Turkcast - Tüdöksad

Transkript

Turkcast - Tüdöksad

Turkcast
Türkdöküm
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği Yayın Organıdır.
SAYI: 25 / EKİM - KASIM- ARALIK 2012
Yılsonu Buluşması
TÜDÖKSAD Üyeleri Yılsonu
Yemeği’nde bir araya geldi
Döküm Sanayii Envanteri
TÜDÖKSAD sektörün
envanterini çıkarıyor
ANKIROS/ANNOFER/TURKCAST
2012 Fuarlarında
TÜDÖKSAD Rüzgarı Esti
DÜNYA DÖKÜM
RAKAMLARI
Amerikan Dökümcüler Derneği 2011 Yılı Dünya Döküm Üretim Raporu’nu Açıkladı
başkandan...
2013’ TEN UMUTLU OLABİLMEK...
Bu dergi size ulaştığında 2012 yılını bitirip 2013 yılına merhaba diyor olacağız. 2011 yılının
son dergisinde yazdığımız yorumlara ve beklentilere bakıyorum da o günden bugüne değişen pek bir şey olmamış gibi. Yine küresel ekonomik istikrarsızlık ve durgunluk beklentileri
morallerimizi bozuyor. CAEF verilerine göre de dünyanın ekonomik iklimi aşağıda gösterildiği gibi 2012 yılı başından daha farklı değil.
Ifo World Economic Climate
Improvement
9
Recovery / Upswing
- Present economic situation;
still bad. but Improving
- Economic expectations;
positive
Consolidated Upturn / Boom
good
positive
8
II/2010
7
IV/2009
I/2011
I/2006
6
bad
II/2009
1
IV/2012
2
3
III/2007
Present economic
situation
III/2006
5
4
5
I/2012
6
4
I/2009
I/2008
7
8
9
good
US-sub-prime credit
crisis
III/2008
3
bad
negative
Trough / Recession
still good, but deteriorating
negative
Economic
expecrations
for the nexy six
months
2
1
Cooling-down / Downswing
deterioration
© ifo
Source: Ifo World Economic Survey (WES) IV/2012
Yine Ekim 2012 IMF verilerine göre 2013 yılında dünyanın çeşitli ekonomilerinde 2012 yılına
göre az da olsa bir miktar daha fazla büyüme olacağı öngörülmekte. En önemli ihracat pazarımız ve dünya ekonomisinde yüzde 25 pay sahibi olan Euro Bölgesi’nde de az miktarda da
olsa bir büyüme artışı beklenmekte.
10,4
9,1
9,2
8,2
7,8
10,6
7,5
5,7
4,4
3,0
1,2
-1,6
-0,4
-6,3
-7,9
USA
8%
9%
Japan
China
2%
3%
India
2%
Brazil
2009
2010
2011
2012
2013
24%
2009
2010
2011
2012
2013
EURO
4,3 4,3 3,8 3,8
-0,2
2009
2010
2011
2012
2013
Glöbal share
25%
4
1,5
-2,6
2009
2010
2011
2012
2013
-4,1
2,7
2,2
1,7 2,2 2,1
0,3
2009
2010
2011
2012
2013
1,4
6
5 4,9
2009
2010
2011
2012
2013
1,9
2009
2010
2011
2012
2013
12,0
10,0
8,0
6,0
4,0
2,0
0,0
-2,0
-4,0
-6,0
-8,0
-10,0
-12,0
Source: IMF October 2012
Gross Domestic Product (EUR, USA, BRIC)
Change in %
Russia
Euro bölgesinin ekonomilerinin içinde en yüksek oranda ihracatı gerçekleştirdiğimiz Almanya’nın payı yüzde 26,7’dir ve 2013 için
Almanya’da yüzde 0,9 oranında bir büyüme beklenmektedir. 11 aylık
ihracatımızın en fazla olduğu 20 ülke içinde Avrupa Birliği ülkelerine ih-
racatımız toplam 34.270 milyar USD ile yüzde 27,19’dur.
Bunun içinde Almanya payı yüzde 9,5, İtalya yüzde 4,61,
Fransa yüzde 4,49, İspanya yüzde 2,73, Hollanda yüzde 2,28, Romanya yüzde 1,89, Belçika payı ise yüzde
1,69’dur. 2011 yılının ilk 11 ayındaki ihracat rakamlarımız
ile 2012 yılının ilk 11 ayının ihracat rakamları karşılaştırıldığında ihracatımızda yüzde 13,58 artış görülüyor (122,4
milyar USD/139,4 milyar USD). Yukarıda görüldüğü gibi
bu ülkelerin tamamında 2013 yılının büyüme beklentileri 2012 yılından daha yüksektir. Bu nedenle fazla karamsar olmamalıyız.
talepten kaynaklanmıştır. İlk 11 ayda dolar bazında ihracat yüzde 13,8 artış, ithalat ise yaklaşık yüzde 6 düşüş
göstermiştir. Altın ihracatının etkisine rağmen dış ticaret
makasının kapanması sonucu cari açığımızın düşmesi
güzel bir sonuçtur. Cari açık sorunumuz ile ilgili aynı hassasiyetle çalışmalara devam etmeliyiz. Geçenlerde gazetelerde cari açığımızı TÜİK’in düşüreceği haberi vardı. Bir
takım hesap oyunları ile bu açığın kapatılma niyetinde
olunmayacağını ümit ederim, aksi takdirde kendi kendimizi kandırır ve dünyaya bu durumu anlatmakta çok zorluk çekeriz.
Source: IMF
TİM verileri 11 ayın toplam ihracatının 139,4 milyar dolara ulaştığını gösteriyor. Bu da 2012 yılı sonunda ihracatımızın 150 milyar dolar hedefini aşacağını göstermektedir. Ancak Ekonomi Bakanımız Sayın Zafer Çağlayan’ın
geçtiğimiz günlerde basında çıkan beyanatında belirttiği gibi bu üretim ve ihracat yapımızla 2023 için hedeflenen 500 milyar dolar ihracatı yakalamamız mümkün değildir. Kendisi, sanayi yapımızda bir zihniyet devriminin
gerekliliğine ve yüksek katma değer yaratan ürün gamına geçmemiz için Ar-Ge ve İnovasyona yatırım yapılmasının önemine işaret ediyor. Bu düşüncelere katılmamak
mümkün değil, ekonomik sıkışıklığın devam ettiği bu
dönemleri, inovasyon ve yenilikçiliğe önem vererek fırsatlara dönüştürebiliriz.
EU Gross Domestic Product
Change in % yoy
3,6
3,1
1,9
1,4
1,4
0,9 0,9
2,1
1,8
1,7
0,1 0,4
0,3
-0,1
-0,4
-0,7
-2,5
-3,7
-4,7
-4,9
France
2009
2010
2011
2012
2013
2009
2010
2011
2012
2013
2009
2010
2011
2012
2013
2009
2010
2011
2012
2013
-5
Germany
EURO
-1,3
-1,5
-2,3
2009
2010
2011
2012
2013
-4,1
1,1
0,7
0,7
0,4
-0,4
2009
2010
2011
2012
2013
5,0
4,0
3,0
2,0
1,0
0,0
-1,0
-2,0
-3,0
-4,0
-5,0
-6,0
Spain
Italy
UK
Kıymetli meslektaşlarım,
Ekonomimizin 2012 yılının 3. çeyreğinde yüzde 1.6 gibi
düşük bir oranda büyümüş olması hepimiz için sürpriz
oldu. Ekonomimizin itici gücü olan imalat sanayimizin
bu çeyrekte yüzde 5,9 gibi bir oranda gerilemesi neticesinde dokuz aylık büyüme oranımız yüzde 2,6’da kalmıştır. Orta Vadeli Program’ da belirtilen yüzde 3,2 oranındaki yıllık büyüme oranını gerçekleştirmemiz imkansız
gibi görünüyor. Hedefi yakalayabilmemiz için 4. çeyrekte yüzde 5 büyüme gerçekleştirmemiz gerekmektedir.
Diğer bir önemli husus da iç piyasadaki durgunluğun
devam etmesidir. Az da olsa 3. çeyrekteki bu büyüme dış
2,0
Değerli Meslektaşlarım,
Geçen sayımızda, Eylül ayında hep beraber olacağımız
Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları ile beraberinde organize ettiğimiz “Uluslararası Döküm Kongremizde” buluşacağımızı belirtmiştim. Dört gün süren bu etkinlikler
süresince, Türk Döküm Sanayisinin hızlı ve emin adımlar
ile gelişmesini sürdürmekte olduğunu gözlemledik. Sektörümüzün tüm paydaşları olan makine ekipman, ham
ve yardımcı madde üreticilerinin geliştirdikleri ürünleri
Source: Eurostat
EU Gross Domestic Product
Change in %qoq
1,8
1,3
0,0
1,3
0,9
0,8
0,1 0,1
0,4
0,3
0,0
-0,3
0,5
0,3 0,2
-0,1
-0,2-0,1
1
0,6
0,3
-0,1
0,0 0,0
0,2
0,1 0,3
-0,1
0,4 0,2
-0,2
-1,0
-0,2
-0,7 -0,8 -0,7
0,3
0,0
1
0,1
0,0
0,3 0,3
0,5
0,3
0,5
0,1
-0,1
-0,3
-0,5 -0,4 -0,4
-0,4
-0,3
-0,3
-0,3
-0,4
-0,9
-1,8
EURO
Germany
France
Italy
Spain
UK
USA
Japan
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
-2,0
1Q11
2Q11
3Q11
4Q11
1Q12
2Q12
3Q12
1,0
izledik. Turkcast fuarımızda ise dökümhanelerimizin büyüyen kapasitelerini ve eriştikleri ürün ve hizmet kalitelerini daha yakından gördük. Yapılan istatistikler fuar ziyaretçilerinin de tatmin olduklarını göstermiştir. İki sene
sonra yapılacak olan bir dahaki fuarda daha büyük başarı yakalanması hedeflenecektir. Fuarlar esnasındaki etkinliklerin detaylarını dergimizin ilerleyen sayfalarında
okuyacaksınız. Bu sene farklı bir atmosferde düzenlediğimiz döküm kongremizde 3 gün boyunca özenle hazırlanmış, zengin içerikli sunumları geniş katılımla sektörümüzle buluşturduk. Katılımcıların yeni formatımızdan çok memnun kaldıklarını gözlemledik. 2011 yılında
üyelerimiz arasında TİM tarafından açıklanan ilk 1000 ihracatçı listesine giren firmaların temsilcilerine bir başarı belgesini de kongremizin açılışında sunma fırsatını yakaladık. Döküm kongremizin bu yılki sanatsal zenginlikleri ise;
▶ “2. Dökümün Fotoğrafları” yarışma ve sergisi
▶ Tulya ve Ebra EFE “Atık=Sanat”
▶ Naciye Özdemir “Çapaklardan Tablolar” sergileriydi.
Bu etkinlikler bizlere mesleğimizin günlük olağan görsellerinin farklı bir gözde sanat eserleri haline geldiğini
gösterdi.
Geçtiğimiz yıl yayınladığımız “Aluminyum Döküm Teknolojisi” kitabından sonra derneğimizin yayınları arasına
yeni bir kitabı daha ekledik. Prof. Dr. Erdoğan Tekin tarafından titizlikle hazırlanan “Çelikler ve Dökme Demirler
İçin Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi” kitabı derneğimiz tarafından yayına hazır hale getirildi ve birinci baskısı yapılarak üyelerimize, metalurjistlere ve akademisyenlere dağıtıldı. Renkli basım olarak düzenlenen kitabın ikinci baskısı ise yakın zamanda yayınlanacaktır. Temin etmek için Dernek sekreterliğimiz ile irtibata geçebilirsiniz. Sektörün ihtiyaçları doğrultusunda mesleğimize katkı sağlayacak bu yayınları hayata geçirmeye devam edeceğiz.
Ekim ayında Tedaş’ın yayınladığı yeni elektrik fiyat tarifesi ile sanayide kullanılan elektrik bedeline yine hatırı sayılır bir zam yapılmış oldu. Enerji fiyatlarının her geçen yıl daha da artacağı artık küresel bir kabul haline gel-
di. Bizler de bu maliyet artışlarını müşterilerimize yansıtmak durumundayız. Bunun için hepimizin ürün bazında
maliyetimiz içindeki enerjinin payını mutlaka çok detaylı
olarak hesap ve kontrol etmemiz ve gelen maliyet artışlarını müşterilerimize yansıtmamız gereklidir. Bu konuda
bir rehber dokümanı yılbaşından itibaren Dernek internet sitemizde yayınlamayı planlıyoruz.
Ukrayna Dökümcüler Derneğinin daveti ve organizasyon desteği ile 16 üye kuruluşumuzun 24 temsilcisinin katılımı ile 21-24 Kasım 2012 tarihleri arasında
Ukrayna’ya teknik bir gezi gerçekleştirdik. Ukrayna’nın
dört farklı şehrinde seçilen ve önde gelenlerden olduğu söylenen büyük parça pik ve çelik dökümhanelerini
ziyaret ettik. Ukrayna Dökümcüler Derneği yöneticileri
ve temsilcilerinden dört kişi de bu seyahatte bizimle beraber oldular. İzlenimlerimizi ve Ukrayna Döküm Sanayi hakkında bilgileri Ganime Dönmez tarafından hazırlanan bölümde okuyabileceksiniz. 2013 yılı Nisan ayında
Ukrayna’dan bir heyeti de biz misafir edeceğiz.
Bu sayımızda duayenler bölümünde döküm sanayimizin
öncü mühendislerinden Sayın Hamdi DOĞRU ile gerçekleştirdiğimiz söyleşiyi bulacaksınız.
Başkanlığım dönemine tesadüf ettiği için kıvanç duyduğum ve 12 Ocak 2012 tarihinde satın alınan yeni dernek
merkezimiz, kiracının tahliye edilmesini takiben tadilata başlanmış ve Ekim ayı itibari ile yeni ofisimizde çalışmaya başlanılmıştır. Yeni ofisimizin Eğitim Salonu, Genel
Sekreter, Yönetim Kurulu Toplantı ve Başkan odaları yeni
eşyalar ile tefriş edilmiştir. Ocak ayından itibaren eğitim
salonumuzda düzenli olarak teknik, mesleki ve ekonomik kapsamlı toplantıları organize etmeye başlayacağız.
Ofisimizin satın alınması ve tefrişinde ve donanmasında
bizleri kırmayarak maddi katkılarını esirgemeyen üyelerimize sektörümüz adına tekrar teşekkür ediyorum.
Sevgi ve saygılarımla,
Niyazi AKDAŞ
TUDÖKSAD Yönetim Kurulu Başkanı
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneğinin Yeni Ofisinin satın alınması ve tefrişinde ilave katkıları
bulunan değerli üyelerimize şükranlarımızı sunuyoruz.
Siltaş, Trakya Döküm,HM International İstanbul, Akdaş, Ferro Döküm, HM Ankiros, Erkunt, Çelikel, Aydöküm,
Aveks, Çukurova Kimya, EGES, Expert, Ferromet, Heraeus Electro-Nite, Inductotherm, L.M.A., Marmara Metal,
Metko - HA, Tosçelik Granül, Unikon, Vesuvius - Foseco, Kumsan, ve Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği’nin
tüm üyeleri
TÜDÖKSAD Yönetim Kurulu
Aralık 2012
İÇİNDEKİLER
ARALIK / 2012
4
BAŞKANDAN
10
DERNEKTEN HABERLER
• Ankiros 2012’de TÜDÖKSAD Rüzgarı
• TÜDÖKSAD Üyeleri Yıl Sonu Yemeği’nde Buluştu
• Döküm Envanteri Çalışması
• TÜDÖKSAD’dan Ukrayna Gezisi
• TÜDÖKSAD’dan Yeni Bir Teknik Yayın
24
10
• AFS 2011 Yılı Dünya Döküm Rakamlarını Açıkladı
30
CAEF
• Dökümde Yeni Trend ve Beklentiler Prag’da Tartışıldı
• Avrupa Döküm Sanayi Eğilim Göstergeleri
ANKIROS DÖKÜM KONGRESİ
Ankiros 2012 fuarında 6. Uluslararası
Ankiros Döküm Kongresi rüzgarı esti.
DÜNYA DÖKÜM RAKAMLARI
34
ÜYELERDEN HABERLER
• Gedik Döküm İsveç ve Almanya’daydı
• Erkunt Sanayi A.Ş’den İlkler
38
SANAYİ KONGRESİ
İstanbul Sanayi Odası’nın Organize Ettiği
11. Sanayi Kongresi Gerçekleşti
42
ÇEVRE
İTÜ 13. Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu ve
“Atık Döküm Kumunun Geri Kazanım Uygulamaları”
46
TEKNİK BİLGİ
Kum Hazırlama Prensipleri
16
TÜDOKSAD üyeleri yıl sonu
yemeğinde bir araya geldi.
50
ANKİROS/ANNOFER/TURKCAST
Metalurji Şöleni Ankiros/Annofer/Turkcast Fuarları ve Ankiros
Döküm Kongresi ile Metalurji ve Malzeme Kongreleri Gerçekleşti
KÜNYE
TÜRKDÖKÜM / TURKCAST DERGİSİ İMTİYAZ SAHİBİ: Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği adına Yönetim Kurulu Başkanı M. NİYAZİ AKDAŞ
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ: KUBİLAY DAL (Genel Sekreter) YAYIN KURULU: UMUR DENİZCİ - MEHMET ATİK - UĞUR DEMİRCİ - PROF. DR. E. SABRİ KAYALI - M. ERHAN İŞKOL
YÖNETİM YERİ: Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokak 18 Plaza No:18 Kat:4 Mecidiyeköy - İSTANBUL Tel: 0212 267 13 98 Faks: 0212 213 06 31 www.tudoksad.org.tr
YAYINA HAZIRLAYAN: TEMATİK MEDYA Yayıncılık ve Ajans Hiz. Ltd. Şti. www.tematikmedya.com
BASKI: Promat Basım Yayın San. ve Tic. A.Ş. Sanayi Mah. 1673 Sok. No:34 Esenyurt/İSTANBUL Tel: 0212 622 63 63
YAYIN TÜRÜ: Yerel - Süreli / TÜRKDÖKÜM - TURKCAST dergisi 3 ayda bir yayınlanır. Dergimizdeki yazılar kaynak gösterilerek kısmen veya tamamen yayınlanabilir.
24
58
2011 Yılı Rakamları, Yıllık Döküm Üretiminde
Artış Olduğunu Gösteriyor
MAKALE
Dökme Demirlerin Aşılanması
63
ENERJİ VERİMLİLİĞİ
66
İÇİMİZDEN BİRİ
Hamdi Doğru
72
TEKNİK
Farklı Rotor Tasarımlarından Yararlanılarak Alüminyum Ergiyiklerinden Hidrojenin Uzaklaştırılması İçin Toplu Gaz Alma
Teknolojisi
78
HAMMADDE PİYASALARI
TÜDÖKSAD Hammadde Fiyat Endeksi
80
ÜYE REHBERİ
82
YAYINLARIMIZ
66
İÇİMİZDEN BİRİ: HAMDİ DOĞRU
Meslek hayatına 1965 yılında Karabük
Demir Çelik Fabrikası’nda başlayan Hamdi
Doğru, daha sonra Elektro Metal A.Ş.’de iş
hayatına devam etti ve burada bir çok ilke
imza attı. İçimizden Biri’nin bu sayımızdaki
konuğu Hamdi Doğru ile meslek hayatını
ve döküm mesleğini konuştuk.
İNDEKS
AVEKS.....................................arka kapak iç
FOSECO.......................................................41
INDUCTOTHERM.....................................23
ÖRS MAKİNA..............................................39
EGES.............................................................37
HERAEUS......................................................3
MARMARA METAL......................................7
TOSÇELİK.................................ön kapak içi
EVREN..........................................................15
HİDROSER............................................32,33
META-FOR.............................................58,59
ZENMET DIŞ TİCARET..............................19
FERRO TRADE...........................arka kapak
Ankiros 2012’de
Tüdöksad Rüzgarı
Metalurji endüstrisinin iki yılda bir heyecanla beklediği Ankiros/Annofer/Turkcast
fuarları 13-16 Eylül 2012 tarihleri arasında İstanbul Tüyap Fuar ve Kongre
Merkezi’nde gerçekleşti. Kongre ve çeşitli etkinliklerle metalurji şölenine dönüşen
fuara tam destek veren Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği yapmış olduğu
etkinliklerle fuara damgasını vurdu.
T
ürkiye Döküm Sanayicileri Derneği’nin (TÜDÖKSAD) desteği ile Hannover Messe Ankiros
Fuarcılık tarafından organize edilen ve dünya metalurji endüstrisinin en önemli üç fuarından biri olarak kabul edilen Ankiros/Annofer/Turkcast fuarları katılımcı ve ziyaretçi akınına uğradı. Fuarın açılış kurdelesi TÜDOKSAD Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Akdaş, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Davut Kavranoğlu, CEMAFON Genel Sekreteri Timo Würtz, Prof. Dr. Servet Timur, Metalurji Mühen-
10
Ekim - Kasım - Aralık / 2012
disleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tuncay Şulan,
DÇÜD Genel Sekreteri Veysel Yayan ve Hannover Messe Ankiros Fuarcılık Genel Müdürü İbrahim Anıl tarafından kesilirken; Turkcast Fuarı katılımcılarının yüzde
90’ını oluşturan TÜDÖKSAD üyeleri fuara adeta çıkartma yaptı.
Fuara 7. Hol’de oldukça gösterişli bir stantla katılan
TÜDÖKSAD yapmış olduğu 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi, 2. Dökümün Fotoğrafları, “Sanayi Atıkları = Sanat”, “Döküm Çapaklarından Dokuma Tablo ve
Heykeller” sergilerini de katılımcı ve ziyaretçilerin büyük ilgisi altında aynı alanda gerçekleştirdi. TÜDÖKSAD standında son teknolojiye sahip bir yüksek basınçlı döküm makinası fuar süresince ziyaretçilere fuar
anısına zamak döküm yaptı. TÜDÖKSAD Yönetim Kurulu, üyeleri için özel olarak hazırladığı Atatürk Rölyefini de fuarın ilk gününde tek tek stantları gezerek üyelerine takdim etti.
Fuarın en önemli etkinliklerinden olan ve TÜDÖKSAD
tarafından düzenlenen 6. Uluslararası Ankiros Döküm
Kongresi’nin temel oturum başlıkları;
• Döküm Teknolojisi,
• Alüminyum Döküm Teknolojisi,
• Döküm Endüstrisinde Otomasyon ve Simülasyon,
• Dökümhane Yönetim Sistemleri ve Yazılım
Teknolojileri,
• Dökümhanelerde Enerji Verimliliği,
• Döküm ve Çevre,
• Risk Yönetimi ve İhracat Kredileri olarak belirlenirken;
Kongre’de TÜDÖKSAD’a ulaşan tüm bildiriler değerlendirilerek sözlü oturumların yanı sıra poster sunuşu
ile katılımcıların ilgisine sunuldu.
Kongre’nin son oturumunda Prof. Dr. Erdoğan Tekin
tarafından hazırlanarak, TÜDÖKSAD tarafından yayına
hazır hale getirilerek yayınlanan “Çelik ve Dökme Demirler için Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi” kitabı tanıtılarak sektör çalışanlarının hizmetine sunuldu.
Döküm kongrelerinin geleneksel hale gelen Dökümcüler akşamları bu seneki fuarda ardarda iki akşam
gerçekleşti. Tosçelik Granül San. A.Ş. sponsorluğunda
birinci akşam, TÜDÖKSAD ev sahipliğinde ise ikinci akşam sektör mensupları ve TÜDÖKSAD üyeleri ikramlarla beraber hasret giderdiler.
Fuarla eş zamanlı olarak gerçekleştirilen bir diğer etkinlik de döküm sektöründeki görsel arayışları motive etmek amacı taşıyan “2. Dökümün Fotoğrafları Sergisi oldu.’” 25 fotoğrafçının dökümü anlatan 89 karesi
ile katılımcı ve ziyaretçilerin beğenisine sunulan sergide katılımcı ve ziyaretçilerin oyları ile serginin en iyi üç
fotoğrafı da belirlendi.
Tam bir metalurji şölenine dönüşen fuarın en dikkat
çekici etkinliklerinden ‘Döküm ve Sanat sergileri’ de
yine TÜDÖKSAD tarafından gerçekleştirildi. Geri dönüşümün önemine dikkat çekmek için, Selen ve Tulya
Efe’nin, babalarının demir fabrikasındaki sanayi atıklarını kullanarak ürettikleri eserlerden oluşan “Sanayi
Atıkları = Sanat” sergisi katılımcı ve ziyaretçilerin yoğun ilgisini çekti. Sergiye can veren malzemeler ise sanayide kullanılan hurda demir ve bakır artıkları, atölye artığı seramik ve cam, kullanılmış şişe ve kutular
oldu. Döküm ve Sanat sergilerinden diğeri Türkiye’de
ilk defa yapılan bir çalışmayı içerdi. Naciye Özdemir’in
döküm çapaklarından oluşturduğu tablo ve heykeller,
döküm ürünlerinin gerçek birer sanat eseri olabildiğini de gösterdi. Sergiler fuar süresince katılımcı ve ziyaretçilerden büyük ilgi gördü.
Fuarla ilgili açıklamalarda bulunan Türkiye Döküm Sa-
Niyazi Akdaş
TÜDÖKSAD Yönetim Kurulu Başkanı
nayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Akdaş, Türk döküm sektörünün sürekli gelişen ve değişen bir yapıya sahip olduğuna dikkat çekti. Sektörde
sürekli büyümeyi yakalamanın; gelişme adına atılan
tüm adımları izlemekten, yeni teknoloji ve uygulamaları öğrenmek ve paylaşmaktan geçtiğini belirten Akdaş, Ankiros/Annofer/Turkcast fuarlarının bu amaca
hizmet ettiğini ifade etti. Fuarın oldukça başarılı geçtiğini belirten Niyazi Akdaş, 1991 yılından bu yana tam
destek verdikleri Ankiros/Annofer/Turkcast fuarlarına
desteklerinin süreceğini ifade etti. Fuar alanında TÜDÖKSAD tarafından gerçekleştirilen etkinliklerin önemine dikkat çeken Niyazi Akdaş; 6. Ankiros Uluslararası Döküm Kongresi’nin, sektör mensuplarını çeşitli temalardaki oturum, sunum ve panellerle buluşturduğunun altını çizdi. Akdaş, Kongre’deki bir diğer ilgi çekici noktanın ise dökümhanelerde günlük deneyimlerle yıllar boyu biriken tecrübelerin, sektörün kalbi diyebileceğimiz bu etkinlikte katılımcılar tarafından karşılıklı paylaşılması olduğunu ifade etti. Akdaş, fuarla
eş zamanlı yapılan sergilerin döküm sektörünün sosyal sorumluluk bilincinin bir ürünü olduğunu kaydederek tüm eser sahiplerine sergiledikleri ürünler için
teşekkür etti.
Fuarların çevre ülkelerden gelen önemli sayıda ziyaretçisi de dikkatlerden kaçmadı. İran, Pakistan, Hindistan, Ukrayna’dan gelen delegasyonlar, TÜDÖKSAD organizasyonu ile cumartesi günü HEMA Otomotiv Sistemleri firmasının dökümhane, dişli ve makine fabrikalarını ziyaret etti.
Hannover Messe Ankiros Fuarcılık tarafından İstanbul
Tüyap Fuar ve Kongre Merkezi’nde 13-16 Eylül 2012 tarihinde gerçekleştirilen Ankiros/Annofer/Turkcast fuarları 40’a yakın ülkeden 840’dan fazla katılımcıya ev
sahipliği yaparken yerli yabancı 15bin’den fazla sektör
ilgilisi fuarları ziyaret etti. Bir sonraki Ankiros/Annofer/
Turkcast fuarları ise 2014 yılında gerçekleştirilecek.
Türkdöküm
11
TÜDÖKSAD DÖKÜMÜN GÜCÜNÜ FUARA TAŞIDI
6. Uluslararası Döküm Kongresi
6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi 13-15 Eylül tarihleri arasında İstanbul Beylikdüzü Tüyap Fuar alanında Turkcast Fuarı 7. Hol’de gerçekleştirildi. Daha önceki yıllarda fuar alanında bulunan kapalı salonlarda
gerçekleştirilen kongre oturumları bu yıl ilk defa daha
fazla katılım, aktif bir sunuş seyri gibi hedeflerle fuar
alanına taşındı. Sektör için gelişen teknolojilere uyum
konusunda verimli bir paylaşım ve analiz noktası haline gelen kongre sunumlarının fuar alanında gerçekleştirilmesi katılımcı ilgisini artırırken renkli görüntüler ortaya çıktı.
Oturumlar sırasında alınan istatistiki verilere göre
ortalama 250-300 delege kongreye katıldı. Geçmiş
kongre bildirilerine kıyasla 34 sözlü bildiri ve 7 poster
bildirisi olmak üzere toplamda 41 bildiriyle daha fazla
firmanın katıldığı kongrede ana oturum başlıkları sektörün talepleri ve öngörüleri doğrultusunda; Risk Yönetimi ve İhracat Kredileri, Alüminyum Döküm Teknolojisi, Kalite Yönetim Sistemi Uygulamaları, Yönetim
Yazılımları, Yazılım ve Simülasyon Teknolojileri, Çevre Uygulamaları, Enerji Verimliliği, Döküm Teknolojileri olarak gerçekleştirildi. Yabancı katılımcıların da yoğun ilgi gösterdiği kongrede 10 bildirinin 6 farklı ülke
temsilcisi firma tarafından sunulmuş olması kongrenin uluslararası kimliğini ve sektörün ortak paydalarını öne çıkardı.
Alandakilerin meraklı bakışlar arasında gerçekleşen
sunumları izleyenler sektöre dair tecrübelerini, anılarını ve zorlu deneyimlerini alanda katılımcılarla paylaşarak, sektörün zor şartlar altında ve büyük emeklerle
bugünlere geldiğinin altını çizdiler. Giderek yükselen
gelişim çizgisine, sektörün katma değer yaratma çabalarına vurgu yapan sektör mensupları TÜDÖKSAD’ın
ilkini gerçekleştirdiği “fuar alanında kongre” temasını
sahiplenerek olumlu tepkiler verdiler.
Bir diğer yeni çalışma ise, TÜDÖKSAD’a ulaşan tüm
bildirilerin değerlendirilerek sözlü oturumların yanı
sıra poster oturumu ile katılımcıların ilgisine sunulma-
12
sıydı. Bu çalışma da fuar alanında önemli bir paya sahip olan Dernek standında teknik bilgileri görselleştirmeyi sağlayarak, standı ziyaret eden yerli yabancı fuar
katılımcılarının ilgisini çekti.
Döküm kongresinin kapanışı ise dernek yayınlarının
sonuncusu olarak basıma hazırlanan Prof. Dr. Erdoğan
Tekin’in “Çelikler ve Dökme Demirler için Kuramsal ve
uygulamalı Metalografi” adlı kitabının lansmanı ile yapıldı. İlk basım kitaplar fuar sırasında üyelere ve sektör
mensuplarına dağıtıldı.
İhracat yıldızlarına plaket takdimi
Bu yıl yine ilk defa düzenlenen etkinliklerden bir diğeri olarak Turkcast fuarının da katılımcıları firmalardan,
tüm Türkiye ihracat sıralamasında ilk 1000’de yer alan
TÜDÖKSAD üye firmaları; Cms Jant Ve Makina San.,
Componenta Dökümcülük Tic. Ve San., Cevher Döküm
San., Erkunt Sanayi, Hisar Çelik Döküm San., Demisaş
Döküm Emaye Mamul San. Akdaş Döküm San. Ve Tic.
A.Ş. Çimsataş Ferro Döküm San. A.Ş, Çelikel Alüm. Döküm İmalat San., Trakya Döküm, Akdöküm, Eku Fren
Kampana Ve Döküm San., As Çelik Döküm İşleme San.,
Samsun Makina Sanayi elde ettikleri ihracat başarılarından dolayı onurlandırıldılar.
Tüdöksad Çevre Komitesi Buluşması
Fuarın ikinci günü Tüdöksad standının bulunduğu
7.Hol’de Sedef Adası Salonu’nda, Tüdöksad üyelerinin çevre temsilcilerinin biraraya gelmesi ve ilişkilerin güçlenmesi adına gerçekleştirdiği Tüdöksad Çevre Komitesi Yıliçi 2. toplantısında gündemde atık bertarafı kadar atıkların yeniden kullanımı ile ilgili araştırmalar yapılması, atık analizlerinde kullanılan akredite
laboratuvarlar, yeni işçi sağlığı ve güvenliği yasasındaki değişiklikler konuları değerlendirildi. Toplantının
ardından komite üyeleri, Ankiros Kongresi’nde “Çevre Uygulamaları” başlığı altında oluşturulan oturumda
bildirilerini sundular. Yapılan genel değerlendirmelere göre kongrenin en fazla izleyiciye ulaştığı oturum
bu başlıktaki oturum oldu.
Döküm pratiği “Dökümü yakından tanıyalım”
Bu yıl fuar ziyaretçilerine yaşatılan bir başka ilk de
TÜDÖKSAD’ın fuar alanındaki standında “Dökümü
Yakından Tanıyalım” adını verdiği etkinlik oldu. TÜDÖKSAD standında Oscar Frech firmasının katkılarıyla Almanya’dan fuar için getirilen en son teknoloji yüksek basınçlı alüminyum döküm makinesi
kullanılarak üyelerden Çelikel Alüminyum’un katkılarıyla sağlanan zamak alaşımlarıyla fuarı anımsatacak temsili hatıra dökümler yapıldı.
Yerli yabancı tüm katılımcıların ilgi odağı olan
bu etkinliğimizin döküm ve sanat konseptli sergilerimizin tam ortasında yer alıyor olması, dökümün günlük hayatımızdan, sanat anlayışımıza
estetik değerlendirmelerimizden görsel ilgilerimize yaşamımızda edindiği önemli yeri sergiler
nitelikteydi.
Dökümcüler Akşamı
Fuarın ikinci günü yani 14 Eylül akşamı Tüdöksad standı, üyelerden Tosçelik Granül A.Ş.’nin
sponsorluğunda gerçekleşen kokteyle ev sahipliği yaptı. Sektörün önde gelen isimlerini biraraya getiren kokteyl klasik müzik dinletisiyle günün
yorgunluğunu attırırken bir yandan da katılımcıların paylaşımını artırdı.
Kongrenin son günü 15 Eylül akşamı ise
Tüdöksad’ın organize ettiği kokteyl katılımcılara
günün yorgunluğunu attırırken bir yandan da kongre organizasyonunun başarısını kutlar nitelikte dolu
dolu ve canlıydı. Ortaya çıkan manzaralar görülmeye değerdi. Tüdöksad standının tüm alanını kapsayan kokteyl alüminyum döküm makinesi etrafında mesleki söyleşilere, sergi alanında eğlenceli bir
görsel şölene dönüştü.
Dökümhane Gezisi
Kongrenin geleneksel etkinliklerinden biri olarak
her yıl farklı konseptlerdeki dökümhanelere düzenlenen gezi bu yıl Hema Endüstri A.Ş.’nin ev sa-
Türkdöküm
13
nek üyelerinden gelen olumlu tepkiler sorumlu kişileri
bu konuda gelecek yıllarda daha da özveriyle çalışmaya teşvik ediyor.
hipliğinde gerçekleşti. Gezi katılımcılarının memnuniyetle ayrıldığı bu etkinlikte, yabancı katılımcıların ilgisini çeken Hema dökümhanesi organizasyonun amacına
ulaşmasında büyük katkı sağladı.
“Döküm ve Sanat” Sergileri
6. Ankiros Uluslararası Döküm Kongresi etkinlikleri kapsamında “Döküm ve Sanat” temalı sergiler fuar alanında
yoğun ilgi gördü. El emeği göz nuru oluşturulan eserler
ziyaretçilerin beğenisini kazanırken, Naciye Özdemir’in
döküm çapaklarından oluşturduğu tablo ve heykeller
sergisi fuardan sonra sergilenmek üzere ODTÜ’ye taşındı. Bir diğer ilgi çekici sergi ise Selen ve Tulya Efe’nin, babalarının demir fabrikasındaki sanayi atıklarını kullanarak ürettikleri eserlerden oluşan ‘Sanayi Atıkları = Sanat’
sergisi oldu.
Bu sergilerle fuar süresince Tüdöksad standı döküm
kongresinden dolayı taşıdığı teknik ve organizasyonel
yapının yanı sıra renkli ve estetik bir imaja büründü.
2. Döküm’ün Fotoğrafları Yarışması ve Sergisi
2010 yılında ilkini gerçekleştirilen “Döküm’ün Fotoğrafları Sergisi’ne” gösterilen ilginin ardından Tüdöksad
tarafından 2.’ si düzenlenen sergi 13 Eylül günü fuar
açılışından sonra fuar standında yapılan ihracat yıldızları plaket törenini takiben gerçekleştirildi ve bir kokteylle ziyarete açıldı. Sergiye gösterilen yoğun ilgi, serginin fuardan sonra Sanayi Bakanlığında sergilenmek
üzere Ankara’ya taşınması fuar ziyaretçilerinden ve der-
14
2. Döküm’ün Fotoğrafları Yarışması Değerlendirme
Süreci ve Ödül Töreni
İlk aşamada, değerlendirme kurulunun seçimleri sonucu 13 Eylül günü açılan sergide yer alan fotoğraflar hem
bir kitap olarak basılmış hem de ikinci aşama olarak sergi alanında katılımcıların ve fuar ziyaretçilerinin oylarıyla değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Tüm bu aşamaların nihayetinde, 14 Eylül akşamı “Dökümcüler Akşam
Buluşması” etkinliği esnasında sonuçlar açıklandı ve dereceye giren fotoğraf sahipleri belirlendi. Bu yılki yarışmanın 1.’ si Mustafa Gündaş, 2.’ si Hasan Yaşar, 3.’ sü ise
Teoman Altınok oldu.
Değerlendirme
Ankiros/Annofer/Turkcast fuarlarıyla birlikte düzenledikleri 6. Döküm Kongresi ve beraberindeki tüm etkinliklerin değerlendirmesini yapan TÜDÖKSAD Genel
Sekreteri Kubilay Dal, “Bu etkinliklerde gördük ki döküm sektörü olarak giderek büyüyen bir aileyiz. Bu ailenin gelişimi ve huzuru için bütün bu organizasyonlarda bize verdikleri maddi ve manevi desteklerden dolayı
üyelerimize ve sponsor firmalara teşekkürü bir borç biliyoruz. Fuar ve kongre başarılarımızın gelişim çizgisi yabancı fuar katılımcıları ve sektör birlikleri tarafından da
ilgiyle izlenip örnek gösteriliyor. Bundan sonraki fuar ve
kongre çalışmalarımızı daha da başarılı seviyelere taşımak üzere çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Tüdöksad ailesi olarak Ankiros’ta yakaladığımız başarıyı önümüzdeki yıllardaki fuar ve kongrelere de taşıyacağımıza ve bu
yenilikçi çizgiyi hep birlikte sürdürülebilir kılacağımıza
içten inanıyoruz.”
DERNEKTEN
Tüdöksad Üyeleri
Geleneksel Yılsonu
Yemeğinde Buluştu
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, geleneksel hale getirdiği “Yılsonu Yemeği”nde
üyeleriyle buluştu. Üyelerin yoğun ilgi ve katılım gösterdiği organizasyonda, 2012 yılı
değerlendirilirken, 2013 yılı için umutlar paylaşıldı.
T
ürkiye Döküm Sanayicileri Derneği, 13 Aralık
2012 tarihinde İstanbul Marriott Hotel Asia’da
düzenlediği geleneksel yılsonu yemeğinde
üyelerini bir araya getirdi. Tüdöksad üyelerinin yoğun ilgisi ve katılımı ile gerçekleşen gecede, sektörün ileri gelen firmalarının temsilcileri, 2012 yılını değerlendirirken, sektöre ilişkin görüşlerini de paylaşma
şansı buldular.
Yemek öncesi kokteylde başlayan sohbetler, yemek salonuna geçildikten sonra masalarda da devam etti.
Tüdöksad Genel Sekreteri Kubilay Dal’ın Yönetim Kurulu adına yaptığı açılış konuşmasının ardından söz alan
Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Öğretim Görevlisi
Prof.Dr. Halil Sarıaslan, Türkiye ekonomisinin genel bir
değerlendirmesini yaptıktan sonra, sektörün yaşadığı
sıkıntılara dikkat çekti ve çözüm önerilerini paylaştı. Konuşmasına “Bir ülkede dökümcüler sanayileşmenin temelidir” diyerek başlayan Sarıaslan, Türkiye’nin son 5-6
yılını kapsayan ekonomik değerlendirmesinin ardından geleceğe yönelik öngörülerini günümüz ekonomisinden hareketle değerlendirdi. 21.Yüzyılın bir değişim
yüzyılı olduğunu belirten Sarıaslan, daha mutlu ve daha
müreffeh bir gelecek için üç temel eğilimin önemine
vurgu yaparak, bu eğilimleri şöyle açıkladı; “Siyasal, ekonomik ve teknik anlamda bugün dünyada üç temel eği-
16
lim ortaya çıkmış durumdadır. Bunlardan biri siyasaldır;
hukukun üstünlüğü. Artık dünyada hukukun üstünlüğü
tartışmasızdır. İkincisi piyasa ekonomisidir; artık insanın
yaratıcılığına, kişisel girişimciliğine dayalı rekabetçi piyasa ekonomisinin vazgeçilmez bir ekonomik sistem olduğu meydandadır. Üçüncüsü ise bilgi toplumudur. Bilgi artık her zaman her yerde istenmediği kadar var. İnsanoğlu bu beyin gücü desteğini arkasına alıp yaratıcı
düşünecek bir sisteme geçmek zorundadır. Bilgi toplumu demek, bilgi desteğini arkasına alıp yaratıcı düşünebilen insanoğlunun kurduğu dünya düzeni demektir.
Bu üç eğilim 21. yüzyıl dünya düzenini ifade etmektedir.
Biz de böyle bir düzene göre kendimizi, çocuklarımızı,
çalışanlarımızı, emekçilerimizi, işçilerimizi yönlendirebilirsek sanıyorum daha mutlu, daha müreffeh bir 21.yüzyıl yaşarız. Bu küreselleşmedir aslında. Olumluluğu da
olumsuzluğu da çok fazladır. Ama bu kaçınılmazdır.”
Katılımcıların ilgi ile dinlediği konuşmanın ardından
zengin menüsü ile dikkate çeken yemeğe geçildi.
Türdöksad geleneksel yılsonu yemekleri, sektör temsilcileri ve çalışanlarını yoğun iş temposundan uzaklaştırarak, birbirleriyle sohbet etme, bilgi alışverişinde bulunma olanağı yaratıyor. Bir yılın iş yorgunluğunu atma
açısından da iyi bir imkan yaratan organizasyon, yeni yıl
için umutların paylaşılmasına da olanak sağlıyor.
DERNEKTEN
Türkdöküm
17
DÖKÜM ENVANTERİ
Dökümün Perspektifi
Sizlerle Çizilecek
TÜDÖKSAD, demir ve çelik döküm sanayinin perspektifinin çizileceği döküm envanterini
çıkarmak için tüm dökümhaneleri bilgi paylaşımına davet ediyor.
D
emir ve çelik döküm sanayi; üretmekte olduğu pik döküm, çelik döküm, sfero döküm ve
temper döküm türündeki 4 ana mal ile inşaat, tarım, genel makine imalat, demir-çelik
sanayisi, otomotiv, dayanıklı tüketim malları, ulaşım,
çimento ve toprak sanayisi, maden ve cevher hazırlama, kimya ve petro kimya gibi alanlara hizmet vererek
Türkiye’nin başlıca sanayi kollarından birini oluşturuyor.
İstanbul, Bursa, Adapazarı üçgeni ile Eskişehir, Konya,
İzmir, Denizli, Samsun ve Gaziantep gibi birçok şehirde
büyük ölçekli sanayi üretim tesisleri şeklinde faaliyet yürüten demir ve çelik döküm sanayi şimdi TÜDÖKSAD’ın
girişimi ile kapsamlı bir envantere kavuşmaya hazırlanıyor.
Türkiye döküm sanayi envanter çalışması için kolları sıvayan TÜDÖKSAD, döküm sektörünün yanı sıra Türkiye
sanayisi için de önemli bir kaynak niteliği taşıyacak bu
projeyi gelecek kuşaklara bırakmak istiyor.
Envanter çalışması neden önemli?
Türkiye’de döküm yapan tüm dökümhanelerin sayısı, yıllık üretim kapasiteleri, istihdama katkıları, coğrafi ve sektörel olarak dağılımları, ihracat oranları vb.
gibi önemli bilgilerinin derleneceği envanter çalışma-
sı ile somut sonuçlar ışığında son derece önemli verilere ulaşılmış olacak. Döküm sektörü, kamu ve sivil toplum kuruluşları ve tabii ki üniversiteler için kıymetli bir
veri bankası elde edilecek envanter projesi ile sektörün
büyüklüğü çok daha somut bir düzlemde değerlendirilebilecek. Sektörün sorunları rakamlarla ortaya konulup döküm sanayinin gelecek hedefleri için gerçekçi çözümler ortaya konulabilecek.
Döküm sanayi için elzem olan envanter çalışmasına katılımları konusunda TÜDÖKSAD tüm dökümhaneleri bilgi paylaşımına davet ediyor. Çalışma il bazında devam ediyor. Birçok döküm üreticisine ulaşan TÜDÖKSAD, ulaşamadığı dökümhanelere çalışmayı hızlandırmak için kendileriyle irtibata geçmelerini rica ediyor.
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği
Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokak
18 Plaza No:18 Kat:4 TR-34394
Mecidiyeköy, İSTANBUL
Tel: +90 212 267 13 98
Fax: +90 212 213 06 31
Yetkili: Ganime DÖNMEZ
e- mail: [email protected]
DÖKÜM SEKTÖRÜN PUSULASI
- Türkiye’de kaç döküm işletmesi var?
- Dökümcülerin coğrafi dağılımı nedir?
- Sektörün üretim miktar ve değeri, ihracat
potansiyeli ne kadardır?
- Türkiye’de mevcut döküm üretim kapasitesi nedir?
- Dökümhanelerde ürün yelpazesi nedir?
- Dökümün alt sektörlerinin durumu nedir?
- Teknolojik üretim kapasitesi en yüksek alt sektör hangisidir?
- Türkiye’de kaç kişi döküm sektöründe istihdam ediliyor?
Bunlar ve benzer sorulara siz
dökümhanelerin el birliği
ile en kısa zamanda cevap
bulacağız…
DERNEKTEN
TÜDÖKSAD’dan
Ukrayna Gezisi
TÜDÖKSAD yaptığı organizasyonla Ukrayna’ya çıkarma yaptı. Ukrayna Dökümcüler
Derneği’nin yapmış olduğu davet ile Tüdöksad’a üye 16 kuruluştan 24 kişinin katıldığı
teknik gezi oldukça verimli geçti. Birçok dökümhaneyi ve ülke ekonomisini yakından
tanıyan teknik gezi katılımcılarına TÜDÖKSAD Genel Sekreteri Kubilay Dal ve Ganime
Dönmez eşlik etti. Ukrayna Dökümcüler Derneği’nin misafirperverliği ise taktir topladı.
20
DERNEKTEN
T
ürkiye Döküm Sanayicileri Derneği, daha önce
başka ülkelere de yaptığı “Teknik Geziler” kapsamında Ukrayna Dökümcüler Derneği’nin
de davetiyle 21-24 Kasım tarihleri arasında
Ukrayna’ya bir seyahat düzenledi. Ukrayna’nın dört
şehrini kapsayan gezide, ülkenin önde gelen büyük pik
ve çelik dökümhaneleri ziyaret edildi. Teknik gezi katılımcıları dört gün boyunca Koksohimoborudovanie
(kok ve kimya parça üretim fabrikası, Stal (çelik döküm
üretimi), EMSS Energomashstroy ve Ukrossmetal Poltava turbomechanicheskiy zavod dökümhanelerini gezdiler.
Ekonomisi 1990 yılında Sovyetler Birliği’ nden ayrıldıktan sonra 10 yıl süresince çok hızlı bir düşüş gösteren
Ukrayna, 2000 yılında bu yana 13 yıldır çok hızlı olmayan yüzde 6-7 bir büyüme gösteriyor. 2008 yılında Ukrayna ekonomisi dünya sıralamasında 45. ekonomi olarak yer alan Ukrayna, 2008 global krizinden en fazla etkilenen ülkeler arasında yer aldı. 2010 yılından sonra siyasete gelen istikrar ve Dünya’daki toparlanma trendine paralel olarak ekonomisinde hareketlenme başlayan Ukrayna 45-46 milyon insanın yaşadığı, doğal kaynakları, sanayi altyapısı ve yetişmiş işgücü olan bir ülke.
Bilindiği gibi Ukrayna ekonomisindeki büyüme tamamen ülkenin en büyük ticari ve ihracat partneri olan
Rusya’nın büyümesi ile bağlantılı olarak görülüyor.
Demir cevheri (20 milyar ton), mangan cevheri (3 milyar ton), titan, nikel gibi maden kaynakları açışından zengin bir ülke olan Ukrayna, Bağımsız Devletler
Topluluğu’nun demir cevheri ihtiyacının yarısını, mangan cevher ihtiyacının da yüzde 40’ını karşılıyor. 8000
adet farklı maden yatağından 90 farklı maden çıkan ülkede, bunların büyük bir kısmı çok büyük miktarlarda
üretiliyor. Ülkenin kömür rezervleri 47 milyar ton ol-
makla birlikte, tüketilen petrol ve gaz’ın yüzde 20’si kadarı da kendisi tarafından çıkarılıyor.
Demir çelik endüstrisinin oldukça geliştiği Ukrayna’da
pik, çelik ve boru üretimi ön sıralarda bulunuyor. Ülkenin en büyük şirketleri Metinvest, Kryvorizhstal, AzovStal ve Ilyich Steel & Iron Works v.s. 2010 yılında Ukrayna çelik üretimi açısından Dünyada 8., döküm üretimi
açısından da Dünya’da 15. ve Avrupa’da ise 6. sıradadır. Ukrayna’da 250’si büyük yaklaşık 400 kadar dökümhane bulunuyor. Döküm fabrikaları genelde demiryolları, makine sanayi, traktör ve otomobil sektörlerine
ürün veriyor. Ülkede bulunan üretim teknolojisi genelde eski Sovyet cumhuriyetlerinde üretilen makine ve
cihazlar ile sınırlı.
Ukrayna yıllık 1.000.000 ton/yıl döküm üretiyor. Bunun
640.000ton/yıl; pik, 275.000ton/yıl; çelik, 40.000 ton/
yılı; sfero ve 45.000 ton/yıl demirdışı olarak ayrılıyor.
Teknik gezi katılımcılarının gezmiş oldukları Koksohimoborudovanie, Stal, EMSS Energomashstroy ve Ukrossmetal Poltava Turbomechanicheskiy Zavod dökümhaneleriyle birlikte ülkedeki tüm tesisler çok büyük alanlara yayılmış ve çok fazla kişi istihdam ediliyor.
Bunun için de verimliliklerinin yeterli olmadı söylenebilir. Ortalamada ayda çalışan başı 1-2 ton döküm yapılmakta. Tesislerde mutlaka modernizasyon çalışmalarının yapılması gerekiyor. Yatırımcılar da maliyetlerin çok
yüksek olmadığı ve bu iyileştirme çalışmalarının kaçınılmaz olduğuna hemfikirler. Böylece üretimin maliyeti daha düşük olup, kalite bakımından rakip ülkelere
göre avantajlı olunacağı biliniyor. Fakat özel sektör büyük çaplı yatırımlardan yana olmadığından dolayı modernizasyon yatırımlarının devlet desteği ile daha gerçekçi olabileceği ortada. Bu da devlet politikasına bağlı bir durum olarak görülüyor.
Türkdöküm
21
DERNEKTEN
TÜDÖKSAD’dan Yeni bir Teknik Yayın:
Çelikler ve Dökme
Demirler İçin Kuramsal ve
Uygulamalı Metalografi
Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, her zaman destek verdiği ve yaygınlaşması için özveride
bulunduğu teknik yayınları arasına 6. sıraya yeni bir kitap ekledi.
M
etalurji sektöründe teknik yayınların çoğalması için maddi ve manevi desteğini esirgemeyen TÜDÖKSAD son olarak
Prof. Dr. Erdoğan Tekin’in özverili çalışması ve emekleriyle hazırlanan “Çelikler ve Dökme
Demirler İçin Kuramsal ve Uygulamalı Metalografi”
kitabının baskısını gerçekleştirdi.
Kitap içerik olarak; Metalografi bilimi ve Metalografi
inceleme yöntemleri, Metalografi numune hazırlama
işlemleri; ışık mikroskobu, elektron mikroskopları kuramsal ve uygulamaya ilişkin bir anlatım düzeninde
kabadağlama ile kabaincelemeler ve içyapı dağlamaları ile içyapı incelemeleri özenli bir yoğunlukta olacak şekilde oluşturuluyor. Çok sayıda dağlayıcı çizelgelerde sıralanıyor. Kalıntılara geniş yer verilen kitapta, içyapı değişimleri ve evreleri içeren içyapı örnekleri, oluşumları sıralanıyor. Özel çeliklerden hadfield
çeliği, takım çelikleri, paslanmaz çelikler ve dökme
demirler içyapılarıyla birlikte işlenen kitapta, karbonlanmış ve karbonsuzlaşmış çeliklere örnekler, çeliklerin kaynak
22
metalografisi, uygulamalarla ölçüm yöntemleri, standartlara göre uygulamalar ve son olarak konuya dair
sanayide yaşanan olaylardan örneklere yer veriliyor.
Yazar Prof. Dr. Erdoğan Tekin, Türkçe Dili’nde yazılmış kapsamlı başka bir Metalografi Kitabının olmayışının kendisini kamçıladığını, sanayide çalışan birçoğu da eski öğrencisi olan mühendislerin belirttikleri bu alandaki gereksinimlerinin kendisini daha önce
yayınlanan Demir Alaşımlarının Optik Metalografisi
kitabını güncelleştirmeye ve genişletmeye karar vermesinde etkili olduğunu belirtiyor. Yazar sözlerine
bu doğrultuda, Çelikler Ve Dökme Demirler İçin Kuramsal Ve Uygulamalı Metalografi’nin hem üniversite
öğrencilerinin hem de sanayide çalışan tüm mühendislerin temel gereksinimlerinden birini karşılamayı
ümit ettiğini ekliyor.
1938 yılında Salihli’de doğan Prof. Dr. Erdoğan Tekin,
ilk ve orta öğrenimini İzmir’de gördü. Namık Kemal
Lisesi’ni 1956’da birincilikle bitirdi. Devlet sınavını
kazanarak gittiği İngiltere’de Leeds Universitesi’nde
Metalurji Mühendisliği okudu. Doktorasını “Çeliklerin
Isıl İşlemi” üzerine yaptığı tez ile aldı ve 1965 yılı başında Türkiye’ye döndü.
ODTÜ Metalurji Mühendisliği Bölümü’nün kuruluşunda görev aldı. 2005 yılında yaş haddinden emekli oluncaya dek çok sayıda mühendis yetiştiren Dr.
Tekin’in verdiği M.Sc. ve Ph. D. tezleri çoğunlukla çeliklere ilişkin oldu.
Yazarın ilgi alanlarının başında, çelikler, temiz çelik üretim teknolojileri, çeliklerin
ısıl işlemleri ile yüzey işlemleri ve ışık
metalografisi ve elektron metalografisi geliyor.
Prof. Dr. Erdoğan Tekin’in yayınlanmış 9
kitabı ve 150’yi aşkın makale ve bildirisi
bulunuyor.
2011 Yılı Rakamları,
Yıllık Döküm Üretiminde
Artış Olduğunu Gösteriyor
Amerikan Dökümcüler Derneği (AFS) tarafından hazırlanan ve her yıl Aralık ayında
derneğin yayın organı Modern Casting’de yayınlanan Dünya Döküm Üretim Raporu’nun
2011 yılı sonuçlarını içeren araştırmanın 46. sayısı açıklandı. Söz konusu araştırmada
kullanılan Türkiye’ye ilişkin sektörel veri ve bilgiler TÜDÖKSAD tarafından derlenerek
AFS’ye iletilmektedir. Araştırmayı www.moderncasting.com internet adresinden alan
TÜDÖKSAD, tercüme ederek tablo ve grafiklere Türkiye Döküm sanayisine ilişkin
bilgileri ekliyor. Araştırmadaki Türkiye rakamları TÜDÖKSAD tarafından sağlanıyor.
24
D
(5,46) geçti. Rusya, Brezilya, Kore, İtalya ve Fransa döküm üretim ülkelerin ilk 10 sıralamasında 6. sıradan
sonra sırasıyla gelmektedirler. 2009 ve 2010 yılında olduğu gibi dünya döküm üretiminde ilk 10 ülke
toplam global döküm üretiminin yüzde 88’ini üretmektedir.
Dökümhane başına üretime göre, Amerika’da üretim
yüzde 24,5 arttı ve dökümhane başına 4.979 ton ile
ikinci oldu. Almanya’da 2011 yılında fabrika başına
üretim ciddi bir artış gösterdi (yüzde 14,4) ve dünyada fabrika başına döküm üretimi konusunda en
verimli ülke oldu: 8.933 ton. Asya’da ise 2011 yılında fabrika başına üretim düştü: Çin(- yüzde 9,7), Japonya(- yüzde 12). Verimlilik, toplam üretim rakamını verilen dökümhane sayısına bölerek bulunuyor.
Cencus raporunda toplam döküm üretim rakamının
yüzde 48’i pik, yüzde 25’i sfero ve yüzde 10’u çelik
döküm olarak verildi. Demirdışı metal dökümde yüzde 17’nin büyük bir çoğunlukla (yüzde 13) alüminyum döküm üretilmekte. 2011 yılında demirdışı döküm üretimi toplamda 1
milyon ton’dan fazla artış
Dökümhane Başına Üretim Miktarı:
gösterdi.
Dünya Döküm Üretimi 46.
En büyük 10 ülkede ve Türkiye’de
Census’u oluşturan bilgitesis başına üretim ortalaması (ton/tesis)
ler katılan ülkelerde buTürkiye; 2.156
lunan döküm sanayicileri
İtalya; 1.992
derneklerinden veya benzer kuruluşlarından alınFransa; 4.610
makta. Bu yılın rakamlaKore; 2.629
rında Hırvatistan, MeksiBrezilya; 2.524
ka, Moğolistan ve Ukrayna yer almadı. Bu ülkeler
Almanya; 8.933
2010 yılında verilen bilgiRusya; 3.468
lere göre değerlendirilmiş
Japonya; 2.591
oldu.
Slovakya 2010 yılında
A.B.D.; 4.979
bilgi paylaşmamıştı faHindistan; 2.221
kat bu yıl 71 bin ton üreÇin; 1.375
tim ile raporda bulunuyor.
0
1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000
Slovakya’nın metal döküm üretimi 2008 yılından
bu yana yüzde 56 oranında artış gösterdi. Bu üretimin çoğunluğunu 46 bin
2010 yılında döküm üretiminde büyük artış gösteren
ton ile alüminyum döküm oluşturuyor. Pik döküm ise
ülkelerde 2011 yılında büyüme hızı yavaşladı. Ancak
sfero’ya kaymış görülüyor (2 bin 700 ton pik, 18 bin
büyüme tamamen durmadı. Brezilya yüzde 3 büyü200 ton sfero döküm).
me gösterdi. Brezilya 2010 yılında 2009 yılına göre
yüzde 41 büyümüştü. Tayvan ise yüzde 11 büyüme
Ekonomik Etkilenmeler
gösterdi. Tayvan da 2010 yılında 2009 yılına göre
2011 rakamlarına göre global döküm üretimi 2008
yüzde 42 büyüme göstermişti.
yılı öncesi rakamlarına ulaşmış bulunuyor. Fakat
2011 yılında dünya döküm üretiminde sıralamalabazı ülkelerde üretimde durgunluk devam ediyor.
rı değişse de ilk on ülke değişmedi. ABD, Hindistan’ı
Japonya’da yaşanan tsunami ve nükleer felakete rağçok az bir farkla geçerek tekrar 2. sıraya yerleşti, dimen, 2011 yılında bu ülkenin döküm üretiminde yüzğer ilk 10 ülkelerin sıralaması 2010 yılına göre değişde 15 artış yaşandı, fakat 2008 yılı öncesi rakamlara
medi. Çin 41,3 milyon ton ile birinci sırayı aldı. İkinci
ulaşılamadı. Dünya döküm üretiminde ilk 10’da olan
sırada olan ABD’yi ( 10 milyon ton) Hindistan 9,9 milülkelerde Amerika üretim rakamları da 2008 kriz ön
yon ton ile takip etti. Japonya 5,47 ton ile Almanya’yı
ünya döküm üretimi 2011 yılında 2010
yılına göre yüzde 7,5 artış ile 98,6 milyon ton oldu. Bu rakam 2008 yılı üretimini geçtiği gibi 2007 yılında en yüksek üretim olan 94,9 milyon ton’u da geçmiş bulunuyor. Bu
rakamlar global metal döküm endüstrisinin ekonomik gerilemeden çıktığının göstergesi.
2011 yılında döküm üretim datalarını paylaşan 37
ülke’den 28’i yıllık büyüme gösterdi. Beş ülkede daralma gözlenirken, Belçika 2011 yılında 2010 yılına
göre 51.035 ton fark ile yüzde 53 düşüş gösterdi. Raporda, Danimarka, Pakistan, Slovenya ve Güney Afrika ülkelerinde döküm üretiminde daralma olduğu
gözlendi.
2011 yılına göre üretimde daralma gösteren ülkeler
sayı olarak 2010 yılına göre daha fazla olsa da ciddi
büyüme gösteren ülkeler mevcut. Bunlar; Bosna Hersek (31.770 ton fark ile yüzde 169), Çek Cumhuriyeti
(115,568 ton fark ile yüzde 34) ve ABD (1.769.767 ton
fark ile yüzde 21.5).
Türkdöküm
25
cesi rakamlara gelemedi. Rusya 2008 öncesi rakamların epey altında üretim gösterdi, buna karşılık Çin,
Hindistan ve Kore üretim rakamları 2008 kriz öncesi rakamlarının üstünde. 2008 kriz öncesi üretim rakamlarını geçen diğer ülkeler ise şunlardır: Macaristan, Polonya, Slovakya, Portekiz, Güney Afrika ve Türkiye.
Dökülen Metallere göre
Dünya Döküm Üretimi:
Pik döküm dünya
üretimine en fazla katkı
sağlayan malzeme
olarak, 98.6 milyon
tonluk toplam üretimin
47.3 milyon tonuna
karşılık gelmektedir.
Sfero döküm üretimi
2010 seviyelerinde
gerçekleşirken çelik
döküm az da olsa
yükselmiştir. Demirdışı
döküm üretimi 1 milyon
tondan fazla
artmıştır.
26
Ülkelerin Dökümhane Sayıları
Demir Çelik Demir Toplam Ton/
Ülke
tesis
dışı
643 362 1.005
2.010 4.979
A.B.D.
215
612 8.933
344
53
Almanya
27
70 4.427
39
4
Avusturya
19
33 1.393
7
7
Belçika
4
13 3.891
3
6
Bosna Hersek
545 201
1.325 2.524
579
Brezilya
86
178 2.584
59
33
Çek Cum
30.000 1.375
Çin
9
20 4.197
11
Danimarka
14
36 2.759
16
6
Finlandiya
96
444 4.610
311
37
Fransa
43
180 2.361
84
53
Güney Af.
15
42 1.281
24
3
Hırvatistan
4.500 2.221
Hindistan
226
436 1.323
210
İngiltere
32
117 2.644
72
13
İsveç
18
72 1.211
50
4
İsviçre
154
1.111 1.992
914
43
İtalya
808
2.113 2.591
78 1.227
Japonya
38
175 4.035
110
27
Kanada
515 145
890 2.629
230
Kore
24
67 2.418
36
7
Macaristan
175 167
681 2.425
339
Meksika
24
42 350
3
15
Moğolistan
7
18 3.618
8
3
Norveç
1.700
1.900 169
150
50
Pakistan
35
81 1.877
39
7
Portekiz
51
149 810
55
43
Romanya
1.240 3.468
Rusya
16
48 1.759
17
15
Sırbistan
12
51 1.392
32
7
Slovakya
12
65 2.861
50
3
Slovenya
597
665 2.156
395
68
Türkiye
400 2.500
Ukrayna
DÜNYA DÖKÜM ÜRETİMİNİN
METALLERE GÖRE DAĞILIMI 2011
DemirDışı;
16.216.333;
16,4%
Bölgesel Üretim
2011 yılında bazı bölgelerin 2008 kriz öncesi döküm
üretimin durumu:
Avrupa yüzde 10 altta, Kuzey Amerika yüzde 7 altta,
Rusya yüzde 45 altta, Çin yüzde 23 yukarıdadır, Hindistan yüzde 47 yukarıdadır.
Çelik;
10.342.738;
10,5%
Pik;
45.870.050;
46,5%
Sfero;
26.164.001;
26,5 %
En büyük 5 ülkede ÜRETİMİN METALLERE GÖRE DAĞILIMI
12
10
8
6
4
2
Milyon
Ton
0
Çin
A.B.D.
Pik
Hindistan
Sfero+Temoer
Japonya
Rusya
Çelik
Demirdışı
Türkiye
Türkdöküm
27
Russia:
4.3 million tons
Japan:
5.5 million tons
Europe:
15.9 million tons
North America:
12.4 million tons
China:
41.3 million tons
India:
10 million tons
Brazil:
3.3 million tons
En Büyük 10 Döküm Üreticisi Sıralaması
28
1. ÇİN (1)
41,2 milyon ton
Pik 20,0 m ton
Sfero 10,3 m ton
Çelik 5,4 m ton
Demirdışı 5,4 m ton
6. RUSYA (6)
4,3 milyon ton
Pik 2,20 m ton
Sfero 897,000 ton
Çelik 731.000 ton
Demirdışı 473.000 ton
2. A.B.D. (3)
10,00 milyon ton
Pik 3,06 m ton
Sfero 3,84 m ton
Çelik 980.000 ton
7. BREZİLYA (7)
3,34 milyon ton
Pik 1,98 m ton
Sfero 812.000 ton
Çelik 270.000 ton
3. HİNDİSTAN (2)
9,99 milyon ton
Pik 6,86 m ton
Sfero 1,09 m ton
Çelik 1,14 m ton
8. G. KORE (8)
2,34 milyon ton
Pik 1,08 m ton
Sfero 652.000 ton
Çelik 160.000 ton
4.JAPONYA (5)
5,47 milyon ton
Pik 2,23 m ton
Sfero 1,63 m ton
Çelik 218.000 ton
9. İTALYA (9)
2,21 milyon ton
Pik 692.000 ton
Sfero 469.000 ton
Çelik 73.000 ton
5. ALMANYA (4)
2,46 milyon ton
Pik 2,57 m ton
Sfero 1,69 m ton
Çelik 217.000 ton
10. FRANSA (10)
2,05 milyon ton
Pik 734.000 ton
Sfero 831.000 ton
Çelik 108.000 ton
13. TÜRKİYE (13)
1,43 milyon ton
Pik 625.000 ton
Sfero 485.500 ton
Çelik 152.700 ton
Not: Önceki yıl sırası parantez içindedir.
Dünya Döküm Üretim Miktarlarının Metallere ve Ülkelere Göre Dağılımı
Ülke
A.B.D.
Almanya
Avusturya
Belçika
Bosna Hersek
Brezilya
Çek Cum
Çin
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Güney Af.
Hırvatistan
Hindistan
İngiltere
İspanya
İsveç
İsviçre
İtalya
Japonya
Kanada
Kore
Macaristan
Meksika
Moğolistan
Norveç
Pakistan
Polonya
Portekiz
Romanya
Rusya
Sırbistan
Slovakya
Slovenya
Tayvan
Türkiye
Ukrayna
Toplam 2011
Toplam 2010
Toplam 2009
Toplam 2008
Toplam 2007
Toplam 2006
Toplam 2005
Toplam 2000
Toplam
Diğer
Çelik Bakır Alaşımları Aluminyum Magnez yum Zamak
Pik Sfero+ Temper
60.000 10.008.000
99.000 181.000
1.523.000
263.000
977.000
3.943.000
2.962.000
80 5.466.696
14.890 37.939
843.745
78.109
217.548
1.733.374
2.541.011
309.892
5.937 13.717
129.438
18.600
101.600
40.600
45.964
341
823
6.800
38.000
50.588
25.394
7.550
5.316
2.667
9.661
3.343.685
3.681
4.617
251.640
14.245
270.302
835.644
1.963.556
459.945
854
8.545
80.049
4.842
94.013
73.574
198.068
415.000 41.260.000
4.150.000
830.000
10.790.000 5.395.000
19.680.000
83.935
290
3.172
1.273
47.400
31.800
99.322
222
4.032
3.575
17.008
46.359
28.126
2.457 2.046.826
22.628
326.777
19.964
108.900
831.600
734.500
425.000
2.200
300
25.000
17.000
115.000
117.500
148.000
53.797
661
230
11.652
459
1.313
17.375
22.107
9.994.000
900.000
1.156.000 1.140.000
6.798.000
576.900
1.000
8.600
114.500
11.000
76.000
219.800
146.000
647 1.243.756
9.056
112.989
9.664
77.200
589.300
444.900
309.300
3.600
2.200
40.800
10.600
22.800
52.800
176.500
87.189
1.436
20.826
2.127
1.900
40.500
20.400
800 2.213.287
6.850 63.800
833.000
73.830
73.658
469.051
692.298
6.414 5.474.008
28.487
1.272.528
83.140
218.181
1.675.013
2.190.245
706.168
221.083
14.560
92.131
0
378.394
12.100 2.340.200
413.400
25.500
160.600
674.100
1.054.500
162.001
167
3.710
570
99.412
1.303
6.027
23.183
27.629
1.651.679
1.007
109
600.469
140.701
78.746
58.947
771.700
14.700
240
180
60
12.000
220
2.000
65.130
5.695
1.274
3.661
38.995
15.505
322.000
8.000
16.000
50.000
24.000
224.000
983.751
14.628
256.112
8.411
71.400
161.400
471.800
152.067
476
15.490
8.470
8.475
77.882
41.274
120.653
19
83
8.000
43.499
6.168
23.091
2.981
36.812
4.300.000
9.460
33.110
373.670
56.760
731.000
1.238.400
1.857.600
84.423
3.950
1.520
4.129
2.607
10.260
27.817
34.140
71.000
46.000
4.100
18.200
2.700
185.978
210
2.910
650
30.377
1.582
37.723
35.761
76.765
2.030 1.447.582
5.698 73.838
283.144
35.070
71.085
232.258
744.459
1.433.700
12.500
145.000
13.000
152.700
485.500
625.000
1.000.000
45.000
275.000
40.000
640.000
181.931 490.986 546.941 98.593.122
1.754.294 13.242.181
25.889.001 10.617.738
45.870.050
196.685 528.978 1.193.449 91.673.839
1.652.401 10.879.515
23.451.711 10.215.376
43.258.296
152.774 473.170 472.056 80.343.064
1.379.467 10.237.431
20.979.786 9.032.549
37.615.831
268.675 664.136 916.997 93.449.270
1.808.580 10.932.434
25.346.221 10.538.385
42.958.542
278.496 939.394 165.294 94.919.007
1.596.834 12.727.106
23.978.423 10.183.295
44.917.143
357.892 941.461 151.330 92.515.626
1.672.068 12.282.534
23.218.895 9.938.806
42.539.286
239.227 936.661 195.848 85.159.732
1.511.270 11.651.525
28.824.814 9.002.724
40.797.563
104.873 829.651 213.552 64.750.239
8.045.648
1.058.120
14.094.540 6.369.684
34.034.171
Dökümhane başına üretime göre, Amerika’da üretim yüzde 24,5 arttı
ve dökümhane başına 4.979 ton ile ikinci oldu. Almanya’da 2011
yılında fabrika başına üretim ciddi bir artış gösterdi ve dünyada fabrika
başına döküm üretimi konusunda en verimli ülke oldu: 8.933 ton.
Asya’da ise 2011 yılında fabrika başına üretim düştü
Türkdöküm
29
CAEF
Avrupa Döküm Sanayi
Eğilim Göstergeleri
CAEF tarafından Avrupa ülkeleri dökümhanelerinden alınan bilgiler ile hazırlanan göstergelerde
sektörün mevcut durumu ve 6 ay sonrası için beklentiler değerlendirilerek grafik hale getiriliyor.
FISI
Avrupa Döküm Sanayi Eğilimi Göstergeleri (Demir Grubu) Kasım 2012
85
80
75
70
Kaynak: CAEF, Index May 2007 = 100
65
60
55
50
45
40
Eyl.08 Oca.09 May.09 Eyl.09 Oca.10 May.10 Eyl.10 Oca.11 May.11 Eyl.11 Oca.12 May.12 Eyl.12 Oca.13
mevcut durum
altı ay sonrası için beklenti
FISI
Avrupa Döküm Sanayi Eğilimi Göstergeleri (Demirdışı Grubu) Kasım 2012
85
80
75
70
Kaynak: CAEF, Index May 2007 = 100
65
60
55
50
45
40
Eyl.08 Oca.09 May.09 Eyl.09 Oca.10 May.10 Eyl.10 Oca.11 May.11 Eyl.11 Oca.12 May.12 Eyl.12 Oca.13
mevcut durum
30
altı ay sonrası için beklenti
CAEF
Dökümde Yeni Trend ve
Beklentiler Prag’da
Tartışıldı
Avrupa Döküm Birliği (CAEF) ve Avrupa Döküm Tedarikçileri Derneği (CEMAFON)
tarafından 21-22 Eylül’de Prag’da düzenlenen 7. Uluslararası Döküm Forumu, farklı
ülkelerden gelen sektör temsilcilerine ana trend ve beklentileri tartışma fırsatı verdi.
U
luslararası Döküm Forumu, Avrupa Döküm
Birliği (CAEF) ve Avrupa Döküm Tedarikçileri Derneği (CEMAFON) tarafından organize
edilen 7. Uluslararası Döküm Forumu, 21-22
Eylül tarihlerinde Çek Cumhuriyeti’nin başkenti Prag’a
gerçekleştirildi.
Döküm sektöründen 240 temsilcinin katılım gösterdiği forumda, makine mühendisleri, döküm kimyasalları
endüstrisi temsilcileri, sektör tedarikçileri, döküm sanayisi müşterileri sektör adına gelecek beklentilerini, zorlukları ve trendleri tartışma fırsatı buldular.
Forum süresince dünyanın farklı bölgelerinden gelen
döküm üreticileri bölgelerin sektörel durumları hakkında bilgi ve görüşlerini aktardı. Kuzey Amerika, Güney
Amerika, Japonya, Rusya, Hindistan, Çin ve Avrupa’dan
katılım gösteren ve dünya döküm sektörünün yüzde
90’ını temsil eden konuşmacılar, dünya döküm endüstrisinin ana trend ve bölgesel zorlukları hakkında aktarımlarda bulundu.
“Global düşün, lokal uygula” anlayışına vurgu yapan
CEMAFON Başkanı Gabriele Galante, “Tedarikçilerin ya-
tırım sonuçları değerlendirildiğinde bir yandan Asya’ya
kayma izlenimleri dikkat çekerken diğer yandan ise
ABD ve Avrupa’da da yeniden sanayileşme hareketi gözlemleniyor. ABD, Asya ve Avrupa’daki yatırım durumlarını inceleyen uzmanlar, bireysel yatırım felsefeleri ve faktörleri belirleyip tek yönlü yatırım olmadığına
karar verdiler” dedi.
Galante, “Diğer yandan döküm müşterilerinin ihtiyaçları da durmaksızın devam ediyor. Ağır vasıta endüstrisi yeni motor konseptleri geliştiriyor ve gelecek ihtiyaçları belirleyici oluyor. Yeniliklere açık döküm, fonksiyonel ve daha hafif döküm ile birlikte enerji ve CO2 etkili
kullanım ihtiyaçlar arasında sayılıyor. Öte yandan, uzay
endüstrisinin döküm ihtiyaçlarını çok az sayıda uzmanlaşmış dökümhane karşılamakta. Ayrıca biyonik sanayisi de önümüzdeki yıllarda yön belirleyici olacak. Bu Avrupa döküm endüstrisi için bir avantaj sağlayabilir. Dökümhaneler, müşteri ve üniversiteler arasında geleneksel yardımlaşma ve teknoloji araştırma işbirliği bu hedeflerine ulaşmak için iyi bir zemin sağlıyor” şeklinde
konuştu.
Türkdöküm
31
ÜYELERDEN
Gedik Döküm İsveç
ve Almanya’daydı
Hendek’te bu yıl devreye aldığı kum döküm tesisini yeni hatlar ekleyerek genişleten
Gedik Döküm ve Vana, İsveç’te Elmia Subconstructors Fuarı ve Almanya’da Valve World
Expo Fuarı’na katılarak ürünlerini sergiledi.
G
edik Döküm ve Vana A.Ş., İMMİB’in (İstanbul
Maden ve Metaller İhracatçı Birlikleri) düzenlediği Milli Katılım organizasyonuyla 6-9 Kasım tarihlerinde İsveç’in Jönköping şehrinde
düzenlenen Elmia Subconstructors Fuarı’na katıldı.
Yoğunlukla İskandinav ülkelerinin katılımcı ve ziyaretçi olarak yer aldığı fuarda Türkiye pavilyonunda 6 firma
yer aldı. Bu fuarla birlikte ilk kez bir İskandinav ülkesine
milli katılım gerçekleştirilmiş oldu. Türkiye Cumhuriyeti
İsveç Büyükelçiliği Ticaret Ataşesi de fuar süresince Türkiye pavilyonunda katılımcılara destek verdi.
İskandinav ülkelerinden pek çok büyük sanayi kuruluşunun katıldığı fuara, İsveç üniversitelerinin araştırma
birimleri de yoğun ilgi gösterdi. Günde 4 bin civarında kişinin ziyaret ettiği Elmia Subconstructors Fuarı’nda
Gedik standına Türkiye’de üretim konusuna sıcak bakan
endüstri şirketlerinin ilgisi büyüktü. Fuarda, Gedik Döküm ve Vana’nın Hendek’te bulunan yeni modern kum
döküm işletmesinin de tanıtımı yapılırken özellikle otomotiv sanayisinde faaliyet gösteren İskandinav ülkeleri ile işbirliği fırsatları konusunda görüşmeler gerçekleştirildi.
34
Gedik Döküm ve Vana 27-29 Kasım tarihlerinde
Almanya’nın Düsseldorf şehrinde düzenlenen Valve
World Expo Fuarı’na katıldı. 50 ülkeden katılımcıların
yer aldığı fuarda Çin ve Hint firmalarının çokluğu dikkat
çekti. 10 bin 300 kişinin ziyaret ettiği fuar esnasında 60’a
yakın seminer ve workshop düzenlendi.
15.700 metrekarelik bir alanda düzenlenen fuarda Gedik standını ziyaret edenler arasında dünyanın çeşitli ülkelerinden önemli şirketler de mevcuttu. Türkiye’de üretime yönelik yoğun ilginin gözlemlendiği fuarda sergilenen TERMO’nun API 6D normuna uygun sertifikalı vanaları özellikle Orta Doğu ülkelerinden gelen ziyaretçilerin ilgisini çekti. Stantta ayrıca yüzde 100 yerli kelebek
vanalar, gemi sanayisi için üretilen bronz vanalar, üç eksenli kelebek vana, hassas ve kum döküm parçaları ile
GeKa kaynak sarf malzemeleri sergilendi.
Gedik Döküm ve Vana A.Ş., Hendek’te 2012 yılının ilk
aylarında devreye aldığı kum döküm tesisini yeni hatlar
ekleyerek genişletmeye devam ediyor.
Gedik Döküm, 20 ton/saat kapasiteli yeni FTL reçineli kalıplama hattı, 1200x1000mm model arabasıyla ve
1000x800x800mm model bağlama kapasitesiyle yeni
ÜYELERDEN
otomatik hattını devreye aldı. Sistemde 1200 kg’a kadar tek parça dökülebiliyor.
Bu yeni sistem kum mikseri, roll-over,
carousel sistemi, otomatik döküm
hatları, sarsak, soğutucu ve ayırıcıdan oluşuyor. Sistem 2 ton/saat kapasiteli çift potalı, dual track indüksiyon
ocakları ile besleniyor. Gedik Döküm,
büyük ebatlı sfero üretimlerini bu sistemde gerçekleştiriyor.
Gedik Döküm ve Vana yeni tesiste üstün özellikli vanalar geliştirmeye devam ediyor. Son olarak Termo–Valco işbirliği ile üç eksenli kelebek vana
üretimine başladı. Enerji santralleri ve
yüksek sıcaklıkta kullanılan üç eksenli kelebek vanalar DN150…1200 ebatlarında ve PN16–40 basınç sınıflarında
üretiliyor. Çift yönlü sürtünmesiz kapama, esnek metal
conta ile sıfır sızdırmazlık, yüksek sıcaklıkta ve soğutmada kullanım, sertleştirilmiş sit yüzeyi gibi özelliklere sahip olan TERMO üç eksenli kelebek vanalar istenilen boyut ve normlarda (DIN, ASME) üretiliyor.
Termo–Valco ortaklığı ile üretilen bir diğer ürün olan
yüksek basınçlı glob vanalar ise PN100 basınç sınıfında,
DN15…125 ebatlarında üretiliyor. Yüksek basınçlı enerji santralleri, endüstriyel tesisler, petrol ve petrokimya tesislerinde kullanılan vanalardan gövde malzemesi
1.0460 olarak üretilenler 400°C, 1.7335 olarak üretilenler ise 550°C’ye kadar dayanıklılık gösteriyor. Genellikle kaynak boyunlu (BW) olarak üretilen yüksek basınçlı glob vanaların üretimi Türkiye’de ilk kez Gedik Döküm
ve Vana tarafından gerçekleştirildi.
Gedik Döküm ve Vana A.Ş.’nin 2012 yılında üretimine
başladığı API 6D sertifikalı küresel vanalar 150 class-300
class basınç sınıflarında, DN50…300 ebatlarında ve
ASME standartlarında üretiliyor. Üç parçalı ve alttan yataklı küre (turinnion) dizaynı ile ve her türlü aktüatör
kullanımına uygun tasarlanan API vanalar genellikle
doğalgaz, petrol ve petrokimya tesislerinde kullanılıyor.
Türkdöküm
35
ÜYELERDEN
Erkunt’tan
Sektörde Bir İlk
Ankara’nın köklü sanayi kuruluşu ve döküm sektörüne getirdiği ilklerle tanınan Erkunt Sanayi
A.Ş kalite yönetim sistemlerine Enerji Yönetim Sistemini de ekledi. Erkunt, henüz dünya
genelinde çok az sayıda firmanın sahip olduğu ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi’ ni kurup,
belgelendirerek sektördeki öncülüğünü bir kez daha gösterdi. Böylece döküm sektöründe ISO
50001 Enerji Yönetim Sistemi belgesini alan ilk firma oldu.
İ
malat sanayisinde enerji kullanımının çok önemli olduğu günümüzde, enerji yönetimiyle ilgili çalışmalar da önem kazanmaya devam ediyor. Sanayide enerji veriminin öne çıktığı günümüzde, artan enerji maliyetleri enerjinin her geçen gün daha büyük bir gündem haline gelmesine neden oluyor. Bilindiği gibi enerji maliyetleri döküm üretimi için de apayrı bir öneme sahip. Döküm sektöründe toplam üretim
maliyetinin yüzde 15’ini enerji maliyetleri oluşturuyor.
Özellikle elektrik enerjisi döküm üretiminde önemli bir
yere sahip. Bu durum enerji ücretlerine her hangi bir
müdahalesi olamayan döküm üreticilerini, enerjinin
daha da verimli kullanılmasına yönelik yöntemler aramaya itiyor.
Bu bağlamda Erkunt Sanayi A.Ş; kaynakların etkin kullanımına, enerji maliyetlerin düşürülmesine ve enerji performansının izlenip iyileştirilmesine katkı sağlayan ve en önemlisi Avrupa’nın son dönemde en önem
verdiği konulardan biri olan karbon salınımını azaltmaya yönelik çevreci süreçleri desteklediğini gösteren
ISO 50001 belgesini, uluslararası bir denetim kuruluşu olan BVQI’ın Aralık 2012’de gerçekleştirdiği denetim
sonucunda almaya hak kazandı.
Erkunt Sanayi, böylece Türkiye’de farklı sektörlerde şu
ana kadar ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi belgesi-
36
ni alan, kendi sektörlerinin öncüsü, sayılı firma arasında yerini aldı.
Tasarımdan üretim proseslerine, makine ekipman alımına kadar her aşamada önemli enerji boyutlarını değerlendiren Erkunt Sanayi A.Ş, kurulan sistem sonucu
yapılacak iyileştirme çalışmaları ile enerji maliyetlerini
yüzde 10 oranında azaltmayı hedefliyor.
ISO 50001
ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Avrupa’ya
özgü olan EN 16001 standardından yola
çıkılarak hazırlanan ve 15 Haziran 2011’de
İngiltere’de BSI Group tarafından yayınlanan
yeni uluslararası enerji yönetimi sistemleri
standardıdır. EN 16001 standardından farklı
olarak ISO 50001 standardının uluslararası
geçerliliği bulunmakta. Bu standart, öncelikle
şirketlerin enerji kullanımı konusunda mevcut
durumlarını tespit etmeleri, bu
tespitler
doğrultusunda tüketimlerini azaltmak ve
enerji verimliliği arttırmak için fırsatlar
belirlemelerini, mevcut süreçlerinde tespit
edilen fırsatları uygulamaya koymaları
konusunda yol göstermekte.
HABER
11. Sanayi Kongresi
ve İnovasyon Sergisi
Gerçekleştirildi
İSO 11.Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi, 19-20 Aralık 2012 tarihlerinde “Sürdürülebilir
Rekabet Gücü: Bölgesel Üretim, Küresel Güç” teması ile İstanbul Kongre Merkezi’nde
gerçekleştirildi. Kongre her yıl olduğu gibi bu yıl da yoğun ilgi gördü.
İ
stanbul Sanayi Odası’nın
düzenlediği 11. Sanayi Kongresi ve İnovasyon Sergisi, İstanbul
Kongre
Merkezi’nde 19-20
Nihat Ergün
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı
Aralık 2012 tarihlerinde gerçekleştirildi. “Sürdürülebilir Rekabet Gücü: Bölgesel Üretim, Küresel Güç” teması ile düzenlenen kongreye
başta KOBİ’ler olmak üzere sanayiciler, kamu yöneticileri, iş dünyası, üniversite ve sivil toplum kuruluşları temsilcileri geniş katılım ve yoğun ilgi gösterdi.
38
Açılışa Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün
de katıldı.
Sanayi Kongresi kapsamında yer alan İnovasyon
Sergisi’ne ise, sanayi kuruluşları, üniversiteler ve
araştırma kurumlarının yenilikçi ürün ve sonuçlanmış projeleri ile inovasyonun finansmanına aracılık
eden destek hizmetleri; “Bilgi”, “Fikir ve Proje” ve “İnovasyon” tematik alanlarında bir araya geldi.
Kongrenin açılış konuşmasını yapan İstanbul Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, 11. Sanayi Kongresi’nin temasının “Bölgesel Üretim, Küresel Güç” olarak belirlenmesindeki amacı, merkeze Türkiye’yi koyan, entegre bir anlayışla, üretim ve
dolayısıyla satış kapasitesini tüm bölgeye yaymak,
üretim ağını genişletmek olarak açıkladı. Küçük, ko-
nuşmasında “Ekonomideki üstünlüğünü üretim gücünden alan Türkiye’nin
dünyanın ilk 10 ekonomisi arasına girmek gibi hedeflerini
gerçekleştirebilmek,
işsizlik başta olmak
üzere, ekonomik ve
sosyal
sorunlarını
Tanıl Küçük
çözmek için yapmaİstanbul Sanayi Odası Başkanı
sı gereken, üretim
kapasitesini daha da
artırmak, sanayisini daha da güçlü hale getirmektir”
ifadelerine yer verdi.
Tanıl Küçük’ün konuşmasının ardından söz alan İstanbul Sanayi Odası Meclis Başkanı Erdal Bahçıvan
ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Başkanı İbrahim Turhan da Türkiye ekonomisine ilişkin genel değerlendirmeler yaptılar.
Açılışa katılan Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün konuşmasında Türkiye ekonomisinin, son
10 yıl içinde gerçekten de çok önemli bir değişim yaşadığını belirterek güvenin ve istikrarın adresi haline geldiğini ifade etti. Bir yandan makro dengeleri
yerli yerine oturturken, diğer yandan reel sektör kaynaklı ve istikrarlı bir büyüme dönemini de hep birlikte tecrübe ettiklerini belirten Ergün, bu süreçte, doğru ekonomi politikaları kadar, demokratikleşme, teknoloji ve dış politika gibi alanlarda attıkları adımların
da büyük önemi olduğuna işaret etti.
Açılış konuşmaların ardından Sanayi Kongresi kapsamında 4. kez gerçekleştirilen İnovasyon Sergisi gezildi. Firmalar ve kurumların, sergiye konu ürün veya
sonuçlanmış projelerini “Bilgi”, “Fikir ve Proje” ve “İnovasyon” tematik alanlarında yer verdikleri standlar
katılımcıların ve ziyaretçilerin yoğun ilgisini gördü.
Bu yıl, Kongrenin birinci gününün konuk konuşmacısı; strateji, küreselleşme ve gelişmekte olan pazarlar konularında dünyanın önde gelen uzmanlarından
olan Maryland Üniversitesi Küresel Strateji ve Girişimcilik Profesörü, “China India Institute” Baş Danışmanı, Stanford Üniversitesi ve INSEAD Strateji Profesörü Dr. Anil Gupta oldu. Gupta, “Dünya Pazarının
Değişen Dinamikleri” başlıklı bir konuşma gerçekleştirdi.
Kongrenin ikinci günü ise küresel strateji, pazarlama
ve uluslararasılaşma konularında dünyanın önde gelen otoritelerinden, China Europe International Business School, China Innovation Centre Yönetim Profesörü ve Direktörü Prof. George Yip, “Küresel Oyuncu
Olmak” konulu bir sunum gerçekleştirdi.
Kongrenin ana teması olan “Sürdürülebilir Rekabet
Gücü: Bölgesel Üretim, Küresel Güç”, iki gün süren
oturumlarda farklı konuşmacıların ve konukların katılımı ile gerçekleştirildi.
Türkdöküm
39
ÜYELERDEN
Erkunt’a
Avrupa’dan Ödül
Erkunt Sanayi A.Ş, Avrupa İş ödülleri Türkiye şampiyonu oldu.
Bu ödülle Avrupa’da ülkemizi temsil edecek. İthalat/İhracat
kategorisinde yarışan Erkunt Sanayi’ye ödülü İstanbul’da
düzenlenen törende verildi.
Y
arım asrı aşan uzmanlığı ve ileri teknolojisi
sayesinde yüzde 80 ihracat kapasitesine sahip Erkunt Sanayi A.Ş, Avrupa’nın en prestijli iş ödülleri yarışması olarak kabul edilen
Avrupa İş Ödülleri 2012-13’te Ulusal Şampiyon seçildi. Zorlu bir rekabetin ardından 19 Ulusal Şampiyon
arasında yerini alan Erkunt Sanayi A.Ş, “İthalat/İhracat” kategorisinde “Ruban d’Honneur” için yarışacak.
Avrupa İş Ödülleri, 2007 yılından bu yana temel ilkeleri olan ticari başarı, inovasyon ve iş ahlakı ile parlayan şirketleri ödüllendiriyor. Esas amacı ise; Avrupa‘da
alanındaki en iyi işletmeleri tanımak ve bu işletmelerin faaliyetlerine dikkat çekmek, kendilerini rakipleriyle kıyaslama yoluyla en iyisini öğrenmelerini sağlamak ve Avrupa iş dünyasının gelecekteki durumu için
fikir alışverişini teşvik etmek olarak biliniyor.
40
6 ay süresince Avrupa’daki 27 ülkeden 15 bin şirket
temel ilkelere göre analiz edildi. 10 kategori ve 4 aşamadan oluşan yarışmada “İthalat/İhracat” kateforisinde yarışan Erkunt Sanayi A.Ş, Avrupalı ünlü iş adamları, akademisyenler ve girişimcilerden oluşan bir jüri
değerlendirmesinden de geçerek Mayıs 2012’de Ülke
Finalisti olmaya hak kazandı.
Erkunt Sanayi A.Ş., 60 yıllık bilgi, deneyim ve vizyoner bakış açısıyla elde ettiği ihracat başarısını anlattığı video sunum, Ağustos 2012’de değerlendirilmişti.
Avrupa’nın başarılı şirketleri arasındaki konumu Aralık 2012’de “Ulusal Şampiyonluk” ile tescillenmiş oldu.
Erkunt Sanayi A.Ş Genel Müdürü Erdoğan Nas, İstanbul Conrad Otel’de düzenlenen ödül töreniyle sertifikayı Avrupa İş Ödülleri CEO’su Adrian Tripp’in elinden aldı.
BOYALAR
FİLTRASYON
BESLEYİCİ SİSTEMLERİ
OCAK VE POTA
ASTARLARI
METAL TRETMANLARI
REÇİNELER
POTALAR
HOLLOTEX* | SEDEX* | SIVEX* | STELEX* PrO | STELEX ZR | RODEX*
THE POWER OF 2
Hayatın her alanında güzel bir ahenk vardır. Örneğin, yüksek kaliteli
döküm parçalar elde edebilmeniz için bizim teknolojimiz ve sizin
dökümhaneniz. Veya günlük hayatta kullandığımız mükemmel
teknolojileri üreten mühendislerin ellerinde sizin döküm parçalarınız.
Dökümhane uzmanlarımız filtrasyon ihtiyacınıza uygun yenilikçi
çözümler geliştirmenize yardımcı olmak için her zaman hazırlar.
Bizim ürünlerimiz, hizmetlerimiz ve uzmanlığımız ve sizin becerileriniz
ve proses bilginizle dökümhane operasyonlarınızın gerçek potansiyelini
ortaya çıkaralım.
Fireyi düşürmek, yüzey kalitesini iyileştirmek, hataları önlemek veya
mekanik özellikleri artırmak isterseniz, Foseco’ya güvenebilirsiniz.
Her türlü dökümhane ihtiyaçlarınız için, bizimle irtibata geçin.
Sizin dökümhaneniz ve Foseco. Çözüm üreten ortaklık.
ŞİMDİ YERLİ
* HOLLOTEX, SEDEX, SIVEX, STELEX ve RODEX Vesuvius Grubu’nun tescilli markasıdır ve lisanslı kullanılabilir.
Telefon: 0262 677 1050
Faks:
0262 677 1060
[email protected]
www.foseco.com.tr
ÇEVRE
Atık Döküm Kumunun Uygun
Gerikazanım/Tekrar Kullanım
Ve Bertaraf Yöntemlerinin
İncelenmesi
Dr. Hatice Merve Başar
Prof.Dr. Nuran Deveci Aksoy
TÜBİTAK Marmara Araştırma
Merkezi Çevre Enstitüsü
[email protected]
İstanbul Teknik Üniversitesi
Kimya Mühendisliği Bölümü
[email protected]
ÖZET
İTÜ 13. Endüstriyel Kirlenme
Kontrolü Sempozyumu ve “Atık
Döküm Kumunun Geri Kazanım
Uygulamaları”
Endüstriyel kirlenme kontrolü, gelişen proses ve arıtma teknolojilerine bağlı olarak
hem dünyada hem de ülkemizde önemli bir
araştırma-geliştirme alanı olma özelliğini koruyor. Bu nedenle, endüstriyel atıkların uzaklaştırılması ve yönetimi konusundaki araştırma ve uygulamaların ortaya konması ve sonuçlarının bilimsel seviyede tartışılması büyük önem taşıyor. Bu konulardaki yeni yaklaşımların ve uygulamaya yönelik çalışmaların paylaşılması gereği uzun yıllar önce ortaya çıkmış ve İstanbul Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü tarafından başlatılan
“Endüstriyel Kirlenme Kontrolü Sempozyumu” ile bir ortam bulmuştur.
Düzenli olarak iki yılda bir gerçekleşen, bilim
insanlarının, mühendislerin, uygulamacı kuruluşların ve bizzat endüstrilerden katılımcıların gerek çalışma verileri gerekse tecrübeleriyle endüstriyel atık uzaklaştırılması ve yönetimi konusundaki araştırma ve uygulama
sonuçlarını ortaya koydukları, tartıştıkları bu
platformda sunulan bildirilerden biri de döküm sanayisini yakından ilgilendiren “Atık döküm kumunun geri kazanım uygulamaları”
başlıklı bildiri oldu.
Bu sayımızda özetine yer verdiğimiz Sayın Merve Başar’ın bu bildirisinin tamamına http://tudoksad.org.tr/dosyalar/ linkinden
“Atık Döküm Kumunun Geri Kazanım Uygulamaları” başlığında ulaşabilirsiniz.
42
Döküm kumu, kararlı fiziksel özelliklere sahip yüksek kaliteli silika kumudur. Demir ve demir dışı döküm endüstrisinin yan ürünüdür ve termal iletkenliği, ergimiş metalin ısı ve basıncına karşı direnç göstermesi ve ekonomik oluşundan ötürü dökümhanelerde kum kalıp yapımında kullanılmaktadır (Siddique vd., 2009; Gedik vd.,
2010; Beeley, 2001). Kum kalıplar her döküm işleminden sonra açılarak döküm kumundaki büyük parçalar
elenip uzaklaştırılmakta ve azalan kum kadar sisteme
yeni kum eklenmektedir (Zanetti ve Fiore, 2002; Siddique vd., 2009). Döküm kumu belli bir çevrimden sonra
döküm kalıplarında kullanılamayacak hale gelir ve “atık
döküm kumu (ADK)” olarak dökümhaneden uzaklaştırılır (Siddique vd., 2010; Güney vd., 2010). ADK temel olarak ince agregadır, bu nedenle doğal kumun yerine pek
çok uygulamada kullanılabilmektedir. Çeşitli araştırmacılar, ADK’nın geoteknik, imalat ürünleri, karayolu inşaatı ve tarım uygulamalarında kullanılabilirliğini ortaya
koymuşlardır (Khatib ve Ellis, 2001; Naik vd., 2004; Fiore ve Zanetti, 2007; Siddique vd., 2011; Etxeberria vd.,
2010; Monosi vd., 2010; Deng ve Tikalsky, 2008).
ADK’nın atık olarak bertarafı yerine çevre dostu yöntemlerle ekonomik/faydalı ürünlere dönüştürülmesi,
gelişmiş ülkelerde sıkça çalışılan bir konu olmasına rağmen ülkemizde bu konudaki çalışmalar henüz yetersizdir, ADK genellikle düzenli depolama yoluyla bertaraf edilmektedir (Solmaz vd., 2007). Ülkemizdeki sınırlı sayıdaki gerikazanım uygulamalarında ise ADK’nın
çoğunlukla depo saha örtüsü olarak kullanıldığı, az bir
miktarının ise mühendislik alanlarında değerlendirildiği
belirtilmektedir (TÜDOKSAD, 2011). Bu durum, ADK’nın
olası kullanım alanlarındaki bilgi ve araştırma eksikliğinden ileri gelmektedir (Guney vd., 2010).
Metal dökümcülüğü, geridönüşümü fazla olan endüstri
dallarından olmasına rağmen, yüksek miktarda atık ortaya çıkmaktadır. Ülkemizde 2011 yılı ADK miktarının,
1.433.050 ton döküm üretimine karşılık, 322.500 ton
olduğu tahmin edilmektedir. Bu çalışmada, döküm işleminde yüksek miktarda ortaya çıkan ve halen düzenli depolanarak bertaraf edilen ADK’nın uygun gerika-
ÇEVRE
zanım/tekrar kullanım/bertaraf yöntemleri belirlenmiş,
çalışma sonuçlarının sanayide uygulanabilirliği araştırılmış, herbir uygulama için ekonomik analiz yapılmıştır.
İlk olarak; ADK’nın tehlikesiz atık (10 09 08) olduğu, ancak, organik içeriği sebebiyle, “Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik (ADDDY)-EK 2: Atıkların düzenli depolanabilmesi için kabul kriterleri”ne göre 1. sınıf düzenli depolama tesisleri sınır değerlerine uygun
olduğu tespit edilmiştir.
ADK’nın dökümhane tesisinde kalıp kumu yapımında
tekrar kullanılmasına yönelik yürütülen çalışmada, döküm kumlarının belli bir çevrimden sonra döküm kalıplarında daha fazla kullanılamayacağı ve “ADK” olarak
dökümhaneden uzaklaştırılması gerektiği saptanmıştır.
Bunun nedenleri; kalıp kumunun fizikokimyasal bozulması, tane boyutu/şeklinin değişmesi, kumun döküm
sırasında 1500 0C’de ergimiş metale maruz kalması, gaz
geçirgenliğinin ve refrakterliğin azalması, bentonitin
bağlayıcılık özelliğini kaybetmesi, kum tanelerinin birbirine tutunamaması, kalıp mukavemetinin azalmasıdır.
Olası organik/inorganik kirleticilerin çeşitli ön işlem
prosesleriyle (yakma, yıkama, solidifikasyon/stabilizasyon (S/S)) ADK’dan kısmen/tamamen uzaklaştırılarak
düzenli depolama bertaraf maliyetlerinin düşürülmesi kapsamında yapılan laboratuar ölçekli çalışmalarda;
yakma ve asit çözeltileriyle (HCl, H2SO4, HNO3) yıkama
proseslerinin ekonomik açıdan uygun olmadığı, suyla
yıkama ve kireç-esaslı-S/S proseslerinin bertaraf maliyeti açısından dökümhane tesisine, sırasıyla, yıllık %8’lik
ve %18’lik kar getireceği saptanmıştır.
ADK’dan gerikazanım yolu ile yapı endüstrisine yönelik ekonomik/faydalı ürün eldesi kapsamında, ADK’nın
“hazır beton” imalatında kullanılabilirliği araştırılmış, pilot ölçekli S/S çalışması İSTON A.Ş. (Tuzla/İstanbul) alt
yapı imkanları ile gerçekleştirilmiştir. ADK’nın “TS 706
Metal dökümcülüğü,
geridönüşümü fazla olan
endüstri dallarından
olmasına rağmen, yüksek
miktarda atık ortaya
çıkmaktadır
EN 12620+A1: Beton Agregaları” standardına göre, belli ikame oranında silika kumu ile betonda ince agrega
olarak kullanımının uygun olacağı düşünülmüştür. Pilot
ölçekli S/S çalışması ile C25/30 sınıfı hazır beton imalatında iki şahit ve yedi farklı ikame oranında (%10, %20,
%30, %40, %50, %75, %100) ADK kullanılarak hazırlanan, farklı kür süresi (7, 28, 56, 90 gün) uygulanan taze/
sertleşmiş betonların performanslarını belirlemek üzere
çökme (slamp), birim ağırlık, priz süresi, basınç dayanımı, yarmada çekme dayanımı, elastisite, su emme oranı
ve yoğunluk gibi mekanik özellikleri incelenmiştir.
İkame oranı arttıkça hazır beton ürünlerin basınç dayanımında azalma olduğu görülmüş, bu durum, ADK’daki
ince partikül yüzey alanının daha fazla olmasından
ötürü su-çimento jel oluşumunun azalması ve agregaçimento arasında uygun bağlanma gerçekleşememesi olarak yorumlanmıştır. İkame oranı arttıkça yarmada
çekme dayanımı ve elastisitede de sistematik azalma olduğu gözlenmiştir. İkame oranı arttıkça, hazır betondaki boşluklar arttığı için su emme oranlarında yükselme
olduğu saptanmıştır. Tüm ikame oranlarında yoğunlukların ise normal beton sınıfına (2000-2600 kg/m3) uygun
olduğu, ancak yine de ADK miktarının yoğunluğu olumsuz etkilediği tespit edilmiştir.
Türkdöküm
43
ÇEVRE
Farklı ikame oranlarında hazırlanan hazır beton numunelerinin fiziksel ve mekanik özellikleri toplu olarak incelendiğinde, %20 ikame oranı ile hazırlanan hazır beton numunesinin performans özelliklerinin şahit hazır
beton ile paralellik arz ettiği saptanmıştır.
%20 ikame oranında hazırlanan hazır beton ürünün
farklı doğa koşullarındaki davranışını incelemek üzere
üç farklı pH’ta (pH 5.5, 4.0, 9.0) özütleme (liç) testine tabii tutulmuştur. Sözkonusu hazır beton numunesinin,
“ADDDY-EK 2”ye göre III. Sınıf (inert atık) kriterlerine uygun olduğu ve çevreyi kirletici özelliğinin bulunmadığı
tespit edilmiştir. Ayrıca; %20 ikame oranında hazırlanan
hazır beton ile şahit hazır beton arasında mikro-yapısal
ve morfolojik olarak herhangi bir farklılık gözlenmemiştir.
ADK’nın hazır beton üretiminde ince agrega yerine
maksimum %20 ikame oranında kullanımının fiziksel,
mekanik, çevresel ve mikro-yapısal açıdan olumsuz bir
etkiye sebep olmadığı tespit edilmiş, bu ikame oranının
hazır beton tesisine yıllık %2,3’lük, dökümhane tesisine
ise yıllık %32’lik kar getireceği belirlenmiştir.
Bu çalışmanın devamında, ADK’nın içeriği nedeniyle
betonarme yapılarda metal donatı korozyonuna etkisi
araştırılmalı, ADK kullanımının hazır beton üretim prosesine herhangi bir olumsuz etkisi olup olmadığını değerlendirmek üzere endüstriyel ölçekli çalışmalar yapılmalıdır. Ayrıca, ADK özellikleri dökümhanelere göre değişiklik göstereceğinden, farklı kaynaklardan temin edilen ADK’ların aynı kalitede olması ve sürekliliği sağlanmalıdır. Benzer çalışmalar diğer dökümhanelerden kaynaklanan, daha az safsızlık (kil, kömür vb.) ve daha yüksek oranda silika içeren ADK’lar ile tekrarlanmalı ve elde
edilen hazır beton üründe mekanik, çevresel ve mikroyapısal özellikler irdelenmelidir. Bundan sonraki çalışmada, ADK’nın parke taşı ve reaktif pudra beton (beton
rögar kapakları, yağmur suyu ızgaraları) üretiminde kullanılabilirliği denenebilir.
Farklı ikame oranlarında
hazırlanan hazır beton
numunelerinin fiziksel ve
mekanik özellikleri toplu
olarak incelendiğinde,
%20 ikame oranı ile
hazırlanan hazır beton
numunesinin performans
özelliklerinin şahit hazır
beton ile paralellik arz
ettiği saptanmıştır
44
KAYNAKLAR
-APHA (2005). Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater, 21st ed., American Public Health Association, Washington, D.C.
-Beeley, P., (2001). Foundry Technology, University of Leeds, England.
-Deng, A., Tikalsky, P.J. (2008). Geotechnical and leaching properties of flowable fill incorporating waste foundry sand, Waste Management, 28, 2161-
2170.
-Etxeberria, M., Pacheco, C., Meneses, J.M., Berridi, I. (2010). Properties of concrete using metallurgical industrial by-products as aggregates, Construction and Building Material, 24, 1594-1600.
-Fiore, S., Zanetti, M.C. (2007). Foundry wastes reuse and recycling in concrete production, American Journal of Environmental Sciences, 3(3), 135-142.
-Gedik, A., Lav, A.H., Lav, M.A. (2010). Atık döküm kumlarının yol inşaatında alt temel ve dolgu malzemesi olarak kullanılması, 3. Uluslararası Döküm ve Çevre Sempozyumu (IFES 2009), 28-29 Ocak, İstanbul.
-Guney, Y., Sari, Y.D., Yalcin, M., Tuncan, A., Donmez, S. (2010). Re-usage of waste foundry sand in high-
strength concrete, Waste Management, 30, 1705-
1713.
-Khatib, J.M., Ellis, D.J. (2001). Mechanical properties of concrete containing foundry sand, American Concrete Institute Special Publication, SP-200, 733-
748.
-Kleven, J.R., Edil, T.B., Benson, C.H. (2000). Evaluation of excess foundry system sands for use as sub-base material, Transportation Research Record, 1714, 40-48.
-Monosi, S., Sani, D., Tittarelli, F. (2010). Used foundry sand in cement mortars and concrete production, The Open Waste Management Journal, 3, 18-25.
-Naik, T.R., Kraus, R.N., Chun, Y.M., Ramme, W.B., Siddique, R. (2004). Precast concrete products using industrial by-products, ACI Materials Journal, 101(3), 199-206.
-Siddique, R., Schutter, G., Noumowe, A. (2009). Effect of used-foundry sand on the mechanical properties of concrete, Construction and Building Materials, 23, 976-980.
-Siddique, R., Kaur, G., Rajor, G. (2010). Waste
foundry sand and its leachate characteristics, Resources, Conservation and Recycling, 54, 1027-
1036.
-Siddique, R., Aggarwal, Y., Aggarwal, P., Kadri, E. H., Bennacer, R. (2011). Strength, durability and micro-structural properties of concrete made with used-foundry sand (UFS), Construction and Building Materials, 25, 1916-1925.
-Solmaz, P., Benli, B., Lav, M.A., Çelik, M.S., Lav, A.H. (2007). Atık döküm kumunun geçirimsiz perde yapılarak tekrar kullanımı, 2. Uluslararası Döküm ve Çevre Sempozyumu ve Sergisi, 24-26 Ekim, İstanbul.
-TÜDOKSAD, (2011). Kişisel görüşme, Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği, İstanbul.
-Zannetti, M.C., Fiore, S. (2002). Foundry processes: the recovery of green moulding sands for core operations, Resources, Conservation and Recycling, 38, 243-254.
Anahtar Kelimeler Atık döküm kumu; bertaraf; hazır beton; gerikazanım; tekrar kullanım
NEDEN DÖKÜM
Neden Dökümü
Tercih Etmeliyiz?
Maden Makinaları Yürüyüş Takımları
Eskiden
Günümüzde
Maden Makinaları Yürüyüş Takımları
Üretim Verilerinin Karşılaştırılması
Eskiden
Üretim Yöntemi
Malzeme
Ağırlık
Fikstür ve/veya model maliyeti
Ham Maliyet
İşleme Operasyonları
İşleme Maliyeti
Test Onay Maliyeti
Üretim Maliyeti
Kaynak Konstrüksiyon
Çelik Sac ve Çelik Döküm
405 kg
83,6 %
100 %
4
++
100 %
100 %
Günümüzde
Döküm
Çelik Döküm
395 kg
100 %
91,2 %
0
0
78,4 %
85,1 %
Kaynak: DGV
Türkdöküm
45
MAKALE
Kum Hazırlama
Prensipleri
Ömer Albayrak
LMA Genel Müdürü
Kum Hazırlama Prensipleri başlıklı makale LMA firmasının Genel Müdürü Ömer Albayrak tarafından
yayınlanan “Bentonit Bağlayıcılı Kalıp Kumu Özelliklerinin Pratikteki Anlamları” kitabından bir bölümdür. Bu bölümde ağırlıklı olarak “Eski Kumun
İşlenmesi” ele alınmıştır.
Kum Hazırlama Prensipleri
Kum Hazırlama, döndü kumunu belirli safhalarda işlemesi üzerine kurulur. Proses iki basamaktan oluşur. İlk safha
eski kumun geri kazanımı, ikinci safha eski kumun karıştırıcı içerisinde taze katkılarla karıştırılıp sık olarak yumuşatılma ve havalandırma işidir.
Dökme Demir için komple bir döndü sistemi Şekil 1’de
canlandırılmıştır. Demir dışı için kum döndü sisteminde,
her şey aynı olmakla birlikte, metalin kumdan ayrılma işlemi değişiktir.
Eski Kumun İşlenmesi
Döküm sürecinin akışı kumun kuvvetli bir şekilde değişimine sebep olur. Büyüyen Metal/Kum oranı Şekil 2 de
görüldüğü gibi kumun özelliklerinin değişimine sebep
olur bu değişim:
• Sıcak ve kuru topaklar
• Yüksek sıcaklık ortalamasına sahip kum
• Yoğuşma bölgelerinden gelen nemli kum topakları
• Kumda kilin tamamıyla yanmış olduğu kısımlar
• Kumda kilin zarar gördüğü ancak tekrar kazanabilir kısımları
• Yerine çeşitli oranlarda yanmış maça kumu ve maça başı kumu karışmış kum
DÖNDÜ KUM AKIŞI
Yukarıda yazılan maddeler gerçekleştiğinde, eski kum
aşağıda ön görülen şeklide işlenmelidir.
Kum-Döküm
parçası ayırma
Manyetik
Bant
Kırıcı
Manyetik
Tambur
Ön
Mikser
Eski Kum Kazanı
Kalıplama
Hattı
Elek
Kalıplama ve döküm
Düküm ve
Soğutma Hattı
Soğutucu
Kum hazırlama
Savurucu
Kullannıma
Hazır kum
bunkeri
Savurucu
Mikser
Eski Kum
Bunkeri
Emme
Su
Su Duşu
İlave taze
Konpenentler
Alternatif
Şekil 1 Kil bağlayıcılı kalıp kumu hazırlama sisteminin süreç akışı
46
Kum hazırlama sürecinin temelini aşağıda belirtilen kriterler oluşturur;
• Eski kumun işlenmesi
• Kum hazırlama
• Dökülecek metalin etkisi
Bu yazımızda eski kumun işlenmesini ele alacağız.
• Topakların kırılması
• Metalik ve metalik olmayan yabancı cisimlerin kum
dan uzaklaştırılması
• Mikserde parçalanamayan kum topakları ve maça atıklarının sistemden uzaklaştırılması
• Tozun sistemden uzaklaştırılmasını önlemek, soğu
masını sağlamak ve nemlendirmek ve bu kum içinde
ki kilin tekrar su kabul etmesini sağlayarak, sonraki karışım sürecini kolaylaştırmak
• Birbirinden termik olarak farklı yüklenmiş ve farklı nem miktarına sahip eski kumların, içine karışan muhtelif miktarlarda maça kumu ile karıştı
rıp, homojenize etmek
Kırma ve Savurma
Kuru ve sıcak kum topaklarının, suyun emilebilmesi için
mümkün olan en kısa sürede parçalanıp dağıtılması gereklidir. Eğer kırılıp dağıtılamazlarsa bu topaklar elekte
yüksek kayıplara yol açarlar
Kırılan kum topakları içerisindeki yabancı maddeleri de
serbest bırakır. Kırıcı sonrası mutlaka bir manyetik tam-
MAKALE
bur sisteme yerleştirilmelidir. Eğer kırma işlemi eski kum
savurucusunda yapılıyorsa, kumun daha önce metal atıklardan temizlenmesi gereklidir. Çünkü bu metal parçacıkları savurucuya zarar verirler.
Metal/Kum oranı az olan ve kuru mukavemeti alçak olan
kumlarda topak oluşma eğilimi az olduğu için bu gibi işletmelerde savurucu veya kırıcı gereksizdir.
Metalin Kumdan Uzaklaştırılması
Demir parçacıkları manyetik ayırıcılar ile kolaylıkla kumdan ayrılabilir. Bu manyetik çözümler döndü sevk sisteminin ilk istasyonlarına yerleştirilmelidir. Bunun sebebi,
metal parçalarının sevk bantlarına ve diğer teçhizata keskin kenar ve köşeleri ile zarar vermesini en aza indirmek
içindir.
Genel olarak en az iki manyetik ayırıcı sisteme yerleştirilir.
İlk yerleştirilen Bantlı-Manyet büyük, sonraki pozisyona
yerleştirilen Manyet -Tambur ise küçük demir parçalarını
sistemden uzaklaştırır. Tamburlar özellikle bant geçiş (kesişme) noktalarına yerleştirilerek, kumun düşme esnasında, metal parçacıkların daha kolayca ayrılması sağlanır.
Metal olmayan diğer cisimler ise elekte uzaklaştırılırlar.
Değişim Durumu
Ölü (tamamen yanmış)
kil ve regenere olmuş
kompanentler
Tam kurutma
Sıcaklık tırmanışı
0.1
0.2
0.3
0.4
0.5
Metal / Kum oranı
Kum / metal oranı
10
5
4
3
2
Toz oluşumu
Şekil 2
1.0
1.1
1.2
1.3
Yoğunluk
1.4
Şekil 3 Metal/kum oranına bağlı olmak eski
kum sıcaklığı kurumuş kum miktarı yanmış ölü
kompanentler oranı
Kumun Nemlendirilmesi
Kalıp Kumu Hazırlama Sistemi’nde suyun ilavesine mümkün olan en yakın istasyonda yapılmaya başlanmalıdır.
Bu sayede tozun bağlanmasına ve kumun soğutulmasına hemen başlanılabilir (şekil 3). Bu olay özellikle kum soğutucusunun olmadığı sistemlerde çok önemlidir.
Su kum transport bandı üzerindeki kuma düzgün, eşit
olarak serpilmeli ve kesinlikle fazla bir şekilde verilme-
melidir. Bu sayede bantlar temiz kalırlar. En iyi seçim ise,
duşların veya fıskiyelerin çeşitli yerlere fazlaca yerleştirilmesidir.
Optimum bir soğutma, ancak ve ancak suyun kum ile çok
iyi bir karışımı ile sağlanabilir. Bundan dolayı bu bantlar
üzerine yerleştirilecek döner kanatlı karıştırıcılar bu iş için
yardımcı olabilirler. Ancak en iyi karşım bir ön karıştırıcı
ile elde edilebilir.
Ön Karıştırma
Ön karıştırıcı yumuşak topakları öğütür ve suyu kum içerisinde homojen dağıtır. Kum tanecikleri suyu homojen
olarak aldıkları için, kilin su emmesi bu sayede oldukça
kolaylaşır. Kumun bu şekilde muamele görmesi ile soğuması da sağlanır. Kumun ön nemlendirilmesi sayesinde
bir sonraki karıştırıcı istasyonunda içermesi gerekli nemin daha hassas bir şekilde verilebilmesi de sağlanmış
olur.
Elek
İşe yarayan kum tazelendikten sonra geri kalan kalın
maça kesekleri, metalik çapak vs. gibi yabancı kısımlar
elek ile kumdan uzaklaştırılır. Kum eleme esnasında kuvvetli bir hava akımına tabi kaldığı için bu esnada oldukça soğur. Soğuma olayı toz emmenin etkisi ile daha da
fazlalaşır.
Soğutma
Sıcak kum aşağıda belirtilen zorlukları beraberinde getirir.
• Kum çok zor kullanılabilir hale gelebilir. Mukavemet ve plastik özellikleri aşırı düşer.
• Kum sevk esnasında, bantlara, silolara ve model üze
rine yapışır.
• Kum neminin ayarlanması ve kontrolü, suyun hızlı bir şekilde uzaklaşmasından dolayı çok zorlaşır. Üre-
tilen kalıpların yüzeyleri çok çabuk kurur. Her iki ku-
ruma, kumun döküm esnasında yerinden sürüklen
mesine ve döküm parçalarında kum hatalarına sebe-
biyet verir.
• Sıcak kalıplar içerisine soğuk maçaların yerleştirilmesi
kalıp içerisinde su yoğuşmasına sebebiyet verir. Bu da döküm parçasında patlama penetrasyonu ve gaz porozitelerinin oluşumuna neden olur.
Kum sıcaklığı ortam sıcaklığının 10-15 0C’nin daha fazla
üzerinde olamaz. Ancak her halükarda 40 0C’yi geçmemesi gereklidir. Bunun üzerindeki sıcaklıklarda oluşan
problemler hiçbir şekilde önlenemez.
Kumun soğuması ana düşünce olarak kumun içinde bulunan suyun buharlaşıp sistemden uzaklaşması ile meydana gelir. Kum içerisinden %1 suyun uzaklaştırılması
yaklaşık 27 0C’lik bir sıcaklık düşüşü demektir. Hava ile soğutma sıcaklık alma kapasitesi düşük olduğu için ihmal
edilebilir.
Soğutma için mutlaka hava hareketine gereklilik vardır.
Zira hava hareketi ile sistemde oluşan buhar uzaklaştı rılabilir. Neme doymuş hava, buharlaşma sürecinin geçerli-
Türkdöküm
47
MAKALE
Gerekli olan Soğutma Kapasitesinin Hesaplanması
Gerekli olan soğutma kapasitesi döküm parçasından ayrılan kumun sıcaklığına ve kalıplama hattında kullanılacak kumun sıcaklığına göre hesaplanır. Eski kum sıcaklığı
Metal/Kum oranının artması ile yükselir (Şekil 4).
Manyetik Tambur
Kırıcı
Karıştırıcı öncesi havalandırma
önkarıştırıcı
Elek
Soğutma
Derecesi % olarak
25
25
Soğutucu
250
150
100
50
0.1
0.2 0.3
0.4
Pik / kum oranı
0.5
20
10
5 4 3
Kum / pik oranı
2
Kalıplama hattında kullanılacak kumun sıcaklığı mümkün olduğu kadar düşük olmalıdır. Burada tabiî ki hem
teknik hem de ekonomiklik önemlidir.
Bir kum hazırlama sisteminin soğutma kapasitesi veya
içerisinde bulunan tek tek her bir bileşenin soğutma kapasitesi soğutma derecesi olarak da tanımlanabilir (örneğin eleğin soğutma derecesi). Soğutma derecesi erişilen
sıcaklık düşüşü ve erişilebilen maksimum sıcaklık düşüşü
arasındaki oran olarak tarif edilir.
Bu tarife göre:
TA -TF
x 100
TA -TU
(Formül 1)
Burada
K = Soğuma derecesi % olarak
TA= Döndü kumunun soğutulmadan önceki sıcaklığı
TF = Soğutmadan sonraki kum sıcaklığı
TU= Ortam sıcaklığı
Birbiri ardı sıra gelen kum hazırlama sistemini oluşturan
bileşenlerin Toplam Soğutma Derecesi aşağıdaki formül
ile hesaplanır.
Kg = [ 1- ( 1 - K1/100 ) (1- K2/100) (1- K3/100) ... ] x100
30
35
75
5-20
10
Havalandırmasız karıştırıcı
200
0
Savurucu (yüksek randımanlı)
Silo
Savurucu (orta randımanlı)
40
5-10
25
Tablo 1 Kum hazırlamayı oluşturan her bir bileşenin soğutma derecesi
Şekil 5’te kum hazırlama sisteminin gerekli toplam soğutma derecesi ve su ihtiyacı, döküm parçasından ayrılan kumun ortalama sıcaklığına bağlı olarak verilmiştir.
Soğutma % olarak
Ortalam Eski Kum Sıcaklığı
300
Şekil 4 Dökme Demirde termik yüklemeye bağlı olarak sarsaktaki (kalıp
bozulurken) ortalama eski kum sıcaklığı. Bu oluşan eski kum sıcaklığı,
normal ortalama soğutulan derecelerin bozulması ile ortaya çıkan kum
sıcaklığıdır. Kalıp bozma sıcaklığı 5000 C ve burada ısının % 30 unun kalıp
kumu tarafından transfer edildiği kabul edilmiştir.
48
Bileşen
Eski kum silosu
(Kumun burada durduğu
zamana bağlı olarak)
Geçiş noktaları
350
K=
Burada;
Kg =Toplam Soğutma Derecesi % olarak
K1 , K2 , K3 = Kum hazırlama sistemini oluşturan her bir bileşenin soğutma derecesi % olarak
Tablo 1: de tüm bu bileşenlerin tek tek soğutma dereceleri verilmiştir.
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
Ortam sıcaklığı
Hazır kum sıcaklığı
TA - TF
TA - TU
Soğutma derecesi
TA
Soğutma suyu ihtiyacı
0
20
40
60
8
7
6
5
4
3
2
1
80 100 120 140 160 180 200 220
% Olarak Soğutma suyu ihtiyacı
liğini koruması için sürekli olarak dışarı alınması lazımdır.
Soğutma için her bir kum tanesinin etrafından hava geçmesi gerekliliğinden dolayı açık kum akışı soğutma için
en uygun süreçtir. Bu duruma en uygun yerler ise kumun
geçiş yaptığı yerlerdir. Örneğin: Eski kum eleği ve havalandırmalı karıştırıcı. Ayrıca açık kum taşıma bantları da
soğutma için yardımcıdır. Soğutmadaki en akılcı kıstas
ise suyun kum içerisinde homojen olarak dağıtılmasıdır.
İçerisinde yeterince ve homojen dağıtılmış su bulunan
kumun soğutulması çok daha kolaydır.
Ortalama Eski Kum Sıcaklığı
Şekil 5 Ortalama eski kum sıcaklığına bağlı olarak mikser dahil olmak
üzere gerekli olan toplam soğutma derecesi ve su ihtiyacı soğutma
derecesi alttaki formül ile hesaplanır.
TA = Eski kum sıcaklığı
TA -TF
K=
TF = Hazır kum sıcaklığı
TA -TU
Soğutma suyu ihtiyacı özgül ısısı 0,22 Kcal/kg/0C olan eski kumun ısı
ihtivasi üzerinden hesap edilir. Bu ise %1 su ilavesinde %27 lik sıcaklık
düşüşüne denk gelir.
Burada içindeki hazır kum sıcaklığının, ortam sıcaklığının 20 0C üzerinde
olduğu kabul edilmiştir.
Ortalama eski kum sıcaklığı, kuru ve nemli kumun homojen ve temsil edilebilir sıcaklığı olarak kabul edilebilir. Bu
sıcaklıklar ölçülebilir sıcaklıklardır.
Gerekli soğutma derecesi, yükselen kum sıcaklığının en
üst seviyesinde iken bile, beklenilenin çok altında artabilir. Yani kum sıcaklığı az bir enerji sarfiyatı ile çok daha
MAKALE
yüksek sıcaklıklardan istenen sıcaklığa indirilebilir. Ancak
1. formüle göre tüm sistemin soğutma derecesinin büyümesine, yüksek sahalarda, çok daha büyük soğutma kapasitesi ile erişilebileceği de nazarı dikkate alınmalıdır.
Tablo 1’ deki yön gösteren sayılar (formül 1’e göre) bir
kum hazırlama sisteminin Toplam Soğutma Derecesinin yaklaşık olarak hesaplanmasını göstermektedir. Bilinen kum hazırlama tesislerinde, sarsakta kalıp bozmadan kum mikserine kadar (karıştırıcı dahil olmak üzere)
olan kısımda %75 den %90 a kadar soğutma derecesine erişebilir. Daha yüksek kum sıcaklıklarında ön karıştırıcı gerekir.
Grafik 4’e göre hesap edilen toplam soğutma derecesi, çok yüksek kum sıcaklığına sahip bir dökümhane için
çalışılmıştır. Sistemde optimum bir soğutma potansiyeline erişebilmek için, kumda ön görülen soğutma yapacak
katkıların da yeterince nemlendirilmesi, homojen hale
getirilmesi ve havalandırılması zorunludur. Eğer soğutma buna rağmen gerçekleştirilemiyorsa bir kum soğutucunun sistem içerisine entegre edilmesi gereklidir.
Hazırlanmış kullanılma hazır kum, sevk halinde kalıplama
hattına gidene kadar soğumaya devam eder. İşte bu nem
kaybının kumun karıştırıcıyı terk etmeden önce kompanse edilmesi ( ekstra ilave edilmesi ) gereklidir. İşte burada nem oynamaları rizikosu büyür. Nem kaybı sıcaklığın
düşmesi ile hesaplanabilir. 270C’lik bir sıcaklık düşüşü kumun nemini yaklaşık %1 düşürür.
Eğer ortam sıcaklığı yükselirse kullanıma hazır kum sıcaklığı da aynı yukarıda belirtildiği şekilde yükselir. Tabi ki kumun nem kaybı eğilimi artar.
Soğutma Suyu Miktarı
Soğutma için gerekli olan su miktarı Şekil 5’ te gösterilmiştir. Su miktarı, orta kum sıcaklığına oransal olarak temel alınmıştır. Soğutma suyunun tamamının ilave edilmesi gerekmez. Bir kısmı eski kum tarafından tutulur. İstenilen bağlama şişmeye bağlı olarak, siloda bulunan
eski kumun kalan nem miktarı %1,5 ile %2,5 arasında olmalıdır.
Nemin Kumanda ve Kontrolü
Eski kum silolara gönderilmeden önce gerekli nem miktarı içerisine verilmelidir. Zira kum neminin karıştırıcı da
homojen olması gereklidir ki bu sayede karıştırıcı çıkışında da nem sabit olarak tutulabilsin.
Su ilavesi transport bantlarında, ön karıştırıcı ve soğutucuda verilebilir.
Besleme
Eski kumun silolara verilmesi bilindiği üzere büyük önem
A C I
teşkil eder. Depolama işinden optimal bir avantaj sağlanmalıdır. Aşağıdaki görevler yerine getirilmelidir.
• Dereceler boşaltılacak ise kum sistemindeki kum mik
tarı komponse edilmelidir.
• Kurumuş kilin su almasını desteklemek üzere, eski
kumun en az bir saat, yüksek Metal/Kum oranlarında ise daha fazla olmak üzere, silolarda bekletilmesi ge
reklidir.
• Yedek silolarda bulunan kumun homojenizasyonu
nun karıştırma ile yapılması gereklidir.
Silolarda 2 saatlik bekleme süresi ile ihtiyaç olunan kum
kalıplama hattının istenmiş olduğu saatlik kum miktarının 2 katı olmalıdır.
Sağlıklı bir bentonit şişmesi ve bağlanması için nem miktarının yüksek tutulması gereklidir. Ancak bu nem miktarı, kumun akışkanlığını düşürecek ve silolara yapışma
problemini yaratacak kadar yüksek olmamalıdır. Döndü
miktarı ne kadar küçük olursa, kumun siloda bekleme zamanı da kısa olacaktır.
Optimum nemlendirme derecesi hacimsel ağırlığın 1.0
den 1,2’ye kadar olduğu zamandır. Bu ise eski kum silosunun karakterine bağlıdır.
Eski kum sıcaklığının artması ile kumun akışı azalır, zira
oluşan yoğuşma suyu ile , silo çeperleri yapışan kum ile
çevrelenir.
Eğer çok silo olur ve bunlar gerekli reji ile doldurulup boşaltılırsa, kumda homojenizasyon sağlanır.
Toz Emme
İşletmedeki havanın talimatnamelerde öngörülen şekilde temiz tutulabilmesi için, kum hazırlama sisteminde nerede toz oluşuyor ise emilmesi gereklidir. Ancak bu
tozların emilmesi, kumun kalitesinin değişimine sebebiyet verir. Zira ince tozların emilmesi söz konusudur. Bu
toz yanmış kil, ufak silis kumu taneleri, çeşitli toz katkılar,
parlak karbon teşkil ediciler ve diğer organik ilave maddeleri içerir. Yine bu toz yüksek miktarda aktif kil de içerir.
Emilen bu toz miktarı kumun sistem boyunca sevk edilmesi sırasında kuruması ve nem miktarının düşmesi ile
emilebilme kabiliyetinin büyümesi sonucu artar.
Hesabı yapılmış abartılı olmayan bir emme sistemi kum
kalitesine büyük faydası dokunur. Abartılı bir emme sistemi kumun içerisindeki bağlayıcıları ve diğer katkıların
kaybına sebebiyet verir. Kum içerisinde devamlı değişen nem miktarı, kumun geri dönüş yolunda içerisinden
daha fazla toz emilerek katkı kaybına neden olur. Bu da
kum özelliklerinin değişmesine büyük etkendir.
Tozun tamamının ya da bir kısmının tekrar geri kazanımı
mümkündür. Bu sayede kum kalitesi, aktif bileşen kaybının sınırlandırılması ile daha rahat kontrol edilir.
K AY B I M I Z
Alüminyum döküm sanayimizin duayenlerinden Cevher Döküm Eski Genel Müdürü ve Süperpar firmalarımızın yöneticilerinden Sayın Mete KARDAŞ vefat etmiştir.
Merhuma Allah’tan rahmet, ailesine, yakınlarına ve camiamıza sabır ve başsağlığı diliyoruz.
TÜRKİYE DÖKÜM SANAYİCİLERİ DERNEĞİ YÖNETİM KURULU
Türkdöküm
49
ANKIROS - ANNOFER - TURKCAST
ANKIROS, ANNOFER
ve TURKCAST 2012
Fuarları Başarıyla
Gerçekleştirildi
İlk organizasyonundan beri metalurji sektörü tarafından ilgiyle takip edilen Ankiros,
Annofer ve Turkcast fuarları bu yıl 13-16 Eylül tarihleri arasında İstanbul TÜYAP Beylikdüzü
Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleştirildi. Fuarlar, 39 ülkeden 845 katılımcı ve 71 ülkeden
15 bin 750 sektörel katılımcıyı ağırladı.
A
nkiros 2012 - 11. Uluslararası Demir-Çelik
ve Döküm Teknoloji, Makina ve Ürünleri İhtisas Fuarı; Annofer 2012 - 10. Uluslararası Demirdışı Metaller Teknoloji, Makina
ve Ürünleri İhtisas Fuarı ve Turkcast 2012 - 5. Döküm
Ürünleri İhtisas Fuarı 13-16 Eylül tarihlerinde İstanbul
TÜYAP Beylikdüzü Fuar ve Kongre Merkezi’nde ger-
50
çekleşti. 30 bin metrekarelik fuar alanında eşzamanlı olarak düzenlenen fuarlar, 39 ülkeden 845 katılımcı
ve 71 ülkeden 15 bin 750 sektörel katılımcıyı ağırladı.
Hannover Messe Ankiros Fuarcılık’ın organize ettiği
Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları; Hannover Messe Ankiros Fuarcılık A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Anıl, CECOF/CEMAFON Genel Sekreteri Dr. Timo
Foseco’nun Demirdışı
Pazarlama ve Teknoloji
Takımı, Teknoloji Stratejisi
Danışmanları ile web
tabanlı toplu - gaz alma
modeli geliştirmek için
çalışmışlardır
Würz, 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi Yürütme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Servet Timur,
TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Tunçay Şulan, Demir Ve Çelik Üreticileri
Derneği Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Niyazi Akdaş ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Bakan Yardımcısı Prof. Dr. Davut Kavranoğlu’nun konuşmalarıyla başladı. Fuarda 4 gün boyunca sektör profesyonelleri ve ilgilileri, en yeni ürünlerin ve hizmetlerin sergilendiği ve metalurji endüstrisindeki eğilimlerin sunulduğu bu eşsiz organizasyondan faydalanma
ve ticari alışverişte bulunma şansını yakaladı.
İlk organize edildiği tarihten günümüze kadar sürekli
artan katılımcı sayısı 2012 yılında yüzde 5,6’lık bir artışla 845’e ulaşan Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları, global metalurji dünyasının tamamlayıcı platformu
olduğunu gözler önüne serdi. Kriz söylemlerinin oldukça yoğun olduğu, Avrupa’da üretim rakamlarının
ciddi düşüşler gösterdiği bu dönemde; Türkiye’nin
ve bölgenin metalurji sektöründe gösterdiği başarılı performans nedeniyle büyüme trendini artıran fuarlar özellikle net stant alanındaki yüzde 33’lük büyüme dikkatleri üzerine çekti.
Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012’ye 39 farklı ülkeden katılım gerçekleşti. Direkt yabancı katılımların
yanı sıra; Almanya, Çin, İtalya, İspanya, İran, İngiltere
ve Kore ülke pavyonları da fuarlarda yer aldı. En çok
katılımcının geldiği ülkeler Türkiye’nin ardından Almanya, Çin ve İngiltere oldu.
845 katılımcının 319’u yerli 526’sının ise yabancı olması, bu yıl özellikle uluslararası katılımcıların 2008
ve 2010 yıllarına göre büyük bir artış gösterdiği ve
2010 yılına göre direkt yabancı katılımcı sayısının
ikiye katlandığını gösterdi. Bu yılın diğer bir önemli
özelliği ise sektörün küresel markalarının stantlarında
kendi isimlerini öne çıkartmaları ve fuarda temsilcilerinin yer almasına karşın ayrıca kendi stantlarıyla da
katılım göstermeleri oldu.
Fuarlar süresince katılımcılara uygulanan Katılımcı Memnuniyeti Anketi sonuçları fuarların başarısını
gösterir nitelikte oldu. Anketin sonuçlarına göre Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012’nin sektörün ihtiyaç-
İbrahim ANIL
HM Ankiros Fuarcılık Genel Müdürü
larına cevap verme açısından son derece kapsamlı olduğunu düşünen katılımcıların oranı yüzde 96 olarak hesaplandı. Katılımcıların fuarlarda en çok önem
verdiği amaçlar; mevcut iş bağlantılarını güçlendirmek ve yeni iş bağlantıları kurmak, satış görüşmeleri
ve pazarlık yapmak, ürün yelpazelerini ve yeni ürün/
teknolojilerini geniş kitlelere tanıtmak ve temsil edecek/edilecek firmalar bulmak olarak sıralandı. Fuarlar,
katılımcılar tarafından yüzde 90 oranında “verimli” ve
“çok verimli” olarak değerlendirilirken yüzde 86 oranında da “başarılı” ve “çok başarılı” olarak nitelendirildi. Katılımcıların yüzde 98’i stantlarına gelen fuar ziyaretçilerinin sektör ilgilileri olduğunu belirtirken katılımcıların yüzde 87’si 2014 yılındaki fuarlarda da yer
alacaklarını bildirdi.
Davet ve ilgi üzerine fuara katılım gösteren ziyaretçilerin yanı sıra Bulgaristan, Pakistan, Romanya, Rusya, Tunus, Belarus, Hindistan, İran ve Ukrayna’dan Ankiros, Annofer, Turkcast 2012’ye delegasyon ziyaretleri gerçekleştirildi. Fuar katılımcıları ayrıca; Ekonomi
Bakanlığı’nın 16 ülkede Alım Heyeti kapsamına aldığı
fuarlarda başta İran, Mısır, Pakistan, Rusya, Sudan, Suudi Arabistan, Tunus ve Yunanistan olmak üzere yurtdışından gelen heyetler ile ikili iş görüşmelerinde bulunma fırsatı yakaladı.
2012 fuarlarında Türkiye dışında 69 ülkeden gelen
sektör profesyonellerinin oluşturduğu yabancı ziyaretçi oranının yüzde 12 olması, fuarların daha etkili tanıtım ve daha başarılı organizasyon sayesinde giderek daha geniş kitlelere hitap ettiğinin göstergesi
oldu.
Fuar ziyaretçilerinin meslek/görev dağılımlarına bakıldığında ise yüzde 31,45’lik oranla üst düzey personel ve yöneticiler birinci sırada geldi. Katılımcılar arasında mühendis ve bakım teknik destek alanında görev yapanlar yüzde 23 oranındayken, üretim ve planlama yüzde 10,93; satın alma, finans ve muhasebe
yüzde 10,22; pazarlama ve satış alanında görev yapan
Türkdöküm
51
Takımı, Teknoloji Stratejisi
Danışmanları ile web
tabanlı toplu - gaz alma
modeli geliştirmek için
katılımcılar ise yüzde 7,53 oranında hesaplandı. Akademisyen, öğrenci ve basın-yayın kuruluşları ise katılımcıların yüzde 16,14’ü oluşturdu.
Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012 fuarlarına
Anadolu’nun birçok şehrinden düzenlenen ücretsiz
otobüs seferleriyle de sektör ilgililerinin ziyareti kolaylaştırıldı. 7 bin 983 kişiyle yüzde 57,6’yı oluşturan
İstanbul’dan gelen katılımcıların yanı sıra Kocaeli, Ankara, Bursa, İzmir, Konya, Tekirdağ, Sakarya ve Bilecik
şehirlerinden de pek çok sektör ilgilisi fuarda yer aldı.
Katılımcıların sektör alanlarına göre dağılımında ise
döküm sektörü yüzde 32,03 ile başı çekti. Demir-çelik
sektöründe faaliyet gösteren katılımcılar yüzde 23,02;
demir dışı metal sektörü yüzde 11,57; döküm alıcısı
katılımcılar ise yüzde 10,72’yi oluşturdu.
Ankiros ve Annofer fuarlarına en yoğun katılımı entegre tesis, ark ocak tesisi, haddehane, dökümhane,
52
demir işleme, ısıl işlem gibi alanlarda görev yapan ziyaretçiler oluştururken; Turkcast fuarına ise döküm,
çimento, ağır sanayi, ısıtma sanayisi, otomotiv, beyaz
eşya, gemi inşa, demiryolu, inşaat ve şehircilik sektöründe faaliyet gösteren katılımcılar ilgi gösterdi.
İlk organizasyondan beri Türkiye’nin ve dünyanın metalurji sektörü tarafından ilgi ile takip edilen Ankiros, Annofer ve Turkcast fuarları 2012 yılında da yurtiçi ve yurtdışında pek çok dernek ve kuruluşun desteği ile gerçekleşti. Türkiye Döküm Sanayicileri Derneği (TÜDÖKSAD), Demir Çelik Üreticileri Derneği
(DÇÜD), TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası, Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı ve Küçük ve
Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın (KOSGEB) desteğini alan fuarlar yurtdışından da İtalyan Döküm Makineleri ve Sanayisi Birliği (AMAFOND), Endüstriyel Ocak ve Isıtma Ekipmanları Avrupa Komitesi (CECOF), Döküm Malzeme ve
Ürünleri Avrupa Komitesi (CEMAFON), Avrupa Metalurji Ekipmanları Birliği, Döküm Ekipmanları ve Tedarikçileri Birliği (FESA), İspanya Döküm İhracatçıları Birliği (FUNDIGEX), Çin Uluslararası Ticaretin Teşviki için
Metalurji Konseyi (MC-CCPIT), Almanya Makine ve Tesis Üretimi Birliği (VDMA) gibi kuruluşların desteğiyle gerçekleştirildi.
Ankiros, Annofer ve Turkcast 2012, yerli sektör dernek ve kuruluşlarının desteğinin bir parçası olarak
iki büyük uluslararası kongreye de ev sahipliği yaptı. Fuarlar ile aynı mekanda eşzamanlı olarak düzenlenen 6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi ve 16.
Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi, tüm delegelerinin sektör ile ilgili konularda en yeni gelişmeleri yakında takip etmesini ve sektörün bilgi dağarcığının gelişmesini sağladı.
6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi
13-15 Eylül tarihleri arasında Turkcast fuarı ile birlikte gerçekleştirildi. Önceki döküm kongrelerinden farklı olarak fuar alanında ziyaretçilere açık olarak gerçekleştirilen kongreye ortalama 250-300 delege katıldı. Geçmiş kongre bildirilerine kıyasla 34 sözlü bildiri ve 7 poster bildirisi
olmak üzere toplamda 41 bildiriyle daha
fazla firmanın katıldığı kongrede ana
oturum başlıkları sektörün talepleri ve
öngörüleri doğrultusunda; Risk Yönetimi ve İhracat Kredileri, Alüminyum Döküm Teknolojisi, Kalite Yönetim Sistemi Uygulamaları, Yönetim Yazılımları, Yazılım ve Simülasyon Teknolojileri, Çevre Uygulamaları, Enerji Verimliliği, Döküm
Teknolojileri olarak gerçekleştirildi. Yabancı katılımcıların da yoğun ilgi gösterdiği kongrede 10 bildirinin
6 farklı ülke temsilcisi firma tarafından sunulmuş olması kongrenin uluslararası kimliğini ve sektörün ortak paydalarını öne çıkardı. Ayrıca sektör için gelişen
teknolojilere uyum konusunda verimli bir paylaşım
ve analiz noktası haline gelen kongrenin fuar alanında yer alması fuar katılımcısı firmalar ve fuar ziyaretçileri için de renkli görüntülere sahne oldu.
Akademisyenler, araştırmacılar, öğrenciler, mühendisler ve işadamlarının katılımıyla gerçekleşen 16.
Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi (IMMC)
ise bilgi ve tecrübe paylaşımını, dünyadaki ve ülkemizdeki teknolojik ve sektörel değişme ve gelişmelerin değerlendirilmesini, meslektaşlar arasındaki iletişimin ve sosyal etkileşimin artırılmasını sağladı.
Kongrede yurtiçi ve yurtdışından 16 ülkeden toplam
171 bildiri sunulurken Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Cezayir, Çin, Fransa, İngiltere, İran,
İspanya, İsveç, İtalya, Japonya, Norveç, Romanya, Rusya gibi ülkelerden konuklar ağırlandı.
Geri Kazanım ve Çevre, Biyomalzemeler, Enerji Malzemeleri, Kompozit Malzemeler, Nanomalzemeler, Metaldışı Malzemeler, Plastik Şekillendirme, Toz Metalurjisi, Demir Çelik Metalurjisi, Demir Dışı Metaller Metalurjisi, Döküm, Toz Üretim Teknolojileri, Isıl İşlem, Yüzey Modifikasyonu, Eğitim konu başlıklarında toplam
30 sözlü sunu oturumu gerçekleştirildi.
Demir Çelik Üreticileri Derneği’nin (DÇÜD) desteğiyle EBY Uluslararası Summit tarafından düzenlenen 1.
Çelik Teknolojileri Zirvesi’nde ise 2 ayrı oturumda yerli ve yabancı 7 konuşmacı yaptıkları sunumlarda çelik
üretimindeki en yeni teknolojiler konusunda katılımcıları bilgilendirdi.
Türkdöküm
53
HABER
16. Uluslararası
Metalurji ve Malzeme
Kongresi Gerçekleşti
TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası tarafından organize edilen 16. Uluslararası
Metalurji ve Malzeme Kongresi, 13-15 Eylül tarihlerinde İstanbul’da gerçekleşti. Kongre’ye
akademisyenler, araştırmacılar, öğrenciler, mühendisler ve iş adamlarından oluşan geniş
bir kitle katıldı.
1
6. Uluslararası Metalurji ve Malzeme Kongresi, 13-15 Eylül’de İstanbul Beylikdüzü’nde bulunan TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi’nde gerçekleşti. TÜDÖKSAD tarafından düzenlenen
6. Uluslararası Ankiros Döküm Kongresi ve HannoverMesse Ankiros Fuarcılık tarafından düzenlenen Ankiros/
Annofer/Turkcast 2012 fuarlarıyla eşzamanlı olarak düzenlenen Kongre’ye akademisyenler, araştırmacılar, öğrenciler, mühendisler ve iş adamlarından oluşan geniş
56
bir kitle katıldı.
TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası tarafından organize edilen 16. Uluslararası Metalurji ve Malzeme
Kongresi’nde (IMMC) katılımcıların bilgi ve tecrübe paylaşımlarının yanı sıra, Türkiye ve dünyadaki teknolojik ve
sektörel değişme ve gelişmeler de değerlendirildi.
Metalurji ve malzeme sektörünü bir araya getiren
Kongre’de yurtiçinin yanı sıra ve 16 farklı ülkeden katılımcılar da toplam 171 bildiri sunarken 30 sözlü sunu
HABER
oturumu gerçekleştirdi. Almanya, ABD, Avustralya, Cezayir, Çin, Fransa, İngiltere, İran, İspanya, İsveç, İtalya, Japonya, Norveç, Romanya ve Rusya’dan katılımcıların bulunduğu Kongre’de; dünyanın önemli bilim adamları ve
alanlarında uzman davetliler tarafından çağrılı bildiriler
sunuldu.
Sözlü sunular ise;
• Geri Kazanım ve Çevre,
• Biyomalzemeler,
• Enerji Malzemeleri,
• Kompozit Malzemeler,
• Nanomalzemeler,
• Metaldışı Malzemeler,
• Plastik Şekillendirme,
• Toz Metalurjisi,
• Demir Çelik Metalurjisi,
• Demir Dışı Metaller Metalurjisi,
• Döküm,
• Toz Üretim Teknolojileri,
• Isıl İşlem,
• Yüzey Modifikasyonu,
• Eğitim
gibi konu başlıklarından oluştu.
Kongre kapsamında hazırlanan Poster Sunumları ise oldukça canlı ve verimli geçti. Kongre Poster İzleme Komisyonu, gerçekleştirilen kokteyl ile birlikte poster sahiplerini ziyaret ederek poster bildiriler hakkında detaylı bilgi aldı.
Bu yıl ilk kez düzenlenen Öğrenci Oturumları da yoğun
ilgi gördü. Oturumlarda çeşitli üniversitelerden gelen
metalurji, malzeme ve seramik mühendisliği öğrencileri alanlarında uzman akademisyenlerin bilgilerinden yararlanma fırsatı buldu.
Kongre kapsamında ayrıca “Genç Araştırmacı Ödülü”
başlığıyla bir yarışma da düzenlendi. Toplam 13 adayın
katıldığı yarışmada Kongre Delegeleri, Kongre Danışma Kurulu, Kongre Oturum Koordinatörleri ve Kongre
Yürütme Kurulu’nun kullandığı oylarla belirlenen 3 eş-
değer ödül sahiplerine takdim edildi. Ödül kazananlar
ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nden Şahin Coşkun ve
Emre Mülazımoğlu ile İstanbul Teknik Üniversitesi’nden
Cevahir Durmaz oldu.
Kongrenin düzenlenmesinde maddi destek veren sponsor firmalara ise TMMOB Metalurji Mühendisleri Odası
Yönetim Kurulu Başkanı Tunçay Şulan tarafından birer
plaket verildi.
İlk olarak 1975 yılında ulusal düzeyde gerçekleştirilen,
1993 yılında ise uluslararası karakter kazanan Metalurji
ve Malzeme Kongresi gelenekselleşip bir marka (IMMC)
haline geldi.
Türkdöküm
57
MAKALE
Dipl.-Ing. W. Maschke
Dr. M. Jonuleit
Application Technology
ASK Chemicals Metallurgy GmbH,
Unterneukirchen, Almanya
Head of Application Technology
ASK Chemicals Metallurgy GmbH,
Unterneukirchen, Almanya
Dökme Demirlere aşılayıcı ilavesi tavsiye edilen, hatta
istenilen kalitede döküm parça üretimi için gerekli bir
uygulamadır. Lamel ve küresel grafitli dökme demirlerin mekanik özellikleri ve işlenebilirlikleri mikro yapıları ile direk olarak ilişkilidir. Hem mekanik özellikler
hemde mikro yapı önemli ölçüde aşılamadan etkilenir. Bu nedenle, dökme demirlerin katılaşması süresince aşılama mekanizması ve grafit oluşumu bu makalede detaylı olarak incelenecektir.
Dökme demirin aşılanması ne anlama gelmektedir?
“Dökme demirlerin aşılanması” sıvı metale çekirdek
ilave edilerek, katılaşma mekanizmasını ve mikroyapısını istenilen özellikleri elde edebilmek için etkilemek
anlamına gelmektedir. Çekirdekler ≤ 4 µm boyutunda,
grafit presipitasyonu için kristalleşme merkezleri işlevini gören ince parçacıklardır.
Literatürde aşılama teorisi hakkında bir çok makale
mevcuttur. Bu makalede yayınlanmış teorilere tek tek
yer verilmeyecektir. Ancak, mevcut teoriler arasında
en yaygın kabul görmüş olanı oksit çekirdeklenme teorisidir [1, 2]. Bu teoriye göre, aşılama sırasında SiO2
çekirdekleri çökelir ve daha sonra bu çekirdekler üzerinde grafit oluşumu ve büyümesi gerçekleşir. Ancak,
SiO2 çekirdeklerinin oluşabilmesi için sıvı metal içerisinde bu çekirdeklerin oluşmasına yardımcı olacak diğer yabancı çekirdeklerinde bulunması gereklidir. Bu
yabancı çekirdekler, genellikle oksijenle bağ kurma
(birleşme) eğilimi yüksek olan elementler tarafından
oluşturulur (ayrıca Aşılayıcılar başlıklı bölüme bkz).
Aşılama, hem grafit çökelmesini (sayı, boyut, şekil açısından) hem de katılaşmayı (gri katılaşmayı teşvik etmek, ledebürite soğumayı engelleme) etkilemek için
tasarlanmalıdır.
Etkin bir aşılama, hem parça genelinde homojen mekanik özellikler hemde değişik et kalınlıklarında bile
homojen bir sertlik dağılımı sağlar. Aşılama ayrıca, Östenit- grafit ötektik reaksiyonu üzerindeki etkili olduğu için parça sızdırmazlığı ve besleme özelliklerine de
etki eder.
Aşılamanın etkinliği, aşılama öncesi sıvı metalin ergitme sırasındaki metalurjik özellikleri, kimyasal kompo-
58
zisyonu, ergitme ve aşılama sıcaklıkları, sıvı metalin
aşılama öncesi ve sonrası bekleme süresi gibi değişkenliklere bağlıdır.
Aşılama birçok farklı aşamada uygulanabilir ancak en
etkili uygulama dökümden hemen önce veya döküm
sırasında yapılan aşılamadır. Çekirdeklerin etkinliğine
ve soğuma koşullarına bağlı olarak aşılama, ergitme
ocağında veya bekletme ocaklarında yapılabilir ancak
bu çok nadiren görülen ve önerilmeyen bir uygulamadır. En yaygın uygulamalar ergitme ocağından metal
potaya aktarılırken, kalıp içerisine akan metale ve kalıp içinde uygulanan aşılama yöntemleridir.
Alaşımsız veya düşük alaşımlı dökme demirlerde, %1,5
ila % 3 silis ve % 2 ila % 4 karbon bulunur. Yavaş ve
dengeli bir soğuma şartlarında, sıvı, belli bir süre sonra ötektik kompozisyonuna erişir (% 4,3 karbon eşdeğeri) ve böylece ötektik katılaşma başlamış olur. Ötektik katılaşma sırasında ortaya çıkan karbon tamamen
grafite dönüşür. Ancak dökümhane şartlarında yavaş
ve dengeli soğuma şartları gerçekleşmez. Bunun sebepleri, kimyasal kompozisyondaki farklılıklar, et kalınlığı veya soğuma hızı ve döküm sıcaklıklarıdır. Laboratuar şartları ve gerçek uygulama arasındaki bu farklılıklar sonucu, sıvı metal, ötektik reaksiyon başlamadan
önce Östenit-Grafit denge sıcaklığının altındaki sıcaklıklara kadar soğur.
Aşılamanın amacı, ötektik katılaşmanın başlangıcında grafit kristalleşmesi için yeterli miktarda çekirdeğin mevcut olduğunu garanti altına almak ve bu şekilde demir karbür (sementit, Fe3C) oluşumunu engellemektir. Dolayısıyla aşı ilavesi, grafit kristalleşmesinin Östenit-Grafit denge sıcaklığında veya çok az altında bir sıcaklıkta (alt soğuma) gerçekleşmesini sağlayacak oranda yapılmalıdır. Bunun sağalanabilmesi durumunda; lamel grafitli dökme demirlerde eşit büyüklüklerde ve homojen dağılmış A tipi grafit, küresel grafitli dökme demirlerde ise çok sayıda, küçük ve tam yuvarlak görünümlü nodüller içeren mikro yapılar elde
edilir.
Ötektik
γ + Grafit
Sıcaklık
Dökme
Demirlerin
Aşılanması
Liquidus sıcaklığı
(primer östenit)
Ötektik
γ + Karbür
Katılaşma bitişi
Zaman
Şekil. 1.A. Hipoötektik gri dökme demirin Tipik soğuma eğrisi
MAKALE
Şekil. 2. A - tipi grafit ve gri
katılaşmış lamel grafitli dökme
demirin mikroyapısı
Aşılayıcılar
Genellikle, Ferro-silis alaşımları dökümhanelerde aşılayıcı olarak kullanılmaktadır. Ferro-silislere, aşılama etkinliğini arttırmak için, oksijen’e karşı afinitesi yüksek Kalsiyum, Alüminyum, Baryum, Zirkon, Stronsiyum ve Nadir
Toprak Metalleri gibi elementler ilave edilir. Bunun sebebi, başarılı bir aşılama için, sıvı metal içinde çözülen oksijenin bağlanması gerekliliğidir. Bunun yanısıra, bazı aşılayıcılar, grafit çekirdeklenmesi üzerinde olumlu etkiye
sahip Bizmut, Titanyum, Mangan, Kükürt ve Oksijen gibi
elementler de içerir. ASK Chemicals Metallurgy’nin (eski
adı SKW) üretmekte olduğu geniş aşılayıcı ürün yelpazesinin bir kısmı Tablo 1’de gösterilmektedir. Bunların yanısıra, grafit ilave edilmiş FeSi aşılama malzemeleri de vardır. Bu tür aşılayacılar, oksit oluşturmanın yanısıra, metale grafit çekirdekleri ilave edilmesini sağlar. Grafit, aşılayıcı olarak kullanılacaksa, bunun yüksek ısılarda (2500°C)
üretilen kristalleşmiş grafit olduğundan emin olmak gerekir. Kalsiyum ve Aluminyum gibi aşılama etkinliğini
arttıran bazı elementler FeSi içinde doğal olarak bulunur. Bu nedenle, alaşımsız olarak FeSi’lerde aşılayıcı olarak kullanılabilir ancak bu tür aşılama malzemelerinin etkinlikleri azdır. Aşılama etkinlikleri yüksek olan kompleks
aşılayıcılarda hem Kalsiyum ve Aluminyum konsantrasyonu daha fazladır hemde bu tür aşılama malzemelerinin içinde aşının sıvı metal içinde kolay çözünebilirliğini sağlamak için özel katkı malzemeleri bulunmaktadır.
Aşılayıcı olarak saf ferro-silis kullanımının etkisiz olduğu
kanıtlanmıştır.
Etkin
Elementler
Gri ve
Sfero
Al
Ca
Ba
Mn
Şekil. 3. Kalın kesitli Küresel
grafitli dökme demirde çok
büyük boyutlu küre oluşumu
(20 nodül/mm2, 100 µm’ye
kadar nodül çapı)
Kalın kesitli parçalarda aşıların etkilerini kaybetmesinin
önüne geçmek için düşük döküm sıcaklıklarında döküm
ve geç aşılama yapılması gerekir. Bu sayede, aşılama
miktarını arttırmadan, aşılama etkinliği artar. Kalın kesit
lerde geç aşılama ile elde edilen aşılama etkinliği , pota
aşılamasında elde edilemez.
Sfero
Gri
Vermiküler
VP 216/116/
Germany
Inogen
SB 5
Etki süresi
Aşılama işleminin etkisi sıcaklığa fakat en önemlisi zamana bağlıdır. Aşılayıcıların zamana olan bağımlılığı,
aşının sönümlenme (etkisini kaybetme) süresi olarak adlandırılır. Sönümleme zamanı, aşının ilave edilmesiyle
başlar ve ötektik katılaşma sıcaklığına ulaşıldığında sona
erer. Bu süreçte, aşılama etkisi gösterecek inklüzyonların sayısı azalır, tekrar oksitlenmeye bağlı olarak çekirdek
oluşturacak inklizyonlar irileşir ve çözünür. Bu da aşılama
etkinliğinin katılaşma süresine bağlı oluşunun bir göstergesidir. Seri üretim şartlarında 5 mm ile 50 mm et kalınlığındaki parçaların katılaşması birkaç saniye ile birkaç
dakika arasında gerçekleşirken, el kalıplama ile üretilen,
ağır ve 60 mm’nin üzerinde et kalınlıkları olan parçalarda
katılaşma süresi, döküm sıcaklığına bağlı olarak, saatler
sürebilir. Katılaşma süreleri arasındaki bu farklar, kesitleri
kalın ağır parça dökümünde aşılama malzemelerinin etkinliğinin kaybolmasına neden olur, oluşan çekirdek sayısı azalır ve oluşan kristallerin büyüme süreleri uzar. Bu
nedenle kalın kesitli parçalarda ötektik hücreler ve oluşan grafitlerin sayısı az ve boyutları büyük olur (Şekil 3).
Inoculo 63
VP 316 /
Optigran
ZM 6
Zr
Optinoc Z
Ca
Bi
SMW 605
CerMM
Sr
Ti
CSF 10
SRF 75
LC
Graphidox
SRF 75
LC
Graphidox
Tablo. 1. ASK Kimyasal
Metalürji Aşılayıcıları
Türkdöküm
59
MAKALE
Uygulamada kullanılan en etkili geç aşılanma metotları,
akan metal üzerine ve kalıp içinde yapılan aşılamadır. Bu
uygulamalarda, ya hassas olarak tartılmış aşı akan metalin içine doğru ilave edilir yada aşı kalıp içine konularak tüm döküm süresince sıvı metalin içinde çözülmesi sağlanır.
Çökelti veya aşıların sönümlenme süreleri aşının kompozisyonuna bağlı olarak değiştiği için aşılama malzemelerinin kimyasal kompozisyonları çok önemlidir ve dikkatlice seçilmesi gerekir. Örneğin, en güçlü aşılayacılar en
hızlı şekilde etkinliklerini yitirirler. Diğer taraftan, baryum ve seryum içeren aşılayıcıların etkileri çok uzun sürer. İki kademeli aşılama yapılacağı durumlarda bu durum dikkate alınmalıdır.
Grafit oluşumu üzerindeki etkisi
Sıvı dökme demirde çekirdeklenmeyi etkilediği için aşılamanın, grafit sayıları, boyutları, miktarı ve kısmen şekli üzerinde etkisi vardır.
Yetersiz aşılama sonucu alt soğumanın (under cooling)
artması öncelikle B- tipi grafit (çiçeksi grafit) veya aynı
zamanda D- ve E- tipi grafit oluşumuna (undercooled
grafit) sebep olur (bkz. Şekil 5 ve Şekil 6). Ortaya çıkan
sonuç ise, mikro yapı içinde düşük mukavemet ve işlenebilirlik azalmasına neden olan ferrit adacıklarının
oluşmasıdır.
led), hatta grafitin tamamen veya kısmen demir karbür
(Fe3C) ‘e dönüştüğü beyaz yapı oluşur.
Küresel grafitli dökme demirlerde, yetersiz çekirdeklenme, düşük nodül (küre) sayıları, bozuk grafit oluşumu ve aynı zamanda daha yüksek perlit oluşumuna neden olur. Çekirdek sayısı eğer çok az ise, tercih edilmeyen karbür oluşumu meydana gelir.
Aynı soğuma şartlarında (duvar kalınlığı), bizmut içeren SMW 605 ile aşılanan küresel grafitli dökme demirde, baryum içeren aşılayıcı ile aşılanan dökme demire
göre, şekil 7’de gösterildiği gibi çok daha fazla nodül sayısı elde edilir.
Şekil. 7a. %0,15 SMW 605’de geç
aşılanma
Şekil. 7b. Baryum içeren aşılayıcı ile
geç aşılanma
Bunun yanında, aynı duvar kalınlığı ve aynı miktarda
aşılayıcıyla, elde edilecek nodül sayısı kullanılan aşılayıcı tipine (aşılama etkili elementlere) bağlı olarak farklılık gösterir.
Kesit kalınlığı etkisi
%0.2 - 0.6 ilave oranı
550
Alt soğuma
Ötektik sıcaklık
500
Bi
Nodül / mm2
Sıcaklık
450
R - Recalescence
400 Al
350
300 Zr
250 Ba
200
150
100
Katılaşma bitişi
Şekil. 4. Yetersiz çekirdek ihtiva eden dökme demirin soğuma eğrisi – stabil
ötektik sıcaklığının altında gözle görülür aşırı alt soğuma (undercooling)
Şekil. 6. D-tipi grafit
Soğuma hızındaki artış veya yetersiz çekirdeklenmeye bağlı olarak alt soğuma devam ederse, kır (mott-
60
15
20
25
30
35
40
45
50
Kesit kalınlığı (mm)
Zaman
Şekil. 5. B-tipi grafit
10
Şekil. 8. Nodül sayısı üzerinde et kalınlığı ve aşılayıcı tiplerinin etkileri
Şekil 8’de et kalınlığı veya soğutma hızının, çeşitli aşılayıcı tipleri ile ilişkili olarak nodül sayısı üzerindeki etkisi gösterilmektedir. Katılaşmanın çok hızlı olduğu ince
cidarlı parçalarda, bütün aşılayacılarının etkin olduğu
görülmektedir. Et kalınlığı arttıkça, katılaşma süresinin
uzamasına bağlı olarak aşıların etkinliklerinin azaldığı,
nodül sayısındaki azalmadan, görülmektedir. Başka bir
ifade ile, kalın kesitlerde, optimum aşılamayla bile, ince
kesitli parçalarda elde edilen nodül sayısına ulaşmak
mümükün değildir. Çok kalın kesitlerde, mm2 başına bazen sadece 40 ila 60 nodül sayısı elde edildiği görülürken, çok ince kesitli parçalarda nodül sayısının > 500/
mm2 olması oldukça normaldir. Kesit artışına (soğuma
MAKALE
hızına) bağlı olarak nodül sayısında görülen azalma paralelinde oluşan grafitlerin irileşmesine neden olur )bkz.
Şekil 3 ve Şekil 9).
% 0,3 Pota aşılaması yaklaşık 100 nodül/mm2
% 10 sementit, 20.....%30 Ferrit, kalan kısım Perlit
Şekil. 9. Farklı et kalınlıklarında
[4]nodül sayılarının ve nodül
büyüklüklerinin karşılaştırılması
Burada küresel grafitli dökme demirler için bahsedilen
özellikler, doğal olarak diğer dökme demirler içinde geçerlidir.
Matriks üzerindeki etkisi
Lamel grafitli dökme demir
Lamel graftli dökme demirlerde, genel olarak karbürsüz, ince taneli hücreleri olan, perlitik matrikse sahip,
düzgün dağılımlı ve ince A tipi grafit içeren mikro yapı
hedeflenir. Etkili aşılama veya iyi çekirdek dağılımı, hedeflenen mikro yapıya ulaşılmasını olumlu yönde etkiler. Kimyasal kompozisyon ve soğuma şartları hedeflenen mikro yapıyı etkileyen diğer parametrelerdir. Etkili aşılama ile farklı kesit farklılıklarında bile aynı mekanik özelliklere sahip ve işlenebilirliği iyi döküm parçalar elde edilebilir.
Küresel grafitli dökme demir
Küresel grafitli dökme demirler, magnezyum tretmanının bir sonucu olarak, alt soğuma eğiliminin yüksek olması nedeniyle, aşılanmadıkları takdirde, beyaz veya kır
demir olarak katılaşırlar. Gri katılaşma ancak aşılama ile
elde edilebilir. Aşılama ile, küre sayısı artar, küreleşme
iyileşir, ferrit oluşumu artar ve hepsinden önemlisi çil
veya karbür oluşumu eğilimi azalır.
Şekil 10, Magnezyum tretmanından sonra %0,3 pota
aşılaması ve %0,2 pota aşılamasına ilave olarak %0,1 kalıp içi aşılama yapılmış metallerin mikro yapılarını göstermektedir. Mukayese edildiğinde, %0,1 kalıp içi aşılama yapılmış metalin mikro yapısındaki nodül sayısı, nodüllerin küreselliği ve ferrit miktarı fazladır.
Orta ve kalın kesitli parçalarda, geç aşılama ile mikro
yapı önemli ölçüde iyileştirilebilir. Küresel grafitli dökme demirden imal edilmiş kalın kesitli parçalarda ise,
geç aşılama (Ingot kalıplarının dökümü hariç), nodül
sayısını arttırmak, segregasyonu önlemek, grafit bozulmalarının önüne geçmek ve ters çil oluşumuna mani
olabilmek için tek seçenektir.
% 0,2 Pota aşılamasına ilave olarak, % 0,1 kalıp içi aşılaması yaklaşık
300 nodül/mm2, sememtit yok
70.....%80 Ferrit, kalan kısım Perlit
Şekil. 10. GJS-500-7; Pota aşılanması (yukarıda), % 0,2 Pota ve ilaveten % 0,1 kalıp
içi aşılama (aşağıda) 10 mm et kalınlığı, 100:1 oranında büyütme
Aşılama metotları
Ön aşılama / Ön şartlandırma
Bu terimler, sıvı metalin içine, daha ergitme ocağında
veya metal ocaktan potaya alınırken çekirdeklenme etkisi yaratacak malzemelerin ilavesi için kullanılmaktadır.
Bu uygulama, metalurjik yapının ilk başladığı safhadan
itibaren, sıvı metalde optimum yapı ve grafit oluşumunu sağlamak için yapılmaktadır.
Ce-Zr-Mn ihtiva eden VL(Ce)2, ön şartlandırıcı olarak
kullanılır ve sıvı metalin içindeki çözünmüş oksijen seviyesinin, oksit bileşikleri oluşturarak, azalmasına ve sıvı
metal içinde çekirdeklenmenin ve çekirdek dağılımının
iyileştirilmesine katkıda bulunur. Baryum veya Alüminyum ihtiva eden diğer önşartlandırıcılar da vardır.
Ayrıca, silisyum karbür ilavesi de, sıvı metal içindeki çekirdek sayısını arttırdığı için, ön şartlandırıcı olarak tanımlanabilir.
Pota aşılaması
Bu klasik aşılama yöntemidir. Aşılayıcı, sıvı metal ocaktan potaya alınırken veya Magnezyum tretman potasından döküm potasına aktarılırken eklenir. Bu uygulamada, sıvı metal miktarına bağlı olarak, 0,6 mm ve 6 mm
arasındaki tane iriliklerinde aşılayıcılar kullanılır. Aşılayıcıları potanın dibine konulmaması ve mümkün olduğunca homojen bir şekilde akan metalin üzerine ilave
edilmesine dikkat edilmelidir.
Tel aşılama
Tel aşılama yönteminde aşılayıcı, yuvarlak kesitli bir telin içine konmuş şekilde sıvı metale ilave edilir. Tel, sıvı
metalin içine kontrollü bir şekilde tel besleme makinası
ile verilir. Bu şekilde hem tel boyu, hemde tel besle me
hızı kontrol edilerek hassas bir şekilde aşılayıcı sıvı metale verilmiş olur. Tel aşılama hem pota içinde hemde
döküm ocaklarının döküm ağzında ilave edilebilir.
Türkdöküm
61
MAKALE
Akan metal’e (stream) aşılama
Bu yöntemde aşılayıcı direk olarak kalıba akan metalin
içine verilir. Uygulamada, döküm süresince sıvı metalin içine homojen bir şekilde aşı ilavesini sağlamak için,
genellikle, otomatik aşılama makinası adı verilen cihazlar kullanılır. Bu uygulama için en uygun aşı tane iriliği
genellikle 0,2 mm ve 0,7 mm arasındadır ve aşının çok
kısa süre içinde tamamen çözünmesi gerektiğinden
eklenen miktar % 0,15’den fazla olmamalıdır. Pota aşılamasına göre avantajı, geç aşılama yapıldığından aşının etkinliğini yitirmemesidir (sönümlenme). Bu uygulama otomatik kalıplama makinalarına entegre döküm
ocaklarında yaygın olarak kullanılır.
çası olarak planlamak gerekir. Aşılama ile ilgili verilerin kayıt altına alınması ve istatistik proses kontrol yöntemleri ile kontrol edilmesi gerekir. Aşılama ile ilgili verilerin, aşı seçimi, gelen aşıların ön kontrolu, stoklama
şartları, döküm sıcaklıkları, aşı ilave oranlarının tartılarak doğrulanması, otomatik aşılama makinalarının rutin bakımı ve kalibrasyonu, aşılama ile döküm bitimi
arasında geçen süre, titreşimli aşı dozlama ünitelerinde frekans ölçümü ve kontrolu, tel besleme makinalarında besleme hızı ve telin doğru bir şekilde sıvı metal
içine verilip verilmediği gibi bir çok parametrenin dikkate alınması gerekir.[5]
Aşılama sonuçlarının takibi için uygulamacıların kullanabileceği değişik yönemler vardır. Bunlardan geleneksel olanı, kama testi (çil derinliğinin ölçülmesi) ve
mikroskop altında mikroyapı incelemesidir (grafit şekli, tipi, matriks yapısı, ötektik hücre sayısı, nodül sayısı).
Diğer bir uygulama ise günümüzde yaygın olarak kullanılmaya başlayan termal analiz sistemleridir. Metalin
soğuma eğrisi incelenerek, aşılamanın etkinliğinin yanı
sıra ölçülen metalin metalurjik özellikleri ile ilgili bir çok
faydalı bilgiler elde edilebilmekte ve döküm öncesi sıvı
metalin katılaşma eğilimi, çekinti eğilimi, oluşacak grafitin şekli ve miktarı gibi bir çok konuda ön bilgi elde
edilebilmektedir.
Kalıp içi aşılama
Kalıp içi aşılamada, aşılayıcı sıvı metalin içine mümkün
olan en geç süreçte ilave edildiği için aşıların etkinliğini kaybetme riski en aza indirgenmiş olur. Kalıp içi aşılamada, aşılayıcı, sıvı metale, döküm havşasında veya
doğrudan yolluk sistemi içinde verilir. Dolayısıyla, aşıların çözünmesi, dolum süresince havasız bir ortamda ve
direk olarak sıvı metalin içinde gerçekleşir. Kalıp içi aşılama için blok şeklinde aşılayıcıların kullanılması önerilir. İnce taneli aşıyıcıların kullanılmalısı durumunda çözünmemiş aşı malzemesinin kalıp içine girmesi ve döküm parça üzerinde olumsuz etkileri olma riski bulunmaktadır.
Literatür:
[1] F. Neumann: Giesserei 83 (1996) No. 14, pp. 11-15
[2] J. Müller, W. Siefer: Giessereiforschung 45 (1993) No.
3, pp. 92-98
[3] J.F. Janovak, R.B. Gundlach: Gießereipraxis (1983)
No. 15/16, pp. 223-242
[4] K. Reifferscheid: Gießerei Praxis (1973) Issue 22/November, pp. 393-398
[5] VDG Information Sheet p. 210 “Impfen von Gusseisenschmelzen”
Aşılama ve aşılama sonuçlarının kontrol edilmesi ve
takibi
Aşılama sırasında ortaya çıkabilecek hataların önüne
geçmek için için dökümden sonra parça üzerinde veya
ayrı dökülmüş numune üzerinde yapılacak kontrollar
yeterli değildir. Bu tür hatalara mani olmak için aşılamayı, üretimin her safhasında ve üretim şartlarına uygun olacak şekilde, kalite emniyet sisteminin bir par-
SATILIK DÖKÜMHANE EKİPMANLARI
Erkunt Sanayi A.Ş.
Hat Frekanslı Junker İndüksiyon Ocakları
Erkunt Sanayi A.Ş.’den satılık çalışır durumda olan 3 adet
Hat Frekanslı Junker marka indüksiyon ocağı.
Teknik özellikleri:
-Kondansatör parametreleri : Toplam 19440 kVAR 1100 V 50 hz
-Kondansatör sayısı
: 30 adet
Teknik özellikleri:
Üretici firma : JUNKER
Üretim Tarihi : 1977
Ergitilen Metal
: Pik
Ocak Sayısı
: 3 ADET
Ocak Kapasitesi : 6 TON
Konvertör gücü : Kw TRAFO GÜCÜ: 1700 KVA
Konvertör frekansı : 50 Hz
Bobin Voltajı
: 1100 V
62
Tel: (0312) 397 2500
Fax: (0312) 397 2507
Yetkili: Oktay Başarır
[email protected]
Bobin Yüksekliği
: 1160 mm
Bobin ölçüleri (Kesitler): Boy: 32 mm En: 40 mm
Toplam Tur sayısı
: 34
1 bobinin tur (mesafe)
yüksekliği
: 32 mm
Turlar arası mesafe
: 2 mm
Şablon Çapı: 940 mm : Bobin çapı 1170 mm
BUĞRA PEKUSLU
GreenBusiness Genel Koordinatörü
Enerji Verimliliği Uzmanı
Endüstri ve Enerji Mühendisi
Akdaş Enerji Verimliliği Proje Koordinatörü
İ
www.greenbusiness.com.tr
/[email protected]
malatın tipi ya da kullanılan hammadde çeşidi fark etmeksizin, bütün döküm sektörünün geneli için vazgeçilmez, değiştirilemez bir üretim gerçeği mevcut: Döküm üretimi sürecinin “doğası gereği” ısı formundaki enerjiye olmazsa olmaz biçimde
hem de durmaksızın ihtiyaç duyulmakta. Bu da, pek tabi beraberinde
atık ısı oluşumlarına dair nihai bir
sonucu doğurmakta. Bu durum az
evvel de belirtildiği üzere işin doğası gereği elimine edilemez bir
döküm gerçeği. Fiziksel kanunlar
gereği, metal hammaddesine istenilen döküm ürünü şeklini verebilmek için onu önce ergitmek, sonra tekrar katılaştırmak (soğutmak)
gerekmekte. Yani, bir başka ifade
ile döküm hammaddesinden nihai
ürün elde etmek (katma değer yaratmak) için, ona önce yüksek miktarda ısı formunda enerji transferi yapılması ve daha sonra transfer
edilen bu enerjinin geri çekilmesi lazım gelmekte. Hal böyle olunca sürecin bir basamağında hammaddeye transfer edilen enerjinin
sonraki basamaklarda geri alınması; hammadde üstünden atılması
gerekmekte. Ve bu durum fiziksel
kanunlar gereği değiştirilmesi, revize edilmesi mümkün olmayan bir
gerçeklik. O yüzden işin “doğası gereği” bu atık ısının oluştuğunu söylemek pek de yanlış olmaz. Bunun
yanı sıra, üretim boyunca söz konusu ısıyı sağlamak için kullanılan
yakıtların daha sonra oluşturduğu yan ürünler de (atıklar da) yine
bilimsel gerçeklikler çerçevesinde, elimine edilmesi mümkün olmayan kimyasal bileşenlerdir. Yakı-
Döküm Sanayinde
Oluşan Atık Isının
Geri Kazanımında
Yeni Açılımlar:
tın ısı oluşturması için gereken kimyasal reaksiyonlar sonucu karbon
gazı ihtiva eden bu yan ürünlerin
oluşumu doğal ama acı bir gerçektir… Ancak tüm bu durumu fırsata çevirmek, kaybolan, atığa dönüşen enerjiyi geri kazanarak iş verimini arttırmak, üretim maliyetlerini
düşürmek mümkün. Kaybolan, atılan enerjiyi tekrar geri kullanılabilir
enerji olarak geri kazanmak ve bu
enerjiyi üretim süreci boyunca tekrar kazanmak önemli bir enerji verimliliği adımı. Bu sayede, birim zamanda harcanan enerji başına elde
edilen üretim çıktısı, ya da bir başka ifade ile birim zamanda tüketilen enerji karşılığında elde edilen
katma değer oranını arttırmak imkan dahilinde olacaktır, ki bu da,
tam olarak, dünya genelinde “yenilenen” üretkenlik kavramı ile eşdeğer bir tanımlamadır.
Enerji Dönüşümüne
Karar Veren Mekanizma
Söz konusu atık ısı oluşumlarının,
şüphesiz, en yaygın örneklerinden
bir tanesi de, doğalgaz ile çalışan
ocakların/fırınların bacasından çıkan karbon ağrılıklı, yüksek sıcaklıklı gazlar. Yüksek oranda karbon
salımı ile küresel ısınmada da büyük ölçüde pay sahibi olan bu gazların yakıtın yanma prensibine bağlı olarak tamamen ortadan kaldırılması yakın zamanda mümkün gözükmese de fırsata çevrilmesi ihtimal dahilinde gibi duruyor. Atık
baca gazlarının değerlendirildiği ve bu sayede kullanılabilir enerji dönüşümlerinin gerçekleştirildiği “mucizevi” çözümler hem doğal
sürdürülebilirliğin hem de üretim-
de kullanılan kaynağın sürdürülebilirliğin arttırılmasını sağlamakta.
Bu sayede de birim zamanda kullanılan enerjiden elde edilen iş verimi
yükseltilebilmekte. Bunu sağlayan
geri kazanım çözümlerinin çalışma
prensibinin en temel noktasında,
doğalgazla çalışan fırınların/ocakların bacasından atmosfere salınan, yüksek sıcaklık değerine sahip
karbon gazının, sahip olduğu ısının, konveksiyon enerjisinin eşanjör vasıtası ile yeniden kullanılabilir bir formda bir başka ortama aktarılması yer almakta. Bu prensipte,
eşanjörün içinden geçen akışkanın,
bacadan çıkan gazın, yüksek sıcaklık değerine sahip ısısını kendi üzerine transfer etmesi amaç edinilmiştir. Bu vesile ile ısı, atıl durumdan geri kazanılabilir bir başka ortama transfer edilmeye çalışılmakta. Isının sahip olduğu iş enerjisi de
kullanılabilir bir biçimde daha sonra çevrim elemanlarına aktarılarak
üretim alanı için tekrar hazır hale
gelmekte. Bu noktada birinin iki alternatif kullanım şeklinden birinin
seçilmesi gerekiyor. Bunlardan ilki
enerjinin tekrar ısı olarak değerlendirilmesini sağlayan termal sistemler ve eklentiler. İkincisi ise mekanik
enerjiden elektrik üretimini mümkün kılan türbinler. Burada önemle işletilmesi gereken karar mekanizması, üretim alanının ihtiyacına
göre hangi enerji tipinin daha çok
öncelik arz ettiği ve fabrika ortamı için daha makbul olduğu. Ayrıca enerji dönüşümlerinin süreç akışına dair geçirilmesi gereken işlem
adımlarının her birinin verim değeri de önemli bir diğer parametre
grubu. Tüm bunlara ek olarak mut
Türkdöküm
63
iş verimini direkt etkileyecek olan
indikatörler niteliğinde.
laka
ama
mutlaka dikkate alınması gereken bir başka parametre grubu da dönüşümün yapılacağı ortamın sıcaklık, nem ve diğer faktörlerine bağlı olan değişimler. Çünkü tüm bu dikkat edilmesi
gerekenler ideal değerden uzaklaştıran kısıtlardır ve gerçek geri kazanım oranını öngörebilmek için hassas biçimde hesaba alınmaları gerekmektedir. Bu hesapları kullanıcı yerine anlık ve hızlı biçimde yapıp, üretim adına en karlı ve verimli
alternatife karar veren hatta onu da
optimize eden özel bir çözüm “Akıllı Enerji Çemberi” içeriğinde geliştirildi. Zaten yurt dışından gelen
reaksiyonlarda üzerinde durulan
nokta, özellikle Avrupa Birliği üst
düzey yetkilisi Loic-Nihoul’un vurgu yaptığı husus da ürünün bu tip
fark yaratan bir optimizasyon özelliğine sahip olması idi.
Geri Kazanımda Değişken
Koşullara Cevap Veren
İş Zekası Uygulamaları
Döküm fabrikalarının yöneticilerinin bu noktada dikkatli olması
64
gerektiren bir başka husus daha mevcut. Üretimin
karakteristik yapısına bağlı olarak, söz konusu atık ısının sıcaklık,
debi ve nem değerlerinin sürekli değişkenlik göstermesi söz konusu. Böyle bir durumda da sabit
pompa devrine sahip olan sistemlerin sınıfta kalması kaçınılmaz.
Eşanjöre giren akışkanın debisinin sabit kalması, söz konusu değişken ve kaygan tabloya cevap
verememesi anlamını taşımakta.
Bunun sonucunda da, geri kazanımın olası ulaşılabilecek yüksek
verim değerlerinden adım adım
uzaklaşılması gibi bir durum ortaya çıkabilecektir. Bunun önüne
geçecek uygulamalar ise ancak
ve ancak özel iş zekası uygulamaları ile donatılmış otomasyon eklentisine sahip sistemlerdir. “Akıllı
Enerji Çemberi”nin de bu alanda
geliştirdiği yenilikçi açılım yurt dışında ve içinde ödül almasını sağlayan etkin faktör olmuştur. Piyasa ürünlerin de dikkat edilmesi
gereken bu özellikler, geri kazanım oranını ve dolayısı ile fabrikada sağlanacak olası üretkenlik ve
Karbon Gazlarının Kimyasal
Enerjisini de Kullanan Çevreci
Enerji Keşfi
Geri kazanımda mevcut klasik çözümlere fark atan bir başka yeni ve
yenilikçi bakış açısı ise, karbon gazının kimyasal reaksiyonlarla
değerlendirildiği ve bu sayede moleküler enerjinin
açığa çıkarıldığı yeni nesil girişimler. Doğalgazın yakılması sonucu bacadan çıkan yüksek oranda CO ve CO2 gazını kimyasal tepkimeye tabi tutan
özel çözümler, bu gazların bağlarındaki kimyasal enerjinin serbest hale gelerek elektriğe dönüşümünü mümkün kılmakta. Yakıt
hücresi destekli eşanjör çözümleri ile somut hale getirilmeye çalışılan bu girişimlerde hem bu gazların sahip olduğu yüksek sıcaklık
kullanılarak yapılacak çalışmanın
daha verimli aktive edilmesi sağlanmakta hem de karbon gazlarının doğaya olduğu gibi yayılmasının önüne geçilerek toplam çevre kirlenme oranına engelleyici iyi
bir adım atılmakta. Ergimiş karbonat içerikli yakıt hücreleri bu anlamda devrim niteliğinde bir enerji geri kazanımı ihtimal dahilinde
tutmayı sağlıyor. Bu çözümler sahip oldukları geri kazanım oranlarının yüksekliği ile de dikkat çeken
niş yaklaşımlar.
Düşük Sıcaklıklı Atık Isılar
Yüksek Oranda Elektrik
Üretimi Aslında Mümkün!
Döküm sektörünün ve diğer birçok sektörün atık ısılar konusunda
karşı karşıya gelmek zorunda kaldığı bir diğer kritik nokta ise söz
konusu, ısı ihtiva eden atığın sıcaklık değerinin su akışkanını yeterince yüksek değerde buharlaştıracak sıcaklığa düzenli olarak
sahip olmamasıdır. Eşanjörlerde
ve geri kazanım kazanlarında ısı
transferi için genel olarak su akışkanı tercih edilmektedir. Ancak bu
suyu yüksek kalitede enerji değer-
lerine sahip buhara çevirebilme
kapasitesi olmayan atık ısı çıkışları bu durumda kullanılamaz olarak
atıl halde göz ardı edilmek zorunda kalmakta. İşin içine çevrimden
kaynaklanan verim kayıpları da girince, konu ile ilgilenen yöneticiler çoğu zaman kazan üreticilerinden, atık ısılarının kullanılamaz kadar düşük sıcaklıkta ve değerde olduğuna dair ifadeler duymaktalar.
Ya da en iyimser ifade ile bu atığın
ancak idare binalarında kullanılan
sıcak suya aktarılacağına dair bilgilendirmeler kimi zaman yapılmakta. Halbuki asıl gerçek bu söylenenden çok daha farklı bir noktada duruyor. Ve bu düşük sıcaklıktaki atık ısılar doğru değerlendirilirlerse birer büyük balığa dönüşebiliyor. Türkiye’de bu alanda
GreenBusiness liderliğinde başlayan girişimlere dünya ölçeğinde çok önemli sağlama yanıtları
gelmiş durumda. Bu noktada gerçek büyük kazanıma ulaşmak için
klasik algının biraz dışına çıkmakta fayda var. Velhasıl geri dönüşüm prensibini sadece klasik ve bilinen usulde tasarımları göz önüne alınarak değerlendirmek az evvel anlatıldığı şekilde yanılgılara
düşülmesine sebep oluyor. Öncelikle üzerinde odaklanılması gereken husus ise geri kazanımda ısı
transferi için kullanılan akışkanların buharlaşma sıcaklık değerlerine ve genleşme katsayıları. Bu
odak noktası etraflıca ve derinlemesine analiz edildiğinde ise ortaya, çok daha farklı bir tasarımsal
bütünlük içerisinde, yepyeni çözüm ürünlerinin modellemeleri çıkıyor. Atık ısının aktarıldığı su akışkanına bileşke biçimde bu yaratıcı yaklaşımla birlikte farklı entegre tasarım açılımları bu alanın hiç
şüphesiz en yeni ve çekici örneklerini yaratıyor. Öyle ki, ancak sıcak
su olarak kullanılabileceğine dair
basmakalıp “otorite” görüşlerinin
hakim olduğu söz konusu düşük
sıcaklıklı atık ısılardan önemli verim oranlarında ve yüksek kapasite değerlerinde elektrik üretimi
bile mümkün!
Akdaş, TÜDÖKSAD ve GreenBusiness
İmzalı Döküm Sektörünün Özgün Enerji
Çözümüne Büyük Bir Gurur Daha:
Vodafone 2012
Geleceği Gören
Girişimci Ödülü
GreenBusiness’ın, TÜDÖKSAD ve Akdaş Döküm San. Ve Dış Tic. A.Ş.
imzalı çözümü, Akıllı Enerji Çemberi, ulusal alanda ses getirmeye ve önemli reaksiyonlar almaya devam ediyor. Öyle ki, söz konusu
girişimin akılcı ve başarılı yönü dolayısı ile
GreenBusiness platformu, geçen ay “Vodafone 2012 Geleceği Gören Girişimci” ödülünü almaya hak kazandı. Yapılan çalışmanın uluslararası alanda yaratacağı katma değere vurgu yapılarak ödülün neden
bu girişime verildiği ifade edildi. Aralarında Pegasus Havayolları Yönetim Kurulu Başkanı Ali Sabancı, Vodaone İcra Kurulu Başkanı Serpil Timuray ve Akbank Genel Müdürü Hakan Binbaşlıgil’in
de bulunduğu değerlendirme kurulu, ummalı bir çalışma sonrası 200’e yakın ödüle aday girişi-
mi 9’a düşürerek finalistleri belirledi. Ardından da Kasım ayının
ikinci haftasında İstanbul’da Conrad Otel’de özel bir davetle ödüller sahiplerini buldu. Sunuculuğunu Ece Vahapoğlu’nun yaptığı
geceye iş, cemiyet ve basın dünyasından önemli isimler de katıldı. Söz konusu gecenin ve organizasyonun haberleri Hürriyet, Ekonomist ve SKY Türk gibi seçkin kuruluşlarda yer aldı.
Türkdöküm
65
66
Hamdi
Doğru
Meslek hayatına 1965 yılında Karabük Demir
Çelik Fabrikası’nda başlayan Hamdi Doğru, daha
sonra Elektro Metal A.Ş.’de iş hayatına devam etti
ve burada bir çok ilke imza attı. Türkiye’nin önemli
dökümhanelerinden Döktaş’ın kuruluşunda yer
alan Hamdi Doğru, 1974 -1995 yılları arasında
Döktaş’ta müdür yardımcılığı ve müdürlük
görevlerinde bulundu. 1993 yılında Doğru Döküm’ün
kuruluşunda yer alan Hamdi Doğru, 1995 yılından
sonra dökümhanede aktif olarak yer almaya başladı.
İçimizden Biri’nin bu sayımızdaki konuğu Hamdi
Doğru ile meslek hayatını ve döküm mesleğini
konuştuk.
Sayın Hamdi Bey, nerede doğdunuz, hayatınızın
ilk yılları nerelerde geçti? Aldığınız eğitimler nelerdir? Aile hayatınız ve ailenizin mesleğinize katkısı nasıl oldu?
1 Ekim 1938 tarihinde Bursa ili Orhangazi kasabasında doğdum. İkinci Cihan Harbi’nin olduğu bu yıllarda
ülkemiz fakirlikle boğuşuyordu. Her ne kadar milli endüstrilerin kuruluş yılları bu zamana rastlasa da henüz
milli gelire katkıları azdı. Tarıma dayalı olarak çalışan
nüfus ancak karnını doyurabiliyordu.
Biz de aile olarak çiftçi bir aile idik, yazın kazanıp kışın
ihtiyaçları karşılıyorduk. 1945 yılıydı, kendi ektiğimiz
ekin tarlasından başak topluyor, gece evimize getiriyorduk. Çünkü ürettiğimiz buğdayın büyük bir kısmını harman esnasına jandarma gelip alıyordu. Ekmek
vesika ile veriliyordu. İç çamaşırı gömlek vs. için Amerikan bezi adı altında vesika ile pamuklu malzemeler
dağıtılıyordu. Velhasıl sıkıntılı yıllardı.
Almanlar yurdumuza saldırır düşüncesiyle gece camları iyice kapatıyorduk. Gaz, şeker bulmak çok zordu.
Hıdırellez günü annem “Bir tepsi sütlaç yaptım, yiyin”
dedi. Kaşıkları sütlaca doldurunca tuzlu olduğunu anladık. Annem şeker bulamadığı için şeker yerine tuzlu sütlaç yapmıştı.
1950 yılında seçimler oldu. Demokrat Parti parlamentoya girdi. Seçim gezisi esnasında Reisicumhur İsmet İnönü Orhangazi’ye geldi. Halkı salonda topladılar. Sayın İnönü halka “Bir isteğiniz var mı” diye sordu.
Kimseden çıt çıkmıyor. Ben parmağımı kaldırarak söz
istedim. Daha 12 yaşındaydım.
“Sayın Reisicumhurum sizden isteğimiz bir kütüphane ve ortaokul” diye bağırdım. Salondan bir alkış koptu ki sorma gitsin.
1950 yılında salonun bir köşesi kütüphane yapıldı. Ortaokul ise 1953 yılında açılabildi.
Okumak istiyordum ama imkanımız yoktu. 1951 yılında babama 5 adet kuzu aldırdım ve o yaz çobanlık yaparak kuzuları büyütüp kurban bayramında sattık. Paraları anneme benim için biriktirmesini söyledim. Ayrıca her gün simit, gazoz, kaynamış mısır satarak günde 25 lira kazanıyordum.
O yaz biriken para ile Bursa’da bir kalacak yer bularak sanat okuluna devam ettim. 2. yıl Bursa’da kalacak
yer bulamadığımız için Gemlik Ortaokulu’ na yazıldım.
Öğretmenler kurulu beni imtihan ederek Orta 2’ye lisandan borçlu olarak kaydettiler.
Sınıfın iyi lisan bilen bir arkadaşı lisan öğrenmem için
benim yardımıma verdiler. İlk yazılı imtihanda 3 aldım.
Sınıfın yüzde 60’ı sıfır almıştı. Lisan hocası bir ayda
yaptığım ilerlemeyi sınıfa örnek gösterdi. Birinci karneyi lisan 5 olarak aldım. Fransızca olan lisanı çok çalışarak sınıfı 7 ile geçtim. Böylece ortaokulu iftiharla geçerek bitirdim.
Ortaokuldan sonra parasız yatılı lise imtihanına girdim ve 1954 senesinde Bursa Erkek Lisesi’nde yatılı
olarak okuma hakkı elde ettim.
1957 senesinde Bursa Erkek Lisesi’ni iftiharla bitir-
Ereğli Demir Çelik
fabrikasının ingot kalıpları
vardı. Türkiye’de ilk defa
ingot kalıpları dökülecekti.
Ustabaşı böyle büyük
bir kalıbı dökmeye
cesaret edemiyordu. Ben
“korkunun ecele faydası
yok, bunu dökmemiz
lazım” diyerek dökme
cesaretini onlara da kabul
ettirdim
dim. 1957 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi’ne girerek 1962 yılında makine yüksek mühendisi olarak mezun oldum. Talebeliğim esnasında Teknik Üniversitesi Aşevi’nin mubayaa memurluğunu yaparak para kazanmaya başladım.
Döküm mesleğine ne zaman ve nasıl, nerede başladınız?
1961 yılında IAESTE imtihanına girerek Almanya’da
staj yapma hakkı kazandım. Önce Hütten Union makine fabrikasında, bilahare Bosch Demir Çelik fabrikalarında 6 ay çalıştım. Almanya’da çalışma müsaadem olmasına rağmen 1963 yılı Ocak ayında yurda döndüm
ve Mart ayında askere gittim.
1963 Mart -1965 Mart arasında askerliğimi yapıp bitirdim.
Ailem tekrar Almanya’ya gitmeme müsaade etmeyince 1 Nisan 1965 yılında Karabük Demir Çelik fabrikasında Etüd-Tesis bölümünde çalışmaya başladım.
Demir Çelik fabrikaları Amerikan Eximbank’ından yeni
bir dökümhane kurulması ve makine atölyesi tevsiatı
ile ilgili kredi almıştı. Alınan bu kredilerle önce pik çelik ve metal dökümhanesinin kuruluşunu gerçekleştirdim. Bu arada makina atölyesi tevsiatını tamamladım.
25 yaşımda boru fabrikası müdürlüğüne atandım.
Aynı zamanda dökümhanenin işletmesini de yürütüyordum.
Dökümhanede 25 tonluk ark ocağı, 2 adet 20 ton/h
kapasiteli modern Equipment Co. marka kupol ocaklarını devreye aldım.
Ereğli Demir Çelik fabrikasının ingot kalıpları vardı.
Türkiye’de ilk defa ingot kalıpları dökülecekti. Ustabaşı böyle büyük bir kalıbı dökmeye cesaret edemiyordu. Ben “korkunun ecele faydası yok, bunu dökmemiz lazım” diyerek dökme cesaretini onlara da kabul
ettirdim. Ustabaşı kalıp kaçırırsa diye çok korku yordu.
Gece saat 10’da fabrikaya gelerek iş yapacak 3-5 kişiy-
Türkdöküm
67
le kalıbı döktük. Böylece Karabük tarihinde çok büyük
parçaların dökümünü ilk kez gerçekleştirdik.
Makineciliğin yanında böylece dökümcüğüm başladı.
Karabük’te 1966 yılının ilk günü kızım dünyaya geldi.
Karabük’te çok aktif olarak çalışıyordum. Lisede matematik hocası eksikmiş, ders verebilir miyim diye sordular. Genel müdürlüğün izniyle lise 1. sınıflara matematik dersi vermeye başladım. Sınıfta Nejat isminde bir öğrencim vardı. Babası Demir Çelik İşletmelerinde ressam olarak çalışıyordu. Bir gün bana gelerek
“Hamdi bey bu çocuğu biraz sıkıştır, ders çalışmıyor”
dedi. Ertesi gün Nejat’ı derse kaldırdım. Babasının dediği gibi pek iyi çalışmamıştı. Kendisini tekrar imtihan
edeceğimi söyledim. Ertesi hafta durum aynıydı. Kendisine sınıf içinde yapmamam gereken şeyi yaptım
ve tokadı çaktım. Çok üzüldü ve bana söz verdi. Hakikaten insan bazen yaptığı hatalardan ders çıkarabiliyor. Aradan 4 yıl geçmişti, bir gün İstanbul’da İstiklal
Caddesi’inde yürürken karşıdan bir genç koşarak geldi ve elime sarılarak öpmeye başladı. “Ben lisede sınıfta tokat attığınız Nejat’ım. Sizin sayenizde aklım başıma geldi çok çalıştım ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ ni kazandım. Sayenizde doktor olacağım” dedi.
Çok sevindim. Yaptığım bir hata bir gencin hayatında
yepyeni bir sayfa açıyordu.
Mesleki hayatınızda önemli noktalar nelerdir?
Karabük’te çalışırken yaşlı mühendisler bana “Sen bu-
68
raların adamı değilsin, burada 3-5 sene çalışırsan statik adam olursun” dediler.
Mümtaz Akman Bey Karabük’te bizim genel müdür
yardımcımızdı. Kendisi 1966 yılında Karabük’ten ayrılıp İstanbul’da Elektro Metal A.Ş. ‘de çalışmaya başladı.
Temmuz 1967 yılında izine ayrıldım. İstanbul’da Mümtaz Bey’i ziyarete gittim. Bana Elektro Metal’de çalışır
mısın diye sordu. Yeni bir pik döküm atölyesi kuracaklarını ve temper döküm dahil otomotiv parça üreteceğini söyledi.
Elektro Metal ile anlaşarak Karabük’ten ayrıldım. Temmuz sonunda Elektro Metal A.Ş.’de göreve başladım.
Yapılacak işlere göre dökümhane akış şemalarını hazırladım.
Bu dökümhane de Türkiye’de ilkleri gerçekleştirmek
istiyordu. Arçelik buzdolabı üretiyor fakat kompresörler İsrail’den geliyordu. Elektro Metal’in siyah temper
döküm ve kompresör dökümü için Fransız Fonderie
Des Ardens firması ile lisans anlaşması vardı. Fransa
Normandiya’dan Pont Audemer kasabasında bulunan
dökümhanede 2 ay kadar kaldım. Burada yılda 2 milyon adet kompresör bloğu ve Massey Ferguson traktörlerinin siyah temper olan aks kovanlarını üretiyorlardı. Aks kovanları ferritik olduğu için 18 saatlik bir
tav neticesinde fırından çıkarılıyordu. Aynı fırından
Elektro Metal’e de alındı. Bu fırının montajı ve işletmeye alınmasını anlatmaya kalkarsam zaman alır.
Neticede kompresör blok dökümü ve siyah temper
imalatını gerçekleştirdik. Fransa’da çalışırken sfero döküm yeni başlamıştı. Fakat firma bu dökümle ilgili bilgileri bana vermiyordu. Ben de çalışanlarla kurduğum
diyalog sayesinde ilerde lazım olur düşüncesiyle bilgileri topladım.
Aynı zamanda bu firmada Croning kumu üretiliyor ve
ufak kompresör parçaları bu kumla kalıplanıp dökülüyordu. Kalıp yapan makineler çok basitti. Hepsinin
kroki olarak resimlerini çıkardım.
Türkiye’ye döndüğümde sıcak kutu ile çalışan H12 röper maça makinası almıştık. Bu maçayı imal edebilmek için fenolik reçineye ihtiyaç vardı. Polisan ile görüştüm ve yüzde 75’lik reçineyi bizim için ürettiler. Bu
reçine ile yaptığım maça kumunu H12’de bir gece patron Hikmet Erenyol ile gece saat 24’e kadar uğraştım
ve maçayı yaptım.
Hikmet Bey bu uğraşımdan dolayı beni tebrik etti ve
bir daha işle ilgili hiçbir şey sormadı.
Kurduğumuz dökümhane 2500 ton/yıl kapasiteliydi.
Biz 2. yıldan sonra 1500 ton/yıl bilahare 2500 ton/yıl
kapasitesine ulaştık.
1970’li yıllara yaklaşırken sendikal faaliyetler hızlanıyordu. 1973 yılı sonuna doğru toplu sözleşme görüşmeleri vardı. Sendika 16 kuruş saat ücretinde zam istiyordu. Bu arada Hikmet Erenyol bir kaza neticesinde
hayatını kaybetti. Ağabeyi Fikret Erenyol intihar etti.
Böylece Türkiye’nin ilk ark ocaklı çelik ve pik döküm-
Döktaş ve Arçelik Koç
Grubu’nun ağır sanayiye
yaptığı ilk yatırımlardı.
Döktaş’ı kurarken biz
rahmetli Bernar Nahum
ile çalışıyorduk. Döktaş’ın
kuruluşunda Fiat İtalya’dan
teknik destek alacaktık.
Bir gün Torino’da merhum
Bernar Nahum Sn. Mete
Nakiboğlu ve ben bir
toplantı yaptık. Merhum
Bernar Nahum, Fiat’tan
teknik danışmanlığı daha
da geliştirmek istiyordu.
Bunun için 1 milyon
250 bin dolar talep
etmişlerdi
hanemiz kimya mühendisi Necdet Erenyol’a geçti.
Biz bu arada Türkiye’de ilkleri gerçekleştiriyorduk.
R12 motorlarını seri olarak üretmeye başladık. Bu ara
Fransa’da Renault tesislerinde 2 ay kadar üretimle ilgili çalışma yaptım.
Necdet Erenyol sendikanın isteği zammı vermek istemiyordu. Asgari ücret 12 kuruş artacaktı. Biz kendisine
bu zammı verin yoksa greve gidilecek dedik. Dinlemedi ve grev kararı alındı. Ben grev olan yerde çalışmadan maaş alamam dedim. Bu arada Mümtaz Bey ayrıldı. Turgut Özal’ın genel müdür olacağı söyleniyordu.
Döktaş’ın kuruluşundan başlayarak uzun yıllar
sektöre buradan hizmet verdiniz. Döktaş’ta nasıl
başladınız, kuruluş nasıl tamamlandı?
Ben 1974 yılı başında Elektro Metal’den ayrıldım. Elktro Metal’deki grev tam 16 ay sürdü. Koç grubu motor blok ihtiyacı için bir dökümhane kurmak istiyordu.
Beni buldular. Fabrika Müdürü ve Genel Müdür Yardımcısı olarak Şubat ayında işe başladım.
Döktaş A.Ş. devlet ortaklığı olan bir kuruluş olacaktı. M.K.E.K yüzde 35 ortak olmaktan vazgeçti. Böylece
yüzde 35 hisse halka satıldı.
Bir gün Vehbi Bey “Hisse senedi alanlara söyleyin, 5 yıl
kâr dağıtılmayacağını bilsinler” dedi. Rahmetli, engin
tecrübeleriyle süreyi belirlemişti. Öyle bir zamandı ki
Kav Kibrit Fabrikası yüzde 50’lere varan kâr dağıtıyordu. Koç grubunun halka açıldığı şirketlerde hisse senetleri kapışılıyordu.
Döktaş ve Arçelik Koç Grubu’nun ağır sanayiye yaptığı ilk yatırımlardı. Döktaş’ı kurarken biz rahmetli Bernar Nahum ile çalışıyorduk. Döktaş’ın kuruluşunda Fiat İtalya’dan teknik destek alacaktık. Bir gün
Torino’da merhum Bernar Nahum Sn. Mete Nakiboğlu ve ben bir toplantı yaptık. Merhum Bernar Nahum,
Fiat’tan teknik danışmanlığı daha da geliştirmek istiyordu. Bunun için 1 milyon 250 bin dolar talep etmişlerdi. Ben bu paranın ödenmesini istemiyordum. Projeyi bizim yapmamız mümkündü. Nahum bana ne düşündüğümü sordu. Ben de “Bu benim ilk kurduğum
fabrika değil. Siz bana gerekli desteği verirseniz ben
bu işi yapabilirim” dedim. Sadece bana Fiat tesislerinde 1 ay kadar gözlem yapmama müsaade etmelerini
istedim. Mete Bey bana güvenmekle beraber “ya olmazsa” diye de endişelere sahipti. Merhum Nahum,
Fiat dökümhanelerinin bağlı olduğu Teksid yetkililerine projeyi bizim yürüteceğimizi, sadece bize teknik
şartnameleri hazırlarken destek olunmasını istedik.
Bunun içim Teksid’e 75 bin dolar ödenecekti. Ben Pipitone isimli zatla 20 gün İtalya’da satın alınacak makine şartnamelerini hazırladım. Onların tesislerinde
yaşadıkları olumsuzlukları yerinde inceleyerek şartnamelerin birçok yerini değiştirdim. Biz dökümhaneyi kurarken döküm sektörüne makineler yapan bir firmada büyük kriz vardı. Bizim makineleri sipariş edeceğimiz firma ayakta kalabilecekti. Bu husus Döktaş için
büyük avantajdı.
Türkdöküm
69
Bu süreçte fabrikanın kuruluşu nasıl oluyordu?
Fiat’tan getirdiğim teknik bilgilerle Orhangazi’de satın
alınmış olan 330 dönümlük arazide inşaat yapılacaktı.
İnşaat projelerini Aydın Boysan, inşaatı Antel firması
yapacaktı. İhale Antel’e 84 milyona verilmişti.
Döktaş’ın merkezi İstanbul’daydı. Projelerin hazırlanması safhasında İstanbul’da çalıştım. Fakat haftanın 3
günü Orhangazi’ye gidiyordum. Orhangazi’de kalmak
benim için sorun olmuyordu.
İnşaatı 2 yıl gibi bir sürede ve verilen bütçe içerisinde
kalarak tamamladık. Biz inşaatı yaparken Asil Çelik’in
inşaatı da yapılıyordu. İnşaatın istenilen zamana yetişmeyeceği düşüncesiyle Rahmi Bey benden Asil Çelik için bir rapor istedi. Asil Çelik inşaatının hızlanması
için kendilerine yapılması gerekenleri bir raporla bildirdim. Benim bu raporlarıma Asil Çelik’in yetkilileri
çok bozuldular. Ama benim raporumdan sonra işler
hızlandı ve Asil Çelik inşaatı da rayına girdi.
Biz Döktaş inşaatı başladıktan sonra hemen makine
alımları için ihaleye çıktık. İzabe tesisleri kalıplama
hatları, kum hazırlama ve maça tesisleri için tekliflerini almaya başladık. İzabe tesisleri için Brown Boveri;
kalıplama, kum hazırlama için George Fischer firmasını seçtik. İzabe tesisi ile ark ocaklarını, sıcak tutma
ocaklarını İtalya’dan siparişe bağladık.
George Fischer 2 yıl ödemesiz 5 yıl vadeli olarak kalıplama hatları, kum hazırlama tesisleri, maça makinalarını verdi. Sistemler tam otomatik çalışacak şekilde
şartname hazırlanmıştı. Türkiye’de PLC istemiyle kontrol edilen tesis olmadığı için eleman yönünden sıkıntı olabilirdi. Bütün başlangıçların zor olduğunu düşünerek özveri ile zorlukları aştık ve 9 Mart 1977 günü
tesise yol verdik. Hatlar çalışmaya başladı. İzabe devredeydi.
Rahmi Bey’ın merhum Nahum’a şöyle bağırdığını duyduk: “It is go!” Hat çalışıyordu. Böylece yaptığımız toplantının neticesini ispatladığım için kendimle gurur
duydum.
1970’li yıllarda gelişen sendikalar çok büyük oranda
70
zam talep ediyorlardı. Parasal sorunlardan başka sırf
bizleri zor durumda bırakmak için iş bırakma eylemler, yemek boykotları gibi nedenlerle işleri yürütmek
bir hayli güçleşmişti. 1 mayıs 1979’da işleri durdurdular. İşçiler işi boykot ediyordu. Koç Holding hukuk müşavirleri savcıyı çağırıp tutanak tutmamızı istiyorlardı.
Biz 3 gün Orhangazi gibi küçük bir kasabada savcıyı
bulamıyorduk. İşçi temsilcileri ile yaptığımız diyaloglarda işçileri ikna edebilirsek işe döndürebilirdik.
1980 ihtilalı ile sendikal faaliyetler durduruldu. Bize
tehdit yağdıran sendikacılar bizim verdiğimiz referanslar sayesinde kendilerine iş bulabildiler. İş bulana
kadar epey sıkıntı çektiklerini biliyorum.
İşte böyle sıkıntılı bir dönem ülkemizin yapacağı hamleleri önledi ve kalkınan Türkiye olmaktan ziyade durağan ülke olduk.
Türk otomotiv sanayisi Bursa’da Fiat ve Renault olarak
araba üretiyordu. Döktaş olarak Fiat motorlarını dökmeye başladık. Renault motorlarını daha önce Elektro Metal’de döküyorduk. Sayın Merhum Turgut Özal
OYAK Renault’da fiyatları çok artırarak rest çekti. Renault çekinerek Koç grubu kontrolünde olan Döktaş’a
pek yaklaşmak istemiyordu. Fakat sonunda ikna oldular ve Renault otomotiv parçaları üretmeye başladık.
Arabaların yok sattığı dönemlerde Döktaş’ta yaptığımız tevsiatlarla önce kapasite 30 bin ton/yıl bilahare
50 bin ton/yıla çıkarıldı.
Doğru Döküm’ün kuruluşu nasıl oldu?
1993 yılına gelindiğinde bizim emekli süremiz dolmuştu. Koç Holding emekli olanların tekrar aynı iş yerinde çalışmaya devam etmesini istemiyordu. Yaş 60’a
geldiğinde emekli oluyordunuz.
1993 yılında Bursa’da dökümcülerin bulunduğu bir
yerde 500 metrekarelik bir alanda kurulu 2 dökümhane binasını satın aldım. İçindekileri çıkarmak için epey
uğraştık. Bilahare burayı tamamen yıkarak çelik konstrüksiyonla 10 metre genişlikte, 20 metre boyunda 2
hol yaptık. 300 kg bir ocak alarak dökümhaneyi oğlum Oktay Doğru adına açtık. İlk ürünümüz Karsan Pe-
ugeot minibüslerinin arka denge ağırlığıydı. 3 işçi ile
işe başlandı. Kimse elektrikli ocak çalıştırmayı bilmiyordu. İşçilerden birine aksamlarla ocağı beraber çalıştırarak ne yapması gerektiğini öğrettim. Her gün 20
adet denge ağırlığı döküyor, gece eşimle birlikte parçalara delik delip diş çekiyorduk. Böylece her çalışma
gününde Karsan’a 20 adet ağırlık teslim ettik.
Bir gün benim dökümhane açtığımı Bernar Nahum’a
söylemişler. Orhangazi’ye Döktaş’a geldiğinde bana
“dökümhane açmışsın” diye sordu. Ben de “Oğlum
metalurji mühendisliğinde okuyor, ona bir işyeri açtık” cevabını verdim. “Kaç kişi çalışıyor” dedi. 3 kişi deyince “Senden bize rakip olmaz” diyerek geçiştirdi. Bilahare biz Otosan İnönü’ye kamyon parçaları yaparak
Döktaş’a rakip olduk.
Doğru Döküm ne yapıyor, hangi alanda çalışmalar
yürütüyor?
Ben, oğlum 1995 yılında ABD’ye master’a gidince
Döktaş’tan emekliliğimi isteyerek ayrıldım. Kurduğumuz dökümhanede Bursa’ya hizmet vermeye başladık. Bir taraftan Otosan’a seri parça yaparken pek
çok yedek parça sistemini gerçekleştiriyorduk. 300 kg
ocak yanına 500 kg bir ocak daha ilave ederek 1 tona
kadar parça dökmeye başladık. Analiz yapabilmek için
spektrometre mikroskop ve sertlik ölçme cihazı ile kalite güvencemizi sağladık.
1999 yılına geldiğimizde stropor model üretimi ile
döküm dökmeye başladık. Parçaların ebat ve tonajları büyüdü.
Yeni fabrikamızı Çalı sanayi bölgesinde kurduk. 6 metre eninde 70 metre boyunda 2 hol inşa ettik. Burada
10 tonluk tavan vinçleri ile 1 tonluk 2 adet, 4 tonluk 2
adet ve ilk ocaklarımızı 300 ve 500’lük potalarla teçhiz
ettik. 25 x 45 x 2,2 metre ebadında gazlı tav fırını ile 1
x 2 x 1,75 ebadında elektrikli tav fırınını devreye aldık.
Binayı takviye ederek 10 ton tek parça çelik ve 20 tona
kadar tek parça pik ve sfero döküm dökmeye başladık. Tesisimizi stropor modellerden full mold sistemi
ile döküm dökecek şekilde yeni makinelerle donattık.
Türk otomotiv sanayisi
Bursa’da Fiat ve Renault
olarak araba üretiyordu.
Döktaş olarak Fiat
motorlarını dökmeye
başladık. Renault
motorlarını daha
önce Elektro Metal’de
döküyorduk. Sayın Merhum
Turgut Özal OYAK Renault’ta
fiyatları çok artırarak
rest çekti. Sonunda ikna
oldular ve Renault otomotiv
parçaları üretmeye
başladık
Şu anda otomotiv sanayisinin en komplike kaporta
sacı kalıpları döker hale geldik. Türkiye’de üretim yapan otomotiv fabrikaları ile kalıp imalatı yapan firmalar ana müşterilerimiz oldular. Ayda 250 ton kadar kalıp taslağı üretiyoruz.
Bu arada yurtdışında en iyi tezgah üreticilerine parça
yapıp gönderiyoruz. Üretimimizin yüzde 30’u ihracata gidiyor. 2012 yılına geldiğimizde çevre koşulları nedeniyle ilk termal yenileme tesisini kurarak kumumuzu devamlı kullanıyoruz. Yıllık kullandığımız kum yüzde 80 azalmış durumdadır.
İşte size Doğru Döküm’ün 18 yılda geldiği noktayı
özetlemiş bulunuyorum. Gençlere tavsiyem; taşın altına elinizi koyun ve serbest çalışmanın yollarını arayın.
Türkdöküm
71
FOSECO
Döner Gaz Alma
Farklı Rotor Tasarımlarından Yararlanılarak
Alüminyum Ergiyiklerinden Hidrojenin
Uzaklaştırılması için Toplu
Gaz Alma Teknolojisi
Ronny Simon, Roger Kendrick, Arndt Fröscher, Foseco Europe, Dr. Paul Evans
Teknoloji Strateji Danışmanları
Gaz Prozitesi ve İnklüzyonlar
Yüzey porozitesi süs eşyaları için kabul edilemez iken
erken alüminyum uygulamaları için anahtar nitelik öncelikle estetik olmuştur. Elektrolitik üretim yöntemi ve
ani maliyet düşüşleri, giderek artan sayıda mühendislik uygulamalarının çeşitliliğine yol açmıştır. Yavaşça,
ergiyik alaşımlara uygulanan bazı uygulamaların performanslara zarar verebilecek deneysel bir anlayış ortaya çıkmıştır. Bunlar büyük parçaların yavaş soğuması
veya farklı alaşım çeşitliliği kabiliyetine göre kalıp doldurma ayrıca performansa zarar verebilir. Günümüzde dökümhanelerde ergiyik metal kalitesinin görülen
sorunlarından iki tanesi; gaz içeriği ve inklüzyonlardır.
Gözenekliliğin varlığı yaşlandırılmış alaşımlar geliştirildikten sonra daha fazla sorun olmaya başlamıştır çünkü yakın yüzey gözenekliliği devamlı yüzey üzerinde
kabarmıştır (blister). Buna ek olarak, örneğin artan gözeneklilik değeri ile beraber çekme mukavemeti gibi
önemli derecede mekanik özellik kaybı tespit edilmiştir.
72
Şekil 1.
Döküm parça üzerinde
görünür yüzey porozitesi
Şekil 2.
İşlenmiş yüzeyde görünür
iç porozite. En büyük
Çekme Dayanımı (MPa)
En büyük Çekme Dayanımı (MPa)
Giriş:
Sıvı alüminyum alaşımlarında döner gaz alma, dökümden önce ergiyikteki hidrojenin seviyesini, alkali metalleri ve inklüzyonları kontrol etmek için geniş ölçüde kullanılan bir prosestir. Geçmiş 20 yılda, alüminyum
gaz alma kinetiğinin kapsamlı teorik anlayışı oluşturulmuştur. Ergiyik alüminyum gaz alma teorisinin deneysel testleri yayınlanmışken, birçok durumda önemli
bilgiler rapor edilmez veya saptanmaz, teorinin eleştirel bir değerlendirmesi olarak kabul edilmiştir. Aynı şekilde, elverişli üretim bölümü proses modellerinde bu
anlayışın pratik uygulaması, bazı parametreler ile ilgili
bilgi eksikliği nedeniyle bazı zorluklar ile karşılaşılmıştır. Bunlar; ergiyik içinde dağılmış karıştırma yoğunluğu, ortalama gaz kabarcık boyutu ile olan ilişkisi ve
ergiyik serbest yüzeyindeki kütle transfer katsayısıdır.
Faklı Foseco gaz alma rotorlarının seçimi geniş kapsamlı bir deneysel programda nitelenmiştir. Dökümhanelerde gaz alma prosesleri için yapılan çalışma internet tabanlı bir simülasyon programı ile sonuçlandırılmıştır; bu simülasyonun unsurları bu makalede sunulmaktadır.
300
200
100
6
0.5
1.0
1.5
2.0
Voids, %
2.5
3.0
3.5
4.0
Şekil 3. Çekme mukavemeti - porozite seviye tablosu
Hidrojen Çözünürlüğü ve Etkileyen Parametreler
Alüminyum ergiyik, havadaki hidrojen gazı ile ergiyik alüminyumda çözünmüş hidrojen gazı arasında bir
denge oluşumu noktasına kadar her zaman atmosfer
ile etkileşim içerisindedir. Fakat atmosferdeki hidrojenin kısmi basıncı (örneğin: miktarı) neredeyse konunun
dışındadır. Bu yüzden hidrojen iki problemli reaksiyon
ürünü üretmek için kolay bir şekilde sıvı alüminyum ile
FOSECO
reaksiyona giren havadaki su buharından gelir, örneğin,
alümina (inlüzyonlar) ve hidrojen (gaz).
2Al (L) +3H2O (gaz) = Al2O3 (sıvı) + 3 H2 (gaz)
Alüminyum hidrojen ile birlikte problem yaratmaktadır. Nedeni, sıvı alüminyumda çözünebilir olması değil,
özellikle katı alüminyumda çözünemez olması ve katılaşma sürecinde eriyikten dışarı çıkmasıdır. Çözünürlük
genel olarak alüminyumun sıcaklığına bağlıdır.
Hidrojen İçeriği (ml/100gAl)
10
1
0,1
0,01
0,001
0,0001
200
300
400
500
Sıcaklık (0C)
600
700
800
900
Şekil 4. Aluminyumdaki hidrojen çözünürlüğü
Hidrojen (ml/100g)
Sıvı alüminyumdaki hidrojen için basit çözünürlük
denkliğinin, alaşım komposizyonu için uyarlanması gerekmektedir. Sıvı alüminyumda, bakır, silikon ve çinko
çözünürlük oranını azaltırken, magnezyum, hidrojen
dengesi çözünürlüğünü arttırır. Geleneksel ilave oranlarındaki sodyum, stronyum ve titanyum borit gibi modifikasyon elementleri, ölçülebilir bir şekilde hidrojen çözünürlüğünü değiştirmez. Bu elementler ile ilgili rapor
edilen etkiler başka mekanizmalar nedeniyle olmaktadır; örneğin oksit tabakası kalınlığı değişimi ve yüzey
dayanımı veya akışkanlık ve besleyici özellikleri değişimi.
Önceki durumda beyan edildiği gibi, havadaki su buharı ergiyik ile etkileşim içerisindedir. Bu nedenle ergiyik
alüminyumdaki çözünmüş hidrojen denge seviyesi ortam sıcaklığı ve nem oranı ile önemli ölçüde değişiklik
gösterir. Buna karşın, ocaklarda kullanılan gazlı brulör,
çok daha yüksek su buhar basıncı oluşturabilen yerel bir
atmosfer yaratır.
0.50
0.45
0.40
0.35
0.30
0.075
0.050
0.045
0.040
0.035
0.030
0.025
0.020
0.015
0.010
0.005
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
660
680
700
720
740
760
780
800
Sıcaklık (0C)
Şekil 4. Artırılmış su buharı basıncının hidrojen çözünürlüğüne etkisi
Hidrojen Gidermenin
Teori ve Prensipleri
Hidrojenin dökümden
önce argon veya nitrojen gibi ergiyiği temizlemekte kullanılan inert
bir gaz ile ergiyikten
uzaklaştırılması gerekmektedir. Hidrojen giderme mekanizmasının
anlaşılması, en iyi giderme uygulaması için faktörleri tanımlamak ve
etkilemek için gereklidir.
İnert gaz
Atomik hidrojen H, sıvı
Hidrojen
Sınır tabaka
alüminyum içerisinde
İnert gaz köpürme sınırı
çözünmüş ve homojen
bir şekilde dağıtılmıştır.
Şekil 6. Hidrojen giderme şeması
Kuru inert gaz kabarcıkları ergiyiğin içinde hemen hemen sıfır bir hidrojen kısmi basıncı ile karşılaşmıştır. Sonra, erimiş sınır tabakasındaki H konsantrasyonu ile H2’nin kısmi basıncı arasında hızlıca yerel bir denge kurulur. Atomikten moleküler hidrojene geçisin tekrar kombinasyonu çok hızlı iken, hidrojenin toplam kütleden sınır tabakasına difüzyonu sınırlıdır. Eriyik yüzeyine yükselirken, kabarcıktaki hidrojen konsantrasyonu
artar.
Hidrojen transfer oranı difüzyona ve kabarcık yüzeyinin
toplam alanına bağlıdır. Verilen inert gaz akış oranı, küçük kabarcıklar için daha iyi bir kabarcık yüzeyi oluşturur. Buna ek olarak, terminal hızı azalıp, hidrojen taşınması için daha uzun sürelere izin verdiğinden, her bir
kabarcık, kabarcık küçüldükçe ergiyikte daha uzun bir
süre kalır. Taşıma veya Ergitme Potası nda daha derin reaksiyon bölgesi denge için daha fazla zamana izin verir
çünkü kabarcıklar yüzeye ulaşmadan ergiyik içerisinde
daha uzun bir süre kalır.
Bu nedenle, pratik bir gaz alma cihazı tasarımı için, tretman kabında en küçük kabarcıkları oluşturmaya ihtiyaç
vardır. Bu, yüksek rotor hızlarında gerçekleşir; ayrıca homojen hidrojen dağılımına ulaşmak için aynı zamanda
ergiyiği karıştırmak ile de başarılır.
Lans (boru) tretmanı endüstriyel gaz gidermenin başlangıcı olmuştur. Fakat lanslar geniş bir kabarcık boyut
dağılımıyla, çapı 10-50 mm çapında oldukça kaba kabarcıkları üretme eğilimindedirler ve sınırlı ergiyik homojenizasyonu sunarlar.
Gözenekli bloklar, lansın ağzına veya ocağın dibine takılır, tipik olarak 10-20 mm çapında mükemmel kabarcıklar yaratır, fakat onlarla bile, homojenizasyonu ve kabarcık dağılımı tam uygun değildir. Sonuç olarak, rotor bağlanmış dönen enjeksiyon sistemleri, yetersiz gaz
dağılımı sorununu 3-10 mm çapında kabarcık boyutu
oluşturarak çözmüştür.
Türkdöküm
73
FOSECO
Rotor Dizaynının Karakterizasyonu
Ölçülen tork verileri tank içerisine gönderilen güce çevrilir.
Güç = 2 π r T (T= tork)
Veriler, rasyonel hızda rotor gücünün kübik bağımlılığı
ile açık bir şekilde tanımlanmıştır.
Güç = k r3 (k = deneme sabiti)
Lans
Porous Plag
Rotor Enjektörü
Şekil 7. Değişik sistemler ile inert gaz kabarcık boyutu oluşumu karşılaştırılması
Gaz Alma Rotorunun Güç Analizi
Bütün denemeler, su ile doldurulmuş bir saydam plastik tankta gerçekleştirilmiştir. Bir dizi rotor bu denemeler için seçilmiş ve şekil 8’de gösterildiği gibi farklı çaplarda test edilmiştir. Bu makalede, dalgakıran yerleştirilmiş ve inert gaz akışı sabit 10 L/dk olan denemelerden
bahsedilmektedir.
Sıvı içerisindeki gücünü ölçmek için, rotor şaftın torku ölçülmüştür; sadece motor tarafından çekilen gücü
ölçmek, aktarma sistemi ve bağlantılar içindeki kayıplar yüzünden mümkün değildir. Bu, ETH Messtechnik
GmbH’den DRFL-II-30 tork sensörünün motor hareketi
ile grafit şaft ve rotorun arasında bir dizi halinde kaplin
ile bağlanması ile başarılmıştır. Value View 291-1 okuma ünitesi etkili torku gösterir; farklı rotor hızlarında sabit okuma kaydedilmiştir. Şurası açıktır ki, yüksek dönme hızlarındaki torklar, düşük hızlardaki dönme hızından ayrı bir eğilim göstermektedir; bu, serbest yüzeyden önemli bir havalanma başlamasını işaret eder.
Güçten yararlanan bütün Foseco rotorları direkt olarak
birbirleri ile karşılaştırılabilir. Yakın zamanda geliştirilen
FDR ve XSR rotorları geleneksel rotorlara göre daha yüksek enerji üretirler. Bu nedenle, bu rotorlar ile daha küçük kabarcıklar oluşturulur. Ağırlıklı olarak Asya döküm
piyasasında kullanılan GBF XHT, sınıfının en iyi Avrupa
tasarımlarına benzer şekilde bir performans sergiler.
Gaz Alma Rotorunun Karıştırma Kabiliyetleri
İyi tasarlanmış bir gaz alma sistemi, iki önemli duruma
bağlı olacaktır. Öncelikle, proses boyunca, kimyasal ve
termal homojenlik elde etmek ve korumak için ergiyik
hızlı bir şekilde karıştırılacaktır. İyi bir karışım elde etmek için gerekli olan süre, metal tretman süresinden
çok daha azdır. İkinci olarak, rotor tarafından meydana
getirilen türbülans, ergiyik boyunca iyi karışmış bir akış
şekli sağlayacak şekilde ergiyik boyunca tamamen dağıtılan inert gaz kabarcıklarının küçük ortalamadaki bir
boyuta gelmesine neden olacaktır.
Bir başka deney serisi, bir dizi çalışma koşulları altında
her rotorun karıştırma özelliklerini belirlemek amacıyla
gerçekleştirilmiştir.
Aynı rotorların serileri şekil 8’de gösterilmiş olan bu deneme için seçilmiş ve farklı çaplarda test edilmiştir. Deneme, bir dalgakıran, 10 lt/dk sabit akış hızında bir inert
gaz ve her bir rotor için dakikada 200, 300 ve 400 devir
(rpm) düzeneği ile gerçekleşmiştir.
Dalgakıran
FDU*SPR
FDU XSR
Üst
SÜ
SÜ
D
MTS FDR
Star
Orta
SO
SO
Taban
ST
ST
MT
Sol
Diaomd
GBF XHT
Şekil 8. Denemedeki rotor
74
Merkez
Sağ
Şekil 9. Karıştırma tankındaki termokuplların konumu
FOSECO
8 T tipi termokupl Şekil 9’da gösterildiği gibi tankın içine
yerleştirilmiştir. Her bir deneme için, sabit karıştırma koşulları sağlandığında, yaklaşık 80 0C de 7000 g sıcak su
tanka eklenmiştir. Sıcaklıklar, Pico Teknoloji firmasından
8 kanallı USB TC-08 Data Logger kullanılarak 100 ms aralıklarla kaydedilmiştir.
Tüm belirlenen veriler normalize edilmiş ve bir karıştırma süresi tanımlanmıştır. Şekil 10, 190 mm çaplı farklı
rotorlar için çeşitli hızlardaki sonuçları gösterir.
Dakikada 200 devir (rpm) gibi düşük hızlarda, FDR rotorun etkili bir karışım için yaklaşık 40 saniyeye ihtiyacı varken diğer türler için bu üç katı kadardır. Yükselen
hız ile birlikte rotor tipleri arsındaki farklılıklar azalır. Bu
gözlemler dökümhane deneme tecrübeleri ile de örtüşmektedir. FDR rotor düşük hızda çalışmaya başlar ve iyi
bir gaz alma performansına sahiptir.
FDR rotorun, çevrim boyunca bütün çaplarda iyi bir performans sergilediği görülür. Eşit çaptaki XSR rotorlara
göre önemli ölçüde daha kısa karıştırma zamanına sahiptir. Bunun nedeni FDR rotor, verilen zaman içerisinde sıvıya daha fazla güç aktarmaktadır.
FDR
XSR
Star
Diamond
120
Karıştırma Zamanı
100
80
60
40
20
0
100
200
300
Rotor Hızı
400
500
Şekil 10. 190 mm rotorların karıştırma sürelerinin karşılaştırması
Toplu gaz alma yazılımı
Foseco’nun Demirdışı Pazarlama ve Teknoloji Takımı,
Teknoloji Stratejisi Danışmanları ile web tabanlı toplu gaz alma modeli geliştirmek için çalışmışlardır. Bu model dökümhanelere, faaliyetlerini hızlı bir şekilde analiz
edilmesi ve bunların iyileştirilmesi için önerilerde bulunulması için bir araç olarak tasarlanmıştır.
Bu yazılımın arkasındaki matematiksel model, hidrojen
gaz alma kinetiği ile ilgili yayınlanmış en iyi bilgiye dayanmaktadır. (örneğin;hidrojen çözünürlüğü, difüzyonu, kütle transfer oranı ve sabit kabarcık boyutu) Bu makalenin önceki bölümlerinde ele alınan kapsamlı program, birbirinden ayrı rotorlar ile ilgili belirli bilgileri sağlamak için yapılmıştır.
Başlangıç ekranının sağladığı alt menü girdileri:
• Alaşım komposizyonu
• Ortam koşulları
• Çalışma parametreleri
• Tretman potası geometrisi
• Hidrojen başlangıç seviyesi
Şekil 10. Toplu gaz alma yazılımının ekran görüntüsü
Operatör, alaşım kompozisyonu ve bekletme ocağı veya
taşıma potası geometrisini listeden seçebilmekte veya
kendi istediği değerleri girebilmektedir. Ortam şartları
ve çalışma parametreleri, dökümhanenin gaz alma işlemini optimize etmesi için bilinen veya gerekli olan özel
değerleridir. Başlangıç hidrojen değeri genellikle bilinmez, fakat 0,3 ml/100 gr Al genel bir değerdir ve bu etkinin değişikliği önemsizdir.
Rotor menüsü değişik çaplardaki farklı rotor tiplerini de
içermektedir. Bir veya daha fazla rotor seçilerek hidrojen
seviyesini ve zamanını gösteren bir gaz alma eğrisi çizilir. Model, uzaklaştırılmış olan hidrojen yüzdesi ve ortalama tretman gaz tüketimini, seçilmiş olan her rotor için
gaz alma performansını hesaplar. Giriş ekranı, hidrojen
içeren gaz tretmanı kullanmak için seçenek sunar. Böylece gaz verme süreçlerini simule etmek için bir yol vardır.
Taslak menüsü ALSPEK H elektrokimyasal hidrojen sensörü ile ölçülmüş hidrojen seviyesini kullanıcının girmesine olanak sağlar; bu veri daha sonradan gerçek döküm deneme sonuçlarını tahmini gaz alma eğrileri ile
karşılaştırmak için diyagramda çizilebilir.
Her bir hesaplama daha sonra ileride yapılacak simülasyonlar için çıktı olarak alınabilir ve kaydedilebilir.
Takımı, Teknoloji
Stratejisi Danışmanları
ile web tabanlı toplu
gaz alma modeli
geliştirmek için
Türkdöküm
75
FOSECO
0.35
SPR 190
XSR 190
FDR 190
GBF XHT
0.30
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
02
46
Zaman(dk)
81
01
Hidrojen seviyesi(ml/100gAl)
Aşağıdaki diyagramlar toplu gaz alma yazılımı 2.1 programı ile elde edilmiştir ve gaz alma verimliliği üzerine farklı etkileri göstermektedir.
0.35
XSR140
XSR 190
XSR 220
0.30
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
2
0
Şekil 12. Farklı rotor tasarımlarının gaz giderme verimliliğine etkisi
4
6
Zaman(dk)
8
10
12
Şekil 13. Farklı rotor çaplarının gaz giderme verimliliğine etkisi
Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki
sonuçlar çıkartılabilir:
• Öncelikle FDR gaz alma rotoru daha çabuk ve hızlı istenilen hidrojen seviyesine ulaşır.
• XSR ve GBF XHT rotorları, çok etkili olmalarına rağmen,
istenilen hidrojen seviyesine belirli bir müddet sonra
ulaşırlar.
• Geleneksel SPR rotor belirtilen hidrojen değerine daha
uzun bir süre sonra ulaşır.
• Daha büyük çap, daha fazla enerji üretir ve kabarcıkları küçültür.
• En büyük rotor, hidrojen seviyesi düşmeye başladığında gaz vermeyi artıran dikkate değer bir türbülans oluşturur.
0.30
250 rpm
350 rpm
450 rpm
550 rpm
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
46
Zaman(dk)
81
01
2
Şekil 14. Farklı dönme hızlarının gaz giderme verimliliğine etkisi
Simulasyon değişkenleri:
Bekletme ocağı tipi: BU 600 ile 600 kg ergiyik
Alaşım tipi:
AlSi7Mg
Inert gaz akış hızı: 20 lt/dk
Rotor hızı:
450 rpm
Rotor tasarımı:
XSR
Rotor çapı:
Değişken
Alaşım tipi:
AlSi7Mg
Rotor hızı:
450 rpm
Rotor tasarımı:
Değişken
Rotor çapı:
190 mm
02
76
2
0.30
AJS17Mg
AJMg5
AJCu4TI
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
02
46
81
Zaman(dk)
01
2
Şekil 15. Farklı alaşım kompozisyonlarının gaz giderme verimliliğine etkisi
Alaşım tipi:
AlSi7Mg
Rotor hızı:
Değişken
Rotor tasarımı:
XSR
Rotor çapı:
190 mm
Alaşım tipi:
Değişken
Rotor hızı:
450 rpm
Rotor tasarımı:
XSR
Rotor çapı:
190 mm
Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir:
• Rotor hızını artırma ile, güç arttırılır ve gaz alma performansı iyileştirilir.
• Her rotor ve tretman kabı kombinasyonu için artırılsa
bile, gaz giderme verimliliğini iyileştiremeyen bir üst rotor hız sınırı vardır.
Yukarıda açıklanan ifadelere göre aşağıdaki sonuçlar çıkartılabilir:
• Belirli alaşım elementlerinin varlığı, hidrojenin çözünürlüğünü artırır veya azaltır.
• Magnezyumun, alüminyum alaşımlarında gaz alma kabiliyeti üzerine olumsuz etkisi vardır.
0.30
10 I/min
20 I/min
30 I/min
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
02
46
Zaman(dk)
81
01
2
Şekil 16. Farklı inert gaz akış hızlarının gaz giderme verimliliğine etkisi
FOSECO
0.30
BU 300
BU 600
BU 1000
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
0
2
4
6
8
Zaman(dk)
10
12
Şekil 17. Farklı bekletme ocağı boyutu ve erimiş metal miktarının gaz giderme
verimliliğine etkisi
Alaşım tipi:
AlSi7Mg
Inert gaz akış hızı: Değişken
Rotor hızı:
450 rpm
Rotor tasarımı:
XSR
Rotor çapı:
190 mm
Bekletme ocağı tipi: Değişken
Alaşım tipi:
AlSi7Mg
Rotor hızı:
450 rpm
Rotor tasarımı:
XSR
Rotor çapı:
190 mm
• Ergiyikteki daha büyük inert gaz hacmi, daha iyi gaz
alma verimi demektir.
• Her rotor ve tretman kabı kombinasyonu için artırılsa
bile, gaz giderme verimliliğini iyileştiremeyen bir üst
akış hızı sınırı vardır.
• Sabitlenmiş akış hızı, rotor hızı ve çapı için daha büyük tretman kabı daha uzun gaz alma zamanı gerektirir.
• Daha uzun tretman kabı için Foseco, daha büyük çaplı
rotor kullanımı ve daha yüksek gaz akış hızı önerir.
Sonuçlar ve Genel Görünüş
Gerçekleştirilen araştırma çalışmaları, alüminyum
ergiyiklerindeki hidrojen kontrolünün anlaşılması
için önemli bir katkı sağladığını kanıtlamaktadır ve
bu metal tretman çalışmasının önemli parçasının en
uygun hale getirilmesi kabiliyetini arttıracaktır.
Foseco, imalat dökümhanelerinde gerçeği yansıtmak için gaz alma prosesi modelinin tahminlerini
bulmaktadır. Gaz alma modeli, gaz alma sürecinin
analizi ve optimizasyonu için etkili bir araç olduğunu kanıtlamaktadır.
Her bir özel metal tretman istasyonu, bir takım özel
parametreler gerektirir- rotor tasarımı, çapı, hızı.
Model, dökümhaneler için gaz alma prosesini daha
iyi anlamalarını sağlamaktadır. Farklı stratejileri kolayca karşılaştırabilirler:
• En kısa gaz alma zamanı
• Sarf malzemelerin ömrünün uzatılması
• Fazla gaz alma yapmaktan kaçınma
Daha önce bahsedilen bilimsel testlerin geliştirilmesi ile, Foseco, FDU ve MTS gaz alma makineleri için
gelişmiş performans sağlayacak daha verimli rotor
tasarımları geliştirmiştir.
Referanslar:
[1] Aluminium Alloy Castings;
JG Kaufman and EL Rooy (2005)
[2] The effects of Hydrogen in Aluminium and its
Alloys;
DEJ Talbot, Maney (2004)
[3] The treatment of Liquid Aluminium Silicon
Alloys;
JE Gruzleski and BM Closset, AFS (1990) 17 Issue 256
Türkdöküm
77
TÜDÖKSAD Hammadde Fiyat Endeksi
Hammadde fiyat endeks tablosu, her ayın ilk haftası güncellenmekte ve TÜDÖKSAD’ın web sitesi www.tudoksad.org.tr ‘den yayınlanmaktadır.
Hammadde fiyatları TL / ton
Dönem
2005 ORT/AVE
2006 ORT/AVE
2007 ORT/AVE
2008 ORT/AVE
2008 / 12
2009 / 01
2009 ORT/AVE
2009 / 12
2010 / 01
2010 ORT/AVE
2010 / 12
2011 / 01
2011 / 02
2011 / 03
2011 / 04
2011 / 05
2011 / 06
2011 / 07
2011 / 08
2011 / 09
2011 / 10
2011 / 11
2011 / 12
2011 ORT/AVE
2012 / 01
2012 / 02
2012 / 03
2012 / 04
2012 / 05
2012 / 06
2012 / 07
2012 / 08
2012 / 09
2012 / 10
2012 / 11
592
1227
840
840
840
940
747
847
905
960
970
970
973
942
1020
1055
1102
1270
1280
1150
1100
1066
1098
1100
1170
1150
1150
1190
1200
1120
925
900
929
515
766
665
624
556
624
614
729
796
878
873
867
852
886
906
966
966
1014
1015
954
1000
931
1002
951
950
952
975
934
934
910
889
831
866
SferoPiki (2) Hematit Pik (3) Çelik Piki (4)
Ort
Max
Ort
373
407
487
612
460
497
502
497
545
651
715
818
806
800
771
817
810
798
852
863
860
848
918
830
931
895
881
889
918
863
835
840
836
750
810
560
910
510
543
639
543
565
708
770
845
900
820
792
830
840
845
880
880
900
900
950
865
944
940
950
960
970
920
930
900
900
800
890
472
515
589
978
960
880
698
880
700
842
924
962
980
1008
996
1058
1059
1072
1203
1202
1228
1110
1162
1087
1159
1090
1152
1130
1167
1121
1122
1085
1088
1000
1080
Max
Ort
Max
717
1605
1605
1340
897
1340
780
929
1016
1030
1152
1065
1065
1090
1130
1182
1275
1350
1300
1260
1300
1183
1275
1280
1355
1412
1450
1410
1313
1370
1358
1220
1270
594
982
975
822
656
822
692
834
906
1002
980
966
972
999
1042
1127
1102
1210
1208
1106
1146
1072
1141
1082
1058
1035
1057
1048
1056
997
993
966
956
641
1416
1010
992
992
992
725
878
939
1030
1040
1014
1014
1028
1053
1190
1190
1260
1260
1250
1260
1132
1230
1220
1177
1165
1160
1130
1130
1095
1080
1004
998
Hurda Fiyatı (1)
Çolakoğlu Metalurji A kalite fiyatı ve Türkiye genelindeki dökümhanelerce satın alınan paketli veya dökme, kaplamasız,
DKP sac hurdalarının maliyet fiyatlarının günlük hesap edilmiş
ağırlıklı aylık ortalaması
Sfero Piki (2)
İthal kaynaklardan temin edilen Sfero pikinin güncel fiyatlar
ve bağlanan sözleşmeler ile dökümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması
Hematit Piki (3)
İsdemir, Kardemir ve ithal kaynaklı pikin güncel fiyatlar ile dökümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması
ümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması
78
Max
Sfero
Pik
Çelik
Döküm Döküm Döküm
(5)
(6)
(7)
Hurda (1)
Ort
428
462
521
859
765
678
564
678
675
779
848
875
898
901
893
912
962
1059
1059
1120
1130
1015
1017
987
1005
930
980
994
1007
962
1011
962
890
856
888
423
461
535
795
710
689
600
689
623
746
820
890
893
904
884
938
935
1028
1028
1033
1044
979
1040
966
1045
993
1017
1010
1043
992
979
963
962
875
945
373
407
483
612
460
497
502
497
545
651
715
818
806
800
771
817
810
798
852
863
860
848
918
830
931
895
881
889
918
863
835
840
836
750
810
Çelik Piki (4)
İsdemir, Kardemir ve ithal kaynaklı pikin güncel fiyatlar ile dökümhanelere maliyet fiyatlarının ortalaması
Sfero Döküm Hammadde Maliyeti (5)
Sfero Döküm Hammadde Maliyeti
Ortalama % 50 sfero piki ve % 50 hurda ile hesaplanan malzeme maliyeti
Pik Döküm Hammadde Maliyeti (6)
Ortalama % 50 hurda ile % 25 hematit ve %25 çelik piki ile hesaplanan malzeme maliyeti
Çelik Döküm Hammadde Maliyeti (7)
% 100 hurda ile hesaplanan malzeme maliyeti
Çolakoğlu Metalurji
Hurda Fiyat
Değişimleri (TL/kg)
Aylık Ortalama - A Kalite DKP
Çolakoğlu
Metalurji
Hurda Fiyat
Değişimleri (%)
Eurofer Avrupa hurda endeksi (euro: 2001=100)
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
January
February
March
April
May
June
July
August
September
October
November
December
76
74
76
75
76
80
79
79
78
78
79
82
96
96
97
98
99
101
96
95
100
103
103
105
103
99
98
100
103
103
102
100
101
100
95
96
99
99
107
108
110
114
114
114
112
113
116
121
130
135
139
137
125
110
113
123
139
138
138
148
163
178
205
203
190
167
202
247
259
275
273
254
251
252
231
213
178
150
172
194
214
181
186
183
182
187
200
211
214
227
229
218
212
220
218
213
221
232
247
247
237
238
239
231
230
228
223
224
259
264
269
343
428
439
445
398
302
238
182
228
227
194
163
166
178
157
173
186
200
179
173
195
219
221
255
319
306
289
279
300
311
277
296
325
364
339
339
326
327
340
335
337
327
312
294
301
Average Index
78
99
100
111
131
218
200
211
233
316
183
283
328
319
309
322
320
319
301
289
298
293
275
288
EUROFER Avrupa
Hurda Endeksi (Euro:2001=100)
EUROFER Avrupa
Hurda Endeks
Değişimi (Euro:2001=100)
Türkdöküm
79
TÜRKİYE DÖKÜM SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYE FİRMALARI
FİRMA ADI
ŞEHİR
Acarer Metal Sanayi Tic. A.Ş.
İSTANBUL
0212 280 50 50
0212 280 50 51
www.acarermetal.com
ADARAD DÖKÜM ÜRÜNLERİ SAN. TİC. A.Ş.
BURSA
0224 714 82 00
0224 714 87 49
www.adarad.com.tr
AKDAŞ DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
ANKARA
0312 267 18 80
0312 267 18 88
www.akdas.com.tr
AKMAN DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 689 04 33
0212 689 01 57
www.akmandokum.com
AKMETAL METALURJİ ENDÜSTRİSİ A.Ş.
İSTANBUL
0216 593 03 80
0216 593 03 82
www.akmetal.com
AKPINAR DÖKÜM ve MAKİNA SAN. A.Ş.
ANKARA
0312 267 04 50
0312 267 04 51
www.akpinardokum.com
ANADOLU DÖKÜM SANAYİ A.Ş.
KOCAELİ
0262 527 23 51
0262 527 28 76
www.anadoludokum.com.tr
ARAL DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0212 567 51 66
0212 612 90 33
www.araldokum.com.tr
ARDEMİR ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
KONYA
0332 248 25 00
0332 249 40 40
www.ardemir.com
ARDÖKSAN SFERO KAL. PİK DÖK. SAN. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0212 871 00 49
0212 873 00 49
www.ardoksan.com
ARPEK ARKAN PARÇA ALUM. ENJ. KALIP SAN. TİC. A.Ş.
KOCAELİ
0262 658 97 44
0262 658 97 49
www.arpek.com.tr
AS ÇELİK DÖKÜM İŞLEME SAN. TİC. LTD. ŞTİ
SAMSUN
0362 266 88 47
0362 266 67 46
www.ascelik.com
Atik Metal San. Tic. A.Ş.
İZMİR
0232 328 35 10
0232 328 35 18
www.atikmetal.com.tr
AY DÖKÜM MAK. SAN. TİC. A.Ş.
ANKARA
0312 267 04 57
0312 267 04 56
www.aydokum.com
AYHAN METAL PRES DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
KOCAELİ
0262 751 21 94
0262 751 21 98
www.ayhanmetal.com.tr
AYZER DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0212 771 51 00
0212 771 51 02
www.ayzerdokum.com
BİLGE DÖKÜM MAKİNA SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 565 60 65
0212 565 61 70
www.bilgedokum.com
BMC SANAYİ TİCARET A.Ş.
İZMİR
0232 477 18 00
0232 477 18 77
www.bmc.com.tr
BORAN ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
ANKARA
0312 640 11 66
0312 640 11 77
www.borancelik.com
BURDÖKSAN DÖKÜM MAD. NAK. TİC.SAN.LTD.ŞTİ.
BURSA
0224 493 26 06
0224 493 26 09
www.burdoksan.com
CEVHER DÖKÜM SANAYİ A.Ş.
İZMİR
0232 478 10 00
0232 478 10 10
www.cevherdokum.com
CMS JANT ve MAKİNA SAN. A.Ş.
İZMİR
0232 399 10 00
0232 399 10 10
www.cms.com.tr
COMPONENTA DÖKÜMCÜLÜK TİC. SAN. A.Ş.
BURSA
0224 573 42 63
0224 573 42 73
www.componenta.com
ÇELİK GRANÜL SANAYİ A.Ş.
İSTANBUL
0212 771 45 55
0212 771 20 57
www.celikgranul.com
ÇELİKEL ALÜMİNYUM DÖKÜM İML. SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 311 14 42
0216 311 10 67
www.celikel.com
ÇEMAŞ DÖKÜM SANAYİ A.Ş.
KIRŞEHİR
0386 234 80 80
0386 234 83 49
www.cemas.com.tr
ÇUKUROVA-İNŞAAT MAK. SAN. TİC. A.Ş.
MERSİN
0324 221 84 00
0324 221 50 20
www.cimsatas.com
DALOĞLU DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
ADAPAZARI
0264 275 48 07
0264 275 14 11
www.daloglu.com
DEMİSAŞ DÖKÜM EMAYE MAM. SAN. A.Ş.
KOCAELİ
0262 677 46 00
0262 677 46 99
www.demisas.com.tr
DENİZCİLER DÖKÜMCÜLÜK SAN. TİC. A.Ş.
İZMİR
0232 376 72 80
0232 376 72 83
www.denizcast.com
DİRİNLER DÖKÜM SAN. TUR. LİMAN İŞL. TİC. A.Ş.
İZMİR
0232 376 87 87
0232 376 85 67
www.dirinlerdokum.com
DOĞRU DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
BURSA
0224 482 29 35
0224 482 29 39
www.dogrudokum.com
DOĞU DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
ELAZIĞ
0424 255 50 77
0424 255 56 56
www.dogudokum.com.tr
DÖKÜMAŞ MALATYA METAL İŞLEME MERKEZİ SAN. TİC. A.Ş.
MALATYA
0422 237 50 62
0422 237 50 47
www.dokumas.com.tr
DUDUOĞLU ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
ÇORUM
0364 254 90 01
0364 254 90 04
www.duduoglu.com.tr
DUYAR VANA MAKİNA SANAYİ TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 668 18 08
0212 594 73 42
www.duyarvalve.com
EKSTRA METAL DÖKÜM İZABE MAK. SAN. İTH. İHR. LTD. ŞTİ.
ANKARA
0312 267 05 56
0312 267 05 59
www.ekstrametal.com.tr
EKU FREN KAMPANA DÖKÜM SAN. A.Ş.
KOCAELİ
0262 658 10 01
0262 658 10 00
www.eku.com.tr
ELBA BASINÇLI DÖKÜM SAN. A.Ş. ODÖKSAN OSMANELİ ŞB.
BİLECİK
0228 461 58 30
0228 461 58 36
www.odoksan.com.tr
ENTİL END. YAT. TİCARET A.Ş.
ESKİŞEHİR
0222 237 57 46
0222 237 26 79
www.entil.com
ER DÖKÜM MAK. SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 377 01 42
0216 377 01 47
www.erdokum.com
ERGENEKON ÇELİK SAN. TİC. A.Ş.
ANKARA
0312 280 86 97
0312 280 86 99
www.ergenekon.com.tr
ERGİN MAKİNA MODEL DÖKÜM SAN. TİC.LTD.ŞTİ.
KAYSERİ
0352 327 27 38
0352 327 29 45
www.erginmodel.com
ERKUNT SANAYİ A.Ş.
ANKARA
0312 397 25 00
0312 397 25 07
www.erkunt.com.tr
FERRO DÖKÜM SANAYİ DIŞ TİC. A.Ş.
KOCAELİ
0262 653 42 60
0262 653 41 60
www.ferrodokum.com.tr
FORMMET METALURJİ MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
TEKİRDAĞ
0282 746 10 98
0282 746 11 00
www.formmet.com.tr
GEDİK DÖK. VANA SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 307 12 62
0216 307 28 68
www.gedikdokum.com.tr
GÜRMETAL HASSAS DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 394 33 31
0216 394 32 88
www.gurmetal.com.tr
GÜVEN PRES DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 365 94 34
0216 365 29 82
www.gpdpress.com
HAYTAŞ DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 365 10 56
0216 314 19 80
www.haytas.com.tr
HEKİMOĞLU DÖKÜM SAN. NAK. TİC. A.Ş.
TRABZON
0462 325 00 25
0462 325 00 72
www.hekimogludokum.com
HEMA OTOMOTİV SİSTEMLERİ A.Ş.
TEKİRDAĞ
0282 758 10 40
0282 758 10 90
www.hattatholding.com
HİSAR ÇELİK DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 464 70 00
0216 464 70 20
www.hisarcelik.com
İĞREK MAKİNA SAN. TİC. A.Ş.
BURSA
0224 243 16 06
0224 243 13 20
www.igrek.com.tr
İSTANBUL DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
KOCAELİ
0262 728 13 00
0262 728 13 08
www.istanbuldokum.com
KARAMAN DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
DÜZCE
0380 537 52 67
0380 537 54 58
www.karamandokum.com
KARDÖKMAK – KARDEMİR DÖKÜM MAKİNA A.Ş.
KARABÜK
0370 418 22 34
0370 424 36 81
www.kardokmak.com.tr
KAYDÖKSAN – KAYSERİ DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
KAYSERİ
0352 321 12 57
0352 321 11 94
www.kaydoksan.com.tr
KIZILIRMAK DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş.
ÇORUM
0364 235 03 16
0364 235 03 20
www.kizilirmakdokum.com
KÖRFEZ DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş.
KOCAELİ
0262 754 51 77
0262 754 51 80
www.korfezdokum.com
TÜRKİYE DÖKÜM SANAYİCİLERİ DERNEĞİ ÜYE FİRMALARI
FİRMA ADI
ŞEHİR
MEDAŞ METALURJİ DÖK. MAK. SAN. TİC. A.Ş.
ANKARA
0312 267 45 75
0312 267 57 02
www.me-das.com.tr
MENSAN OTOMOTİV MAK. AKS. SAN. TİC. A.Ş.
MANİSA
0236 213 02 30
0236 213 02 29
www.mensanotomotiv.com.tr
MERT DÖKÜM MAKİNA İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 364 32 12
0216 415 74 51
www.mertdokum.com.tr
MES DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0212 886 90 00
0212 886 54 57
www.mesdokum.com.tr
MESA MAKİNA DÖKÜM A.Ş.
KONYA
0332 239 18 72
0332 239 18 76
www.mesamakina.com.tr
MOTUS OTOMOTİV MAK. MET. SAN. TİC. A.Ş.
KONYA
0332 239 12 41
0332 239 12 43
www.motusdokum.com
NORMSAN TİCARET METAL İML. SAN. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 593 11 61
0216 593 05 15
www.normsan.com
ÖNMETAL DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0212 485 48 74
0212 485 48 73
www.onmetal.com.tr
ÖZGÜMÜŞ DÖKÜM SAN. TİC. A.Ş.
ADANA
0 322 441 07 07
0322 441 14 14
www.ozgumus.com.tr
ÖZGÜR DÖKÜM MAD. MAK. LTD. ŞTİ.
ANKARA
0312 267 12 10
0312 267 12 11
www.ozgurdokum.com.tr
ÖZGÜVEN DÖKÜM MAK. SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
ANKARA
0312 267 41 61
0312 267 51 61
www.ozguvendokum.com
PINAR DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş.
İZMİR
0232 479 03 53
0232 479 05 16
www.pinardokum.com.tr
RUBA PRES DÖKÜM SAN. A.Ş.
MANİSA
0236 213 08 86
0236 213 08 08
www.rubapresdokum.com
SAMSUN MAKİNA SANAYİ A.Ş.
SAMSUN
0362 266 51 60
0362 266 51 62
www.samsunmakina.com.tr
SERPA HASSAS DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 394 23 52
0216 394 23 55
www.serpahassasdokum.com
SİLVAN SANAYİ A.Ş.
İSTANBUL
0216 399 15 55
0216 383 31 38
www.silvansanayi.com
ŞAHİN DÖKÜM SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İZMİR
0232 437 01 83
0232 437 01 85
www.sahindokum.com
ŞENKAYA ÇELİK DÖKÜM VE YEDEK PARCA FABR.
İZMİR
0232 877 21 23
0232 877 21 24
www.senkaya.com
TAN ÇELİK DÖKÜM MAK. SAN. TİC. A.Ş.
ELAZIĞ
0424 255 55 60
0424 255 55 63
www.tancelik.com
TOSÇELİK GRANÜL SAN. A.Ş.
İSTANBUL
0216 544 36 00
0216 544 36 06
www.toscelikgranul.com.tr
TRAKYA DÖKÜM SANAYİ TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 315 52 40
0212 274 01 12
www.trakyadokum.com.tr
ÜMİT DÖKÜM TİCARET SANAYİ LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 499 46 46
0216 499 46 50
www.umitcasting.com
ÜNİMETAL HASSAS DÖKÜM MAK. YED. PAR. A.Ş.
İSTANBUL
0216 591 08 70
0216 591 08 79
www.unimetal.com.tr
YAZKAN MÜH. DÖKÜM MAK. SAN. LTD. ŞTİ.
ANKARA
0312 641 32 10
0312 641 31 82
www.yazkan.com.tr
İSTANBUL PİK DÖKÜMCÜLER ESNAF VE SANATKARLAR ODASI
İSTANBUL
0212 576 60 10
0212 576 80 75
[email protected]
ANKARA MADENİ DÖKÜMCÜLER ESNAF VE SANATKARLAR ODASI
ANKARA
0312 267 13 93
0312 267 04 97
www.ankaradokumculerodasi.org.tr
İZMİR BİLUMUM DÖKÜMCÜ KÜÇÜK ESNAF VE SANATKR. ODASI
İZMİR
0232 437 02 43
0232 437 01 46
SİNAN DÖKÜMCÜLER TEMİN TEVZİ KOOPERATİFİ
KAYSERİ
0352 326 80 00
0352 326 89 69
5M ELEKTRO MEKANİK İML. İNŞ. TUR. DAH. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 527 83 54
0216 527 85 24
www.5mtr.com
ACARER METAL SANAYİ TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 280 50 50
0212 280 50 51
www.acarermetal.com
AMCOL MİNERAL MAD. SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 414 96 16
0216 414 96 20
www.amcol.com.tr
AVEKS İÇ VE DIŞ TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 410 00 60
0216 410 00 90
www.aveks.com.tr
BİLGİNOĞLU ENDÜSTRİ MALZ. SAN. VE TİC. A.Ş.
İZMİR
0232 433 72 30
0232 457 37 69
www.bilginoglu-endustri.com.tr
ÇELİKTAŞ SINAİ KUMU MADEN SAN. NAK TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 275 57 13
0212 347 87 07
www.celiktassilis.com
ÇUKUROVA KİMYA END. A.Ş.
MANİSA
0236 233 23 20
0236 233 23 23
www.cukurovakimya.com.tr
EGES ELEKTRİK&ELEKTRONİK GER. SAN. TİC. A.Ş
İSTANBUL
0212 446 41 21
0212 447 36 00
www.eges.com.tr
EVREN İTH. İHR. PAZ. A.Ş.
İSTANBUL
0212 325 96 60
0212 283 77 78
www.evren.ws
EXPERT MÜMESSİLLİK TURİZM TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 573 38 88
0216 573 06 28
www.expert.com.tr
FERROMET MÜMESSİLLİK TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0212 275 33 00
0212 275 11 42
www.ferromet.com.tr
FOSTEMA METALURJİ SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
ANKARA
0312 440 82 28
0312 439 66 84
www.fostema.com
HANNOVER-MESSE ANKİROS FUARCILIK A.Ş.
ANKARA
0312 439 67 92
0312 439 67 66
www.ankiros.com
HERAEUS ELECTRO-NİTE TERMO TEKNİK SAN. TİC. A.Ş.
ANKARA
0312 267 08 88
0312 267 08 87
www.electro-nite.com
INDUCTOTHERM İNDÜKSİYON SİST. SAN. A.Ş.
KOCAELİ
0262 646 34 24
0262 646 29 62
www.inductotherm.com.tr
KADIOĞLU MADENCİLİK SAN. TİC. A.Ş.
KARABÜK
0370 424 10 50
0370 415 66 50
www.kadioglumaden.com.tr
KUMSAN DÖKÜM MALZEMELERİ SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 593 09 57
0216 593 09 59
www.kumsandokum.com.tr
LMA MOTİF ALÜM. DÖKÜM SAN. MÜM. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 593 13 61
0216 593 13 62
www.lma.com.tr
MAGMA BİLİŞİM TEKN. HİZM. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 557 64 00
0216 557 50 26
www.magmasoft.com.tr
MARMARA METAL MAM. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 447 29 55
0216 447 29 69
www.marmarametal.com
META-MAK METALURJİ MAK. MÜM. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0212 270 07 08
0212 270 08 88
www.metamak.com.tr
METKO HÜTTENES ALB. KİMYA SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 411 69 11
0216 369 64 59
www.metkoha.com
SİLTAŞ SİLİS KUMLARI SAN. TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 335 70 09
0216 335 71 57
www.siltas.com.tr
SİLVAN DIŞ VE İÇ TİC. A.Ş.
İSTANBUL
0216 380 36 18
0216 416 91 59
www.silvanticaret.com
UNİKON METALURJİ VE KİMYA SAN. TİC. LTD. ŞTİ.
İSTANBUL
0216 399 98 68
0216 442 11 90
www.unikon.com.tr
VESUVIUS İSTANBUL REFRAKTER SAN. TİC. A.Ş. FOSECO
KOCAELİ
0262 677 10 50
0262 677 10 60
www.foseco.com.tr
YILKAN MAÇA SUP. ÜRETİM PAZ. SAN. TİC. A.Ş.
BURSA
0224 573 88 72
0224 573 74 93
www.yilkanchaplet.com
BÖLGESEL KURULUŞLAR
KATILIMCI ÜYELER

Turkcast - Tüdöksad

Transkript

Benzer belgeler

Hassas Döküm Teknolojisi

“NAZAR DÖKÜM SÜREÇ VERİMLİLİĞİ VE İHRACAT ARTIRIMI

BÜTÜNLEŞİK ALÜMİNYUM KÖPÜKLERİN

küresel grafitli döküm bilgileri

staır atrıum system – türkiye pazarında distribütör arıyor

urkDokum - Tüdöksad

Sikadur 42 - Sika Türkiye