap naza riy a~ l $I
oIarak kabul etm iJler, lran'lllar va arapl ar kendi OIkele nl'l8 malatma
~ba$lna girmiflerdir. Bu hUMJSta sm yllLann an cidci ve bii mwl
ni lelikli ~lflTIasml isa M~a1 Ba rdakyt yapml,hr.
Bu bOyOk mu sikf bilginimiz I\akIunda yapllan ilk 6nemli yaYIn
Raul Yekta B.y'a aitbr. BabaSl ' Hicrr takvim a Slbra 82 1 ylllf'ldan
Once ~ tahmin adlen ve ~Otn ln bllg,nkt rindan G lya 58ddin
Gaybl' dir. EH rlerinde baba slnda n bu isimla saz edar &k "bi~k i~m
dal lnda OsllJn bilgisi ....rd•. Musik in n bilh assa nazarl va ameli dal·
lannda Osla d d " dadi{line gOra 181"1'I81 bilgilari ve musiki sanatlm
babaslndan OOtandiQi kesiodir. <;OCUkJuk hayallna dai r yabu ti bi Ili miz olmamakla birl ikte dOrt ya'lIleD okula gltt9, seki z ya~ nda
h.fzlm tama mladl l)l , daha som a sart, l'I8hiv, bayan ve mainTgibi
illm dallannda bilgi edindiQoi biliniyor.
AbdOlkadir'i laM sahll8sinda ilk kez Cal6y ir hOkOmdan Sultan
Oveys'in sarayillda gOroN Z. Bundan da bab aSlnl n OfOmOnde n
$Onra Tebriz'e geldi {Ji,hOkQmdari n hUZlJn.mda ya phgl bir mu siki ic·
rasu'ldan sonra itibar ka zandl gl anla,lhyor. Sultan Ovays de onun
benzersiz bir san atU r old ul')unu biual yazd l!)1bir yazl ile belirtir.
Safevi ",yhi Sadreddin'la ili,ki kunna sl bu Yillar a rasUar, Oaha
som a IJhanhla r'm hizme line gi rerek Sullan HOseyin'jn nedi mi 01·
arak a ski yerini korudu. BOlOn kaynakJarda belil'\llen Onkl musikJ
yanJrn a$l hOkOmdann em ri i1a Raz .yaddio Rldvan ~ah . Hiea
$ayh'ul-KuCK, Emir Zeke riya. Mavllni c.lAladdin FayZlJllah, Haca Salm an-I SAvaci gibi OnlO ki,~arin huzun.mda yap,ldl. Bu yan,·
may' va bOyOkOdOla kazalVnas. bu y.lIarda uniO bir mOsiki?nas of.
duOunu i spallar. Sultan Husayin ~n karde, ~zJde Ahmed ta rallnda n OlQlnJImesi azerine Olkada karga~ ve devle l ida rasinda
gerilama ba Jiadl. AbOJlkac1r saltanal kavgaSI1\8 dalan tehzadel am yanlndan ay nlmad l va eOlOOk da tehzade Ahmadla 1i ~1i c*.lp
onun Ol)<anasl)'di. Sonu~a Atvnad hOkUmdarolunca gOrevine Vine
da vam eltl . Sultan Ahmad'in mU$lkTyi iyi bilQQini, eski musiki eser·
Ianni inca ladi!)ini, zaman zaman besliller yapbglfl J" baz l tBl ~ $8.2Ian ~"'N, SafiyOddn AbdUImOmin'in KJlabu'I· Edvar'1 H" $era·
fiyya'sini kendi sine okulbJQunu beli rterek onu tNaf. Oy sa Abd:i l·
kalir'in hizmellnda bullJfl<lugJ bu hUkUmdan ta rihi kayn aklar kan
dOkOcu ve dOnak bi r in san oIarak tam mla r.
Bu YIUar sanalUfin ha yahmn en m ullu dOnemleric1r. Sa rayda
mlisikl ilemleri devam atmait le , hOkOmdar kendi sina "aliz dost"
damektadir, Sultan Ahmad'in kaza ndi Oi bir zalar Ozerin e da rb-. le lih usU!OoO dilzenktmi" Oveys'in OOfu ",hzade Ali de bu adl vet'
mi,lir. Sultan Ahmed bir gun Hoes ila bir ka Ylk gezinli si yaptlg l SJmda ~yh C Qnayd-i Bagdadl'den dOrt beyil okuy arak ow z
kaYlkl<lflln sayl sma uygun ola rak bu Jiiri be slele m" sini islem i,.
Hoca da kendi bulu JU oIan ve ' Oevr-i JAhr ad.n, vardi\) ve otlJZ
nak ralj bir usOIderl ayn i anda bastalamiJlir.
1386 Vdll'lda Timur'un Azeltlaycan'l dolaylsiy\a Tabriz'i ~
elmesi Czarina Sultan Ahmad Bal)dara k~I', "vat... azir' dedi(Ji
nota da onunla birlik ta gitmifti. Tlmur 10 AOuSIo$ 1393 taminde
Bal)da r l da akli. Ahmad MISlr'a ka~rak MemlUk sul tam Bark uk'a
"OIMI. Su ltanln yaklOlan i1a birlikle ka~.y. ~ tan AbdOlka6r,
diQer1eri ile birlikta KerbelA'da yaka/anarak Ba)dara ge tirq) hu·
ZUf1l ~.ka nldl . lfok: zelUbirkimsa ~ Tmur'unhu~:
Ma,nk u magnb musahhafdJr sanga
[)evfet-i nusral mukarrardur sanga
Felh -i nusrat daima bilgmgdadJr
Oevla w n Hak'dan m ukarrardur sanga
dOf1IUOUnO okuyarak cemm kurtardl ve bundan som a bu hOkUmdann hima ya sill8 gire~k, bin;ok ilim ve sana l ecarm gibi 0 cia
$emarkand'a gOnderi ldi; 1397 y.lI nda bu Nrayda gOrevti d . 000
bu dOll8mde On Asya 'dan Ml slr'a kadar yeyglnlaJrn'§otl. Bundan
sonra Timur ailesiyle iyi ili~kiler ~inde old~undan sa rayda sevilen
VII itibarll bir kimse olmu" kend isine ev, baO, bos tan ve arazi ih~
adllmi~i r.
Bu slralarda Timur'un o(ilu flIyhzJde M l ran~ Tabriz'd9 bu·
IunuyordJ . BaZI kaynaklara gOre altan dOpnasi 1OnIJC:U, b8Z1 kay·
l'I8k1ara gOre de i~kiye da,I!-OnIOOO sebabiyla akIT deng asini bo zo
mu,tu. samarkand'dan Tebriz'e gelen AbdOlksdi r ~hz6deye
Il8 di m oldu. Sarayda kandlsinden ba, ka MavlAna Kucbaddin-i
Nayl , Mavlin! Muhammad KUhkl-i KUhislAnt, Habib ib -i 0<1,
Arde Jir-i l;angi gibi sanalkirlar da ~nuyorOJ, ~hzadenin BOOr·
mal davranl?arJ dayan llmaz bir dUlUm alml ' olacak ki, TII'I\IJr't.I'I
getini Hanzide Tabriz'dan Sernarkand'a gelerek: .ka YlnbabaSina
fi kiyel elb. Bu ohJp bitenlere ~avre sindeki kimselerin sabllp olduQu
kan aallna varan va Ofkaden d&liye dOnen Timur, 1393 va da
lS99'da Tebriz'e gaIli. Once ~hzJde nin yalkilerini diQer ol)Iu
EbObakit'e devrelb. Sonra AbW~r, Kudbeddin-i Nayl iIe
MevlAn4 Muhammacrlfl asrlarak idarn adlmalerini emretti. EkIflt.n
Clzeme "kalander" giysisi gyen AbdOIkadir ka~rak carvlll gU;:lOk:Ie
kurtardl ve gJzllilndi . Timur i se idam emrin i vermekle biliikte yaka ola ral< huzuruna gali rilmnin i emretti. I' e!" bu
Iandl!)1 takdirde
¥,kiIde ge lifirken Abdul kad r Bal)datla aski alendisinin yanll'lda
0 . Bu kUrtulu, dOnemi de uzun sCirm8di ; SaOda1venKSen Tlmur'un
elina ~nca gizlandigi yerden ale ~irilerek huzura ~1I(anidl, ¥ok
hiddellenan h\ikOmdar idam i?8fa lini va rmak OZafa iken Kur'an -I
Ke rim 'dan bi r siireyi azbe rinden ve ~k etkiktyici bir u siObla
okuyunca ba\',lIJlandl. Takri ban 1398 Yill civ annda careyan aden
bu oIaydan SOflfa tekrar TlIT1ur'un nadi mi oldu. Pekyok kaynakta
SOzO edllan OnlO niJ8.nlm hOkUmdardan bu Siralarda ald l. Raul
Yakl a Bay'e gOra bundan sonra Ti mur'la birlikle doIa ,ll. Asllnda bu
dJru m da ke sin oIarak bam dagildir, Hindistan selen $lras lfl da $e.
merkand'a gid 9rek Hieri 807 y llmda Timur'un OIOmOna kadar bu rada ya",dl. Timur'un 610mOnden soma ol)l u Muinuddin ~h'a inbsab elli. Sonra lorunu Hail i1a diQar OOlu ~ ruh zamanlflda da
sarayda kaidJ. ~ahruh Herarl ba n a hir yap lnca o reya giderek eski
gOrevill8 devam em. Harartaki hay alJ haklunda Owlel $ah ball bifgila r va nr. Nitakim CAmiu'I ·Elhan adlOdaki ki tablnt bu si rada ~­
run'a ithal elrni§olir . Olaylar bu J8K11de gal i§oir1o;en Atvnad Cela yjlf,
Ka rakoyunlu Kara Yus ul tarallildan bu sira larda idam edild .
ElimiZ'de ke sin bi r kan ji olmamalda birlikle 1421 yllmda Bursaya gelerak esemi Sultan II. Murad'a $l6IUP Semerkande geri
dOncfUOiJ i an sCirOlOr. Kandisi hi<;bjr asarinde bu ola ydan sOl et ·
me z. BYIlJo ara~lnnacllann kana ali gitmek iSteM bifa ~h'l6I
gOndermesinm mOmkun oIamay a.caQI markazinde bi l1eJir. Aynca
' Habibu's-Siyer" de QltmediQi ka ydl W unmaktadl l . Bu tartJ~mah
konu SUIVnU~ oldJgu ase nndan kaynakJanan bir rivayal oIsa ge _
rek llr . 'RavzalU1-carvlat" a gOre 1435 ydlmn sonlaflnda l<lkan salglnda vaba haslahQolna vakalanarak Ha ran a OW.
Maraga'II'n ln Nuredc1n Abdu rrahman (d. l 394I, Nizamaddin
Abdlrrahim (d. 1397), Abd ulaz iz adl nda ~ ol)l u vard lr, Uk ikisinin
muslk r a1anlllda iyi yeli¥Jl esi ~in Ozen gOsla nna sina raQmen bun .
latin musikt o:lnyaSinda isirnlari gal;ITlez. Aksine ~u AbdOlaziz ile
10Nnu Mahmud yelebi 'nin musi kJile i1gba ",nari vard lr.
SANATI
Anad ili oIan TOrk~eden ba,ka ara~ a ve farsya y l iyi bi ~ rdi ,
Hakkmda bilgi veren bOwn kayn akla, basleka r, hanenda, naza riya t~ l , ,air, res sam, hafl z ve hallal oldu Qundan, birl<ok $8.21 ~aI-
sao
11
dlOmdan sOz ede r, Halta senatmm muhakkak, reyhant, sams. nasih, rik'a, Ievkf da/lannda Osla d idi, GOnOmOze elyazl smdan b a ~a
bir hat Ome¢i gelamemi~ r, $airliQina ~u gazel ini om ek oIarak ve riyONZ:
Ey CAn -I Cinan bahr-l sa l! biZtli unulma
Ve y mAh.. oebin "",hr~ ~ kia bizni unutma
Hak'din d~eyO r can u gOnOi OmlOng uzalo
VrrdOm budurur subh- . me sA bimi unutm a
01 dem Irj ylJZOng birw fehlr hOso za kab
Gar bolma ya hlzu bu geda biz ni unutma
Aynlmad l canum k.Il'j ile i~ikongdUt
Get 'jath-. Ielek klldl cud& bizn i unutma
Barwr ge r muodm bu Kadar bizge tavakku'
Ger sald l cudA btzni kazA bizni unulma
Biz 6mOr ~
d~an:lZ az Haldl. be waha
Ben rys kd u ruh-Iad bizn i unutma
Hec:n:lng kdadur her nelasi sinemi m&CrUh
Birg~ bu cerahatga devl bizni unutma
$Ira$! geklk'jEl SOz eltiQimiz gibi Abd\i lkadir'dan 60c e de eski
n&Zarryecilerin sistemla~lirdiOi bir Do(Jumusikisi vardl. o aha SCIOra
sistema okulln 99 i~rdiOi l n i ve 18'1 siSlemler biliniy ordl. Eki sist&mler eski Yunan mu sik i si sislemle rindan geri kalrnad.g. gibi, baz l
noktCllarda oodan OstOndO. ArK:ak 0 dOnam mUsikiJin a slan nl n ~­
lJ¥l'lalanmn hapsi gOflOmoze gelemem i~r. Farabr den Sa fiyOddn
AbdOlmOmjn'e gelinceye kada r deQerli yah¥l'lalar yapan leorisyenler vard,r. Abdolkad ir, eski IsI4m naza rryeeile rinin ge~ ~ti rdiOi
bu mOsiklye 'jok Onemli kalkdarda bulunmu~tur. Bu yOzden Ball
m usi".i~naslannl n dikkatini ~ekan bir ki~di r. Mataga1 1'nm dO ~ilnca
ve seziil&rini takdi r eden ve ondan be~yOz Ylla yak ln bir SUre sorHa
ya ~yan HElMMOO l TZ · Fiziologia Dar Tonemphfind m gen· ad mdaki bOyOk aserinde Hoca 'nm bUlan e5'l rlerini olwduQu nu. deri nle""'sina incela yerek 'jok yararland lg lm soyledi. KIESSEWETER,
TOrk MOsiktsi atylsmdan hatAla rla doIu ola n eserini HAM MER'in
AbdOlkadir'den It''virdiOiOoami nollan e sas alarak yazm'~lr.
Musikl sanall nda bu de rece ustahglndan dolaYI kendisinden
sOz eden butun yazar vo a ra~l rmaclla r ' geym i ~ zamanIan yOcelIan bir kimse · ya da ·mu siki nazariyall nda an yolk ili ki~ · gibi SI '
fallar ku llanml ~ardlr. Eser1erini, daha Onceleri yazl [ml~ olan lan in celayarek ve bunlar arul ndaki ~ eli~kile ri , bu 'j8li~kilerin ned enlerini a~ lklaya rak y az m ,~ , bu noklalan gide rmeye yalr~ml ~ tlr, Mesela,
~ i raztr Kudbed din'jn mOsikrden SO z eden ansiklopedik eserina
onun Farab i va SaliyOddin hakklndaki itirazlanna , ele~tiri leri ne biIimsel valelm ik kanlllar1a ka r~lhk ver ir, Kudbaddi n'in bu hata la I/O!
am eli yOnOnUn aksik olmas lna bagl ar. Musiki toplanlilan nrn bi·
rinde 0 yili ann soYIII u stalaflndan biri olan Na srullah KAri elinda bir
kitapJa i'jeri girar. Hoca kitab ln konu sunu ondan sorar. Nasrullah
KAri i se ' -Sayil Oddin'in Kil abu'I-Edvar'rna bir ~ m yazd lm. Sizden
elo~tiri sini ve dOzeltilmasini rica edi yorum· de r. Kitabl eline alan
AbdUlkadir , eSilre dikka Uiea gOz gezdirefek dOzellil mesi gereken
nokl ala n 0 anda slralayarak orada bulunanlan kendine hayran
eder .
Maragall Abd il lkadir'in al'l/j'ok elld sinde kaldl gl ki~i Farabi 01m U~lur. Arel, PlTAGORAS'1f\ musiki da ilgi li fikir1arini Farabii"den
ik tiba s aderkan , Vunanca bilmed igi i'j in yan llgllara dii ~tUgOnO soyIOya r; bu hU5lJstaki gOl\I~la nni J6yla 39,klly or: •... Eki jsimle r1e onlann Iarine rini Farabr den sonra gelen nazariyal~ dardan ancak birka~. ikbbas almi~tir. Fakal , sanlrlm ki, j ~ i ~lan geyti kl en sonra onlar
do pi¥TIan almuflardl r. ~Onku isimlorin de , l ariflerin de kitaplarda
konu edilen musikl ya bir laydaSl olmadl \')l gibi , ikbba s ede n yazar~
lann bunlan anlama dlOI oltaya ~lklnl~lJ r. Mar agall AbdOlkadirgibi
yOksek bir Alim bile kendii esen alan ctmiu'I-Eflan'ln yina Kendi e ~
ile yazdt{Tr nOsha smda Farab/"nin Vunanca'dan 'j evirdiQi deyimlen
iktibas edeltten karmakan ~k bir felda sokmu~ur. · Arel bunla rdan
ba~ bu dayimleri bi r c.dvel halinde verdiOi halde yine ha13lara
dOJWOUne, meti nlerle cedv elin bi rbirioi tutmadlQlfla degini r.
Eserlarinda m(jsjkmin pratik va teo rik yonlami loplaml ~ , bQtiJn
bunl an fiziksel ~ylara va fizik yasal an na dayanarak de neyse l bir
dO~ doOrulbJsunda 8lj lldam ' !tlr. Nil&kim CAmiu't-Ellan'.n onSOZOnde mOs.-kinin ·elttAn.. riyAziyeden bir IOkOn VII acza -i hik-
12
metl&n bir eUz(jv · oldugunu soylar, ~ah~malan nl ~u gruplarda toplayabiliriz:
1- Musikl tarihi ile ilg i~ al arak bu sanalla u g ra ~n lardan, mOsiki f inaslatdan , bunlan koruy an devlet ada mlan ile han Gdanla rdan
SOz atmi ~ va deOeril bilgilar varm i ~tir.
2- Kendisinden Onea bilinan ve ya Zllan oIay ve ese rlerin kritigini yapm l~, k1hik sislam deki arali klarda n 13 adel be~i , 7 ed e t
dOrtlOCkIn SOZ elmi~ , ilk kez Sal iyOddin'in tariI enigi ~, Aviza,
~be , mOrekk ebal'l AbdOIk.adiir de klJllanm' ~br, One g6re blih) n
bunlann tarifi ?Oyledi r:
a- On iki adet olatak bildirdiQi 'f8dd. SO zCO l'jO makam 811Iam,odoolr . · Edva r-, m a¥ture' ad, varil an bu makamlar U ~'i8k,
neva. bOselik, rest hOseyni, hicaz l, rehavf, zengUla, trak, 151 ' ten.
ziralken d ve bozorg·wr.
b- Alb ada. olan ' vize (avava) makam dizile ri il& birl a1 . BlrIIer nav rW:, Sillmak, gerdaniy a, gElYe ~, maye , ~hnaz okJb 'Ava581-1 Sltl e· adm l ahr .
c- Ylrmi d6r1 adal alan murekkQbi t ~ ve i vizanin d1~ndan
kalan devirlerdir.
d- Sa'flSl yirmi ~ 11 oIan lCIbalar ise ana diZilerin, y4ni ma kamlan n zanginle~ti ril mesi ne ya rd.mcl olur. Yirmi dOr1 ¥be clIgah, seg4h, 'ja rvAh, peow4h, aliran, navrUz-l amp, mahur,
nevrUZ" hi ra, bayali , hi sar, nuhUlt. uu al, eve, niyrizi. mObelka ,
rekb , saba. hum ayun. dvili, 'sfah':n ek_hCIzi. nihav end , muhayyet,
besleni9AI'dan iba feni r.
3- UsClllar hakklnda atylklar.Jalar yapa ltt eo bunlan arOz vezni
. a prozodi ib~.arinden SOz Eldar; 'riikn ve erkan l·n. ' sabep - veled
- Ias,la' olarak O~ aYlra rak inca ler. Eskiden kaJanlan, zamamnda
kullan llanla n, kendi buluf u olaol an anleb rva Ozelikle rini taril Elder.
4 - ·Aal-. Elhan· ad lfll verdigi mu silO ilatle m i · lelli · nef esli'
al atak ikiye aylrd lktan son ra en ge~¥" i ~ sazln insan h~eresi 01dugunu s6yler , Aynea sazlan ' Mu kayy~t : MuUakal - MeclUrat"
~klinda Ol;a aYlm. Eski sazlardan 00 , ",~ay, tanbur tOr1ari, ka ·
nun, ~eng , pipa, mugni , g ljak, nay, zuma , nelirv .b . hakk lnda a~ lk ­
Iama/ar yapar . Kendi bulufu alan sllZlan slra ladlktan sonra bunle IlfI VII diOar sazla nn plAn va OI'jOlenni ve rir. Mesel4, ~ni
kAselerden Ilirtip ettigi va 'sA z-Ilisat' ad lm verdiQi bir sazdan sOz
eclerak bu saZln naSl1~ahnaeao l n' anlallr,
5- Esarterinda l orm bilgi si de vard lr. Bunla r arasln da 00 dart
beste ~ekl ini ai ralilea anlal lr. En eski ve en bOyUk be sta formu oIan
· Nevbal-i MOratlap· in SOziO basle ~ kl i oldug unu, ·kavl · gaze/ - le rena • faru da~l ' adl", alan dort bOlOmdan olu~ tugun u onun ese r·
lerinden ogr eniriZ.
alREFSANE
Farabr ve Ibni Sina'da oldlJgu gibi Hoca Abdulkadir'in de ismi
Ifevresinde sanall ile ilgili bir e l sane yaralll ml~ll r. Gerijekle pek
ba !i;la~mayan bu af sananin c zali mladir: Hoca aserlerini harkeslen klSkanarak kims Qnin ogrenma~ ni i Slema zmi~, Sultan HOsevin Baykar a, tjO k zaki va mOsiki~inas bir kOleyi sagl r va dilsiz rolO
oynalarak Margalf nm hizmQlin da ~all vna sl n l saOlaml~ . Bir iki denemeden sonra kolenin geryekten sag rr ve d il siz oldugu na kanaa l
getiren Qslacf h i~ 'je kinmed en Qsel1erinin on deo}erti!erini okumaya
ve bafka ase rter Ozerinde Ifalliffiaya b a~l aml~. Hiy sezdirmeden
bu e serleri Ogrenen k61a gizlice saraya gOa rek OOrandigi eser1eri
mu siki~i na sla n na og re ti rmi ~, HOseyin Baykara bir gun Hoca'nln do
bulundugu bi r mQsikl med isinde bu ese r1eri ieri enirmi~. Olaya r;ok
uzulen va sinir\eonen beslakar renklen rengEl girerek dOi!Jp baydml ~ , v e bundan son ra da 'jOk yaJalllaml~ . au hikayanin elbelt e
inandacak yam yoklu r. AbdUlka!!r, HU5'lyin Baykara i1elfagda~ bile deQik:lir, Kald l ki kitap lannda kandisi SlraSI ge/dik'j8 da§eri yOksek olan esar1erinin anla~ l l amad lgllldan ve yayg rnlaJallladlg cndan yaklnl t. Ancak Olta derecedelo a sel1arinin Dgrenildigin i soylar.
Eki al sane Divan Ede biyall i~ nde j~le nip 'H oca - Gulim' Jeklinde
sembolle~(ek ·a ~l k - mAJlJk· anlamlerlfll kazanm l~t,r, Bu atki iJe
Iltt Hahz Posrun Olurrnl ilfin:
A1em in nak~n 'jlkardl bildi kAnn kim acel
Na Gul4m 'a rahm adar, na Hoco'yavari r aman
$air Sami ise KO~k MueUin c;elebi i'jin:
Hace ~y4n idii oImakb~ iElkirdi anln
Hem'jO del seza halka begU~ oIsa Gul4m
gibi taM beyitl erini yazm lflardlr.
ESERLERI
1- K.nz u'~E lh. n : Na(1nelarin hazin asi anlamlna geten bu
eserin bugOne kada r hi ~ bi r verde bulunmad lgl bilinmek teyd . Ancak deOelii ara~tmnaci Murat B ardak~I , ad l ~~an aserinde bu
kitabm bir nusbeseu Tah ran Melik Kitapligl 'nda , bir nasnaerm da
Isfahan'da bir IUtapllkta gOrdugunu , incelemek imkan ml bulamadlglm b~dirmektedi r. Maraga'h dger e serlerind e zaman zaman milsikl konulannm anlaildmasl gii~ clan bOlOmleri ilrin bu
e serine bail vun nme suu sahk vererek hayli eserinin ncta snu bu
eseri ne kaydettigini SOVler. OzellikJe Citm iu1·Elhan'm 6nsbzOnde
bu kitabl iyi incelenirse musikT ecrunle n i~ in bir beske esere ba~­
vurmaya gerek kalmayacagml usn slirer.
2- Ci m iu 'j-Elhan : Anlam otarak ' nagmeleli n toplulug u' demektir . Bu eserini 140 5 yihnd a oglu nureddin Abdurr ahman'a hediVe elmi;tir. Kitabr 1423'de ge li alarak 90zden g~irdigi ve ban
ekler yapt lgl Ozerindeki tarih ile koydugu ncnerca n anta; llmaktadlr. $ahruh'a sunu; yaz lsm l ihtiva eden 14 15 tarlhli di{ler bir nosha sl Istanbul Nuruosman iye Kitaphgl 'ndaclJr. Farsca
yazllmll olup ilrind e baz t esellerinin nc tesr vardrr. Eserierini 'Ebced Nolas,· ile kaydelmi;tir. Oaha ba;ka nushalan bulunan bu
ese r 12 beb, 48 lasll otarak yazl lml;ll r. Eskilerin milsikTyi estrclojiye baOladl{l l, bu senetm · lIm-i NOcum·dan saYlldlgl bir devirda
sesin v e azginin lali lini, see '0''1 azginin kulaga geJmesini, pesllik
ve tizligi, arahkla nn c ranmr. a rahklann bir birinden Iarken, ara hkterm bir biri ile ilgisini. kutaga ho; gelmeyen seslarin sebepte rini
bOlumle re aytrarak incetemil lir.
<;Ok geni; olarak yazd lg' ·m ukaddime· bOtOmunde kendi hak ktnda bilgi verir. Hc ca'nm burada anlatllgma gOre 1376 yrlmm
arahk aymm 12'sinde yapltan bir toplantlda hli kurnda r CeJaleddin
HOseyin, ~ yhUli slam $eyh Kahhl, emir $emseddin Zekeriya orada
haZlr bulunuyormul . Bunlardan ba ska Safiyiiddin'in Kitabu'lEdva.r'I ile $e reliyy e'sine ilam yazmlil olan Celitte ddin Feyzullah
Ubeyd'i, Sadeddi n Ku ~ek ve Ho ra sanl' Omer Tac da varmll. Oreda bulunanlardan binsi ' musikT esertannoen en zor beste ~ k li
cla m nevbe l·i mOrettep'tir ve bir tanesinin be stelenmes i i~in bir ay
ge rekir; 0 cia bestekan kudre lli iw - demil. Hoca AbduJk.adir bona
ka'1dl k olarak bir ayda oruz lane bes teleyeb ilecegini. bir ay sonra
gelece k olan ramaZ3n1n arife giinOnde oluzun u birden okuya·
bilece{lini sOylemil . Bu sbzl8re kimse inanmam ' l . y agd lll olan
musikl usta lannd~ Hace Aldvan $ah . daha Once besteledikJenni
okuyaeagln dan kUllwlanmll · Hoea bunun Ozerine ·h ergOn okunacak navbet -i mOrellebin SOzlerini siz se~n ve bana hangilerinin
yap llacag lm siz sbyleyin· demil. Bunun Ozarlne hii kOmdar, orada
bulunanla ra hergOr:J okunaca k aseflerin sbzlerinin huzuru nda saplanm aSlni . her biri ilrin S&S ve dOzumde hangi sanaUann kullanilma sl isteniyorsa kararlaltm lmas lnl iSlemiil , Sonra Hoca'ya
done rek •... Birinci nevbal -i mOrellep kavl-gazel·lerane·faruda;t
ve mOstezad olmak Ozere bel b6liim olsun. Son kl f ada iki ma·
kam ile ali i itva ze 9Osler. O yle ki, her iki makam arasmda bir
avAze bulun sun. Makamh olan bolOmlerini liinn bir ml sral ile beslele. Nevbel-i mOreltepin usuto de saki! u reme! olsun· demil.
Boylec e haz ll1ana n ~irle n istenilen ilekilde basleteyip zamanlnda
okuyunca herk es i}3illrmll ve bu durum bir ramaza n ay l boyunca
devam etmiil.
3- ~e r h u ' I. Kila bU ' I- EdY ar: SafiyOddin AbdOtmiim in'in Kitabu1Edvar'lnln Fa r~a acrlklama sld lr. Topkapl SaraYI. Nuruo smaniye,
Istanbul 8e lediyesi kil apli klan ile lran'da muhte lil nOshalan var·
dlr. Eser · mukad dime-mak ale-hatime· oImak Ozere i.i<; bOlUmdur.
4· Kilabu'I-Edv ar: T(j rk~ yazllmll olan bu a58rin lek nOs·
ha$! Leiden Oniversitasi Kitapllgl'nda bulunuyor. Eki naza riyat kilablnda da baZl eserlelinin nola SI bulunuyor.
5- Maka sidu'I-Elhan : Adln ln TOrk~e an laml ·nagme lerin
amaijlan· demektir. Topk apt Saray l, Nuruosma-niye, Oxford Oni·
versitesi kitapli klarl ile Iran kitapli klannda dei)lik nushalan vardl r. Muhle viyall 12 bab va hal imeden ibare tlir, Eser Fars~a yaZIItnll olup 1422 ydmda Sullan II, Murad'a sunulmuillur. Vine aynl
hOkOmdara sun u~ ya zl sl bulun an diger bir nOshasl Leiden Universitasi Kilaphgl 'ndadlr. Bu eserinde kendi bUlu ~ olan sazlar
hakk lnda bilgi venr. Mil siki sanali nl yOeelten olaytardan sbz eder.
~ Fev ald-i Alere : On taide ile yirmi fasll olatak yaZllan bu
eserin birer nOshas' Nuruosmaniye ve Istanbul Betediye si Kilapllgl·ndadl r.
7· Zubdelu 'I-Ed var: Bir nOshas! Raul Vekla Bey ki·
laplt{l lndadl r. •
Teymur'a
M. Ozer CiRAVOGLU
Seni
ugruna 61dOgOm gOn
g6rdOm!
Yolda gidiyordun
TOm incelikleriyle
6iOmsOzlOg On!
Cubuk' u ~"
G t'fOird H ofTnu ng'da n
13
r
MOZiGE
OMOR VERENLER / 1
,
Derleyen : A rs la n PULATH ANELI
(Folog rallar: M. Naz rni OZ ALP'in
erslvinde n alm ml~t l r)
OCAKAYI
Muzaffa r SARISOZ EN
l aid Arif ATAERGIN
Fahri KOPUZ
Reuf Yekta BEY
Sede! ERGINTAY
Aikkat KUR T
Gultekin ELiBOl
Yesari Aerm ARSOY
Udi Nevres BEY
Kadri $ENyALAR
1899
1896
1885 ?
1878
1920
1903
1929
1900
1873
19 12
2. 1.1963
4. 1. 196 4
7.1 .1968
8.1.1935
14 .1.1972
14 .1.1986
17.1 .1986
19.1.1992
22. 1. 1937
13 .1.1989
Zeki Aril ATAERGIN
Udi NevresBey
Nubar TEKYAY
Cevdet 9A~LA
Kemal Niyazi SEYHUN
Sadi I ~ I LAY
$UBAT AYI
Nubar TEKYAY
1895
1899
190 2
1885
1889
1898
1905
Ahmet MOkerrem AKINCI
Bulent TARCAN
1914
Sadettin KAY NAK
$e rif
Selahaltin PINAR
Nuri Halil PQYRAZ
icu
Muhlis Sabahattin EZGI
Galal TO KS ES
Ahme t OSTO N
Ekrem GUVER
Ahmel Gazi AYHAN
Cevtet QAGLA
Ish ak VARO N
Kapt anizade Ali Hrza BEY
Os ma n Zeki UNGaR
Vorgo BACA NOS
1925
192 1
1902
1884
1880
1902
3.2 .1961
3.2.1956
6.2.1960
8.2 .1956
10.2 .19 47
10.2. 1966
12.2.1955
16.2 .1940
16.2.1991
19.2.1988
19.2.1954
1.2.1987
22.2. 1988
23.2.1962
24.2.1924
24.2.1977
28.2.1958
?
MART AYI
Ali Rlfal CAGATAY
Me diha DEMIRK IAA N
OmerALll..G
Sabahanin VOL KAN
Sadi l$ILAY
Zeki DUYGU LU
Sade ttin OKTENA Y
Kemani Tatyos EFENDI
Ahmel Avni KO NUK
Ahmet YAMAC
Ekrem Zeki ON
Kema l Niyazi SEYHUN
1867
1924
1905
1909
1899
1907
1930
185 8
1868
1926
1910
1885
3.3.1935
4.3 .1988
9.3.1965
10.3. 1989
11.3 .1969
13.3 .1974
15.3 .1989
16.3.19 13
20 .3.1938
2 1.3. 1987
24 .3 .198?
27 .3.1967
NlsAN AYI
Vecdi SEYHUN
M. Suphi EZGI
Hayri YENIGO N
$ekip Ayhan D ll$I K
Hulu si 0KT EM
Mildan Niyazi AYOMAK
MOnir Nurett in SELC;UK
Ismail $ ENQALAR
14
19 15
1870
1893
1932
1892
1887
1900
1917
1.4 .1984
12.4. 1962
15. 4.1979
17.4. 1981
23 .4.1959
21/24.4.1947
27 .4. 198 1
29 .4 .1992
-eurecek-
Vecdi Seyhun
~k. AyhM OZ I~ IK
olzl
Bedri Rahmi Eyuboglu
"Bir Meyva BOyOr
lcl rn de" -5
•
Kurgu: Selahatti n GONDOGDU
• En azllldan O~ 01
birisi ana d~l n
3. Samot · E ~n ayaoln kecar senin
2. Samot · Ana sCltO gbi tenr
Ana sOlO gibi bedava
1. Sarilot· N8flnil&r , ma sa~ar. kUfUr1er de caba
o • Ot&kilaf yedi kat yabaocl
Her kelima alSlan &gzinda
Her kelima bir bir di~n1a IJ maQlnla
KOk sOkarcesine SOkup iW.kartacaksln
(Ayaga b lka r; sayg ldan olsa gerak, sartioflar da kalkar .)
Her kelimede bir lugla boyu yil kselecek
Her ke~ mede bif kat daha eneca ksm
En azlndan ulj dil bil&ceksin
En azmd sn
Cemmm
Utr d~de
i9 demesini (YanSllanl f
sarhoJl area)
Cat'llm aQzlma galdi dem esini (Yansllanir sarho~afCa)
Klrm l ZI gUIOn all vat dem a sini (Ilk jki sOzcii k be steyle soyleni r
sarho~area)
Nerden inee ise crcan kopsun demasini
( 1. $arhot. "Nen:len inca ise" de yip ,i~yi diker)
AIm OlOrnll arpa dan oIsun de ma sini
(2. V8 3. Sarho~ar . •Alln OhJmO' deyip titeyi dikerter)
(1. SamOt. daha Once yUllariad l{j1 ti ta)'; sahne agzmdan 81maya amekleyarek gelir, ~ngasini yitirip sahnaden a~g l dO~r;
oyunUll d l flna ~lktlOlnl anla yarak , ·oy uncu · kimlig iyla va hi~ oral!
olmadan me rdivenlerden ~I kl p sahneya, eski verine geJir ve ·sarho f kimligine bOrunOr, Tam da sahnede n dU~ lugu anda ...)
K~iyi ya rdan u~uran bir lulam oUur oomesini
Insanln insam SOmOrmesi
Rezilligin dik!l! sl demesini
(Sa mo~ la r, bu son iki dizeyi, !det a mmldanlrlar.)
Na demesi be
GOmbOrgumbOr gOmbOrdemesi ni becere cek sin
En azmdan O~ dil bilecek sin
En aZlndan O~ dilde
Ana avra! dOmdll z gide ceksin
En aZlndan O~ dil (Agl r aOlr verine gelirken, sahne karam)
COnkO sen na tarih ne cog ratya
Ne ~ u ne busun
Dgrum Me mu ~
Sen otobOs(j k~ l rml~ bir millelin ~OClJgusu n.
(Iskemlesin e olurur, fi ~ yle kadehe uzan ,r; kadeh elinden
dO ~p ·Paramparya · otur.)
(Dibin e ayna lunklan bulunan su dolu bir I~en e d(j ~ ru le n
l f lg ln bUyOk tuva le yanslyan yak amo zu.)
Agac; bOIOn (83)
1 ~lk bUlUn
Mayve bUNn
Benim dun yam parampa~
BuyOk bir ayna kmlmlf
Km bp ye re dOkOlmOf
Kainat i9'ne du ~muf
OO~mo~ amma pal'8mpa~a
( Pakttle l,ryaYI ahp, bOyUk tuvalin onane gelir, ~Z1kbrirken ...)
Yaprak yapra k yapt~brd,m
Diyar diyar doIa~llf(:il m
Bir alevd r tutu~turdOOl
Yandlm amma paramparya.
o-
(Bu arada , Ulakllk O 'nun odasma gelip iskemleye olurmul,
kartona re srm yapmaklad 'r, O'nun geldigini gOrunce, KO~Ok Prens
giJhJ ~Oyle sahne ortasma gelip, yUzukoyun yere uzanarak resmine davam ece r: 0, Ufakl,k'a yOnelir, IjOmelir.)
Ulak hk · I~imde rankler u~u~ur ( 143 ) ( R en k~ fill renin, 6nonde
surekli dondOQU 1~'lda kla aydm lal lhr sahn e.)
AI yanar yepl tutuJUr
O · Ne sihird ir ne keramet
Ne de el ¢uklu{lu mari lel
Bu bir ressa m o{jJu re seem i?idir
Ulakllk - Sag yan,"lda usu l usuJ
Moria tUN ncU konuJUr
o • Ben yanda k uz~ni siyahla rdan
0(10 patlaml f beyaztar
Ula kllk· Oteki ~. yev rusu gibi dag llm l~ pembeler
Kenarda yUzktrce senedi r
OZI&<iQi kahverengi ne kavu fTluf bir san
Ulakllk · Beride Bul'$8 ~i erin e d&Qm i~
YummuJ yl kanm'J bi r memle kel rUzgan
Ufakl,k · baza n lhk bazan sarin
1~1I1~1 yamyo r ma vile rin ( Rasmi allp, ayaQa kalkar; Ulak·
Ilk da kalkar.)
Dile rim AIIahlan dart gOrme sin
lki kocam an ~~elt Obi ~ilmrl90zleri n
(ulakl,k'ln ellerine avu~lan i9'ne ahp, Oper)
Minic:ik ellerini .
Ulakllk • ( Resmi kaplp e~nden) On ce ~ resmi Iamamla, tamam mI' (Aym edayta gUlOp, kOf8 l'8k ~Ikar,)
O · (Odas,nda pal ede ,, ~ay l allp, bOyOk bJva~fI onone gelir;
~ zikb ri r1o:.en ...)
De{li rmen misaJi dOner ba~lm (103)
Sevda deg,J bu bi r hl"m
Gel gor beni dannadaOm
Tel lei ~o Ziilop kalml, lm .
Ya r yar
Cerumm ~ekjrde9i nde dike n
GozumOn bebegind e sitem var.
(Odas' na geli r; bi r sigara yaka r va i skemleya otu N p leIlendirirken kedert i kederti" . Muzik.: I~~ bir uzunhava; gOftesiz.)
Bu yure k kahpe yOrek yel im yurek
Yoksul yorek
Hani ~ uzunhava larda , bozlaklarda , mayalarda
Irlah olmaz lu rkUll lrde toten
Ha ni ~u insam kahred en can, m ,..
Kur~un mi sali deli p ge~en
Kurlun misa li ~bken
( Sahne ayd,nla nlf: ANA (dolu), bir minder Oze rinde, o lm O~one
kederlenen kadml ml ZIO tipik vazi yetinde olu nn u ~lur. Be, ik , 010
o-
oo.
o-
~ocu k.)
ANA · Bu yOrek yetim yOrek yoksuJyOrek
Binb ir yer inden yara h binbir ye rinden yamah yOrek
Bir yanl tanr l bir yan l kuJ
Bir ya nl tezek bir yanl gUi
Bizim insanl aflml Z oOul ne zaman gulecek
(Ana'ya yooelir; elinden oper, yanlna ~Omelir)
Bu yurek yetim yUrek yo ksul yOrek
ANA · Vanml z yo{lumu z mahml z mOlkOmOz sennayemiz
( Be~iQe koyup elini) Can evin e kanan ilk la ~
ANA· (Uzeri ak bir OrtOyie Ortolmaf, g/:ibek k'sm lnda bir ma ·
kes bulunan OIu ~9un baflnl okf8Yarak) Canevinden ~n ilk
o.
o-
,'.
O · Bu yUrek yelim yurek yoksu l yUrek
~ r yanl gOI bir yan llezek
ANA • Bizim .,saf'llanmlZ ogul I'le zam an gOlec&k (I~i bir agrt
maya tullurur)
O· (Sahoenin bbOr ucuna gelerek)
Ama gUlrneyi unulmuJ'ar yUzlerin e bak !l8fla
caOim sevin~ p,nltlSl W ¥" O, gOzlerinden
Pa ram p~a bJz buz
Bizim insanlanmlz bOylesioe ka ragii lmaz se
Birimizden biri $U~uyu z (Saooe karam, Ana'nm azgisi bil&r.)
o
• su..ecek ·
15
SANAT HABERLERi
ANM A.
Tr..blon Caze lec irer Cemiy eti IQlalindan Pfogram ~e~evtll~inoo
dUl1lnleoen "Tra bl on 'un Yeti,tird igi Deger lere ~ygl Giinleri" ca .
tilinde 10 Haz ir.. n gUnU. Tra bzOIl'IU mOl;k adaml Temel ~iikf ii Dog.
fU'nUl'l arlliMna bir arm.. gecesi dOleriendi. Hamami ·ude lhs anbey
Kiihiir Merkel; kOl'l:H:lf salonunu Ilkhm hkllm
dokl~an
bir izleyici
ile bilmeme li. Onu n a nl,'na ve ad,n , kahc,lafl ,rac ak a dlmlan ho·
men alm ally,z.Tra bzon Muzik ve HOl ik Oyunla ll De m eOi. Trao l on Tiirk SiIIllal
Mus ,ki si Kot osu Oe rn egi, Kar adeniz Folk lo r VI EOilim Merk ezi nernegl , Tra blon Belediyesi Tiirk Sanat MuziOi Koros u larall ndan ~l,-",ulan Karma koro s..ahneye davet adiki, Izmir Davle. Klasik TOr1r;
~sikisi
Ie ~in
•
MAVI NOTA
Ayl\k
Mu zik ve Sana t Dergisi
Abone Ko~u llarl
Yurtd l ~ 1 All one
Yazl~ma Adre si
E d eri
: Yll hk: 100. 000 T lo
: 50 OM .
: P . K. 205 • 6 1004 - T AA B Z O N
: 10.000 n . ( KDV d ah il)
Isla nllu l T ems ilci s i : O s m an Razi AK SU
T e l.: (1) ~ 88 16 80
: Me lih G U LE A
Iz m ir T ems ilci s i
DIZG I: E F O R Masa Osta Yay m c lh k & Organlza 8 y on
Te l.: (03 ) 26 4426 Fa x: (03) 22 29 96 - TRABZON
Sanal~lsl, hem~trini.z
$al Teo man
,U
eser-
- Mini mini ~,re v' Hus eyin Saadenin Atel
- Viieud ikliminin ..ulta m ..nl in- Hac:l Aril a ey
• ~aksam bir iki bede 0 dildenn elinde n- Teme l ~ii krii DoO ru
_Goniil ne dir bile ne- Sead etlin Ka yn..k
- E..me r kum ral Utltm- Teme l ~ukrii OoOru
- Bir net e umdu gonu l (iki ..esli o larek ..unuldul- Nuri Halil P"'!o"
k~ ·
izlediQi g&ee hakklndaki izlenirnle<imizi venyOfUZ:
Trahlo n neeeteener Cem iyeti Ba~ka", Say," Orner Guner k's a
bir kon~yla geceyi at;a{ken ;unlarl sOyledi :
"COlt d eOe rli kon u kl.. r, Trabzo n Gaze tee iler Ce miyeti o larak bir
sii rede n beri bir t..lum etkinlikleri miz va r. 1992 y.llnd,. basm a la·
mnda ki us tala tlmlzl g u nde me ge tirdik an dlk. 1~3 ylhnda in Trab·
zon 'un ye li,ti rdig i degerlere saygl gu nle ri .do allmda du ze nled iOimiz prog ramlatl mlzd a. bugun Turk San..t MuZi Oi'nin Tr..e zon ve iilke trapmda bir iis tad ,m. Te mel ~iik rii Oogru 'yu an<teag,z.
Bnle kar. YOnelmen ve yazar . Ben am ..1 on unde saygl ile e Qiliyorum. Koou,maml trok kIn olarak ..undum. ~unkli o nunla ilgili ken di mesleld a, 1atl da ha giizel ,eyler $unaea klar. He pinizi sa ygl ue
..lamllyorum. Te, rifle rinizden dolayl sayg llar ve sevgiler sunuyw um.'
Dalla $OfIra sa hn8y& davet ed ilen Genel Yay,n YOnelmenirniz Miilit Semih Baylan . morhum Temel ~ukrli Dogr u ile ilg~i yaphg , ara ,·
llrmala " l1dan de rl9diQi olduktra bW' uzun konU!jma yaparak Temel ~ uk Iii Dogru'yu anlalmaya trah~ l. Bu ko"u~madan bal l ahnlliarl a~Q I ,.a
ahyoruz:
"Trabzon'lu ~e hbenderzad e ~iikrii Efendi 'nin 1884'de do gan VI
1964 y,hnda vl fat eden oglu, Ahmet Sanm aey 'in Sabih.. Hanlml..
olan Iv liliOinde n 3.3.1926 sail gii nu ailenin tek trocuOu olara k dun·
ya ya gelen Temel ~ii kru Dogru , Trabzo n musl ki ta rihine hizmel et·
mi, de Oerli bir un alk.. vI" kema n virluozu dur ,"
"Tie....l li n si'nde okudagu ylliarda ko nurva luara gilmek
w ere iken annesi Sabiha Hammm migren rah a l..,zhg, ne den iyle
trok isl ed igi bu okula gide medi '"
"Riyaselieumh ur Fa s l! heyelinden eme kli Mumin Bey adltldaki
bir , lIh,s le n mazaz metoduyla litr yll sureyle saali 5 Tl)fa klman
de r..leri ald •."
"1llU y lhnde Trabzon'un 503 . lel ih , en likle ri nsdeniyle bir
kon ser gsrfe kle,tirildiklen soma Ahmet Vardlmog lu, Su ..l Kurtuld u, Ylimaz Allan, Osman Rui Aksu. Ke n..n Yomrar. ile birlikta
Temel ~uklii Dogru ve Arka da, lan grubunu kurdu ."
"Oilimizde Istanbul Efendisi d ive bir deyim va rdl. Soylu kibar,
fi libi in..anlar itrin kullam hr bu deyim . Temel ~ukru Dogru . ku,kusuz bu nitellmi en f ok hak I den insanlardan biriydi. Ama ben
yine dl ooa Trabzon efendi ..i demey; yegliyorum . ~iin kii Temel
Agabey bu .. oylu nillli kierin yam s lra Trabz on'luya ozgu kimi yerel
tenk illin VI ge lenek..el f izgiler in la ' IYICIl;lyd•."
" Kendi s iyle ba rl, lk gu nn uyand"an sayg m ve kanz mal ik ki, illg; beni he r uman derinden etki lemi,lir,"
"O'nun if in Boyle neee k fok , ey v..r. Ama bu kada n .ill yelinmemiz ge rekiyor. Teme l Agabey'e sagllglnda bir jub ile yapamad lk.
Bu sanat Oduliinu ona bu ge ee ..rmllgan ediyo ruz, Aneak bukadan
Korosu $eli 'Ie Devlal
Onald, 'n,n yOnellig i kofo programmd a Ni h"... en! makammdan
Ie! seslendirildi:
'u
_ ~a m h e e yolunda- Nuri Halil Poyraz
- Agla Git..- Avni Ami
_ V.vuk Orner (Gene l i"le k iizerinel- Sud ettin K! ynak
Koro progra mlnl sunduktan som a Sayltl Te om an Onaldl'mn, Trabzoo'da ki kcec larm birle~leri OZefine yap11g1 konu ~ma. trok a nlamh ve
ye rinde ydi, Temel ~u kru OoQrv'nun ams ma birle~en korolar, b iri~me
Glerine yapllan t;agdllara naSl1bir yanrt vereockler?
Progra mm ikinci bOli:lmiinde. oodan leyz alarak yeli$oo OOrene ~erinin solo progra ml vardr. Bu bOl iimd8 solo prO!;jraml yapan arkada ~ la rlm lz ~nlardl :
• Mus tafa Boztii rk (Buselik) Bir ak~ am $OfI de la seni gOrmade n
- Salih KazanCloglu (KUrd ~ ihcazkarl M8vsimler aynd" t;it;ekler
b a~ka
• Serpil ~a kar (Hicaz) Ey ~(lrhi "ilemge r di ~i n.li11n.li dokurma
_ Bedu h Atakan (Mahur) Salm,l gani:il
• Elif B. Kurtu ldu (Ras l) Eski OoSl ~r (Bu ~afklYa Te mal ~iikrCr
Dogru'nun aynl ad h ~ilri uyarl anIT"~lIr .)
- Salim Ond er ~imdi bahara a.d ."
-Yilmaz Alta" (1.$ .0 . A rkada~afl grubunun solisH) (Nihavent) Ay·
"Idl ganOl- GOze mi geldim
Progra mlfl Utrl.w1cU bOllmiinde Teoman Onald l iIIi eserden olu~an
bir ud re$ilaliye rdi. Ese""r Ael ik Fe rsan'm Mah ur saz ..emaisi ve ken_
di besl&si oIa" Kug unun Da ns l'nda" oI ~uyord u. Son olara k sahn&ye
gelen Zekai Tune a ~~il~ :jarklla r $tlslendildi. KL«lama ve 6di:i ~erle
program noklalandl.
24.6.1993 giillli Ziya RamoOlu. Mahmu! Goloolu Kiiltlir Merkezi'nde eserie ri ve ki:jili{li de la m1dd,
KONSER
Tra bzon Belediyesi Turk Halk MuziQi Korosu ve Ya w z Top sana!
gecesi, Belediy9 K ii~ur MudiirliiQu la rahndan 5.6 1993 giinU Hamamizade lhs anbey Kiillur Merkezi'nde dUzenledi. Kons,n e ilgi lallaydl.
r lYA TRO
Yazar Cah il Atay'm Ana Ha mm KIZ Hamm adll iki perde i k oy~u.
~ar"ba" Beled iyes i ve ~a{" ba" Li.....i·nin ka~klLarl)l1a 7 .6.1993
giinu Trabz.on oevlel TiyalfOStl s.ahnesinde sergilendi.
SERGI
<;ali~malanm lstanblJ'da siirdiir9n Trabzon'lu resim sanaltrlsl Abo
dulkadir Ekim. ilk kitisel r9s m se rgisini 8-11 Hal;,an lar ihleri arasl nda
Dey lel Guzel Sanatla{ ga leri..inde a~ ..
Sahilli
Gene l Yayln Yonetmeni
Yaz i 1~ l eri Y6n etme ni
Ka p a k - Iy Duz e nle me
S anat D a n l ~ man lafl
:
:
:
:
:
Sevilay BA YLA N
M. Semih B AYlAN
Huly a 6ZM ~ N
M. Ae,~t S U ME A KA N
Ahmet OZEA
Gu n dogd u S A NIME A
S uat KUATU LD U
Sela ha tt in GlJNOOGOU
Ab o n e e d e r in in, Mulit S em ih BA YLA N a d m a 73 1986
n olu p osta ye k i h e s a b lna ya t lrl ld lkta n so nra , d e rg i
a d resi n e b ilg i ve rilmesJ ric a o lu n u r.
G onde rilen ur unle rin d akl ilo ile y a z llmasl rica olu n u r.
Or u n le r y aylm la n s ln , yaYlmlan mas ln ge d verilme z .
Bas lm Yeri : E R H A N O FS E T M A TBAAC ILI K
Uz un S k. 84 1 A Te l.: (03) 22 24 23 - 22 35 0 6 ITRABZO N