ÇED raporu - teyo yatırım ve dış ticaret a.ş.

Transkript

ÇED RAPORU
NİHAİ ÇED RAPORU
©
İR.4169 RUHSAT NUMARALI KÖMÜR OCAĞI VE
KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ PROJESİ
ÖZEL FORMATLI ÇED RAPORU
TEYO YATIRIM VE DIŞ TİCARET A.Ş
PROJE SAHİBİNİN ADI
Merkez Mah. Çınar Cad. No:12 Kat:2
ADRESİ
Yenibosna - Istanbul/Türkiye
Tel : 0212 654 49 49
TELEFON VE FAKS NUMARALARI
Faks: 0212 654 49 59
İR.4169
PROJENİN ADI
RUHSAT
NUMARALI
KÖMÜR
OCAĞI VE KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ
PROJESİ ÖZEL FORMATLI ÇED RAPORU
PROJE BEDELİ
310.690.500 $
İl
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN AÇIK ADRESİ
İlçe
(İLİ, İLÇESİ, MEVKİİ,)
Köy
: Adana
: Tufanbeyli
:
Koor. Sırası : Sağa, Yukarı
Datum
: ED-5
Türü
: UTM,
D.O.M.
: 39
Ölçek Fak.
: 6 derecelik
Nokta Adı
Y
X
RUHSAT ALANI KOORDİNATLARI
PROJE İÇİN SEÇİLEN YERİN
KOORDİNATLARI, ZONE
i
R.1
256000,00
4237000,00
R.2
254000,00
4239000,00
R.3
257000,00
4239000,00
R.4
261000,00
4243000,00
R.5
261839,00
4243000,00
R.6
260500,00
4240357,00
R.7
263261,00
4238687,00
R.8
261000,00
4238630,00
R.9
261000,00
4239000,00
R.10
260000,00
4239000,00
R.11
260000,00
4238000,00
R.12
261000,00
4238000,00
R.13
261000,00
4238410,00
R.14
262458,00
4236917,00
R.15
262000,00
4236000,00
R.16
262000,00
4233000,00
R.17
261180,00
4233000,00
R.18
261106,00
4233380,00
R.19
260982,00
4234172,00
R.20
260960,00
4234380,00
R.21
260845,00
4234318,00
R.22
258095,00
4232832,00
R.23
258125,00
4233100,00
258000,00
4233000,00
R.24
ÇED İZİN ALANI KOORDİNATLARI
KO/1
258084,92
4234494,08
KO/2
258354,32
4234891,70
KO/3
258544,76
4235374,42
KO/4
258898,07
4235491,13
KO/5
259249,37
4235885,28
KO/6
259763,51
4237231,14
KO/7
260136,21
4237709,29
KO/8
260362,82
4238000,01
KO/9
261000,00
4238000,01
KO/10
261000,00
4238410,01
KO/11
262216,06
4237164,76
KO/12
262458,00
4236917,01
KO/13
262000,00
4236000,01
KO/14
262000,00
4235922,20
KO/15
260662,70
4235325,69
KO/16
260395,46
4235272,64
KO/17
260664,44
4235014,53
KO/18
259915,21
4233913,84
KO/19
259027,94
4233670,37
KO/20
258562,00
4233656,09
KO/21
258552,63
4234040,86
KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ KOORDİNATLARI
KE/1
260790,32
4236710,03
KE/2
261034,12
4236860,24
KE/3
261159,29
4236657,08
KE/4
260915,49
4236506,87
SOSYAL TESİS KOORDİNATLARI
T/1
260528,35
4236105,60
T/2
260853,99
4236427,54
T/3
261116,73
4236607,02
T/4
261640,35
4235828,06
T/5
260968,71
4235495,02
KÖMÜR DEPO ALANI
KD/1
261559,81
4236392,81
KD/2
262240,11
4237141,72
KD/3
262458,00
4236917,01
KD/4
262000,00
4236000,01
KD/5
262000,00
4235922,20
BİTKİSEL TOPRAK DEPO ALANI KOORDİNATLARI
ii
BT/1
260136,21
4237709,28
BT/2
260362,81
4238000,00
BT/3
260492,19
4237900,24
BT/4
260261,83
4237612,82
PASA DEPO ALANI
P/1
260261,83
4237612,83
P/2
260492,20
4237900,25
P/3
260362,82
4238000,01
P/4
261000,00
4238000,01
P/5
261000,00
4238410,01
P/6
262240,11
4237141,72
P/7
261559,81
4236392,81
P/8
260819,15
4237176,96
Koor. Sırası : Enlem, Boylam
Türü
Datum
: WGS 84
: Coğrafi
Nokta Adı
ENLEM
BOYLAM
R.1
38.24628213
36.21162205
R.2
38.26374024
36.18809896
R.3
38.26455669
36.22235086
R.4
38.30163832
36.26667119
R.5
38.30186143
36.27625579
R.6
38.27771247
36.26185413
R.7
38.26341072
36.29394360
R.8
38.26229895
36.26814704
R.9
38.26562976
36.26802219
R.10
38.26536316
36.25660413
R.11
38.25636106
36.25694291
R.12
38.25662758
36.26835957
R.13
38.26031847
36.26822126
R.14
38.24726466
36.28536831
R.15
38.23888840
36.28044786
R.16
38.21188141
36.28145397
R.17
38.21166420
36.27209793
R.18
38.21506543
36.27112577
R.19
38.22216229
36.26944424
R.20
38.22402892
36.26912314
R.21
38.22344022
36.26783169
R.22
38.20932803
36.23695682
R.23
38.21174864
36.23720782
R.24
iii
38.21081483
36.23581572
KO/1
38.22428733
36.23627546
KO/2
38.22793913
36.23921429
KO/3
38.23233569
36.24122338
KO/4
38.23348114
36.24521590
KO/5
38.23712338
36.24909146
KO/6
38.24937646
36.25450367
KO/7
38.25378031
36.25859637
KO/8
38.25645788
36.26108506
KO/9
38.25662758
36.26835957
KO/10
38.26031847
36.26822126
KO/11
38.24726466
36.28536831
KO/12
38.23888840
36.28044786
KO/13
38.23818794
36.28047397
KO/14
38.23246311
36.26541153
KO/15
38.23191442
36.26237940
KO/16
38.22966243
36.26553624
KO/17
38.22728724
36.26361435
KO/18
38.21955425
36.25735815
KO/19
38.21712529
36.24731634
KO/20
38.21687187
36.24200464
KO/21
38.22033304
36.24176692
KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ KOORDİNATLARI
KE/1
38.24495926
36.26640110
KE/2
38.24637629
36.26913342
KE/3
38.24458062
36.27063073
KE/4
38.24316362
36.26789845
SOSYAL TESİS KOORDİNATLARI
T/1
38.23944828
36.26361485
T/2
38.24243317
36.26722318
T/3
38.24411868
36.27016172
T/4
38.23724528
36.27640061
T/5
38.23406885
36.26884690
KD/1
38.24230789
36.27529138
KD/2
38.24922997
36.28280566
KD/3
38.24726466
36.28536831
KD/4
38.23888840
36.28044786
KD/5
38.23818794
36.28047397
KÖMÜR DEPO ALANI
BİTKİSEL TOPRAK DEPO ALANI KOORDİNATLARI
BT/1
38.25378031
36.25859637
BT/2
38.25645788
36.26108506
BT/3
38.25559431
36.26259582
BT/4
38.25294550
36.26006309
PASA DEPO ALANI
P/1
38.25294550
36.26006309
P/2
38.25559431
36.26259582
P/3
38.25645788
36.26108506
P/4
38.25662758
36.26835957
P/5
38.26031847
36.26822126
P/6
38.24922997
36.28280566
P/7
38.24230789
36.27529138
P/8
38.24917021
36.26657264
Sektör
: Ek-I Listesi
Alt Sektör : Madde 28-Madencilik Projeleri:
b) 150 hektarı aşan (kazı ve döküm alanı
toplamı olarak) çalışma alanında açık işletme
yöntemi ile kömür çıkarma
PROJENİN ÇED YÖNETMELİĞİ
KAPSAMINDAKİ YERİ (SEKTÖRÜ, ALT
SEKTÖRÜ)
iv
ÇED RAPORU HAZIRLAYAN
KURULUŞUN/ÇALIŞMA GRUBUNUN
ADRESİ TELEFON VE FAKS NUMARALARI
Mahatma Gandi Cad. No:92/2
06680 G.O.P. /ANKARA
Tel : (312) 4472622
Faks: (312) 4463810
YETERLİK BELGESİ NOSU,TARİHİ
70-12.10.2011
ÇED RAPORUNUN SUNUM TARİHİ (GÜN,
AY, YIL)
01/08/2013
v
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................ x
ŞEKİLLER DİZİNİ.............................................................................................................xii
KISALTMALAR ............................................................................................................... xiii
Bölüm 1: Projenin Tanımı ve Amacı .................................................................................. 1
1.1. Tanımı, hizmet amaçları, önem ve gerekliliği, projenin zamanlama tablosu ................ 1
Bölüm 2: Proje Alanı ve Etki Alanına Ait Mevcut Durumun Belirlenmesi ve Özellikleri (***) 3
(Proje yeri ve etki alanının mevcut durumu ve planlanan durumu ile ilgili olarak çevresel
özelliklerin belirtilmesi)....................................................................................................... 3
2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu ................................................................................ 3
2.1.1. Faaliyet Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış olan
faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı veya İmar
Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde gösterimi, projenin
kapladığı alan ve koordinatları).......................................................................................... 4
2.1.1.1. Genel Konum ....................................................................................................... 4
2.1.1.2. Proje Alanı ve Yakın Çevresinin Tanımı ............................................................... 4
2.1.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal ünitelerin,
teknik altyapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki konumlarının vaziyet planı
üzerinde gösterimi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık alan büyüklükleri, binaların kat adetleri
ve yükseklikleri) ................................................................................................................. 4
2.1.3. Proje için ÇED Çalışması Yapılan Sahanın Sınırlarını Gösterir Topoğrafik Harita.... 6
2.1.2. Proje Kapsamındaki Üniteler ................................................................................... 7
2.1.2.1. Ocak..................................................................................................................... 7
2.1.2.2. Kırma Eleme ve Yıkama Tesisi............................................................................. 9
2.1.2.3. Ekonomik Olmayan Kaya ................................................................................... 11
2.1.2.4. Bitkisel Toprak Depo Alanı ................................................................................. 12
2.1.2.5. Stok Alanı ........................................................................................................... 14
2.1.2.6. Şantiye/İdari Bina ............................................................................................... 15
2.1.2.7. Nakliye Güzergahı .............................................................................................. 17
2.1.2.8. Diğer................................................................................................................... 17
2.2. Projenin Özellikleri.................................................................................................... 17
2.2.1. Proje kapsmında kullanılacak üretim yöntemleri .................................................... 17
2.2.1.1. Üretim miktarları (Toplam Cevher ve İşletilebilir Rezervler),................................ 18
2.2.1.2. İş akım şeması, .................................................................................................. 19
2.2.2. Üretimde kullanılacak makinelerin, araçların ve aletlerin miktar ve özellikleri, çalışacak
personel sayısı, ............................................................................................................... 21
2.2.3. Üretim sırasında tehlikeli, toksik, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin kullanım durumları,
taşınmaları ve depolanmaları, ......................................................................................... 22
2.2.4. Proje kapsamındaki ulaştırma altyapısı planı (ulaştırma güzergahı, şekli, güzergah
yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı, mevcut trafik
yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir, bakım ve iyileştirme
çalışmaları vb.) ................................................................................................................ 23
Bölüm 3: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları ............................................................ 24
3.1. Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri.................. 24
3.1.1. Ekonomik Özellikleri (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler) ....... 24
3.1.2. Nüfus ( Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı, hane
halkı yapısı)..................................................................................................................... 29
3.1.3. Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar) ........................................................ 30
3.1.4. İnsan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli faaliyetler .................................. 32
3.1.5. Gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus Hareketleri
........................................................................................................................................ 33
3.1.6. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri ( Eğitim, sağlık, kültür hizmetleri) .................... 33
vi
3.1.6.1. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak, Faaliyet
Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer Ekonomik,
Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri........................................................................................... 36
3.1.6.2. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zorunlu Olan,
Faaliyet Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer
Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri ......................................................................... 37
3.1.7. Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer Teknik/Sosyal
Altyapı İhtiyaçları)............................................................................................................ 37
3.1.8. Projenin Fayda-Maliyet Analizi............................................................................... 37
3.1.8.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları ............ 38
3.1.9. Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri....................................................................... 39
3.1.10. Projenin Ekonomik Ömrü..................................................................................... 39
3.1.11. Zamanlama Tablosu............................................................................................ 39
3.2. Diğer Hususlar.......................................................................................................... 41
Bölüm 4. Mevcut çevresel özellikler ve doğal kaynakların kullanımı, (Bölgesel ve çalışma alanı
baz alınarak mevcut ve planlanan durum verilmelidir) ..................................................... 41
4.1. Arazi kullanımı ve mülkiyet durumu .......................................................................... 41
a)
Tarım ve Hayvancılık ........................................................................................... 41
a.1 Sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü .................................................................. 42
a.2 Ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları ...................................................... 43
a.3 Hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları....................................................... 48
b)
Orman Alanları..................................................................................................... 52
b.1 Ağaç türleri ve miktarları vaya kapladığı alan büyüklükleri ......................................... 52
b.2 Ocak yerinin işlendiği mescere haritası ve yorumu .................................................... 52
b.3 Sahanın yangın görüp görmediği............................................................................... 53
c)
Proje yerinde elden çıkarılacak alanın değerlendirilmesi...................................... 53
c.1 Proje sırasında kesilecek ağaçların tür ve sayıları, orman yangınları ve alınacak önlemler,
........................................................................................................................................ 53
c.2 Elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, arazi kullanım kabiliyeti...................... 55
c.3 Etkilenecek tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı ........................ 56
c.4 Proje alanında kültür ve tabiat varlıkları durumu, ....................................................... 56
c.5 Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında etkiler ve alınacak önlemler (arazi
hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) ..................................................................... 56
4.2. Toprak Özellikleri...................................................................................................... 57
a)
Toprak yapısı ve arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması ........................................... 57
b)
Yamaç Stabilitesi ................................................................................................. 62
c)
Erozyon ............................................................................................................... 62
d)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında toprağa etkiler ve alınacak
önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)............................................. 63
4.3. Jeolojik Özellikler...................................................................................................... 65
a)
Bölge Jeolojisi...................................................................................................... 65
b)
Proje Alanı Jeolojisi ............................................................................................. 69
c)
Cevherleşme ....................................................................................................... 75
d)
Depremsellik........................................................................................................ 77
e)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında jeolojik etkiler ve alınacak
önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) ............................................. 79
4.4. Hidrojeolojik Özellikler .............................................................................................. 79
a)
Bölgesel Hidrojeolojik Özellikler ........................................................................... 79
b)
Proje Sahasının Hidrojeolojisi .............................................................................. 81
c)
Yüzeysel su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri, ............................................... 82
d)
Yeraltı Suyu Kaynaklarının Mevcut durumu ve Planlanan Kullanımı .................... 83
e)
Proje Sahasının Hidrojeokimyası ......................................................................... 83
vii
f)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrojeolojik etkiler ve alınacak
4.5 Hidrolojik Özellikler, ekolojik özellikler ve Akış Oranı Ölçümleri ................................. 85
a)
Bölge ve Proje Alanı Hidrolojik Özellikleri............................................................. 85
b)
Akımlar ................................................................................................................ 89
c)
Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrokimyasal Özellikleri........................................... 90
d)
Projenin göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlara göre konumu................ 90
e)
Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma, sulama
suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer kullanımlar),................... 91
f)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrolojik etkiler ve alınacak
4.6. Meteorolojik ve iklimsel özellikler .............................................................................. 93
a)
Bölgesel ve Proje Alanı Meteorolojik ve iklimsel özellikler .................................... 93
b)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler sırasında yerel ve bölgesel iklimde
oluşabilecek Meteorolojik ve iklimsel etkiler ile alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme
ve İşletme sonrası) ........................................................................................................ 115
4.7. Flora-Fauna............................................................................................................ 116
a)
Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Flora-Faunası ................................................... 116
b)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında flora-fauna üzerine etkiler ve
alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası) ............................. 134
4.8. Koruma Alanları (EK-V’ deki Duyarlı Yöreler listesi kapsamında) ........................... 136
a)
Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Koruma Alanları ................................................ 136
b)
Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında Koruma Alanlarına etkiler ve
alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)............................. 142
4.9. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak
bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349 sayılı
Bakanlar Kurulu Kararı ile ‘’Sınırlandırılmış Alanlar’’ v.b.) .............................................. 142
a)
Proje Alanı ve Proje Etki Alanı ........................................................................... 142
b)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında etkiler ve alınacak önlemler
(arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) ......................................................... 143
Bölüm 5: Proje kapsamındaki faaliyetlerin değerlendirilmesi (ilgili yönetmelikler kapsamında
arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olacak şekilde, kümülatif olarak gerekli
değerlendirme yapılacaktır.) .......................................................................................... 143
5.1. Emisyon hesaplamaları .......................................................................................... 143
5.2. Su Kullanımı ve bertarafı (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere
temin edileceği kaynaklar, su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer kullanım amaçlarına
göre miktarları, kullanımı sonrası oluşacak atıksuların miktarı ve bertarafı) ................... 158
5.3. Atıklar (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere atık türleri, miktarları,
bertarafı) ....................................................................................................................... 163
5.4.Gürültü kaynakları ve seviyeleri, Vibrasyon (Akustik Rapor) .................................... 166
5.5. Sağlık koruma bandı mesafesi,............................................................................... 166
5.6. Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları ve Rehabilitasyon planı......................... 167
5.7. Risk Analizi............................................................................................................. 167
a)
Proje Alanı ve Proje Etki Alanı analizi ............................................................... 167
b)
Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında risk durumlarında alınacak
önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası) ........................................... 171
5.8. Asit Kaya Drenajı.................................................................................................... 173
5.9. Diğer Hususlar........................................................................................................ 177
Bölüm 6: Projenin Alternatifleri ...................................................................................... 177
(Bu bölümde teknoloji, alınacak önlemlerin alternatiflerinin karşılaştırılması yapılacak ve tercih
sıralaması belirtilecektir.)............................................................................................... 177
Bölüm 7: İzleme Programı ............................................................................................. 177
viii
7.1. Projenin inşaatı için önerilen izleme programı, projenin işletmesi ve işletme sonrası için
önerilen izleme programı ve acil müdahale planı........................................................... 177
7.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği’ nde ‘’Yeterlik Belgesi alan
kurum/kuruluşların yükümlülükleri’’ başlığının 4. maddesinde yer alan hususların
gerçekleştirilmesi ile ilgili program ................................................................................. 188
Bölüm 8: Halkın Katılımı ................................................................................................ 188
(Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle bilgilendirildiği, proje
ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED raporuna yansıtılması.).. 188
Bölüm 9: Sonuçlar: ........................................................................................................ 189
(Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve projenin
gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde başarı
sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme).................................................. 189
NOTLAR VE KAYNAKLAR............................................................................................ 196
EKLER: ......................................................................................................................... 198
ix
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 1 İR.4169 Numaralı Ruhsat Koordinatları .......................................................................7
Tablo 2 İzin Alanı Koordinatları.................................................................................................8
Tablo 3 K-E-Y Tesisi Koordinatları ........................................................................................... 9
Tablo 4 Pasa Depolama Alanı Koordinatları ...........................................................................11
Tablo 5 Bitkisel Toprak Depolama Alanı Koordinatları............................................................ 13
Tablo 6 Kömür Depolama Alanı Koordinatları.........................................................................14
Tablo 7 Sosyal Tesis/İdari Bina Alanı Koordinatları ................................................................ 16
Tablo 9 Proje Kapsamında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar ............................................. 21
Tablo 10 Adana İli 2012 Kentsel Ve Kırsal Nüfus ...................................................................29
Tablo 11 Adana İli 2012 Nüfusun Yaş Sınıflarına Göre Dağılımı ............................................30
Tablo 12 Adana İli Hane Halkı Yapısı ..................................................................................... 30
Tablo 13 Adana İli 2011 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların İlçelere ve Aylara Göre Dağılımı .............. 31
Tablo 14 Adana İli 2011 Yılı Ölüm Sebeplerine Göre Dağılımı ............................................... 32
Tablo 15 Yıllık İşletme Giderleri Tablosu ................................................................................ 38
Tablo 16 Zamanlama Tablosu ............................................................................................... 40
Tablo 17 Adana İli Arazi Varlığı Dağılımı ................................................................................ 42
Tablo 18 Sulamaya Elverişli Tarım Alanları ............................................................................42
Tablo 19 Tufanbeyli İlçesi Arazi Varlığı................................................................................... 43
Tablo 20 Adana İli Baklagiller Üretimi ..................................................................................... 43
Tablo 21 Adana Buğdaygiller Üretimi ..................................................................................... 44
Tablo 22 Adana İli Yem Bitkileri Üretimi.................................................................................. 44
Tablo 23 Adana İli Endüstriyel Bitkiler Üretimi ........................................................................45
Tablo 24 Adana İli Meyve Üretimi........................................................................................... 46
Tablo 25 Adana İli Sebze Üretimi ........................................................................................... 47
Tablo 26 Adana İli Hayvan Varlığı .......................................................................................... 48
Tablo 27 Adana İli 2011 Yılı Su Ürünleri Üretimi Ve Parasal Değeri .......................................51
Tablo 28 Adana İli Arıcılık verileri ........................................................................................... 52
Tablo 29 Adana İli Büyük Toprak Grupları .............................................................................. 57
Tablo 30 Adana İli arazi varlığı ............................................................................................... 58
Tablo 31 Adana İli İlçelerindeki Arazi Varlığı...........................................................................58
Tablo 32 Adana İli Arazi Sınıfları ............................................................................................ 59
Tablo 33 Tufanbeyli’deki Linyitin Özellikleri ............................................................................76
Tablo 34 Kömür Numunesi Analiz Sonuçları ..........................................................................77
Tablo 35 Adana’nın Tarihinde Olmuş Büyük Depremler ......................................................... 77
Tablo 36 2011 Yılı Su Bilançosu............................................................................................. 80
Tablo 37 Adana İli Sınırları İçerisindeki Akarsular..................................................................85
Tablo 38 Şarköy AGİ Son 10 Yıllık Ortalama Akım Verileri..................................................... 89
Tablo 39 Taşma Riskine Karşı Sete İlişkin Hidrolik Hesaplama Sonuçları ve Mühendislik
Miktarı ....................................................................................................................................92
Tablo 40 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri................ 94
Tablo 41 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri ................ 95
Tablo 42 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri .................. 96
Tablo 43 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri............97
Tablo 44 1970-2011 Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler ......................... 98
Tablo 45 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı
Değerleri ................................................................................................................................ 99
Tablo 46 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri........ 100
Tablo 47 1970-2011 Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı .................................................... 101
Tablo 48 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı .....................................103
Tablo 49 1970-2011 Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları ............................. 107
Tablo 50 1970-2011 Yılları Arası Rüzgarın Mevsimlik Esme Hızları .....................................108
x
Tablo 51 1970-2011 Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları .......................................... 113
Tablo 52 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü............................................................................ 113
Tablo 53 Göksun Meteoroloji İstasyonuna Ait Uzun Yıllar Fevk Hadiseleri .......................... 114
Tablo 54 1970-2011 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları............. 115
Tablo 55 Flora Tablosu......................................................................................................... 118
Tablo 56 Fauna Listesi/Kuş Türleri ....................................................................................... 124
Tablo 57 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri.......................................................... 143
Tablo 58 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t) ................................ 144
Tablo 59 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/h) ............................... 144
Tablo 60 Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon
Faktörleri .............................................................................................................................. 145
Tablo 61 Çalışma Sürelerine Göre Bitkisel Toprak Miktarları................................................ 146
Tablo 63 Çalışma Sürelerine Göre Dekapaj Malzeme Miktarları........................................... 147
Tablo 64 Bitkisel Toprak Sıyrılması Sonucu Oluşacak Toz Miktarları ...................................147
Tablo 65 Dekapaj İşlemi Sonucu Oluşacak Toz Miktarları .................................................... 148
Tablo 66 Çalışma Sürelerine Göre Kömür Üretim Miktarları ................................................. 148
Tablo 67 Kömür Üretimi Sonucu Oluşacak Toz Miktarları..................................................... 149
Tablo 68 Proje Alanında Oluşacak Toz Emisyon Değerleri................................................... 149
Tablo 69 Yayılım Sınıfları .....................................................................................................150
Tablo 70 Dekapaj İşlemleri Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (g/m3) ....... 151
Tablo 71 Dekapaj İşlemleri Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m2.gün)................ 151
Tablo 72 Üretim İşlemleri Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (g/m3).......... 154
Tablo 73 Üretim İşlemleri Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m2.gün) .................. 154
Tablo 74 Toz modellemesi sınır değer tablosu .....................................................................156
Tablo 75 Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları .................. 159
Tablo 76 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri .................................................. 160
Tablo 77 Proje Kapsamında Oluşacak Çamur Miktarı .......................................................... 161
Tablo 78 İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı.................................163
Tablo 79 Proje Alanı Risk Analizi Tablosu ............................................................................ 169
Tablo 80 Proje Etki Alanı Risk Analizi................................................................................... 170
Tablo 81 Proje Sahasının Su Tutma Alanı............................................................................ 175
Tablo 82 Proje Sahasının Tam Üretime Ulaşıldığındaki Drenaj Suyu Miktarı........................ 175
Tablo 83 Acil Durumlarda Aranması Gerekli Telefon Numaraları.......................................... 181
xi
ŞEKİLLER DİZİNİ
Şekil 1 1850-2100 Yılları Arası Birincil Enerji ..........................................................................2
Şekil 2 Artan Enerji Talebi .....................................................................................................3
Şekil 3 Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Uydu Görüntüleri ...................................................... 5
Şekil 4 Proje Alanı ve Çevresine Ait Yol Durumu......................................................................6
Şekil 5 Kömür Ocağına Ait Uydu Görüntüleri............................................................................9
Şekil 6 Kırma-Eleme-Yıkama Tesisinin Kurulacağı Alana Ait Uydu Fotoğrafları ..................... 10
Şekil 7 Pasa Depolama Alanı Uydu Görüntüleri......................................................................12
Şekil 8 Depolama Alanına Ait Uydu Görüntüleri .....................................................................14
Şekil 9 Stok Alanı Uydu Görüntüleri........................................................................................ 15
Şekil 10 İdari Bina ve Sosyal Tesis Alanı Uydu Görüntüleri .................................................... 16
Şekil 11 Üretime Ait İş Akım Şeması ...................................................................................... 19
Şekil 12 Kirma-Eleme-YıkamaTesisine Ait İş Akım Şeması.................................................... 20
Şekil 13 Taşıyıcı Bant ve Püskürtücü Ile Yapılan Depolama İşlemleri.....................................22
Şekil 14 2012 Yılı Trafik Hacim Haritası
.................................................................24
Şekil 15 Adana İli Mevcut Toprak Durumu.............................................................................. 26
Şekil 16 Proje Sahası Arazi Kullanımı .................................................................................... 59
Şekil 17 Tektono-Stratigrafik Birlikleri Gösteren Şematik Harita.............................................. 66
Şekil 18 Adana İli Jeoloji Haritası .......................................................................................... 68
Şekil 19 Adana İli Deprem Haritası......................................................................................... 78
Şekil 20 Susuzlaştırma Mühendisliği Yerleşim Planı............................................................... 84
Şekil 21 Sarız Irmağı Akım Grafiği.......................................................................................... 90
Şekil 22 Drenaj Yerleşim Planı ............................................................................................... 92
Şekil 23 1970-2011 Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği .................................................... 95
Şekil 24 1970-2011 Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği .................................................. 96
Şekil 25 1970-2011 Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği...................................................... 97
Şekil 26 1970-2011 Yılları Arası Bağıl Nem Dağılımı Grafiği .................................................. 98
Şekil 27 1970-2011 Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Dağılımı ............99
Şekil 28 1970-2011 Yılları Arası Maksimum Kar Kalınlığı Dağılımı Grafiği............................ 100
Şekil 29 1970-2011 Yılları Arası Buharlaşma Dağılımı Grafiği .............................................. 101
Şekil 30 1970-2011 Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı .......................... 102
Şekil 31 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı ...................... 104
Şekil 32 1970-2011 Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı .............................. 106
Şekil 33 Uzun Yıllar Esme Hızlarına Göre Rüzgar Hızları Diyagramı....................................108
Şekil 34 Yönlere Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı..................................109
Şekil 35 Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı.......................................... 112
Şekil 36 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği .....................................................................113
Şekil 37 Maximum Rüzgar Hızı Grafiği ................................................................................. 114
Şekil 38 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği ....................................... 115
Şekil 39 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri................................................................................. 116
Şekil 40 Proje alanı ve çevresinin vejetasyon formasyonları................................................. 117
Şekil 41 Hançerderesi YHGS uydu görüntüsü ...................................................................... 137
Şekil 42 Çevre Düzeni Planı.................................................................................................138
Şekil 43 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3) ............................................................. 152
Şekil 44 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) .............................................................. 153
Şekil 45 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3)............................................................. 155
Şekil 46 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat) .............................................................. 155
Şekil 47 Tip Paket Arıtma Sistemi ........................................................................................ 162
xii
KISALTMALAR
‰
SAN.
TİC.
LTD.
ŞTİ.
Bkz.
ÇGDYY
dBA
TKİ
DİE
SKHKKY
K-E-Y
g
ha
kg
km
Leq
Lp
m
m2
m³
mm
no.
ort.
PM
s
T.C.
vb.
Binde
Sanayi
Ticaret
Limited
Şirketi
Bakınız
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği
A-ağırlıklı desibel
Türkiye Kömür İşletmeleri
Devlet İstatistik Enstitüsü
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği
Kırma-Eleme-Yıkama
Gram
Hektar
Kilogram
Kilometre
Eşdeğer Gürültü Seviyesi
Ses Şiddeti Seviyesi
Metre
Metrekare
Metreküp
Milimetre
Numara
Ortalama
Partikül Madde
Saniye
Türkiye Cumhuriyeti
ve benzeri
xiii
Bölüm 1: Projenin Tanımı ve Amacı
1.1. Tanımı, hizmet amaçları, önem ve gerekliliği, projenin zamanlama tablosu
TEYO YATIRIM VE DIŞ TİCARET A.Ş tarafından Akdeniz Bölgesi, Adana ili,
Tufanbeyli ilçesi sınırları içerisinde, İR.4169 ruhsat numaralı, 4031,62 hektar alana sahip
sahanın ÇED izni talep edilen 935,45 hektarlık kısmında ‘’Kömür Ocağı ve Kırma-ElemeYıkama Tesisi’’ yapılıp işletilmesi planlanmaktadır.
Söz konusu proje; 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı (Değişiklik; 30.06.2011 tarih ve
27980 sayı) Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirilmesi
Yönetmeliği’nin, ‘’ EK-I Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulanacak Projeler Listesinde
Madde 28-Madencilik Projeleri, b) 150 hektarı aşan (kazı ve döküm alanı toplamı olarak)
çalışma alanında açık işletme yöntemi ile kömür çıkarma’’ tabidir. Bu kapsamda söz konusu
ÇED Yönetmeliği’ nin 10. Maddesine istinaden ÇED Raporu Özel Formatı doğrultusunda
hazırlanmıştır. ÇED Raporu Özel Formatı ekte verilmektedir. (Bkz.Ek-2)
İR.4169 numaralı kömür sahası TKİ’ ne ait olup, söz konusu ruhsat sahası TEYO
Yatırım ve Dış Ticaret A.Ş tarafından 30 yıllık rödevans sözleşmesi ile işletmeye alınmıştır.
İR.4169 Ruhsat Numaralı Kömür Ocağı ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi Projesi
kapsamında üretilen kömür; proje sahasının güneydoğusunda TEYO Yatırım Ve Dış Ticaret
A.Ş’ ne ait, yapılıp işletilmesi planlanan termik enerji santralında yakıt olarak kullanılacaktır.
Kömür Ocağı için ÇED izni talep edilen alan, yaklaşık 9.354.500 m2’ dir. Söz konusu
sahanın 68.000 m2’ lik kısmında ise kırma-eleme-yıkama tesisi kurulacaktır.
Sahada yıllık 10.000.000 ton üretim planlanmaktadır. Temin edilen kömürün
hazırlanması için 1 adet Kırma-Eleme-Yıkama (K-E-Y) tesisi kurulacaktır. Söz konusu K-E-Y
tesisinin kapasitesi 1.500.000 ton/yıldır.
Sahadan çıkarılacak olan kömür açık ocak işletmeciliği yöntemiyle işletilecektir.
Sahadaki çalışmanın ilk aşamasında bitkisel toprak ve dekapaj işlemi yapılarak çıkarılan
toprak depolanacaktır. Bitkisel toprak sıyrılması ve dekapaj işleminin tamamlanmasını
müteakip kömür üretimine başlanacaktır. Alınan dekapaj malzemesi sahada daha önceden
çalışılmış kısımların doldurulması işleminde kullanılacak ve sahada depolanmış olan bitkisel
toprak ile üstü örtülerek arazi ıslah çalışmaları yapılacaktır.
Linyitin jeolojik yaşının da genç olması nedeniyle ısıl değeri oldukça düşüktür. Bu
kalitedeki linyitler ancak elektrik elde etmek amacıyla üretilebilir ve halen başka bir tüketim
alanı yoktur.
1
Hacettepe Üniversitesi tarafından yapılan çalışmaları kapsayan rapora göre yeniden
yapılacak ön fizibilite çalışmalarına göre, rezerve bağlı olarak da dekapaj miktar ve oranları
ile santral gücü ve ömründe değişiklik olabilecektir. Üretimde ekskavatör, kepçe ,kırıcı ve
greyder vb. iş makineleri kullanılacaktır. Ocakta üretilen kömür, ocak sahasında geçici
depolandıktan sonra proje sahasının güneydoğusunda kurulacak olan termik enerji
santralında yakıt olarak kullanılacaktır.
Kömür, katmanlı tortul çökellerin arasında bulunan katı, koyu renkli ve karbon
bakımında zengin kayaç şeklindeki yakacak türüne verilen ad. Dünya nın çoğu bölgesinde
bulunan kömüre, Yer’in yüzeye yakın bölümlerinde ya da çeşitli derinliklerde rastlanır. Kömür
çok miktarda organik kökenli maddenin kısmi ayrışması ve kimyasal dönüşüme uğraması
sonucunda oluşan bir çok madde içerir.1
Kömür katmanlarının jeolojik oluşumu, bize kömürün yer kabuğunun 400 ile 4000 m
derinlikleri arasında yayılmış olduğunu göstermektedir. Kömür yataklarına dünyânın hemen
hemen her yerinde rastlanır. Polonya Rusya ve Çin, kömür yatakları yönünden dünyânın en
zengin ülkeleri arasında sayılırlar. Bâzan 5000 kilometre karelik geniş bir alana yayılmış
büyük kömür yatakları olduğu gibi, toprak seviyesinden 50-60 m aşağıda işletilmesi kolay
kömür yatakları da vardır.2
Kömür elektrik üretiminde, demir--çelik ve çimento imalatında, endüstriyel proseslerde
buhar üretmek ve ısınma amacı ile kullanılır. Dünya'da elektrik üretiminin yaklaşik olarak
%40'ı kömürden sağlanmaktadır. Birçok ülkede elektrik üretiminin önemli bir bölümü
kömürden elde edilmektedir. Bu oran ABD'de ve Almanya'da (%53), Yunanaistanda (%69),
Çin de (%75), Danimarka da(%77), Avustrulya da (%83), Güney Afrika da (%93), Polonya da
(%95) dir. Türkiyede elektrik enerjisinin (%32) 'si kömürden elde edilmektedir.3
Şekil 1 1850-2100 Yılları Arası Birincil Enerji
(Kaynak: www.tki.gov.tr)
1
www.turkcebilgi.com
www.turkcebilgi.com
3
www.tki.gov.tr
2
2
Şekil 2 Artan Enerji Talebi
(Kaynak: www.tki.gov.tr)
Proje kapsamında yılda 300 gün, 7200 saat, günde 3 vardiya çalışma yapılması
planlanmaktadır. Söz konusu proje için 1000 kişi çalıştırılması planlanmaktadır. Söz konusu
kömür ocağı işletmesi için çalışacak personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanacağı sosyal
tesis kurulacaktır.
Bölüm 2: Proje Alanı ve Etki Alanına Ait Mevcut Durumun Belirlenmesi ve Özellikleri
(***)
(Proje yeri ve etki alanının mevcut durumu ve planlanan durumu ile ilgili olarak
çevresel özelliklerin belirtilmesi)
2.1. Proje İçin Seçilen Yerin Konumu
Proje alanı, Adana ili, Tufanbeyli ilçesi sınırları içerisinde ve Tufanbeyli ilçesinin güney
ve güneydoğusunda kalmaktadır.
Proje alanı L36-c1, L36-a3, L36-b4 ve L36-d2 no.lu paftalarda yer almaktadır. Proje
alanı ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli topografik harita Ek-3’ de verilmektedir.
Proje kapsamında ÇED izni talep edilen kömür ocağı alanının batısında yaklaşık 50 m
mesafede Pınarlar, kuzeyinde yaklaşık 2,75 km mesafede Polatpınar ve güneydoğusunda
3
yaklaşık 500 m mesafede Taşpınar köyleri bulunmaktadır. Tufanbeyli ilçesi Adana’ya 160
km. uzaklıktadır. Proje alanına ulaşım için kullanılacak yollar mevcuttur. Bütün faaliyet
boyunca işletmeye gidiş-gelişte bu yollar kullanılacaktır. Proje alanı yer bulduru haritası Ek-1’
de verilmiştir.
2.1.1. Faaliyet Yer Seçimi (İlgili Valilik veya Belediye tarafından doğruluğu onanmış
olan faaliyet yerinin, lejant ve plan notlarının da yer aldığı Onanlı Çevre Düzeni Planı
veya İmar Planları üzerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanım haritası üzerinde
gösterimi, projenin kapladığı alan ve koordinatları)
2.1.1.1. Genel Konum
Proje alanı, Adana ili, Tufanbeyli ilçesi sınırları içerisinde ve L36-c1, L36-a3, L36-b4
ve L36-d2 no.lu paftalarda yer almaktadır. Tufanbeyli ilçesi Adana’ya 160 km uzaklıktadır.
Adana İl Özel İdaresi tarafından onanmış 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planına
göre Tufanbeyli ilçesi içerisinde yerleşik alanlar, gelişme alanları, çayır ve mera alanları,
orman alanları, mutlak tarım alanları ve marjinal tarım alanları bulunmaktadır.
Bölgeye ait 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı ekte verilmektedir (Bkz. Ek-6).
2.1.1.2. Proje Alanı ve Yakın Çevresinin Tanımı
Proje alanı, Adana ili, Tufanbeyli ilçesi sınırları içerisinde ve Tufanbeyli ilçesinin güney
ve güneydoğusunda kalmaktadır. İR.4169 ruhsat numaralı saha 4031,62 hektar ÇED izni
talep edilen alan ise 935,45 hektardır.
Projenin bulunduğu bölgeye ait ve Adana İl Özel İdaresi tarafından onanmış
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planına göre İR.4169 nolu ruhsat alanı, yerleşik alanlar,
gelişme alanları, çayır ve mera alanları, mutlak tarım alanları ve marjinal tarım alanları
içerisinde kalmaktadır. Proje kapsamında ÇED izni talep edilen alan ise mutlak ve marjinal
tarım alanları içerisinde kalmaktadır.
Alanın tarımsal özelliklerine ilişkin detaylı bilgi ve sahanın toprak özellikleri ve kullanım
durumunu gösterir 1/25.000 Ölçekli Arazi Kullanım Haritası Ek-7’ de verilmiştir.
2.1.2. Proje Kapsamındaki Faaliyet Ünitelerinin Konumu (Bütün idari ve sosyal
ünitelerin, teknik altyapı ünitelerinin varsa diğer ünitelerin proje alanı içindeki
konumlarının vaziyet planı üzerinde gösterimi, bunlar için belirlenen kapalı ve açık
alan büyüklükleri, binaların kat adetleri ve yükseklikleri)
TEYO YATIRIM VE DIŞ TİCARET A.Ş tarafından Adana ili, Tufanbeyli ilçesi sınırları
içerisinde, L36-c1, L36-a3, L36-b4 ve L36-d2 no.lu paftalarda İR.4169 ruhsat numaralı,
4031,62 hektar alana sahip sahanın ÇED izni talep edilen 935,45 hektarlık kısmında ‘’Kömür
Ocağı
ve
Kırma-Eleme-Yıkama
Tesisi’’
yapılıp
işletilmesi
planlanmaktadır.
4
Kömür Ocağı için ÇED izni talep edilen alan, yaklaşık 9.354.500 m2’ dir. Söz konusu
sahanın 68.000 m2’ lik kısmında ise kırma-eleme-yıkama tesisi kurulacaktır.
hazırlanması için 1 adet Kırma-Eleme-Yıkama (K-E-Y) tesisi kurulacaktır. Söz konusu K-E-Y
tesisinin kapasitesi 1.500.000 ton/yıldır.
Söz konusu proje kapsmında gerleştirelcek faliyetin bulunduğu alan ve yakın
çevresini gösterir uydu görüntüleri ve yol durumu şekil 3 ve şekil 4’ de verilmiştir.
Şekil 3 Proje Alanı ve Çevresini Gösterir Uydu Görüntüleri
5
Proje Alanı
Proje Alanı
Şekil 4 Proje Alanı ve Çevresine Ait Yol Durumu
2.1.3. Proje için ÇED Çalışması Yapılan Sahanın Sınırlarını Gösterir Topoğrafik Harita
Kömür Ocağı ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi’’ proje alanı L36-c1, L36-a3, L36-b4 ve
L36-d2 no.lu paftalarda yer almakta olup proje alanı ve çevresini gösterir topoğrafik harita Ek’
te verilmiştir. (Bkz. Ek-3)
6
2.1.2. Proje Kapsamındaki Üniteler
2.1.2.1. Ocak
Proje kapsamında İR.4169 ruhsat numaralı, 4031,62 hektar alana sahip sahanın ÇED
izni talep edilen 935,45 hektarlık kısmında ‘’Kömür Ocağı ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi’’
yapılıp işletilmesi planlanmaktadır.
Yatırım Ve Dış Ticaret A.Ş tarafından 30 yıllık rödevans sözleşmesi ile işletmeye alınmıştır.
İR.4169 numaralı ruhsata ait koordinatlar tablo1’ de, talep edilen izin alanı koordinatları tablo
2’ de verilmiştir.
Tablo 1 İR.4169 Numaralı Ruhsat Koordinatları
R.1
256000,00
4237000,00
R.2
254000,00
4239000,00
R.3
257000,00
4239000,00
R.4
261000,00
4243000,00
R.5
261839,00
4243000,00
R.6
260500,00
4240357,00
R.7
263261,00
4238687,00
R.8
261000,00
4238630,00
R.9
261000,00
4239000,00
R.10
260000,00
4239000,00
R.11
260000,00
4238000,00
R.12
261000,00
4238000,00
R.13
261000,00
4238410,00
R.14
262458,00
4236917,00
R.15
262000,00
4236000,00
R.16
262000,00
4233000,00
R.17
261180,00
4233000,00
R.18
261106,00
4233380,00
R.19
260982,00
4234172,00
R.20
260960,00
4234380,00
R.21
260845,00
4234318,00
R.22
258095,00
4232832,00
R.23
258125,00
4233100,00
R.24
258000,00
4233000,00
7
Tablo 2 İzin Alanı Koordinatları
KO/1
258084,92
4234494,08
KO/2
258354,32
4234891,70
KO/3
258544,76
4235374,42
KO/4
258898,07
4235491,13
KO/5
259249,37
4235885,28
KO/6
259763,51
4237231,14
KO/7
260136,21
4237709,29
KO/8
260362,82
4238000,01
KO/9
261000,00
4238000,01
KO/10
261000,00
4238410,01
KO/11
262216,06
4237164,76
KO/12
262458,00
4236917,01
KO/13
262000,00
4236000,01
KO/14
262000,00
4235922,20
KO/15
260662,70
4235325,69
KO/16
260395,46
4235272,64
KO/17
260664,44
4235014,53
KO/18
259915,21
4233913,84
KO/19
259027,94
4233670,37
KO/20
258562,00
4233656,09
KO/21
258552,63
4234040,86
Kömür Ocağı proje alanına ait uydu fotoğrafları şekil 5 ‘ de verilmiştir.
8
Şekil 5 Kömür Ocağına Ait Uydu Görüntüleri
Proje alanı yer bulduru haritası Ek-1’ de, proje alanı ve çevresini gösterir 1/25.000
ölçekli topoğrafik harita Ek-3’ de verilmiştir.
2.1.2.2. Kırma Eleme ve Yıkama Tesisi
Proje kapsmında 1 adet 1.500.000 ton/yıl kapasiteli Kırma-Eleme-Yıkama (K-E-Y)
tesisi kurulacaktır. K-E-Y Tesisinin bulun duğu alana ait koordinatlar tablo 3’ de verilmiştir.
Tablo 3 K-E-Y Tesisi Koordinatları
Nokta Adı
Y
X
KE/1
260790,32
4236710,03
KE/2
261034,12
4236860,24
KE/3
261159,29
4236657,08
KE/4
260915,49
4236506,87
Kurulması planlanan Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi 2 adet kırma-eleme ve 2 adet
yıkama ünitesinden oluşacaktır. Tesiste kırma-eleme ünitesi 1 kırıcı 2 elekten oluşacak
şekilde toplamda 2 kırıcı 4 elek bulunması planlanmaktadır. Tesiste 2 adet lavvar ünitesi
bulunacak olup lavvar ünitelerinin kapasitelerinin 175 ton/sa ve 75 ton/sa olması
planlanmaktadır. 150 mm ve daha küçük hale gelen kömür yıkama ünitesinde manyetit ile
zenginleştirilecektir.
K-E-Y Tesisine gelen kömür besleyici ile kırıcı ile işlem gördükten sonra eleklerle 150
mm ve altındaki boyutlara düşürüldükten sonra yıkama ünitesine alınacaktır. Besleyici ve
ızgara ile yıkama ünitesine alınan kömür önce tüvenan elek daha sonra ön yıkama eleğinden
9
geçerek ayrım siklonunda taş ve şlamdan ayrıştırılır. Ayrım siklonunda taştan ayrıştırılan
kömür temiz kömür eleğine, taş ise taş eleğine gönderilir. Temiz kömür eleğine geçen kömür
fıskiyetler yardımıyla manyetitten arındırılarak santrifüje gönderilir. Santrifüjde susuzlaştırılan
temiz kömür tasnif eleğinde gerekli boyutlarda ayrılarak kömür silolarına gönderilir.
Proje kapsamında kurulması planlanan K-E-Y Tesisine ait iş akım şeması Ek-5’ de
verilmiştir.
kapsamında ÇED izni talep edilen alanın 68.000 m2’ lik kısmında kırma-eleme-yıkama tesisi
kurulacaktır. Söz konusu alana ait uydu fotoğrafları şekil 6’ da verilmiştir.
Şekil 6 Kırma-Eleme-Yıkama Tesisinin Kurulacağı Alana Ait Uydu Fotoğraflar
10
2.1.2.3. Ekonomik Olmayan Kaya
Proje kapsamında yıllık 10.000.000 ton kömür üretimi yapılması planlanmaktadır.
Kömür üretimi kapsamında ilk olarak dekapaj çalışması yapılacaktır. Dekapaj ve
üretim çalışmalarına başlamadan önce belirlenmiş olan ve box-cut olarak adlandırılan alanda
basamaklı üretime başlanacaktır. Üretim öncesi ve termik enerji santralının işletmeye
geçmeden önceki aşamasında dekapaj çalışması yapılacak olup dekapaj işlemleri 4 yıla
yayılacaktır.
Proje kapsamında üretilecek kömürün ortalama dekapaj oranı 5,2 olarak
belirlenmiştir. Dekapaj oranı yılllara ve kömür damarlaşmasına göre farklılıklar
gösterebilecektir. Üretim öncesi 35.000.000 m3 dekapaj yapılacaktır. Basamakların açılmaya
başlanacağı box-cut alanında, yapılacak dekapaj işleminden sonra üretilecek kömür
damarlarına ulaşılacaktır.
Dekapaj işleminden elde edilecek ekonomik olmayan cevher sahada daha önceden
çalışılmış kısımların doldurulması işleminde kullanılacak ve sahada depolanmış olan bitkisel
toprak ile üstü örtülerek arazi ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere geçici depolanacaktır.
Depolama işlemi kömür oacağı kapsamında belirlenen depolama alanı içerisinde ve 175
hektarlık alanda yapılacak olup depolama alanı koordinatları tablo 4’ de, pasa depolama
alanının gösterildiği 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-3’ de verilmiştir.
Tablo 4 Pasa Depolama Alanı Koordinatları
Nokta Adı
Y
X
P/1
260261,83
4237612,83
P/2
260492,20
4237900,25
P/3
260362,82
4238000,01
P/4
261000,00
4238000,01
P/5
261000,00
4238410,01
P/6
262240,11
4237141,72
P/7
261559,81
4236392,81
P/8
260819,15
4237176,96
Dekapaj malzemesinin depolanacağı pasa depolama alanına ait uydu fotoğrafları
şekil 7’ de verilmiştir.
11
Şekil 7 Pasa Depolama Alanı Uydu Görüntüleri
2.1.2.4. Bitkisel Toprak Depo Alanı
kapsamında yapılacak dekapaj işlemleri sırasında arazi hazırlık amaçlı bitkisel toprak sıyırma
işlemi de yapılacaktır.
Proje kapsamında yapılacak bitkisel toprak sıyırma çalışmaları dekapaj işlemleri ile
birlikte başlayacak olup çalışılacak alanın bitkisel toprağı bir yıl içerisinde sıyrılıp
12
depolanacaktır. Depolama işlemi proje kapsamında kullanılması için belirlenen kömür ocağı
depolama alanı içerisinde bulunan 5,9 hektarlık alanda yapılacaktır. Bitkisel toprak depo
alanı koordinatları Tablo 5’ de, bitkisel toprak depo alanının gösterildiği 1/25.000 ölçekli
topoğrafik harita Ek-3’ de verilmiştir.
Tablo 5 Bitkisel Toprak Depolama Alanı Koordinatları
Nokta Adı
Y
X
BT/1
260136,21
4237709,28
BT/2
260362,81
4238000,00
BT/3
260492,19
4237900,24
BT/4
260261,83
4237612,82
P/8
260819,15
4237176,96
Proje kapsamında arazi hazırlık için sıyrılacak bitkisel toprak miktarı Bölüm 5.1.’ de
hesaplanmış olup, bitkisel toprak miktarı yılda 50.000 m3 bulunmuştur.
Bitkisel toprak depolama alanına ait uydu fotoğrafları şekil 8’ de verilmiştir.
13
Şekil 8 Depolama Alanına Ait Uydu Görüntüleri
2.1.2.5. Stok Alanı
Önceki başlıklarda belirtildiği üzere faaliyet kapsamında oluşacak dekapaj malzemesi
ve bitkisel toprak belirlenmiş olan depo alanı içerisindeki alanlarda depolanacaktır.
Proje kapsamında üretilecek kömür termik enerji sanralında kullanılmadan önce
geçici depolanacaktır. Kömürün geçici depolanacağı alan 47 hektar olup alana ait
koordinatlar tablo 6’ da, alanın gösterildiği 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-3’ de
verilmiştir.
Tablo 6 Kömür Depolama Alanı Koordinatları
Nokta Adı
Y
X
KÖMÜR DEPO ALANI KOORDİNATLARI
KD/1
261559,81
4236392,81
KD/2
262240,11
4237141,72
KD/3
262458,00
4236917,01
KD/4
262000,00
4236000,01
KD/5
262000,00
4235922,20
14
Stok alanına ait uydu görüntüleri şekil 9’ da verilmiştir.
Şekil 9 Stok Alanı Uydu Görüntüleri
2.1.2.6. Şantiye/İdari Bina
Kömür Ocağı kapsamında projenin arazi hazırlık ve üretim aşamalarında kullanılmak
çalışacak personelin tüm sosyal ihtiyaçları, araç ve iş makinelerinin bakım-onarım, yağ
değişimleri vb. işlemler şantiye/idari bina ve sosyal tesis alanı olarak belirtilen alan içerisinde
gerçekleştirilecektir. Proje kapsamında ÇED izni talep edilen alanın 65 hektarlık kısmında
sosyal tesis-idari bina, makine parkı, araç bakım-onarım, yakıt depolama-yükleme vb.
işlemler için kullanılacak yapı ve alanlar bulunacaktır. Yapılması planlanan sosyal tesis ve
15
idari bina yapılarını gösteren vaziyet planı Ek-5’ te, sosyal tesis alanına ait koordinatlar tablo
7’ de verilmiştir.
Tablo 7 Sosyal Tesis/İdari Bina Alanı Koordinatları
Nokta Adı
Y
X
T/1
260528,35
4236105,60
T/2
260853,99
4236427,54
T/3
261116,73
4236607,02
T/4
261640,35
4235828,06
T/5
260968,71
4235495,02
Şekil 10‘ da alana ait uydu görüntüleri bulunmaktadır.
Şekil 10 İdari Bina ve Sosyal Tesis Alanı Uydu Görüntüleri
16
2.1.2.7. Nakliye Güzergahı
Kömür Ocağı kapsamında üretilecek olan kömür, daha önce de belirtildiği üzere proje
sahasının güneydoğusunda TEYO Yatırım Ve Dış Ticaret A.Ş’ ne ait, yapılıp işletilmesi
planlanan termik enerji santralında yakıt olarak kullanılacaktır. Proje kapsamında
gerçekleştirilecek kömür üretim faaliyetinden elde edilen kömürün nakliyesi proje sahası
içerisinde yapılacak bağlantı yolları ile gerçekleştirilecektir. Santrale kömür nakliyesi yapmak
için kullanılacak yolların ve güzergahın gösterildiği vaziyet planı ekte verilmiştir.(Bkz.Ek-4)
2.1.2.8. Diğer
Proje kapsamında değerlendirilecek başka bir yapı ve alan bulunmamaktadır.
2.2. Projenin Özellikleri
2.2.1. Proje kapsmında kullanılacak üretim yöntemleri
Proje kapsamında; sahada açık işletme yöntemiyle kömür üretimi yapılacaktır. Linyitin
jeolojik yaşının da genç olması nedeniyle ısıl değeri oldukça düşüktür. Bu kalitedeki linyitler
ancak elektrik elde etmek amacıyla üretilebilir ve halen başka bir tüketim alanı yoktur.
Proje kapsamında yapılan ön fizibilite ve sondaj çalışmalarına göre kömür sahasında
8 adet işletilebilir kömür damarı bulunmaktadır. C11’ den C18’ e kadar kodlar verilen kömür
damarları kömür kalınlığı açısından istikrar göstermektedir. Bununla birlikte kömürün kül
içeriği, kalorifik değeri, sülfür içeriği vb. özellikler nedeniyle enerji üretimi için kullanmaya
uygun bulunmuştur.
Kömür ocağında açık ocak işletmeciliği ile basamaklı üretim yapılacaktır. Planlanan
basamaklı üretimde basamak yüksekliği 15 m, basamak genişliği 7,5 m, şev açısı 25 0 olması
planlanmaktadır. Basamaklı üretime ait şematik çizim Ek-27’ de verilmiştir.
Proje alanında C11’ den C18’ e kadar adlandırılan kömür damarlarında sondaj
çalışmaları sonucunda ortalama kalınlık 23 m, minimum işletilebilir kalınlık 0,5 m olup,
derinlik minimum 60 m, maksimum 240 m olarak belirlenmiştir. Alınan 25 adet karot
numunesi analiz sonuçlarına göre kömürün fiziksel ve kimyasal özellikleri aşağıda
belirtilmiştir;
Yoğunluk
: 1,4 ton/m3
Ortalama Nem
: % 41,98
Ortalama Kül
: %28, 42
17
Ortalama Uçucu Madde Verimi
: %22,71
Ortalama Kükürt İçeriği
: % 2,30
Ortalama Kalorifik Değer
: 1259 kcal/kg.
Kömürün yakıt olarak kullanılacağı TEYO Tufanbeyli Enerji Santrali projesi
kapsamında ayrıca kömür fizikokimyasal analizi yapılmış olup, analiz sonuçları ekte
verilmiştir. (Bkz.Ek-12)
Proje kapsamında patlatma yapılmadan kömür üretimi gerçekleştirilecektir. Ancak
basamaklar halinde yapılacak olan üretim çalışmalarında kömür damarlarına ulaşıldıkça
kömürün sertlik durumuna göre gevşetme patlatması yapılması düşünülebilecektir. Box-cut
olarak belirlenen alanda basamaklı üretime başlanacaktır. Kömür üretimine başlamadan
önce 4 yıl bitkisel toprak sıyırma ve dekapaj işlemleri yapılacaktır. Dekapaj işlemleri sonucu
kömür damarına ulaşılacaktır. Proje alanında daha önce de belirtildiği üzere basamaklı açık
işletme yöntemi ile üretim gerçekleştirilecek olup kömür ekskavatör ile sökülecektir. Sökülen
kömür saha içerisinde ilk olarak, yarı mobil bulunacak olan kırıcı ile <300 mm boyutlarına
düşürülecektir. Üretilen kömür gerektiği durumda kömür depo alanı olarak belirlenen alanda
geçici olarak depolanacaktır.
2.2.1.1. Üretim miktarları (Toplam Cevher ve İşletilebilir Rezervler),
Kömür ocağı proje alanında yapılan ön fizibilite çalışmaları kapsamında maden
alanında bulunan kömür damarlarında MTA tarafından açılan 57 sondaj deliği ve 25 tane
sondaj kuyusu sonuçlarına göre bir jeolojik model geliştirilmiştir. Modelleme ve raporlama
çalışmaları yürütülürken aşağıdaki kriterler göz önünde bulunmuştur,



Kül içeriği %40’ tan fazla olan kaynaklar rezerv hesaplamalarına dahil
edilmemiştir,
Kalorifik değeri 900 kcal/kg’ dan düşük olan kaynaklar rezerv hesaplamalarına
dahil edilmemiştir,
İşletilebilir kömür damar kalınlığı 0,5 m’ den az olan kaynaklar hesaplamaya
dahil edilememiştir,
Yapılan çalışmalar neticesinde belirlenen rezerv miktarları aşağıdaki gibidir;
Rezevler
Jeolojik Rezerv
İşletilebilir Rezerv
Kaynak (ton)
215.180.000
207.130.000
Kaynak:Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National
General Machinery Engineering Corp.Shenyang Design and Research Institute, Ocak 2013
18
Proje kapsamında yılda 10.000.000 ton kömür üretimi planlanmaktadır. Temin edilen
kömür hazırlanması için 1 adet Kırma-Eleme-Yıkama (K-E-Y) tesisi kurulacaktır. Söz konusu
K-E-Y tesisinin kapasitesi 1.500.000 ton/yıldır.
Açık işletme yöntemiyle yapılacak kömür üretimi öncesi dekapaj çalışması
yapılacaktır. Önceki başlıklarda belirtildiği üzere termik enerji santralının işletmeye
geçmeden önceki aşamasında ve üretim öncesi dekapaj çalışması yapılacak olup dekapaj
işlemleri 4 yıla yayılacaktır. Üretilecek kömürün ortalama dekapaj oranı 5,2 olarak belirlenmiş
olup, dekapaj oranı yılllara ve kömür damarlaşmasına göre farklılıklar gösterebilecektir.
Üretim öncesi 35.000.000 m3 dekapaj yapılacaktır. Basamakların açılmaya başlanacağı
alanda, yapılacak dekapaj işleminden sonra üretilecek kömür damarlarına ulaşılacaktır.
2.2.1.2. İş akım şeması,
Proje kapsamıda yapılacak kömür üretimine ve kırma-eleme-yıkama tesisine ait iş akım
şemaları şekil 11 ve şekil 12’ de verilmiştir.
STOK ALANINA TAŞIMA
BİTKİSEL TOPRAĞIN ALINMASI
STOK ALANINA TAŞIMA
DEKAPAJ
DOLGU VE RESTORASYON İÇİN
KULLANIM
KÖMÜR CEVHERİNİN SÖKÜLMESİ
KÖMÜRÜN YÜKLENMESİ
SEVKİYAT
Şekil 11 Üretime Ait İş Akım Şeması
19
BESLEYİCİ
ELEK ÜSTÜ
KIRICI
KIRICI
ELEK
ELEK
ELEK ALTI
ELEK ALTI
ELEK ÜSTÜ
YIKAMA İŞLEMİ
BESLEYİCİ
TÜVENAN ELEK
ÖN YIKAMA ELEĞİ
AYRIM SİKLONU
YIKAMA ELEĞİ
ELEĞİ
TAŞ ELEĞİ
SANTRİFÜJ
TASNİF ELEĞİ
NAKLİYE
Şekil 12 Kirma-Eleme-YıkamaTesisine Ait İş Akım Şeması
20
2.2.2. Üretimde kullanılacak makinelerin, araçların ve aletlerin miktar ve özellikleri,
çalışacak personel sayısı,
Proje kapsamında arazi hazırlık ve üretim aşamalarında 1000 personel çalışması
planlanmaktadır. Çalışacak personelin sosyal ihtiyaçlarının karşılanacağı, araçların bakım ve
onarım işlemlerinin yapılacağı ve makine parkının bulunacağı şantiye tesisi ve sosyal tesis
yapılacaktır. Projenin arazi hazırlık ve üretim aşamalarında yılda 300 gün, günde 24 saat 3
vardiya şeklinde çalışılması planlanmaktadır.
Kömür üretimi açık işletme yöntemiyle ve ekskavatör ile sökülerek gerçekleştirlecektir.
Arazi hazırlık ve dekapaj işlemleri ile üretim aşamasında kullanılacak makine ve ekipman
listesi tablo 9’ da verilmiştir.
Tablo 8 Proje Kapsamında Kullanılacak Makine ve Ekipmanlar
Adet
Arazi Hazırlık
18
Makine
Ekskavatör
Lastikli Yükleyici
Paletli Yükleyici
Kamyon (85 ton kapasiteli)
Mobil Kırıcı
Püskürtücü_Boşaltım Aracı
Greyder
Arazöz
Yağ Kamyonu
Yardımcı Yükleyici
Silindir
Saha İçi Araç
Taşıyıcı Bant
Arazi Aracı
59
4
İşletme
4
2
10
20
1
4
2
2
2
2
1
2
10
10
Ekskavatör: Kazı işlerinde kullanılan, sürekli çalışabilen ve çok çeşitli kazma
işlerinde kullanılabilen önemli bir makinedir. Paletli veya lastik tekerlekli olabilir. Mafsallı bir
kol üzerinde hareket edebilen bir kazıcı kepçeye sahiptir. Mafsallı kol, genellikle hidrolikle
veya kablolu olarak tahrik edilir. Küçük tiplerde kepçe, aracın ön veya arkasına hidrolik olarak
tahrik edilen mafsallı kollarla bağlıdır. Arkaya takılan kepçeler, toprağı ters yöne hareketle
doldurarak kaldırır ve başka bir yere boşaltır. Uzun hidrolik kollarla tahrik edilen bu tip
ekskavatörler kanal kazma işlerinde kullanılır. Ön tarafa monte edilen yüz kepçesi öne itilerek
kazma yapar. Genellikle sert yerlerin kazılmasını gerektiren ağır işlerde bunlardan istifade
edilir. Sürücü kabini ve motorun da bulunduğu bir döner platform üzerine monte edilen
kablolarla idare edilen büyük kepçeli ekskavatörler büyük hafriyat kapasiteleriyle kendi
alanlarında rakipsizdirler. Bunlarda döner platform, yürütücü sistemi ihtiva eden tertibatın
üstünde bulunduğundan kepçe istenilen yöne serbestçe dönebilir.
Proje dekapaj ve üretim aşamalarında sökme işlemi ekskavatör ile yapılacaktır. Proje
için yapılan ön fizibilite çalışmaları sonucunda dekapaj işlemleri ve üretim için 6,5 m3 ve 5,2
m3 kapasiteli ekskavatör seçimi yapılmıştır.
21
Yükleyiciler: Önlerinde geniş bir kova bulunan paletli yahut lastik tekerlekli hafriyat
makineleridir. Hidrolik kumandalı ön kovaları aşağı yukarı eğilip kalkabilir. Yükleyicinin öne
hareketi ile toprak, moloz vs. dolan kova kaldırılıp kamyon veya uygun yer üzerine aşağı
eğilerek boşaltılır. Umumiyetle kayalık, beton, moloz gibi engebeli arazilerde paletli
yükleyiciler, düzgün zeminlerde ise tekerlekli yükleyiciler kullanılır. Lastik tekerlekli
yükleyicilerin arkasına bazen bir hidrolik kepçe takılır.
Mobil Kırıcı: Proje kapsamında dekapaj işlemlerinden elde edilecek malzeme ve
üretim işlemlerinde kullanılmak üzere saha içerisinde yarı mobil kırıcılar kullanılacaktır. Mobil
kırıcı kapasiteleri 6000 ton/saat ve 2500 ton/saat olması planlanmaktadır.
Püskürtücü: Faaliyet kapsamında kırılan malzemeler taşıyıcı bant vasıtasıyla
taşınarak püskürtücü ile depolanacaktır. Püskürtücünün kapasitesinin 12.000 ton/saat olması
planlanmaktadır.
Şekil 13 Taşıyıcı Bant ve Püskürtücü Ile Yapılan Depolama İşlemleri
2.2.3. Üretim sırasında tehlikeli, toksik, parlayıcı ve patlayıcı maddelerin kullanım
durumları, taşınmaları ve depolanmaları,
Proje kapsamında üretim açık işletme yöntemiyle yapılacak olup, patlatma
yapılmayacaktır. Dolayısıyla patlayıcı kullanımı da söz konusu olmayacaktır. Ancak
basamaklar halinde yapılacak olan üretim çalışmalarında kömür damarlarına ulaşıldıkça
kömürün sertlik durumuna göre gevşetme patlatması yapılması düşünülebilecektir. Bununla
birlikte K-E-Y Tesisi faaliyete geçtiği durumda yıkama işlemi manyetit ile yapılacağından
kimyasal madde kullanımı da söz konusu değildir.
22
2.2.4. Proje kapsamındaki ulaştırma altyapısı planı (ulaştırma güzergahı, şekli,
güzergah yollarının mevcut durumu ve kapasitesi, hangi amaçlar için kullanıldığı,
mevcut trafik yoğunluğu, yerleşim yerlerine göre konumu, yapılması düşünülen tamir,
bakım ve iyileştirme çalışmaları vb.)
Proje alanına en yakın karayolu D815 – Adana-Sivas, Kahramanmaraş-Kayseri
karayolu olup ayrıca İR.4169 ruhsat numaralı saha içerisinde Polatpınar ve Taşpınar Köy
Yolları bulunmaktadır. Faaliyet boyunca proje alanına ulaşım söz konusu yollar ile
sağlanacak olup proje alanı yer bulduru haritası Ek-1’ de verilmiştir.
Ayrıca Bölüm 2.1.2.7’ de bahsedildiği üzere üretilecek olan kömür, proje sahasının
güneydoğusunda nakliyesi proje sahası içerisinde yapılacak bağlantı yolları ile
gerçekleştirilecektir. Santrale kömür nakliyesi yapmak için kullanılacak bağlantı yollarının
gösterildiği vaziyet planı Ek-5’ te verilmiştir.
Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen Otoyollar ve Devlet Yolları
Trafik Hacim Haritası adlı çalışma kapsamında D815 Karayolundaki 2 tahmin noktasında
alınan trafik hacim verileri;
D815 Adana-Sivas Karayolu Tahminleri
• Otomobil : 451 taşıt/gün
• Orta Yüklü Ticari Taşıt : 62 taşıt/gün
• Otobüs
: 2 taşıt/gün
• Kamyon
: 98 taşıt/gün
• Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork : 32 taşıt/gün
• Toplam
: 645 taşıt/gün
D815-825 Kahramanmaraş-Kayseri Karayolu Bağlantı Noktası Tahminleri
• Otomobil : 356 taşıt/gün
• Orta Yüklü Ticari Taşıt : 47 taşıt/gün
• Otobüs
: 2 taşıt/gün
• Kamyon
: 91 taşıt/gün
• Kamyon+Römork, Çekici+Yan Römork : 37 taşıt/gün
• Toplam
: 533 taşıt/gün olarak verilmiştir.
23
Şekil 14 2012 Yılı Trafik Hacim Haritası
Kaynak: http://www.kgm.gov.tr
Proje kapsamında depolama alanlarına ve santrale nakliye işlemleri proje alanı
içerisinde yapılacak olan bağlantı yolları ile sağlanacak olup 79 kamyon ve 12 saha içi araç
kullanılacaktır.
Bölüm 3: Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları
3.1. Proje ve Etki Alanının Mevcut ve Planlanan Sosyo-Ekonomik Özellikleri
3.1.1. Ekonomik Özellikleri (Yörenin ekonomik yapısını oluşturan başlıca sektörler)
Adana, ilk sanayileşen şehirlerden biri olmuştur. Seyhan Barajı'nın inşasıyla ve tarım
tekniklerindeki gelişimlerle beraber 1950'li yıllarda tarımsal verimde büyük gelişmeler
yaşanmıştır.
Adana; pamuk, buğday, soya fasulyesi, arpa, üzüm ve narenciyenin büyük
miktarlarda üretildiği Çukurova tarım bölgesinin pazarlama ve dağıtım merkezidir. Türkiye
yetilen mısır ve soya fasulyesinin yarısı Adana'da üretilmektedir. Türkiye'deki
yerfıstığının %34'ü ve portakalın %29'u Adana'da yetiştirilmektedir. Bölgedeki çiftçilik ve
tarım kaynaklı şirketlerin çoğu genel müdürlüklerini Adana'da açmıştır.
24
Tekstil ve deri sanayi Adana'nın üretiminin %29'unu oluşturan büyük sanayi kollarıdır
ve bitkisel yağ ile işlenmiş yiyecek üreten tesisler de sayıca fazladır. 2008 itibarıyla Adana'da
Türkiye'de en üst sıralarda yer alan 500 sanayi firmasının 11'ine ev sahipliği yapar Otomotiv
sanayide Adana'nın en büyük firması olan Temsa'nın 2.500'den fazla çalışana sahip olup
yıllık 4.000 otobüs üretmektedir. Marsan-Adana, Türkiye'deki en büyük margarin ve bitkisel
yağ fabrikasıdır. Advansa Sasa, 2.650 kişiye istihdam sağlamakta olup Avrupa'nın en büyük
polyester üreticisidir. Adana Organize Sanayi Bölgesi'nin 1,225 hektar alan üzerine kuruludur
ve küçük-orta ölçekli 300 civarı tesise ev sahipliği yapmaktadır.
TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi, fuarlara, iş konferanslarına ev sahipliği yapar ve şu
anda Çukurova'daki işletmeler için temel buluşma noktasıdır. Akademi yönelik 2000 kişilik
Kültür ve Kongre Merkezi, 2010 yılında Çukurova Üniversitesi kampüsüne açılmıştır. Hilton
International, Seyhan ve Sürmeli otelleri şehrin 5 yıldızlı otelleridir. Sheraton ve Türkmen
Otel'inin ise nehrin doğu yakasında inşası sürmektedir.4
Tufanbeyli
Coğrafi yapısı itibariyle bağlı olduğu Adana ve komşu illere çok uzaktır. Kayseri'ye
178 ve Kahramanmaraş'a 160 km uzaklıktadır. Rakım 1474 m civarındadır. Kayseri'yle
ekonomik ilişkisi vardır. Ekonomik olarak Kozan ve Kayseri'ye bağlıdır.5
Tarım , Hayvancılık ve Ormancılık
Alüvyonların getirdiği verimli toprakları nedeniyle senelerdir bir cazibe merkezi olan,
ülkenin en verimli ovalarından Çukurova'da buğday, ayçiçeği, zeytin, nar, mısır, narenciye
(portakal, turunç, mandalina ve limon), muz, kivi, baklagiller, şekerkamışı, patates, domates,
biber, marul, lahana, soğan, pirinç, soya, pamuk, üzüm, yerfıstığı, bakla, börülce, fasulye,
hıyar, badem, karpuz, kavun, yenidünya gibi birçok ürün üretilmektedir. Ama bu ürünlerin en
önemlisi pamuktur. Üretim klasik sulama sistemlerinden, yağmurlama (damla sulama)
teknolojisine geçilmektedir.6
Denize açılan kapı olan Adana, Ceyhan ve Seyhan nehirlerinin meydana getirdiği
Çukurova'nın merkezinde yer almaktadır. Nehirler ilde Seyhan, Kozan ve Çatalan Barajlarını
kazandırmış ve çok verimli alüvyonlu toprakların oluşmasını sağlamıştır. Coğrafi konumu,
iklimin uygunluğu tarımsal yönden de avantaj sağlamıştır.7
4
http://tr.wikipedia.org/wiki/Adana#N.C3.BCfus_ve_demografik_yap.C4.B1
http://tr.wikipedia.org/wiki/Tufanbeyli
7
http://www.adana.gov.tr/?act=ekonomi_tarim
5
6
25
Mevcut Topraklar
Şekil 15 Adana İli Mevcut Toprak Durumu
Adana'nın yüzölçümü 1.403.000 hektar olup; bu arazinin,539.000 hektarı işlenen
tarım arazisi, 48.970 hektarı çayır ve mera, 547.730 hektarı orman-çalılık ve fundalık,
235.300 hektarı dağlık-taşlık, 13.000 hektarı yerleşim alanı, 19.000 hektar alan ise su
yüzeyleridir.
Tarım Arazilerinin Dağılımı
Hektar
Tarla
:
445.180
Meyve
:
44.406
Sebze
:
37.435
Nadasa Bırakılan Alan
:
11.979
Toplam Tarım Alanları
:
539.000
Oldukça verimli olan Çukurova topraklarında II. ürün olarak mısır, fıstık, soya,
ayçiçeği gibi ürünler ile sera ürünlerinin ekim alanları giderek artmaktadır. Ayrıca bağ ve
bahçecilik konularında modern yöntemlerle çalışmalar yapılmakta, üzüm, kiraz gibi meyve
üretimi geliştirilmektedir.
Türkiye'nin en gelişmiş tarım bölgesi olduğu gibi, modern tarım ağaçlarının en çok
kullanıldığı ildir. Yüzölçümünün % 39' u tarıma elverişli ve çok bereketlidir.
Adana'nın bereketli ovalarından; traktör, diğer modern tarım araçları, sulama,
gübreleme, ıslah edilmiş tohum ve ilaçlama ile senede bir kaç defa ürün alınmaktadır.
Sulanan araziler her sene artmaktadır.
26
250 bin tona yaklaşan saf pamuk ile Türkiye'nin pamuk üretiminin dörtte biri buradan
sağlanır. Pamuğun Akala ve Cocker türleri yetişir. Adana, pamuk ambarı olduğu gibi; tahıl,
susam, kavun, karpuz, turfanda, sebze, arpa, yulaf, baklagiller, şeker kamışı, üzüm, incir,
tütün, pirinç, yer fıstığı ve turunçgiller bakımından da önemli bir yer tutar.
Tarım ile birlikte hayvancılık da coğrafi koşulların imkân vermesiyle Adana
ekonomisine ülke ekonomisinin ortalamasının üstünde katkı sağlamaktadır. Büyükbaş ve
küçükbaş
hayvancılığın
yanı
sıra,
Akdeniz'e
kıyısı
bulunan
Adana'nın
ilçeleri Yumurtalık ve Karataş'ta deniz mahsulleri üretimi de önemli bir yer tutmaktadır.
Adana ili genelinde hayvan mevcudu ilin coğrafi durumu, iklim şartları ve tarımsal
karakterine göre değişiklik göstermektedir. Ova kısımlarında tüm alanlar ekime ayrıldığından
daha çok ahır hayvancılığı yapılmaktadır. Şehir merkezine yakın yerlerde besi hayvancılığı
ve tavukçuluk, dağlık ve ormanlık yerlerde ise koyun ve keçi beslenmektedir.
Adana’dan komşu il ve ülkelere her zaman hayvan sevkiyatı yapılmaktadır. Bunun
yanında %80 oranında Doğu Anadolu Bölgesi ve Güney Doğu Anadolu Bölgesinden canlı
hayvan ve ürünlerinin girişi yapılmaktadır. Özellikle kurban bayramı döneminde bu oranın
arttığı görülmektedir. Kaçak girişlerin engellenememesi sağlıklı değerlere ulaşılmasını
zorlaştırmaktadır.8
Hayvancılık tarım kadar önemli değildir. Mera ve otlaklar azdır. Hayvancılık daha çok
Toros dağları yamaçlarında görülür. Koyun, kıl keçisi, sığır, at ve deve yetiştirilir. Arıcılık da
gelişmiştir.9
Ormanların çoğu dağların Akdeniz'e bakan yamaçlarında bulunur. Karaisalı,
Saimbeyli ve Kozan'da orman zenginliği fazladır.
Ormanlardan her sene 150 bin metreküpten fazla tomruk ve 370 bin metreküp
civarında yakacak odun elde edilmektedir.10
Tufanbeyli
İlçede buğday,
şekerpancarı, fasulye, nohut, patates üretimi
çoğunluğu
oluşturmaktadır. Son yıllarda meyvecilik içinde adımlar atılmaktadır. Su kaynakları açısından
zengin olmasına rağmen kullanım yönünden zayıftır.11
Sanayi
Adana gelişmiş bir ildir. Bugün mevcut havaalanı, otoyol projelen, Türkiye'nin en
büyük Organize Sanayi Bölgesi, Küçük Sanayi Siteleri, Üniversitesi, yeni açılan konut
alanları, sağlık ve eğitim kurumları vb. yeni atılımlarla gitmektedir.
8
11
9
10
27
İl genelinde faaliyet gösteren ve Adana Sanayi Odası'na kayıtlı, 10 ve daha üstünde
işçi çalıştıran işyeri sayısı 732'dir. Bu rakam düşük olarak görülebilir. Ancak faaliyet gösteren
sanayi işletmelerinin birçoğu büyük ölçekli olup çok sayıda işçi istihdam edilmektedir. Bu gün
ülke genelinde faaliyet gösteren 500 büyük sanayi kuruluşunun 18 adedi Adana'da
bulunmaktadır. 1000'den fazla işçi çalıştıran işyeri sayısı 5'dir. İlimizde yabancı sermayeli 55
firma faaliyet göstermektedir. Adana-Ceyhan karayolu üzerinde kurulan Hacı Sabancı
Organize Sanayi Bölgesi ve Küçük Sanayi Siteleri sanayinin gelişiminde önemli
organizasyonlardır. Nüfus ve ekonominin sürekli gelişme gösterdiği Adana'da altyapı, çarpık
kentleşme ve ortaya çıkan diğer sorunların çözümü ile çıkabilecek yeni sorunların
önlenebilmesi için koordineli çalışmayı gerektiren "BÖLGESEL KALKINMA PLANI" DPT
yatırım programına alınmıştır. Hazar Petrolleri ve Orta Asya gaz kaynaklarını Türkiye
üzerinden dünya pazarlarına taşıyacak, bölgemize yeni fabrikalar ve yeni enerji ve LNG
Santralleri, iş ve istihdam sağlayacak BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN petrol boru hattı projesinin
gerçekleşmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Sanayiciyi yönlendirmek, proje
hazırlamak ve alternatif yatırım alanları önermek üzere, Adana Valiliği, Adana Büyükşehir
Belediye Başkanlığı, Çukurova Üniversitesi, Ticaret Odası, Sanayi Odası ve Adana Güç
Birliği Vakfı'ndan oluşan "Adana Yatırım Araştırma ve Geliştirme Merkezi -AYEGEM"
kurulmuştur.
İlki 2003 yılında açılan Sanayi ve Ticaret Fuarının uluslararası boyuta taşınması için
çalışmalar devam etmektedir.
İlde KOBİ sayısı 1.023, imalatla uğraşan 525, tamir ve ticaretle uğraşan 550'dir.12
Tufanbeyli
Tufanbeyli halkı geçimini çoğunlukla çiftçilikle sürdürmektedir. İlçede küçük çapta
ticaret olsa da bu iç bir ticaret olup tarım ürünleri dışında üretilip dışarıya satılan fazlaca
kalem yoktur. İlçe nüfusu son dönemlerle özellikle Adana ve Kayseri'ye iş sebebiyle göç
vermiştir.13
Madencilik
Metalik
madenler
içinde krom, demir ve manganez, kurşun, çinko,
enerji
hammaddelerinden kömür ve endüstriyel hammaddekaynaklarından kuvars ve kuvarsit, kil,
barit, kireçtaşı ve kum agregası ve pomza bu zenginliklerin başında gelmektedir.
Krom madenciliğinde Türkiye genelinde 4. bölgeyi oluşturan Adana ili, komşu
olduğu Mersin ve Hatay limanları sayesinde önemli ihraç potansiyeline sahiptir.
Bugüne kadar maden ürünleri içinde Adana'ya en fazla döviz kazandıran kromitin son
yıllarda düşen fiyatları sebebiyle şu anda durma noktasında görünmesine rağmen, yakın
gelecekte kromit madenciliğinde bir canlanma beklenmektedir.
12
13
http://www.adana.gov.tr/?act=ekonomi_sanayi_ticaret
28
İl içindeki ikinci derecede öneme sahip demir ve manganez de özellikle İsdemir için
üretilmektedir. Son yıllarda yanlış politikalar yüzünden ithal cevhere yönelen İsdemir'in yerli
cevhere gereken önemi vermesi kaçınılmaz olup, bu sektörde canlanma olacağı
beklenmektedir.
Kırmataş teknolojisine uygun çok fazla kireçtaşı ve beton agreası bulunan Adana'da
çok iyi kalitede olmasa da ihtiyaçları fazlasıyla karşılayacak kil yatakları da mevcuttur. Adana
il sınırları içinde Türkiye rezervinin %7,4'ünü oluşturan pomza yatakları da geleceğe yönelik
önemli bir hammaddedir.
Sonuç olarak 21. yüzyıla girerken Adana madencilik sektöründe de iddialı olabilecek
ve ülke ekonomisine katkılar sağlayacak potansiyele sahiptir. Enerji açığını kapatmak
amacıyla çevre dostu domestik yakıt üretimine elverişli kaliteli kömür ithalatı da Adana il
sınırları içerisindeki Toros Gübre ve Kimya Sanayi limanından gerçekleştirilmektedir.14
Tufanbeyli
Adana-Tufanbeyli linyit sahasının rezervi belirlenmiştir. Adana ilinde 1989-1993 yılları
arasında kömür içerebilecek formasyonlar ve oluşumlar yeniden ele alınmış ve bu
çalışmalarla Tufanbeyli linyit sahası ortaya çıkarılmıştır. İl sınırları içinde MTA Genel
Müdürlüğü tarafından tespit edilen kömürlü sahalar Adana Tufanbeyli-Pınarlar Sahası,
Adana-Karaisalı-Meydan Sahası, Adana-Kozan-Bacaklı Sahasıdır. Sahaların sırasıyla alt ısıl
değerleri 1361, 5219 ve 5270 Kcal/kg olup, Adana Tufanbeyli-Pınarlar Sahasında açık
işletmeye uygun özellikte 334.481.000 ton, Adana-Karaisalı-Meydan Sahasında 1.005.000
ton ve AdanaKozan-Bacaklı Sahasında ise 102.000 ton toplam rezerv tespit edilmiştir.15
3.1.2. Nüfus ( Yöredeki kentsel ve kırsal nüfus, nüfusun yaş sınıflarına göre dağılımı,
hane halkı yapısı)
Adana iline ait 2012 yılına ait nufüs bilgileri aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
Tablo 9 Adana İli 2012 Kentsel Ve Kırsal Nüfus
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr
14
15
http://www.mta.gov.tr/v2.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010/Adana_Madenler.pdf
29
Tablo 10 Adana İli 2012 Nüfusun Yaş Sınıflarına Göre Dağılımı
Kaynak: http://www.tuik.gov.tr
Tablo 11 Adana İli Hane Halkı Yapısı
Yılı
2004
Kodu
Adı
TR002C
Adana
Hanehalkı yapısı :
Toplam hanehalkı
sayısı
272800
Hanehalkı yapısı :
Ortalama hanehalkı
büyüklüğü
4,39
Kaynak: http://tuikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/hesaplananKentArastirmasiSorgula.do
Hanehalkı yapısı : Bir
kişilik hanehalkı oranı
4
Tufanbeyli
2012 nüfüs sayımında ilçenin nüfusu 17.546 olarak tespit edilmiştir. Bu nüfüsün
5.742'si ilçe merkezinde 11.804’ü ise köylerde yaşamaktadır. Cinsiyete göre ilçe nüfusunun
%52'si erkek, %48'i kadındır.16
3.1.3. Sağlık (Bölgede mevcut endemik hastalıklar)
Adana ilinde görülen, bulaşıcı hastalıkların dağılımına ait 2011 verileri tablo 12’ de
verilmiştir.
16
http://www.tuik.gov.tr
30
Tablo 12 Adana İli 2011 Yılı Bulaşıcı Hastalıkların İlçelere ve Aylara Göre Dağılımı
Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu, 2011
Adana ilinde, ölümlerin hastalık, yaş ve cins gruplarına göre dağılımı tablo 13’ de
verilmiştir.
31
Tablo 13 Adana İli 2011 Yılı Ölüm Sebeplerine Göre Dağılımı
3.1.4. İnsan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli faaliyetler
Projenin arazi hazırlık aşamasından başlayarak üretim faaliyetler tamamlanana
dek meydana gelebilecek insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her
aşamada meydana gelmesi muhtemel yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme
sıçraması, insan düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Bu bağlamda çalışma alanına
uyarıcı levhalar konulacak ve çalışanlara iş güvenlik eğitimi verilecektir. İnşaat
çalışmalarında iş kazalarına karşı 4857 Sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak
çıkartılmış olan “İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Tüzük ve Yönetmeliği“ ilgili maddelerinin
hükümlerine uyulacaktır. Bunun dışında yürürlükteki yönetmelik ve mevzuatlara uygun bir
işyeri güvenliği ve kaza önleme planı hazırlanarak uygulamaya konulacaktır. Personel ve
işçiler yapılacak işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve
iş güvenliği kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi ve personelin
sağlığı açısından da toz maskeleri kullanılacaktır.
İşçilerin sağlığı açısından en büyük potansiyel tehlike ise iş gücünde görülebilecek
bulaşıcı hastalıklardır. Söz konusu durumu asgariye indirmek için işçiler kurulacak olan
revirde periyodik muayeneden geçirilecektir. İnşaat işçilerinin yöre halkı ile teması asgari
seviyede tutulacak, böylece halka hastalık bulaştırma riski de azalacaktır. Önemli hastalık ve
yaralanmalarda en yakın yerleşim yerinde bulunan hastane imkanlarından faydalanılacaktır.
32
Proje kapsamında kullanılacak araçların yağ değişimi ve atık yağlarla ilgili olarak; her
türlü malzemenin insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı
ile 14.03.2005 Tarih ve 25755 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine
riayet edilecektir.
Proje alanında işçiler için kurulacak olan revirden çıkacak tıbbi atıklar 22.07.2005
tarih 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” ne uygun olarak diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak, Yönetmeliğe
uygun bertarafı sağlanacaktır.
Proje kapsamında patlatma yapılmayacak olup dolayısıyla patlayıcı madde kullanım
ve depolaması söz konusu değildir. Ancak basamaklar halinde yapılacak olan üretim
çalışmalarında kömür damarlarına ulaşıldıkça kömürün sertlik durumuna göre gevşetme
patlatması yapılması düşünülebilecektir.
3.1.5. Gerçekleşmesi beklenen gelir artışları; yaratılacak istihdam imkanları, nüfus
Hareketleri
Ülkelerin kalkınmaları, sanayileşmenin ilerlemesi ve her geçen gün artan enerji
ihtiyacına karşılık verebilmek için ülkenin kendi öz kaynaklarını kullanması ve üretim
yapabilmesiyle mümkün olmaktadır.
Yerel anlamda bu olgu, Adana Tufanbeyli için de geçerlidir. Yaratacağı katma değerin
yanında kömür ocağının faaliyet öncesinde ve sonrasında olmak üzere yöre halkı istihdam
anlamında olumlu etki sağlaması söz konusu olacaktır.
Faaliyet öncesinde ve sonrasında çalışacak işçilerin harcamaları, ihtiyaçlarını
yöreden karşılayarak yöredeki ticari faaliyetlere hareket gelecek ve gelir seviyesinde de
artışlar olacaktır.
3.1.6. Yöredeki Sosyal Altyapı Hizmetleri ( Eğitim, sağlık, kültür hizmetleri)
Eğitim
Günümüzde Adana'da 514 okul öncesi eğitim kurumunda 19.644 öğrenci ve 720
ilköğretim okulunda 324.288 öğrenci eğitim görmektedir. Şehirde ayrıca 121 genel ve 100
meslek lisesi bulunmakta olup, bu liselerde toplam 119.000 öğrenci eğitim hayatını
sürdürmektedir.
Ayrıca Adana'da önlisans ve lisans düzeyinde üniversite öğrenimi gören kişi sayısı
47.136 kişidir. Şehirde bulunan 17 halk kitaplığından her sene 400.000 ila 500.000 kişi
33
faydalanmaktadır.
Adana'da Çukurova
Üniversitesi ve Adana
Üniversitesi yükseköğrenim hizmeti vermektedir.17
Bilim
ve
Teknoloji
Tufanbeyli
Tufanbeyli ilçesinde 21 okul bulunmaktadır. 2.734 öğrencisi ve 181 öğretmeni vardır.
Eğitim ilk ve ortaöğretim seviyesindedir.18
Sağlık
Adana'da birçok kamu ve özel hastane ve poliklinik sağlık hizmetlerini yürütmektedir.
Bunların başlıcaları aşağıdaki gibidir.19























Acıbadem Hastanesi
Adana Asker Hastanesi
Adana Devlet Hastanesi
Adana Ekrem Tok Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi
Başkent Üniversitesi Kışla Hastanesi
Başkent Üniversitesi Seyhan Hastanesi
Başkent Üniversitesi Yüreğir Hastanesi
BSK Metropark Hastanesi
Can Hastanesi
Çocuk Hastanesi
Çukurova Devlet Hastanesi
Çukurova Göz Hastahanesi
Çukurova Üniversitesi Balcalı Hastanesi
Galeria Kulak Burun Boğaz Hastanesi
Göğüs Hastanesi
Kadın Doğum Hastanesi
Maya Göz Kliniği
Metro Hastahanesi
Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi
Ortadoğu Hastanesi
Ortopedia Hastanesi
Özel Adana Hastanesi
Seyhan Uygulama ve Eğitim Hastanesi
Tufanbeyli
İlçede 2004 yılında hizmete giren Tufanbeyli Devlet Hastanesi toplumun sağlık
ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Şimdiki sağlık ocağı ise Toplum Sağlığı Merkezine
17
http://tr.wikipedia.org/wiki/Adana#E.C4.9Fitim_ve_.C3.96.C4.9Frenim
http://tufanbeyli.meb.gov.tr/
19
18
34
dönüşecektir. Tufanbeyli Devlet Hastanesi'nde 4924 sayılı kanuna göre çalışan sözleşmeli
devlet memurları bugüne kadar Tufanbeyli Devlet Hastanesi'ne birçok kez takdir
kazandırmıştır. 2009 yılında 2 dâhiliye 1 kadın doğum 1 aile hekimi ve bir diş tabibi, acil
serviste ise 4 pratisyen hekim görev yapmaktadır.20
Kültür Hizmetleri21
Adana ili ilçelerinde birçok tarihi ve kültürel alan bulunmaktadır. Köprü, kale ve ören
yerleri bunların başlıcalarıdır.
1882 yılında Adana valisi tarafından inşa edilen Büyük Saat, 32 metre yüksekliğiyle
Türkiye'deki en uzun saat kulesidir. Fransız işgali sırasında hasar görmüştür ama 1935'te
yeniden inşa edilmiştir ve şehrin armasında sergilenmektedir. Kazancılar Çarşısı, Büyük
Saat civarında kurulmuştur.
Ramazanoğlu Konağı, 1495 yılında Halil Bey'in hükümdarlığı sırasında inşa
edilmiştir. Üç katlı olan konak hem taş hem de tuğlayla örülmüştür ve Türkiye'deki en eski ev
örneklerinden biri olarak kabul edilir. Ramazanoğlu ailesinin yaşadığı yer Harem bölümüdür.
Kalıntıları günümüze ulaşamayan Selamlık bölümü ise devlet işlerinin görüşüldüğü yerdi.
Çarşı Hamam 1529'da Ramazanoğlu Piri Paşa tarafından inşa edilmiştir ve
Adana'daki en büyük hamamdır. Beş kubbesi bulunan hamamın iç bölümleri mermerle
kaplanmıştır. Hamamın inşa edildiği yıllarda değirmen çarkları ve kanallar aracılığıyla
hamama su taşınırdı.
Irmak Hamam Seyhan Belediye Binası'nın yanında bulunur ve antik Roma
hamamlarının kalıntıları üzerine Ramazanoğlu Halil Bey tarafından 1494'te inşa edilmiştir].
Suyu nehirden geldiği için bu ismi almıştır. Şehirdeki diğer tarihi hamamlar ise Mestenzade
Hamamı ve Yeni Hamam'dır.
Sabancı Merkez Camii tarihi bir geçmişe sahip olmamasına rağmen Adana'da en
çok ziyaret edilen camidir, bunu sebebi de Orta Doğu'daki en büyük camilerden biri
olmasıdır. Osmanlı Mimarisi'ne sadık kalınarak inşa edilen cami 1998 yılında hizmete
açılmıştır ve 28,500 kişiye kadar kapasitesi vardır. Caminin altı minaresi bulunmakla beraber
bunların dördünün yüksekliği 99 metredir. Kubbesi 32 metre çapındadır ve ibadet alanından
54 metre yüksektedir. Seyhan Köprüsü'nün köşesinde ve Seyhan Nehri'nin batı kanadında
bulunmaktadır. Bu sayede geniş bir alandan görülebilmektedir.
1541 yılında Ramazanoğlu devrinde külliye biçiminde inşa edilen Ulu Camii ise
medresesi ve türbesiyle Adana'nın en çok ilgi gören ortaçağ mimarisine sahip bir yapısıdır.
Pencerelerinin etrafında göze çarpan süsleme sanatlarının yanı sıra camide siyah ve beyaz
mermer taşlarına rastlanır. Bunlar iç mekânda kullanılan 16. yüzyıl İznik çiniciliği ile ünlüdür.
Minarelerde ise kullanılan dik şemalarla Memlüklerin etkisi görülmektedir.
St. James'in Kilisesi 1501 yılında Ramazanoğlu Halil Bey tarafından camiye Yağ
Camii çevrilmiştir. İleriki zamanlarda 1525'te Piri Mehmet Paşa tarafından camiye bir minare
ve 1558'de de bir medrese eklenmiştir. Camide Selçuklu mimarisi görülmekle beraber cami
sarı taştan yapılmış bir kapıya sahiptir.
20
21
http://tr.wikipedia.org/wiki/Tufanbeyli#Sa.C4.9Fl.C4.B1k
35
Abdülrezzak Antaki tarafından 1724 yılında inşa edilen Yeni Camii günümüzde bazı
kesimlerce hâlâ Antaki Cami olarak anılmaktadır. Camide memlük mimarisinin etkisi
görülmektedir. Cami dikdörtgen biçiminde yapılmıştır ve güney cephesindeki duvarlarda taş
işlemeciliği bulunmaktadır.
Alemdar Mescidi, Şeyh Zülfi Mescidi, Kızıldağ Ramazanoğlu Camii, Hasan Ağa
Camii (Çivi kullanılmadan inşa edilmiş 16. Yüzyıl mimarisi) tarihi değere sahip diğer
camiilerdir.
Kiliseler
19. yüzyılda şehrin dört kilisesi vardı: 2 Ermeni, 1 Yunan ve 1 Latin. Bebekli Kilise
1870 yılında inşa edilmiş olup 1915'e kadar bir Ermeni Kilisesi olarak kullanıldı. Günümüzde
ise şehrin Romalı Katolik kesimine hizmet vermektedir. Şehir merkezinde 5 Ocak
Meydanı'nda bulunmaktadır. Abidinpaşa Caddesi'nde ise daha büyük bir Ermeni Kilisesi
bulunurdu. Cumhuriyet dönemi sırasında kilise yıkılıp yerine Merkez Bankası kurulmuştur.
Latin Kilisesi de 1845 yılında Kuruköprü alanında inşa edilmiştir ve 1924'de müzeye
çevrilmiştir.
Tufanbeyli22
yeridir.
Hitit, Roma, Bizans ve Ermeni krallıkları dönemlerini yaşamış çok eski bir yerleşim
İlçenin 20 km. kuzeydoğusunda Hititlerin dini merkezi konumunda olan "Şar" kenti
Hieropolis ve Çomana adları ile tanınır. Romalılardan kalma açık hava tiyatrosu, Bizans
kilise kalıntısı, ana tanrıça tapınağının kapısı olduğu sanılan Ala kapı antik Şehrin sağlam
kalmış yapılarıdır.
Şar harabelerinin güneyinde Doğanbeyli köyü yakınında höyükler, batıda Hanyeri
yakınında Hitit anıtı önemli eserleridir. Tufanbeyli'de bu eserlerden başka hiyeroglif yazıtlar,
sütunlar ve yapı kalıntıları, kaya mezarları da hala durmaktadır. Tufanbeyli ilçesinin 20 km.
kuzey doğusundadır. Hitit Ana Tanrıçası Magda-Mater adına düzenlenen dini törenlerin en
önemlileri Şar’da yapıldığı bilinmektedir. Ayrıca Romalılardan kalma açık hava tiyatrosu,
Bizanslılardan kalma kilise ve 6 m. boyunda "Ala Kapı" mermer bloklardan oluşmuştur.
3.1.6.1. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşmesine Bağlı Olarak,
Faaliyet Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan Diğer
Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri
Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşmesine bağlı tasarlanan
ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri bulunmamaktadır.
22
Adana İl Çevre Durum Raporu,2011
36
3.1.6.2. Proje Kapsamında Olmayan Ancak Projenin Gerçekleşebilmesi İçin Zorunlu
Olan, Faaliyet Sahibi veya Diğer Yatırımcılar Tarafından Gerçekleştirilmesi Tasarlanan
Diğer Ekonomik, Sosyal ve Altyapı Faaliyetleri
Proje kapsamında olmayan ancak projenin gerçekleşebilmesi için zorunlu tasarlanan
ekonomik, sosyal ve altyapı faaliyetleri bulunmamaktadır.
3.1.7. Çalışacak Personelin ve Bu Personele Bağlı Nüfusun Konut ve Diğer
Teknik/Sosyal Altyapı İhtiyaçları)
Proje kapsamında 1000 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Faaliyet boyunca
çalışan personelin sosyal ihtiyaçları en yakın yerleşim birimlerinden ve proje alanında
kurulacak olan sosyal tesisten karşılanacaktır.
3.1.8. Projenin Fayda-Maliyet Analizi
Proje bedeli; 310.690.500 $ olarak belirlenmiştir. Yapım biriminin önerilerine göre, arazi
kamulaştırma maliyeti bulunmamaktadır. Sadece yer değiştirme işlemleri için tazminat
ödenecektir. Yapıma ilişkin diğer masraflar, çevre etkisi değerlendirmesine ilişkin ücret
kalemlerini, mühendislik araştırma ücretlerini, güvenli üretim değerlendirme ücretlerini,
güvenlik, proje uygulama raporu, enerji tasarrufu değerlendirmesi ve finansal ücretleri
içermektedir. Bu kalemler maliyet keşfi hesaplarında belirtilecek ancak bunlara ilişkin ücretler
hesaba katılmayacaktır.23
Projeye ilişkin yıllık işletme giderleri tablo 15’ de verilmiştir.
23
Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National General Machinery Engineering
Corp.Shenyang Design and Research Institute, Ocak 2013
37
Tablo 14 Yıllık İşletme Giderleri Tablosu
Tahmini Bedel (On Bin Usd)
No.
Üretim Bağlantıları Ya Da
Maliyet Adı
Ve
Kazıma
Kömür
Maden Ocağı
Yapımı
İnşaat İşleri
Teçhizat,
Alet Edevat
Ve
Enstrüman
Alımı
Kurulum
Mühendisliği
Yapıma
İlişkin Diğer
Masraflar
Toplam
I
Madencilik
Mühendisliği
3790.02
59.82
10091.55
II
Kaya Mühendisliği
5568.35
321.31
5889.67
III
Atık Bertaraf Sahası Sistemi
3782.11
285.51
4067.62
IV
Yer Altı Üretim Sistemi
805.86
696.66
84.38
15986.71
V
Yer Altı Trafiği
844.90
VI
Susuzlaştırma
Ve
Geçirmezliği İle Drenaj
VII
İletişim Ve Kontrol Sistemi
VIII
Güç Besleme Sistemi
IX
Açık Alan Su Temini, Drenaj
Ve Isı Temini
X
XI
6241.71
Su
844.90
48.63
55.49
79.66
183.77
287.78
105.86
393.64
41.84
1239.97
752.845
2034.65
116.14
60.51
153.64
330.29
Mekanik Tamir Fabrikası
503.62
567.73
19.20
1090.55
Özel Depo
388.08
206.98
15.10
610.18
XII
İdari Ve Sosyal Tesisler
608.22
239.22
XIII
Saha Tesisleri
689.09
689.09
XIV
Çevre Koruması
94.35
94.35
XV
Mühendislik
İmalatlarına
İlişkin Diğer Masraflar
847.44
2312.12
2314.47
Toplam
6241.71
4140.73
16494.82
1877.32
2312.12
31069.05
Yatırım, Ton Kömür (Usd/T)
7.34
4.87
19.41
2.21
2.72
36.55
Toplam Yatırım Oranı (%)
20.09
13.33
53.09
6.04
7.44
100.00
Kaynak:Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National General
Machinery Engineering Corp.Shenyang Design and Research Institute, Ocak 2013
3.1.8.1. Projenin Gerçekleşmesi İle İlgili Yatırım Programı ve Finans Kaynakları
Sahadaki yatırımlar için finansman, yatırımcı firmanın özkaynaklarından
karşılanacaktır. Yapım birimine göre, yapıma ilişkin yedek finansman, yapım süresi içindeki
kredilere ilişkin faiz ve nakit akışı, Elektrik Santrali tasarım birimi olan Northeast Electric
Power Design Institute tarafından hazırlanmış olan toplam yatırım özetinin tamamlanmasının
ardından göz önünde bulundurulacaktır.24
Söz konusu proje kömür -enerji entegrasyon projesinin bileşeni olmaktadır; elde
edilen kömür satılmayacak, bunun yerine elektrik üretimi için TEYO Tufanbeyli Enerji
Santralı’ nde kullanılacaktır. Proje nihai aşamada elektrik satışından gelir elde edecektir.
24
Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National General Machinery Engineering
Corp.Shenyang Design and Research Institute, Ocak 2013
38
3.1.9. Projeden Etkilenen Yerleşim Yerleri
Kömür üretim ve dekapaj faaliyetlerinin gerçekleştirileceği proje alanının batısında
yaklaşık 50 m mesafede Pınarlar, kuzeyinde yaklaşık 2,75 km mesafede Polatpınar ve
güneydoğusunda yaklaşık 500 m mesafede Taşpınar köyleri bulunmaktadır. Tufanbeyli ilçesi
Adana’ya 160 km. uzaklıktadır. Proje alanı Tufanbeyli ilçesine 2,75 km mesafede olup, proje
alanı ve çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli topoğrafik harita Ek-3’ de verilmiştir. Proje alanı
batısından Sarız Irmağı geçmektedir. Sarız Irmağı proje alanına ortalama 200 m
mesafededir.
Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyet sonucu uzun süreli etkiler olmayacağı
gibi gerekli önlemler alınarak proje alanı çevresindeki yerleşim yerlerinin etkilenmesi
engellenecektir.
3.1.10. Projenin Ekonomik Ömrü
ÇED kapsamındaki proje ömrü 20 yıl olarak planlanmış olup yılda 10.000.000 ton
kömür üretimi planlanmaktadır. Temin edilen kömür hazırlanması için 1.500.000 ton/yıldır
kapasiteli 1 adet Kırma-Eleme-Yıkama (K-E-Y) tesisi kurulacaktır. Bölüm
2.2.1.1’
de
beliritildiği üzere kömür ocağı işletilebilir rezerv miktarı 207.130.000 ton olarak belirlenmiştir.
Üretilmesi planlanan kömürün rezerv miktarına göre projenin ekonomik ömrü;
Projenin ekonomik ömrü = İşletilebilir rezerv (ton) = 207.130.000 ton
Üretim miktarı (ton/yıl) 10.000.000 ton/yıl
Projenin ekonomik ömrü = 20,7 = 21 yıl olarak hesaplanmıştır.
3.1.11. Zamanlama Tablosu
Projenin arazi hazırlık ve dekapaj çalışmalarının 4 yıla yayılması planlanmaktadır. Arazi
hazırlık, dekapaj ve üretim çalışmaları, yılda 300 gün, günde 24 saat 3 vardiya şeklinde
sürdürülecektir.
Projeye ait zamanlama tablosu tablo 16’ da verilmiştir.
39
Tablo 15 Zamanlama Tablosu
AŞAMA
HAZIRLIK
YILLAR
2013
AYLAR
ARAZİ HAZIRLIK VE DEKAPAJ
2014
2015
2016
ÜRETİM
2017
2018-2037
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Fzizibilite ve Proje Çalışmaları
Arazi Edinme
Ekipman Alımı ve Montaj
Susuzlaştırma ve Drenaj İşlemleri
Dekapaj İşlemleri
Sosyal Tesis ve İdari Bina Yapımı
Deneme Üretimi
Kömür Üretimi
40
3.2. Diğer Hususlar
Bu bölümde değerlendirilecek başka husus bulunmamaktadır.
Bölüm 4. Mevcut çevresel özellikler ve doğal kaynakların kullanımı, (Bölgesel ve
çalışma alanı baz alınarak mevcut ve planlanan durum verilmelidir)
4.1. Arazi kullanımı ve mülkiyet durumu
a) Tarım ve Hayvancılık
Adana ili ve yöresi ülkemizin önde gelen tarımsal üretim bölgeleri arasında yer
almaktadır. Bölgenin sahip olduğu iklim ve toprak koşulları yılda iki ürün almaya elverişlidir.
İlde kentleşme oranı yüksektir, nüfusun daha az bir bölümü kırsal alanda yaşamakta ve
geçimini tarımdan sağlamaktadır.
Adana tarım topraklarının yaklaşık %85’ini ekilen tarla arazisi oluşturmaktadır. Bu
oran %75 dolaylarında olan Türkiye ortalamasının üzerindedir. Sebze ve meyvecilik ilde çok
yaygın olup, nadasa bırakılan arazi oranı Türkiye ortalamasının altındadır.
Denize açılan kapı olan Adana, Ceyhan ve Seyhan nehirlerinin meydana getirdiği
Çukurova'nın merkezinde yer almaktadır. Nehirler ilde Seyhan, Kozan ve Çatalan Barajlarını
kazandırmış ve çok verimli alüvyonlu toprakların oluşmasını sağlamıştır. Coğrafi konumu,
iklimin uygunluğu tarımsal yönden de avantaj sağlamıştır.25
Adana ili 1.403.000 hektarlık bir yüzölçümüne sahiptir. Bu oran Türkiye tarım
topraklarının % 2.5 ‘ ine karşılık gelmektedir Adana İli arazi varlığı dağılımı tablo 17’ de
verilmiştir.26
25
26
http://www.adanakentkonseyi.org.tr
Adana İl Çevre Durum Raporu, 2011
41
Tablo 16 Adana İli Arazi Varlığı Dağılımı
Tarım Alanı
Arazi Varlığı
Alan (ha)
%
Tarla Alanı
445.180
83
Nadas Alanı
11.979
2
Meyve Alanı
44.406
8
Sebze Alanı
37.435
7
539.000
38.4
Toplam
Çayır-Mera Alanı
48.970
3.5
Orman Alanı
547.730
39
Diğer
267.300
19.1
Genel Toplam
1.403.000
100
Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu 2011
a.1 Sulu ve kuru tarım arazilerinin büyüklüğü
İl yüzölçümünün %38,5’ini tarım topraklan oluşturmakta ve bu oran Türkiye tarım
topraklarının %2,5’ine karşılık gelmektedir. Osmaniye’nin ayrılmasıyla 540.000 hektara
gerileyen tarım topraklarının 527.421 hektarı sulanabilir niteliktedir. Ancak, bunun sadece
%40,3’ü bugün fiilen sulanmaktadır.
Tablo 17 Sulamaya Elverişli Tarım Alanları
Adana İli Arazi Varlığı
Toplam Tarım Alanı
Sulamaya Elverişli Tarım Alanı
Sulanan Tarım Alanları
Kaynak: www.adanatarim.gov.tr
HEKTAR
539.000
375.212
241.307
Sulamaya elverişli tarım alanlarının halen % 64,3'ü sulanmakta olup, Yedigöze
Barajının faaliyete geçmesiyle bu oran % 84,3'e ulaşacaktır.27
Adana İli tarım topraklarının yaklaşık % 85 ‘ini ekilen tarla arazisi oluşturmaktadır.
Kuru tarımda toplam 319.474 ha alan kullanılmaktadır. Bu arazinin % 31‟i dik veya çok dik
eğimlidir. % 54.2‟si sığ ve çok sığ toprak derinliğine sahiptir. Kuru tarım yapılan alanların
73.604 hektarında nadas uygulanmakta olup, nadasa bırakılma sebepleri bitki gelişme
periyodunda yağışın yeterli olmamasından kaynaklanmaktadır.
Adana İlinin 352.112 ha’lık kısmında sulu tarım yapılmakta olup, bunun % 85.9’u
düz, düze yakın eğimli ve derin topraklardır. Bu alanın % 8,9’unda yaşlık, %16,9’unda
çoraklık sorunu vardır. Sulu tarım uygulanan arazilerin % 96,3’ü I., II., lll. ve IV. sınıf
arazilerdir.
27
42
Kuru şartlarda bağ tarımı yapılan alanlar 6345 ha ‘ dır. Bu alanın %3,4’ü düz; Bu
düz arazilerin 388 hektarında çoraklık problemi mevcuttur.
Özel ürün olarak 300 hektarda zeytin, 112 hektarda muz, 114 hektarda turunçgil
yetiştirilmektedir.
Kömür madeni açık ocak işletmesi Adana İli Tufanbeyli İlçe sınırları içerisinde yer
almaktadır. Tufanbeyli İlçesi Arazi Varlığı tablo 19‘ da verilmiştir.
Tablo 18 Tufanbeyli İlçesi Arazi Varlığı
TOPLAM
TARIM
ARAZİSİ (ha)
TUFANBEYLİ
97.300
32.000
ADANA
1.403.000
539.000
YÜZÖLÇÜMÜ
(ha)
ÇAYIR MERA
ALANI (ha)
ORMAN
ALANI (ha)
DİĞER
ARAZİLER (ha)
10.600
48.970
26.910
547.730
27.790
267.300
a.2 Ürün desenleri ve bunların yıllık üretim miktarları
Bölgede yetiştirilen ürünler, genelde birim alana getirisi yüksek ürünlerdir. Bu
ürünlerin başında buğday, mısır, pamuk, soya, yerfıstığı, nohut gibi tarla ürünleri ile
turunçgil, sebze ve karpuz gelmektedir. Her yıl tarım topraklarının yaklaşık yarısı buğday
ekimine ayrılmaktadır. 1980’li yıllardan itibaren ikinci ürün tarımı da yaygınlaşmıştır, ikinci
ürün ekim alanları içinde mısırın payı %85 dolayındadır.
2011 yılında Adana ili soya, yer fıstığı, mısır, turunçgil ve karpuz gibi ürünlerde en
önemli üretici il durumundaki liderliğini korudu. Türkiye soya üretiminin yaklaşık %35’i, yer
fıstığı üretiminin %41’i, mısır üretiminin %36’sı, pamuk üretiminin %14’ü, turunçgil
üretiminin %24’ü ve karpuz üretiminin %21’i Adana ilinden sağlanmaktadır. Görüldüğü
üzere soya ve mısır üretiminde ciddi bir düşüş, turunçgil üretiminde ise kısmi bir düşüş var.
Buna rağmen yerfıstığı, karpuz ve pamuk üretiminde ciddi artışlar ve yepyeni ürünler olarak
da zeytin ve bal ülke üretiminde yer edinmeye başlamıştır. Ürün deseni kısmen değişmiştir.
Adana il genelinde ilk sırayı buğday almakta bunu mısır, arpa, çeltik, yulaf, ve
çavdar takip etmektedir.
Tablo 19 Adana İli Baklagiller Üretimi
ÜRÜNLER
Alan (Dekar)
Üretim(Ton)
Baklagiller
Nohut
K. Fasulye
Mercimek (Kırmızı)
90.643
77.007
13.590
26
9.053
7.850
1.198
3
Mercimek (Yeşil)
20
2
43
Tablo 20 Adana Buğdaygiller Üretimi
ÜRÜNLER
Alan (Dekar)
Üretim(Ton)
*Tahıllar
Buğday(Durum
Buğday(Diğer)
Arpa(Diğer)
Çavdar (Dane)
Yulaf(dane)
Çeltik
Mısır
1.Ekiliş
2. Ekiliş
3.065.858
8.000
2.283.356
60.520
1.000
1.500
856
1.071.776
710.626
361.150
2.086.556
2.000
1.158.849
18.355
200
300
599
1.209.793
906.253
303.540
Adana ilinde birçok endüstri bitkisi ekimi ve üretimi yapılmaktadır. Bunlar içerisinde
ise en önemli olan bitki ve Çukurova’nın beyaz altını olarak nitelendirilen pamuktur. Patates,
yerfıstığı, soya ve ayçiçeği ekimi de önem taşıyan bitkilerdir.
Tablo 21 Adana İli Yem Bitkileri Üretimi
ÜRÜNLER
Mısır Slaj
1. Ekiliş
2. Ekiliş
Fiğ(Dane)
Fiğ(Yeşil Ot)
Yonca (Yeşil Ot)
Yulaf (Yeşil Ot)
Sorgum (Dane)
Sorgum (Yeşil Ot)
Trikale(dane)
Melissa
Korunga
Toplam (I.ürün)
Toplam (II.ürün)
Toplam
EKİLEN ALAN
Dekar
43.064
9.400
33.664
2.662
74.243
8.375
100
150
2.124
1.000
145
3.550
101.749
33.664
135.413
Dane (da)
4090,1
4749,5
3906,0
243,8
570,5
2124,4
1000,0
753,3
2115,8
230,0
448,3
254,9
44
ÜRETİM (ton)
176.137
44.645
131.492
649
42.352
17.792
100
113
4.494
230
65
905
111.345
131.492
242.837
Tablo 22 Adana İli Endüstriyel Bitkiler Üretimi
ÜRÜNLER
Alan (Dekar)
Üretim(Ton)
Endüstriyel Bitkiler
495.656
302.106 610
Şekerpancarı
4.000
20.000 5.000
Pamuk (Kütlü)
608.182
332.471
1.Ekiliş
491.656
282.106 574
2. Ekiliş
116.526
50.365 432
*Yağlı Tohumlar
522.878
175.532
Kekik
Susam
18.580
2.185
1.Ekiliş
4.160
464
2. Ekiliş
14.420
1.721
1.Ekiliş
407.980
128.679
2. Ekiliş
6381
1420
Ayçiçeği(Çerezlik)
250
250 63
Yerfıstığı
96.204
34.735
1.Ekiliş
48.629
19.162
2. Ekiliş
47.575
15.573
Soya
172.642
68.876
Ayçiçeği(Yağlık)
1.Ekiliş
60.752
26.856
2. Ekiliş
111.890
42.020
Kanola (Kolza)
1.107
308
Yumrulu Bitkiler
102.318
527.571
Patates
66.389
220.256
1.Ekiliş
66.239
219.731
525
2. Ekiliş
150
Tatlı Patates
160
240
Kuru soğan
35.869
153.800
Kuru sarımsak
50
50
Ağırlıklı olarak yetiştirilen meyve türleri turunçgil, asma, zeytin, kiraz, incir, nar
elmadır.. Adana İli Özel İdare desteği ile zeytincilikte kayda değer bir atak gerçekleştirmiş
olup sulanamayan alanlarda zeytincilik hızlı bir artış eğilimine girmiştir.
İlimizde yaygın portakal çeşitleri Washington, yafa, valencia ve kozan yerlidir.
Mandarinlerde Clemantin, satsuma, Mineola yetiştiriciliği yapılan önemli çeşitlerimizdendir.
Altıntop çeşitlerimiz Starruby ve Marsh Seedles limonda ise Enterdonata, Anderson ve
maya çeşitleri ağırlık basmaktadır.
45
Tablo 23 Adana İli Meyve Üretimi
Meyveler
Yum.
Çekirdekli
Armut
Ayva
Elma
Yenidünya
Taş
Çekirdekli
Erik
Kayısı
Kızılcık
Kiraz
Şeftali
Vişne
Hünnap (Çiğde)
Zeytin
Zeytin
Turunçgiller
Limon
Meyvenin
Alt
Türü
(çeşidi)
Golden
Starking
Amasya
Nektarin
Diğer
Sofralık
Yağlık
Toplu Meyvelikler
Dağınık Ağaç
Sayısı
Meyve
Meyve
Veren
Vermeyen
Ağaç
Ağaç
Sayısı
Sayısı
Toplam
Meyve
Veren
Ağaç
Sayısı
Üretim
(Ton)
Kapladığı
Alan
(Dekar)
Meyve
Veren
Ağaç
Sayısı
Meyve
Vermeyen
Ağaç
Sayısı
13.129
344.201
180.881
88.350
7.060
432.551
18.759
1.904
175
2.209
4.404
1.550
23
41.076
2.510
43.600
117.98
31.500
365
8.295
285
11.748
47.593
0
0
25.900
1.650
20.450
23.900
5.000
4.500
1.250
0
1.300
2.450
0
210
2.449
160
2.482
6.604
1.758
178
144.814
1.954.238
1.415.796
264.620
175.435
7.109
3.754
2
10.818
6.139
8.973
60
19
43.242
64.698
353.557
70.337
165.468
89.300
80
189.950
135.400
281.421
900
760
422.440
668.519
7.786.490
1.489.509
215.956
13.092
0
43.600
105.785
90.822
0
0
246.715
699.826
1.760.135
231.330
21.010
4.490
11.500
52.500
350
37.670
1.150
0
26.950
109.000
19.000
0
235
150
0
2.650
50
700
0
0
45.150
126.500
12.530
30
66.976
4.160
64.050
141.880
36.500
4.865
2.218.85
8
186.478
93.790
11.580
242.450
135.750
319.091
2.050
760
449.39
777.519
7.805.49
1.489.509
10.642,0
4.550,0
232,0
8.019,0
8.897,0
21.427,0
55,0
11,0
8.728,0
23.480,0
951.905
148.323
Washington
58.926
1.312.560
223.500
0
0
1.312.56
200.058
Portakal
Portakal(Diğer)
Mandalina
Mandalina
Mandalina(Diğer)
Altıntop
Turunç
Sert Kabuklu
Ceviz
Badem
Üzümsü Meyve
Kivi
Dut
İncir
Keçiboynuzu
**Çilek (Ö. Altı
Dahil)
Nar
Trabzon
Hurması
Yafa
1.485
69.082
8.286
13.980
84.867
46.494
100
14.565
5.591
8.974
79.039
102
32
3.040
2.167
38.225
1.218.612
258.140
375.482
2.202.900
888.062
3.000
36.260
19.800
16.460
659.270
5.000
590
33.553
4.250
0
472.600
92.460
26.630
420.915
292.70
0
261.475
69.736
191.739
483.505
1.000
0
13.182
58.070
0
0
0
0
0
0
19.000
52.750
52.450
300
114.400
1.250
21.000
33.400
13.900
0
0
0
0
0
0
12.500
7.520
6.020
1.500
22.370
0
1.000
250
1.350
38.225
1.218.612
258.140
375.482
2.202.90
888.062
22.000
89.010
72.250
16.760
773.670
6.250
21.590
66.953
18.150
3.692
146.291
30.342
28.797
225.640
167.617
1.145
2.401
2.074
327
69.701
100
379
2.063,0
823,0
**Üzüm
Ahududu
Böğürtlen
Muz
TOPLAM
Sofralık
çekirdekli
Sofralık
çekirdeksiz
Kurutmalık
Şaraplık
37
38
39
47
48
37
86.041
Portakal
Satsuma
Clemantin
Ağaç
Başına
Verim
(kg)
57
49
20
33
66
67
27
14
19
30
100
152 0
0
97
120
118
77
102
189
52
29
20
16
18
31
45
590
0
0
0
0
0
1.447,0
2.453
17.262
496.170
397.383
30.200
18.500
526.370
28.598,0
54
4.034
111.907
13.870
14.650
1.270
126.557
7.366,0
58
0
0
0
0
0
28.262,0
545
50.472
229
0
0
0
0
0
207,0
904
1.050
15
6
25
15
0
0
7.800
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
7.800
0
0
368,0
3,0
12,0
23,0
50,0
335
120
2
1.533
3.333
605.104
10.780.459
4.101.792
539.120
224.915
11.305.529
1.128.07
46
Bölgede sebze tarımı büyük ölçüde açıkta yapılmaktadır. Bununla birlikte plastik
alçak tünellerde yetiştiricilikte önemli boyuttadır. Özellikle karpuz ve kısmen kavun, bunların
yanında domates, biber, patlıcan, kabak, hıyar tünel altında yetiştirilen başlıca ürünlerdir.
Ayrıca bamya, börülce, tatlı mısır, kışlık sebzelerden, enginar, marul, salata (kıvırcık ve iceberg baş), pırasa, soğan, turp, kırmızı pancar, karnabahar, brokoli, kereviz, bakla ve
bezelye potansiyel sebze olarak görülmektedir.
Tablo 24 Adana İli Sebze Üretimi
SEBZELER
Yaprağı Yenen Sebzeler
Lahana (Beyaz)
Lahana (Kırmızı)
Lahana(Brüksel)
Lahana Ö.A.(Brüksel)
Marul Açık(Göbekli)
Marul Ö.A.(Göbekli)
Marul (Aysberg)
Marul (Kıvırcık)
Ispanak
Ispanak(Ö.A.)
Pırasa
Roka
Tere
Nane
Dereotu
Dereotu(Ö.A.)
Maydanoz
Baklagil Sebzeleri
Fasulye (Açık)
Fasulye (Ö.A.)
Bakla
Bezelye(Açık)
Bezelye(Ö.A.)
Barbunya Fasulye
Börülce
Soğansı Sebzeler
Soğan (taze)
Sarmısak (taze)
Soğan (taze)(Ö.A.)
Sarmısak (taze)(Ö.A.)
Yumrulu ve Kök Sebzeler
Havuç
Şalgam
Turp (Bayır)
ALAN
ÜRETİM
ALAN
ÜRETİM
Dekar
22.222
2.110
390
30
Ton
53.910
6.691
1.080
60
13.490
37.450
150
565
2.700
525
1.605
2.420
496
165
161
1.370
1.506
323
310
1.022
595
13.745
3.325
115
3.410
6.235
918
14.619
2.413
257
3.993
7.596
600
60
2.795
2.350
445
300
60
4.054
3.368
686
Dekar
236.520
725
14.075
11.803
54.311
83.006
655
4.053
5
2.080
2
4.417
5.778
2.000
210
21.535
280
12.348
500
10
6.520
173
10.650
314
Ton
1.154.240
712
52.260
49.715
291.044
521.129
1.693
16.215
3
6.573
1
16.323
18.424
12.000
720
73.257
430
51.505
810
30
7.105
676
30.125
1.413
160
910
715
715
320
1.757
1.505
1.505
798
1.695
85
125
158.556
118.239
276.795
560.760
669.263
1.230.023
Meyvesi yenen Sebzeler
Bamya
Kavun (Açık)
Kavun (Ö.A.)
Karpuz (Açık)
Karpuz (Ö.A.)
Sakızkabağı (Açık)
Sakızkabağı (Ö.A)
Kabak Bal
Hıyar (Açık)
Hıyar Turşuluk
Hıyar (Ö.A)
Patlıcan (Açık)
Patlıcan (Ö.A)
Acur
Domates (Açık)
Domates (Salçalık)
Domates (Ö.A)
Biber (Dolmalık)(Açık)
Biber (Dolmalık)(Ö.A.)
Biber (Sivri) (Açık)
Biber (Sivri) (Ö.A.)
Biber (Salçalık)
Çilek(Ö.A.)
Çilek (Açık)
Brokoli(Ö.A.)
Brokoli
Enginar
Diğer Sebzeler
Karnabahar
Muz(Ö.A.)
Üzüm Ö.A(Asma)
Toplam (Açık)
Toplam (Ö. Altı)
GENEL TOPLAM
47
a.3 Hayvancılık türleri, adetleri ve beslenme alanları
Tarım ile birlikte hayvancılık da coğrafi koşulların imkan vermesiyle Adana
ekonomisine ülke ekonomisinin ortalamasının üstünde katkı sağlamaktadır. Büyükbaş ve
küçükbaş
hayvancılığın
yanı
sıra,
Akdeniz'e
kıyısı
bulunan
Adana'nın
ilçeleri Yumurtalık ve Karataş'ta deniz mahsülleri üretimi de önemli bir yer tutmaktadır.
Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık:
Adana ili genelinde hayvan mevcudu ilin coğrafi durumu, iklim şartları ve tarımsal
karakterine göre değişiklik göstermektedir. Ova kısımlarında tüm alanlar ekime
ayrıldığından daha çok ahır hayvancılığı yapılmaktadır. Şehir merkezine yakın yerlerde besi
hayvancılığı ve tavukçuluk, dağlık ve ormanlık yerlerde ise koyun ve keçi beslenmektedir.28
Adana ilinde özellikle 1970’li yıllardan sonra bölgeye ithal olarak getirtilen SiyahAlaca kültür ırkı sığırların yöredeki Güney Kırmızısı olan yerli ırklarla geriye melezleme
yapılarak bölgedeki melez sığır sayısı % 70’lere çıkmıştır. Buda göstermektedir ki Çukurova
bölgesinde sığır popülasyonu yerli ırklardan almış oldukları bölgeye adaptasyon özelliği ile
ve kültür ırklarında aldığı yüksek verim özelliğinin birleşimi sonucu bölgede süt verimi
yüksek kombine verimli (et+süt) bir melez ırk ortaya çıkmıştır.
Adana İlinde 15 ilçede toplam 32.802 işletmede 19.760 baş Yerli Irk (Doğu Anadolu
Kırmızısı, Güneydoğu Anadolu Kırmızısı, Yerli Kara ),19.909 baş Kültür Irkı(Holstain,
Hereford, Liomusine),184.179 baş Melez Irk olmak üzere toplam 223.848 baş büyükbaş
hayvan bulunmaktadır. Adana İlinde büyükbaş hayvancılık daha çok küçük aile işletmeciliği
şeklinde yapılmaktadır. Son yıllarda besi ve damızlık hayvan yetiştiriciliği amacıyla entansif
besicilik yapan büyük işletmeler gelişmektedir.
Tablo 25 Adana İli Hayvan Varlığı
CİNSİ
Sığır
SAYISI
Yerli
19.760
Melez
Kültür
184.179
19.909
Sığır Toplam
Koyun
275.424
Keçi
181.799
Küçükbaş Toplam
457.223
Küçükbaş
Manda
281
Kanatlı
7.073.980
Arı Kovanı
378.544
Kaynak: TÜİK-2011
28
http://tr.wikipedia.org
223.848
48
Adana ilinde yaygın olarak melez ırklardan Akkaraman, Morkaraman, saf ırklardan
az sayıda da İvesi ve Sakız koyunları bulunmaktadır. Bu koyunların büyük çoğunluğu düşük
verimli, küçük cüsseli, yağlı kuyrukludur. Adana ilinde dağlık kesimlerde keçi önem
kazanmaktadır. Bu nedenle ilin dağlık, ormanlık ve çalılık alanlarında daha ziyade karakeçi
(kıl keçisi) az sayıda da melez Halep keçisi yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Genelde aile işletmeciliği yaygın olup kendi besin ihtiyaçları için yetiştiricilik
yapılmaktadır. Bitkisel ürün yetiştiriciliği için yeterince uygun arazilerin olmaması burada
küçükbaş hayvancılığın gelişmesine yardımcı olmuştur.
Tüm ülkede olduğu gibi ilde de küçükbaş hayvan varlığının azalmasında ve elde
edilen verimlerin yetersiz olmasının nedenlerinden bazıları mera koşullarının yetersiz, yem
bitkileri üretiminin arzu edilen düzeyde olmaması bu konuma gelinmesinde etken olmuştur.
Hayvanlardaki dengesiz ve yetersiz beslenme verimi de olumsuz etkilemekte ve
hayvanlarda bazı hastalıkların oluşmasını hızlandırıcı etkide bulunmaktadır. Adana’da ki
küçükbaş hayvan varlığına göre verim oldukça düşüktür. Bunun için daha yüksek verimli
hayvanların yetiştirilmesi ve kalitenin arttırılması ekonomik açıdan önem arz etmektedir.
Adana İlinde süt sığırı işletmesi 30.381 adettir. Besi işletmesi 2.421 olmak üzere
Toplam 32.802 işletme bulunmaktadır.
Adana İlinde % 95 oranında Kıl Keçisi yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yıllık ortalama süt
verimi 100-200 kg. olup, 100-150 gün laktasyon süreleri vardır. Özellikle Toros Dağlarında
yoğun kıl keçisi yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu bölgede bilinçsiz yetiştiricilikten dolayı doğa
tahrip edilmiştir. Bu tahribatı önlemek amacıyla Halep, Saanen, Kilis Keçisi yetiştiriciliği
yapılmaya başlanmıştır. Süt verimi yıllık ortalama 600-700 kg. olan Halep Keçisi
yetiştiriciliği Karaisalı, Aladağ, Saimbeyli, Kozan, Feke ilçelerine bağlı bazı köylerde
yapılmaktadır. Bu projenin amacı orman köylerinde yaşayan çiftçilerimizin gelir düzeyinin
arttırılması, bölgede süt verimi yüksek olan Halep Keçisinin ikamesi ile ormanlık alana
yapılan baskının azaltılması ve tahribatın önlenmesidir.
Saanen keçisi yetiştiriciliği ise lokal olarak Seyhan ilçemize bağlı bir işletmede
yapılmaktadır. Bu ırk ilimiz hava koşullarına uyum sorunu yaşamakta ve özellikle aşırı
sıcaktan dolayı deri problemleri ve verim düşüklüğü görülmektedir.
Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi):
Adana İlinin Seyhan, Yüreğir, Aladağ, Karaisalı, Ceyhan olmak üzere birçok
ilçemizde kanatlı işletmeleri (Broiler, Yumurtacı) bulunmakta olup, hindi-ördek işletmesi
bulunmamaktadır.
Adana ilinde hayvancılık faaliyetleri içerisinde en hızlı gelişmeyi kümes hayvanları
kaydetmiştir. Özellikle tavukçuluktaki gelişmeler dünyada olduğu gibi ülkemizde de önem
mesafeler almıştır. Bunun sebebi yapılan ıslah çalışmalarından kısa sürede sonuçların
alınması ve teknolojik gelişmelerden azami şekilde faydalanabilme imkânı olmuştur.
49
Kanatlı işletmesi sayısı 94 adettir. Kanatlı işletmeleri İlde büyük çoğunlukta Yüreğir,
Seyhan ve Karaisalı İlçelerinde yoğunlaşmış durumdadır. Az sayıda ise Kozan, İmamoğlu,
Aladağ ve Ceyhan ilçelerinde bulunmaktadır.
Broiler tavuk işletmelerinin kapasitesi yaklaşık olarak 2 Milyon 246 bin adettir.
Yumurtacı kanatlı işletmelerinin kapasitesi ise 170 bin adettir. Damızlık kanatlı üretimi
yoktur. Broiler kanatlı üretiminden elde edilen tavuk etleri ilde ve çevre illerde
tüketilmektedir. Yumurta ise genelde ilde pazarlanmaktadır.
Kümeslerde oluşan katı atıklar (Tavuk ölüleri ve artıkları) kesimhanelerde bulunan
rendering tesislerinde yakılmakta veya kümeslerde bulunan ölü hayvan imha çukurlarında
yakılmaktadır. Yine kümeslerde oluşan gübreler ise sebze ve meyve bahçelerinde
kullanılmak üzere çiftliklerde biriktirilmekte ve bahsedilen yerlere satılmaktadır.
Adana ilinde özellikle kümes hayvancılığı içerisinde özellikle tavukçuluk diğer kümes
hayvanlarına göre daha da gelişmiştir. Önemli bir tüketim pazarı olan Ortadoğu pazarına
yakınlığı nedeniyle, Çukurova bölgesindeki tavukçuluğun daha hızlı bir şekilde gelişmeyi
sürdürmesi beklenmektedir.
İlde yumurtacı tavukçuluktan çok etlik tavukçuluk yapılmaktadır. Bunun nedeni etlik
pilicin pazar durumuna göre planlamasının kolay ve riskin daha az olmasıdır. Diğer yandan
bölgenin sıcak olması nedeniyle yaz aylarında yumurta üretim ve tüketimindeki düşüşler
yumurta maliyetini arttırmakta karlılığın azalttığından etlik piliç üretimine kaymalar olmuştur.
Bir diğer sebep ise etlik piliç üretenlerin çoğunluğunun entegre tesislerle birlikte
çalışmalarıdır. İç Anadolu ve Ege Bölgesinden yöreye yoğun bir ucuz yumurta girişi
olduğundan fiyatları yöre üreticilerinin aleyhine geliştiği için yumurta tavukçuluğundan
uzaklaşma olmuştur.
Su Ürünleri:
Adana İlinde 5 adet lagün mevcuttur. Bunlar büyüklük, balık üretim potansiyeli ve
doğal zenginlik açısından Türkiye’nin en önemli lagünleri arasındadır.
Akyatan.............................................:5000 ha
Tuzla-Akçadeniz.................................:800 ha
Hurmaboğazı(Ağyatan)...................... :1100 ha
Çamlık...............................................:1300 ha
Yelkoma ...........................................:640 ha
50
Tablo 26 Adana İli 2011 Yılı Su Ürünleri Üretimi Ve Parasal Değeri
Yapılan Avcılığın Çeşidi
Avlanan Balık (kg)
Satış Değeri (TL)
Deniz Balıkları Avcılığı
714.712
4.198.640
Diğer Deniz Ürünleri Avcılığı
15.375
154.735
Tatlı Su Balıkları Avcılığı
450.571
1.807.063
Kültür Balıkları Avcılığı (Tatlısu)
1.144.472
5.722.360
Toplam
2.325.130
11.882.798
Adana’nın su kaynakları yönünden sahip olduğu zenginliğe ve mevcut potansiyeline
rağmen bu potansiyelin değerlendirilemediği, yetiştiricilik yoluyla üretimin çok az olduğu
görülmektedir.
İl tatlı su kaynakları bakımından da çok zengindir. Ova kesiminde sazan, karabalık,
tilapia yetiştiriciliğine uygun su kaynakları, yüksek kesimlerde ise soğuk su kaynakları
mevcuttur. Baraj göllerinden Seyhan, Kozan ve Nergizlik ağ kafeslerde yetiştiricilik için
uygundur.
İl kıyılarında rüzgâra kapalı korunmuş koy ve körfezler bulunmamaktadır. Yumurtalık
körfezi ise sığ ve lagüner sistemlere bağlı olması nedenleriyle ağ kafeslerde üretim için
uygun değildir. Kıyı ise sığdır.
1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve
Üreme Sahaları
1.Doğuda Ceyhan Nehri’nin Akdeniz’e döküldüğü batıda Seyhan Nehri’nin Akdeniz’e
döküldüğü nirengi noktaları arasında kalan sahil bandının kıyıdan 6 mile kadar olan saha,
2. Doğuda Botaş tesisleri ile batısı liman burnu arasında kalan sahil bandının
kıyıdan 6 mile kadar olan saha,
3. Liman burnu ile eski Ceyhan Nehri yatağı arasında batıda kıyıdan 6 mile kadar
olan sahalar,
4.Yumurtalık Lagünleri (Çamlık, Yelkoma), Ağyatan (Hurmaboğazı, Akyatan, Tuzla)
Lagünleri,
5. Karataş ilçesi Hakkıbeyli köyünde 3.000 da alan, Yumurtalık ilçesi Haylazlı
köyünde 200 da alan su ürünleri,
6. Seyhan ve Ceyhan Nehirleri, Seyhan, Kozan, Nergizlik, Çatalan barajları ve 24
adet gölet su ürünleri istihsal sahasıdır.
Arıcılık:
Adana ilinde 2011 yılı İl Çevre Durum Raporu’na göre 733 adet eski usul, 377.501
adet yeni usul olmak üzere toplam 378.544 adet Arı kovan mevcuttur. Tablo Arıcılığa ait
veriler bulunmaktadır.
51
Tablo 27 Adana İli Arıcılık verileri
Arı-Kovan Sayısı (Eski
Arı-Kovan Sayısı (Yeni
Usul) - MİKTAR(Adet)
Usul) - MİKTAR(Adet)
733
377.811
Balmumu-Arı ÜRETİM(Kg)
334.501
Doğal Bal ÜRETİM(Kg)
7.437.090
Arı Besleyen
Köy Sayısı 350
b) Orman Alanları
b.1 Ağaç türleri ve miktarları vaya kapladığı alan büyüklükleri
Söz konusu proje sahası ile ilgili olarak Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden ÇED
İnceleme ve Değerlendirme Formu edinilmiştir. ÇED İnceleme Değerlendirme Formu ve
1/25.000 ölçekli Meşçere Haritası Ek-8’ de verilmiştir.
Söz konusu ÇED İnceleme Değerlendirme Formuna göre; izin istenilen alanın
30.100 m2’ si orman sayılan alandır. Alanın işletme şekli bozuk koru, mevcut ağaç cinsleri
meşe ve ardıçtır. Meşcere tipleri ise OT (Ağaçsız Orman Toprağı) ve Z (Tarım Arazisi)
şeklindedir.
Proje kapsamında yapılacak dekapaj çalışmaları sonucu çıkan dekapaj malzemesi,
pasa döküm alanı içerisinde, kömür ise santarale taşınmadan önce kömür depo alanı
olarak belirlenen alanda depolanacaktır. Söz konusu 1/25.000 ölçekli meşcere haritası
üzerinde gösterilmiştir. (Bkz.Ek-8). Buna göre kömür depolama sahasının meşcere tipleri
OT (Ağaçsız Orman Toprağı) ve Z (Tarım Arazisi), pasa depo sahasının meşçere tipi ise Z
(Tarım Arazisi) şeklindedir.
ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu’ nda; “ÇED Yönetmeliği ve 6831 sayılı
Orman Kanunu kapsamında yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda TEYO
Tufanbeyli Termik Enerji Santrali 4129 Ruhsat Numaralı Kömür Ocağı ve Kırma Eleme
Yıkama Tesisi faaliyetinin orman ve ormancılık çalışmaları üzerinde olumsuz etkisi
bulunmamaktadır.” ifadesine yer verilmiştir.
b.2 Ocak yerinin işlendiği mescere haritası ve yorumu
Ek-8’ de verilen 1/25.000 ölçekli Meşcere Haritası’ na göre proje alanının meşcere
tipleri OT (Ağaçsız Orman Toprağı) ve Z (Tarım Arazisi) şeklindedir.
Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu
olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu hükümleri gereği Orman Genel Müdürlüğü’ nden
gerekli izinler alınacaktır.
52
Proje kapsamında çıkan kazı fazlası malzeme, depo alanları dışında başka bir yere
depolanmayacak, bu alanlar dışından kesinlikle pasa, atık veya herhangi bir malzeme
döktürülmeyecektir.
Yapılacak yollar yamaçlardan aşağı toprak kaydırmayacak şekilde ekskavatörle ve
orman alanı içinde ise B-Tipi orman yolu standardında olacaktır.
Adana Orman Bölge Müdürlüğü’nden alınan ÇED İnceleme ve Değerlendirme
Formu’nda belirtilen hususlara riayet edilecektir.
b.3 Sahanın yangın görüp görmediği
Söz konusu proje sahası yangın görmüş orman alanları içerisinde kalmamaktadır.
Ek-8’ de verilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu’nun 13. Başlığında talep edilen
sahanın içinde gençleştirmeye ayrılmış veya yanan ormanlık alanın olmadığı belirtilmiştir.
Bununla birlikte proje kapsamında olası yangınlara karşı gerekli tedbirler alınacaktır.
Yangınla ilgili alınacak önlemler Bölüm 4.c.1 başlığında verilmiştir.
c) Proje yerinde elden çıkarılacak alanın değerlendirilmesi
c.1 Proje sırasında kesilecek ağaçların tür ve sayıları, orman yangınları ve alınacak
önlemler,
İzin istenilen alanın 30.100 m2’ si orman sayılan alandır. Alanın işletme şekli bozuk
koru, mevcut ağaç cinsleri meşe ve ardıçtır. Meşcere tipleri ise OT (Ağaçsız Orman
Toprağı) ve Z (Tarım Arazisi) şeklindedir. ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu’nda
orman emvalinin oluşmayacağı belirtilmiştir. (Bkz.Ek-8)
Ek-8’ de verilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme Formu’nun 13. Başlığında talep
edilen sahanın içinde gençleştirmeye ayrılmış veya yanan ormanlık alanın olmadığı
belirtilmiştir. Bununla birlikte proje kapsamında olası yangınlara karşı gerekli tedbirler
alınacaktır. Aşağıda alınacak önlemler detaylı bir şekilde verilmiştir:
Orman yangınları:
Faaliyet sahasında, çıkabilecek herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın
söndürme ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak olup 11.04.1974
tarih ve 14765 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan İşçi Sağlığı ve İş
Güvenliği Tüzüğünün 5. Kısım, 1. Bölüm ‘’İş yerlerinde Yangına Karşı Alınacak Güvenlik
Tedbirleri’’ ile ilgili madde hükümlerine uyulacaktır. Yangın çıkması durumunda olabilecek
etkiler ve yapılacak görevler için tesis personeli eğitilecektir. Yangın olasılığı durumunda
53
diğer yakın kuruluşlara haber verilecektir. Yangının fark edilmesi ve alarm verilmesini
takiben, belirli lokasyonlarda hazır bulundurulan yangın ile mücadele kaynaklarından
yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına çalışılacak ve aşağıdaki hususlar yerine
getirilecektir.
-Yangın fark edildiğinde, öncelikle çevredekilere, çalışan personele, ve daha sonra da
ilgililere haber verilecektir.
-En yakın güvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir.
-Acil müdahale ekibi ile ilgili tarafından çevre güvenliği sağlanacaktır.
-Söndürme ekipleri derhal yangına müdahale edecektir.
-Elektriksel nedenli yangınlarda, yangın yakınındaki yanıcı madde kaynakları derhal
izole edilecektir.
-Yangında ‘can kurtarmak’ yapılacak ilk iş olacaktır. Bu gibi durumlarda, kişilerin
kendisinin ve başkasının hayatını lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atması önlenecektir.
-Yangın, en yakındaki uygun söndürücü cihazlar yardımı ile söndürülmeye
çalışacaktır.
-Dumanın yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burunlar ıslak bez ile kapatılacaktır.
-Yangın söndürülürken lüzumsuz tahribatlara, kırma ve yıkmalara neden
olunmayacaktır.
-Yeterli sayıda eleman ve köpüklü yangın söndürücüleri her ana kullanılacak şekilde
hazır olacaktır.
-Yangın söndürmede görevli acil müdahale ekipleri, yerel itfaiye ile irtibatlı olacaktır.
-Her yangın yerine ambulans gidecektir.
-Santral sahasında, olası bir yangın tehlikesine karşı aşağıda belirtilen yangınla
mücadele sistemleri hazır bulundurulacak ve kullanılacaktır
-Gaz Tüpleri (Püskürtme yapılarak kullanılacak söndürme gazları)
-Duman Dedektörü (duman çıkışında, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak
şekilde)
-Alev Dedektörü (alev halinde, kontrol paneline otomatik olarak iletim yapacak
şekilde)
Ayrıca proje kapsamında orman alanları üzerine oluşabilecek bir diğer etki de toz
oluşumudur. Aşağıda bununla ilgili detaylı bilgi verilmiştir:
Toz oluşumu:
Faaliyet nedeniyle orman alanları üzerine olabilecek diğer bir etki de toz
oluşumudur. Toz oluşumu bitkilerin stomalarının kapanması ve bunu takiben solunum ve
fotosentez gibi hayati fonsiyonları yerine getirememesine neden olur. Sonuç olarak bu
durum, bitkilerin yapraklarının solmasına ve ilerleyen zamanlarda bitkinin ölümüne yol
açabilir. Ancak projenin kapsamında yapılacak olan kazı işlemleri sırasında tozumanın
önlenmesi için arazi spreyleme yöntemiyle sulanacaktır. Ayrıca proje kapsamında ilgili
yönetmelik hükümlerine riayet edilecek olup sınır değerler aşılmayacaktır.
Proje kapsamında söz konusu orman alanları için kamulaştırma söz konusu
olmayıp, 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 17.maddesi gereği gerekli izinler alınacaktır.
54
Yollar ve diğer toprak kazma işlemleri erozyona sebebiyet vermeyecek şekilde
ekskavatör tipi makinelerle, B-Tipi orman standardında yapılacaktır. Ayrıca orman yollarının
zarar görmesi durumunda bakım ve onarımı yapılacaktır.
Proje kapsamında bitkisel toprak depolama sahasında biriktirilecek olan bitkisel
toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın
canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır.
Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5
metreden, eğimi ise %5’den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre
düzenlemesi çalışmalarında kullanılacaktır.
c.2 Elden çıkarılacak tarım alanlarının büyüklüğü, arazi kullanım kabiliyeti
Akdeniz Bölgesi, Adana ili, Tufanbeyli ilçesi sınırları içerisinde, İR.4169 ruhsat
numaralı, 4031,62 hektar alana sahip sahanın ÇED izni talep edilen 935,45 hektarlık
kısmında ‘’Kömür Ocağı ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi Projesi’’ yapılıp işletilmesi
planlanmaktadır.
Tarım arazilerinin kesin miktarı inşaat çalışmaları öncesinde yapılacak, harita ve
kamulaştırma işlemleri sırasında belirlenecektir. Ayrıca proje sahasına ait 1/25.000 ölçekli
Arazi Kullanım Haritası da ekte verilmiştir (Bkz.Ek-7).
Proje kapsamında kullanılacak tarım alanlarının tarım dışı amaçla kullanılması için,
19.07.2005 Tarih ve 25880 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403
sayılı ‘’Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’’ hükümleri gereğince, Adana Gıda,
Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü ve/veya Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan
gerekli izinler alınacaktır.
Proje kapsamında orman dışı alanlar kamulaştırılacak olup, kamulaştırma işlemleri;
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu ile bu Kanunda çeşitli değişiklikler yapan ve 5 Mayıs
2001 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 4650 Sayılı “Kamulaştırma
Kanunu” na göre gerçekleştirilecektir.
Proje kapsamında 19/07/2005 Tarih ve 25880 Sayılı Resmi Gazete’ de
yayımlanarak yürürlüğe giren 5403 sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu”,
1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu ve 28/02/1998 Tarih 23272 Sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 Sayılı Mera Kanununa uygun hareket edilecektir.
Ayrıca; 4342 sayılı Mera Kanunu gereği, proje kapsamı içerisinde bulunan mera
arazilerinin kamulaştırılması için İl Mera Komisyonu Başkanlığına başvurularak, Komisyon
Başkanlığı tarafından uygun görülmesi halinde tahsis amacı değişikliği yapılacaktır.
55
c.3 Etkilenecek tabii bitki türleri ve ne kadar alanda bu işlerin yapılacağı
Proje alanında belirlenmiş olan bitki türleri 4.7. Flora-Fauna başlığında verilmiştir.
Belirlenen bitki türleri yaygın türlerdir. Bu nedenle proje sebebiyle türlerin nesillerinin
tükenmesi veya tehdit altına girmesi düşünülmemektedir. Ayrıca proje alanı içerisinde Ulusal
ve Uluslararası Sözleşmelere göre koruma altına alınmış türler de bulunmamaktadır.
Adana Orman Bölge Müdürlüğü’ nden edinilen ÇED İnceleme ve Değerlendirme
Formu’nda orman emvalinin oluşmayacağı belirtilmiştir.(Bkz.Ek-8)
c.4 Proje alanında kültür ve tabiat varlıkları durumu,
Söz konusu proje kapsamında Adana Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden ve
Adana Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Müze Müdürlüğü’nden yazılar
alınmıştır.(Bkz.Ek-9). İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün 26.04.2013 tarih ve 1477 sayılı
yazısında, proje sahasının 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu’na göre Bakanlar Kurulu
tarafından ilan edilen Turizm merkezi ve Kültür-Turizm Koruma Gelişim Bölgesi içerisinde yer
almadığı ifade edilmiştir. Aynı ekte verilen 17.04.2013 tarihli ve 574-289 sayılı İl Kültür ve
Turizm Müdürlüğü Müze Müdürlüğü’nün konuyla ilgili tanzim edilen rapor yazısında proje
sahasında 2863 sayılı Kanun kapsamında korunmaya değer herhangi bir kültür varlığının
olmadığı ve yine 2863 sayılı Kanun kapsamında projenin yapılmasında sakınca olmadığına
yer verilmiştir. Proje alanında kültür ve tabiat varlığı bulunmamakla birlikte en yakın sit alanı
proje sahasının yaklaşık 2 km kuzeydoğusunda bulunan arkeolojik sit alanıdır. Ancak
faaliyetin inşaat aşamasında herhangi bir kültür varlığıyla karşılaşılması durumunda en yakın
müze müdürlüğüne veya köyde muhtara veya mülki idare amirlerine haber verilecektir.
c.5 Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında etkiler ve alınacak önlemler
(arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)
Proje konusu faaliyet ile 4031,62 hektarlık ÇED alanı sınırları içerisinde kömür
ocağından üretim söz konusu olacaktır.
Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın (Afet
İşleri Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi ve 11.11.2008 gün ve
13171 sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik
etüt raporlarının 04.07.2011 tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’ nın Teşkilat Ve
Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname doğrultusunda Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlüğü’ne onaylatılacaktır.
Proje kapsamında üretim öncesi bitkisel toprak sıyırma işlemi gerçekleştirilecektir.
Sıyrılan örtü tabakası; işletme ve topoğrafya koşullarına uygun olarak ocak sahası
içerisinde yer alan geçici bitkisel (üst) toprak depo sahasına taşınacak, üretim çalışmaları
sona erdiğinde topoğrafya ve çevreye uygun olarak arazi ıslahı için kullanılacaktır.
56
Proje kapsamında uygun bir alanda biriktirilecek olan bitkisel toprak erozyona,
kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın canlılığını sürdürebilmesi
amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v. b. bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın
depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5 metreden, eğimi ise
% 5’den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre düzenlemesi çalışmalarında
kullanılacak olup; ihtiyaç fazlası malzeme belirlenen kazı fazlası malzeme sahasında
hafriyat artıklarından ayrı olarak geçici olarak biriktirilecektir.
Açığa çıkan bitkisel toprak; ÇED alanı sınırları içerisinde belirlenen alanda
depolanacak olup, arazi ıslah edilip, stabil hale getirildikten sonra basamaklara serilerek
arazi bitki ekimine uygun hale getirilecek ve bölgenin doğal vejetasyon yapısının oluşması
sağlanacaktır.
Çalışma süresince çalışma yapılan alanlarda, kamyonların hareket alanlarında ve iş
makinelerinin çalışma alanlarında yükleme-boşaltma işlemlerinde savurma yapılmadan
dikkatli bir şekilde çalışma yapılacaktır.
Proje kapsamında ilgili yönetmelik hükümlerine riayet edilecektir.
4.2. Toprak Özellikleri
a) Toprak yapısı ve arazi kullanım kabiliyeti sınıflaması
Toprak Yapısı
Adana İli’nde yaygın olan başlıca büyük toprak grupları:
Tablo 28 Adana İli Büyük Toprak Grupları
Alüvyal topraklar
342.959 ha
Hidromorfik alüvyal topraklar
17.236 ha
Alüvyal sahil bataklıkları
243 ha
Kolüvyal topraklar
69.794 ha
Organik topraklar
598.471
Kireçsiz kahverengi orman toprakları
Kırmızı Akdeniz toprakları
390.072 ha
52.315 ha
Kırmızı kahverengi Akdeniz toprakları
Kireçsiz kahverengi topraklar
128.858 ha
40.196 ha
Rendzina topraklar
906 ha
Vertisol topraklar
881 ha
Regosol topraklar
3494 ha
57
Bazaltik topraklar
3075 ha
Irmak taşkın yatakları
4591 ha
Sahil kumulları
9697 ha
Çıplak kaya ve molozlar
67.568 ha
Arazi Varlığı
Adana İli arazi varlığı şu şekildedir:
Tablo 29 Adana İli arazi varlığı
CİNSİ
YÜZÖLÇÜMÜ (ha)
Tarım Alanı
539.000
Çayır-Mera Alanı
48.970
Orman Alanı
547.730
Diğer Araziler
267.300
TOPLAM
1.403.000
%
38,5
3,5
39
19,0
100
Tablo 30 Adana İli İlçelerindeki Arazi Varlığı
İlçeler
Yüzölçümü
(ha)
Toplam Tarım
Arazisi (ha)
Çayır-Mera
Alanı (ha)
Orman Alanı
(ha)
Diğer Araziler
(ha)
Aladağ
138.000
7.800
1.600
85.794
42.806
Ceyhan
142.600
111.700
5.000
4.343
21.557
Feke
133.500
14.200
5.000
92.773
21.527
İmamoğlu
42.400
34.750
250
6.897
503
Karaisalı
149.742
29.550
3.400
81.023
35.769
Karataş
92.200
57.000
4.000
2.041
29.159
Kozan
169.000
60.320
1.770
98.707
8.203
Pozantı
77.200
4.980
3.500
55.615
13.105
Saimbeyli
113.200
11.700
11.700
69.547
20.253
Seyhan
42.000
32.000
500
804
8.696
Tufanbeyli
97.300
32.000
10.600
26.910
27.790
Yumurtalık
50.100
31.000
650
2.636
15.814
155.758
112.000
1.000
20.640
22.118
1.403.000
539.000
48.970
547.730
267.300
Yüreğir
TOPLAM
58
Arazi Sınıfları
Adana ili arazi sınıfları tablo 31’ de verilmiştir.
Tablo 31 Adana İli Arazi Sınıfları
Arazi Sınıfı
Yüzölçümü (ha)
Oran (%)
I.Sınıf
198.000
14,11
II.Sınıf
85.000
6,06
III.Sınıf
117.000
8,34
IV.Sınıf
69.000
4,92
V.Sınıf
1000
0,07
VI.Sınıf
130.000
9,27
VII.Sınıf
690.000
49,18
VIII.Sınıf
81.000
5,77
Proje Sahası
Proje sahasının gösterildiği 1/25.000 ölçekli Arazi Kullanım Haritası Ek-7’ de
verilmiştir. Ayrıca haritadan bir kesit de şekil 16’ da gösterilmiştir.
Şekil 16 Proje Sahası Arazi Kullanımı
59
Buna göre;
Renk
Simge
U 2 K III e
U 3 M VII se
U 2 K IV e
U 2 S II e
2)Toprak özellikleri
kombinasyonu
3)Arazi
kullanım şekli
4)Arazi kullanım
kabiliyeti
Kireçsiz
Kahverengi
Topraklar
Kireçsiz
Kahverengi
Topraklar
Derinlik: Orta derin(90-50
cm)
Eğim: %0-2
Kuru Tarım
(nadassız)
III. Sınıf toprak
Mera
VII.Sınıf toprak
Kireçsiz
Kahverengi
Topraklar
Kireçsiz
Kahverengi
Topraklar
cm)
Eğim: %0-2
Kuru Tarım
(nadassız)
IV.Sınıf toprak
Sulu Tarım
II. Sınıf toprak
Eğim ve
erozyon zararı
-
-
Yerleşim
-
-
*
5)Arazi
kullanım
kabiliyeti alt
sınıfı
1)Büyük
toprak grubu
Derinlik: Sığ (50-20 cm)
Eğim: %0-2
cm)
Eğim: %0-2
Eğim ve
erozyon zararı
Toprak
yetersizliği* ile
eğim ve
erozyon zararı
Eğim ve
erozyon zararı
Taşlılık, tuzluluk ve alkalilik
Kireçsiz Kahverengi Topraklar
A (B) C profilli topraklardır. Kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir üst toprağa
ve soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir. Genellikle yıkanma mevcut olup üst
toprak alt toprağa nazaran daha asidik bir karakter arz eder. Alt toprakta baziklik hakimdir.
Bazı durumlarda alt toprakta çok az olarak serbest karbonatlar görülebilir.
Doğal vejetasyon ot ve ot-çalı karışığı şeklindedir.
İklim; semiarit ve subhumid, yağış 400-750 mm, ana madde çakıllı, kumlu, killi
depozitlerle özellikle parçalara ayrılmış kireçli kumlu kil taşlarıdır.
II.Sınıf Topraklar
Bu sınıftaki topraklar kötüleşmeyi önlemek veya toprak işleme sırasında hava ve su
ilişkilerini iyileştirmek için yapılan koruma uygulamalarını içeren dikkatli bir toprak idaresi
gerektirir. Sınırlandırmalar az ve uygulamaca kolaydır. Bu topraklar kültür bitkileri, çayır,
mera ve orman için kullanılabilir. Bu sınıftaki toprakların sınırlandırmaları;
1) Hafif eğim,
2) Orta derece su ve rüzgar erozyonuna maruzluk veya geçmişteki erozyonun orta
derecede olumsuz etkileri,
3) İdealden daha az toprak derinliği,
4) Biraz elverişsiz toprak yapısı ve işlenebilirliği,
5) Hafiften ortaya kadar değişen kolayca düzeltilebilen fakat yinede de görülebilir
tuzluluk veya sodiklik,
6) Arasıra görülen taşkın zararı,
7) Drenajla düzeltilebilir, fakat kullanma ve idaresi üzerindeki hafif iklimsel sınırlandırmaların tek tek veya kombinasyon halindeki etkilerini içerir.
60
III.Sınıf Topraklar
Bu sınıftaki topraklar II.sınıftakilerden daha fazla sınırlandırmalara sahiptir. Kültür
bitkileri için kullanılmaları gerektiğinde koruma önlemleri almak ve alınan önlemlerin
sürekliliğini sağlamak oldukça zordur. Kültür bitkileri tarımına alınabilecekleri gibi çayır,
mera ve orman arazisi olarak da kullanılabilirler. Fakat sınırlandırmalar bitki seçimini, ekim,
dikim, hasat zamanı ve ürün miktarını etkiler.
III.Sınıf arazilerde şu sınırlandırmaların bir veya birkaçı bulunabilir:
1) Orta derecede eğim
2) Şiddetli su veya rüzgar erozyonuna maruzluk ya da geçmişteki erozyonun
şiddetli olumsuz etkileri
3) Ürüne zarar veren sık taşkınlar
4) Alt toprakta çok yavaş geçirgenlik
5) Drenajdan sonraki yaşlık veya bir süre devam edecek olan göllenme
6) Sığ kök bölgesi
7) Düşük rutubet tutma kapasitesi
8) Kolayca düzeltilemeyen düşük verimlilik
9) Orta derecede tuzluluk veya sodiklik
IV.Sınıf Topraklar
Bu sınıfta, toprakların kullanılmasındaki kısıtlamalar III.sınıftakilerden daha fazla ve
bitki seçimi daha sınırlıdır. İşletildiklerinde daha dikkatli bir idare gerektirirler. Koruma
önlemlerinin alınması ve muhafazası daha zordur. Çayır, mera ve orman için
kullanılabilecekleri gibi gerekli önlemlerin alınması halinde, iklime adapte olmuş tarla veya
bahçe bitkilerinden bazıları için de kullanılabilirler.
Bu sınıf topraklarda:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
Dik eğim
Şiddetli su veya rüzgar erozyonuna maruzluk
Geçmişteki erozyonun şiddetli olumsuz etkileri
Sığ toprak
Düşük rutubet tutma kapasitesi
Ürüne zarar veren sık taşkınlar
Uzun süren göllenme veya yaşlık
Şiddetli tuzluluk ve sodiklik
gibi özelliklerden bir veya birkaçının sürekli etkilenmesi sonucu kültür bitkileri için
kullanım sınırlıdır.
VII.Sınıf Topraklar
Bu sınıfa giren topraklar:
1) Çok dik eğim
2) Erozyon
3) Toprak sığlığı
61
4)
5)
6)
Taşlılık
Yaşlık
Tuzluluk veya sodiklik
Gibi kültür bitkilerinin yetiştirilmesini engelleyen çok şiddetli sınırlandırmalara sahiptir.
Fiziksel özellikleri tohumlama ve kireçleme yapmak, kontur karıkları, drenaj hendekleri,
saptırma yapıları ve su dağıtıcıları tesis etmek gibi iyileştirme, koruma ve kontrol
uygulamalarına elverişli olmadığından çayır-mera ıslahı için kullanılma olanakları oldukça
sınırlıdır. Bazı yerlerde toprak muhafaza önlemleri almak veya alttaki arazileri korumak için
ağaç dikimi veya ot tohumu aşılaması yapıldığı, hatta istisnai bazı hallerde kültür bitkileri bile
yetiştirildiği olursa da bu gibi durumlar VII.sınıf araziler için genel bir özellik sayılmaz.
b) Yamaç Stabilitesi
Kömür ocağında açık ocak işletmeciliği ile basamaklı üretim yapılacaktır. Planlanan
basamaklı üretimde basamak yüksekliği 15 m, basamak genişliği 7,5 m, şev açısı 250 olması
planlanmaktadır.
Proje alanında yapılan jeoteknik etütler henüz tamamlanmamış olup yalnızca birkaç
sondajın yüzeysel kısımları tamamlanmıştır. Bunlar T15 (0m - 58.7m), T16 (0m - 73.8m) ve
T17 (0m -46.99m) sondajlarıdır. T15 sondajında kaya kütlesinin dayanımı 36 kPa-102 kPa
arası, içsel sürtünme açısı 1,2°-6,8° arasıdır. T16 sondajında kaya kütlesinin dayanımı 30
kPa-130 kPa arası, içsel sürtünme açısı 3,3°-12,1° arasıdır. T17 sondajında kaya kütlesinin
dayanımı 46 kPa-105 kPa arası içsel sürtünme açısı 4°- 8,6°’dir. Bu derinlik aralığında
malzemelerin %85 ‘i siltli kildir. Ancak sondajların sığ bir derinliğe sahip olması sebebiyle söz
konusu maden ocağının jeolojik koşullarını tam olarak yansıtmamaktadır. Yapılan testlerin
sonuçlarına göre maden alanında patlatmaya ihtiyaç duyulmamaktadır. Ancak jeoteknik etüt
çalışmaları tamamlandıktan sonra mühendislik jeolojisi koşullarının sağlamlığından emin
olunarak kullanılacak değerler belirlenecektir.
Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın (Afet İşleri
Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi ve 11.11.2008 gün ve 13171
sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik etüt
raporlarının 04.07.2011 tarih ve 644 sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve
c) Erozyon
Adana ilinde, dağlık arazi ve yağışın fazla olması nedeniyle su erozyonu en önemli
sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sorundan çok az etkilenen veya hiç etkilenmeyen
alanlar çoğunlukla alüvyal ve hidromorfikaluvyal topraklardan oluşan taban arazilerdir.
Bunlar ırmak taşkın yatakları, kıyı kumulları, çıplak kayalıklar, yoğun yerleşim alanları ve su
yüzeyleridir.
62
İldeki 1. sınıf su erozyonu 407.587 hektarla % 25.3, II. sınıf su erozyonu 205.217
hektarla % 12.7, III. sınıf su erozyonu 592.420 hektarla % 36.8, IV. sınıf su erozyonu
403.262 hektarla ilin % 25.0‟ında görülmektedir.
Kuru tarım arazilerinin 127.004 hektarında orta şiddetli, 109.921 hektarında şiddetli
11.972 hektarında çok şiddetli erozyon mevcuttur. Sulu tarım arazilerinin 41.834 hektarında
orta şiddetli, 5490 hektarında şiddetli, 242 hektarında çok şiddetli erozyon olasılığı
bulunmaktadır. Bağ-bahçe arazilerinin 1785 hektarında orta şiddetli 3443 hektarında
şiddetli, 1033 hektarında çok şiddetli erozyon vardır. Özel ürün arazilerinin 699 hektarında
orta şiddetli, 520 hektarında şiddetli erozyon olasıdır. Mera arazilerinin3804 hektarında orta
şiddetli, 20.784 hektarında şiddetli, 42.454 hektarında çok şiddetli erozyon zararı vardır.
Orman ve fundalık arazilerin 25.771 hektarında orta şiddetli, 449.534 hektarında
şiddetli, 346.389 hektarında çok şiddetli erozyon görülmüştür. Tarım dışı kullanımların 4320
hektarında orta şiddetli, 2728 hektarında şiddetli, 1172 hektarında çok şiddetli erozyon
mevcuttur.
d) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında toprağa etkiler ve
alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)
Proje kapsamında bitkisel toprak depolama sahasında biriktirilecek olan bitkisel
toprak erozyona, kurumaya ve yabani ot oluşmasına karşı korunacak olup, toprağın
canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayır-mera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır.
Bitkisel toprağın depolanması esnasında nebati toprak depolama alanının yüksekliği 5
metreden, eğimi ise
%5’den fazla olmayacaktır. Açığa çıkan bitkisel toprak çevre
düzenlemesi çalışmalarında kullanılacak olup; ihtiyaç fazlası malzeme belirlenen kazı fazlası
malzeme sahasında hafriyat artıklarından ayrı olarak geçici olarak biriktirilecektir.
Proje kapsamında toprak çeşidi kireçsiz kahverengi topraklar olup arazi kullanım
kabiliyeti ise II, III, IV. Sınıf topraklardır.
Açık kömür ocağı faaliyeti nedeniyle toprağın hasar görmesi olasıdır. Toprağın
kaldırılması ve depolanması yüzeye paralele üst toprak tabakasının doğal yapısını bozabilir.
Normalde bozulan toprakların önceki verimlilik seviyelerine dönmesi uzun yıllar alır. Bitkisel
toprağın bitkisel toprak depo alanında erozyon kontrolü ile birlikte yeniden bitkilendirilerek
stabilizasyonu sağlanarak korunması gerekir. Yüzey toprağı içerisinde bulunan ve ağaç
kesimi sırasında arta kalan ağaç, dal ve kök parçaları toprağın havalanmasına yardımcı
olurken, sonraki süreçte ayrışarak, toprağın biyolojik özelliğinin korunmasını sağlayacaktır.
Bitkisel toprağın depolanacağı sahada rehabilitasyon çalışmaları başlayana kadar geçici bir
şekilde yeşillendirilerek muhafaza edilecektir.
İnşaat çalışmalarının yapılacağı sahalar orman alanı olmayıp II. ve III.(tarımsal
kullanıma elverişli araziler), IV. Sınıf (tarımsal kullanıma elverişsiz araziler) vasfındadır. II. ve
III. sınıf topraklar tarımsal amaç için kullanılan arazilerdir.
63
Bu kapsamda toprağa olan etkiler;
- Proje kapsamında arazinin hazırlanması ve inşaat aşamasında çoğunluğu tarım
alanları üzerinde bulunan yapılar için bitkisel toprak sıyırma işlemi gerçekleştirilecektir.
Sıyrılan örtü tabakası; işletme ve topoğrafya koşullarına uygun olarak ocak sahası içerisinde
yer alan geçici bitkisel (üst) toprak depo sahasına taşınacak, üretim çalışmaları sona
erdiğinde topoğrafya ve çevreye uygun olarak arazi ıslahı için kullanılacaktır.
Ayrıca arazinin hazırlanması esnasında hafriyat artığı malzeme ortaya çıkacaktır.
Faaliyet aşamasında hafriyat artığı malzemeleri çevre düzenlemesi çalışmalarında
kullanılacağından hafriyat artığı malzeme söz konusu olmayacaktır. Proje sahasında hafriyat
artığı malzemeler olması durumunda ise 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı R. G’de
yayımlanan “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine
uyulacaktır.
- İşletme kısmındaki etkiler ise kömürün çıkarıldığı yerler tekrar doldurulması, kömürün
depolanması ve santrale ulaştırılması işlemidir. Ayrıca bitkisel toprak dışında dekapaj
malzemesi, dolgu ve arazi tesviye işlemlerinde kullanılacak, arta kalan kısım ise yine çevre
düzenleme ve peyzaj çalışmalarında değerlendirilecektir. Proje sahasında hafriyat artığı
malzemeler olması durumunda ise 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı R. G’de yayımlanan
“Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
- İşletme sonrası etkiler ise; Tüm mevcut yapıların sökülerek sahadan uzaklaştırılması,
çalışma yapılmış olan basamakların doldurulması, gereken yerlerin düzeltilmesi ve bitkisel
toprak ile örtülmesi, rehabilitasyon çalışmalarının yapılması ve sahadaki tüm katı, sıvı
atıkların nakliyesi işlemlerinin gerçekleştirilmesidir.
Proje kapsamında 19.07.2005 tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanarak
yürürlüğe giren 5403 sayılı ‘’Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’’, 3083 sayılı
‘’Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu’’ ve 28.02.1998
tarih 23272 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanarak yürürlüğe giren 4342 sayılı ‘’Mera
Kanunu’’ na uygun hareket edilecektir.
Ayrıca proje kapsamında 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’ de
yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmelik’’ hükümlerine uyulacaktır.
64
4.3. Jeolojik Özellikler
a) Bölge Jeolojisi
Bölgesel Jeoloji
Adana ili ve çevresi, stratigrafi, yapı ve kaya türü özellikleri açısından, aralarında
belirgin ayrımlar bulunan, birbirleriyle tektonik dokanaklı değişik tektonostratigrafik birlikleri
kapsar. (Bkz. Şekil 17).
65
Şekil 17 Tektono-Stratigrafik Birlikleri Gösteren Şematik Harita
66
Bolkar Dağı birliği, Devoniyen-Alt Tersiyer aralığından çökelmiş karbonat ve kırıntılı
kayalar ile beraber olistostrom özellikli kayaları kapsar. Bozkır birliği, Triyas - Senoniyen
aralığında çökelmiş kıta yamacı ve okyanus tipi kayalardan, şelf tipi kayalara kadar değişen
farklı fasiyes ve ortamları temsil eden istiflerle asidik tüf, bazik ve ultrabazik kayaları ve
serpantinitleri kapsar. Aladağ birliği, Devoniyen-Kretase aralığını temsil eden şelf tipi
karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar. Geyik Dağı birliği, Kambriyen - Erken Tersiyer aralığına
ait karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar. Görbiyes Dağı birliği, olasılıkla Jura - Geç Kretase
aralığını temsil eden karbonat istifi ile olistolit ve olistostromal oluşukları kapsar. Görbiyes
Dağı birliği düşük dereceli metamorfizma gösterir. Keban - Malatya birliği, Üst Paleozoyik Alt Kretase yaş aralığına sahip, metamorfizma geçirmiş, ağırlıklı olarak platform türü
metakırıntılı ve metakarbonatlarla temsil edilir. Misis - Andırın birliği, Kretase - Tersiyer
zaman aralığında çökelmiş, melanj nitelikli ve volkanosedimanter fasiyes özellikleri sunar.
Örtü birimleri, Tersiyer -Kuvaterner aralığında çökelmiş sığ deniz çökelleri ile pelajik (derin
deniz >1000m) çökellerden oluşur.29
Adana ili jeoloji haritası şekil 18’ de verilmiştir.
29
http://www.mta.gov.tr/v2.0/bolgeler/adana/bolgesel-jeoloji/jeoloji-adana.pdf
67
Şekil 18 Adana İli Jeoloji Haritası
68
b) Proje Alanı Jeolojisi
Bolkar Dağı Birliği
Birlik adını Orta Toroslar’da Bolkar dağından alır (Özgül, 1976). Çoğunlukla, yeşil
şist fasiyesli metamorfitleri kapsar. Birliğin fosil (mercan ve brachiopod) içeren en yaşlı
birimi Devoniyen yaşlı şist ve mermerlerdir (Özgül, 1971). Karbonifer şist, kuvarsit ve
kireçtaşı; Permiyen kuvarsit arakatkılı yeniden kristalleşmiş kireçtaşı ile temsil edilir.
Triyas şeyl, kuvarsit, kireçtaşı ve dolomit, metamorfizma gösteren bölgede ise
mermer arakatkılı, yeşil kloritli, serisitli şistleri kapsar. Liyas taban çakıltaşıyla başlar. Jura
ve Kretase karbonatlı kayalardan oluşur.
Üst Kretase (Senomaniyen-Türoniyen) rudistli kireçtaşı, Maastrihtiyen pelajik
kireçtaşı ile temsil edilmiştir. Birliğin en üst birimini Maastrihtiyen ve/veya Paleosen yaşta
olistostrom fasiyesinde kayalar oluşturur. Üst Paleozoyik ve Mesozoyik süresince epirojenik
hareketler etkili olmuştur (Özgül, 1976).
Bozkır Birliği
Triyas-Senoniyen aralığında çökelmiş okyanus tipi kayalardan şelf tipi kayalara
kadar değişen fasiyeste farklı ortamları temsil eden istiflerle asidik tüf, bazik ve ultrabazik
kayaları ve serpantinitler kapsayan topluluk Özgül (1976) tarafından adlandırılmıştır. Geniş
anlamda bir karışık (Melange) niteliğindedir. Bölgede Aladağ ve Geyik Dağı birliklerinin
üzerinde allokton örtüler oluşturan Bozkır birliğine ait ofiyolit ve ofiyolitlerle karışmış
karbonat ve kırıntılı kaya topluluğu “Karsantı ofiyolit karışığı” olarak tanımlanır (Özgül ve
Kozlu, 2002). Karsantı ofiyolit karışığı başlıca dünit, harzburgit, piroksenit, gabro gibi
ultramafik kayalar ile karbonat, kırıntılı, mafik ve ultramafik kaya bloklarından oluşur.
Aladağ Birliği
Genellikle Devoniyen-Üst Kretase aralığını temsil eden kaya birimlerini kapsayan bu
birlik; şelf türü karbonat ve kırıntılı kayalar, olistolit ve olistostromal oluşukları içeren filiş
görünüşlü kırıntılı kayalarla temsil edilir. Üst Tiryas’da karasallaşma evresinin izleri görülür.
Buna bağlı olarak Toros kuşağında kalınlığı 500 metreyi bulan kırmızı çakıltaşı, kumtaşı
birimi görülür. Permiyen ve Triyas kayalarıyla denetlenen kurşun-çinko cevher yataklarını
kapsar (Özgül ve Kozlu, 2002).
Geyikdağı Birliği
Doğu Toroslar’da Adana ili kuzeyinde Kozan, Feke, Saimbeyli, Tufanbeyli ilçeleri
civarında geniş alan kaplayan Geyik Dağı birliği Kambriyen’den Tersiyer’e değin uzanan
zaman aralığında çökelmiş, başlıca şelf tipi karbonat ve kırıntılı kayaları kapsar (Özgül ve
diğerleri, 1973; Metin, 1984, Kop, 2003; Usta ve diğerleri, 2004). Aşağıda değinilen
69
formasyon bilgileri Özgül ve diğerleri (1973) ile Özgül ve Kozlu (2002) makalesinden
alınmıştır.
Emirgazi Formasyonu
Formasyon, aralarında yanal ve düşey geçiş gösteren subarkoz, silttaşı ve
kiltaşından oluşur. İçerisinde farklı boyutlarda kireçtaşı, dolomit ve kuvarsit tabaka ve
mercekleri vardır. İnce, yer yer kalın tabakalı, bazı seviyeleri dereceli ve çapraz
tabakalanmalı, laminalı ve eklemli olan Emirgazi formasyonu mor, gri, yeşil ve
kahverenklidir. Sığ ve yüksek enerjili bir ortamda çökelen formasyonun malzemesi, granitik
veya gnaysik bir temelden türemiştir. %70-80 kuvars, %10-20 feldispat ile daha az oranda
biyotit, muskovit, turmalin, zirkon taneleri ve kil içerir. Çatlak ve eklem tabaka yüzeylerinde
gözlenen spekülarit sıvaması, formasyon için ayırtman bir özelliktir. Taban ilişkisi
gözlenmez. Fosil bulunamayan formasyonun yaşı, stratigrafik konumuna göre Alt
Kambriyen olarak kabul edilmiştir.
Değirmentaş Formasyonu
Değirmentaş formasyonu, Emirgazi formasyonu üzerinde tedrici geçişli olarak yer
alır. Aralarında yanal geçiş gösteren ve değişik mevkilerde birbirlerinin yerini alan kireçtaşı,
dolomit ve yumrulu kireçtaşı ile temsil edilir. Orta-kalın tabakalı ve gri, siyah renklidir. Genel
olarak sakin bir ortamda teşekkül etmiştir. Kalınlığı yanal olarak kısa mesafelerde farklı
değerler verir. Stratigrafik konumuna göre yaşı, Orta Kambriyen olarak verilir.
Armutludere Formasyonu
Değirmentaş formasyonu üzerinde tedrici geçişli olan bu formasyon, yumrulu
kireçtaşı, şeyl, silttaşı ardalanmasından oluşur. Formasyon ince-orta tabakalı, laminalı, gri,
mor, yeşil, kahve renkli olup, solucan izleri ve cone in cone (iç içe koni) yapıları
bulundurmasıyla karakteristiktir. İnce bir arkoz seviyesiyle Halityaylası formasyonuna geçiş
gösterir ve Üst Kambriyen-Üst Ordovisiyen yaşındadır.
Halityaylası Formasyonu
Birim konglomera ve kumtaşından oluşur. Tabanda köşeli, yarı köşeli, kötü
boylanmalı, kalın tabakalı olan konglomeranın çakılları çoğunlukla kuvarstır. Üste doğru
tane boyunun incelmesiyle orta tabakalı, eklemli, laminalı, dereceli ve çapraz tabakalanmalı
kumtaşlarına geçer. Mor, gri renkli olan Halityaylası formasyonu sığ ve yüksek enerjili bir
ortamda çökelmiştir. Fosil bulunmadığından yaşı, altında ve üstündeki formasyonların
yaşları dikkate alınarak Alt Siluriyen olarak kabul edilmiştir.
Pusçutepe Formasyonu
Gri, siyah renkli, ince tabakalı, laminalı ve bol graptolit fosilli şeyl ile temsil edilir.
Altta Halityaylası formasyonu ile uyumlu olup, üstte yumrulu kireçtaşı ile temsil edilen
70
Yukarıyayla formasyonuna geçer. Sahile yakın, düşük enerjili bir ortamda çökelen
Puşçutepe formasyonunun yaşı Alt Silüriyen’dir.
Yukarıyayla Formasyonu
Düzenli kireçtaşı-şeyl ardalanması gösteren ve özellikle alt seviyelerde bol
ortoseraslı, yumrulu kireçtaşı tabakalarını kapsayan bu formasyon sığ ve duraysız şelf
ortam koşullarını yansıtır. Üst Silüriyen yaşlıdır.
Ayıtepesi formasyonu
Kumtaşı- kireçtaşı-şeyl ardalanmasından oluşur. İnce-orta tabakalı yeşil, mor, kahve
renklidir. Tabaka yüzeylerinde kurt izleri bulunur. Yer yer çapraz tabakalanmalıdır. Sığ bir
ortamda çökelmiştir. Formasyonunun yaşı Alt Devoniyen’dir
Şafaktepe formasyonu
Altta kumtaşı, üstte dolomit ile temsil edilir. Ayıtepesi formasyonunun üzerinde
uyumlu olarak yer alır. Kumtaşı seviyesi, orta-kalın tabakalı, beyaz, kahve renkli olup
%80’den çok kuvars ve az oranda feldispat kırıntılarından oluşur. Üstte tedricen dolomitlere
geçer. Dolomit, orta-kalın tabakalı, beyaz-siyah renkli ve breşik görünümlüdür. Alt
seviyelerinde Amphipora ramosa (phillips), üst seviyelerinde Mesophyllum sp. fosilleri
içeren Şafaktepe formasyonu, derinliği 50-60 m’yi geçmeyen sığ bir ortamda çökelmiştir.
Yaşı Alt Devoniyen’dir.
Gümüşali formasyonu
Kireçtaşı-şeyl ardalanmasıyla başlar, şeyl-kireçtaşı-kumtaşı ardalanmasıyla devam
eder, demirli kumtaşları ile Ziyarettepe formasyonuna geçer. Tabanda orta-kalın, orta ve üst
seviyelerde ince-orta tabakalı olan birim, gri, siyah ve kahve renklidir. Tabaka yüzeylerinde
kurt izleri ve ripl marklar gözlenir. Tabandaki kireçtaşları bol mercan fosili içerir. Sıcak, sığ
ve dalga enerjisinin etkin olduğu bir ortamda çökelen birimin yaşı Üst Devoniyen’dir.
Ziyarettepe formasyonu
Tabanda ince bitümlü şeyl, kumtaşı, kireçtaşı, marnlarla başlayan birim, üste doğru
kumtaşı, kireçtaşı ve marn tabakalarının ardalanmasıyla devam eder. İnce-orta tabakalı,
eklemli, kirli sarı, kahve renkli olan bu üye, üst seviyelerinde tedricen kireçtaşlarına geçer.
Kireçtaşları orta-kalın tabakalı, eklemli, çatlaklı, gri, siyah renkli bir kireçtaşı istifi ile temsil
edilir. Ziyarettepe formasyonu Alt Karbonifer yaşındadır. Altta Gümüşali formasyonuyla
tedrici geçişli, üstte Yığılıtepe formasyonuyla uyumsuzdur.
Yığılıtepe formasyonu
Kalın bir kireçtaşı ile temsil edilir. Kireçtaşı ince-orta, yer yer kalın tabakalı, eklemli,
gri, siyah renklidir. Bazı seviyeleri oolitik olup, içerisinde dolomit ve kuvarsit tabaka ve
71
mercekleri bulunur. En üstte, ince tabakalı bir kireçtaşı seviyesi ile Katarası formasyonuna
tedrici geçiş gösteren Yığılıtepe formasyonu, Ziyarettepe ve daha yaşlı formasyonların
üzerine uyumsuz olarak gelir. Sığ, sıcak ve düşük enerjili, alglerin bol bulunduğu bir
ortamda çökelmiştir. Üst Permiyen yaşındadır.
Katarası formasyonu
İnce kireçtaşı ve kumtaşı tabakaları içeren, ince tabakalı, laminalı, sarı, gri, mor,
yeşil renkli bir marn istifi ile temsil edilir. Formasyonun içerisinde üst seviyelere doğru artış
gösteren kireçtaşı yer yer bol lamellibranş, gastropoda kavkılıdır. Altta Yığılıtepe
formasyonuyla uyumlu olan Katarası formasyonu, üstte Köroğlutepesi formasyonuyla
uyumsuzdur. Yaşı Alt Triyas olarak verilir.
Köroğlutepesi formasyonu
Kalın bir karbonat istifi ile temsil edilir. Dolomit, kireçtaşı ve dolomit-kireçtaşı
ardalanmasından oluşan bu birim, genel olarak gri, siyah renkli, eklemli, orta-kalın
tabakalıdır. Oolitik kireçtaşı seviyeleri de kapsar. Katarası formasyonu ve daha yaşlı
formasyonlar üzerinde uyumsuz olarak yer alır. Jura-Kretase yaşındadır.
Güzelimköy formasyonu
Birim, marn, kireçtaşı ve kumtaşından meydana gelmiştir. İnce-orta tabakalı, gri,
açık gri, kirli sarı ve kırmızı renkli olan birimde marn, çubuğumsu ayrışması ile
karakteristiktir. Yer yer konglomera tabakaları da içeren Güzelimköy formasyonu,
Köroğlutepesi formasyonuyla tedrici geçişlidir. Yaşı Üst Kretase’dir.
Görbiyes Dağı Birliği
Görbiyes Dağı birliği, Mesozoyik yaşta metamorfik karbonat ve kırıntılı kayaları
kapsar. Alttan üste doğru dolomit, neritik kireçtaşı, çakmaklı kireçtaşı ve pelajik mikritlerle
beraber fliş görünümlü oluşuklardan meydana gelir. Bu kaya birimi yeşil şist fasiyesinde
metamorfizma gösterir (Özgül ve Kozlu, 2002).
Sağkaya formasyonu
Dolomit, neritik kireçtaşı ve çakmaktaşı arakatkılı kireçtaşı düzeylerini kapsar. 400 m
kalınlık sunan birim düşük derecede metamorfizma geçirmiştir. Jura-Kretase yaşlıdır.
Kızlarsekisi formasyonu
Birim olistolit ve olistostromal oluşukları kapsayan metakırıntılılardan oluşur.
Yeşilşist fasiyesi başlangıcında metamorfizma gösterir. Üst Kretase ve daha genç yaşta
olmalıdır.
72
Keban-Malatya Birliği
Keban-Malatya birliği, Üst Paleozoyik-Alt Kretase yaş aralığına sahiptir. Alt kesimi
en azından amfibolit ya da yeşilşist fasiyesi düzeyinde metamorfizma geçirmiştir.
Metamorfizma derecesi üst düzeylere doğru azalır. Ağırlıklı olarak platform türü metakırıntılı
ve metakarbonatlarla temsil edilir (Yılmaz ve diğerleri, 1992).
Yoncayolu formasyonu
Başlıca gnays, amfibolit, şist ve kalkşist ardışımından oluşan birim yer yer orta
kalınlıkta mermer, kristalize kireçtaşı, fillit, kuvarsit ve metavolkanit arakatkılıdır. Orta
derecede ve olasılıkla amfibolit fasiyesinde metamorfizma gösterir. 600 m kalınlık sunan
birim Karbonifer-Permiyen yaş aralığındadır.
Çayderesi formasyonu
Başlıca mermer, kristalize kireçtaşı ve yer yer dolomitlerden oluşan birimde kalkşist
ve yeşilşist arakatkıları da izlenir. Yeşilşist fasiyesinde metamorfizma gösterir. 500
metreden fazla kalınlık sunan birim Permiyen yaşlıdır.
Alıçlı formasyonu
Kristalize kireçtaşı, kalkşist, yeşilşist, fillit ve metaşeyl türü tekdüze olmayan bir
kayatürü topluluğundan oluşur. Düşük derecede metamorfizma özellikleri gösterir. 250 m
civarında kalınlığı olan birimin yaşı Triyas olmalıdır.
Kaletepe formasyonu
Yeniden kristalleşmiş platform türü karbonatlarla temsil edilen birim, Jura-Kretase
yaş aralığında olmalıdır.
Misis-Andırın Birliği
Misis-Andırın birliği; güneyde Karataş, batıda Adana-Yakapınar (Misis), doğuda
Ceyhan ile Yumurtalık arasında uzanan bölgeyi içerisine almaktadır. Doğu Toros otokton
kayaları ile ilişkisi görülemeyen ve Adana havzası ile Amanoslar arasında kalan Misis
grubu, Dokuztekne, Andırın ve Karataş formasyonlarına ayrılarak incelenmiştir.
Dokuztekne formasyonu
Bölgede, bu birim volkanosedimanter bir istifle temsil edilir. Altta manganezli
kireçtaşı düzeyleri bulunduran tüflerle başlayan birim, üste doğru spilitik aglomera, volkanik
elemanlı kumtaşları ve killi kireçtaşı ara seviyeli aglomeralarla devam eder. Kalınlığı 15002000 m arasında değişen bu birimin alt dokanağı tektonik olup üstüne ise uyumsuzlukla
Andırın formasyonu gelir. Formasyonun yaşı Maastrihtiyen-Alt Eosen’dir.
73
Andırın formasyonu
Çoğunlukla serpantinitlerden oluşmuş moloz akması özelliğindeki Andırın
formasyonu içinde, çakıldan çok büyük olistolitlere kadar değişik boyutta olasılı Paleozoyik
yaşlı rekristalize kireçtaşı, Mesozoyik ve Eosen yaşlı kireçtaşları, volkanik ve ofiyolit blokları
yer alır. Formasyonun, yakın çevreden, çeşitli sedimanter ve ofiyolitik kayaların aşınarak
dar ve uzun bir havzada hızlı depolanması ile oluştuğu düşünülmektedir. Açısal
uyumsuzlukla Dokuztekne formasyonu üzerine gelen bu birim üstte ise Karataş formasyonu
tarafından açısal uyumsuzlukla örtülür. Birimin yaşı Üst Lütesiyen-Alt Miyosen’dir.
Karataş formasyonu
Karataş formasyonu genelde kumtaşı-marn-kumlu kireçtaşı-çamurtaşı ardalanması
ile temsil edilen türbiditik bir istiftir. Çoğun olitostromal düzeylerde yaygın olmak üzere,
çeşitli yaşta ve litolojide bloklar içerir. Ayrıca sedimantasyon sırasında naplar ve bloklar
şeklinde havzaya gelmiş olan Andırın formasyonuna ait kayaları da bulundurur. Andırın
formasyonu üzerine uyumsuzlukla gelen birim, genç çökeller tarafından uyumsuzlukla
örtülür. 2500 veya daha fazla kalınlığa sahip Karataş formasyonu içindeki değişik
seviyelerden alınan örneklerdeki fosiller Alt-Üst Miyosen yaşını vermiştir.
Kızıldere formasyonu
Formasyon en altta, konglomera ve resifal kireçtaşları ile başlar. Üste doğru kalın
katmanlı kumtaşı ve marnlara geçiş yapar. Marnlar koyu gri renktedir. Seyrek olarak
görülen killi kireçtaşları, açık krem renkli, kırılgan, laminalı ve bol killidir. Ara seviyelerde
bazaltlar da vardır. Alttaki birimler üzerine uyumsuz olarak gelen birimin üst dokanağı
Yumurtalık fayı boyunca faylıdır. Formasyonun üst sınırı belirsiz olmakla beraber yaklaşık
1500 m kalınlık sunar. Birimin yaşı Üst Miyosen olarak verilir.
Hamış formasyonu
Formasyonun ana bileşeni konglomeradır. Konglomerada bazen kireçtaşı
çimentosu, bazen de yok denecek kadar az çimento görülmektedir. Seyrek olarak da iri
taneli kumtaşı, açık boz, kahverengi ve bazen kırmızı renkli milli yahut çakıllı marn,
çamurtaşı katkıları bulunmaktadır. Konglomeraların elemanlarını yöredeki tüm eski kayaçlar
oluşturmaktadır. Çapraz katmanlanmalar çok büyük ölçekli olarak izlenmektedir.
Formasyon kendisinden daha yaşlı olan birimleri örter. Üstünde Delihalil bazaltları bulunur.
Delihalil Bazaltı Yumurtalık, Ceyhan, Osmaniye ve Haruniye yörelerinde yüzeylemeler
veren Kuvaterner yaşlı bazaltlar Delihalil formasyonu olarak adlandırılmıştır. Bazaltik
volkanizma makro olarak çok değişik örnekler sunmaktadır. Delihalil tepe ve Üç tepe
konilerinde tutturulmamış piroklastikler; volkan bombası, lapilli, süngertaşı gibi
elemanlardan oluşmaktadır. Lav akıntılarının altında sarı-pembe renkli gevşek dokulu tüfler
bulunmaktadır. Üstteki lav akıntıları ise çok dayanımlıdır ve akıntı izleri taşımaktadır.
Delihalil bazaltlarının yaşı Kuvaterner olarak düşünülmektedir.
74
Kaliçi
Kaliçi oluşumu traverten oluşumu ile benzerlik gösterir. Kurak mevsimlerde CaCO3
taşıyan suların yeryüzüne çıktıklarında buharlaşması sonucunda taşıdıkları kireçli
maddeleri çökeltmeleri ile oluşmuşlardır. Misis tepeleri yöresinde yamaç eğimine uygun
konumda geniş alanlarda çökelmişlerdir. Kalınlığı birkaç santimetreden birkaç metreye
ulaşmaktadır. Yaşı Kuvaterner-Holosen’dir.
Kumullar
Doğuda Yumurtalık Körfezi ile batıda Tuzla’ya kadar olan sahil kesiminde geniş
alanlar kaplayan kumullar zaman zaman birkaç km içerilere kadar yayılım göstermektedir.
Yakın tarihte ve günümüzde kıyıda esen şiddetli rüzgarların etkisi ile kıyıdaki
kumların onlarca metre içerilere kadar taşınması sonucu bölgede kıyı kumulları oluşmuştur.
Bunlar kıyı boyunca yayılım gösteren 1-10 metre yükseklikteki tepecikler veya şeritler
halindedir. Bitki örtüsünden yoksun alanlar, rüzgarın etkisi ile hareket ederler ve sık sık yer
değiştirirler.
Alüvyon
Adana havzasında, Adana ovasını oluşturan eski alüvyonlar ile dere boylarında
gelişmiş genç alüvyonlar bulunmaktadır. Eski alüvyon genellikle bitkisel toprak ile örtülü
bulunmaktadır. Yeni alüvyonlar ise dere boylarında gelişmiş olup genelde kötü boylanmalı,
tutturulmamış çakıl, kum ve milli malzemeden oluşmuştur.
Proje alanını gösteren 1/25.000 ölçekli genel jeoloji haritası Ek-22’ de verilmiştir.
c) Cevherleşme
MTA Genel Müdürlüğü’nün Adana ilinde kömür aramalarına yönelik araştırmaları
1960-1997 yılları arasında yürütülmüş ve bu çalışmalar sonucunda Adana-Tufanbeyli linyit
sahasının rezervi belirlenmiştir. Adana ilinde 1989-1993 yılları arasında kömür içerebilecek
formasyonlar ve oluşumlar yeniden ele alınmış ve bu çalışmalarla Tufanbeyli linyit sahası
ortaya çıkarılmıştır. İl sınırları içinde MTA Genel Müdürlüğü tarafından tespit edilen kömürlü
sahalar Adana Tufanbeyli-Pınarlar Sahası, Adana-Karaisalı-Meydan Sahası, Adana-KozanBacaklı Sahasıdır. Sahaların sırasıyla alt ısıl değerleri 1361, 5219 ve 5270 Kcal/kg olup,
Adana Tufanbeyli-Pınarlar Sahasında açık işletmeye uygun özellikte 334.481.000 ton,
Adana-Karaisalı-Meydan Sahasında 1.005.000 ton ve Adana Kozan Bacaklı Sahasında ise
102.000 ton toplam rezerv tespit edilmiştir. Ayrıca il sınırları içerisinde ekonomik özellik
göstermeyen, Saimbeyli-Himmetli, Karaisalı-Cungurlu, Karsantı-Hacıosman, Zambal ve
Meydan zuhurları da tespit edilmiştir.30
30
MTA Genel Müdürlüğü
75
Tablo 32 Tufanbeyli’deki Linyitin Özellikleri
“
Kaynak: MTA Genel Müdürlüğü
Proje sahasındaki linyitin jeolojik yaşının genç olması nedeniyle ısıl değeri oldukça
düşüktür. Bu kalitedeki linyitler ancak elektrik elde etmek amacıyla üretilebilir ve halen
başka bir tüketim alanı yoktur. TKİ tarafından kabul edilen kriterler çerçevesinde, Adana
Tufanbeyli linyit sahasının rezervi 600 MW gücündeki bir termik santralı 30 yıl boyunca
besleyebilecek büyüklüktedir.
Proje kapsamında yapılan ön fizibilite ve sondaj çalışmalarına göre kömür
sahasında 8 adet işletilebilir kömür damarı bulunmaktadır. C11’ den C18’ e kadar kodlar
verilen kömür damarları kömür kalınlığı açısından istikrar göstermektedir. Bununla birlikte
kömürün kül içeriği, kalorifik değeri, sülfür içeriği vb. özellikler nedeniyle enerji üretimi için
kullanmaya uygun bulunmuştur.
Sondaj çalışmaları sonucunda ortalama kalınlık 23 m, minimum işletilebilir kalınlık
0,5 m olup, derinlik minimum 60 m, maksimum 240 m olarak belirlenmiştir. Alınan 25 adet
karot numunesi analiz sonuçlarına göre kömürün fiziksel ve kimyasal özellikleri aşağıda
belirtilmiştir.
Yoğunluk
: 1,4 ton/m3
Ortalama Nem
: % 41,98
Ortalama Kül
: %28, 42
Ortalama Uçucu Madde Verimi
: %22,71
Ortalama Kükürt İçeriği
: % 2,30
Ortalama Kalorifik Değer
: 1259 kcal/kg.
Yukarıda kimyasal özellikleri verilen kömür cevherinden alınan numunelerin analiz
sonuçlarına göre tablo 34 hazırlanmıştır.31
Kömürün yakıt olarak kullanılacağı TEYO Tufanbeyli Enerji Santrali projesi
kapsamında ayrıca kömür fizikokimyasal analizi yapılmış olup, analiz sonuçları ekte
31
Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National General Machinery
Engineering Corp.Shenyang Design and Research Institute, Ocak 2013
76
Tablo 33 Kömür Numunesi Analiz Sonuçları
Sondaj
Kükürt İçeriği
Kod/Birim
CD-01
CD-06
CD-05
CD-04
CD-02
CD-08
CD-18
CD-13
CD-12
CD-11
T-13
T-15
T-16
T-11
T-08
T-04
T-06
CD-21
P-5
P-2
P-1
P-3
P-4
P-7
P-20
%
2,60
1,80
2,21
2,33
2,58
2,02
1,70
2,41
1,80
1,70
2,45
2,05
2,27
1,58
2,37
2,60
2,45
1,92
3,00
Uçucu Madde
Verimi
%
24,32
21,60
26,15
24,83
21,69
20,14
24,10
23,65
28,43
24,13
26,25
23,91
22,00
20,05
20,36
16,71
2,57
2,87
2,63
2,44
2,89
23,22
22,95
23,34
21,47
17,64
Kül
Nem
Yoğunluk
%
23,65
27,45
24,33
23,16
28,23
35,05
29,21
27,13
23,26
32,20
31,65
32,05
33,15
24,13
28,75
%
ton/m3
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
1,4
43,80
42,85
44,38
43,76
40,85
41,13
44,36
41,33
38,43
40,80
41,15
36,42
44,16
39,25
45,65
37,42
43,30
41,10
37,63
44,91
46,05
45,28
43,12
26,25
37,15
31,86
26,74
29,81
22,76
22,08
22,76
23,08
Kalorifik
Değer
kCal/kg
1490
1356
1314
1490
1221
1150
1175
1137
1433
1080
1200
1090
1110
1254
1308
1075
1375
1116
1215
1205
1336
1325
1391
1423
1229
Kaynak:Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National General Machinery
d) Depremsellik
Adana ve yöresi aktif deprem kuşaklarından birindedir. Afrika, Arabistan ve Avrasya
Levhaları arasında bulunan, Arap ve Afrika Levhalarının kuzeye hareketi sonucunda arada
sıkışarak deforme olan Anadolu Levhacığı’nın Güneydoğu sınırında yer almaktadır.
Ülkemizde depremsellik bakımından oldukça aktif bir bölge olan Adana ve
çevresinde; tarihsel deprem katalogları incelendiğinde, dünyada meydana gelmiş
depremlerin yıkıcı ve en fazla can alıcı olanların önemli bir kısmının meydana geldiği görülür.
Meydana gelen bu depremler sonucunda büyük can kayıpları olmuş, birçok şehir yıkılmış ve
nehirler yatak değiştirmiştir. Bölgedeki sismik aktivitenin yüksek oluşu, bu bölgedeki tektonik
hareketlerin günümüzde de devam ettiğini göstermektedir. Bölgemizde meydana gelen
depremlerin oluş zamanları ve yapmış oldukları tahribatlar tablo 35’ de verilmiştir.
Tablo 34 Adana’nın Tarihinde Olmuş Büyük Depremler
Sayı
1
2
Tarih
MS 334
517
Yer
Klikya
Anavarza
Magnitüd
7.0
Sayı
5
6
Tarih
1268
1855
Yer
Adana-İçel
Ceyhan
Magnitüd
6.0
3
4
757
803
Misis-Ceyhan
Misis-Ceyhan
7.0
8.0
7
8
1945
1998
Ceyhan
Adana-Ceyhan
6.0
6.3
Kaynak: Adana İl Çevre Durum Raporu,2011
77
Adana ili Tufanbeyli ilçesinde bulunan proje alanı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı
Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’na (1996) göre 4. derece deprem kuşağı içinde yer
almaktadır.
Adana İli Deprem Haritası şekil 19’ da ve proje alanının yer aldığı diri fay haritası Ek24’ de verilmiştir.
Şekil 19 Adana İli Deprem Haritası
14.07.2007 tarih ve 26582 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan
“Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik” ve 03.05.2007 tarih ve 26511
sayılı resmi gazetede yayımlanmış ve yürürlüğe girmiş olan “Deprem Bölgelerinde
Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelikte
belirtilen hususlara titizlikle uyulacaktır.
78
e) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında jeolojik etkiler ve
Proje kapsamında yapılacak yapılar için Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın (Afet
İşleri Genel Müdürlüğü) 19.08.2008 tarih ve 10337 sayılı Genelgesi ve 11.11.2008 gün ve
13171 sayılı makam oluru doğrultusunda hazırlatılacak imar planına esas jeolojik/jeoteknik
etüt raporlarının 04.07.2011 tarih ve 644 sayılı Çevre Ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat Ve
Hazırlatılacak olan jeolojik/jeoteknik etüt raporu doğrultusunda gerekli önlemler
alınacaktır.
4.4. Hidrojeolojik Özellikler
a) Bölgesel Hidrojeolojik Özellikler
Adana ili genel olarak doğudan ve güneybatıdan, kuzeye doğru 14 m kottan
başlayarak 160 m kotlarına yükselen bir topografyaya sahiptir. Kent kurulduğundan bu yana
içme kullanma suyu gereksinimi yeraltısu kaynaklarından sağlanmakta olup; içme-kullanma
amaçlı açılan sondaj kuyuları 20-40 m arası tecrit edilmektedir. Doğu, batı, güney yerleşim
alanı, sınırlarından başlayarak kuzeyde 50 m kot çizgisine kadar zengin yeraltısu
potansiyeli vardır. Kuzeye gidildikçe su rezervi azalmaktadır.
Bu nedenle şehre verilmekte olan içme suyu için açılmış olan kuyuların derinlikleri
50-150 m arasındadır ve sayıları 36 adettir. Yerleşim alanı içinde bulunan endüstriyel
kuruluşlar kullanma suyu gereksinimlerini kendi olanakları ile açtırdıkları derin kuyulardan
sağlanmaktadırlar.32
32
79
Tablo 35 2011 Yılı Su Bilançosu
İl
İlçe
ADANA
Seyhan
Yüreğir
Karataş
Ceyhan
Yumurtalık
Pozantı
Karaisalı
İmamoğlu
Kozan
TufanbeyliFeke
Çukurova
Sarıçam
Aladağ
Toplam:
Sulama Suyu
Kuyu
Tahsis
Adedi
(Ton/Yıl)
35
186.712
22
202.804
14
125.280
36
367.200
2
5.400
6
6.480
6
47.520
22
185.760
30
149.040
İçme Suyu
Kuyu
Tahsis
Adedi (Ton/Yı)
1
2.880
3
12.600
2
96.120
1
8.640
3
186.840
Sanayi Suyu
Kuyu
Tahsis
Adedi
(Ton/Yıl)
33
1.508.624
14
428.640
1
21.600
4
260.928
1
2.880
TOPLAM
Kuyu
Tahsis
Adedi
(Ton/Yıl)
69
1.698.216
36
631.444
18
159.480
42
724.248
2
5.400
6
6.480
6
47.520
23
194.400
34
338.760
1
1.080
-
-
-
-
1
1.080
5
52
2
233
28.995
170.408
1.512
1.478.191
3
1
14
20.880
1.051
329.011
1
7
61
12.960
119.760
2.355.392
6
62
3
308
41.955
311.048
2.563
4.162.594
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 1989 yılı Eylül ayında Adana-Tufanbeyli Ovası
Hidrojeoloji Etüt Ara Raporu hazırlanmıştır. Bu rapora göre,
Tufanbeyli havzasında en önemli akiferler küçük cep ovaları oluşturan alüvyon, JuraKretase kireçtaşı-dolomitik kireçtaşı, Permiyen kuvarsit bantli kireçtaşı, Orta Devoniyen
kireçtaşıdır.
Havzadaki önemli kaynaklar Permiyen kireçtaşı ile Orta Devoniyen kireçtaşından
çıkmaktadır. Ayrıca Eosen sonu sıkışma tektoniği sonucu gelişen fayların etkisiyle oluşan
kaynaklar vardır. Ovadaki kaynakların debisi 1-664 lt/sn arasında değişmektedir.
Havzanın kuzeyi ve kuzeybatısı ise orta Torosların doğu kısmını oluşturan,
yükseklikleri 3000 metreye yaklaşan ve otokton birimlere bindirmeli olarak bulunan, alloktan
kireçtaşı ile Jura-Kretase yaşlı kireçtaşı ile kaplıdır. Yılın büyük bir kısmında yüksek zirveleri
karla örtülü olan söz konusu birimlerdeki yüzeysel drenaj sistemleri, her ne kadar havza
içindeyse de, birimlerin litolojik özellikleri ve üzerinde gelişen erime yapılarıyla yüzeysel
drenajdan farklı bir yeraltı drenaj sistemi meydana getirmiş olabilirler. Birimlerin eğimleri
havza dışına doğrudur. Dolayısıyla beslenme alanlarını oluşturan söz konusu birimlerin
boşalımlarını havza dışına yapma olasılığı yüksektir.
Havzada önemli boşalıma sahip kaynaklar vardır. Bu kaynakların bir kısmına kaptaj
yapılarak içme ve sulama amaçlı kullanılmakta, kaynakların önemli bir kısmı ise hiçbir
kullanım olmadan Sarız deresine boşalmaktadır.
80
b) Proje Sahasının Hidrojeolojisi
Bölgedeki ana akiferler ve akifüjler yüzeyden derine doğru şöyle sıralanmaktadır:
Kuvaterner Alüvyon
Bu birim, Sarız Irmağı yatağının etrafında yer almaktadır. Kalınlığı, 5-10 m
arasındadır. Malzeme, kaba çakıllardan oluşmaktadır. Sahanın orta bölümünde açılan BH11
sondajı, bu alüvyon yatağın nispeten ince bir kısmında bulunmaktadır. Sondajda 1.90 m üst
kil ve 3.10 m kalınlığında kum katmanları tespit edilmiştir. Tipik çakıl tabakası burada
görülmemiştir. Alüvyon yatak tamamen geçirgendir. Elektriksel dirence göre, geçirgenlik,
8.64 m/gün ve 43.2 m/gün arasında bulunmaktadır.
Neojen Detritik Örtü
Detritik Örtüyle, sadece Kuzeybatı bölümünde karşılaşılabilmektedir. Yaklaşık 40 m
derinliğe sahiptir. Çakıl, kum ve kil karışımlarından meydana gelmektedir. Bu temelde
geçirgen kaya formasyonu olmakla birlikte geçirgenliği zayıftır. Bu birimin üst yarısı daha
geçirgen bir yapıya sahiptir ve geçirgenlik yaklaşık 0.23 m/gün - 0.88 m/gün arasındadır;
ancak düşük su içeriği ile kuru durumdadır. Alt bölüm ise, zayıf geçirgenliğe sahip ince
parçalı malzemelerinden oluşan silt formasyonudur ve geçirgenlik sadece 0.006 m/gün 0.011 m/gün arasındadır.”
Neojen Örtü
Sahanın tamamında bu birimle karşılaşılmaktadır ve kalınlığı 70-130 m arasında
değişmektedir. İnce taneli çakıllı, milli sert kilden oluşmaktadır. Neredeyse geçirmez
durumdadır. Fakat bazı ince kum ya da mil taşı ara katmanı bulunan bölgelerde sınırlı
geçirgenliği bulunmaktadır. Geçirgenlik yaklaşık 0.1 m/gün ‘dür. Geçirimli kısımların dağılımı
bu tabakada çok ince olup azami kalınlık sadece 5.00 m’dir.
Neojen Coaliferous Örtü
Bu tali birim coaliferous kilden meydana gelmekte olup tamamen geçirimsizdir.
Neojen Ghyttia Ara Örtüsü
Bu alt birime, kalınlıkları minimum 32 m olan orta ve güney bölgelerde
rastlanmaktadır. Ghyttia malzemesi, çok yüksek gözenekliliği ve rutubetli içeriği ile
bilinmektedir. Fakat sahip olduğu hidrolik iletkenliği ve geçirgenliği milli ince kum kadar küçük
olmaktadır. Ortalama geçirgenlik, yaklaşık k = 0.01 m/gün - 0.05 m/gün olarak verilmektedir.
Ortalama iletkenlik T = 0.2 m2/gün - 1.0 m2/gün olarak alınabilir.
Neojen Dip Kili
Bu tali birim, özellikle orta ve güney sektörlerde meydana gelmekte ve az ghyttia, kum
ve çakıllı kil ara tabakasına sahip kil tabakalarından oluşmaktadır. Bunun hidrolik
özelliklerinin, örtüyle aynı olduğu kabul edilebilir.
81
Neojen Taban Konglomerası
Kaba taneli malzeme ve özellikle de çakıllardan meydana gelmektedir. Fakat sahip
olduğu killi matris geçirgenliğini büyük ölçüde azaltmaktadır. Geniş ölçüde kömür sahası
yakınında gelişmiştir ve akifüj olarak kabul edilebilir. İletkenlik, 0.0025 m/gün ile 0.004 m/gün
arasında değişmektedir.
Mezozoik Karstik Kireçtaşı Akiferi
Sarız Irmağının membasında ve mansabında yüzlek vermektedir. Kömür sahasında
kömür damarları altında dağınık durumdadır. Kömür damarları ile bu akifer arasında bir akifüj
bulunmaktadır. Açık işletme madenciliği üzerinde az etkiye sahiptir.
Maden ocağında üç akifer grubu bulunmaktadır. Bunlar yukarı akifer grupları, orta
akifer grupları ve aşağı akifer grupları olmaktadır. Üç akifer grubu kömür damarları, çamur
taşı ve kil ile ayrılmaktadır. Susuzlaştırma işlemi üst akifer gruplarında yapılacaktır. (Bkz.
Bölüm 4.4.f)
Yukarıdan aşağıya doğru, yukarı akifer grubu, Kuvaterner kum taşı, milli taş akiferleri,
Kuvaterner konglomera akiferleri ve yukarı Permiyen akiferi olarak sınıflandırılabilir. Hidrolik
bağlantı etkileşimleri üç akifer arasında bulunmaktadır.
Kuvarterner kum taşı, milli taş akiferleri
Bu akifer başlıca kum, milli taş ve çakıldan meydana gelmektedir. Kalınlık 2 m ila 12
m olmaktadır. Geçirgenlik ise 1 m/gün ila 84 m/gün arasındadır. Bu akifer, su açısından
zengin kuvvetli akifer olmaktadır.
Kuvarterner konglomera akiferler
Bu akifer başlıca detritik çöküntü kaya birimlerinden meydana gelmektedir.
Geçirgenlik ise, 1 m/gün ila 20 m/gün arasında bulunmaktadır. Bu, orta su zenginliğine sahip
akiferdir.
Yukarı Permiyen akifer
Bu akifer, kömür damarlarının döşemesinden çok uzakta derinde gömülü
bulunmaktadır. Her hangi bir su baskını tehdidi olmadığı için, göz önünde tutulmayacaktır.
Kömür ocağında önceki yıllarda açılmış sondajların yerlerini gösteren jeoloji ve sondaj
lokasyon haritası Ek-22’ de verilmiştir. Söz konu harita üzerinde gösterilen Demir Export
tarafından açılan sondajlarda yapılan su ölçümleri Ek-23’ de verilmiştir.
c)
Yüzeysel su kaynaklarının hidrojeolojik özellikleri,
Yüzey akışı, sahayı kuzeydoğu köşesinden güneybatı köşesine geçen Sarız Irmağı
ile kontrol edilmektedir. Yıllık ortalama akış oranı 4.72 m3/sn’dir. Azami kaydedilen anlık akış
27.2 m3/sn olarak verilmektedir. Genel olarak, Haziran - Ağustos yağışlı mevsim; Ekim -
82
Ocak ise, kuru mevsimdir. Her iki dönemde de ırmak ile ırmağın membasında ve
mansabında bulunan karstik akifer birbirlerini beslerler.
d) Yeraltı Suyu Kaynaklarının Mevcut durumu ve Planlanan Kullanımı
Proje kapsamında kömür susuzlaştırması yapılması planlanmaktadır. Susuzlaştırma
planı ile tahliye edilen su; çalışma alanlarında oluşacak tozun engellenmesi için
spreylemede, Kırma Eleme Yıkama Tesisinin yıkama ünitesinde, TEYO Tufanbeyli Enerji
Santrali Projesi kapsamında kullanma suyu olarak kullanılacaktır.
Proje sahasına en yakın yerleşim yerleri doğudaki Taşpınar köyü ve batıdaki Pınarlar
Köyüdür. Proje yerinin Taşpınar Köyünün içme suyu kaynağına mesafesi 550 m, Pınarlar
Köyü içme suyu kaynağına mesafesi ise 290 m’dir.
e) Proje Sahasının Hidrojeokimyası
DSİ Genel Müdürlüğü tarafından 1989 yılı Eylül ayında hazırlanan Adana-Tufanbeyli
Ovası Hidrojeoloji Etüt Ara Raporu’na göre havzadaki akarsular, kaynaklar ve sondaj
sularının içme ve sulama yönünden kalite problemi yoktur. Sanayi kullanımı yönünden, boru
ve filtreler üzerinde “kireçlendirici” özelliktedir.
f) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrojeolojik etkiler ve
Proje yerinin ana akiferi olan Kuvarterner alüvyon Sarız Irmağı tarafından beslendiği
için kömür ocağının önceden susuzlaştırılması gerekmektedir. Proje sahasının batısında bir
dizi susuzlaştırma sondajı açılacak ve boru hattı kurulacaktır. Susuzlaştırma sondajları 90 m
aralıklarla açılacak, derinliği 24 m, çapı ise 700 mm olacaktır. Tam üretime ulaşıldığında,
toplam 8 adet susuzlaştırma sondajı açılmış olacaktır. Pompalanan su, boru hattı ile arıtma
tesisine iletilecektir.
Tahliyeden sonra kalan su için, basamaklar üzerinde toplama olukları kurulacaktır.
Toplanan su, proje sahası bitişiğindeki su toplama çukuruna nakledilecek ve sonra proje
sahasındaki tahliye sistemi ile yağmur suyu toplama sistemine sahip susuzlaştırma suyu
arıtma tesisine taşınacaktır. Toplama olukları ile toplanacak olan su; toplam akışın yaklaşık
% 10 ‘u olmaktadır.
Susuzlaştırma mühendisliği yerleşim planı şekil 20’ de gösterilmektedir.
83
Şekil 20 Susuzlaştırma Mühendisliği Yerleşim Planı
Proje sahası yakınlarındaki yer altı suyu akifleri sığ bir derinlikte bulunmaktadır.
Derinliği 5 m – 10 m arasındadır. Susuzlaştırma sondaj yerleri, Sarız Irmağının yakınında
bulunmaktadır. Dolayısıyla yeraltı suyu miktarı dönem dönem değişiklik göstermektedir. Bu
nedenle gerekli olması halinde üretim ve yapım sürecinde yeraltı suyu dinamik gözlem
sistemi kurulacaktır.
Tam üretime ulaşıldığında proje sahasının susuzlaştırılması için açık ocağın bitişiğine
toplama çukuru kazılacak ve dalgıç pompa kullanılacaktır. Toplama çukurunun bitişiğinde,
normal bir yağmur drenaj boru hattı ve fırtına drenaj boru hattı kurulacaktır. Normal yağmur
drenaj boru hattının gömülü derinliği 0.5 m ‘dir. Su, bu boru hattından arıtma tesisine
iletilecektir. Fırtına drenaj boru hattı yere gömülmeyecek, su proje alanının batısında bulunan
Sarız ırmağına götürülecektir.
Tüm bu susuzlaştırma işlemleri ile asit kaya drenajı önlenmeye çalışılacak, asidik
karakter kazanan sular drene edilerek yeraltı ve yüzey sularına karışması engellenerek
arıtılacaktır. Susuzlaştırma planı ile tahliye edilen su 5163 ton/gün olup; çalışma alanlarında
oluşacak tozun engellenmesi için spreylemede, Kırma Eleme Yıkama Tesisinin yıkama
ünitesinde, TEYO Tufanbeyli Enerji Santrali Projesi kapsamında kullanma suyu olarak
kullanılacaktır.
84
Ayrıca proje kapsamında pasa depolama sahasında depolama yapılmadan önce
sızıntı suyu drenaj sistemi yapılması gerekmektedir. En iyi yöntem, pasa depolama
sahasının alt katında kolayca yumuşamayacak olan büyük, iri kaya ve malzemelerin
depolanması olarak düşünülmüştür.
Pasa depolma sahası üzerinde etkisi fazla olmayan düşük yağış miktarı göz önünde
tutularak, depolama işleminden önce, koruma amaçlı olarak depolama sahasının
membasının doğu ve kuzeyinde nehir taşmasına karşı 2 m’ lik geçici bir setin yapılacaktır.
Pasa depolama sahasının tabanına yağmur suyu ve yeraltısuyunun sızmasını
önlemek için, bir miktar geçirmez kil ya da diğer muadil madde son kat ya da eğim üzerine
serilecektir. Bu kil ya da muadil maddelerin, geçirmez bir tabaka oluşturacak biçimde silindir
ile sıkıştırılacak ve üzerine bir kat toprak serilecektir. İşlemin ardından yeşil alan çalışması
yapılacaktır.
Proje kapsamında yapılacak tüm işlemlerde 31.12.2004 Tarih ve 256687 Sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” , 7 Nisan
2012 tarihli ve 28257 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yeraltı Sularının
Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” ve 167 sayılı “Yeraltı
Suları Hakkında Kanun” hükümlerine titizlikle uyulacaktır.
4.5 Hidrolojik Özellikler, ekolojik özellikler ve Akış Oranı Ölçümleri
a) Bölge ve Proje Alanı Hidrolojik Özellikleri
Akarsular:
Seyhan Nehri, Ceyhan Nehri, Çakıt Çayı, Eğlence Deresi, Körkün Çayı ve Üçürge
Deresi, Adana‟nın önemli akarsularını oluşturmaktadır. Bu akarsuların karakteristikleri tablo
37’ de verilmiştir.33
Tablo 36 Adana İli Sınırları İçerisindeki Akarsular
33
85
Seyhan Nehri : Akdeniz Bölgesinde, Adana’ dan geçerek Akdeniz’ e dökülen
Seyhan Nehrinin uzunluğu 560 km olup yağış alanı 20100 km2’ dir. Seyhan Nehri, İç
Anadolu’ nun doğu kesiminde Uzunyayla yöresinden doğan “Zamantı Irmağı” (uzunluğu
317 km) ile bunun doğusunda Doğu Anadolu sınırları üzerinden doğan “Göksu” nun
(uzunluğu 198 km) birleşmesiyle meydana gelir. Seyhan Nehri’ nin Adana il sınırları
içerisinde Seyhan ve Çatalan Barajları inşa edilmiştir. Seyhan Barajı 1956 yılında
işletmeye açılmış olup, sulama,enerji ve taşkın önleme amaçlıdır. Enerji, taşkın önleme ve
Adana İli içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılayan Çatalan Barajı 1997 yılında işletmeye
açılmıştır. Seyhan Nehrine sırasıyla Eğlence, Körkün, Üçürge ve Çakıt dereleri katılır.
Adana İli içinden geçen Seyhan Nehri, ova içinde Güneybatıya yönelerek ve birçok
menderesler çizerek Tarsus (Berdan) Çayının denize döküldüğü noktanın 3 km kadar
doğusunda Akdeniz’ e dökülür. Su ürünleri üretim ve avcılığına elverişlidir.
Ceyhan Nehri: Ceyhan Nehri Binboğa dağlarından doğar. Güneye akarak Göksun
yakınında Üstüngelen Deresi ve batıdan akan Tokat Suyu ile birleşir. Buradan doğuya
doğru akan Göksun Irmağı, Söğütlü Suyu ile birleşerek Ceyhan Irmağı’ nı oluşturur. 20670
km yağış alanına sahip olan Ceyhan Nehri 500 km uzunluğundadır. Kahramanmaraş ili
sınırlarında Aksu Çayı Ceyhan Nehrine katılır, daha sonra Aslantaş Barajı menbaında
Keşişsuyu, Andırın Çayı ve Sabunsuyu kolları katılır. Aslantaş Barajı mansabında ise
Hamis, Karaçay, Savrun, Kesiksuyu, Sumbas, Çeperce ve Handeresi kolları Ceyhan
Nehrine katılırlar. Ceyhan İlçesi ve Misis’ den geçerek Yumurtalık Körfezi’ nin batısından
Akdeniz’ e dökülür. Ceyhan Nehri üzerinde Menzelet, Sır, Berke, Aslantaş Barajları inşa
edilmiştir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elverişlidir.
Çakıt Çayı: Çakıt Çayı’ nın ilk doğduğu yer Ulukışla’ nın arkasındaki dağlardır. Bu
mevkide adı Porsuk Çayı olarak bilinir. Alihoca civarında Killik Deresi katılır. Fakat Porsuk
Çayını besleyen asıl kol, soldan katılan ve yağış alanı büyük olan Kırgeçit Deresi’ dir. Daha
aşağılarda Çakıt Suyu’ nu sürekli verimli tutan bir kaynak suyu olan Şekerpınarı Suyu katılır
ve bu noktadan itibaren ırmak, Çakıt Suyu adını alır. Bu noktaya kadar vadi çok engebeli
değilken buradan itibaren vadinin karakteri değişir, sarplaşır, derinleşir ve daralır. Arapali
Köyüne kadar engebeli karakterdeki Çakıt Vadisinden akan 162 km uzunluğundaki Çakıt
Suyu, Seyhan Baraj Gölüne dökülür. Su sporlarına uygun özelliklere sahip olan Çakıt Çayı
ülke turizmi açısından önemli bir potansiyele sahiptir. 34
Eğlence Deresi: Eğlence Deresi 3000-3500 m kotlarında çeşitli küçük kollar olarak
doğmakta ve iki ana kol olan Eğni ve Aksu Derelerini oluşturarak güney yönünde
akmaktadır. Çönekli Mahallesinin güneydoğusunda Kabaktaş Tepesi Mevkiinde birleşen iki
dere buradan itibaren Eğlence Çayı ismini almakta ve Çatalan yakınlarına kadar bu isimle
akmaktadır. Çatalan Baraj Gölüne dökülen Eğlence Deresi 87 km uzunluğundadır. Su
ürünleri üretim ve avcılığına elverişlidir.
Körkün Çayı: Körkün Çayı ilk kaynaklarını Aladağ’ ın batı eteklerinden alır.
Başlangıçta Üçkapılı Dere ve Ecemiş Deresini oluşturarak güney yönünde akarken
Mahmatlı mevkiinde birleşmektedirler. Bu iki derenin birleşimiyle yine Ecemiş deresi adı
34
86
altında akışına devem eden dere Kamışlı mevkiine kadar birçok yan kolla birleşerek
büyümekte ve bu noktadan itibaren Körkün Çayı adıyla akmaktadır. Seyhan Baraj Gölüne
katılan Körkün Çayı’ nın uzunluğu 157 km’ dir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elverişlidir.
Üçürge Çayı: Sügeç Dağı eteklerinden doğan Üçürge Çayı 60 km uzunluğundadır.
Üzerinde sulama amaçlı Nergizlik Barajı 1995 yılında inşa edilip işletmeye açılmıştır. Yıllık
ortalama debisi 1 m3/s ‘ dir. Su ürünleri üretim ve avcılığına elverişlidir.
Seyhan Havzası
Seyhan Havzası, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinin doğusunda, Doğu Anadolu
bölgesinin batısında, 36° 30‟ ile 39° 15‟ kuzey enlemleri ve 34° 45‟ ile 37° 00‟ doğu
boylamları arasında yer almaktadır. Havza 20.731 km² lik bir alanı kaplamaktadır. Havzanın
çok büyük bir bölümü Adana ve Kayseri illeri sınırları içinde kalmaktadır. Sivas,
Kahramanmaraş ve Niğde illerinin çok küçük bir bölümü de havza içine girmektedir. Seyhan
Havzası, kuzeyde Tecer Dağları (l600 m), doğuda Tahtalı Dağları (3075 m), batıda
Melendiz ve Bolkar Dağları (3524 m) ile sınırlanmaktadır. Önemli büyüklükte bir göl
oluşumunun gözlenmediği havzada Seyhan Barajı ve Çatalan Barajı Gölleri başlıca yapay
göllerdir. Toprak örtüsü çoğunlukla engebeli yerey, kızıl Akdeniz, kızıl veya kahverengi
orman ve alüvyon topraklarından oluşur.
Seyhan Havzası, Yukarı ve Aşağı Seyhan Havzaları şeklinde iki kısımda
incelenebilir. Bu havzaların sınırları Zamantı Irmağı üzerindeki Göktaş Barajı ile Göksu
Irmağı üzerindeki Berke Barajı ve “Köprü” mevkii arasından geçmektedir. Bu sınırın kotları
Zamantı ana kolu üzerinde 490 m, Göksu ana kolu üzerinde 525 metredir.
Yukarı Seyhan Havzası yer şekilleri yönünden genelde dağlık bir görünüme
sahiptir. Tahtalı Dağları havzayı güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda kesmektedir. Yağış
alanı içindeki en büyük düzlükler kuzeydeki Uzunyayla ile batıdaki 1500 m. Yükseltideki
düzlüklerdir. Bunun dışında Zamantı ve Göksu’ nun aktığı vadiler boyunca yer yer
düzlüklere rastlanmaktadır. Havzadaki iki ana akarsu Zamantı ve Göksu ırmaklarıdır.
Doğduğu kaynaktan Göksu ile birleştiği “Kavşak” noktasına kadar Zamantı‟nın uzunluğu
306 km ve yağış alanı 8.748 km², Göksu‟nun uzunluğu 199 km, yağış alanı ise 4.300 km²
dir. Seyhan Nehri’ nin denize döküldüğü yerde sıfır kotuna inen, kuzeyde ise Toros
Dağları‟nın 3. 500 metrelik yükseltilerine kadar uzanan engebeli yer şekillerinden oluşan
havza, Aşağı Seyhan Havzası olarak adlandırılır.
Havzadaki en büyük ova Seyhan Barajı’ nın mansabından başlayan ve Akdeniz’ e
kadar uzanan Aşağı Adana Ovasıdır. Ana akarsu olan Seyhan Nehri, Yukarı Seyhan
Havzası‟nın sularını toplayan Göksu ve Zamantı kollarının birleşmesinden oluşur. Seyhan
Nehrinin ana kol uzunluğu 495 km olup, Zamantı ve Göksu kollarının birleşme noktasından
Akdeniz’ e kadar olan uzunluğu ise 191 kilometredir. Zamantı ve Göksu Irmakları’ nın
birleşme noktasından Seyhan Barajı’ na kadar, Seyhan Nehrine karışan önemli kollar ise
Doğançay, Eğlence, Körkün ve Çakıt dereleridir.
87
Seyhan Baraj yerinde toplam yağış alanı 19.000 km² olan Seyhan Nehri’ nin yıllık
akımı 8 km ³ dür. 35
Ceyhan Havzası
Havza yüksek arazileri orman ve otlak örtüsü altındadır. Yağış, Göksun’ un
güneyinde kalan kesimde 600 milimetrenin üzerindedir. Kozan’ dan kuzey-doğuya uzanan
sırtlarda 1000 mm ve daha yüksektir. Yüksek yağış ve dik eğim koşullarında, örtüye
rağmen, yüzel akış yüksektir. Akarsuların en yüksek ve en düşük akışları oldukça farklı ve
yataklar eğimlidir. Bunların sonucu rejimler düzensizdir. Ana akarsu olan Ceyhan Irmağı,
2000 metre yükseltiden başlar. 460 km.lik akış uzunluğu içinde 0 metreye iner. Buna göre
akış yatağı % 0.43 eğimlidir. Orta ve yukarı çığırda bu % 1‟i geçer. Arslantaş’ ta ortalama
akış 301 m³/sn’ dir. En düşük akış 56 m³/sn, en yüksek akış ise 1960 m³/sn’ dir. Çok
sayıdaki kollarıyla bütün havzanın suyunu toplayan ırmak, Yumurtalık-Karataş arasında
İskenderun Körfezi’ ne dökülür. Binboğa Dağları’ nın suyunu toplayan Kömür Deresi
(ortalama akış 3.314 m³/sn) güneye doğru akarak Göksun yakınında güneyden gelen
Üstüngelen Deresi ve batıdan gelen Tokat Suyu ile birleşir. Buradan doğuya akan Göksun
ırmağı, Söğütlü Suyu ile birleşerek Ceyhan Irmağı’ nı oluşturur. Ortalama akışı 13.276
m³/sn’ dir.
En düşük ve en yüksek akışlar 0.106 ve 179 m³/sn’ dir. Söğütlü Suyu, Elbistan’ ın
kuzey ve doğusunun sularını toplar. Ortalama, en düşük ve en yüksek akışları, sırasıyla
5.406, 0.280 ve 245 m3/sn dir. 0.654 m³/sn akışlı Sarsap Deresi de Söğütlü Suyu’ na katılır.
Elbistan– Afşin arasında, yine Söğütlüyle birleşen Hurma Suyu, havzanın kuzey köşesinin
sularını toplayan Hurman, Çeşirlik ve Çatağın derelerini alır. Kuş kayasında ortalama, en
düşük ve en yüksek akışları 8.372, 2.68 ve 290 m³/sn dir. Göksun, Hurma ve Söğütlü
kollarını alan Ceyhan Irmağı, güneye doğru akar. Maraş’a kadar doğudan Nargile, Çokum,
Bertiz, batıdan Kavurma, Hanas, Kayaözü derelerini alır. Ormanlık yüksek araziden çıkan
bu derelerin akışları yüksektir. Kahramanmaraş’ ın doğu ve güneyinin sularını toplayan
Aksu, Çeçeli Köyü kuzeyinde Ceyhan’ a katılır. Ortalama akışı 40.070 m³/sn dir. En düşük
akış 1.40, en yüksek akış 496 m³/sn’ dir. Kahramanmaraş - Tecirli arasındaki yağışlı
kesimin suları birçok küçük derelerle Ceyhan’ a boşalır. Bunların en önemlileri Haruniye’
den gelen Sabun Suyu (ortalama akış 3.910 m³/sn), Bahçe’ den gelen Hamis (ortalama
akış 3.693 m³/sn), Yarpuz ve batıdan gelen Gürsulu, Keşiş dereleridir. Tecirli’ den sonra
aluvyal ovaya inen ırmak, burada geniş menderesler çizer. Ovada, kuzeyden gelen Savrun,
Kesiksuyu, Sumbas, Çeperce, Handeresi kollarını alır. Bunlar birleşerek daha az sayıda
kollar halinde ırmağa katılır. Ceyhan Nehri’ nin denize dökülmeden önce tarihi Misis
Köprüsü civarındaki ortalama debisi 202 m³/sn, en düşük debisi 3.200 m³/sn, en büyük
debisi ise 2481 m³/sn’ dir.36
Göller, Göletler ve Rezervuarlar
Adana’ da bulunan başlıca göller; Yumurtalık Lagünleri, Akyatan Gölü, Ağyatan
Gölü ve Seyhan Baraj Gölü olup, Seyhan Havzası yukarı bölümlerinde kayda değer bir göl
35
36
88
bulunmamaktadır. Yalnız Aladağ üzerinde Yedigöller ve Dipsiz Göl ile Ulukışla civarında
Çiğli ve Karagöl gibi küçük göller vardır.37
Proje alanının 200 m batısında Sarız Irmağı bulunmaktadır. Yüzey akışı, sahayı
kuzeydoğu köşesinden güneybatı köşesine geçen Sarız Irmağı tarafından kontrol
edilmektedir. Yıllık ortalama debi, 4.72 m3/sn olmaktadır. Azami kaydedilen anlık debi, 27.2
m3/sn olarak verilmektedir. Genel olarak, Haziran ila Ağustos yağışlı mevsim olmaktadır;
Ekim ila Ocak ise, kuru mevsimdir. Nehir, her ikisini de nehrin membasında ve mansabında
bulunan karstik akifer ile besleyecektir.38
Ayrıca proje kapsamında olan depolama alanları içerisinden Höbelli Deresi,
Büyükkuru Deresi, Kürtkayapınar Deresi ve bu derenin kolları olan bazı mevsimsel akışlı
kuru dereler bulunmaktadır. Kırma Eleme Yıkama Tesisi sahasının güneyinde ise yine
mevsimsel akışlı Halkaçayır Deresi bulunmaktadır. Kömür Ocağı ÇED İzin Alanı içerisinde
Höbelli Deresi, Kürtkayapınar Deresi, Değirmen Dere ve buna bağlı mevsimsel olarak akışa
geçen dere yatakları, ayrıca vatandaşlar tarafından yapılmış halk sulamaları bulunmaktadır.
Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde doğal göl bulunmamaktadır.
b) Akımlar
Proje alanına en yakın su kaynağı proje alanının batısında bulunan Sarız Irmağı’ dır.
DSİ Etüt Plan Dairesi Başkanlığı Rasatlar Şube Müdürlüğü’ nden alınan D18A032 numaralı
Sarız Deresi Şarköy AGİ’ dan alınan akım verilerine göre son 10 yıla ait ortalama akımlar
hesaplanarak tablo 38’ de, akım grafiği şekil 21’ de verilmiştir.
Tablo 37 Şarköy AGİ Son 10 Yıllık Ortalama Akım Verileri
SON 10 YILLIK ORTALAMA AKIMLAR
İSTASYON İSMİ
SARIZ D. ŞARKÖY
YAĞIŞ ALANI
752.4 km2
İSTASYON NO
D18A032
RAKIM
1400 m
BÖLGE
VI.
AÇILIŞ TARİHİ
İL VE İLÇE
ADANA Tufanbeyli
RASAT TÜRÜ
YIL
BÖLGE MÜDÜRLÜGÜ ADANA
DEBİ(m 3/sn)
01.11.1988
ENLEM-BOYLAM
36°19'26" D-38°19'54" K
YIL
2002-2011
EKİ
KAS
ARA
OCA
ŞUB
MAR
NİS
MAY
HAZ
TEM
AĞU
EYL
ORTALAMA
2,42
1,94
1,86
1,49
1,85
1,25
1,57
2,34
2,17
1,88
2,58
2,31
1,88
2,23
2,51
1,93
1,64
2,51
1,99
2,18
1,95
2,40
2,12
2,24
1,93
1,82
1,49
2,39
2,08
2,05
2,31
3,00
1,70
1,80
1,70
2,63
1,50
3,99
2,04
2,30
2,51
3,27
3,78
1,98
1,92
2,63
4,65
7,14
3,32
3,46
7,55
16,22
17,86
14,54
2,65
9,61
11,39
11,43
8,42
11,08
14,67
10,06
14,70
10,18
2,39
6,01
14,28
8,03
9,60
9,99
5,96
6,23
8,83
4,74
2,16
3,29
11,30
6,06
7,92
6,28
4,09
3,19
4,21
2,31
1,40
1,96
4,88
3,99
4,59
3,40
2,10
2,12
2,16
1,78
1,11
1,19
3,10
1,58
2,20
1,93
1,48
1,95
1,79
1,64
1,22
1,19
1,80
1,16
1,45
1,52
1,84
1,85
1,62
1,60
1,04
1,32
2,60
1,46
1,55
1,65
4,12
4,55
5,21
3,88
1,82
2,90
5,02
4,34
3,94
3,98
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
ORTALAMA
37
Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China National General Machinery
38
89
Şekil 21 Sarız Irmağı Akım Grafiği
Proje kapsmında DSİ Etüt Plan Dairesi Başkanlığı Rasatlar Şube Müdürlüğü’ nden
alınan D18A032 numaralı Sarız Deresi Şarköy AGİ uzun yıllar (1989-2011) aylık akım
değerleri Ek-14’ te verilmiştir.
c) Yüzeysel Su Kaynaklarının Hidrokimyasal Özellikleri
Proje kapsamında en yakın yüzeysel su kaynağı olan Sarız Irmağı’ ndan alınan
numuneler ile 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe
giren ‘’Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği’’ Ek-5’ te yer alan ‘’Tablo 5: Kıtaiçi
Yüzeysel Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri’’ ne göre belirlenmesi amacıyla
analiz yaptırılmıştır. Sarız Irmağı analiz sonuçları Ek-15’ te verilmiştir. Ayrıca proje
kapsamında Sarız Irmağı 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak
yürürlüğe giren ‘’Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği’’ hükümlerine göre faaliyet
sırasında oluşabilecek biyolojik, kimyasal ve hidromorfolojik etkilerden korunacaktır.
d) Projenin göl, baraj, gölet, akarsu ve diğer sulak alanlara göre konumu
Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde doğal göl bulunmamaktadır. Ancak Adana
ilinde bulunan başlıca göller; Yumurtalık Lagünleri, Akyatan Gölü, Ağyatan Gölü ve Seyhan
Baraj Gölü olup, Yumurtalık Lagünü proje alanı güneyinde yaklaşık 183 km mesafede,
Seyhan Baraj Gölü yine proje alanı güneyinde yaklaşık 152 km mesafede, Akyatan Gölü
proje alanı güneybatısında yaklaşık 205 km mesafede ve Ağyatan Gölü proje alanı
güneybatısında yaklaşık 203 km mesafede bulunmaktadır.
90
Önceki başlıklarda belirtildiği üzere proje alanının 200 m batısında Sarız Irmağı
bulunmaktadır. Ayrıca depolama alanları içerisinden Höbelli Deresi, Büyükkuru Deresi,
Kürtkayapınar Deresi ve bu derenin kolları olan bazı mevsimsel akışlı kuru dereler
bulunmaktadır. Kırma Eleme Yıkama Tesisi sahasının güneyinde ise yine mevsimsel akışlı
Halkaçayır Deresi bulunmaktadır. Kömür Ocağı ÇED İzin Alanı içerisinde Höbelli Deresi,
Kürtkayapınar Deresi, Değirmen Dere ve buna bağlı mevsimsel olarak akışa geçen dere
yatakları, ayrıca vatandaşlar tarafından yapılmış halk sulamaları bulunmaktadır. Ayrıca
proje alanına 550 m mesafede Taşpınar Köyü içme suyu kaynağı ve 290 m mesafede
Pınarlar Köyü içme suyu kaynağı bulunmaktadır.
e) Yüzeysel su kaynaklarının mevcut ve planlanan kullanımı (içme, kullanma,
sulama suyu, su ürünleri istihsali, ulaşım, turizm, elektrik üretimi, diğer
kullanımlar),
Adana ili sınırları içerisindeki akarsular ve özellikleri Tablo 36’ de verilmiş olup,
ayrıca Seyhan Barajı; sulama-taşkın-enerji amaçlı, Çatalan Barajı ise sulama-taşkın-enerjiiçme suyu amaçlı kullanılmaktadır. Bununla birlikte Sarız Irmağı Çatalan Baraj Havzası’ nı
besleyen kollardan biri olup Sarız Irmağı ve Sarız Irmağı’ nın kolları olan dereler köylerin
içme suyu ve sulama suyu için kullanılmaktadır.
f) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında hidrolojik etkiler ve
Proje kapsamında bitkisel toprak, dekapaj işlemi ve kömür üretimi söz konusu
olacaktır. Kömür üretimi tamamlandıktan sonra arazinin rehabilitasyonu yapılacaktır. Üretim
tamamlandığı kısımlar geçici olarak depolanan bitkisel toprak ve dekapaj ile doldurularak
eski haline getirilecektir. Arazi hazırlık aşamasında ortaya çıkan hafriyat belirlenen stok
alanlarından başka yere depolanmayacak ve proje alanına en yakın su kaynağı olan Sarız
Irmağı kesinlikle hafriyat veya bitkisel toprak dökülmeyecektir.
Ayrıca depolama alanları içerisinde Höbelli Deresi, Büyükkuru Deresi, Kürtkayapınar
Deresi ve bu derenin kolları olan bazı mevsimsel akışlı kuru dereler bulunmaktadır. Kömür
Ocağı alanında; doğal dere yatakları korunarak Sarız Irmağı için dere şev üstünden itibaren
sağlı sollu 50 m’ lik, diğer akar dereler için 20 m’ lik, kuru dere yatakları için 10 m’ lik
şeritvari sahalar yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacak, depolama alanları içerisinde Höbelli
Deresi ile Kürtkayapınar Deresi için dere şev üstünden itibaren sağlı sollu 50 m’ lik, kuru
dere yatakları için 20 m’ lik şeritvari sahalar yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacaktır. Proje
kapsamında dere yataklarının doğal akışları değiştirilmeyecektir.
Proje kapsamında patlatma yapılmayacaktır. Dolayısıyla su kaynaklarına,
patlatmadan dolayı vibrasyon etkisi oluşması söz konusu değildir. Ayrıca proje kapsamında
Sarız Irmağı 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe
giren ‘’Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği’’ hükümlerine göre faaliyet sırasında
oluşabilecek biyolojik, kimyasal ve hidromorfolojik etkilerden korunacaktır.
91
Proje sahasına en yakın yüzeysel su kaynağı olan Sarız Irmağı’ nın taşma riskine
karşı set yapılması gerekir.
Söz konusu taşma ihtimaline karşı sete ilişkin hidrolik hesaplama sonuçları ve
mühendislik miktarı, tablo 39’ de gösterilmektedir. Yer üstü suyu geçirmezliği ve drenaj
sistemi yerleşim planı ise şekil 22’ de gösterilmektedir.
Tablo 38 Taşma Riskine Karşı Sete İlişkin Hidrolik Hesaplama Sonuçları ve Mühendislik Miktarı
Adı
1 Sayılı Geçici
Nehir taşmasına
karşı set
Uzunluğu L (m)
1435
Derinlik/
Yükseklik H (m)
Dip ya da Üst
Tarafın Genişliği
b (m)
1,5
2,0
Eğim
(m)
Katsayısı
Memba yüzü 1:2,5
Mansap yüzü1:2,0
Dolgu (m3)
9150
Şekil 22 Drenaj Yerleşim Planı
Ayrıca pasa depolama alanı için de yol ve proje alanının oluşturduğu üçgen bölgede
az miktarda oluşabilecek su birikintisine karşı savunma amaçlı sadece proje sahasının
mansabının kuzeyinde 1.5 m’lik geçici bir Nehir taşmasına karşı set yapılması
planlanmaktadır.
92
Proje kapsamında açık işletme yöntemi ile üretim yapılan alanlarda birikecek
yağmur suları için proje kapsamında yapılacak olan susuzlaştırma işlemi için kurulacak
toplama çukuru bitişiğinde, normal bir yağmur drenaj boru hattı ve fırtına drenaj boru hattı
kurulacaktır. Yağmur suları, susuzlaştırma işleminden elde edilecek suyun arıtılması için
kullanılacak arıtma tesisinde toplanarak üretim yapılan alanların dolması engellenecektir.
Proje kapsamında yapılacak tüm çalışmalarda 09.09.2006 tarih ve 26284 sayılı ‘’
Dere Yatakları ve Taşkınlar Adı İle Yayımlanan 2006/27 Nolu Başbakanlık Genelgesi’’
hükümlerine uyulacaktır.
Ayrıca proje kapsamında 17.10.2012 tarih ve 28444 sayılı Resmi Gazete’ de
yayımlanarak yürülüğe giren ‘’Su Havzalarının Korunması ve Yönetim Planlarının
Hazırlanması Hakkında Yönetmelik’’ hükümlerine uyulacaktır.
4.6. Meteorolojik ve iklimsel özellikler
a) Bölgesel ve Proje Alanı Meteorolojik ve iklimsel özellikler
a) Bölgenin Genel İklim Şartları
Adana’da kuzeyde dağlık kesimde karasal iklim, güney ovalık kesimde ise akdeniz
iklimi yaşanmaktadır. Genelde tipik akdeniz iklimi şartları olan kışın yağışlı ve 10 derecenin
altına düşmeyen bir soğukluk, yazın ise sıcak ve kurak geçmektedir. Kuzeyde yeralan dağ
silsilesi soğuk kuzey rüzgarlarının geçmesine engel olduğu için yazlar çok sıcak
geçmektedir.
Deniz suyu sıcaklığı ortalama 21,2 derece olup, yazın 25-28 derece arasında
değişmektedir. Uzun yıllara dayalı ölçülen en düşük ısı (-7) en yüksek ısı ise 40 derecedir.
Yıllık ortalama nem %67 olup yazın %85’ lere ulaştığı görülmektedir.
Yıllık ortalama bulutlu gün sayısı 37,25, yıllık toplam yağmur miktarı ortalama 593,7
mm ve 328 gün güneşli geçmektedir. Hava açık ve ulaşım için çok uygun şartlar
sağlamaktadır.
Adana Meteoroloji İstasyonu değerlerine göre; hakim rüzgarlar, kış aylarında
1.derecede Kuzey-Kuzeydoğudan, 2.derecede ise Kuzey ve yaz aylarında ise 3.derecede
Güney yönlerinden esmektedir. Yıllık ortalama rüzgar hızı 2,2 m/sn.’dir.
Adana ilinde iki tip iklim görülür. Birinci tip kıyı ve ovalardaki Akdeniz iklimi, ikincisi
yüksek yerlerdeki karasal iklimdir.
Akdeniz ikliminin karakteri yazlar sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı olmasıdır.
Adana ilinin kuzey kısımları yüksek dağlarla çevrilmiş olması dolayısıyla kuzey rüzgarlarına
karşı kapalı oluşu yaz aylarının çok sıcak geçmesine neden olmaktadır. Yağışların yarısı
93
kış aylarında diğer yarısı da ilkbahar ve sonbaharda görülmektedir. Yaz aylarında yaklaşık
2 – 3 ay yağış düşmemektedir. Kar yağışlarına tesadüf edilmez. Ancak uzun seneler içinde
birkaç kez görülen sulu kar toprak yüzünü dahi örtmez. Günlük sıcaklığın 25˚C‟ ye veya bu
derecenin üstüne çıktığı yaz günü sayısı 179 gündür.
Yaz sıcakları umumiyetle Mart ayında başlamakta Kasımda son bulmaktadır.
Adana’da sıcaklığın 30 ˚C yi g eçtiği tropik gün sayısı da 102’ dir. Don olayı da az
görülmektedir.10 yılda bir beklenen en düşük sıcaklık –6.2 ˚C’ dir. Toprak içi sıcaklıklar
sıfırın altına düşmez Adana’da hava açık geçmektedir. Kapalı gün sayısı 49.2’ dir. Ova ve
sahildeki günlük güneşlenme ortalaması 8,6 saattir. En bol güneşlenme Temmuz, en az
Aralık ve Ocak aylarında olmaktadır. Hâkim rüzgar güneybatıdır. Yaz aylarında güney
menşeli rüzgarların hâkim olmasına karşın Kasım, Aralık, Şubat aylarında kuzey menşeli
rüzgarlar esmektedir. Yükselti arttıkça ve daha kuzeye gidildikçe iklim daha serin bir hal alır.
Yağışlarda artar. Saimbeyli’den sonra karasal iklime geçilir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar
soğuk ve yağışlıdır. Yağışlar kışın kar şeklinde, ilkbaharda yağmur şeklindedir.
Meteorolojik ve iklimsel özellikler bölümü, Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü’ nden
alınan, Göksun Meteoroloji İstasyonu uzun yıllar (1970-2011) gözlem kayıtlarından
yararlanılarak oluşturulmuş olup, onaylı meteorolojik veriler ekte verilmiştir. (Bkz.Ek-10).
b) Basınç Dağılımı
Göksun istasyonu uzun yıllar (1970-2011) gözlem kayıtlarına göre bölgede ortalama
basınç yıllık 865,6 hPa, maksimum basınç yıllık 880,4 hPa, minimum basınç yıllık 844,7
hPa ’dır.
Tablo 39 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Basınç Değerleri
AYLAR
Ortalama Basınç
(hPa)
Maksimum Basınç
(hPa)
Minimum Basınç
(hPa)
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
YILLIK
866,4
864,8
864,4
864
865
864,2
862,7
863,8
866,7
868,7
868,7
867,7
865,6
879,7
878,4
877,7
875,7
874,1
872,3
869,9
872,5
876,9
878,4
880,4
880,4
880,4
844,7
845,3
847,1
846,9
853
853,5
855,2
856,6
858,9
855,9
849
844,8
844,7
İstasyon Adı: 17866-Göksun, Denizden Yüksekliği:1344 m, Enlem: 38, Boylam:36
94
890
880
870
860
Ortalama Basınç (hPa)
850
Maksimum Basınç (hPa)
840
Minimum Basınç (hPa)
830
Aralık
Kasım
Ekim
Eylül
Ağustos
Temmuz
Haziran
Mayıs
Nisan
Mart
Şubat
Ocak
820
Şekil 23 1970-2011 Yılları Arası Basınç Dağılımları Grafiği
c) Sıcaklık Dağılımı
1970-2011 yılları arası Göksun Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama sıcaklık 8,9 C’dir. En yüksek sıcaklık 36,8 C ile 2001 yılının Temmuz ayında, en
düşük sıcaklık -33,5 C ile 1991 yılının Şubat ayında ölçülmüştür.
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
YILLIK
Ortalama
Sıcaklık (°C)
Maksimum
Sıcaklık (°C)
Minimum
Sıcaklık (°C)
Şubat
Aylar
Ocak
Tablo 40 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Sıcaklık Değerleri
-4
-2,3
2,9
8,5
13
17,7
21,3
20,7
16,1
10,4
3,9
-1,3
8,9
12,5
15,4
23
27,4
30,4
33
36,8
35,6
33
29,2
22,1
18,6
36,8
-32,6
-33,5
-27,3
-9
-2,3
0,9
2,9
2,7
-3,1
-8,4
-26,4
-28,2
-33,5
95
50
40
30
20
Ortalama Sıcaklık (°C)
10
Maksimum Sıcaklık (°C)
0
Minimum Sıcaklık (°C)
-10
-20
-30
-40
Şekil 24 1970-2011 Yılları Arası Sıcaklık Dağılımları Grafiği
ç) Yağış Dağılımı
Göksun Meteoroloji İstasyonu Uzun yıllar (1970-2011) gözlem kayıtlarına göre yıllık
ortalama toplam yağış miktarı 50,1 mm’dir. Günlük en çok yağış miktarı 85,4 mm ile Mart
ayında ölçülmüştür.
AYLAR
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Yıllık
Tablo 41 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Yağış Değerleri
Ortalama Toplam Yağış Miktarı (mm)
80,1
69,6
73,2
73,4
56,1
18,1
6,9
5,3
12,4
48,3
70,5
87,2
50,1
Günlük Maksimum Yağış Miktarı(mm)
76,6
52,1
85,4
43,7
54,1
31,3
35
14,9
22,5
45,2
55,4
63,3
85,4
96
100
90
80
70
60
Ortalama Toplam Yağış Miktarı
(mm)
50
40
Günlük Maksimum Yağış
Miktarı (mm)
30
20
10
0
Şekil 25 1970-2011 Yılları Arası Yağış Dağılımları Grafiği
ç.1) Standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış miktarı, tekerrür grafikler
Standart zamanlarda ölçülen en yüksek yağış değerleri ve tekerrür grafikleri Ek’ te
verilmektedir (Bkz.Ek-10).
d) Ortalama Nisbi Nem
ortalama bağıl nem % 67,9 ‘dir.
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Tablo 42 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Bağıl Nem Değerleri
YILLIK
Ortalama Nem (%)
78,6
76,8
72,5
69,3
66
58,2
53,8
55,7
60,6
68,7
74,8
79,3
67,9
Minimum Nem (%)
10
22
8
6
9
7
4
2
1
4
3
12
1
97
90
80
70
60
50
40
Ortalama Nem (%)
30
Minimum Nem (%)
20
10
0
Şekil 26 1970-2011 Yılları Arası Bağıl Nem Dağılımı Grafiği
e) Sayılı Günler
1970-2011 yılları arası Göksun Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre yağışın
0,1 mm, ve büyük olduğu günler sayısı yıllık ortalaması 1,8, kar yağışlı günler sayısı yıllık
4,4, kar örtülü günler sayısı yıllık 9,1, sisli günler sayısı yıllık 0,6, dolulu günler sayısı yıllık
0,2 ve kırağılı günler sayısı yıllık 2,9 olarak ölçülmüştür.
Mayıs
Ekim
Kasım
Aralık
Yıllık
9,8
8,9
6
1,6
0,1
0,1
1,8
7,2
4,4
21,9
22,3
10,9
0,6
0
0,1
2,8
14,5
9,1
2,3
1,1
0,3
0,1
0
0
2
0,6
0
0
0,2
0,6
0,9
0,4
7,4
5,3
2,5
0,1
0,1
0,1
0,6
2,4
4,7
4,1
0,1
2,3
98
Eylül
Nisan
Ağustos
Mart
Temmuz
Şubat
Ortalama Kar Yağışlı Günler
Sayısı
Ortalama Kar Örtülü Günler
Sayısı
Ortalama Sisli günler Sayısı
Ortalama Dolulu Günler
Sayısı
Ortalama Kırağılı Günler
Sayısı
Ortalama Orajlı Gün Sayıları
Ocak
AYLAR
Haziran
Tablo 43 1970-2011 Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler
0
0,1
0,1
1
0
0,1
0,1
0
0
1,2
4
2,9
2,1
0,4
0,2
1,8
2,5
2,6
0,2
25
Ortalama Kar Yağışlı Günler
Sayısı
20
Ortalama Kar Örtülü Günler
Sayısı
15
Ortalama Sisli Günler Sayısı
10
Ortalama Dolulu Günler Sayısı
5
Ortalama Kırağılı Günler Sayısı
0
Ortalama Orajlı Gün Sayıları
Şekil 27 1970-2011 Yılları Arası Yağışlı, Sisli, Dolulu, Kırağılı, Orajlı Günler Dağılımı
f) Maksimum Kar Kalınlığı
1970-2011 yılları arası Göksun ili Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
toplam yıllık maksimum kar kalınlığı 167 cm. ile Şubat ayında ölçülmüştür.
99
Aralık
2
Kasım
20
Ekim
Mayıs
163
Eylül
Nisan
167
Ağustos
Mart
99
Temmuz
Şubat
Maksimum Kar Kalınlığı (cm)
Haziran
Aylar
Ocak
Tablo 44 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Maksimum Kar Kalınlığı Değerleri
YILLIK
6
57
72
167
180
160
140
120
100
80
Maksimum Kar Kalınlığı (cm)
60
40
20
0
Şekil 28 1970-2011 Yılları Arası Maksimum Kar Kalınlığı Dağılımı Grafiği
g) Buharlaşma
1970-2011 yılları arası Göksun Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre Yıllık
Ortalama Açık Yüzey Buharlaşması 122,4 mm’dir. Günlük Maksimum Açık Yüzey
Buharlaşması 14,5 mm ile Haziran ayında ölçülmüştür.
Eylül
197,1
135,6
30,8
122,4
Günlük
Maksimum
Açık
Yüzey Buharlaşması
(mm)
6,5
10
14,5
13,4
11,7
9
6
14,5
Ocak
100
Aralık
Ağustos
216,8
Kasım
Temmuz
165,8
Ekim
Haziran
100,9
Nisan
10,1
Mart
Ortalama Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
Aylar
Şubat
Mayıs
Tablo 45 1970-2011 Yılları Arası Göksun Meteoroloji İstasyonu Buharlaşma Değerleri
YILLIK
250
200
150
Ortalama Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
100
Günlük Maksimum Açık Yüzey
Buharlaşması (mm)
50
0
Şekil 29 1970-2011 Yılları Arası Buharlaşma Dağılımı Grafiği
ğ) Rüzgar Dağılımı
ğ.1) Yıllık, Mevsimlik, Aylık Rüzgar Yönü
1970-2011 yılları arası Göksun Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre
rüzgarın esme sayıları toplamı aşağıda tabloda verilmektedir.
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
SE
Ağustos
ESE
Temmuz
E
Haziran
ENE
Mayıs
NE
Nisan
NNE
Mart
N
Şubat
YÖN
Ocak
Tablo 46 1970-2011 Yılları Arası Esme Sayıları Toplamı
YILLIK
TOPLAM
1595
1464
1557
1237
1299
2012
2297
1774
1501
1314
1615
1675
19340
1569
1349
1424
1072
1473
2182
2467
2045
1257
1214
1195
1447
18694
1241
1361
1074
763
953
841
901
1016
767
979
935
1194
12025
1805
1658
1433
1279
1421
1601
1588
1579
1232
1771
1771
1938
19076
1105
797
775
681
657
668
831
980
777
907
981
954
10113
1683
1210
1369
1370
1321
1163
1371
1576
1364
1730
1625
1623
17405
967
736
866
982
1031
781
809
962
997
1128
1019
1099
11377
101
SSE
S
SSW
SW
WSW
W
WNW
NW
NNW
1297
1180
1840
2497
1891
1629
1472
1636
1694
1568
1280
1255
19239
1108
1138
1366
1361
1206
915
1066
1203
1104
974
828
1144
13413
2903
3018
3434
4018
3698
3078
3172
3521
3705
2712
2472
2415
38146
1930
1972
2031
2176
2027
1706
1809
1912
1916
1682
1509
1958
22628
1547
1599
2049
2271
2479
2217
2125
2065
2265
2002
1668
1440
23727
1036
1038
1056
983
1545
1064
1109
1069
1371
1729
1255
1270
14525
2724
2869
3546
3406
3456
2967
2311
2447
3407
4333
3595
3025
38086
3967
3302
3652
2904
3103
2723
2629
2572
3092
3690
4323
4054
40011
3365
3096
3310
3031
3265
4163
4590
4005
3309
2891
3374
3677
42076
1970-2011 yılları arası Göksun Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre 1.
Derece hakim rüzgar yönü (NNW) Kuzey-KuzeyBatı, 2. Derece hakim rüzgar yönü (NW)
Kuzey Batı, 3. Derece hakim rüzgar yönü (SSW) Güney-GüneyBatı, 4. Derece hakim rüzgar
yönü ise (WNW) Batı-Batı-Kuzey. Aşağıda esme sayılarına göre yıllık rüzgar diyagramı ve
rilmiştir.
Esme Sayılarına Göre Yıllık Rüzgar
Diyagramı
NW
WNW
NNW50000
40000
N
NNE
NE
30000
ENE
20000
10000
W
E
0
WSW
ESE
SW
SE
SSW
S
SSE
Şekil 30 1970-2011 Yılları Arası Esme Sayılarına Göre Rüzgar Diyagramı
102
1970-2011 yılları arası Göksun Meteoroloji İstasyonu gözlem kayıtlarına göre esme
sayıları mevsimlik olarak hesaplanmış ve aşağıda tabloda verilmiştir.
Tablo 47 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Toplamı
YÖNLER
KIŞ
İLKBAHAR
YAZ
SONBAHAR
N
4734
4093
6083
4430
NNE
4365
3969
6694
3666
NE
3796
2790
2758
2681
ENE
5401
4133
4768
4774
E
2856
2113
2479
2665
ESE
4516
4060
4110
4719
SE
2802
2879
2552
3144
SSE
3732
6228
4737
4542
S
3390
3933
3184
2906
SSW
8336
11150
9771
8889
SW
5860
6234
5427
5107
WSW
4586
6799
6407
5935
W
3344
3584
3242
4355
WNW
8618
10408
7725
11335
NW
11323
9659
7924
11105
NNW
10138
9606
12758
9574
KIŞ Mevsimi Rüzgar Diyagramı
NNW12000
10000
NW
8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
N
İLKBAHAR Mevsimi Rüzgar Diyagramı
NNE
NE
ENE
E
WSW
ESE
SW
SE
SSW
S
NNW 12000
10000
NW
8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
N
NNE
NE
ENE
E
WSW
ESE
SW
SSE
SE
SSW
103
S
SSE
YAZ Mevsimi Rüzgar Diyagramı
NNW 14000
12000
NW
10000
8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
N
SONBAHAR Mevsimi Rüzgar
Diyagramı
NNE
NE
ENE
E
WSW
ESE
SW
NNW12000
10000
NW
8000
6000
WNW
4000
2000
W
0
NE
ENE
E
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
NNE
WSW
SE
SSW
N
S
SSE
Şekil 31 1970-2011 Yılları Arası Mevsimlik Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı
Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı
Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW 4000
3500
3000
NW
2500
2000
WNW
1500
1000
500
W
0
N
NNW 3500
3000
NW
2500
2000
1500
WNW
1000
500
W
0
NNE
NE
ENE
E
WSW
S
NE
ENE
E
ESE
SW
SE
SSW
NNE
WSW
ESE
SW
N
SE
SSW
SSE
104
S
SSE
Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı
Mart Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW 4000
N
NNE
3000
NW
NE
2000
WNW
WSW
SW
E
W
SSW
ESE
WSW
S
N
NW
WNW
WNW
ESE
SE
SSW
NW
NE
NNW 5000
4000
WNW
ENE
N
NNE
NE
ENE
2000
1000
0
WSW
SW
E
W
ESE
WSW
SE
SSW
SSE
3000
1000
W
S
Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı
NNE
2000
E
0
SSE
3000
ENE
SW
SE
Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı
NW
NE
WSW
ESE
N
NNE
1000
W
S
N
2000
E
SW
SSE
3000
ENE
WSW
NNW 5000
4000
NNW 5000
4000
NE
0
S
Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı
NNE
1000
SSW
SE
SSW
2000
E
ESE
SSE
3000
W
ENE
2000
SW
Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı
WNW
NE
0
SE
NW
NNE
1000
0
NNW 4000
N
3000
WNW
ENE
1000
W
NW
NNW 5000
4000
S
E
0
ESE
SW
SSE
SE
SSW
105
S
SSE
Eylül Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW 4000
N
NNE
3000
NW
NE
2000
WNW
NW
ENE
1000
W
Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı
WSW
SW
S
E
W
ESE
WSW
N
SW
SE
SSE
S
Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı
NNE
NW
NE
ENE
WNW
E
W
ESE
WSW
NNW 5000
4000
N
NNE
NE
3000
ENE
2000
1000
1000
0
WSW
SW
S
E
0
ESE
SW
SE
SSW
E
ESE
SSW
2000
W
ENE
0
SSE
3000
WNW
NE
2000
Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı
NW
NNE
3000
WNW
SE
NNW 5000
4000
N
1000
0
SSW
NNW 5000
4000
SE
SSW
SSE
S
Şekil 32 1970-2011 Yılları Arası Aylık Esme Sayıları Rüzgar Diyagramı
106
SSE
ğ.2) Yönlere Göre Rüzgar Hızı
rüzgarın esme hızları aşağıda tabloda verilmektedir.
Tablo 48 1970-2011 Yılları Arası Yönlere Göre Ortalama Rüzgar Hızları
YÖNLER
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Ortalama
Rüzgar
Hızı
N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,6
1,8
2,2
2
1,9
2,5
2,7
2,2
1,9
1,7
1,8
1,8
2,01
NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,7
1,9
2,1
2,1
2
2,5
2,6
2,2
1,8
1,7
1,7
1,7
2,00
NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,4
1,5
1,7
1,8
1,6
1,8
1,9
1,8
1,4
1,3
1,3
1,4
1,58
ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,4
1,6
1,8
1,8
1,7
1,9
1,9
1,7
1,5
1,4
1,4
1,5
1,63
E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,3
1,5
1,8
2
1,7
1,8
1,8
1,7
1,6
1,4
1,3
1,3
1,60
ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,2
1,5
1,8
2
1,7
1,4
1,5
1,5
1,2
1,3
1,3
1,3
1,48
SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1
1,3
1,6
2
1,5
1,3
1,2
1,2
1,1
1,1
1,1
1
1,28
SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,1
1,4
1,9
2,5
1,8
1,5
1,4
1,2
1,3
1,3
1,2
1,1
1,48
S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1
1,3
2
2,6
2
1,5
1,1
1,2
1,4
1,4
1,2
1
1,48
SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,1
1,4
2
2,4
1,9
1,6
1,5
1,4
1,5
1,4
1,3
1,1
1,55
SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
0,9
1,2
1,5
1,9
1,6
1,4
1,3
1,3
1,4
1,1
1,1
1
1,31
WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1
1,3
1,7
2
1,8
1,7
1,9
1,6
1,5
1,2
1,2
1,1
1,50
W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
0,9
1
1,4
1,6
1,4
1,4
1,4
1,2
1,1
1
1,1
0,9
1,20
WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,1
1,3
1,6
1,7
1,4
1,4
1,4
1,3
1,2
1,1
1,2
1,1
1,32
NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,2
1,3
1,6
1,6
1,4
1,5
1,6
1,3
1,1
1
1,2
1,3
1,34
NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
1,6
1,9
2,2
2,1
1,9
2,4
2,6
2,2
1,7
1,5
1,7
1,7
1,96
Aşağıda esme hızlarına göre uzun yıllar ortalaması rüzgar diyagramı verilmiştir. Bu
doğrultuda esme hızları en yüksek olan yönler (N) Kuzey ve (NNE) Kuzey-KuzeyDoğu
yönleridir.
107
Yıllık Ortalama Rüzgar Hızı
NNW 2,50
N
NNE
2,00
NW
NE
1,50
WNW
ENE
1,00
0,50
W
E
0,00
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 33 Uzun Yıllar Esme Hızlarına Göre Rüzgar Hızları Diyagramı
rüzgarın mevsimlik esme hızları aşağıda tabloda verilmektedir.
Tablo 49 1970-2011 Yılları Arası Rüzgarın Mevsimlik Esme Hızları
KIŞ
İLKBAHAR
YAZ
SONBAHAR
N Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
5,2
6,1
7,4
5,4
NNE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
5,3
6,2
7,3
5,2
NE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
4,3
5,1
5,5
4,0
ENE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
4,5
5,3
5,5
4,3
E Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
4,1
5,5
5,3
4,3
ESE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
4
5,5
4,4
3,8
SE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,3
5,1
3,7
3,3
SSE Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,6
6,2
4,1
3,8
S Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,3
6,6
3,8
4,0
SSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,6
6,3
4,5
4,2
SW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,1
5
4
3,6
WSW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,4
5,5
5,2
3,9
W Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
2,8
4,4
4
3,2
WNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,5
4,7
4,1
3,5
NW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
3,8
4,6
4,4
3,3
NNW Yönünde Rüzgarın Ortalama Hızı (m/sn)
5,2
6,2
7,2
4,9
108
KIŞ MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI
NNW
NW
6
N
NNE
NNW
NE
4
WNW
2
W
İLKBAHAR MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI
WNW
E
W
ESE
WSW
0
WSW
SW
S
8
N
W
WSW
SW
NW
ENE
WNW
E
W
ESE
WSW
SE
S
SE
S
SSE
SONBAHAR MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI
NE
0
SSW
ESE
NNW
2
E
0
SSW
4
WNW
ENE
2
NNE
6
NW
NE
4
SSE
YAZ MEVSİMİ RÜZGAR DİYAGRAMI
NNW
NNE
SW
SE
SSW
N
6
NW
ENE
8
6
5
4
3
2
1
0
N
NNE
NE
ENE
E
ESE
SW
SSE
SE
SSW
S
Şekil 34 Yönlere Göre Mevsimlik Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı
109
SSE
Ocak Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW
2
N
NNE
1,5
NW
NNW
NE
ENE
0,5
WSW
SW
S
NNW 2,5
2
NW
1,5
WNW
1
0,5
W
0
NNW
NW
NE
ENE
E
S
SSE
3
N
NNE
NE
2
WNW
1
ENE
W
0
E
WSW
ESE
SW
SE
S
SE
Nisan Ayı Rüzgar Diyagramı
ESE
SSW
ESE
NNE
SW
E
0
SSW
WSW
ENE
SW
SSE
Mart Ayı Rüzgar Diyagramı
N
NE
WSW
SE
SSW
NNE
0,5
W
ESE
N
1
WNW
E
0
2
1,5
NW
1
W
Şubat Ayı Rüzgar Diyagramı
SE
SSW
SSE
110
S
SSE
Haziran Ayı Rüzgar Diyagramı
Mayıs Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW
2
N
1,5
NW
NE
1
WNW
ENE
0,5
W
NNW 2,5
2
NW
1,5
WNW
1
0,5
W
0
NNE
E
0
WSW
ESE
SW
S
NW
N
WNW
NNE
NNW 2,5
2
NW
1,5
WNW
1
0,5
W
0
NE
ENE
E
0
WSW
ESE
SW
S
N
NNE
NE
ENE
E
WSW
SE
SSW
SSE
S
Ağustos Ayı Rüzgar Diyagramı
1000
W
E
SE
SSW
2000
ENE
ESE
SSE
3000
NE
SW
Temmuz Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW 5000
4000
NNE
WSW
SE
SSW
N
ESE
SW
SSE
SE
SSW
111
S
SSE
Ekim Ayı Rüzgar Diyagramı
Eylül Ayı Diyagramı
NNW
2
N
NNE
1,5
NW
NE
1
WNW
0,5
W
ENE
WNW
E
W
WSW
ESE
WSW
SE
SSW
2
N
WNW
W
0
WSW
SW
S
SE
NNW
SSE
S
W
ESE
WSW
N
NNE
NE
1
WNW
E
2
1,5
NW
ENE
0,5
E
0
ESE
SW
SE
SSW
ESE
Aralık Ayı Rüzgar Diyagramı
ENE
0,5
E
0
NE
1
ENE
0,5
NNE
1,5
NW
NE
1
SSW
Kasım Ayı Rüzgar Diyagramı
NNW
NNE
SW
SSE
S
N
1,5
NW
0
SW
2
NNW
SE
SSW
SSE
S
SSE
Şekil 35 Yönlere Göre Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Diyagramı
ğ.3) Ortalama Rüzgar Hızı
ortalama rüzgar hızı 1,8 m/sn ’dir.
112
AYLAR
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Tablo 50 1970-2011 Yılları Arası Aylık Ortalama Rüzgar Hızları
YILLIK
ORT.
Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn)
1,4
1,7
2,1
2,3
1,9
2,2
2,2
1,8
1,6
1,5
1,7
1,5
1,8
Ortalama Rüzgar Hızı (m_sec)
2,5
2
1,5
1
0,5
0
Şekil 36 Aylık Ortalama Rüzgar Hızları Grafiği
ğ.4) Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü
Aşağıda esme hızlarına göre Maksimum rüzgar hızı ve yönü aşağıdaki tabloda
görülebilir. Buna göre esme hızı 28.7 m/sn ile (SSW) Güney-GüneyBatı yönleridir.
Tablo 51 Maksimum Rüzgar Hızı ve Yönü
En Hızlı
Esen
Rüzgarın
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Yönü
NW
N
WSW
N
NNW
SSW
WSW
S
W
NNW
N
NNW
SSW
Hızı (m/sn)
24,2
24
24,3
24,4
26,2
28,7
20,4
21,8
20,2
21,2
26,1
25
28,7
AYLAR
113
YILLIK
35
30
25
20
15
10
5
0
Şekil 37 Maximum Rüzgar Hızı Grafiği
ğ.5) Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı
Göksun Meteoroloji İstasyonu, uzun yıllar fevk hadiseleri
Tablo 52’ de verilmiştir.
Tablo 52 Göksun Meteoroloji İstasyonuna Ait Uzun Yıllar Fevk Hadiseleri
YIL
TARİH
YER
İLİ
OLAY
1980
10.04.1980
Göksun
K.maraş
Yağış ve sel
2002
23.03.2002
Göksun
Kahramanmaraş
Fırtına
2002
18.06.2002
Göksun
Kahramanmaraş
Fırtına
2002
20.12.2002
Göksun
Kahramanmaraş
Fırtına
2003
26.03.2003
Göksun
Kahramanmaraş
Fırtına
2003
17.12.2003
Göksun
Kahramanmaraş
Kar
2004
22.01.2004
Göksun
Kahramanmaraş
Kar
2004
16.04.2004
Göksun
Kahramanmaraş
Fırtına
2004
22.06.2004
Göksun
Kahramanmaraş
Yağış ve sel
2007
06.03.2007
Göksun
Kahramanmaraş
Fırtına
ZARAR
Sellerden dolayı yerleşim yerleri zarar
görmüş
Bazı evlerin çatılarını uçurmuş
Bazı ağaçların dallarını kırmış
Bazı ev ve işyerinin çatı ve bacalarını
uçurmuş
Bazı evlerin çatı ve bacalarını uçurmuş
Elektrik hatlarında kopmalar olmuş
Elektrik ve telefon hatlarında kopmalar
olmuş,
bazı ağaçların dalları kırılmış
Haberleşme ve enerji nakil hatları zarar
gördü
Sel nedeniyle topraklar sürüklendi
Ağaçlar kırıldı
ğ.6) Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayısı
ortalama yıllık toplam fırtınalı günler sayısı 4,2, kuvvetli rüzgarlı günler sayısı 45,2 ’dir.
114
AYLAR
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Yıllık
Toplam
Tablo 53 1970-2011 Yılları Arası Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları
Ortalama Fırtınalı Günler Sayısı
0,5
0,5
0,4
0,4
0,5
0,4
0,3
0,1
0,1
0,1
0,5
0,4
4,2
Ortalama Kuvvetli Rüzgarlı Günler
Sayısı
2,2
2,9
4,4
4,9
4,7
5,8
6,5
3,9
2,8
2,4
2,4
2,3
45,2
7
6
5
4
Ortalama Fırtınalı Günler
Sayısı
3
Ortalama Kuvvetli
Rüzgarlı Günler Sayısı
2
1
Aralık
Kasım
Ekim
Eylül
Ağustos
Temmuz
Haziran
Mayıs
Nisan
Mart
Şubat
Ocak
0
Şekil 38 Fırtınalı Günler, Kuvvetli Rüzgarlı Günler Sayıları Grafiği
b) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler sırasında yerel ve bölgesel iklimde
oluşabilecek Meteorolojik ve iklimsel etkiler ile alınacak önlemler (arazi
hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)
Proje kapsamında arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası aşamalarda
geçekleştirilecek faaliyetler sonucu meteorolojik ve iklim etki oluşması beklenmemektedir.
115
4.7. Flora-Fauna
a) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Flora-Faunası
FLORA
Söz konusu proje sahası; Davis’in 9 ciltlik Flora of Turkey and the East Aegean Island
adlı eserinde belirttiği kareleme sistemine göre B-6 karesinde yer almaktadır. Proje sahası
fitososyolojik olarak incelendiğinde Akdeniz fitocoğrafya bölgesi ile İran-Turan fitocoğrafya
bölgesinin kesişim yerinde bulunmaktadır. Dolayısıyla alanda her iki bölgeye ait flora türlerine
rastlamak mümkündür.
Aşağıdaki şekilde Davis’in kareleme sistemi görülmektedir:
Proje Alanı
Şekil 39 Türkiye Fitocoğrafya Bölgeleri (Davis P.H, Harper P.C. and Hege, I.C. (eds.), 1971. Plant Life of South-West Asia.
The Botanical Society of Edinburgh)
116
Proje Alanı
Şekil 40 Proje alanı ve çevresinin vejetasyon formasyonları
Literatür çalışmaları esas olarak, flora çalışmaları için, “Türkiye Bitkileri Veri Servisi
(TUBİVES)(http://wwweski.tubitak.gov.tr/tubives)” ve Davis.P.H, Flora Of Turkey And The
East Aegean Islands, Vol.1-10,Edinburg(1965-1988) adlı kaynaklardan yararlanılarak
yapılmıştır. Ulusal ve uluslararası ölçekte koruma altına alınmış türleri belirleyebilmek için
“Red Data Book of Turkish Plants (Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı-Türkiye Tabiatını Koruma
Derneği, Van 100. Yıl Ünv./Ankara, 2000)”, isimli eser kullanılmış; BERN, Avrupa Yaban
Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi(1984), CITES Sözleşmesi, IUCN Red
List (Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi, 2008)
(http://www.iucnredlist.org), 2013-2014 MAK Kararları sözleşme ve listelerinden tarama
yapılmıştır. Ayrıca bölgenin kuş türlerinin belirlenmesinde arazi gözlemlerine ek olarak
“Collins Bird Guide (1999)” ve “Türkiye’nin Önemli Kuş Alanları (Yarar M., Mangnin G.,
1997)” kaynakları esas alınmıştır. Bitkilerin Türkçe karşılıkları ise “Türkçe Bitki Adları
Sözlüğü” (Baytop,1994) adlı eserlerden faydalanılarak verilmiştir.
117
Tablo 54 Flora Tablosu
FLORA TABLOSU
FAMİLYA
TÜR
TÜRKÇE
İSİM
YÖRESEL
İSİM
FİTOCOĞRAFİK
BÖLGE
LOKALİTE
BERN’E
GÖRE
BİTKİNİN
TESPİT
ŞEKLİ
HABİTAT
1 2 3 4 5 6 7 8
ACERACEAE
ANACARDİACEAE
APİACEAE
(UMBELLİFERAE)
ARACEAE
ASTERACEAE
(COMPOSİTAE)
Acer platanoides
Pistacia atlantica
Eryngium campestre
var.campestre
Scandix iberica
Bupleurum sulphureum
Arum detruncatum
Anthemis kotschyana var.
kotschyana
Bidens tripartita
Centaurea solstitialis ssp.
solstitialis
Crepis foetida
Jurinea pontica
Pilosella piloselloides ssp.
megalomastix
Centaurea deprassa
BORAGİNACEAE
BRASSİCACEAE
(CRUCİFERAE)
Anchusa azurea
ssp azurea
Onosma tauricum var.
tauricum
Alyssum condensatum
ssp. flexibile
Alyssum murale
Alyssum dasycarpum
Akçaağaç
Menengiç
Tengel
dikeni
Kişkiş
Avrupa-Sibirya
İran-Turan
Yılan yastığı
Papatya
Bidens
Zerdali
dikeni
Tüylü kanak
Geyik
göbeği
İran-Turan
500-1900 m
0-1500 m
0-1800 m
L, A
L, A
L
X
X
X
X
X
X
500-2000 m
400-1500 m
70-2060 m
400-2050 m
L
L
L, A
L, A
X
X
X X
X
X X
X
0-1950 m
0-1900 m
L
L
X
0-2000 m
50-1450 m
L
L
X
X
100-2300 m
L
X
X
Acımık
-
İran-Turan
0-2300 m
-
L
X
Güriz
İran-Turan
0-2500 m
-
L
X X
X
Kevke
200-3500 m
L
X
0-2300 m
L
X
1002600 m
L
-
-
-
118
B
Y
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Sığır dili
L
L
X
X
50-2400 m
TEHLİKE
SINIFI
END.
X
X
X
Emzik otu
ÖRTÜŞ
BOLLUK
(BraunBalanquet
Metodu)
1 2 3 4 5
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
FLORA TABLOSU
FAMİLYA
TÜR
TÜRKÇE
İSİM
YÖRESEL
İSİM
BERN’E
GÖRE
BİTKİNİN
TESPİT
ŞEKLİ
FİTOCOĞRAFİK
BÖLGE
LOKALİTE
Akdeniz
0-1900 m
L
X
X
Avrupa-Sibirya
0-2700 m
L
X
X
Kafkas
hanımeli
Çöven
500-2790 m
L
X
300-1600 m
250-2100 m
L, A
L
X
X
Tel pancarı
0-2000 m
L
4-1400 m
L
0-1900 m
L
30-1700 m
L
0-2050 m
0-1800 m
L
L, A
X X
300-2300 m
L, A
X X
0-2000 m
540-1800 m
0-1500 m
0-3000 m
L
L
L
L, A
HABİTAT
1 2 3 4 5 6 7 8
CAMPANULACEAE
CAPRİFOLİACEAE
CARYOPHYLLACEAE
CHENOPODİACEAE
CİSTACEAE
CRASSULACEAE
CONVOLVULACEAE
CYPERACEAE
CUPRESSACEAE
Legousia speculumveneris
Campanula glomerata ssp.
hispida
Lonicera caucasica ssp.
caucasica
Gypsophila venusta
Petrorhagia alpina ssp.
olympica
Chenopodium album ssp.
album
Helianthemum ledifolium
var. lasiocarpum
Sedum pallidum var.
pallidum
Convolvulus betonicifolius
ssp. betonicifolius
Carex hirta
Juniperus oxycedrus
subsp. oxycedrus
Juniperus excelsa
Çıngırak otu
Camız
kulağı
Mahmude
otu
Katran ardıcı
Koyungözü
-
Avrupa-Sibirya
-
Boylu ardıç
DİPSACACEAE
ERİCACEAE
EUPHORBİACEAE
ELAEAGNACEAE
Scabiosa calocephala
Monotropa hypopithys
Euphorbia taurinensis
Elaeagnus angustifolia
Uyuz otu
FAGACEAE
Quercus pubescens
Gezengi
İğde
İran-Turan
Yabani iğde
Avrupa-Sibirya
0-1700 m
119
-
L
ÖRTÜŞ
BOLLUK
(BraunBalanquet
Metodu)
1 2 3 4 5
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
TEHLİKE
SINIFI
END.
L
B
Y
FLORA TABLOSU
FAMİLYA
TÜR
TÜRKÇE
İSİM
YÖRESEL
İSİM
FİTOCOĞRAFİK
BÖLGE
LOKALİTE
BERN’E
GÖRE
BİTKİNİN
TESPİT
ŞEKLİ
HABİTAT
1 2 3 4 5 6 7 8
GERANİACEAE
GRAMİNEAE (POACEAE)
GUTTİFERAE
İLLECEBRACEAE
İRİDACEAE
LABİATAE (LAMİACEAE)
LAURACEAE
LEGÜMİNOSAE
(FABACEAE)
LEMNACEAE
Geranium tuberosum ssp.
tuberosum
Poa bulbosa
Bromus tectorum
Hypericum origanifolium
Herniaria hirsuta
Crocus chrysanthus
İris galatica
Teucrium polium
Prunella vulgaris
Mentha aquatica
Scutellaria orientalis
Laurus nobilis
Trifolium physodes var.
physodes
Trigonella foenumgraecum
Vicia peregrina
Lemna gibba
Sideritis montana ssp.
montana
Deve tabanı
0-2500 m
Yumrulu
salkım otu
Dam bromu
Kantaron
Kırık otu
Sarı çiğdem
Süsen
L
Avrupa-Sibirya
0-3000 m
-
L
Avrupa-Sibirya
0-2000 m
50-2400 m
0-1700 m
0-2200 m
400-1700 m
-
L
L
L
L, A
L
0-2050 m
0-2900 m
0-1300 m
400-2200 m
0-1200 m
0-1800 m
-
İran-Turan
Akdeniz
Avrupa-Sibirya
X
X
Boy otu
Çemen otu
0-1100 m
L
Burçak
Su
mercimeği
Dağ çayı
Efek otu
0-1400 m
0-1650 m
L, A
L
X
0-2000 m
L
X
Akdeniz
120
X X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
Peryavşan
-
-
X
X
Acı yavşan
Dere nanesi
Kırbaç sırımı
Defne
Kuş elması
Akdeniz
Akdeniz
L
L
L
L
L, A
L
X
ÖRTÜŞ
BOLLUK
(BraunBalanquet
Metodu)
1 2 3 4 5
X
X X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
Y
X
X
X
X
B
X
X
X
X
X
X
L
X
X X
X
X
TEHLİKE
SINIFI
END.
X
x
X
FLORA TABLOSU
FAMİLYA
TÜR
TÜRKÇE
İSİM
YÖRESEL
İSİM
FİTOCOĞRAFİK
BÖLGE
LOKALİTE
BERN’E
GÖRE
BİTKİNİN
TESPİT
ŞEKLİ
HABİTAT
1 2 3 4 5 6 7 8
LİNACEAE
LİLİACEAE
Linum austriacum ssp.
austriacum
Allium paniculatum
ssp paniculatum
Asphodeline brevicaulis
ssp. brevicaulis
Muscari tenuiflorum
Ornithogalum armenicum
MALVACEAE
Malva neglecta
OLEACEAE
ORCHİDACEAE
PAPAVERACEAE
Jasminum furticans
Orchis mascula ssp.
pinetorum
Glaucium corniculatum
PİNACEAE
Papaver argemone ssp.
argemone
Pinus brutia
PLANTAGİNACEAE
POLYGALACEAE
POLYGONACEAE
RANUNCULACEAE
Zeyrek
0-1800 m
Sirmo
Akdeniz
Nigella segetalis
-
X
L
Çiriş otu
0-1300 m
L
X
Dağ
sümbülü
0-2400 m
L
X
L
X
Katırtırnağı
Erkenci
salep
Boynuzlu
gelincik
Gelincik
Küçük
ebegümeci
Borumuk
-
Kızılçam
Akdeniz
0-2750 m
Avrupa-Sibirya
0-2000 m
Akdeniz
0-1500 m
150-2400 m
İran-Turan
Akdeniz
Plantago major. ssp. major Beş damar
otu
Polygala supina
Süt otu
Rumex acetosella
ssp acetosella
Ranunculus arvensis
0-2000 m
L
Kuzu kulağı
Tarla düğün
çiçeği
Çörek otu
0-1350 m
-
L
L
-
L
0-1200 m
L, A
0-2240 m
L
0-2500 m
Ekşimen
Avrupa-Sibirya
0-2300 m
L
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
L
X
0-1850 m
L, A
X
0-1600 m
L, A
X
121
-
X
X X
L
0-2000 m
X
X
L
ÖRTÜŞ
BOLLUK
(BraunBalanquet
Metodu)
1 2 3 4 5
X
X
X
X
X
TEHLİKE
SINIFI
END.
L
B
Y
FLORA TABLOSU
FAMİLYA
TÜR
TÜRKÇE
İSİM
YÖRESEL
İSİM
FİTOCOĞRAFİK
BÖLGE
LOKALİTE
BERN’E
GÖRE
BİTKİNİN
TESPİT
ŞEKLİ
HABİTAT
1 2 3 4 5 6 7 8
RHAMNACEAE
Frangula alnus ssp. alnus
ROSACEAE
Crataegus aronaria var.
aronaria
Pyrus elaeagnifolia ssp.
elaeagnifolia
Populus alba
Salix triandra ssp.
bornmuelleri
Typha latifolia
Valerianella coronata
Peganum harmala
SALİCACEAE
TYPHACEAE
VALERİANACEAE
ZYGOPHYLLACEAE
Barut ağacı
10-1700 m
L
X
Sarı alıç
Avrupa-Sibirya
0-1600 m
L
X X
Ahlat
0-1700 m
L, A
Avrupa-Sibirya
İran-Turan
10-1100 m
100-1500 m
L, A
L, A
İran-Turan
0-1850 m
300-1800 m
0-1500 m
L
L
L
Ak kavak
Söğüt
Hasır otu
Üzerlik
Nazar otu
-
X
L
B
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
HABİTAT SINIFLARI
TEHLİKE SINIFLARI
ÖRTÜŞ –BOLLUK DERECELERİ
END. (ENDEMİZM)
1.Orman
Ex : Tükenmiş-Extinct Endemik Türler(Tükenmiş)
1. Çok Nadir
L : Lokal Endemik
2.Maki
Ew : Doğada Yok Olmuş Endemik Türler (Doğada Tükenmiş)
2. Nadir
B : Bölgesel End.
3.Frigana
CR : Kritik Olarak Tehlikede Olan Endemik Türler
3. Orta Derecede Bol
Y : Yaygın End.
4.Kültür Alanları(Bağ, bahçe v.b.) EN : Tehlike Altında Endemik Olmayan Türler (Tehlikede)
4. Bol
5.Mera
VU : Hasar Görebilir Türler
5. Çok Bol veya Saf Populasyon Oluşturmakta
6.Nemli çayır, Bataklık ve Sulak Alan LR : Düşük Riskli Bitkiler (Az Tehdit Altında)
7.Step
cd : Yukarıdaki Kategorilerin herhangi Birine Girmeyen Fakat Bunun Yanında
8.Kayalık
Taksona Özgü veya Habitata Özgü Koruma Programı Olan Bitkiler (Koruma Önlemi Gerektiren)
nt : Tehdit Altına
Girebilir
BİTKİ TESPİTİNİN NASIL YAPILDIĞI
LOKALİTE : Bitkinin tam adresi lc : En Az Endişe verici (Herhangi bir koruma gerektirmeyen ve tehdit altında olmayan)
A : Arazi Çalışması Sonucu
ve yüksekliği
DD : Bitkinin tehdit altında olmasından çok bitki hakkında daha fazla bilgi toplanması gerekli bitkiler
L : Literatür Taraması Sonucu
NE : Değerlendirilmeyen
YÖRESEL İSİM : Türk Dil Kurumu Yayını ‘Türkçe Bitki Adları Sözlüğü’ refarans olarak alınabilir
KAYNAK
:- Davıs, P.H. Flora Of Turkey 1-8, Josef Donner Linz
- Red Data Book Of Turkısh Plants’Türkiye Tabiatı Koruma Derneği ve Van 100. Yıl Üniversitesi 2000’
- TÜBİVES (Türkiye Bitkileri Veri Servisi)
122
TEHLİKE
SINIFI
END.
X
X
X
X
ÖRTÜŞ
BOLLUK
(BraunBalanquet
Metodu)
1 2 3 4 5
Y
Yukarıdaki listeden belirtilen türlerden endemik ve nesli tehlikede olan bitki türlerini
tespit etmek için ‘Red Data Book Of Turkısh Plants’ Türkiye Tabiatı Koruma Derneği ve Van
100. Yıl Üniversitesi 2000 adlı yayın taranmış ve nesli tehlikede olan bitki türüne
rastlanmamıştır. Ayrıca Ulusal ve Uluslararası Sözleşmelere göre koruma altına alınmış
türler de bulunmamaktadır.
FAUNA
Faaliyet alanının dahil olduğu bölgede yaşaması muhtemel ve tespit edilen yaban
hayatı grupları tablo 56’ daki listelerde belirtilmiştir:
123
Tablo 55 Fauna Listesi/Kuş Türleri
Latince Adı
AVES
Türkçe Adı
EVRDB
IUCN
END
BERN
Sözleşmesi
MAK
(2013-2014)
KAYNAK
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
A-3
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
A-3
LC
Ek-II
Ek Liste-I
L
Turmfaike:Kestrel
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A, G
Gezgincidoğan
Wanderfaike :
Peregrine Falcon
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
Bıyıklıdoğan
Lanner Lanner
A-2
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
Atmaca
Tavuklar
Tavuksular
Sparrowhawk
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A, G
Bıldırcın
Wachtel : Quail
A-4
LC
-
-
Ek Liste -III
L
Çilkeklik
Rebhuhn :Partridge
A-3
LC
-
Ek-III
Ek Liste-II
L
Kınalıkeklik
Chukarhuhn :
Chukar Partridge
A-2
LC
-
-
Ek Liste-III
L, A
Haustaube:
Domestis Pigeon
A-4
LC
-
-
Ek Liste-III
L
İngilizce Adı
KUŞLAR
TAKIM : FALCONİFORMES
FAM : ACCİPİTRİDAE
Sp
: Buteo buteo
Yırtıcıkuşlar
Yırtıcıkuşlar
Şahin
Kızılşahin
Sp
: Buteo rufinus
Sp
: Gyps fulvus
Kızılakbaba
Sp
: Aquila chrysaetos
Kaya Kartalı
FAM
: FALCONİDAE
Sp
: Falco tinnunculus
Sp
: Falco peregrinus
Sp
: Falco biarmicus
Sp
: Accipiter nisus
TAKIM : GALLİFORMES
FAM : PHASİANİDAE
Sp
: Coturnix coturnix
Sp
: Perdix perdix
Sp
: Alectoris chukar
TAKIM : COLUMBİFORMES
FAM : COLUMBİDAE
Sp
: Columba livia
Doğangiller
Kerkenez
Güvercinler
Güvercingiller
Kaya Güvercini
Maeusebussard :
Buzzard
Adlerbussard :
Lang-legged Buzzard
Gaensegeier :
Griffon Vulture
Steinadler:
Golden Eagle
124
Türkçe Adı
Latince
AVES
IUCN
END
BERN
Sözleşmesi
MAK
(2013-2014)
KAYNAK
Türkentaube:
Collarede Dove
A-4
LC
-
-
Ek Liste-II
L, G
Steinkauz: Little Owl
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
A-3
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
A-2
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
A-2
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
A-3
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
-
LC
-
Ek Liste-III
L, A, G
-
LC
-
Ek-III
Ek Liste-II
L, G
-
LC
-
-
Ek Liste-III
L, G
KUŞLAR
TAKIM : COLUMBİFORMES
FAM : COLUMBİDAE
Sp
EVRDB
İngilizce Adı
: Streptopelia decaocto
TAKIM : STRİGİFORMES
FAM : STRİGİDAE
Sp
: Athene noctua
Sp
: Otus scops
Sp
: Strix aluco
Sp
: Bubo bubo
Güvercinler
Güvercingiller
Kumru
Gece Yırtıcıları
Baykuşgiller
Kukumav
Cüce baykuş
Alacabaykuş
Puhu
TAKIM : PICIFORMES
FAM : PICIDAE
Ağaçkakanlar
Ağaçkakangiller
Sp
Yeşil Ağaçkakan
: Picus viridis
Sp
: Dendrocopos minor
TAKIM : PASSERİFORMES
FAM : CORVİDAE
FAM : CORVİDAE
Sp
: Pica pica
Sp
: Corvus corax
Sp
: Corvus monedula
Sp
:Corvus corone cornix
Sp
: Pyrrhocorax graculus
Küçük Ağaçkakan
Ötücü Kuşlar
Kargagiller
Kargagiller
Saksağan
Kara Karga
Küçük Karga
Zwergohreule :
Scops Owl
Waldkauz :
Tawny Owl
Uhu : Eagle Owl
Grünspecht :
Green Woodpecker
Lesser Spotted Woodpecker
Elster :Magpie
Koikraba:Roven
Dohle :Jackdaw
Leş Kargası
Nebeikrache :
Hooded
-
LC
-
-
Ek Liste-III
L, A
Sarıgaga Dağkarkargası
Alpendohle:
Alpine Chough
-
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
125
Türkçe Adı
Latince
AVES
İngilizce Adı
EVRDB
IUCN
END
BERN
Sözleşmesi
MAK
(2013-2014)
KAYNAK
-
LC
-
-
Ek Liste-II
L, G, A
-
LC
-
-
Ek Liste-III
L, G
-
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
A-4
LC
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
KUŞLAR
TAKIM : PASSERRİFORMES
FAM : STURNİDAE
Sp
: Sturnus vulgaris
Ötücü Kuşlar
Sığırcıkgiller
FAM
Sp
: PASSERİDAE
: Passer domesticus
Serçegiller
FAM
: FRINGILLIDAE
İspinozgiller
Sp
: Serinus serinus
Kanarya
Sp
: Carduelis carduelis
EVRDB
MAK (2013-2014)
END
KAYNAK
A
G
H
L
Sığırcık
Ev serçesi
Saka
Star: Starling
Hausperling :
House Sparrow
Girlitz :Serin
Stieglitz :Goldfinch
: European Vertabrate Red Data Book
: Merkez Av Komisyonu Kararı
: Endemik
:
: Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler)
: Gözlem
: Habitat Uygunluğu
: Literatür
126
Sürüngen, İkiyaşamlılar ve Memeliler Tür Listesi
Latince Adı
REPTİLİA
TAKIM
ALT TAKIM
FAM
CİNS
Sp
: SQUAMATA
: LACERTİLİA
: LACERTİDAE
: Lacerta
: Lacerta parva
Türkçe Adı
ERL
END
IUCN
BERN
Sözleşmesi
MAK
(2013-2014)
KAYNAK
Nt
-
LC
Ek-II
Ek Liste-I
L
Dağ steplerinde, taşlık
zeminlerde yaşarlar
-
Nemli toprak , taşların
altında yaşarlar
-
Genellikle sıcak yerlerde,
taşlık ve çalılık kuru
biyotoplarda yaşarlar.
-
SÜRÜNGENLER
Kertenkeleler
Kertenkeleler
Asıl Kertenkeleler
Cüce Kertenkelesi
HABİTAT
Gözlem
İstasyonu
ALT TAKIM : OPHİDİA
FAM
: TYPHLOPİDAE
CİNS
: Typhlops
Yılanlar
Köryılanlar
Sp
: Typhlops vermicularis
Kör Yılan
Nt
-
-
Ek-III
Ek Liste-I
L
FAM
CİNS
: COLUBRİDAE
: Coluber
Sp
:Coluber najadum
Ok Yılanı
Nt
-
-
Ek-II
Ek Liste-I
L, A
CİNS
: Elaphe
Sp
: Elaphe quartuorlineta
sauromates
Sarı Yılan
Nt
-
-
Ek-II
Ek Liste-I
L
Taşlık yerler, bahçeler
ve tarlalarda
-
CİNS
: Natrix
Sp
: Natrix tessellata
tessellata
Su Yılanı
Nt
-
LC
Ek-II
Ek Liste-I
L
Nehir, akarsu, dere ve
göllerde su içinde ve
kenarlarında yaşarlar
-
AMPHIBIA
TAKIM
: ANURA
ALTTAKIM : PROCOELA
FAM
: HYLIDAE
CİNS
: Hyla
Sp
: Hyla arborea
AMFİBİLER
Kuyruksuz
Kurbağalar
Yaprak Kurbağaları
Ağaç Kurbağası
Nt
-
LC
127
Ek-II
-
L, A, G
Genellikle ağaçlarda ya
da ağaçsı bitkilerde,
bazen otların arasında
bulunur
FAM
CİNS
: BUFONİDAE
: Bufo
Sp
: Bufo viridis
Karakurbağaları
Gece Kurbağası
Nt
-
LC
Ek-II
-
L, A
Kurak alanlarda yaşarlar
Nt
-
LC
-
Ek Liste-I
L, G
Ağaçlık, seyrek ormanlık,
bahçelik yerler
MAMMALİA
TAKIM : İNSECTİVORA
FAM : ERİNACEİDAE
MEMELİLER
BÖCEKÇİLLER
Kirpiler
Sp : Erinaceus concolor
Kirpi
FAM : SORİCİDAE
Sp : Crocidura leucodon
SİVRİFARELER
Sivri burunlu tarla faresi
Nt
-
LC
Ek-III
-
L, G
Açık veya çalılık araziler
Sp
Cücefare
Nt
-
LC
Ek-III
-
L, A
Çayırlarda, kırlarda,
parklarda, ormanlarda
V
-
LC
Ek-III
-
L
Nt
-
LC
Ek-III
Ek Liste-III
L, G, A
Nt
-
LC
-
-
L, G
Nt
-
DD
-
-
L
Nt
-
LC
-
-
L, A
: Sorex minutus
TAKIM : CHİROPTERA
ALTTAKIM : MİCROCHİROPTERA
FAM : VESPERTİLİONİDAE
Yarasalar
Böcek yiyen yarasalar
Düzburunlu yarasalar
Sp : Pipistrellus pipistrellus
Cüce yarasa
TAKIM : LAGOMORPHA
FAM : LEPORİDAE
Tavşanlar
Sp : Lepus europaeus
Yabani tavşan
TAKIM : RODENTİA
KEMİRİCİLER
ALTTAKIM : MYOMORPHA
Fare benzeri sincaplar
FAM : CRİCETİDAE
Avurtlaklar
Sp : Arvicola terrestris
Su sıçanı
FAM : SPALACİDAE
Orman, açık arazi, kültür
alanları, su kenarına
yakın yerler
Otluk, ormanlık ve açık
araziler
Sık otlarla kaplı su
kenarları, çayırlıklar,
bazen ormanlar
Kör fareler
Sp : Spalax leucodon
Kör fare
FAM : MURİDAE
Fareler-sıçanlar
Sp : Mus musculus
Ev faresi
128
Yumuşak tarım alanları,
bağ-bahçeler
Her yerde, özellikle
evlerde
-
-
TAKIM : CARNİVORA
FAM : CANİDAE
Sp : Vulpes vulpes
FAM : MUSTELİDAE
Sp : Mustela nivalis
Sp : Meles meles
FAM : FELİDAE
Sp : Felis lynx
YIRTICILAR
Kurtlar-köpekler
Tilki
Çalılıklar, ormanlar,
ormanlık steplerde
Nt
-
LC
-
Ek Liste-III
L, A, G
Gelincik
Nt
-
LC
Ek-III
EK Liste-II
L, A
Porsuk
R
-
LC
Ek-III
EK Liste-II
L
E
-
-
Ek-III
EK Liste-I
L
Geniş yapraklı ve karışık
ormanlarda
Nt
-
LC
-
Ek Liste-III
L, A
Geniş yapraklı ve karışık
ormanlar ve uygun bitki
örtüsünün olduğu her yer
Sansargiller
Ormanlar, açık araziler,
tarım arazileri, ağaç
kovukları
Ormanlar, yer yer ağaç
içeren kayalıklar, step
veya yarı stepler
Kedigiller
Vaşak
TAKIM : ARTİODACTYLA
ÇİFT TOYNAKLILAR
ALTTAKIM : NONRUMİNANTİA
Geviş getirmeyenler
FAM : SUİDAE
Eski dünya domuzları
Sp : Sus scrofa
Yabani domuz
Gözlem İstasyonu
: Faaliyet Alanı ve Çevresinde Yapılan Arazi Çalışmalarında Türlerin Tespit edildiği Noktalar veya Alanlar
HABİTAT
: Tespit Edilen Türün Yaşadığı Alan Özelliği
ERL
: European Red List
KAYNAK
A
: Anket (Yöre Halkından Alınan Bilgiler)
G
: Gözlem
L
: Literatü
129
Yukarıda belirtilen türlerin uluslar arası ticareti ile ilgili “Nesli Tehlikede Olan Yabani
Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslar arası Ticaretine İlişkin Sözleşme (CITES) incelenmiştir.
Bölgenin flora listesi içerisinde bu sözleşmede yer alan tür veya alttürler bulunmamaktadır.
Yine bölgenin fauna listesi içerisinde ise bu sözleşmede yer alan ve bölgede de yaşama
ortamı bulunan 2 tür tespit edilmiştir. Bunlar: Columba livia (kaya güvercini)(Ek III), Falco
peregrinus (gezginci doğan)(Ek I)’dir. Buna göre;
Ek I Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı
Madde III
1. Ek I kapsamındaki türlerin örneklerinin her türlü ticareti işbu Madde’nin hükümlerine
uygun şekilde yapılacaktır.
2. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden
ihracat izni alınacak ve alınan izin belgesi ibraz edilecektir. İhracat izni, ancak aşağıdaki
şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir.
(a) İhracat işlemini yapan Devlet’in Bilimsel Mercii’nin, söz konusu ihracatın, ilgili
türün soyunun devamına zarar vermeyeceğini bildirmiş olması;
(b) İhracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, bu örneğin söz konusu
Devlet’in hayvan ve bitki varlığının korunmasına ilişkin kanunları ihlal edilmeksizin elde
edilmiş olduğuna kanaat getirmesi;
(c) İhracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, herhangi bir canlı örneğin,
yararlanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en
aza indirecek şekilde hazırlanacağı ve sevk edileceğine kanaat getirmesi; ve
(d) İhracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, söz konusu örnek için ithalat
izninin alınmış olduğuna kanaat getirmesi.
3. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithali için ithalat izninin yanı sıra
ihracat izni ya da reeksport belgesinin önceden alınması ve bunların ibraz edilmesi şarttır.
İthalat izni ancak, aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir :
(a) İthalat işlemini yapan Devlet’in Bilimsel Mercii’nin, ithalatın, ilgili türün soyunun
devamına zarar vermeyeceği bir amaç için yapılacağını bildirmiş olması;
(b) İthalat işlemini yapan Devlet’in Bilimsel Mercii’nin, canlı örneğin önerilen alıcısının,
bu örneğin bakımı ve barındırılması için uygun donanıma sahip olduğuna kanaat getirmesi;
ve
(c) İthalat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, örneğin esas olarak ticari
amaçlarla kullanılmayacağına kanaat getirmesi.
4. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin reeksport edilebilmesi için
önceden reeksport belgesi alınması ve bu belgenin ibraz edilmesi şarttır. Reeksport belgesi
ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir :
(a) Reeksport işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, örneklerin işbu
Sözleşme’nin şartlarına uygun olarak söz konusu Devlet’e ithal edilmiş olduğuna kanaat
getirmesi;
(b) Reeksport işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, canlı örneğin yaralanma,
sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en aza
indirecek şekilde hazırlanacağı ve sevk edileceğine kanaat getirmesi; ve
(c) Reeksport işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin canlı örnek için ithalat izni
verilmiş olduğuna kanaat getirmesi.
5. Ek I kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin denizden girişi için, söz konusu
130
örnek hangi Devlet’in topraklarına getirildiyse o Devlet’in Yönetim Mercii’nden önceden belge
alınmış olması şarttır. Bu belge, ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir.
(a) Giriş yapılan Devlet’in Bilimsel Mercii’nin, bu girişin ilgili türün soyunun devamına
zarar vermeyeceğini bildirmesi;
(b) Giriş yapılan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, canlı örneğin önerilen alıcısının bu
örneğin barındırılması ve bakımı için uygun donanıma sahip olduğuna kanaat getirmesi; ve
(c) Giriş yapılan Devlet’in Yönetim Mercii’nin örneklerin esas olarak ticari amaçlarla
kullanılmayacağına kanaat getirmesi.
Ek II Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı
Madde IV –
1. Ek II kapsamındaki türlerin örneklerini konu alan her türlü ticaret, işbu Madde’nin
şartlarına uygun olarak yapılacaktır.
2. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden
ihracat izni alınması ve bu iznin ibraz edilmesi şarttır. İhracat izni ancak, aşağıdaki şartlar
yerine getirildiği takdirde verilecektir.
(a) İhracat işlemini yapan Devlet’in Bilimsel Mercii’ne bu ihracatın, söz konusu türün
soyunun devamına zarar vermeyeceğini bildirmesi;
(b) İhracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, söz konusu örneğin, ilgili
Devlet’in hayvan ve bitki varlığının korunmasına ilişkin yasaları ihlal edilmeksizin elde edilmiş
olduğuna kanaat getirmesi;
(c) Canlı bir örnek söz konusuysa, İhracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin
söz konusu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz
kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağına ve sevk edileceğine kanaat
getirmesi.
3. Tarafların her birindeki Bilimsel Mercii, hem Ek II kapsamındaki türün örnekleri için
o Devlet tarafından verilen ihracat belgelerini ve hem de bu örneklerin fiili ihracatlarını
izleyecektir. Bilimsel Mercii, söz konusu türün varlığını bütün çeşitleriyle birlikte, içinde
bulunduğu ekosistemdeki rolüne tamamen uygun olarak ve Ek I kapsamına alınmasını
gerektirebilecek düzeyin önemli ölçüde ötesinde bir düzeyde sürdürebilmesi için, bu
durumdaki türün örneklerinin ihracatının kısıtlanması gerektiğini tesbit ettiği takdirde, söz
konusu türe ait örneklerle ilgili ihracat izinlerinin sınırlandırılmasına yönelik uygun tedbirleri
ilgili Yönetim Mercii’ne bildirecektir.
4. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithali için önceden ihracat izni
veya reeksport belgesinin alınmış olması ve bu belgenin ibrazı şarttır.
5. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin reeksport edilebilmesi için
önceden reeksport belgesi alınması ve bu belgenin ibraz edilmesi şarttır. Reeksport belgesi
ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir.
(a) Reeksport işleminin yapılacağı Devlet’in Yönetim Mercii’nin, örneğin işbu
Sözleşme’nin hükümlerine uygun olarak sözkonusu Devlet’e ithal edilmiş olduğuna kanaat
getirmesi; ve
(b) Reeksport işleminin yapılacağı Devlet’in Yönetim Mercii’nin, canlı örneğin
yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma rizikosunu en
aza indirecek şekilde hazırlanacağı ve sevk edileceğine kanaat getirmesi.
6. Ek II kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin denizden girişi için, söz konusu
örnek hangi Devlet’in topraklarına getirildiyse o Devlet’in Yönetim Mercii’nden önceden belge
131
alınmış olması şarttır. Bu belge, ancak aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir.
(a) Giriş yapılan Devlet’in Bilimsel Mercii’nin, bu girişin ilgili türün soyunun devamı
zarar vermeyeceğini bildirmesi; ve
(b) Giriş yapılan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, herhangi bir canlı örnek söz konusuysa
bu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce davranışa maruz kalma
rizikosunu en aza indirecek şekilde muamele göreceğine kanaat getirmesi.
7. İşbu Maddenin 6ncı paragrafında sözü geçen belgeler, diğer ulusal bilim mercileri
veya gereğinde uluslararası bilim mercileri ile istişarede bulunulmak suretiyle, Bilimsel
Merci’in tavsiyesi üzerine bir yılı aşmayan süreler için ve söz konusu süre içinde girişi
yapılacak toplam örnek sayısına ilişkin olarak verilebilir.
Ek III Kapsamındaki Türlerin Örneklerinin Ticaret Mevzuatı
Madde V
1. Ek III kapsamındaki türlerin örneklerini konu alan her türlü ticaret, işbu Madde’nin
şartlarına uygun olarak yapılacaktır.
2. Herhangi bir türü Ek III kapsamında dahil etmiş olan bir Devlet’ten söz konusu türü
herhangi bir örneğinin ihraç edilebilmesi için önceden ihracat izni alınması ve bu iznin ibraz
edilmesi şarttır. Bu ihracat izni ancak, aşağıdaki şartlar yerine getirildiği takdirde verilecektir.
(a)
İhracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim Mercii’nin, söz konusu örneğin ilgili
Devlet’in hayvan ve bitki varlığının korunmasına ilişkin yasaları ihlal edilmeksizin elde edilmiş
olduğuna kanaat getirmesi;
(b)
Canlı bir örnek söz konusuysa, ihracat işlemini yapan Devlet’in Yönetim
Mercii’ni sözkonusu örneğin yaralanma, sağlık bakımından zarar görme ve zalimce
davranışa maruz kalma rizikosunu en aza indirecek şekilde hazırlanacağına ve sevk
edileceğine kanaat getirmesi.
3. Ek III kapsamındaki bir türün herhangi bir örneğinin ithal edilebilmesi için, işbu
maddenin 4üncü paragrafının uygulandığı durumlar hariç, menşe şahadetnamesi ile söz
konusu örnek ilgili türü Ek III kapsamına dahil etmiş olan bir Devlet’ten ithal edilecekse
ihracat izninin öncede ibraz edilmesi şarttır.
4. Reeksport durumunda, o örneğin reeksportu yapan Devlet’te işlem gördüğüne
veya Devlet’ten reeksport edildiğine ilişkin olarak reeksport yapan Devlet’in Yönetim Mercii
tarafından verilen bir belge, ithalatı yapan Devlet tarafından söz konusu örnek bakımından
işbu Sözleşme’nin hükümlerine uyulmuş olduğunun kanıtı olarak kabul edilecektir.
Yukarıda belirtilen türlerden koruma altına alınan türleri belirlemek için Türk Çevre
Mevzuatı ‘Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi’ ve ekleri
incelenmiştir. Bern sözleşmesine göre koruma altına alınmış türler gösterilmiştir.
Bern Sözleşmesine göre koruma altına alınan fauna türleri iki kategoriye ayrılmıştır.
II
III
Kesin olarak koruma altına alınan türler
Korunan türler
132
Bern Sözleşmesi Madde 6 hükümleri
Her Âkit Taraf, II no.lu ek listede belirtilen yabani fauna türlerinin özel olarak
korunmasını güvence altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır. Bu
türler için özellikle aşağıdaki hususlar yasaklanacaktır:
a) Her türlü kasıtlı yakalama ve alıkoyma, kasıtlı öldürme şekilleri;
b) Üreme veya dinlenme yerlerine kasıtlı olarak zarar vermek veya buraları tahrip
etmek;
c) Yabani faunayı, bu Sözleşmenin amacına ters düşecek şekilde, özellikle üreme,
geliştirme ve kış uykusu dönemlerinde kasıtlı olarak rahatsız etmek;
d) Yabani çevreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya boş dahi olsa
bu yumurtaları alıkoymak;
e) Bu madde hükümlerinin etkinliğine katkı sağlayacak hallerde, tahnit edilmiş
hayvanlar ve hayvandan elde edilmiş kolayca tanınabilir herhangi bir kısım veya bunun
kullanıldığı malzeme dahil, bu hayvanların canlı veya cansız olarak elde bulundurulması ve iç
ticareti
Bern Sözleşmesi Madde 7 hükümleri
1 - Her Âkit Taraf, III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın korunmasını güvence
altına alacak uygun ve gerekli yasal ve idari önlemleri alacaktır.
2 - III no.lu ek listede belirtilen yabani faunanın her türlü işletme şekli, 2. maddenin
şartları gözönünde tutularak, populasyonlarının varlığını tehlikeye düşürmeyecek şekilde
düzenlenmiş olacaktır.
3 - Alınacak önlemler;
a)Kapalı av mevsimlerini ve/veya işletmeyi düzenleyen diğer esasları,
b)Yabani faunayı yeterli populasyon düzeylerine ulaştırmak amacıyla, uygun
durumlarda, işletmenin geçici veya bölgesel olarak yasaklanmasını,
c)Yabani hayvanların canlı ve cansız olarak satışının, satmak amacıyla elde
bulundurulmasının ve nakledilmesinin veya satışa çıkarılmasının uygun şekilde
düzenlenmesi hususlarını, kapsayacaktır.
Türlerin tehlike sınıflarını belirlemek için “IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan
Türlerin Kırmızı Listesi” (http://www.iucnredlist.org) ‘nden faydalanılmıştır.
IUCN’ e göre koruma altına alınan fauna türleri şu şekilde sınıflandırılmıştır.
133
EX (Extınct)
Nesli tükenmiş olan takson (Tükenmiş)
EW (Extinct in the Wild)
Doğada yok olmuş takson(Doğada Tükenmiş)
CR (Critically Endangered)
Kritik olarak tehlikede olan takson(Kritik)
EN (Endangered)
Tehlike altında olan takson(Tehlikede)
VU(Vulnerable)
Neslinin doğada tükenme riskinin yksek olduğu takson(Duyarlı)
NT(Near Threatened)
Tehdit altına girebilir (Tehdite Yakın)
LC(Least Concern)
Geniş yayılışlı ve nüfusu yüksek olan takson (Düşük Riskli)
DD (Data Deficient)
NE (Not Evaluated)
Yeterli bilgi bulunmadığı için yayılışına ve/veya nüfus durumuna
bakarak tükenme riskine ilişkin bir değerlendirme yapmanın mümkün olmadığı
takson (Yetersiz Verili)
Değerlendirilmemiş takson (Değerlendirilmemiş)
IUCN: Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği
“Türkiye’nin Kuşları” (KİZİROĞLU, 1989) adlı esere dayanarak Ulusal ve Uluslararası
Mevzuatla Koruma Altına Alınan ve proje alanı çevresinde tanımlanan bazı kuş türleri “Red
Data Book” (ERZ, 1977; HEINWALD et all., 1981; BAYERISCHE STAATSMINISTEIUM
1982 a and b; GEEP 1984) kategorilerine göre şu şekilde sınıflandırılmıştır:
A.1
Nesli tehlikede olanlar
A.2
Şiddetli tehdit altında olanlar
A.3
Tehdit altındakiler
A.4
Potansiyel olarak tehlike sinyali verenler
B Kategorileri
Geçici-Transit türler
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’ nün
Resmi Gazete’ de yayınlanarak yürürlüğe giren Merkez Av Komisyonu’nun 2013-2014 Av
Dönemi kararına göre aşağıdaki tabloda gösterilen kategoriler sınıflandırılmıştır.
Ek Liste- I
Ek Liste-II
Ek Liste-III
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca koruma altına alınan yaban hayvanları
Merkez Av Komisyonu’nca koruma altına alınan av hayvanları
Merkez Av Komisyonu’nca avına belli edilen sürelerde izin verilen av hayvanları
T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü
Merkez Av Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2013-2014 Av Dönemine ait
koruma listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine
uygun hareket edilecektir.
b) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında flora-fauna üzerine
etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası)
Söz konusu projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında olabilecek etkiler:
Gürültü
 İş makinelerinin kullanımına bağlı oluşacak gürültü ve vibrasyon
134
Emisyon
 Arazi hazırlı, dekapaj ve üretim aşamalarında meydana gelecek toz
 Araçların çalışmasından kaynaklanacak gaz emisyonlar,
Hafriyat
 Çalışmanın ilk yılında sıyrılacak bitkisel toprak, bunu takiben yapılacak dekapaj
işleminde oluşacak kazı fazlası malzeme
Proje kapsamında, inşaat işlemleri sırasında bir miktar bitki örtüsü kaybı söz
konusudur. Ortadan kaldırılacak başlıca bitki örtüsü; faaliyet sahasındaki flora türleridir.
Tespit edilen flora elemanları Tablo 54 Flora Listesi’nde verilmiştir. Buna göre alanda yapılan
arazi gözlemleri ve literatür taramaları sonucunda endemik bitki türüne rastlanmamıştır.
Tespit edilen flora elemanları geniş yayılımlı türler olup proje alanı çevresinde yaygın olarak
bulunabilen türlerdir. Bu nedenle projeden kaynaklı etkiler sonucu türlerin nesillerinin
tükenmesi veya tehdit altına girmesi düşünülmemektedir.
İnşaat faaliyetleri sırasında oluşacak gürültü nedeniyle karasal fauna elemanları
alandan geçici olarak uzaklaşacaktır. Ancak gürültü seviyelerinden etkilenmesi beklenen
memeli ve kuş türlerinin kullanabileceği alternatif habitatlar proje alanının yakın çevresinde
mevcuttur. Bununla birlikte proje kapsamında:
 Proje kapsamında tüm aşamalarda kullanılan iş makinelerinin hepsi eş zamanlı
çalışmayacaktır.
 Proje sahasında çalışacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecek,
“Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.
 “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ve “Hava Kalitesi
Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.
 Faaliyetin arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamasında akar ve kuru derelere zarar
verilmeyecektir. Kömür Ocağı sahasında; doğal dere yatakları korunarak Sarız Irmağı için
dere şev üstünden itibaren sağlı sollu 50 metrelik, diğer akar dereler için 20 metrelik, kuru
dere yatakları için 10 metrelik şeritvari sahalar yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacaktır. Kömür
Ocağı Depolama sahası alanı içerisinde Höbelli Deresi ile Kürtkayapınar Deresi için dere şev
üstünden itibaren sağlı sollu 50 metrelik, kuru dere yatakları için 20 metrelik şerritvari sahalar
yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacaktır.
 Alınan hafriyat toprağı sahada daha önceden çalışılmış kısımların doldurulması
işleminde kullanılacak ve sahada depolanmış olan bitkisel toprak ile üstü örtülerek arazi ıslah
çalışmaları yapılacaktır.
135
 Hafriyat atıklarının bertarafı konusunda ‘’Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’’ hükümlerine uyulacaktır.
Ayrıca “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” ve “Su Ürünleri Kanunu” hükümlerine, T.C.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Merkez Av
Komisyonu kararları doğrultusunda hazırlanan 2013-2014 Av Dönemine ait koruma
listelerinde bulunan türler için bu komisyon kararlarında belirtilen koruma tedbirlerine uygun
hareket edilecektir. Bunun yanı sıra BERN Sözleşmesi ve CITES Sözleşmesi hükümlerine de
riayet edilecektir.
4.8. Koruma Alanları (EK-V’ deki Duyarlı Yöreler listesi kapsamında)
a) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı Koruma Alanları
ÇED Yönetmeliği’nin EK-V’deki Duyarlı Yöreler listesi dikkate alındığında, proje alanı
ve çevresinde,
Ülkemiz mevzuatı uyarınca korunması gerekli alanlar
a) 9/8/1983 tarihli ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. maddesinde
tanımlanan ve bu kanunun 3. maddesi uyarınca belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat
Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”,
Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde “Milli Parklar”, “Tabiat
Parkları”, “Tabiat Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”, bulunmamaktadır.
b) 1/7/2003 tarihli ve 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu uyarınca Orman
Bakanlığı’nca belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı
Yerleştirme Alanları”
Söz konusu proje sahasına en yakın alan; sahanın yaklaşık olarak 12 km güneyinde
yer alan “Hançerderesi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası”dır. Şekil 41’ de alanın uydu haritası
üzerindeki görünümü verilmiştir:
136
Sulak Alan
Proje Alanı
Hançerderesi
YHGS
Şekil 41 Hançerderesi YHGS uydu görüntüsü
c) 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma
Kanunu’nun 3. maddesinin birinci fıkrasının “Tanımlar” başlıklı (a)bendinin 1.,2.,3. ve
5. alt bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” olarak
tanımlanan ve aynı kanun ile 17/6/1987 tarihli ve 3386 sayılı kanunun (2863 sayılı
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve
Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) ilgili maddeleri uyarınca
tespiti ve tescili yapılan alanlar,
Söz konusu proje kapsamında Adana Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nden ve
Adana Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Müze Müdürlüğü’nden yazılar alınmıştır. Ek-9’
da verilen İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün 26.04.2013 tarih ve 1477 sayılı yazısında, proje
sahasının 2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunu’na göre Bakanlar Kurulu tarafından ilan edilen
Turizm merkezi ve kültür-Turizm Koruma Gelişim Bölgesi içerisinde yer almadığı ifade
edilmiştir. Aynı ekte verilen 17.04.2013 tarihli ve 574-289 sayılı İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
Müze Müdürlüğü’nün konuyla ilgili tanzim edilen rapor yazısında proje sahasında 2863 sayılı
Kanun kapsamında korunmaya değer herhangi bir kültür varlığının olmadığı ve yine 2863
sayılı Kanun kapsamında projenin yapılmasında sakınca olmadığına yer verilmiştir. Proje
sahasının yaklaşık olarak 2 km kuzeydoğusunda Bozgüney’de “arkeolojik sit alanı” yer
almaktadır. Aşağıdaki şekilde proje sahası ve sit alanının çevre düzeni planı üzerindeki
görünümü verilmiştir.
137
Şekil 42 Çevre Düzeni Planı
ç) 22/3/1971 tarihli ve 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan Su
Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları,
Söz konusu proje sahası içerisinde 1380 sayılı Su Ürünleri Kanunu kapsamında olan
Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları bulunmamaktadır.
d) 31/12/2004 tarihli ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Su Kirliliği
Kontrol Yönetmeliği’nin 17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar,
Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği’nin
17., 18.,19. ve 20. maddelerinde tanımlanan alanlar bulunmamaktadır.
e) 2/11/1986 tarihli ve 19269 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Hava
Kalitesinin Korunması Yönetmeliği’nin 49. maddesinde tanımlanan “Hassas Kirlenme
Bölgeleri”,
Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Hava Kalitesinin Korunması
Yönetmeliği’nin 49. maddesinde tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri” bulunmamaktadır.
138
f) 9/8/1983 tarihli ve 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca
Bakanlar Kurulu tarafından “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” olarak tespit ve ilan edilen
alanlar,
Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde “Özel Çevre Koruma Bölgeleri” olarak
tespit ve ilan edilen alanlar bulunmamaktadır.
g) 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu’na göre koruma altına
alınan alanlar,
Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Boğaziçi Kanunu’na göre koruma
altına alınan alanlar bulunmamaktadır.
yerler
ğ) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanunu gereğince orman alanı sayılan
Söz konusu proje sahası orman sayılan yerler içerisinde kalmamaktadır. Çevre
Düzeni planına göre en yakın orman alanı, Kömür Ocağı ÇED izin alanının yaklaşık (kuş
uçuşu mesafe ile) 1,4 km güneybatısında bulunmaktadır. (Bkz. Şekil 42-çevre düzeni planı
şekli)
h) 4/4/1990 tarihli ve 3621 sayılı Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı getirilen
alanlar,
Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Kıyı Kanunu gereğince yapı yasağı
getirilen alanlar bulunmamaktadır.
ı) 26/1/1939tarihli ve 3573 Sayılı Zeytinciliğin
Aşılattırılması Hakkında Kanunu’nda belirtilen alanlar,
Islahı
ve
Yabanilerinin
Söz konusu proje sahası ve etki alanı içerisinde Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin
Aşılattırılması Hakkında Kanunu’nda belirtilen alanlar bulunmamaktadır.
i) 25/2/1998 tarihli ve 4342 sayılı Mera Kanununda belirtilen alanlar,
Söz konusu proje kapsamında yapılacak olan Kömür Ocağı Depolama Alanı’nın
küçük bir kısmının Çevre Düzeni Planı’na göre çayır ve mera alanları üzerinde yer
almaktadır. (Bkz. Şekil 42-çevre düzeni planı şekli)
j) 17/5/2005 tarihli ve 25818 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde belirtilen alanlar,
Söz konusu proje kapsamında olan Kömür Ocağı Depolama Alanı’nda Höbelli Deresi,
kuru dereler bulunmaktadır. Kömür Ocağı Depolama Alanı’ndan geçen bu dereler boyunca
50’şer metre koruma alanı bırakılacaktır. Kırma Eleme Yıkama Tesisi sahasında ise
mevsimsel akışlı Halkaçayır Deresi bulunmaktadır. Kömür Ocağı ÇED İzin Alanı ise Sarız
Irmağı’nın yanında bulunmaktadır ve Alan içerisinde Höbelli Deresi, Kürtkayapınar Deresi,
Değirmen Dere ve buna bağlı mevsimsel olarak akışa geçen dere yatakları, ayrıca
vatandaşlar tarafından yapılmış halk sulamaları bulunmaktadır. Ulusal ve uluslararası öneme
139
sahip sulak alanlardan en yakını yaklaşık 26 km batıda, Kayseri İl sınırları içerisinde yer
almaktadır.
Ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşmeler uyarınca korunması gerekli
alanlar
a) 20/2/1984 tarih ve 18318 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN
Sözleşmesi) uyarınca koruma altına alınmış alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası
Üreme Alanları”nda belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve
Üreme Alanları”,
Söz konusu proje sahası içerisinde ve yakın çevresinde yukarıda belirtilen alanlar
bulunmamaktadır.
b) 12/6/1981 tarih ve 17368 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barselona Sözleşmesi)
uyarınca korumaya alınan alanlar,
bulunmamaktadır.
ı)
23/10/1988 tarihli ve 19968 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan
“Akdeniz’de Özel Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” gereği ülkemizde
“Özel Koruma Alanı” olarak belirlenmiş alanlar,
bulunmamaktadır.
ıı) 13/9/1985 tarihli Cenova Bildirgesi gereği seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre
Programı tarafından yayımlanmış olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal
Tarihi Sit” listesinde yer alan alanlar,
bulunmamaktadır.
ııı)
Cenova Deklerasyonu’nun 17. maddesinde yer alan “Akdeniz’e Has Nesli
Tehlikede Olan Deniz Türlerinin” yaşama ve beslenme ortamı olan kıyısal alanlar,
bulunmamaktadır.
140
c) 14/2/1983 tarih ve 17959 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi”nin 1. ve 2. maddeleri
gereğince Kültür Bakanlığı tarafından koruma altına alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal
Miras” statüsü verilen kültürel, tarihi ve doğal alanlar,
bulunmamaktadır.
ç) 17/05/1994 tarih ve 21937 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak
Alanların Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) uyarınca koruma altına
alınmış alanlar,
bulunmamaktadır.
d) 27/7/2003 tarihli ve 25181 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Avrupa Peyzaj Sözleşmesi
Söz konusu proje alanı ve etki sahası içerisinde Avrupa Peyzaj Sözleşmesi
kapsamında yer alan saha bulunmamaktadır.
Korunması gereken alanlar
a) Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, mevcut özellikleri korunacak alan olarak
tespit edilen ve yapılaşma yasağı getirilen alanlar (Tabii karakteri korunacak alan,
biogenetik rezerv alanları, jeotermal alanlar v.b.),
Söz konusu proje sahasına ait Çevre Düzeni Planı’nda proje sahasının bir kısmı
“mutlak tarım arazisi” olarak görünmektedir (Bkz. Şekil 42-çevre düzeni planı şekli)
b) Tarım Alanları: Tarımsal kalkınma alanları, sulanan, sulanması mümkün ve
arazi kullanma kabiliyet sınıfları I, II, III ve IV olan alanlar, yağışa bağlı tarımda
kullanılan I. ve II. sınıf ile, özel mahsul plantasyon alanlarının tamamı,
Söz konusu proje sahasına ait Çevre Düzeni Planı’nda proje sahası “mutlak tarım
arazisi” olarak görünmektedir (Bkz. Şekil 42-çevre düzeni planı şekli)
c) Sulak Alanlar: Doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suların durgun veya
akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde 6 metreyi
geçmeyen derinlikleri kapsayan, başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı
olarak önem taşıyan bütün sular, bataklık sazlık ve turbiyeler ile bu alanların kıyı kenar
çizgisinden itibaren kara tarafına doğru ekolojik açıdan sulak alan kalan yerler,
Söz konusu proje kapsamında olan Kömür Ocağı Depolama Alanı’nda Höbelli Deresi,
kuru dereler bulunmaktadır. Kömür Ocağı Depolama Alanı’ndan geçen bu dereler boyunca
50’şer metre koruma alanı bırakılacaktır. Kırma Eleme Yıkama Tesisi sahasında ise
mevsimsel akışlı Halkaçayır Deresi bulunmaktadır. Kömür Ocağı ÇED İzin Alanı ise Sarız
Irmağı’nın yanında bulunmaktadır ve alan içerisinde Höbelli Deresi, Kürtkayapınar Deresi,
141
Değirmen Dere ve buna bağlı mevsimsel olarak akışa geçen dere yatakları, ayrıca
vatandaşlar tarafından yapılmış halk sulamaları bulunmaktadır. Ulusal ve uluslararası öneme
sahip sulak alanlardan en yakını yaklaşık 26 km batıda, Kayseri İl sınırları içerisinde yer
almaktadır.
ç) Göller, akarsular, yeraltısuyu işletme sahaları,
Proje alanı içerisinde ve yakın çevresinde doğal göl bulunmamaktadır. söz konusu
proje sahanın içerisinden Höbelli Deresi, Büyükkur Deresi, Kürtkayapınar Deresi, Değirmen
Deresi ve Halkaçayır Deresi ile Sarız Irmağı’nın bir çok normal ve mevsimsel akışlı kolları
geçmektedir.
d) Bilimsel araştırmalar için önem arzeden ve/veya nesli tehlikeye düşmüş veya
düşebilir türler ve ülkemiz için endemik olan türlerin yaşama ortamı olan alanlar,
biyosfer rezervi, biyotoplar, biyogenetik rezerv alanları, benzersiz özelliklerdeki
jeolojik ve jeomorfolojik oluşumların bulunduğu alanlar,
bulunmamaktadır.
b) Proje kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında Koruma Alanlarına
etkiler ve alınacak önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)
Söz konusu proje alanı Ek-V duyarlı yöreler listesi kapsamında herhangi bir korunan
alan üzerinde bulunmamaktadır. En yakın korunan alan yaklaşık 12 km (kuş uçuşu mesafe
ile) güneyinde bulunan Hançerderesi Yaban Hayatı Geliştirme Sahası’dır. Fakat proje
sahasında birçok mevsimsel ve normal akışlı dere geçmektedir. Bu kapsamda Kömür Ocağı
sahasında; doğal dere yatakları korunacak Sarız Irmağı için dere şev üstünden itibaren sağlı
sollu 50 metrelik, diğer akar dereler için 20 metrelik, kuru dere yatakları için 10 metrelik
şeritvari sahalar, yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacaktır. Aynı şekilde Kömür Ocağı Depolama
Alanı içerisinde Höbelli Deresi ile Kürtkayapınar Deresi için dere şev üstünden itibaren sağlı
sollu 50 metrelik, kuru dere yatakları için 20 metrelik şeritvari sahalar, yapılaşma ve faaliyet
dışı tutulacaktır. Ayrıca proje alanı içinden, sınırından veya yakınlarından geçmekte olan
yüzeysel su kaynakları üzerinde yol geçişi sağlanması durumunda DSİ 6. Bölge
Müdürlüğü’nden izin alınacaktır.
4.9. Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler
(Askeri Yasak bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş
alanlar, 7/16349 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ‘’Sınırlandırılmış Alanlar’’ v.b.)
a) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı
Bunun haricinde proje kapsamında faaliyetin gerçekleştirileceği proje alanı içerisinde
Devletin Yetkili Organlarının Hüküm ve Tasarrufu Altında Bulunan Araziler (Askeri Yasak
142
Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarına belirli amaçlarla tahsis edilmiş alanlar, 7/16349
sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ‘’Sınıflandırılmış Alanlar’’ v.b.) bulunmamaktadır.
b) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında etkiler ve alınacak
önlemler (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve İşletme sonrası)
Proje kapsamında bitkisel toprak, dekapaj işlemi ve kömür üretimi söz konusu
olacaktır. Kömür üretimi tamamlandıktan sonra arazinin rehabilitasyonu yapılacaktır. Üretim
tamamlandığı kısımlar geçici olarak depolanan bitkisel toprak ve dekapaj toprağı ile
doldurularak eski haline getirilecektir.
Bölüm 5: Proje kapsamındaki faaliyetlerin değerlendirilmesi (ilgili yönetmelikler
kapsamında arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olacak şekilde, kümülatif
olarak gerekli değerlendirme yapılacaktır.)
5.1. Emisyon hesaplamaları
Faaliyet sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu emisyon oluşumu söz konusu
olacaktır. Sahada kullanılan iş makinelerinde yakıt olarak Tüpraş-404 dizel yakıtı
kullanılacak olup, Tüpraş 404 dizel yakıtının genel özellikleri aşağıdaki tabloda
verilmektedir.
ÖZELLİK
Tablo 56 Tüpraş-404 Dizel Yakıtının Genel Özellikleri
BİRİM
DEĞER
Yoğunluk (15 0C’ta)
SINIR
DENEY YÖNTEMİ
TS 1013 EN ISO3675
TS EN ISO 12185
kg/m3
820-845
% ağırlık
0C
0C
11
55
En az
-15
5
En çok
En çok
% hacim
65
En çok
350 0C’ta elde edilen
% 95 ’in(hacim/hacim) elde edildiği sıcaklık
Kükürt
Karbon Kalıntısı (% 10 damıtma kalıntısında)
Viskozite (400C)
Bakır Şerit Korozyon
(500C’ta 3 saat)
Kül
Setan sayısı
% hacim
0C
mg/kg
% ağırlık
cst
85
360
11-1000
0,3
2,0-4,5
No.1
En az
En çok
% ağırlık
0,01
51
En çok
En az
Setan İndisi
Su
Toplam Kirlilik
Oksitlenme Kararlılığı
Yağlayıcılık özelliği, düzeltilmiş aşınma izi çapı (wsd 1,4),
60 0C)’ta
Kaynak: www.tupras.com.tr
hesapla
mg/kg
mg/kg
g/m3
46
200
24
25
En az
En çok
En çok
En çok
TS 1327 EN ISO 6245
TS 10317 EN ISO 5165
TS EN 15195
TS 2883 EN ISO 4264
TS 6147 EN ISO 12937
TS EN 12662
TS EN ISO 12205
µm
460
En çok
TS EN ISO 12156-1
Polisiklik aromatik hidrokarbonlar
Parlama Noktası
Soğuk Filtre Tıkanma Noktası (SFTN)
Kış (a)
Yaz (b)
Damıtma
250 0C’ta elde edilen
143
En çok
En çok
TS EN ISO 2719
TS EN 116
TS 1232 EN ISO 3405
TS 6838 EN ISO 8754
TS 6148 EN ISO 10370
TS 1451 EN ISO 3104
TS 2741 EN ISO 2160
Sahada çalışan iş makineleri için gerekli yakıt ihtiyacı yaklaşık 60 lt/h olması
öngörülmektedir. Buna göre;
Q=60 lt/h x 0,835kg/lt = 50,1 kg/h =0,05 t/h
Tablo 57 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/t)
KİRLETİCİ
DİESEL
Karbonmonoksitler
9.7
Hidrokarbonlar
29
Azot Oksitler
36
Kükürt oksitler
6,5
Toz
Kaynak: Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, 1991
18
Buna göre iş makinelerinden kaynaklanması beklenen kirletici tahmin değerleri:
Tablo 58 Diesel Araçlardan Yayılan Kirlenmenin Yayın Faktörleri(kg/h)
Karbonmonoksitler
9,7 kg/t x 0,05 t/h=0,48 kg/h
Hidrokarbonlar
29 kg/t x 0,05 t/h=1,45 kg/h
Azot Oksitler
36 kg/t x 0,05 t/h=1,80 kg/h
Kükürt oksitler
6,5 kg/t x 0,05 t/h=0,32 kg/h
Toz
18 kg/t x 0,05 t/h=0,9 kg/h
Faaliyet sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu kullanacakları yakıta bağlı
emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. İş makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri
çok küçük olduğundan mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje
sahasında çalışacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecektir. Bu kapsamda
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca kullanılan araçlar için 4
Nisan 2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz
Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Proje kapsamında çalışacak işçiler için inşaat aşamasında ısınma amaçlı elektrik
enerjisinden faydalanılacak olup, işletme aşamasında TEYO Tufanbeyli Enerji Santralı atık
ısısından faydalanılması düşünülmektedir.
Proje kapsamında arazi hazırlık, dekapaj ve işletme döneminde yapılacak işlerden
ötürü toz emisyonu gerçekleşecek olup, toz emisyonları hesaplamasında taşıma, yükleme
ve boşaltma gibi toz yayıcı işlemler kullanılacaktır.
Sahada oluşacak toz emisyonları 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek-12, Tablo.12.6’da
verilen toz emisyon faktörleri dikkate alınarak hesaplanmıştır.
144
Tablo 59 Toz Emisyonları Oluşumlarının Hesaplanmasında Kullanılacak Toz Emisyon Faktörleri
Emisyon Faktörleri kg/ton
Kontrolsüz
Kontrollü
Kaynaklar
Patlatma
0,080
-
Sökme
0,025
0,0125
Yükleme
0,010
0,005
Nakliye (gidiş-dönüş toplam mesafesi)
0,7 kg/km-sefer
0,35
Boşaltma
0,010
0,005
Depolama
5,8
2,9
Birincil Kırcı
0,243
0,0243
İkincil Kırıcı
0,585
0,0585
Kaynak: SKHKKY Ek-12, Tablo.12.6
Proje kapsamında tüm faaliyet aşamalarında yılda 300 gün, günde 24 saat 3 vardiya
şeklinde çalışılacaktır. Projenin arazi hazırlık ve dakapaj işlemleri TEYO Tufanbeyli Enerji
Santralı faaliyete geçene kadar 4 yıla yayılacak şekilde yapılacak olup kömür damarına
ulaşıldıktan sonra üretime başlanacaktır.
Arazi Hazırlık ve Dekapaj Çalışmasından Oluşacak Toz Miktarı:
Üretim öncesi arazinin hazırlanması ve kömür cevheri üzerindeki toprağın sıyrılması
şeklinde dekapaj çalışması yapılacaktır. Arazinin hazırlanması ve hafriyat çalışması
aşamasında yapılacak toz yayıcı işlemler sırasında ortaya toz çıkması muhtemeldir.
Bitkisel Toprak Miktarı:
Bitkisel toprak sıyrılması dekapaj işlemleri ile birlikte başlayacak olup çalışılacak
alanın bitkisel toprağı bir yıl içerisinde sıyrılacaktır. Bitkisel toprak sıyırma işlemi yılda 10 ay,
ayda 30 gün, günde 24 saat 3 vardiya şeklinde çalışılarak yapılacaktır. Buna göre bitkisel
toprak sıyırma işleminden oluşacak hafriyat miktarı aşağıda hesaplanmıştır;
Toplam bitkisel toprak sıyırma alanı= 1.000.000 m2
Proje sahasının bulunduğu bölgede bitkisel toprak derinliği yaklaşık 0-10 cm
arasında yer yer değişiklik göstermekle birlikte, derinlik ortalama 5 cm alınarak
hesaplamalar yapılmıştır.
Buna göre;
Hafriyat Miktarı = Hafriyat Alım Alanı X Bitkisel Toprak Ortalama Derinliği
Bitkisel Toprak Miktarı = 1.000.000 m2 x 0.05 m = 50.000 m3/yıl
= 50.000 m3x 1,6 ton/m3 = 80.000 ton/yıl
Çalışma sürelerine göre bitkisel toprak miktarları tablo 61’ de verimiştir.
145
Tablo 60 Çalışma Sürelerine Göre Bitkisel Toprak Miktarları
Bitkisel Toprak
Çalışma Miktarı
m3
ton
10 ay
50.000
80.000
1 ay (30 gün)
5.000
8.000
1 gün (24 saat)
166,6
266,6
1 saat
6,9
11,1
Üretim sırasında 1 yılda yaklaşık olarak 80.000 ton bitkisel toprak alınacaktır.
Sahadaki bitkisel toprak sıyrılarak alınacak ve bitkisel toprak depo alanı olarak belirlenen
kısımda muhafaza edilerek çalışmanın tamamlanmasını müteakip yapılacak arazi ıslah
çalışmalarında kullanılacaktır. Proje kapsamında 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı “Hafriyat
Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Dekapaj Miktarı:
Kömür üretimi kapsamında ilk olarak dekapaj çalışması yapılacaktır. Dekapaj ve
üretim çalışmalarına başlamadan önce belirlenmiş olan ve box-cut olarak adlandırılan
alanda işlemlere başlanacaktır. Üretim öncesi ve termik enerji santralının işletmeye
geçmeden önceki aşamasında dekapaj çalışması yapılacak olup dekapaj işlemleri 4 yıla
yayılacaktır.
Proje kapsamında üretilecek kömürün ortalama dekapaj oranı 5,2 olarak
belirlenmiştir. Dekapaj oranı yılllara ve kömür damarlaşmasına göre farklılıklar
gösterebilecektir. Üretim öncesi 35.000.000 m3 dekapaj yapılacaktır. Basamakların
açılmaya başlanacağı box-cut alanında, yapılacak dekapaj işleminden sonra üretilecek
kömür damarlarına ulaşılacaktır. Dekapaj çalışmaları yılda 10 ay ayda 30 gün, günde 24
saat 3 vardiya şeklinde yapılacaktır.
Buna göre;
Toplam Dekapaj Miktarı
= 35.000.000 m3 = 35.000.000 m3
= 35.000.000 m3x 1,6 ton/m3 = 56.000.000 ton
Çalışma sürelerine göre dekapaj malzemesi miktarları tablo 63’ de verilmiştir.
146
Tablo 61 Çalışma Sürelerine Göre Dekapaj Malzeme Miktarları
Dekapaj Malzemesi
Çalışma Miktarı
m3
ton
40 ay
35.000.000
56.000.000
1 ay (30 gün)
875.000
1.400.000
1 gün (24 saat)
29.166
46.666
1 saat
1.215
1.944
Dekapaj işleminde toplamda yaklaşık olarak 56.000.000 ton dekapaj malzemesi
oluşacaktır. Oluşacak dekapaj malzemesi pasa depolama sahasında muhafaza edilerek
çalışmanın tamamlanmasını müteakip yapılacak arazi ıslah çalışmalarında kullanılacaktır.
Proje kapsamında 18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Bitkisel toprağın sıyrılması sonucu oluşacak toz emisyon faktörleri;
Sahadaki çalışmada bitkisel toprak sıyrılarak alınacak ve bitkisel toprak depo alanı
olarak belirlenmiş kısımda muhafaza edilerek işletme terk edildikten sonra arazi ıslah
çalışmalarında kullanılacaktır. Buna göre çalışmaya bağlı olarak oluşacak toz miktarı
Tablo 62‘ de hesaplanmıştır;
Bitkisel toprak taşıma işleminde gidiş-geliş ortalama 400 m uzunluğunda bir yol
kullanılacaktır. Bir kamyonun 108 ton taşıma kapasitesi olduğuna göre 1 kamyon 1 günde
ortalama (266,6 ton/gün) / (108 ton/1sefer) = 3 sefer yapacaktır.
Tablo 62 Bitkisel Toprak Sıyrılması Sonucu Oluşacak Toz Miktarları
Toz Faktörleri
Emisyon Değerleri
Emisyon Debileri (kg/sa)
Sökme
0,025 kg/ton
11,1 ton/sa x 0,025 kg/ton=0,27 kg/sa
Yükleme
0,01 kg/ton
11,1 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,11 kg/sa
Taşıma
0,7 kg/km-sefer
0.7 kg/km-sefer x 3 sefer/24 saat x 0,4 km=0,03 kg/sa
Boşaltma
0,01 kg/ton
11,1 ton/sa x 0,01 kg/ton = 0,11 kg/sa
Depolama
5,8 kg/ha
5,8 kg/ha-gün x 196,6 m2/gün x 1 ha/10.000 m2 x 1 gün/24 sa=0,0004
kg/sa
Toplam
0,52 kg/sa
Bitkisel toprağın sıyrılması sırasında toplam 0,52 kg/saat toz meydana gelecektir.
Proje kapsamında bitkisel toprak sıyrılması esnasında 0,52 kg/saat toz meydana
gelecektir. Bu toplam toz debisi, 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği”
hükümlerinde verilen sınır değerlerin altında kalmaktadır.
147
Dekapaj işleminden kaynaklanacak toz emisyon faktörleri;
Dekapaj işlemleri 4 yıla yayılacak olup, oluşan dekapaj malzemesi pasa depolama alanında
muhafaza edilerek işletme terk edildikten sonra bitkisel toprak gibi arazi ıslah çalışmalarında
ve basamakların doldurulmasında kullanılacaktır. Buna göre çalışmaya bağlı olarak oluşacak
toz miktarı
Tablo 63’ de verilmiştir.
Ocakta taşıma işleminde gidiş-geliş ortalama 500 m uzunluğunda bir yol
ortalama (46.666 ton/gün) / (108 ton/1sefer) = 426 sefer yapacaktır.
Tablo 63 Dekapaj İşlemi Sonucu Oluşacak Toz Miktarları
Toz Faktörleri
Emisyon Değerleri
Sökme
0,025 kg/ton
1.944 ton/sa x 0,025 kg/ton = 48,6 kg/sa
Yükleme
0,01 kg/ton
Taşıma
0,7 kg/km-sefer
0.7 kg/km-sefer x 426 sefer/24 saat x 0,5 km = 6,2 kg/sa
Boşaltma
0,01 kg/ton
Depolama
5,8 kg/ha
5,8 kg/ha-gün x 1.458 m2/gün x 1 ha/10.000 m2 x 1 gün/24 sa = 0,03 kg/sa
Kırıcı
0,0243 kg/ton
Toplam
140,7 kg/sa
Dekapaj işlemi dolayısıyla toplam 140,7 kg/saat toz meydana gelecektir.
İşletme Aşamasında Oluşacak Toz Miktarı:
Proje kapsamında yıllık 10.000.000 ton kömür üretimi planlanmaktadır. Faaliyet
kapsamında planlanan çalışmalar 20 yıllık işletme süresi boyunca yılda 10 ay, yılda 300
gün günde 24 saat 3 vardiya şeklinde planlanmaktadır.
Çıkarılacak kömür patlatma yapılmadan ekskavatör yardımıyla sökülerek geçici stok
alanında depolanacak daha sonra işleme alınmak amacıyla nakledilecektir.
Tablo 64 Çalışma Sürelerine Göre Kömür Üretim Miktarları
Kömür
Çalışma Miktarı
m
3
ton
10 ay
7.142.857
10.000.000
1 ay (30 gün)
714,285
1.000.000
1 gün (24 saat)
23.809
33,333
148
1 saat
992,06
1.389
Ocakta taşıma işleminde gidiş-geliş ortalama 400 m uzunluğunda bir yol
ortalama (33.333 ton/gün) / (108 ton/1sefer) = 309 sefer yapacaktır.
Buna göre çalışmaya bağlı olarak oluşacak toz miktarı Tablo 65’ de verilmiştir.
Tablo 65 Kömür Üretimi Sonucu Oluşacak Toz Miktarları
Toz Faktörleri
Emisyon Değerleri
Sökme
0,025 kg/ton
Yükleme
0,01 kg/ton
Taşıma
0,7 kg/km-sefer
0.7 kg/km-sefer x 309 sefer/24 saat x 0,4 km = 3,6 kg/sa
Boşaltma
0,01 kg/ton
Depolama
5,8 kg/ha
5,8 kg/ha-gün x 78,3 m2/gün x 1 ha/10.000 m2 x 1 gün/24 sa = 0,001 kg/sa
Kırıcı
0,0243 kg/ton
Toplam
99,6 kg/sa
Proje kapsamında üretim esnasında 99,6 kg/saat toz meydana gelecektir.
Tablo 66 Proje Alanında Oluşacak Toz Emisyon Değerleri
Projenin Aşamaları
Toz (kg/sa)
Bitksel Toprak Sıyrılması
0,52
Dekapaj İşlemi
140,7
Üretim Aşaması
99,6
Yukarıda yapılan hesaplamalarda dekapaj ve üretim işlemlerinden kaynaklanan toz
emisyonları 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,0
kg/saat’lik sınır değerini aştığı işlemler için toz modellemesi yapılmıştır.
Proje kapsamında, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak, 03.07.2009 tarih ve
27277 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği” (Değişiklik: R.G: 10.11.2012-28463 ) ve 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi
Yönetmeliği” (Değişiklik R.G: 05.05.2009-27219) hükümlerine uyulacaktır.
149
Toz Modellemesinde Kullanılan Genel Formüller;
Toz Modelleme hesaplarında, Adana İli, Göksun İstasyonuna ait 1975-2011 yılları
Meteorolojik Bülteninden yararlanılmıştır. (Bkz Ek-10)
Meydana gelen tozun dağılım modellemesinde Çevre Mevzuatı Formül II - III
kullanılmıştır.
Çevre Mevzuatı Formül II ( Griffort Dipersiyon)
Ci ( x, y, z ) 
x
 y 2     ( z  h) 2    ( z  h) 2  

 h2  
106
Q
2 Vdi
1
 * exp 
 * exp 
*
* exp 

*
*
*
exp



 2  
3600 * 2 U h *  y *  z
 U h 0  z ( )
 2 y2    2 z2   2 z2  

 2 z ( )  


Çevre Mevzuatı Formül III
d ( x , y )  3600
4

i 1
V di * C i ( x , y , 0 )
Uh (Rüzgâr Hızı) Değerinin hesaplanması
Uh=Ur(h/Za)M formülü kullanılır.
h = Etkin baca yüksekliği
za = Metre birimiyle verilen anemometrenin zeminden yüksekliği
M için ise aşağıdaki değerler alınır.
Tablo 67 Yayılım Sınıfları
Yayılım sınıfı
M
A (Çok kararsız)
0.09
B (Kararsız)
0.20
C/I (Nötral)
0.22
C/II (Nötral)
0.28
D (Kararlı)
0.37
E (Çok kararlı)
0.42
Dekapaj İşlemleri Esnasında Oluşacak Toz Modeli
Proje alanına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu yaklaşık 50 m batısında bulunan
Pınarlar Köyüne ait konuttur.
Dekapaj esnasında çıkacak toplam emisyon değeri hesaplandığı gibi;
Q = 140,7 kg/ saat ____ Üretim sırasında meydana gelen toplam tozun % 80’ını
(Edinilen tecrübelere göre) 10µ ‘dan büyük partiküller oluşturmaktadır.
150
Havada asılı partiküller için C (x,y,z)
Q = 0,2 kg
(10µ’dan küçük partiküller için)
h = 20 m.
(edinilen tecrübelere göre)
z = 2 m.
olarak alınmıştır.
Vdi = 0,07 m/s
Çöken toz miktarı için (di)
Q = 0.8 kg (10µ’dan büyük partiküller için)
h = 20 m.
z = 10 m
Vdi = 0,7 m/s
Yukarıdaki değerler ve formüller kullanılarak aşağıdaki toz dağılım tabloları
çıkartılmıştır.
Tablo 68 Dekapaj İşlemleri Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (g/m3)
Hava
Ua
UR
Uh
50 m
250 m
500 m
1000m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
C
2,0
2
2,29
129,8214
42,8382
11,4961
2,9289
1,3225
0,6032
0,4110
0,3484
C
2,0
2
2,29
129,8214
42,8382
11,4961
2,9289
1,3225
0,6032
0,4110
0,3484
B
1,5
1,5
1,72
191,6605
58,6051
15,3331
3,8572
1,7342
0,7888
0,5369
0,4549
B
1,6
1,5
1,72
191,6605
58,6051
15,3331
3,8572
1,7342
0,7888
0,5369
0,4549
B
1,6
1,5
1,72
191,6605
58,6051
15,3331
3,8572
1,7342
0,7888
0,5369
0,4549
B
1,4
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
B
1,2
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
B
1,4
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
C
1,4
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
B
1,5
1,5
1,72
191,6605
58,6051
15,3331
3,8572
1,7342
0,7888
0,5369
0,4549
B
1,3
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
C
1,5
1,5
1,72
191,6605
58,6051
15,3331
3,8572
1,7342
0,7888
0,5369
0,4549
C
1,2
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
B
1,3
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
B
1,3
1
1,06
225,7724
42,8175
10,7200
2,6956
1,2157
0,5545
0,3779
0,3204
B
1,9
2
2,29
129,8214
42,8382
11,4961
2,9289
1,3225
0,6032
0,4110
0,3484
Tablo 69 Dekapaj İşlemleri Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m2.gün)
151
Hava
Ua
UR
Uh
50 m
250 m
500 m
1000m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
C
2,0
2
2,29
128,2751
11,3162
4,8269
2,7120
1,9954
1,4578
1,2398
1,1537
C
2,0
2
2,29
128,2751
11,3162
4,8269
2,7120
1,9954
1,4578
1,2398
1,1537
B
1,5
1,5
1,72
174,2353
15,1946
6,4562
3,6210
2,6629
1,9447
1,6538
1,5389
B
1,6
1,5
1,72
174,2353
15,1946
6,4562
3,6210
2,6629
1,9447
1,6538
1,5389
B
1,6
1,5
1,72
174,2353
15,1946
6,4562
3,6210
2,6629
1,9447
1,6538
1,5389
B
1,4
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
B
1,2
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
B
1,4
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
C
1,4
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
B
1,5
1,5
1,72
174,2353
15,1946
6,4562
3,6210
2,6629
1,9447
1,6538
1,5389
B
1,3
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
C
1,5
1,5
1,72
174,2353
15,1946
6,4562
3,6210
2,6629
1,9447
1,6538
1,5389
C
1,2
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
B
1,3
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
B
1,3
1
1,06
295,2814
25,0284
10,5335
5,8820
4,3199
3,1523
2,6799
2,4935
B
1,9
2
2,29
128,2751
11,3162
4,8269
2,7120
1,9954
1,4578
1,2398
1,1537
NNW 250,0
N
NNE
200,0
NW
NE
150,0
WNW
50 m
ENE
100,0
50,0
W
E
0,0
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 43 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3)
152
250 m
500 m
1000m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
NNW 300,0
250,0
NW
200,0
150,0
WNW
100,0
50,0
W
0,0
N
NNE
NE
50 m
ENE
E
WSW
ESE
SW
SE
SSW
250 m
500 m
1000m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
SSE
S
Şekil 44 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat)
Üretim İşlemleri Esnasında Oluşacak Toz Modeli
Proje alanına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu yaklaşık 50 m batısında bulunan
Pınarlar Köyüne ait konuttur.
Üretim esnasında çıkacak toplam emisyon değeri hesaplandığı gibi;
Q = 99,6 kg/ saat ____ Üretim sırasında meydana gelen toplam tozun % 80’ını
(Edinilen tecrübelere göre) 10µ ‘dan büyük partiküller oluşturmaktadır.
Havada asılı partiküller için C (x,y,z)
Q = 0,2 kg
(10µ’dan küçük partiküller için)
h = 20 m.
z = 2 m.
Vdi = 0,07 m/s
Çöken toz miktarı için (di)
Q = 0.8 kg (10µ’dan büyük partiküller için)
h = 20 m.
z = 10 m
Vdi = 0,7 m/s
Yukarıdaki değerler ve formüller kullanılarak aşağıdaki toz dağılım tabloları
çıkartılmıştır.
153
Tablo 70 Üretim İşlemleri Havada Asılı Partiküllerin Mesafeye Göre Dağılımı (g/m3)
Hava
Ua
UR
Uh
50 m
250 m
500 m
1000m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
C
2,0
2
2,29
92,3587
30,4763
8,1787
2,0837
0,9408
0,4291
0,2924
0,2479
C
2,0
2
2,29
92,3587
30,4763
8,1787
2,0837
0,9408
0,4291
0,2924
0,2479
B
1,5
1,5
1,72
136,3527
41,6934
10,9084
2,7441
1,2338
0,5612
0,3819
0,3237
B
1,6
1,5
1,72
136,3527
41,6934
10,9084
2,7441
1,2338
0,5612
0,3819
0,3237
B
1,6
1,5
1,72
136,3527
41,6934
10,9084
2,7441
1,2338
0,5612
0,3819
0,3237
B
1,4
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
B
1,2
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
B
1,4
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
C
1,4
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
B
1,5
1,5
1,72
136,3527
41,6934
10,9084
2,7441
1,2338
0,5612
0,3819
0,3237
B
1,3
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
C
1,5
1,5
1,72
136,3527
41,6934
10,9084
2,7441
1,2338
0,5612
0,3819
0,3237
C
1,2
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
B
1,3
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
B
1,3
1
1,06
160,6209
30,4616
7,6265
1,9177
0,8649
0,3945
0,2689
0,2279
B
1,9
2
2,29
92,3587
30,4763
8,1787
2,0837
0,9408
0,4291
0,2924
0,2479
Tablo 71 Üretim İşlemleri Çöken Tozların Mesafeye Göre Dağılımı(mg/m2.gün)
Hava
Ua
UR
Uh
50 m
250 m
500 m
1000m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
C
2,0
2
2,29
91,2586
8,0507
3,4340
1,9294
1,4196
1,0371
0,8820
0,8208
C
2,0
2
2,29
91,2586
8,0507
3,4340
1,9294
1,4196
1,0371
0,8820
0,8208
B
1,5
1,5
1,72
123,9560
10,8098
4,5931
2,5761
1,8944
1,3835
1,1765
1,0948
B
1,6
1,5
1,72
123,9560
10,8098
4,5931
2,5761
1,8944
1,3835
1,1765
1,0948
B
1,6
1,5
1,72
123,9560
10,8098
4,5931
2,5761
1,8944
1,3835
1,1765
1,0948
B
1,4
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
B
1,2
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
B
1,4
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
C
1,4
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
B
1,5
1,5
1,72
123,9560
10,8098
4,5931
2,5761
1,8944
1,3835
1,1765
1,0948
B
1,3
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
C
1,5
1,5
1,72
123,9560
10,8098
4,5931
2,5761
1,8944
1,3835
1,1765
1,0948
C
1,2
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
B
1,3
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
B
1,3
1
1,06
210,0716
17,8060
7,4938
4,1846
3,0733
2,2426
1,9065
1,7740
B
1,9
2
2,29
91,2586
8,0507
3,4340
1,9294
1,4196
1,0371
0,8820
0,8208
154
NNW 200,0
N
NNE
150,0
NW
NE
100,0
WNW
50 m
ENE
50,0
W
E
0,0
WSW
ESE
SW
500 m
1000 m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
SE
SSW
250 m
SSE
S
Şekil 45 Havada Asılı Partiküllerin Dağılımı (μg/m3)
NW
NNW 250,0
200,0
N
NNE
NE
150,0
WNW
50 m
ENE
100,0
50,0
W
E
0,0
WSW
ESE
SW
SE
SSW
SSE
S
Şekil 46 Çöken Partiküllerin Dağılımı (mg/m2-saat)
155
250 m
500 m
1000 m
1500 m
2250 m
2750 m
3000 m
Toz Modellemesi Sonuçları;
05.05.2009 Tarih ve 27219 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik” Kapsamında Değerlendirme
Bu kapsamda; tanımlanmış olan, Ek I A: Geçiş Dönemi Uzun Vadeli ve Kısa Vadeli
Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri; aşağıda verilmiştir
6/6/2008 tarihli ve 26898 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Hava Kalitesi
Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliğinin Ek-I A’sında yer alan “Geçiş Dönemi Uzun
Vadeli ve Kısa Vadeli Sınır Değerleri ve Uyarı Eşikleri” cetveli PM 10 için aşağıdaki şekilde
değiştirilmiştir.
Tablo 72 Toz modellemesi sınır değer tablosu
Kirletici
Ortalama süre
Sınır Değer
Sınır değerin yıllık azalması
-KVS24 saatlik
% 95/yıl
300 µg/m
Sınır değer, 1.1.2009 tarihinde
başlayarak
1.1.2014
tarihine
kadar 100 µg/m3 (sınır değerin
%33’ü) olana kadar her 12 ayda
bir eşit miktarda yıllık olarak azalır
3
-insan sağlığının
korunması içinKış Sezonu Ortalaması
(1 Ekim – 31 Mart)
PM101
korunması için-UVSyıllık
korunması içinyıllık
korunması için-
başlayarak
1.1.2014
tarihine
%45’i) olana kadar her 12 ayda
eşit bir miktarda yıllık olarak azalır
200 µg/m3
başlayarak
1.1.2014
tarihine
%40’ı) olana kadar her 12 ayda
eşit bir miktarda yıllık olarak azalır
150 µg/m3
Uyarı eşiği
İlk seviye: 260 µg/m3
İkinci seviye:
µg/m3
400
Üçüncü seviye: 520
µg/m3
Dördüncü
650 µg/m3
seviye:
(Verilen değerler 24
saatlik
ortalamalardır.)
10 mg/m3
Proje alanına en yakın yerleşim yeri kuş uçuşu yaklaşık 50 m batıda bulunan
Pınarlar Köyüne ait konuttur. Projenin dekapaj ve üretim işlemleri için;
 KVS değerlerinde 50 metre mesafede; 1.1.2009-1.1.2014 geçiş dönemi ve
1.1.2014 sonrası dönem sınır değerlerinin altında kalmaktadır.
 Kış sezonu ortalama değerlerinde 50 metre mesafede; 1.1.2009-1.1.2014
geçiş dönemi ve 1.1.2014 sonrası dönem sınır değerlerinin altında kalmaktadır.
 UVS değerlerinde 50 metre mesafede; 1.1.2009-1.1.2014 geçiş dönemi ve
1.1.2014 sonrası dönem sınır değerlerinin altında kalmaktadır.
 Çöken toz miktarı 50 metre mesafede 450 mg/m2-gün değerinin altındadır.
Yukarıda verilen değerler teorik hesaplamalarda bulunan ve tüm çalışmanın aynı anda
ve kontrolsüz yapılması durumu göz önüne alınarak hesaplanmıştır. Ancak proje alanının
topoğrafik yapısı, basamaklı çalışma şekli, toz etkisine karşı alınacak önlemler düşünüldüğünde
156
toz etkisi daha alt seviyede gerçekleşecektir Proje kapsamında, çalışmalar eş zamanlı olarak
yürütülmeyeceğinden kümülatif etki oluşmayacaktır. Çalışma alanlarında basınçlı pülverize
su ile toz bastırma sistemi uygulaması ve sahanın sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu
iş için tahsis edilecek bir araçla sağlanacaktır. Çalışmaların başlaması ile birlikte su
püskürtme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek proje süresince uygulanacaktır.
Bulunan değerler hiçbir önlem alınmadığı ve bütün çalışmaların aynı anda
yapılacağı varsayılarak en kötü ihtimal üzerinden yapılmıştır. Bu sebeple alınacak
önlemlerle toz emisyonunun %80 oranında azalacağı düşünülmektedir. Dolayısı ile proje
çalışmaları kapsamında yakın yerleşim yerlerine olumsuz bir etki beklenmemektedir.
Projeye bağlı çalışmalar süresince ayrıca, aşağıda sıralanan hususlara riayet
edilecektir:
SKHKKY Ek-1 Madde 2.2.1’de “Çapı 5 milimetreden daha büyük tane boyutlu
maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma, kırma ve öğütme işlemleri; sabit tesislerde ve
açık alanlarda. gerçekleştiriliyorsa; baca dışındaki yerlerden toz emisyonlarının
kaynaklandığı tesisler için emisyon faktörü kullanılarak kütlesel debi hesaplanır, bu değerin
Ek-2’de belirtilen sınırları aşması halinde bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de
dikkate alınarak ölçülen çöken toz miktarı 450 mg/m2 -gün değerini aşamaz.” hükmüne
riayet edilecektir.
Bu amaçla, çalışma alanlarında basınçlı pülverize su ile toz bastırma sistemi
uygulaması ve sahanın sulama spreyleme ile nemlendirilmesi bu iş için tahsis edilecek bir
araçla sağlanacaktır.
Toz emisyonu su kullanılarak önleneceğinden inşa çalışmalarının başlaması ile
birlikte su püskürtme işlemi eş zamanlı olarak devreye girecek proje süresince
uygulanacaktır.
Tane boyutu 5 mm’den küçük olan maddelerin doldurma, ayırma, eleme, taşıma,
kırma, öğütme işlemleri yapılmayacaktır. Bununla birlikte şuan inşa çalışmalarında
öngörülemeyen ve 5 mm altı malzeme ile ilgili işlem yapılması durumunda ise; toz
emisyonunun önlenmesi için basınçlı pülverize su kullanılacaktır. Bu durumda hakim rüzgar
yönü de dikkate alınarak toz kaynağından 3 metre uzaklıkta toz konsantrasyonu (PM 10) en
fazla 3 mg/Nm3 değerini aşmayacaktır. SKHKY’de de belirtildiği üzere toz emisyonlarının
kaynaklandığı çalışma alanlarında emisyon faktörü kullanılarak hesaplanan kütlesel debi
değerinin sınırları aşması halinde bu işletmeler etrafında hakim rüzgar yönü de dikkate
alınarak ölçülen çöken toz miktarı 450 mg/m2-gün değerini aşamaz hükmüne riayet
edilecektir.
Proje kapsamında açıkta yığma malzeme depolanmayacaktır. İnşa çalışmaları
sırasında zaruri olarak geçici depolama yapılmasının gerektiği durumlarda; hava kalitesi
standartlarını sağlamak şartıyla açıkta depolanacaktır. Bu amaçla;
157
-Savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılacak,
-Malzeme üstü tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılacak,
-Üst tabakalar %10 nemde muhafaza edilecek, bu durumu sağlamak için gerekli
donanım kurulacaktır.
Tesis içi yollar hava kalitesini olumsuz yönde etkilememesi için; düzenli olarak
temizlenecek ve bu iş için tahsis edilecek bir arazöz ile sürekli nemlendirilecektir.
Proje kapsamında toz ve toz etkisine karşı; yürürlükteki “Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ile 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı “Hafriyat Toprağı,
İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine riayet edilecektir.
Ayrıca kırma-eleme işlemleri kapsamında, (Mülga) Çevre ve Orman Bakanlığı ÇED
ve Planlama Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 8 Temmuz 2009 tarih ve 40174 sayılı
Genelge uyarınca tesiste toz emisyonu oluşturabilecek bütün üniteler (bunker, bantlar,
kırıcılar) kapalı ortam içerisine alınacaktır ve kapalı ortam içerisine alınan ünitelere toz
indirgeme sistemi (torbalı filtre) kurulacaktır. Dolayısıyla tesisten kaynaklı bir toz emisyonu
oluşumu söz konusu olmayacaktır.
İşletme Sonrası Oluşacak Toz Emisyonları:
Faaliyet üretime kapandıktan sonra arazi hazırlık ve işletme aşamasında
gerçekleştirilecek olan tüm faaliyetlere de son verileceği için toz oluşumu söz konusu
olmayacaktır.
5.2. Su Kullanımı ve bertarafı (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak
üzere temin edileceği kaynaklar, su miktarları, içme ve kullanma suyu ve diğer
kullanım amaçlarına göre miktarları, kullanımı sonrası oluşacak atıksuların miktarı ve
bertarafı)
Arazi Hazırlık ve İnşaat Çalışması:
Planlanan faaliyetin arazi hazırlık ve dekapaj çalışmasında, çalışma alanlarında toz
oluşumunun engellenmesi ve çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamak
amacı ile su tüketimi söz konusu olmaktadır.
Spreyleme Suyu:
Sahada gerçekleştirilecek arazi hazırlık ve dekapaj işlemlerinden kaynaklanan tozun
önlenmesi için belli aralıklar ile sulama yapılacaktır. İhtiyaç duyulan su yaklaşık 1348
m3/gün olup, spreyleme için ihtiyaç duyulan su kömür susuzlaştırma işleminden elde
edilecektir. Proje kapsamında yapılacak susuzlaştırma işleminden yaklaşık 5163 ton/gün su
elde edilmesi planlanmaktadır. Bu suların bir kısmı toprak tarafından emilecek, bir kısmı ise
buharlaşacaktır. Proje sahasında sulamadan kaynaklı atıksu oluşumu söz konusu değildir.
158
Personelin İçme ve Kullanma Suyu:
Proje kapsamında çalışacak personelin ihtiyaç duyacağı içme ve kullanma suyu,
Tufanbeyli Belediyesi’ nden ücreti mukabil karşılanacaktır. Tufanbeyli Belediyesi’ nden
alınan izin yazısı ektedir.(Bkz.Ek-17) Gerekmesi halinde içme suyu piyasadan satın
alınacak izinli ve ruhsatlı damacanalar ile temin edilecektir. Proje kapsamında 17.02.2005
tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “İnsani Tüketim Amaçlı
Sular Hakkında Yönetmelik” hükümlerine riayet edilecektir.
Arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında çalışan personelden kaynaklı evsel nitelikli atık
su oluşmaktadır. Arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında çalışacak toplam 1000 personelin
tükettiği içme ve kullanma suyuna bağlı olarak atık su oluşumu söz konusudur. Kişi başına
gerekli olan su miktarı 150 lt/gün 39 alınarak toplam su ihtiyacı hesaplanmıştır.
Çalışacak işçi sayısı
= 1000 kişi
Kullanılacak su miktarı
= 150 lt/kişi-gün = 0,15 m3/kişi-gün
Toplam su ihtiyacı
= 0,15 m3/kişi-gün x 1000 kişi = 150 m3/gün
Proje kapsamında; inşaat aşamasında personelden kaynaklı evsel nitelikli atık su
miktarı toplam 150 m3/gün olmaktadır.
Oluşacak evsel nitelikli atıksular için TEYO Tufanbeyli Enerji Santralı kapsamında
kurulacak olan paket artıma tesisi kullanılacaktır. Arıtma sisteminin proje onayı 2013/4
sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler alınacaktır.
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Kirliliği
Kontrolü Yönetmeliği” ,29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Çevre Kanunca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik”,
30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Yüzeysel
Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği’’ hükümlerine riayet edilerek gerekli izinler alınacak ve
arıtmadan çıkacak su Sarız Irmağı’ na deşarj edilecektir. Ayrıca gerekli olduğu hallerde
arıtmadan çıkacak su, çalışma alanlarında oluşacak tozun engellenmesi için spreylemede
de kullanılabilecektir.
Tablo 73 Tipik Evsel Nitelikli Atık Su Kirleticileri ve Ortalama Konsantrasyonları
PARAMETRE
KONSANTRASYON
pH
6-9
AKM
200 mg/L
BOİ5
200 mg/L
KOİ
500 mg/L
Toplam Azot
40 mg/L
Toplam Fosfor
10 mg/L
Kaynak: Benefield, L. And Randall, C., 1980
Su Temini ve Atıksu Uzaklaştırılması Uygulamaları İTÜ – 1998, Prof. Dr.Dinçer TOPACIK, Prof. Dr. Veysel
EROĞLU
39
159
Yukarıdaki tabloya göre projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamasında 1000 kişilik
personelden kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atık su içerisindeki kirletici yükleri;
Tablo 74 Evsel Nitelikli Atık Su İçerisindeki Kirletici Yükleri
AKM
30 kg/gün
(150 m3/gün x 200 mg/lt /1000)
BOİ5
30 kg/gün
(150 m3/gün x 200 mg/lt /1000)
KOİ
75 kg/gün
(150 m3/gün x 500 mg/lt /1000)
Toplam Azot
6 kg/gün
(150 m3/gün x 40 mg/lt /1000)
Toplam Fosfor
1,5 kg/gün
(150 m3/gün x 10 mg/lt /1000)
Proje kapsamında 31.12.2004 tarih ve 25687 (13.02.2008 tarih ve 26786 sayı ve
30.03.2010 tarih ve 27537 sayı ile değişik) sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine riayet edilecektir.
İşletme Aşaması:
Projenin işletme aşamasında da çalışma alanlarında toz oluşumunun engellenmesi
ve çalışanların içme ve kullanma suyu ihtiyacını karşılamak amacı ile su tüketimi söz
konusu olacaktır. Ayrıca projenin işletme aşamasında kırma-eleme-yıkama tesisinin yıkama
ünitesinde su kullanımı söz konusu olacaktır.
Spreyleme Suyu:
Üretim faaliyetlerinden kaynaklanan tozun önlenmesi için belli aralıklar ile sulama
yapılacaktır. İhtiyaç duyulan su arazi hazırlık ve dekapaj işlemlerinde olduğu gibi yaklaşık
1348 m3/gün olup, spreyleme için ihtiyaç duyulan su kömür susuzlaştırma işleminden elde
edilecektir. Proje kapsamında yapılacak susuzlaştırma işleminden yaklaşık 5163 ton/gün su
elde edilmesi planlanmaktadır. Bu suların bir kısmı toprak tarafından emilecek, bir kısmı ise
buharlaşacaktır. Proje sahasında sulamadan kaynaklı atıksu oluşumu söz konusu değildir.
Personelin İçme ve Kullanma Suyu:
Projenin işletme aşamasında arazi hazırlık ve inşaat aşamasında olduğu gibi 1000
personel çalışacak olup, çalışacak personelin ihtiyaç duyacağı içme ve kullanma suyu,
Tufanbeyli Belediyesi’ nden ücreti mukabil karşılanacaktır. Gerekmesi halinde içme suyu
piyasadan satın alınacak izinli ve ruhsatlı damacanalar ile temin edilecektir. Proje
kapsamında 17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe
giren “İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik” hükümlerine riayet edilecektir.
Proje kapsamında çalışacak 1000 kişiden kaynaklanacak evsel nitelikli atıksu
oluşumu söz konusudur.
160
Kişi başına gerekli su miktarı 150 lt/gün (Topacık, Eroğlu, 1998) alındığında;
İŞLETME AŞAMASI
= 1000 kişi
Kullanılacak su miktarı
= 1000 lt/kişi-gün = 0,15 m /kişi-gün
Toplam su ihtiyacı
= 0,15 m /kişi-gün x 1000 kişi = 150 m /gün
3
3
3
Söz konusu projede sadece işletme aşamasında çalışacak olan personelin kullanımı
sonucunda evsel nitelikli atıksu oluşacaktır. İşletme aşamasında personelin kullandığı
suyun tamamının atık su olarak döneceği kabul edilmesi halinde açığa çıkacak evsel
nitelikli atık su miktarı toplam 150 m3/gün olacaktır.
İşletme aşamasında oluşacak evsel nitelikli atıksular için de; TEYO Tufanbeyli Enerji
Santralı kapsamında kurulacak olan paket artıma tesisi kullanılacaktır. Arıtma sisteminin
proje onayı 2013/4 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler
alınacaktır.
Arıtma sisteminden çıkan arıtılmış su, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1
ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Yönetmeliği” Ek-5’e uygun olarak arıtıldıktan sonra gerekli
izinler, 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Çevre Kanunca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine
göre alınarak Sarız Irmağı’ na deşarj edilecektir. Konu ile ilgili olarak Adana Çevre ve
Şehircilik İl Müdürlüğü’nden deşarj izni ve DSİ 6. Bölge Müdürlüğü’nden görüş alınacaktır.
Ayrıca gerekli olduğu hallerde arıtmadan çıkacak su, çalışma alanlarında oluşacak tozun
engellenmesi için spreylemede de kullanılabilecektir.
Atıksuyun debi ve karakteristiğine bağlı olarak, tankın tabanında biriken aktif
çamurun belirli zaman aralıklarında sistemden uzaklaştırılması gerekmektedir. Çamurun
uzaklaştırılması için yine biyolojik reaktörün içine yerleştirilen pompa kullanılmaktadır.
Sistemden çekilen fazla çamur biriktirme tankında toplanır, tercihe göre çamur kurutma
yatağına ya da mekanik susuzlaştırma ekipmanına alınarak susuzlaştırılarak uzaklaştırılır.
40
Kömür Ocağı projesi kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetler için çalışacak
personelden kaynaklanacak evsel nitelik atıksuyun arıtılması amaçlı kullanılacak paket
arıtma sisteminde oluşacak günlük çamur miktarı hesabı tablo 77’ de verilmektedir.
Tablo 75 Proje Kapsamında Oluşacak Çamur Miktarı
İnşaat Aşaması
40
Oluşacak Atıksu
= 150 m3/gün
Evsel Nitelikli Atıksularda
AKM Ortalama Konsantrasyonu
= 200 mg/L
Oluşacak Arıtma Çamuru Miktarı
= 150 m3/gün x 200 mg/L x 1000 L/1 m3 x 1 kg/1000000 mg =30 kg/gün
http://www.yeditepearitma.com/Paket-Aritma.asp
161
Proje kapsamında günde yaklaşık 30 kg arıtma çamuru oluşması beklenmektedir.
Oluşan arıtma çamuru, en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine faaliyet sahibi
tarafından taşınacaktır. Proje kapsamında açığa çıkacak çamurun bertarafında 14.03.1991
Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği” ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
Biyolojik paket arıtma sistemini gösteren akım şeması aşağıdaki şekilde verilmektedir.
Şekil 47 Paket Arıtma Sistemi41
Yıkama Ünitesinde Kullanılacak Su :
Projenin işletme aşamasında kırma-eleme-yıkama tesisinde yıkama ünitesi için su
kullanımı söz konusudur. Projenin işletme aşamasında yıkama için kullanılacak su ihtiyacı,
susuzlaştırma işlemi sonucu oluşan susuzlaştırma suyu ile karşılanacaktır.
Proje kapsamında tesis devreye girdiğinde yıkama ünitesinde 80 m3/saat su
kullanımı olacaktır. Şlam havuzlarında toplanan atıksu yaklaşık %10 kayıp ile lavvar
ünitelerine geri basılır ve kayıp olan miktar ilave edilerek yıkama ünitesinde tekrar kullanılır.
Tesisin 16 saat çalışması durumunda günlük su ihtiyacı 1280 m3/gün olacaktır. Tesiste
şlam havuzları 2 bölme şeklinde olacak ve dönüşümlü doldurulacaktır. Şlam havuzlarında
sürekli su boşaltımı yapılmayacak olup bir bölme dolduğunda diğer bölme doldurulmaya
başlanacak ve dolan bölme doğal kurumaya bırakılacaktır. Kuruma sonucu çöken toz
41
http://www.armes.com.tr/admin/urunresim/PAKET%20ARITMA.jpg
162
kömür değerlendirilecektir. Yıkama ünitesinden kaynaklı atıksu oluşumu söz konusu
olmayacaktır.
5.3. Atıklar (arazi hazırlık, inşaat, işletme ve işletme sonrası olmak üzere atık türleri,
miktarları, bertarafı)
Evsel Nitelikli Katı Atıklar:
Proje kapsamında arazi hazırlık, inşaat ve işletme aşamalarında çalışacak personel
sayısı 1000 kişidir. Proje kapsamında çalışacak personelden meydana gelecek geri
dönüşümü mümkün olmayan evsel nitelikli katı atık (yemek, organik atıklar vb.) miktarı,
günlük kişi başına üretilen evsel nitelikli katı atık miktarı 1,14 kg42 alınarak hesaplanmıştır.
Tablo 76 İnşaat Aşamasında Oluşacak Evsel Nitelikli Katı Atık Miktarı
İnşaat Aşaması
= 1000 kişi
Kullanılacak katı atık miktarı
= 1,14 kg/gün
Oluşacak Katı Atık Miktarı
= 1,14 kg/gün x 1000 kişi= 1140 kg/gün-kişi
Proje kapsamında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı
yaklaşık 1140 kg/gün’dür. Söz konusu atıklarla ilgili 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
hükümlerine uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 8.Maddesine uygun olarak
bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre
kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak
biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”nin katı
atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesinde belirtilen
esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere
dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. “Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” 20. Madde hükmüne uygun olarak, görünüş, koku, toz,
sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde, Tufanbeyli
Belediyesi’ ne ait çöp toplama ve taşıma araçları vasıtasıyla ücret mukabilinde, bertaraf
edilmek üzere taşınacaktır. Tufanbeyli Belediyesi izin yazısı ektedir (Bkz Ek-18).
Arıtma Çamurları:
Personel kaynaklı oluşacak evsel nitelikli atıksuların bertarafı için TEYO Tufanbeyli
Enerji Santralı Projesi kapsamında kurulacak paket arıtma sistemi kullanılacaktır. Söz
konusu tesiste arıtım sonucunda çamur açığa çıkacaktır. Proje kapsamında oluşacak evsel
nitelikli atıksuların arıtılması amaçlı kullanılacak paket arıtma sisteminde oluşan çamur, en
yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine taşınacaktır.
42
TÜİK, Belediye Katı Atık İstatistikleri, 2010
163
Bu kapsamda, 14.03.1991 Tarih ve 20814 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin
Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
Ambalaj Atıkları:
Evsel nitelikli atıklar içerisinde cam, plastik şişe ve naylon gibi geri dönüşümü
mümkün katı atıklar ve inşaat malzemelerinin ambalajlarının bulunması durumunda
24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” gereğince seçilmesi ve değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu
kapsamda oluşacak ambalaj atıkları, evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı
kaplarda biriktirilerek toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile
anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir.
Bitkisel Toprak ve Dekapaj Malzemesi:
Dekapaj işlemlerinde öncelikle toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacaktır. Bitkisel
toprak ile dekapaj malzemesi karıştırılmayacaktır. Bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve
yabani ot oluşmasına karşı korunacak ve canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayırmera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yerin eğimi ise
%5’den fazla olmayacaktır. Arazi hazırlık aşaması ile elde bitkisel toprak, peyzaj
çalışmalarında yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere depolanacaktır. Çalışmalar
tamamlanınca bitki örtüsüne uygun şekilde geri serilecektir.
Dekapaj işleminden elde edilecek dekapaj malzemesi sahada daha önceden
çalışılmış kısımların doldurulması işleminde kullanılacak ve sahada depolanmış olan
bitkisel toprak ile üstü örtülerek arazi ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere geçici
depolanacaktır. Dekapaj malzemesi, topografik yapıya uygun ve emniyetli tarafta kalacak
şekilde şevlendirilmesi suretiyle belirlenen depo alanında depolanacaktır. Dekapaj
malzemesi alanında depolama yüksekliği 5m’ den fazla olmayacaktır.
Ayrıca depolama alanları içerisinde bulunan Höbelli Deresi ile Kürtkayapınar Deresi
için dere şev üstünden itibaren sağlı sollu 50 m’ lik, kuru dere yatakları için 20 m’ lik şeritvari
sahalar yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacaktır. “Oluşacak kazı fazlası malzemeler, herhangi
bir şekilde dere yataklarına ya da yağışlarla dere yataklarına ulaşabilecek alanlara
bırakılmayacaktır.” “Proje kapsamında ortaya çıkacak kazı fazlası malzemeler, kesinlikle,
proje sahası ve civarında bulunan akar ve kuru dere yataklarına dökülmeyecektir.”
Bu kapsamda, 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği"
164
Atık Yağ ve Tehlikeli Atık
Proje kapsamında çalışacak iş makineleri ve ekipmanların yakıt ikmalleri, yağ
değişimleri, lastik, akü değişimleri gibi bakım işlemleri için proje alanında bakım-onarım
atölyesi, yakıt ikmal-depolama istasyonu, yağ değişim istasyonu vb. yapılacaktır.(Bkz.Ek5). Proje kapsamında çalışacak iş makineleri ve araçların bakım onarımları ve yağ
değişimleri 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların
yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair
Yönetmelik” ilgili hükümlerine ve bu maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan
sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve
25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” ile hükümlerine riayet edilerek yapılacaktır. Oluşacak yağlar katagorisine göre
ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan
tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım
tesislerine nakledilecektir. Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent,
antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıştırılmayacak, tanklar hiçbir zaman
tam dolu bırakılmayacaktır.
Proje kapsamında çalışan personel için kurulan sosyal tesis içerisinde yemekhane
bulunacak olup, burada oluşacak bitkisel atık yağlar 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı
“Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uygun olarak bertaraf edilecektir.
Projenin inşaat aşamasında hangi işlemlerin yapılacağı ve ne miktarda malzeme
kullanılacağı daha önceden belirlenemeyeceğinden, kullanılamaz duruma gelecek bu tür
atıkların kesin miktarı da belirlenememiştir.
Tıbbi Atıklar
Yaralanmalar olması durumunda; proje sahası içerisinde bulunan revirde ilk
müdahale gerçekleştirilecek ve yaralının en yakın sağlık birimine sevki sağlanacaktır. İlk
yardım müdahalesi gereken durumlardan kaynaklanacak tıbbi atıklar; 22.07.2005 tarih
25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” (değişiklik:30.03.2010 tarih ve 27537 sayılı Tıbbî Atıkların Kontrolü
Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik) ilgili hükümlerine uygun olarak
diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanacak ve lisanslı geri kazanım/bertaraf tesislerine
verilerek bertarafı sağlanacaktır.
Ömrünü Tamamlamış Lastikler, Atık Pil ve Akümülatörler
Proje alanında bakım-onarım atölyesi, yakıt ikmal-depolama istasyonu, yağ değişim
istasyonu vb. yapılacaktır. Proje alanında iş makinelerinden çıkabilecek kullanılamaz
durumdaki lastikler ise 25.11.2006 Tarih ve 26357 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve
“Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine göre lisanslı geri
kazanım tesislerine verilip bertarafı sağlanacaktır.
165
Sahada ömrünü tamamlamış pil ve aküler, 31.08.2004 tarih ve 25569 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği”
13. maddede belirtildiği üzere evsel atıklardan ayrı toplanarak biriktirilerek pil ürünlerinin
dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce oluşturulacak toplama
noktalarına teslim edilecektir.
Proje kapsamında açığa çıkacak atıkların bertarafında 05.07.2008 tarih ve 26927
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına
İlişkin Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
Ayrıca söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri,
kalıplar için kullanılan kereste/tahta artıkları ve benzeri katı atıklardan oluşacaktır. Oluşacak
bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar yeniden
kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara verilecektir. Ayrıca, toplanan kereste/tahta artıklarına
talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri dönüşümü mümkün olmayan
inşaat malzemesi atıkları ise 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği" Madde-9’a göre bertaraf edilecektir.
5.4.Gürültü kaynakları ve seviyeleri, Vibrasyon (Akustik Rapor)
Proje kapsamında arazi hazırlık ve üretim aşamalarında; kazı, dekapaj, inşaat,
üretim vb. işlemlerde çalışacak araç ve ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu
olacaktır. Oluşması muhtemel gürültü ile ilgili tüm hesaplama ve değerlendirmelerin yer
aldığı Akustik Rapor 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” ne göre
hazırlanmış olup, ekte verilmektedir (Bkz. Ek-11).
Proje kapsamında 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”
5.5. Sağlık koruma bandı mesafesi,
Proje konusu faaliyet; 10 Ağustos 2005 tarih ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik” Ek2 “Gayri Sıhhi Müesseseler Listesi B) 2.Sınıf Gayri Sıhhi Müesseseler Listesi Madde 3.5
Kazı ve döküm alanı olarak toplam 25 hektar ve üzerinde açık işletme maden ocakları, kazı
ve döküm alanı olarak toplam 150 hektar ve üzeri çalışma alanına sahip kömür çıkarma,
yıkama ve eleme tesisleri, 25 hektar ve üzeri alandan ham madde çıkartılan taş ocakları,
100.000 m3/yıl ve üzeri kapasitedeki taş ocaklarından çıkarılan ham maddelerin her türlü
166
işlemden geçiren tesisler,” listesinde yer almaktadır. Bu sebeple söz konusu yönetmeliğin 6.
Maddesi gereğince: Kömür Ocağına “İş Yeri Açma Ve Çalışma Ruhsatı (GSM)” alınacaktır.
Projenin ÇED süreci tamamlandıktan sonra Adana İl Özel İdaresi’ ne
başvurulacaktır. İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik kapsamında Yer
Seçimi ve Tesis Kurma İzni alınacak, tesis kurulduktan sonra iş yeri açma ve çalışma
ruhsatı alınacaktır. Bu aşamalarda kurulacak İnceleme Kurulunca Sağlık Koruma Bandı
mesafesi belirlenecek ve ilgili kurumların onayı alınacaktır. Belirlenecek mesafeye riayet
edilecektir.
5.6. Doğaya Yeniden Kazandırma Çalışmaları ve Rehabilitasyon planı
Proje kapsamında yapılacak kömür üretim faaliyeti tamamlandıktan sonra açılacak
üretim basamakları kapatılarak işletme faaliyete kapanacaktır.
Faaliyet kapsamında üretilecek kömürün yakıt olarak kullanılacağı TEYO Tufanbeyli
Enerji Santralı’ nden çıkacak santral külleri proje alanında açılacak üretim basamaklarında
depolanarak basamakların kapatılması işlemi gerçekleştirilcektir. Santral külleri için analiz
yaptırılmış olup analiz sonuçları Ek-25’ de verilmiştir. Bu kapsamda 26.03.2010 tarih ve
27533 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Atıkların Düzenli
Depolanmasına Dair Yönetmelik’’ hükümleri gereği depolama yapılarak oluşacak maden
basamakları kapatılacaktır. Bununla birlikte dekapaj işleminden elde edilecek dekapaj
malzemesi de sahada daha önceden çalışılmış kısımların doldurulması işleminde
kullanılacak olup sahada depolanmış olan bitkisel toprak ile üstü örtülerek arazi ıslah
çalışmaları gerçekleştirilecektir. Peyzaj çalışmalarında yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak
üzere depolanan bitkisel toprak, çalışmalar tamamlanınca bitki örtüsüne uygun şekilde geri
serilecektir.
5.7. Risk Analizi
a) Proje Alanı ve Proje Etki Alanı analizi
Proje alanı ve proje etki alanı risk analizi için aşağıda belitilen Çevresel Boyut ve
Etki Değerlendirme tabloları kullanılarak Çevresel Risk Matrisi oluşturulmuştur ve risk
boyutu hesaplanmıştır.
Boyut (R) = O x Z x S
R: Boyutun Büyüklüğü
O: Etkinin Oluşma Olasılığı
Z: Etkinin Potansiyel Şiddeti, Zararı
S: İşin Tekrarlanma Sıklığı
167
Olasılık :
Olasılık Değeri
10
6
3
1
0,5
0,2
0,1
Tanımlama
Beklenir, kesin
Yüksek/oldukça mümkün
Olası
Nadiren ama mümkün
Beklenmez fakat mümkün
Pratikte mümkün değil
Sadece teorik olarak mümkün
% Olasılık
50
10
1
10-3
10-4
10-5
10-6
Zarar:
Zarar Değeri
100
40
15
7
3
1
Tanımlama
Lokal veya lokasyon dışında bertarafı mümkün olmayan
kaza/olay
Lokasyon dışına yayılabilen/yayılmış bertarafı güç ve zaman
alan etki
Lokal-bertarafı güç ve zaman alan etki
Lokasyon dışına yayılabilen/yayılmış-bertarafı hızlı ve kolay etki
Lokal-bertarafı hızlı ve kolay etki
Ucuz atlatma
Sıklık:
Sıklık Değeri
10
6
3
2
1
0,5
Tanımlama
Hemen hemen sürekli (1 saatte birkaç defa)
Sık (günde bir veya birkaç defa)
Ara sıra (haftada bir veya birkaç defa)
Sık değil (ayda bir veya birkaç defa)
Seyrek ( yılda birkaç defa)
Çok seyrek (yılda bir veya daha seyrek)
Etki Belirlemesi:
Etki Derecelendirilmesi
1
2
E-Değer
Etki Sınıfı
R<20
20-70
Önemsiz
Kabul Edilebilir
3
70-200
Orta
4
200-400
Önemli
5
R>400
Kabul Edilemez
168
Yapılması Gerekenler
Önlem Öncelikli Değildir
Gözetim Altında Uygulanmalıdır
Uzun Dönemde
İyileştirilmelidir.(Yıl İçinde)
Kısa Dönemde
İyileştirilmelidir.(Birkaç Ay İçinde)
Hemen Gerekli Önlemler Alınmalı
veya Tesis, Bina Üretim veya
Çevrenin Kapatılması
Tablo 77 Proje Alanı Risk Analizi Tablosu
BOYUT ETKİ ANALİZİ
FAALİYET PLANI
RİSK DEĞERLENDİRME
(Kidney)
NO
SÜREÇ
BOYUT
ETKİ
RİSK
DEĞERLENDİRİLMESİ
O
Z
S
0
0
0
0
0
OLASILIK
ZARAR
SIKLIK
1
2
3
4
5
Hava
Kirliliği
6
40
10
Tehlikeli
Atık
Oluşumu
3
15
2
Çevresel Kirlilik
Katı Atık
Oluşumu
3
3
3
Yakıt
Kullanımından
Dolayı Emisyon
Oluşumu
Bakım ve
Onarımdan
Dolayı Atık Yağ
Oluşumu
1
Ocakta İş
Makinesi,Binek Araç
Kullanımı
2
Ocakta İş Makinesi
Kullanımı
3
Faaliyet Alanına Katı
Atık Bırakılması
4
Toz Emisyon Oluşumu
Hava Kalitesine
Etki Oluşumu
Hava
Kirliliğine
Etki
6
40
2
5
Faaliyet Alanında
Gürültü Oluşumu
Çevresel Kirlilik
Çalışan
Personele
Etki
0,5
40
2
X
X
X
X
X
FAALİYET TANIMI
SORUMLU
TERMİN
İş makinelerinin bakım ve onarımlarının periyodik ve tam
zamanlı olarak yaptırılması ve emisyonların izlenmesi
sağlanacaktır.
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Atık yağlar ve kontemine yağların, belirlenen alanda
toplanarak, ilgili yönetmeliklere uygun depolanması ve
bertarafına ilişkin çalışmalar yapılması sağlanacaktır.
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Konu ile ilgili personelin uyarılması sağlanacak, atıklar
mesai bitimine kadar bertaraf edilecektir.
Proje kapsamında toz ve toz etkisine karşı; yürürlükteki
“Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ile
13.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat
ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine
riayet edilecektir. Ayrıca malzeme taşınması sırasında
kamyonların üzeri örtülecektir. Kırma-eleme işlemleri
kapsamında, 8 Temmuz 2009 tarih ve 40174 sayılı
Genelge uyarınca hareket edilecektir.
Gürültü kaynağı olan iş makineleri aynı anda hepsi birlikte
çalıştırılmayacak ve bakımları ihmal edilmeyecek olup,
personelin etkilenmemesi için kulaklık, eldiven, gözlük,
maske, baret vb. iş elbiselerini kullanmaları sağlanacaktır.
Yapılan heseplamalar sonucu yukarıdaki risk matrisinde görüldüğü üzere risk boyutu genelde R>400 çıkmış olup yukarıda belirtilen
önlemler alınacaktır.
169
Tablo 78 Proje Etki Alanı Risk Analizi
BOYUT ETKİ ANALİZİ
FAALİYET PLANI
RİSK DEĞERLENDİRME
(Kidney)
NO
1
SÜREÇ
Dere Yatağına
Müdahale
BOYUT
Evsel sıvı atık
deşarjı
ETKİ
Deredeki
doğal
yapının
bozulması
O
Z
S
0
0
0
0
0
OLASILIK
ZARAR
SIKLIK
1
2
3
4
5
50
15
10
2
Dere Yatağına
Müdahale
Dere yatağına
atık atılması
Deredeki
doğal
yapının
bozulması
1
40
0,5
3
Gürültü Oluşumu
Çevresel Kirlilik
Yakın
Yerleşim
Yerlerine
Etki
0,5
40
2
Hava
Kirliliğine
Etki
6
4
Toz Emisyon Oluşumu
Hava Kalitesine
Etki Oluşumu
RİSK
DEĞERLENDİRİLMESİ
40
X
X
X
2
X
170
FAALİYET TANIMI
SORUMLU
TERMİN
Evsel nitelikli atıksu Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo
21.1 ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Yönetmeliği” Ek-5’e uygun
olarak arıtıldıktan sonra gerekli izinler, 29.04.2009 tarih ve
27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Çevre Kanunca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar
Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre ve konu ile ilgili
olarak Adana İl Çevre ve Orman Müdürlüğü’nden deşarj
izni ve DSİ 6. Bölge Müdürlüğü’nden görüş alınarak deşarj
edilecektir.
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Proje alanına en yakın su kaynağı 200 m mesafedeki Sarız
Irmağı’ dır. Proje kapsamında Sarız Irmağı’ na hafriyat
veya bitkisel toprak dökülmeyecektir. Depolama alanları
içerisinde Höbelli Deresi, Büyükkuru Deresi, Kürtkayapınar
Deresi ve bu derenin kolları olan bazı mevsimsel akışlı
kuru dereler bulunmaktadır. Kömür Ocağı alanında; doğal
dere yatakları korunarak Sarız Irmağı için dere şev
üstünden itibaren sağlı sollu 50 m’ lik, diğer akar dereler
için 20 m’ lik, kuru dere yatakları için 10 m’ lik şeritvari
sahalar yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacak, depolama
alanları içerisinde Höbelli Deresi ile Kürtkayapınar Deresi
için dere şev üstünden itibaren sağlı sollu 50 m’ lik, kuru
dere yatakları için 20 m’ lik şeritvari sahalar yapılaşma ve
faaliyet dışı tutulacaktır.
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Gürültü kaynağı olan iş makineleri aynı anda hepsi birlikte
çalıştırılmayacak ve bakımları ihmal edilmeyecektir.
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Proje kapsamında toz ve toz etkisine karşı; yürürlükteki
“Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” ile
13.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat
ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine
riayet edilecektir. Ayrıca malzeme taşınması sırasında
kamyonların üzeri örtülecektir. Kırma-eleme işlemleri
kapsamında, 8 Temmuz 2009 tarih ve 40174 sayılı
Genelge uyarınca hareket edilecektir.
Yatırımcı
Firma
Faaliyet
Boyunca
Yapılan hesaplamalar sonucu yukarıdaki risk matrisinde görüldüğü üzere risk boyutu
genelde 20<R<200 çıkmış olup yukarıda belirtilen önlemler alınacaktır.
b) Proje Kapsamında yapılacak iş ve işlemler kapsamında risk durumlarında
Projenin kapsamında üretim faaliyetleri sonuçlanana dek meydana gelebilecek
insan sağlığı ve çevre için riskli ve tehlikeli işler, hemen her inşaat çalışmasında meydana
gelmesi muhtemel yaralanma, şantiye içi trafik kazaları, malzeme sıçraması, insan
düşmesi, iş makineleri kazaları vb. olaylardır. Bu bağlamda çalışma alanına uyarıcı levhalar
konulacak ve çalışanlara iş güvenlik eğitimi verilecektir. Arama ve inşaat çalışmalarında iş
kazalarına karşı 4857 sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak çıkartılmış olan “İşçi
Sağlığı ve İş Güvenliği ile ilgili Tüzük ve Yönetmeliği“ ilgili maddelerinin hükümlerine
uyulacaktır. Bunun dışında yürürlükteki yönetmelik ve mevzuatlara uygun bir işyeri güvenliği
ve kaza önleme planı hazırlanarak uygulamaya konulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak
işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği
kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır.
Faaliyet sahasında, herhangi bir yangına karşı yeterli sayıda yangın söndürme
ekipmanı (kazma, kürek, balta, su kovası vs.) bulundurulacak tesiste, yangın çıkması
durumunda olabilecek etkiler ve yapılacak görevler için tesis personeli eğitilecektir. Yangın
olasılığı durumunda diğer yakın kuruluşlara haber verilecektir. Yangının fark edilmesi ve
alarm verilmesini takiben, belirli lokasyonlarda hazır bulundurulan yangın ile mücadele
kaynaklarından yararlanarak sorunun derhal ortadan kaldırılmasına çalışılacak ve aşağıdaki
hususlar yerine getirilecektir.
Yangın fark edildiğinde öncelikle çevredekilere ve daha sonra da ilgililere haber
verilecektir.
 En yakın güvenlik ve itfaiye birimlerine haber verilecektir
 Acil müdahale ekibi ile ilgili tarafından çevre güvenliği sağlanacaktır.
 Söndürme ekipleri derhal yangına müdahale edecektir.
 Yangından “can kurtarmak” yapılacak iş olacaktır. Bu gibi durumlarda, kişilerin
kendisinin ve başkalarının hayatını lüzumsuz hareketlerle tehlikeye atması önlenecektir.
 Yangın, en yakındaki uygun söndürücü cihazlar yardımı ile söndürülmeye
çalışılacaktır.
 Dumanın yakıcı ve boğucu etkisine karşı ağız ve burunlar ıslak bez ile
kapatılacaktır.
 Yangın söndürülürken lüzumsuz tahribatlara, kırma ve yıkmalara neden
olunmayacaktır.
171
 Yeterli sayıda eleman ve köpüklün yangın söndürücüleri her an kullanılacak
şekilde hazır olacaktır.
 Yangın Söndürmede görevli acil müdahale ekipleri, yeterli itfaiye ile irtibatlı
olacaktır.
 Her yangın yerine ambulans gidebilmesi için sağlık kuruluşlarına haber
verilecektir.
 Olası bir yangın tehlikesine karşı aşağıda belirtilen yangınla mücadele sistemleri
hazır bulundurulacak ve kullanılacaktır.
 Gaz Tüpleri (Püskürtme yapılarak kullanılacak söndürme gazları)
 Duman Dedektörü (duman çıkışında, kontrol paneline otomatik olarak iletim
yapacak şekilde )
 Alev Dedektörü
şekilde)
(alev halinde, kontrol paneline otomatik olarak ileti yapacak
Aarazi hazılık, inşaat ve işletme dönemlerinde gece-gündüz bekleyen güvenlik
görevlisi mevcut olacak sabotaj, patlama, doğal afet, kaza, yangın gibi bir durumda
telefonlarla gerekli irtibatları kurması ve olası bir durumda yapması gereken ilk yardım
müdahaleleri ve sivil savunma tedbir ve müdahale işlevleri hususunda gerekli eğitimi
verilecektir. Şantiye binasında telefonla haberleşme imkânı olduğundan acil bir durumda en
yakın sağlık kurumundan gerekli yardım istenebilecektir. Çevre emniyeti için mahalli
güvenlik kuvvetleri ile devamlı temas kurulacak ve güvenlik kuvvetlerinin tavsiyelerine
uyulacaktır.
Proje kapsamında, 6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu”, 4857 Sayılı “İş
Kanunu” ile ilgili tüzük ve yönetmelik hükümlerine uyulacaktır. Personel ve işçiler yapılacak
işin gerektirdiği iş güvenliği malzemeleri ile donatılacak ve bunların sağlık ve iş güvenliği
kurallarına uygun şartlar altında çalışmaları sağlanacaktır. İşçi ve personelin sağlığı
açısından da başlık, kulaklık veya kulak tıkaçları, gözlük gibi uygun koruyucular kullanılacak
ve kullanılan araç-gereç ve makinelerin düzenli bakımı yapılacaktır.
Ayrıca çalışma alanında mevcut veya eski mezarlık bulunmamakta olup, 19.01.2010
tarih ve 27467 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren ‘’Mezarlık Yerlerinin
İnşası ile Cenaze Nakil ve Defin İşemleri Hakkında Yönetmelik’’ hükümlerine uyulacaktır.
172
5.8. Asit Kaya Drenajı
Asit Maden Drenajı (AMD)43
Pirit mineralin su ve hava ile reaksiyonu sonucunda sülfirik asit ve demir hidroksitin
oluşumuna asit maden drenaji denir.
FeS2 + 3.75 O2 + 3.5 H2O ⇔ Fe(OH)3 + 2 H2SO4
Pirit yaygın olarak kömür içerisinde ve kömür çevherini üzerleyen kayalar içerinde
bulunmaktadır. Açık işletme sırasında, pirit içeren kömür seviyelerinin hava ve su ile teması
AMD oluşumunu tetikler.
AMD oluşumunun ürünleri olan asidite ve demir, su kaynaklarının pH’ ını düşürerek
ve akarsu tabanını demir oksit çökelleriyle kaplayarak su kaynakları yok ederler. Demir oksit
çökelimi sonunda akarsu yatağı ve çevresinde gelişen portakal renkli alanlar asit maden
drenajının bir etkisidir.
Pirit içeren maden çürufları AMD oluşturması büyük oranda Thiobacillus ferrooxidans
bakterisinin metabolik aktivitesi sonuçudur. Düşük pH ortamlarda yaşayabilem bir bakteridir.
Bu bakteri piritin oksidayonunu, Fe+3 ve H+ oluşumuna neden olmaktadır. 5 ve 6 nolu
reaksiyonda T. ferrooxidans katalizör görevi görmektedir. Bunun sonucundan meydana gelen
7. Reaksiyon biyolokik kökenli değildir.
43
http://cl.rushkolnik.ru/tw_files2/urls_7/3/d-2512/7z-docs/5.pdf
173
Proje yerinin ana akiferi olan Kuvarterner alüvyon Sarız Irmağı tarafından beslendiği
için kömür ocağının önceden susuzlaştırılması gerekmektedir. Proje sahasının batısında
susuzlaştırma sondajları açılacak ve boru hatları yapılacaktır. Susuzlaştırma sondajları 90 m
aralıklarla ve çapı 700 mm olacak şekilde açılcak olup, toplam 8 adet susuzlaştırma sondajı
açılması planlanmaktadır. Susuzlaştırma işlemi sonucu oluşan su, boru hattı ile arıtma
Tahliyeden sonra kalan su, basamaklar üzerinde kurulacak toplama oluklarında
toplanacaktır. Toplanan su, proje sahası bitişiğindeki su toplama çukuruna nakledilecek ve
tahliye sistemi ile yağmur suyu ile birlikte arıtma tesisine taşınacaktır. Bu miktar, toplam su
akışının yaklaşık % 10 ‘u olacaktır.
Proje sahası yakınlarındaki yer altı suyu akiflerinin derinliği 5 m–10 m arasındadır.
Susuzlaştırma sondaj yerleri ve susuzlaştırma yerleşim planı, Şekil 20’ de verilmektedir.
Proje kapsmında gerekli olması halinde üretim ve yapım sürecinde yeraltı suyu dinamik
gözlem sistemi kurulacaktır.
Proje sahasının susuzlaştırılması için çalışma sahası bitişiğinde toplama çukuru
kazılacak ve çekim için dalgıç pompa kullanılacaktır. Toplama çukurunun bitişiğinde, normal
bir yağmur drenaj boru hattı ve fırtına drenaj boru hattı kurulacaktır. Normal yağmur drenaj
boru hattının gömülü derinliği 0.5 m‘ olacaktır. Fırtına drenaj boru hattı ise yere
gömülmeyecek, su proje alanının batısında bulunan Sarız Irmağı’ na götürülecektir.
Drenaj Miktarı Hesaplaması
Tutulan su miktarı
Proje alanına en yakın su kaynağı olan Sarız Irmağı’ nın azami derinliği ise 1.8 m
olmaktadır. Sarız Irmağı, yağışlı mevsimde proje sahasını etkilemeyecektir. Proje sahasının
membasında bulunan yol ve pasa depolama sahası, memba yağmur suyu miktarının büyük
bir bölümünü engelleyebilmektedir. Proje sahasında tutulan su başlıca proje sahası
dahilindeki yağmur suyu olmaktadır. Proje alanı yağmur suyu miktarı hesaplandığında,
yağmurlu mevsimdeki aylık ortalama yağış kullanılacaktır ve bu da 53.0 m olmaktadır.
Proje alanı dahilindeki doğrudan yağmur suyu miktarının hesaplanmasına ilişkin
formül şöyle olmaktadır:
174
Formül :
Burada: H1 – yılın yağmurlu mevsiminde aylık ortalama yağış (53.0 mm, 0.053 m’ye
eşit olmaktadır)
F - Madencilik sahasının su tutma alanı (0.94 km2, 940000 m2’ye eşit olmaktadır)
A – yüzey akış katsayısı (0.7)
Bu hesaplamadan şu değer bulunur: Q = 1162 CM/d
Yağmur suyunun tasarlanan frekansı: P=% 5
Proje sahasına ilişkin su tutma miktarına ilişkin hesaplama tablo 81’ de verilmektedir.
Tablo 79 Proje Sahasının Su Tutma Alanı
Su tutma
(km2)
Adı
Proje Alanı
alanı
Yağmurlu mevsimde normal yağmur
akışı (m3/gün)
0.94
1162
Yağmur suyu akışı (m3)
1gün
28600
7gün
45600
Drenaj su miktarı
Madencilik ve üretim gerekliliklerine göre, fırtına yoğunluğu 7 gün olmaktadır. Tam
üretime ulaşıldığında andaki normal drenaj ve yağmur suyu drenajı Tablo 80’ de
gösterilmektedir.
Tablo 80 Proje Sahasının Tam Üretime Ulaşıldığındaki Drenaj Suyu Miktarı
Adı
Proje Alanı
Normal drenaj suyu (m3/s)
58
Yer Altı Suyu akışı (m3/s)
67
Yağmur drenaj suyu (m3/s)
380
Drenaj teçhizatı ve malzeme
Normal drenaj suyunun miktarı yağmur su miktarından farklı olduğu için, farklı
pompalar kullanılacaktır. Pompanın gücü diğer elektrik teçhizatlarından büyük olduğundan
dolayı, yumuşak başlamanın kabul edilmesi önerilmektedir. Pompa çalışmaya başladığında
diğer teçhizatlara olan etkiyi asgariye çekmek için şebeke geriliminin dalgalanma oranı 10 %
dahilinde tutulmalıdır.
(1) Pompa başı hesaplaması:
175
Burada:
HB _____ Tasarlanan pompa başı (m)
HP _____ Drenaj yüksekliği, 135 m olarak alınır
HS _____ Emme kaldırılışı, 5 m alınır
Ƞg ______ boru hattı verimliliği, boru döşeme açısına bağlı olup 0.79 olarak alınır
Drenaj pompasına ilişkin hesaplanan asgari kaldırma, 177.2 m olmaktadır.
(2) Boru çapının hesaplanması:
Burada: DP ______ Tasarlanan iç çap (mm)
QH ______ Tasarlanan saatli drenaj miktarı, normal yağmur düşüşü:
58 + 67 = 125 m3/s, yağmur suyu drenajı için, çünkü normal drenaj pompası aynı
anda çalışmaktadır; 380-125 = 255 m3/s olarak alınır.
Normal yağmur düşüşü için hesaplanan asgari iç çap, 148.61 mm olmaktadır;
yaklaşık 150 mm olara alınır; yağmur suyu için hesaplanan asgari iç çap, 202.51 mm
olmaktadır; ortalama 250 mm olarak alınır.
Proje kapsamında kömür ocağının önceden susuzlaştırılması gerekmektedir. Proje
sahasının batısında susuzlaştırma sondajları açılacak ve boru hattı kurulacaktır.
Susuzlaştırma sondajları 90 m aralıklarla açılacak, derinliği 24 m, çapı ise 700 mm olacaktır.
Toplam 8 adet susuzlaştırma sondajı açılmış olacaktır. Pompalanan su, boru hattı ile arıtma
Tahliyeden sonra kalan su için, basamaklar üzerinde toplama olukları kurulacaktır.
Toplanan su, proje sahası bitişiğindeki su toplama çukuruna nakledilecek ve sonra proje
sahasındaki tahliye sistemi ile yağmur suyu toplama sistemine sahip susuzlaştırma suyu
arıtma tesisine taşınacaktır. Susuzlaştırma mühendisliği yerleşim planı şekil 20’ de
gösterilmektedir.
Proje sahasının susuzlaştırılması için açık ocağın bitişiğine toplama çukuru kazılacak
ve dalgıç pompa kullanılacaktır. Proje kapsamında yapılacak susuzlaştırma işlemleri ile asit
kaya drenajı önlenmeye çalışılacak, asidik karakter kazanan sular drene edilerek yeraltı ve
yüzey sularına karışması engellenerek arıtılacaktır.
176
5.9. Diğer Hususlar
Bu bölümde değerlendirilecek başka husus bulunmamaktadır.
Bölüm 6: Projenin Alternatifleri
(Bu bölümde teknoloji, alınacak önlemlerin alternatiflerinin karşılaştırılması yapılacak
ve tercih sıralaması belirtilecektir.)
Önceki bölümlerde bahsedildiği üzere İR.4169 numaralı kömür sahası TKİ’ ne ait
olup, söz konusu ruhsat sahası TEYO Yatırım ve Dış Ticaret A.Ş tarafından 30 yıllık
rödevans sözleşmesi ile işletmeye alınmıştır. Proje kapsamında üretilen kömür; proje
sahasının güneydoğusunda TEYO Yatırım Ve Dış Ticaret A.Ş’ ne ait, yapılıp işletilmesi
planlanan TEYO Tufanbeyli Termik Enerji Santralında yakıt olarak kullanılacaktır.
Söz konusu proje kapsamında önerilen faaliyet en ekonomik formülasyon olduğu
tespit edildiğinden, üretilen cevherin kullanımı açısından başka bir alternatif çalışmasına
gerek duyulmamıştır.
Bölüm 7: İzleme Programı
7.1. Projenin inşaatı için önerilen izleme programı, projenin işletmesi ve işletme
sonrası için önerilen izleme programı ve acil müdahale planı
17.07.2008 Tarih ve 26939 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği; Madde 18 (3) bendinde; (Değişik: RG-30/6/201127980) “Proje sahibi veya yetkili temsilcisi "Çevresel Etki Değerlendirmesi Olumlu" kararını
aldıktan sonra yatırımın başlangıç, inşaat dönemine ilişkin izleme raporlarını Bakanlığa
iletmekle yükümlüdür. Proje sahibi veya yetkili temsilcisi, "Çevresel Etki Değerlendirmesi
Olumlu" veya "Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir" kararını aldıktan sonra projede
yapılacak Yönetmeliğe tabii değişiklikleri Valiliğe iletmekle yükümlüdür.” hükmü yer almaktadır.
İzleme Programı
Projenin gerçekleştirilmesi sırasında oluşacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı
uygulanması planlanan izleme programı oluşan etkilerin niteliğine göre aşağıda verilmiştir.
Söz konusu projenin çalışmalarına başlamadan önce daha detaylı irdeleme ve tespit
yapılabilmesi amacıyla Çevre İzleme Programı oluşturulmalı ve izleme bu program
doğrultusunda gerçekleştirilmelidir. Çevre İzleme Programı minimum aşağıdaki ana
başlıklarla verilen hususları içermelidir.
177
Sıvı Atıkların İzlenmesi
Planlanan faaliyetin inşaatı aşamasında su ve atıksu kullanımına bağlı olarak
dikkate alınması gereken hususlar arasında; su temini, personel kaynaklı evsel atıksuyun
biriktirilmesi ve bertarafı sayılabilir.
Tufanbeyli Beldiyesi’nden tankerler vasıtası ile temin edilen sular içme-kullanma
amaçlı kullanılacaktır. Gerekmesi halinde içme suyu piyasadan satın alınacak izinli ve
ruhsatlı damacanalar ile temin edilecektir. Toz kontrolü için kullanılcak su ihtiyacı, kömür
susuzlaştırma işleminden elde edilecek su ile karşılanacaktır. Spreyleme işlemi sonucu
atıksu açığa çıkmayacak olup sadece personelden kaynaklı evsel nitelikli sıvı atıkların
oluşumu söz konusu olacaktır. Söz konusu atıksular için paket arıtma sistemi kurulacaktır.
Bu kapsamda 31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” Tablo 21.1, 1380 Sayılı “Su Ürünleri
Kanunu” ve 10.03.1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Su Ürünleri Yönetmeliği” Ek-5’e uygun olarak arıtıldıktan sonra gerekli izinler alınarak
Sarız Irmağı’na deşarj edilecektir. Ayrıca, 30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği”
Katı Atıkların İzlenmesi
İnşaat Atıklarının İzlenmesi
Söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri,
bu atıkların hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıkların yeniden
kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara ya da talep olması durumunda civardaki köylülere
verilip verilmediği; geri dönüşümü mümkün olmayan inşaat malzemesi atıklarının ise
18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat
Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği" Madde-9’ a göre bertaraf edilip
edilmediği izlenecektir.
Evsel Nitelikli Katı Atıkların İzlenmesi
Çalışan personelden kaynaklanacak evsel nitelikli katı atıkların değerlendirilebilir
nitelikte olanlarının ayrı toplanması, uygun nitelikte kapalı kaplar içerisinde biriktirilmesi ve
katı atık depo alanına bırakılması izlenecektir. Katı atıkların alanda bırakılmaması,
değerlendirilebilir nitelikte olanların ayrı toplanması, değerlendirilemeyecek olanların katı
atık depo alanına bırakılması ve 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan ‘’Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’’ hükümlerine
uyulup uyulmadığı izlenecektir.
178
Arıtma Çamurlarının İzlenmesi
Paket arıtma sisteminde oluşan çamur, en yakın lisanslı çamur bertaraf tesisine
faaliyet sahibi tarafından taşınacaktır. Bu kapsamda, 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” ile
05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık
Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik” hükümlerine uyulup uyulmadığı izlenecektir.
Ambalaj Atıklarının İzlenmesi
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” ilgili hükümlerine uygun olarak kaynağında ayrı toplanıp
toplanmadığı, biriktirilerek toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile
anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilip verilmediği izlenecektir.
Hafriyat Atıklarının İzlenmesi
Söz konusu atıkların alanda düzenli olarak ve uygun koşullarda depolanıp
depolanmadığı, yağışlarla kayma riski taşıyarak çevreye zarar verip vermeyeceği,
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı “Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği” hükümleri doğrultusunda hareket edilip edilmediği izlenecektir.
Ayrıca, oluşacak kazı fazlası malzemeler, herhangi bir şekilde, akar ve kuru dere
yataklarına ya da yağışlarla dere yataklarına ulaşabilecek alanlara bırakılıp bırakılmadığı
kontrol edilecektir.
Atık Yağ ve Tehlikeli Atıkların İzlenmesi
Proje sahası çalışacak iş makineleri ve araçların bakım onarımları ve yağ
değişimlerinin sahada yapılmasında ya da proje sahasında çalışacak iş makinelerinden
kaynaklı herhangi bir yağ sızıntısı olması halinde, yağların ayrı ayrı toplanarak, kırmızı
renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan tank/konteynerlerde geçici depolanıp lisanslı
araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım tesislerine nakledilip nakledilmediği izlenecektir.
Bu kapsamda 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık
Yağların Kontrolü Yönetmeliği”, 08.06.2010 tarih ve 27605 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş
Sahalara Dair Yönetmelik” ve 14.03.2005 tarih ve 25755 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulup
uyulmadığı izlenecektir.
Proje kapsamında çalışan personel için kurulan yemekhanede oluşacak bitkisel atık
yağların 19.04.2005 Tarih ve 25791 Sayılı “Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği”
hükümlerine uygun olarak bertaraf edilip edilmediği izlenecektir.
179
Tıbbi Atıkların İzlenmesi
Söz konusu atıklar, diğer tüm atıklardan ayrı olarak toplanarak lisanslı geri
kazanım/bertaraf tesislerine verilip verilmediği izlenecektir. Bu kapsamda 22.07.2005 tarih
25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” hükümlerine uyulup uyulmadığı denetlenecektir.
Ömrünü Tamamlamış Lastikler, Atık Pil ve Akümülatörlerin İzlenmesi
Ömrünü tamamlamış lastiklerin sahada değiştirilmesinde 25.11.2006 Tarih ve 26357
Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 01.01.2007 Tarihinde yürürlüğe giren “Ömrünü
Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine göre lisanslı geri kazanım
tesislerine verilip verilmediği izlenecektir.
Sahada ömrünü tamamlamış pil ve akülerin evsel atıklardan ayrı toplanarak
biriktirilerek pil ürünlerinin dağıtımını ve satışını yapan işletmelerce veya belediyelerce
oluşturulacak toplama noktalarına teslim edilip edilmediği ve bu kapsamda 31.08.2004 tarih
ve 25569 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Pil ve Akümülatörlerin
Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulup uyulmadığı izlenecektir.
Proje kapsamında inşaat aşaması boyunca 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”
hükümlerine riayet edilip, edilmediği izlenecektir.
Emisyonların İzlenmesi
İnşaat aşamasında yapılacak çalışmalardan kaynaklanacak emisyonlar arasında toz
emisyonu ve egzoz emisyonları yer almaktadır
Faaliyetler esnasında oluşacak toz emisyonunun sınır değerleri aşmaması için
düzenli aralıklarla arazöz yardımı ile sulama yapılması, taşımada kullanılan kamyonların
kasaları branda ile örtülmesi, savurma yapılmadan boşaltma ve doldurma yapılması,
malzeme üstü tane büyüklüğü 10 mm’den fazla olan maddelerle kapatılması, üst
tabakaların %10 nemde muhafaza edilmesi ve bu durumu sağlamak için gerekli donanım
kurulması gibi alınması gereken önlemlerin alınıp alınmadığı izlenecektir.
İnşaat sırasında kullanılacak araçların egzoz emisyon ölçümlerinin yaptırılması ve
bununla ilgili belgelerin alınması izlenecektir.
Gürültünün İzlenmesi
İnşaat aşamasında oluşacak en büyük etki, proje kapsamındaki makinelerin
çalışması neticesinde meydana gelecek olan gürültülerdir. Tesisin inşaat aşamasında,
Yürürlükteki ÇGDYY’de şantiye alanı (Ek-VIII Tablo 5: Şantiye Alanı İçin Çevresel Gürültü
Sınır Değerleri) için verilen limitlerin üzerine çıkılmayacaktır. Ayrıca; yerleşim birimleri içinde
ve yakın çevresinde gerçekleştirilen şantiye faaliyetleri sadece gündüz saat dilimi (07:00 -
180
19:00) içinde yürütülecektir. İnşaat aşamasında kullanılacak araç ve ekipmanların aşırı
gürültü yapmalarını engellemek amacıyla araç ve ekipmanların rutin kontrolleri ve bakımları
yaptırılacaktır. İş makinelerinin aynı zamanda çalıştırılmamasına dikkat edilecektir. Ayrıca iş
makinelerinin çalışmasından kaynaklanacak gürültü seviyesini minimumda tutabilmek için
araçlara hız sınırlaması getirilecektir. İnşaat aşamasında gerçekleştirilecek inşaat
faaliyetleri ile ilgili olarak yürürlükteki ÇGDYY yönetmelik hükümlerine göre hareket
edilecektir.
Projeye ilişkin “Acil Eylem Planı” aşağıda verilmektedir.
Bu plan; yangın, deprem, sel baskını vb. olağan dışı durumlarda işletme içerisindeki
can mal kaybını en aza indirmek amacıyla oluşturulmuştur.
Acil durum planlamasının ilk aşaması, tesisin içinde veya dışında meydana
gelebilecek olayların tespit edilmesidir. Bu tespitler acil duruma yol açabilecek kaza
olayların tanımıdır. Yapılan bu tespitler ile meydana gelebilecek kaza ve olayların çevreye,
insanlara, tesise ve ekipmanlara ne gibi etkiler yapacağı belirlenir.
Tablo 81 Acil Durumlarda Aranması Gerekli Telefon Numaraları
İTFAİYE
110
ACİL YARDIM
112
POLİS
155
JANDARMA
156
Yangın esnasında gerekli olan; yangın tüpleri sahada kolayca ulaşılabilecek bir yere
asılacaktır. Tesisin faaliyete geçmesiyle birlikte hazırlanmış olan Acil Eylem Planına
uyulacaktır.
A. Amaç
Sahada işçi, çevre ve toplumu etkileyecek düzeyde büyük kaza riski taşıyan
bölümlerde meydana gelebilecek acil durumlarda zararı minimuma indirmek amacıyla
hazırlanmıştır.
B. Kapsam
İR.4169 Numaralı Kömür Ocağı ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi
hazırlanmıştır.
Projesi için
C. Hedef
Acil durumlarda meydana gelebilecek zararı en aza indirebilmek ve tesis
olanaklarını kullanabilmektir.
181
D. Varsayımlar
Çıkabilecek bir kazanın ekolojik dengeyi bozabileceği, parlayıcı ve yanıcı tehlikeli
maddelerin olası bir kaza durumunda can ve mal kaybına neden olabileceği, il ve ilçe
olanaklarından istifade edilerek yardımın sağlanabileceği kabul edilmiştir.
E. Haberleşme
Şantiyede mevcut olan telefon, telsiz ve faks ile haberleşme sağlanacaktır. Tesis
yönetimi; jandarma ve emniyet birimleri ile direkt haberleşecek ve ayrıca Belediye ile
Kaymakamlık arasında haberleşme her an yapılacaktır.
F. Uygulama:
 Tesisin Acil Durum Planının Hazırlanması, test edilmesi ve gerektiğinde revize
edilmesini sağlamaktır.
 Acil durumlarda müdahalenin başarılı olabilmesi için organizasyonun kurulması
sorumluların belirlenmesi ve koordinasyonu gerçekleştirmektir.
 Yangın güvenliğini sağlamak için gerekli tüm yangın sistem araç ve
gereçleri ile tesise bulundurulacaktır.
 Acil durumlar personelin anında haber alabilmesi için, tesisin her tarafından
duyulabilen alarm sistemini kurdurmaktır.
 Acil müdahaleye gerekli insan gücü ve diğer olanakların bulundurulmasını
sağlamaktır.
 Acil durumlara hazırlık ve müdahale amacıyla
teknolojilerdeki gelişmeleri izleyerek en uygun seçimi yapmaktır.
kullanabilecek
 Acil durum planlarının uygulanması sırasında tesis personelin bilincini
artırmaya yönelik çalışmalarda bulunmaktır.
 Gerekli personel, ekipman ve diğer imkanların, gerektiğinde sağlanabilmesi
için komşu tesis ve fabrikalar ile güvenlik birimleri ile ilçe olanaklarının temini
amacıyla ilgililerle işbirliği yapmaktır.
G. Duyuru Ve İletişim Sistemleri:
 Herhangi bir kaza durumunda Tesisten sorumlu Tesis Müdürü, en yakın
mahalli güvenlik birimlerine ve mülki amirine olayı haber verir.
182
 Acil durumlarda müdahale komisyonu başkanı veya başkan
yardımcılarından birine haber ulaştırılır. Ayrıca, acil durumlarda terminalin bağlı
olduğu Genel Müdürlüğe ve ilgili Müdürlüğü’ne de haber verir.
 Bu tür kazalarda, kazanın etkileyebileceği alanlar düşünüldüğünde
haberleşmenin çok önemli olması nedeniyle araç telefonundan ve diğer iletişim
araçlarından da yararlanılır.
 Acil durumlara müdahale komisyonu başkanı, yardımcıları ve üyelerinin
bilgileri dâhilinde telefon ve diğer iletişim araçları ile Kaymakamlık, bağlı bulunduğu
Belediye ve Emniyet güçleri tarafından duyurulur.
H. Acil Durum Müdahale Kaynakları
 Acil durum planında görev alan personelin kimlikleri, unvanları ve telefon
numaralarını belirleyen listeler uygun yerlerde asılı bulundurulur.
 Ayrıca önemli telefon numaralarını belirten birimlerin listesi de güvenlik
binasında bulundurulur.
 Personelin kişisel koruyucu malzemeleri temin edilerek tesis bünyesinde
muhafaza edilir.
 İlkyardım ve diğer acil tıbbi malzemeler her an tesiste yeterli miktarda
bulundurulacaktır.
 Acil durumda yangınlara müdahale kaynağı olarak yaygın olarak yangın
malzemesi ve teçhizatı bulundurulacaktır. Bunlar:
a. Yeterli yangın söndürme ekipmanı
b. Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve
kolay ulaşılır yerlere koyulacak, önlerinde engel bulunmayacak,
c. Yangın söndürme cihazları Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenecek, işaretler uygun yerlere
koyulacak ve kalıcı olacaktır.
I. Acil Durum Sonrası Yapılacak İşlemler:
Acil durum bittiğinde bölgeye giriş iznini, acil durum müdahale komisyonu başkanı
verir. Acil durumun sona erdiği telefon, radyo ve diğer iletişim araçları ile haber verilir. Zarar
görmüş bölgenin izlenmesi, incelenmesi ve gerekli kayıtlar için, kazanın meydana geldiği
tesis yöneticisi ile aşağıdaki kurum temsilcilerine haber verilir:
 Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü
 Sağlık İl Müdürlüğü
 Bilim Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğü
 İlgili Belediye Başkanlığı
183
Acil Plan Uygulanacak Durumlar
Acil durum planlamasının ilk aşaması, tesisin içinde veya dışında meydana
gelebilecek olayların tespit edilmesidir. Bu tespitler acil duruma yol açabilecek kaza
olayların tanımıdır. Yapılan bu tespitler ile meydana gelebilecek kaza ve olayların çevreye,
insanlara, tesise ve ekipmanlara ne gibi etkiler yapacağı belirlenir.




Tesis içerisinde yangın meydana geldiğinde acil plan,
Deprem halinde uygulanacak plan,
Sel ve su baskınlarında uygulanacak acil plan,
Terör, sabotaj, bomba ve tehditlere karşı acil plan
şeklinde sıralayabiliriz.
Acil planlar, meydana gelebilecek değişik olaylar için hazırlanmaları nedeniyle
kendilerine özgü özellikler taşır. Hazırlanma aşamasında en kötü sonuçlar varsayılır.
Ancak, bir acil planın başarısı insan faktörüne bağlıdır. İnsanlarda acil durum ve acil
duruma müdahale bilinci yerleşmiş olmalıdır. Tüm personele acil duruma müdahale imkanı
sağlayacaktır. Bu ise ancak yeterli, kapsamlı eğitim ve tatbikatlarla elde edilir. Bu nedenle
tüm tesis çalışanları periyodik olarak eğitim ve tatbikatlara katılmalı, kendilerini her an
olumsuz olaylara karşı hazır hissetmelidir.
Acil Planlarda Uygulanacak Genel Kurallar
 Acil durumlarda, o anda tesis içinde bulunan en yetkili kişi, Acil Durum
Amiridir.
 Tesis Müdür, olay ya da kaza yerine ulaştığı andan itibaren Acil Durum
Amiri olur.
 Tesis Müdürünün bulunmadığı durumlarda bu görevi Tesis Müdür
Yardımcısı yürütür.
 Acil durumlarda uygulanması gereken planlardan Acil Durum Amiri, Acil
Durum Operasyon Amiri olur. İşletme amirinin bulunmadığı durumlarda bu görevi
Tesis Müdür Yardımcısı yürütür.
 Operasyon amiri, Acil Durum Amirinin verdiği operasyon talimatların
uygulanması ile ekiplerin sevk ve idaresinden sorumludur.
Acil Duruma müdahale için oluşturulacak ekip, mümkün olduğunca tesis personeli
içinden belirlenir. Acil planlarda kişiler isim olarak yer alır. Acil durumlar için oluşturulacak
ekipler:
184
-İlk Yardım Ekibi,
-Yangınla Mücadele Ekibi,
-Haberleşme Ekibi,
olarak sıralanabilir.
 Acil durumun özelliğine göre Acil Durum Amiri, acil planlarda yer almayan
değişik amaçlara yönelik ekipler oluşturabilir. Ekip üyelerinin konu hakkında eğitimli
kişilerin arasından seçilmesine dikkat eder.
 Acil durumlar, elektrikli veya mekanik alarm çaldırma sistemleri ile
duyurulur. Acil durumlarda karargah veya kriz merkezi olarak kullanılmak üzere,
tesis ana kapısı civarında minimum risk taşıyan bir yerde Acil Durum Kontrol
Merkezi oluşturulur. Bu merkezde bulundurulacak donanımlar:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Yeterli kapasitede dahili ve harici telefonlar ,
Değişik GSM operatörlerine ait cep telefonları,
Telsiz cihazı,
Kişisel koruyucu ve kurtarma ekipmanları,
Tesisi ve projeyi tanımlayan plan ve projeler,
İlgililere ait telefon, adres listeleri.
 Tüm personelin toplanmasını sağlayacak büyüklükte ve insanların kolayca
ulaşabileceği güzergâh üzerinde uygun bir alan acil durumlarda kullanılmak
amacıyla Toplanma Yeri olarak belirlenir.
 Toplanma yeri özel işaretler ile belirtilir ve her zaman için ulaşılabilir,
düzenli ve kontrol altında tutulur.
 Acil durumlarda, tesis içinde bulunan herkes Acil Durum Amirinden
gelecek talimatlar doğrultusunda hareket etmek üzere “Toplanma Yeri’ne” gider.
 Acil durumlarda gerekli yerleri telefon ile aramak veya bilgi edinmek
iletişim işleri Güvenlik Görevlilerince yapılır.
 İlk Yardım Ekibi, İşyeri Hekiminin başkanlığında ilk yardım eğitimi almış
kişilerden oluşturulur.
 Cankurtaran hizmetleri için, temel acil müdahale imkanları bulunan
kuruluşlar ile anlaşma tercih edilmelidir.
 Yangınla Müdahale Ekibi, yangınla mücadele konusunda yeterli teorik ve
pratik eğitim almış kişilerden oluşturulur.
185
Proje Alanı İçinde Yangın Meydana Geldiğinde Acil Plan
Proje sahası içerisinde meydana gelebilecek yangınlar için, önceden tedbirler
alınarak yangının oluşmasının engellenmesi sağlanacaktır. Kurak mevsimlerde; tesis alanı
dışında, özellikle ormanlık alanlarda, ateş yakılmaması ve yangın çıkmaması için gerekli
bütün tedbirler alınacaktır. Olası bir yangın durumunda ise, yangın söndürücü alet ve
ekipmanlar proje alanı içerisinde hazır bulundurulacaktır.
 Tesis içinde bulunan personel, Yangınla Mücadele Planında yer alan
ekipleri oluşturmak üzere hemen harekete geçecektir.
 Ekip üyelerinin tamamı, yangın riskleri ve yangın teçhizatlarıyla ilgili geniş
bilgiye sahip olacaklardır.
 Acil durum halinde Yangınla Mücadele Planında yer alan ekip üyeleri
tarafından, ekip lideri kontrolünde sorumluluk bölgeleri içerisinde yangın araştırması
yapılacaktır.
 Tesiste tüm faaliyetler durdurulacak, enerji kesilecek, eğer çalışıyor ise
jeneratör durdurulacaktır.
 Yangının büyüme olasılığına göre yerel itfaiye haberdar edilecektir. Ayrıca
komşu kuruluşlar ile acil planlarda yer alan diğer resmi ve özel kuruluşlara haber
verilecektir.
 Acil planda yer alan, Merkez Ofiste aranacak kişiler listesinde bulunanlar
olaydan haberdar edilecektir.
 Yangın ekibi olaya müdahale edecektir. Müdahale şekli, daha önceden
alınan eğitimler sırasında anlatılmış ve pekiştirilmiş olmalıdır.
 Bu arada destek ekipleri de görev başına gelirler.
 Tesis Müdürü, tesis içi ve dışı tüm operasyonların, gelen tüm yardımların
koordinasyonunu sağlar.
 Yangın kontrol altına alınıp söndürüldükten sonra Tesis Müdürü Merkez
Ofisteki ilgili birimlere verilmek üzere olayı bütün detayları ile özetleyen bir rapor
hazırlar.
 Yangın sonrasında yoğun iş gücü gereksinimine hazırlık amacıyla tesis ve
çevresinde bu hizmeti veren firmaların Acil Durum Kontrol Merkezi’nde bulundurulur.
186
Deprem Anında Uygulanacak Plan
Deprem en büyük doğal afetlerden biridir. Hissedildiği an telaşa kapılmamak ilk ve
en önemli tedbirdir. Daha sonra aşağıdaki önlemler derhal alınır ve uygulanır.
 Kapalı alanlarda çalışan personel en yakın ve emniyetli gördükleri çıkıştan
dışarı çıkarak mümkün ise Toplanma Yeri’ne gider, değil ise açık sahada güvenli bir
yer seçer ve muhtemel müdahaleler için Acil Durum Amirinin talimatlarını bekler.
 Çeşitli kaynaklardan depremin merkezi, şiddeti hakkında bilgiler edinilir.
Muhtemel artçı sarsıntılar ile ilgili bilgiler için Resmi Kaynaklar ile irtibata geçilir.
 Genel durum emniyetli görüldüğü taktirde faaliyetlere aşamalı olarak
başlanır.
Sel ve Su Baskınlarında Uygulanacak Acil Plan
Sel ve su baskınları genellikle aniden gelişen doğal olaylardan olmayıp, bir süreç
içinde gelişirler. Bu nedenle bu gibi durumlarda uygulanacak acil planlar belirli bir plan
dahilinde ilerler.
 Erozyon, sızıntı ve taşkın riskleri için görsel denetlemeler yapılacaktır.
 Önemli olabilecek hasar varsa vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber
verilecektir.
 Kuvvetli rüzgâr bekleniyorsa gözlemler arttırılacak ve değişiklikler rapor
edilecektir.
 Kuvvetli rüzgâr beklenmediği durumlarda; ilk inceleme gece yapıldı ise
gündüz tekrar kontrol edilecektir.
 Eğer güvenli ise tesis hasar kontrolüne başlanır.
 Su seviyesinin artışı durduğunda veya azalmaya başladığında su baskını
sonrasında yapılacaklar açısından bir program belirlenir.
Toprak Kayması, Erozyon Durumunda Uygulanacak Acil eylem Planı
 Yapılan rutin kontroller sonrası toprak kayması, erozyon v.b. bir durum
tespit edildiyse, tesisin yıkılacağına dair belirti olup, olmadığına bakılır.
 Belirti bulunursa, hasarın büyüklüğü hesaplanır ve eğer su kontrol altına
alınamıyorsa sorumlu personele rapor edilir.
 Herhangi bir belirti bulunamadıysa, olası bütün sorunlar kayıt altına alınır.
 Vakit kaybetmeden ilgili mercilere haber verilir.
 Bütün süreçlerde geçen olaylar kaydedilir.
 Güvenlik sağlandı ise hasar kontrolü yapılır.
187
7.2. ÇED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliği’ nde ‘’Yeterlik
Belgesi alan kurum/kuruluşların yükümlülükleri’’ başlığının 4. maddesinde yer alan
hususların gerçekleştirilmesi ile ilgili program
Proje kapsamında; rapor içerisinde belirtilen önlemlerin ve taahhütlerin yerine
getirilmesi ile ilgili olarak Bölüm 7.1.’de belirtilen ana başlıklar çerçevesinde oluşturulacak
Çevre İzleme Programı kapsamında izlenecektir.
Programın kapsamı; projeye bağlı yapılacak olan tüm çalışmalarda çevre ve sağlığa
zararlı sonuçlar doğurabilecek faaliyetlerin, ÇED Raporunda taahhüt edilen hususların ve
bu konuda uyulması gereken yasal yükümlülüklerin izlenmesi, denetlenmesi ve
denetlemelerin raporlanmasıdır. İnşaat sürecinin izlenmesi; inşaat sürecindeki olumsuz
etkilerin raporda belirtilen önlemlerle ilgili yönetmelik sınır değerlerini aşıp aşmadığı ve/veya
bertaraf edilip edilmediğinin kontrolü şeklinde gerçekleşecektir.
Yukarıda belirtilen amaç ve kapsam dahilinde izleme formu, belli periyotlar halinde
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na sunulacaktır.
Bölüm 8: Halkın Katılımı
(Projeden etkilenmesi muhtemel yöre halkının nasıl ve hangi yöntemlerle
bilgilendirildiği, proje ile ilgili halkın görüşlerinin ve konu ile ilgili açıklamaların ÇED
raporuna yansıtılması.)
Proje ile ilgili olarak halkı bilgilendirmek amacı ile ÇED yönetmeliğinin 9. maddesi
gereği halkın görüş ve önerilerini almak proje hakkında yöre halkını bilgilendirmek üzere
31.01.2013 tarihinde Adana İli, Tufanbeyli İlçesi, Tufanbeyli Belediyesi Belediye Toplantı
Salonu’ nda saat 14:00’ de “Halkın Katılımı Toplantısı” düzenlenmiştir. Toplantıdan
haberdar olunması amacıyla ulusal ve yerel gazetelerde gerekli ilanlar verilerek
vatandaşlara duyurulmuştur. Halkın Katılım Toplantısı ile ilgili yerel ve ulusal gazete ilanları
Ek’ te verilmiştir. (Bkz.Ek-15)
Halkın Katılımı Toplantılarında planlanan faaliyet ile ilgili olarak; proje kapsamında
yapılacak çalışmalar, projeden kaynaklanacak çevresel etkiler ve bu etkilere karşı alınacak
önlemler hakkında bilgi vermeyi amaçlayan toplatıya Tufanbeyli İlçesi, Pınarlar,Taşpınar ve
Polatpınar Köyleri yöre halkı katılmış, Kamu Kuruluşları ve Sivil Toplum örgütlerinin katıldığı
toplantıda katılımcılara bilgi verilmiştir. Halkın Katılım Toplantısına ilişkin fotoğraflar Ek’ te
188
Bölüm 9: Sonuçlar:
(Yapılan tüm açıklamaların özeti, projenin önemli çevresel etkilerinin sıralandığı ve
projenin gerçekleşmesi halinde olumsuz çevresel etkilerin önlenmesinde ne ölçüde
başarı sağlanabileceğinin belirtildiği genel bir değerlendirme)
TEYO YATIRIM VE DIŞ TİCARET A.Ş tarafından Akdeniz Bölgesi, Adana ili,
Tufanbeyli ilçesi sınırları içerisinde, İR.4169 ruhsat numaralı, 4031,62 hektar alana sahip
sahanın ÇED izni talep edilen 935,45 hektarlık kısmında ‘’Kömür Ocağı ve Kırma-ElemeYıkama Tesisi’’ yapılıp işletilmesi planlanmaktadır.
Proje alanı L36-c1, L36-a3, L36-b4 ve L36-d2 no.lu paftalarda yer almaktadır. Proje
alanı ve yakın çevresini gösterir 1/25.000 ölçekli topografik harita Ek-3’ de verilmektedir.
kapsamında üretilen kömür; proje sahasının güneydoğusunda TEYO Yatırım Ve Dış Ticaret
A.Ş’ ne ait, yapılıp işletilmesi planlanan termik enerji santralında yakıt olarak kullanılacaktır.
hazırlanması için 1 adet Kırma-Eleme-Yıkama (K-E-Y) tesisi kurulacaktır. Söz konusu K-EY tesisinin kapasitesi 1.500.000 ton/yıldır.
Proje kapsamında ÇED izni talep edilen kömür ocağı alanının batısında yaklaşık 50
m mesafede Pınarlar, kuzeyinde yaklaşık 2,75 km mesafede Polatpınar ve
güneydoğusunda yaklaşık 500 m mesafede Taşpınar köyleri bulunmaktadır. Tufanbeyli
ilçesi Adana’ya 160 km. uzaklıktadır. Proje alanına ulaşım için kullanılacak yollar mevcuttur.
Bütün faaliyet boyunca işletmeye gidiş-gelişte bu yollar kullanılacaktır. Proje alanı yer
bulduru haritası Ek-1’ de verilmiştir.
Projenin bulunduğu bölgeye ait ve Adana İl Özel İdaresi tarafından onanmış
1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planına göre İR.4169 nolu ruhsat alanı, yerleşik alanlar,
gelişme alanları, çayır ve mera alanları, mutlak tarım alanları ve marjinal tarım alanları
içerisinde kalmaktadır. Proje kapsamında ÇED izni talep edilen alan ise mutlak ve marjinal
tarım alanları içerisinde kalmaktadır.
‘’Kömür Ocağı ve Kırma-Eleme-Yıkama Tesisi’’ kapsamında arazi hazırlık, dekapaj
ve üretim çalışmaları yapılacaktır. ÇED kapsamındaki proje ömrü 20 yıl olarak planlanmış
olup, arazi hazırlık ve dekapaj çalışmalarının 4 yıla yayılması planlanmaktadır. Arazi
hazırlık, dekapaj ve üretim çalışmaları, yılda 300 gün, günde 24 saat 3 vardiya şeklinde
sürdürülecektir.
Proje kapsamında çalışacak personelin tüm sosyal ihtiyaçları, araç ve iş
makinelerinin bakım-onarım, yağ değişimleri vb. işlemler şantiye/idari bina ve sosyal tesis
189
alanı olarak belirtilen alan içerisinde gerçekleştirilecektir.
makinelerinde yakıt olarak Tüpraş-404 dizel yakıtı kullanılacaktır.
Sahada
kullanılan
iş
Söz konusu proje kapsamında çalışacak olan personelin kullanımı sonucunda
evsel nitelikli atıksu oluşacaktır Personelin kullandığı suyun tamamının atık su olarak
döneceği kabul edilmesi halinde açığa çıkacak evsel nitelikli atık su miktarı toplam 150
m3/gün olacaktır.
Proje kapsamında oluşacak evsel nitelikli atıksular için de; TEYO Tufanbeyli Enerji
Santralı kapsamında kurulacak olan paket artıma tesisi kullanılacaktır. Arıtma sisteminin
proje onayı 2013/4 sayılı Proje Onay Genelgesi Kapsamında yapılacak olup, gerekli izinler
alınacaktır.
Arıtma sisteminden çıkan arıtılmış su, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo 21.1
ve 1380 sayılı “Su Ürünleri Yönetmeliği” Ek-5’e uygun olarak arıtıldıktan sonra gerekli
izinler, 29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Çevre Kanunca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” hükümlerine
göre alınarak Sarız Irmağı’ na deşarj edilecektir. Konu ile ilgili olarak Adana Çevre ve
Şehircilik İl Müdürlüğü’nden deşarj izni ve DSİ 6. Bölge Müdürlüğü’nden görüş alınacaktır.
Ayrıca gerekli olduğu hallerde arıtmadan çıkacak su, çalışma alanlarında oluşacak tozun
engellenmesi için spreylemede de kullanılabilecektir.
Dekapaj işlemlerinde öncelikle toprak yüzeyinden bitkisel toprak sıyrılacaktır. Bitkisel
toprak ile dekapaj malzemesi karıştırılmayacaktır. Bitkisel toprak erozyona, kurumaya ve
yabani ot oluşmasına karşı korunacak ve canlılığını sürdürebilmesi amacı ile çim, çayırmera bitkisi v.b bitki örtüsü ile kaplanacaktır. Bitkisel toprağın depolanacağı yerin eğimi ise
%5’den fazla olmayacaktır. Arazi hazırlık aşaması ile elde bitkisel toprak, peyzaj
çalışmalarında yüzey kaplaması amaçlı kullanılmak üzere depolanacaktır. Çalışmalar
tamamlanınca bitki örtüsüne uygun şekilde geri serilecektir.
Dekapaj işleminden elde edilecek dekapaj malzemesi sahada daha önceden
çalışılmış kısımların doldurulması işleminde kullanılacak ve sahada depolanmış olan
bitkisel toprak ile üstü örtülerek arazi ıslah çalışmalarında kullanılmak üzere geçici
depolanacaktır. Dekapaj malzemesi, topografik yapıya uygun ve emniyetli tarafta kalacak
şekilde şevlendirilmesi suretiyle belirlenen depo alanında depolanacaktır. Dekapaj
malzemesi alanında depolama yüksekliği 5m’ den fazla olmayacaktır.
Ayrıca depolama alanları içerisinde bulunan Höbelli Deresi ile Kürtkayapınar Deresi
için dere şev üstünden itibaren sağlı sollu 50 m’ lik, kuru dere yatakları için 20 m’ lik şeritvari
sahalar yapılaşma ve faaliyet dışı tutulacaktır. “Oluşacak kazı fazlası malzemeler, herhangi
bir şekilde dere yataklarına ya da yağışlarla dere yataklarına ulaşabilecek alanlara
bırakılmayacaktır.” “Proje kapsamında ortaya çıkacak kazı fazlası malzemeler, kesinlikle,
proje sahası ve civarında bulunan akar ve kuru dere yataklarına dökülmeyecektir.”
190
Proje kapsamında oluşacak personelden kaynaklı evsel nitelikli katı atık miktarı
yaklaşık 1140 kg/gün’dür. Söz konusu atıklarla ilgili 14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
hükümlerine uyulacaktır. Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 8.Maddesine uygun olarak
bu atıklar, çevreye zarar vermeden bertarafını ve değerlendirilmesini kolaylaştırmak, çevre
kirliliğini önlemek ve ekonomiye katkıda bulunmak amacıyla ayrı ayrı toplanarak
biriktirilecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” nin katı
atıkların toplanması ve taşınması ile ilgili dördüncü bölümü 18. Maddesinde belirtilen
esaslara uyularak katı atıklar çevrenin olumsuz yönde etkilenmesine sebep olacak yerlere
dökülmeyecek, ağzı kapalı standart çöp kaplarında muhafaza edilerek toplanacaktır. “Katı
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği” 20. Madde hükmüne uygun olarak, görünüş, koku, toz,
sızdırma ve benzeri faktörler yönünden çevreyi kirletmeyecek şekilde, Tufanbeyli
Belediyesi’ ne ait çöp toplama ve taşıma araçları vasıtasıyla ücret mukabilinde, bertaraf
edilmek üzere taşınacaktır.
Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” gereğince seçilmesi ve değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu
kapsamda oluşacak ambalaj atıkları, evsel nitelikli katı atıklardan ayrı olarak ve ağzı kapalı
kaplarda biriktirilerek toplanmasından sorumlu olan belediyelere ve/veya belediye ile
anlaşma yapan lisanslı geri dönüşüm firmalarına verilecektir.
Çalışacak iş makineleri ve ekipmanların yakıt ikmalleri, yağ değişimleri, lastik, akü
değişimleri gibi bakım işlemleri için proje alanında bakım-onarım atölyesi, yakıt ikmaldepolama istasyonu, yağ değişim istasyonu vb. yapılacaktır.
Proje kapsamında çalışacak iş makineleri ve araçların bakım onarımları ve yağ
değişimleri 30.07.2008 tarih ve 26952 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Atık Yağların
yürürlüğe giren “Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair
Yönetmelik” ilgili hükümlerine ve bu maddelerle kirlenmiş her türlü malzemenin insan
sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisini en aza indirebilmek amacı ile 14.03.2005 tarih ve
25755 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tehlikeli Atıkların Kontrolü
Yönetmeliği” ile hükümlerine riayet edilerek yapılacaktır. Oluşacak yağlar katagorisine göre
ayrı ayrı toplanacak ve kırmızı renkli ve üzerinde "Atık Yağ" ibaresi yer alan
tank/konteynerlerde geçici depolanarak lisanslı araçlarla lisanslı bertaraf/geri kazanım
tesislerine nakledilecektir. Bu tankların içine su, benzin, fuel-oil, boya, deterjan, solvent,
antifiriz ve motorin gibi herhangi yabancı bir madde karıştırılmayacak, tanklar hiçbir zaman
tam dolu bırakılmayacaktır.
Ayrıca söz konusu projenin inşaatı aşamasında oluşacak olan atıklar; inşaat demiri,
bu atıklar hurda olarak toplanıp, geri dönüşümü mümkün olan katı atıklar yeniden
kullanılmak üzere lisanslı kuruluşlara verilecektir. Ayrıca, toplanan kereste/tahta artıklarına
talep olması durumunda civardaki köylülere verilecektir. Geri dönüşümü mümkün olmayan
191
inşaat malzemesi atıkları ise 18.03.2004 Tarih ve 25406 Sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanarak yürürlüğe giren "Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği" Madde-9’a göre bertaraf edilecektir.
Proje kapsamında açığa çıkacak atıkların bertarafında 05.07.2008 tarih ve 26927
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Atık Yönetimi Genel Esaslarına
İlişkin Yönetmelik” hükümlerine uyulacaktır.
Projenin arazi hazırlık ve üretim aşamalarında; kazı, dekapaj, inşaat, üretim vb.
işlemlerde çalışacak araç ve ekipmanlardan dolayı gürültü oluşumu söz konusu olacaktır.
Oluşması muhtemel gürültü ile ilgili tüm hesaplama ve değerlendirmelerin yer aldığı Akustik
Rapor 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği” ne göre hazırlanmıştır.
Proje kapsamında 04.06.2010 tarih ve 27601 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak
yürürlüğe giren “Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği”
Faaliyet sahasında iş makinelerinin çalışması sonucu kullanacakları yakıta bağlı
emisyon oluşumu söz konusu olacaktır. İş makineleri için hesaplanan kütlesel debi değerleri
çok küçük olduğundan mevcut hava kalitesine olumsuz bir etkisi olmayacaktır. Proje
sahasında çalışacak araçların yakıt sistemleri sürekli kontrol edilecektir. Bu kapsamda
03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Sanayi Kaynaklı Hava
Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır. Ayrıca kullanılan araçlar için 4
Nisan 2009 tarih ve 27190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz
Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği” hükümlerine uyulacaktır.
Yapılan hesaplamalar sonucu dekapaj ve üretim işlemlerinden kaynaklanan toz
emisyonları 03.07.2009 tarih ve 27277 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
giren “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği” Ek-2’de belirtilen 1,0
kg/saat’lik sınır değerini aştığı işlemler için toz modellemesi yapılmıştır.
Proje kapsamında, oluşacak toz emisyonları ile ilgili olarak, 03.07.2009 tarih ve
27277 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği” (Değişiklik: R.G: 10.11.2012-28463 ) ve 06.06.2008 tarih ve 26898 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi
Yönetmeliği” (Değişiklik R.G: 05.05.2009-27219) hükümlerine uyulacaktır.
Proje kapsamında;


“Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği” (30.06.2011 Tarih ve 27980 Sayılı
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik)
29.04.2009 tarih ve 27214 sayılı R.G.’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Çevre
Kanununca Alınması Gereken İzin Ve Lisanslar Hakkında Yönetmelik” (Değişik:
192















24.12.2009 Tarih ve 27442 Sayı, Değişik: R.G. 24.02.2010 Tarih ve 27503 Sayı,
Değişik: R.G., 16.08.2011 Tarih ve 28027 Sayı, R.G. 31.12.2011 Tarih ve 28159
Sayı, Değişik: 14.09.2012 Tarih ve 28411 Sayı)
31.12.2004 tarih ve 25687 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği” (Değişik: R.G. 13.02.2008 tarih ve 26786 sayı,
Değişik: R.G. 30.03.2010 tarih ve 27537 sayı, Değişik: R.G. 24.04.2011 Tarih ve
27914 Sayı, Değişik: R.G: 25.03.2012 Tarih ve 28244 Sayı)
17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren
“İnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik”
10.03.1995 Tarih ve 22223 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ”Su
Ürünleri Yönetmeliği” (Değişik: RG. 10.03.2010 Tarih ve 27517 Sayı)
1380 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Su Ürünleri Kanunu”
(Değişik: R.G. Tarih 22.07.2003 Sayı 4650)
30.11.2012 tarih ve 28483 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren
‘’Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği’’
7 Nisan 2012 tarihli ve 28257 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Yeraltı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunması Hakkında
Yönetmelik”
167 Sayılı “Yeraltı Suları Hakkında Kanun”
09.09.2006 Tarih Ve 26284 Sayılı “Dere Yatakları ve Taşkınlar” Adı İle
Yayımlanan 2006/27 Nolu Başbakanlık Genelgesi,
“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği” (Değişik: R.G. 26.08.2010 Tarih ve
27684 Sayı)
19/07/2005 tarih ve 25880 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5403
sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu” (Değişik: R.G. 09.02.2007
Tarih ve 26429 Sayı, Değişik: R.G. 02.04.2008 Tarih ve 26835 Sayı)
4342 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Mera Kanunu” (Değişik:
R.G. 02.04.2008 Tarih ve 26835 Sayı)
“Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: R.G. 03.04.1991 Tarih ve 20834
Sayı, Değişik: R.G. 22.02.1992 Tarih ve 21150 Sayı, Değişik: R.G. 02.11.1994 Tarih
ve 22099 Sayı, Değişik: R.G. 15.09.1998 Tarih ve 23464 Sayı R.G., Değişik: R.G.
Değişik: R.G. 25.04.2002 Tarih ve 24736 Sayı, Değişik: R.G. 05.04.2005 Tarih ve
25777 Sayı) “
24.08.2011 Tarih ve 28035 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren
“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği”
18.03.2004 tarih ve 25406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren
“Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”
“Toprak Kirliliğinin Kontrolü Ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair
Yönetmelik”
193

















“Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: R.G. 30.03.2010 Tarih ve 27537
Sayı) ”
“Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” (Değişik: R.G. 30.03.2010 ve 27537
Sayı)
“Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: 04.09.2009 Tarih ve 27339 sayı,
Değişik: R.G. 30.03.2010 Tarih ve 27537 Sayı, 30.10.2010 Tarih ve 27744 Sayı)
“Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: 30.03.2010
Tarih 27537 Sayı)
“Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği” (Değişik: 03.03.2005 Tarih ve
25744 Sayı, Değişik: R.G. 31.07.2009 Tarih ve 27305 Sayı, Değişik: R.G. 30.03.2010
Tarih ve 27537 Sayı)
22.07.2005 tarih 25883 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Tıbbî
Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (Değişik: RG-26/3/2010-27533, RG-30/3/201027537, RG-3/12/2011-28131)”
“Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik”
26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren
‘’Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik’’
“Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (Değişik:
27.04.2011 Tarih ve 27917 Sayı)”
03.07.2009 Tarih ve 27277 Sayılı Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yönetmeliği (Değişik: R.G. 30.03.2010 Tarih ve 27537 Sayı, Değişik: R.G.
10.10.2011 Tarih ve 28080 Sayı )
“Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (05.05.2009 Tarih 27219
Sayılı Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’nde Değişiklik
Yapılmasına Dair Yönetmelik)
“Egzoz Gazı Emisyonu Kontrolü Yönetmeliği“
10 Ağustos 2005 Tarih ve 25902 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe
giren ‘’İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik’’ (Değişik: R.G.
Değişik: R.G. 03.07.2011 Tarih ve 27983 Sayı, Değişik: R.G. 16/8/2011 Tarih ve
28027 Sayı, Değişik: 05.04.2012 Tarih ve 28255 Sayı)
3194 sayılı İmar Kanunu
2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu (Değişik: R.G. 5 Mayıs 2001 Tarih ve 4650 Sayı)
4857 Sayılı İş Kanunu ve bu kanuna bağlı olarak yayımlanmış olan “İşçi Sağlığı ve
İş Güvenliği ile ilgili Tüzük”
6331 sayılı “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’’
194
 3213 sayılı “Maden Kanunu” ve Bu Kanuna İstinaden Çıkarılan Yönetmelikler
ile 2872 sayılı Çevre Kanunu, Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair kanunu ve
bu kanuna istinaden çıkarılan yönetmeliklerle ilgili meri mevzuat hükümlerine riayet
edilecektir. Ayrıca tesis için gerekli; izin, lisans, ruhsat vb. hususlarla ilgili yasal
düzenlemelerin gerektirdiği kriterlere riayet edilecektir.
195
NOTLAR VE KAYNAKLAR
































ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRİLMESİ YÖNETMELİĞİ
ÇEVRE KANUNUNCA ALINMASI GEREKEN İZİN VE LİSANSLAR HAKKINDA
YÖNETMELİK
SANAYİ KAYNAKLI HAVA KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ
EGZOZ GAZI EMİSYONU KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ
ÇEVRESEL GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ
SU KİRLİLİĞİ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
KATI ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
ATIK YAĞLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
BİTKİSEL ATIK YAĞLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
ATIK PİL VE AKÜMÜLATÖRLERİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
ÖMRÜNÜ TAMAMLAMIŞ LASTİKLERİN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
TEHLİKELİ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
TIBBÎ ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
ATIK YÖNETİMİ GENEL ESASLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK
İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ TÜZÜK
HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ
TOPRAK KİRLİLİĞİNİN KONTROLÜ VE NOKTASAL KAYNAKLI KİRLENMİŞ
SAHALARA DAİR YÖNETMELİK
YERALTI SULARI HAKKINDA KANUN,
MERA KANUNU
SU ÜRÜNLERİ KANUNU
TOPRAK KORUMA VE ARAZİ KULLANIMI KANUNU
UMUMİ HIFZISSIHHA KANUNU
DOÇ.
DR. MÜEZZİNOĞLU A., HAVA KİRLİLİĞİNİN VE KONTROLÜNÜN
ESASLARI,1987
KARPUZCU, M. 1991:ÇEVRE KİRLENMESİ VE KONTROLÜ, İSTANBUL
ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI MİLLİ PARKLAR VE AV-YABAN HAYATI GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ 2012-2013 AV DÖNEMİ MERKEZ AV KOMİSYONU KARARI
T.C. BAYINDIRLIK VE İSKAN BAKANLIĞI AFET İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DEPREM ARAŞTIRMA DAİRESİ BAŞKANLIĞI, 1996; TÜRKİYE DEPREM BÖLGELERİ
HARİTASI, ANKARA
DAVİS.P.H, FLORA OF TURKEY AND THE EAST AEGEAN ISLANDS, VOL.110,EDİNBURG(1965-1988)
RED DATA BOOK OF TURKISH PLANTS, TÜRKİYE TABİATI KORUMA DERNEĞİ VE
VAN 100. YIL ÜNİVERSİTESİ, ANKARA,2000
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ 2013-2014 AV DÖNEMİ MERKEZ AV KOMİSYONU KARARI
TÜRKİYE’NİN ÖNEMLİ DOĞA ALANLARI KİTABI, ANKARA, 2006
196



















PROF.DR. ALİ DEMİRSOY, TÜRKİYE OMURGALILAR-AMFİBİLER-MEMELİLERSÜRÜNGENLER, 1996
TÜRKİYE BİTKİLERİ VERİ SERVİSİ(TÜBİVES)
COLLİNS BİRD GUİDE (1999)
TÜRKİYE’NİN ÖNEMLİ KUŞ ALANLARI (YARAR M., MANGNİN G., 1997)
“TÜRKÇE BİTKİ ADLARI SÖZLÜĞÜ” (BAYTOP,1994)
CITES Sözleşmesi
BERN, Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi(1984)
IUCN Red List Categories,(www.iucnredlist.org)
Avrupa Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi
www.tüik.gov.tr
www.mta.gov.tr
www.kgm.gov.tr
www.dsi.gov.tr
www.turkcebilgi.com
www.tki.gov.tr
Feasibility Study Report Of Open-pit Coal Mine in Tufanbeyli, Adana, Turkey, China
National General Machinery Engineering Corp.Shenyang Design and Research Institute,
Ocak 2013
http://tr.wikipedia.org
http://www.yeditepearitma.com/Paket-Aritma.asp
197
EKLER:
EK–1
YER BULDURU HARİTASI
EK–2
ÇED RAPORU ÖZEL FORMATI
EK–3
1/25.000 ÖLÇEKLİ TOPOGRAFİK HARİTA
EK–4
VAZİYET PLANI
EK–5
KIRMA-ELEME-YIKAMA TESİSİ ÜNİTELERİNE AİT İŞ AKIM ŞEMALARI
EK–6
1/100.000 ÖLÇEKLİ ÇEVRE DÜZEN PLANI
EK–7
1/25.000 ÖLÇEKLİ ARAZİ KULLANIM HARİTASI
EK–8
ÇED İNCELEME DEĞERLENDİRME FORMU VE 1/25.000 ÖLÇEKLİ MEŞÇERE
HARİTASI
EK–9
ADANA İL KÜLTÜR VE TURİZM MÜDÜRLÜĞÜ MÜZE MÜDÜRLÜĞÜ GÖRÜŞ
YAZISI
EK–10
GÖKSUN METEOROLOJİ İSTASYONU 1970-2011 METEOROLOJİK VERİLER
EK-11
AKUSTİK RAPOR
EK–12
KÖMÜR ANALİZ SONUÇLARI
EK–13
İR.4169 NUMARALI İŞLETME RUHSATI
EK–14
ŞARKÖY AGİ UZUN YILLAR AKIM VERİLERİ
EK–15
HALKIN KATILIMI TOPLANTISI GAZETE İLANLARI
EK–16
HALKIN KATILIMI TOPLANTISINA AİT FOTOĞRAFLAR
EK-17
PAKET ARITMA TESİSİ PLANI
EK-18
TUFANBEYLİ BELEDİYESİ SU KULLANIMI VE KATI ATIK BERTARAFI İZİN
YAZILARI
EK-19
RÖDEVANS SÖZLEŞMESİ
EK-20
PROJE ALANINA AİT FOTOĞRAFLAR
EK-21
SARIZ IRMAĞI YÜZEYSEL SU ANALİZ SONUÇLARI
EK-22
1/25.000 ÖLÇEKLİ GENEL JEOLOJİ HARİTASI VE JEOLOJİ VE SONDAJ
198
LOKASYON HARİTASI
EK-23
SU ÖLÇÜMLERİ TABLOSU
EK-24
DİRİ FAY HARİTASI
EK-25
KÜL ANALİZİ
EK-26
MADEN KATMAN HARİTALARI
EK-27
BASAMAKLI ÜRETİM AKIM ŞEMASI
199

ÇED raporu - teyo yatırım ve dış ticaret a.ş.

Transkript

Benzer belgeler

DÜNYA KÖMÜR YATAKLARI GONDWANA KITASI BİTUMLU

tepe home adana mağazası yeni konsepti ile yeni yerinde 1 eylül`de

KOLON %100 W/V BARYUM SÜLFAT

Mukaddime-3 - Sosyaldoku.org

Boyabat-Sinop Kömür İthalatı Olanaklarının İncelenmesi

RAPORLAR