örgütlerde ö renme ve b lg y payla ma kavramlarının kolekt v st k ve

ÖRGÜTLERDE Ö RENME VE B LG Y PAYLA MA KAVRAMLARININ
KOLEKT V ST K VE B REYSELC KÜLTÜR BAKI AÇISIYLA
DE ERLEND R LMES
Ramazan ARSLAN
U ak Üniversitesi
Erhan AYDIN
U ak Üniversitesi
Sabire EN
U ak Üniversitesi
Gülfiz ERG N
U akÜniversitesi
ÖZET
Günümüzde artan rekabet, küreselle menin yo un basks, de i imin yakalanamayan hz, örgütleri
ö renmeye adeta zorlamaktadr. Ö renme bireysel düzeyden ba layp, örgütsel düzeye yaylan ve sonucunda
da bilgi ortaya çkaran bir süreçtir. Bilginin ortaya çkmas, bilginin payla lma yo unlu una ba l olarak
de i ecektir. Öte yandan, bilginin payla lma sürecine etki eden belli faktörler vardr. Bunlar; kültürel
faktörler, i in bilgi düzeyi ve payla ma niyetidir. Bu faktörlerden kültür boyutunun bilgi payla mna etkisi,
bu çal mann temel konusunu olu turmaktadr. Kültür, 5 farkl boyutta incelenen bir kavramdr. Kültürün
bireyselci-kolektivist boyutu, bireylerin ki isel özellikleriyle ve alglamalaryla yakndan ili kilidir. Bu
çal mada, kolektivist bir toplumda, bireyselci kültürün hakim oldu u örgütlerde bilgi payla ma süreçlerine
etki eden faktörler açklanmaya çal lm tr.
Anahtar Sözcükler: Bireyselci Kültür, Kolektivist Kültür, Ö renen Organizasyon, Ö renme
AN EVALUATION OF LEARNING AND KNOWLEDGE SHARING CONCEPTS IN
ORGANIZATIONS FROM COLLECTIVIST AND INDIVIDUALIST PERSPECTIVES
ABSTRACT
Nowadays, increasing competition, the pressure of globalization, the uncatchable speed of change
compel the organizations. Learning is a process which starts from individual level and spreads to the
organizational level and at the end of the this process, knowledge emerges. The emerge of knowledge will
change depending on the density of knowledge sharing. On the other hand, there are certain factors that
affects the process of knowledge sharing. These are; cultural factors, the knowledge level of work and the
intention of knowledge sharing. By these factors, the impact of the culture dimension to knowledge sharing,
forms the basic subject of this study. Culture is a notion that is analysed in 5 different dimension. The
dimension of individualist-collectivist of culture is closely related with the personal characteristics and the
perceptions of individuals. In this study, the factors that affects the process of knowledge sharing in
organizations which has individualist culture dominantly in the collectivist society is tried to be explained.
Keywords: Individualist Culture, Collectivist Culture, Learning Organization, Learning
190
XI. Üretim Ara trmalar Sempozyumu, 23-24 Haziran 2011
1. G R
Örgüt performansn arttrmak ve çoklu örgütlerin var oldu u global ortamda, sürdürülebilir bir rekabet
gücü elde etmek için, 1960 tarihinde Chris Argyris'in temelini att , 1990 ylndan sonra ise Peter SENGE
tarafndan geli tirilen “Ö renen Örgütler” kavram, bilim dünyasna önemli bir anahtar sözcük olarak
girmi tir (Atak ve Atik, 2007). Bu kavram çerçevesinde ideal bir ö renen örgütün 10 önemli sütunu; istek,
liderlik, stratejik dü ünme ve vizyon, ileti im, ö renme ve geli im, inovasyon ve karar verme, de i im
yönetimi, entelektüel sermaye ve bilgi yönetimi, ölçme ve de erlendirme, ödül ve farkndalk olarak
belirtilmektedir (Phillips, 2003). Bu kavram için literatürde iki farkl yorum getirilmi tir. Bunlardan birincisi,
di er örgütlerin sonuçlarna önemli bir etkide bulunan bir de i ken olmas; ikincisi ise, kültürün özel bir türü
eklinde de erlendirilmesidir (Garavan, 1997) .
Ö renen Örgüt yapsnn içerisinde yer alan veri, bilgi ve bilgi birikimi kavramlar bu örgütlerdeki
ö renme ve bilgi payla mn tanmlamada, ayn zamanda farkl organizasyonlarn sonuçlarna etki etmeleri
bakmndan büyük bir önem arz etmektedir. Deneyimlerin ve uzun ö renme süreçleri sonucunda elde edilen
bilgi birikimi günümüzde ça da organizasyonlar için vazgeçilmez bir öneme sahiptir. Çünkü örgütün bilgi
birikimini olu turmas, tanmlamas, payla mas ve uygulamas do rudan rekabet üstünlü üne yatrlm bir
sermaye gibidir (Choi vd.,2010).
Ö renen örgütlerde ö renme iste i ve bilgi payla m düzeyinin en üst seviyede oldu unu ayn zamanda
ki ilerin hem kendi geli imlerinde hem de takm arkada larnn geli iminde önemli rol oynadklarn
söyleyebiliriz. Özellikle bilgi payla mnn, ö renilmi bilgilerin ve deneyimlerin bir i a yla gerek i ortam
içerisinde gerekse i ortam d nda yer alnan sosyal çevrede yaplmas, ö renen örgütün temelinde yatan en
önemli özelliktir. Ancak bu saylan özelli e sahip örgütler, gerçekte tam olarak var olmayan ideal örgüt
türleridir (Grieves, 2008). Her ne kadar gerçekte tam olarak var olmasalar bile, örgütlerde bilgi payla mnn
ve ö renmenin tamamen olmad n ifade edemeyiz.
2 KÜLTÜR VE B LG PAYLA IMI
Kültür kavram en yaln haliyle insanlarn yaratt  ve nesilden nesile aktarlan ortak de er, inanç,
gelenek ve göreneklerinin toplamdr (Gordon, 1993). Kültür bir toplumdaki bireylerin davran larna yön
veren ve bütün toplum üyelerince payla lan ortak bir de erdir (Newstrom ve Davis, 1997). Kültür
çal malarna en önemli katklardan birini yapm olan Hofstede, kültüre ait 5 boyut belirlemi tir. Bunlar;
Güç uzakl , Bireysellik – Kolektivizm, Erkeklik – Di ilik, Belirsizlikten kaçnma, Ksa ve Uzun vadeye
dönüklüktür (Migliore, 2011).
Hofstede’nin Bireysellik- Kolektivizm kültür boyutu örgüt çal malarnda sosyal davran lar ve bili sel
yetileri anlayabilmede kullanlan dikkat çekici bir kültür boyutudur (Fujimoto ve Hartel, 2004). Bu boyut
ki inin kendini alglay  ile içinde bulundu u toplum arasndaki ili kiye dikkat çekmektedir (Sun vd., 2004).
Bireyselci toplumlar, ben-merkezci, kendini geli tiren, içinde bulundu u gruba ba llk duymayan ve kendi
gereksinim ve de erlerini grup de erlerinden üstün tutan bireylerden olu ur. Bireyselci toplumlarda “ben”
vurgulanr. Kolektivist toplumlarda ise bireyler, grup üyelerinin istek ve gereksinimlerini önemserler ve
dikkate alrlar, grubun süreç ve kararlarna saygldrlar. Kolektivist toplumlarda ise “biz” vurgulanr (Wang
vd., 2011). Kültürel farkllklarn bireylerin alg, ö renme ve bilgiyi payla ma süreçlerinde farkllklar
yaratabilece i dü ünülmektedir (Fujimoto ve Hartel, 2006).
Her ne kadar kültürel farkllklar alg, ö renme ve bilgi payla m süreçlerinde farkllklar gösterse de
bilgi payla m her ko ulda bir çok neden itibariyle kar k bir süreç içermektedir. Öncelikle bilgi payla m
için gerekli olan bilgi birikimi bireyler tarafndan kendi davran ve anlay lar üzerinden olu ur (Michailova
ve Hutchings, 2006). Bu nedenle bireysel olarak bilgi payla m için ki inin mantksal ve davran sal
durumunun anla lmas gerekmektedir (Grant, 1996). kinci olarak bilgilerin yer ald  zihnin açk bir ekilde
bildiklerini ifade etmeme e ilimidir. Örtük ya da gizli bilgi olarak da nitelendirilen bu e ilim, bilginin örgüt
içerisinde yaylarak ekillenmesini engeller (Gersic ve Hackman, 1990).
Örgüt içerisinde bilgi payla m düzeyini etkileyen önemli boyutlardan biri de kültürdür. Hofstede’nin
kültür boyutlar çal mas incelendi inde, bireyselci ve kolektivist kültür boyutunun sosyal davran lar ve
bili sel yetileri anlayabilmede önemli bir boyut olarak kar mza çkt  görülmektedir (Fujimoto ve Hartel,
2004). Hofstede’in yapt  çal mada ülkelerin bireysellik indeksi incelendi inde Amerika (91), Belçika (75),
191
R. Arslan, E. Aydn, S. en, G. Ergin
Türkiye (37) olarak görülmektedir (Hofstede, 2009). Amerika ve Belçika Türkiye’nin indeksinden daha
yüksek oldu u için belirtilmi olup, ayrca di er tüm ülkelerin indekslerinden bahsedilmemi tir. Bu
indekslerden de anla laca  üzere Türkiye, kolektivist kültür anlay na daha yakn bir toplum içermektedir.
Daha önceden kolektivist kültür anlay nn özelli inden bahsedildi i gibi bireyler, grup üyelerinin istek ve
gereksinimlerini önemserler ve dikkate alrlar, grubun süreç ve kararlarna saygldrlar (Wang vd., 2011). Bu
dü ünceden hareketle bilgi payla mnn yüksek olabilece i kültürler kolektivistik kültürlerdir. Ancak bu
kültürde yer alan toplum üyelerinin, bulunduklar örgüt içerisinde bilgi payla m düzeylerini olumsuz
etkileyecek çe itli faktörler bulunmaktadr.
Tablo1. Bireyselci ve Kolektivist Kültür Özellikleri
Bireyselci Kültür Özellikleri
Kolektivist Kültür Özellikleri
nsanlar çekirdek ailede dünyaya gelir.
Kimlik bireye ba ldr.
Çocuk, “ben” kavramna dayal dü ünmeyi ö renir.
Aklndan geçeni söylemek dürüst bir ki inin özelli idir.
Dü ük içerikli ileti im.
veren-i çi ili kileri sözle me ve kar lkl çkara
dayanr.
e alma ve terfi yetenek ve kurallara göredir.
Görev ili kilerden önce gelir.
Örgütlerde psikoloji ili kisi.
nsanlar geni ailede dünyaya gelirler.
Kimlik, ki inin ait oldu u toplumsal gruba ba ldr.
Çocuk, “biz” kavramna dayal dü ünmeyi ö renir.
Uyum ön planda tutulur, çat madan kaçnlr.
Yüksek içerikli ileti im.
E itimin amac, bir eyin nasl yaplaca n ö renmektir.
veren-i çi ili kileri ahlaki temellere dayanr.
e alma ve terfi, i çinin içinde yer ald  gruba göredir.
li kiler görevden önce gelir.
Örgütlerde çkar ili kisi.
Kaynak. ( i man, 2002)
3. B LG PAYLA IMI VE ÜÇ FAKTÖR
Ö renen örgüt kavramnn disiplinleri olarak belirtilrni sistem dü üncesi, ki isel hakimiyet, zihni
modeller, payla lan vizyon ve takm halinde ö renme kavramlar her örgütte farkl düzeylerde mevcuttur
(Senge, 2005). Çünkü teknolojinin hzla artt , küresel ileti im a nn kuruldu u dünyamzda, yeniliklerin ve
de i ikliklerin takipçisi olmayan, ö renilmesi gerekenleri ö renemeyen örgütlerin, örgüt ekosistemi
içerisinde ya amas veya ya amn sürdürmesi mümkün de ildir. Bu yüzden bu çal mada, her örgütte belirli
bir düzeyde bu be disiplinin olmas gereklili i savunularak bilgi payla mnda önemli olan üç faktörden
bahsedilmektedir (Tablo 2’e baknz)
Tablo 2. Bilgi Payla ma Süreci. 5 Disiplin Temeli ve 3 Faktör
B LG PAYLA IMI
Payla ma
Niyeti
Sistem
Dü üncesi
in Bilgi
Düzeyi
Ki isel
Hakimiyet
Zihni
Modeller
192
Kültürel
Etki
Payla lan
Vizyon
Olu turma
Takm
Halinde
Ö renme
XI. Üretim Ara trmalar Sempozyumu, 23-24 Haziran 2011
4. B LG PAYLA IMI VE KÜLTÜREL ETK
Bireyselci ve Kolektivist kültür bak açs örgütlerin birle mesine, çal ma süreçlerine ve bu süreç
sonunda elde ettikleri performanslarna etki etmektedir. (Sosik ve Jong, 2002) Özellikle bireyselci ve
kolektivist kültürler incelenmektedir. Çünkü bu kültürler do rudan ulusal snrlar içerisinde örgütlerin
kendilerini konumlandrmalarnda önemli rol oynamaktadr. Kolektivist kültürlerde (Örne in Türkiye) örgüt
içi üyelerin payla tklar de erler ve normlar, ortak amaçlar vardr. Sonucunda ise herkese fayda getiren bir
ili ki söz konusudur. Bireyselci ülkelerde ise (Örne in Amerika), ben kavram otonomi, ki isel özgürlük,
bireysel çkarlarn üstünlü ü anlamnda gelerek örgüt içinde adeta tek ki ilik gruplar olu masna neden olur
(Ancona, 1987). Kolektivist kültürlerdeki örgütler daha uzun vadeli bir bak açsna sahipken, bireyselci
kültürler ise ksa vadeli bir bak açsna sahip, geçmi ve içinde bulunulan günü kar la trarak sadece o ann
ihtiyaç doyumuna önem vermektedir (Sosik ve Jong, 2002).
Kültürün bilgi payla m üzerindeki etkisi yadsnamaz bir gerçektir. Özellikle do u-bat sentezi
çerçevesinde incelenen ülkeler arasndaki farklar de erlendirildi inde, ülkeler içinde yer alan örgütlerin
yönetim anlay lar ve bu anlay larn çal anlar ya da örgüt üyeleri üzerinde ki etkileri kültürel de erler
aracl yla olu maktadr (Kulkarni vd., 2010). Bu nedenden dolay, üç temel faktörden biri olan kültürel
etkinin hem yönetim anlay  hem de bu yönetim anlay nn getirdi i örgüt tasarm, bilgiyi payla acak bir
ortamn olu turulmasnda önem arz etmektedir (Hofstede , 1984).
5. B LG PAYLA IMI VE
N B LG DÜZEY
Kültür, bilgi payla mnda gerek örgüt yönetim anlay n etkilemesi gerekse bilgi payla ma ortamnn
olu turulmasnda önemli rol oynamasna ra men, örgüt içi bir i te ya da belirlenen bir amaca yönelik
ilerlemelerde bilgi gereklili inin artmasndan kaynaklanan ö renme çal malarnn fazlala mas, ayn
zamanda ilerleme kaydedilen süreçte bilginin fark yaratmak açsndan önemli bir rol oynamas, toplumdan
farkl kültür anlay a sahip örgütler olu turabilir.
Hofstede’nin yapt  çal maya göre Türkiye, kolektivist kültür anlay na sahip bir ülkedir
(Hofstede,2009). Ancak özellikle bilgi düzeyinin yüksek derecede gereklilik göstedi i akademik ortamda
kolektivist kültür anlay ndansa bireyselci kültür anlay na sahip bir yapnn oldu u öngörülmektedir
(Mittal, 2008). Çünkü Akademisyenlik, yalnz zaman geçirmeyi gerektiren, bilgi üretimin en yüksek ve
verimli düzeyde oldu u bir meslektir. Bu amaçla, yüksek düzeyde bilgi gerektiren i lerde örgüt içi ileti imler
genellikle bilgiyi saklama ve daha çok örtük bilgiye sahip olma e ilimi eklindedir. Kolektivistik kültür
anlayna sahip ülkeler, üniversiteler gibi bireyselci kültür anlay nn yaygn oldu u örgütleri de içinde
barndrabilmektedir. Bu da gösteriyor ki her ne kadar toplumun genel de erleri ve normlarnnda etkisiyle
olu an bir kültür olsa da, baz örgütler çevreden bu yönde daha az etkilenerek bireyselci bir davran a
yönelmektedir. Bilgi payla mnn ikinci önemli faktörü olan bilgi düzeyi, tüm anlatlanlar çerçevesinde
payla mc bir kültür anlay nn olu masnda büyük bir etkiye sahiptir. Daha az bilgi gerektiren i lerde, daha
yüksek bilgi payla m görülebilir (Mittal, 2008).
6. B LG PAYLA IMI VE B LG Y PAYLA MA N YET
Bahsedilen üç önemli faktörden ikisi olan kültürel etki ve i in gerektirdi i bilgi düzeyi kavramlar örgüt
içerisindeki ki ilerdeki payla ma niyetini olu turmaktadr. Bu niyet çok olaca  gibi az ya da hiç olmayabilir.
Bu açdan bakt mzda di er iki faktörün bir sonucu olarak da payla ma niyetini belirtebiliriz. Çünkü
payla ma niyeti, bilgi payla m için bir dürtüdür. E er örgüt üyelerine bu dürtü verilebilirse, bilgi
payla mnn yüksek düzeyde oldu u bir yap olu turulabilir (Foss vd., 2009).
7. SONUÇ
Ö renen örgüt kavramnn büyük bir ideal oldu u ancak günümüzde tamamen böyle bir örgütün mevcut
olmad  bilinen bir gerçektir. Buna ra men, en azndan örgütlerde bilgi payla mnn ve ö renmenin te vik
edilmesi sürdürülebilir bir rekabet üstünlü ü olu turarak, ayn zamanda örgütün perfornansna da olumlu bir
katk sa layacaktr. Yapt mz bu çal mada bilgi payla ma sürecine etki eden faktörler üzerinde
yo unla larak, kolektivistik kültüre yakn bir toplumda bireyselci kültürün hakim oldu u örgütlerin bilgi
payla ma süreçlerinden söz edilmeye çal lm tr. Özellikle kültürel etki ve i in bilgi gerektirdi i düzeye
dikkat çekilmektedir. Yaplm akademik çal malarda genellikle bireyselci ve kolektivist kültür anlay na
193
R. Arslan, E. Aydn, S. en, G. Ergin
sahip ülkelerin örgüt davran lar incelenmi ; ancak çal mamzda bahsedilen üç faktöre ço unlukla
de inilmemi tir. Yapt mz bu çal ma, üç faktörle snrlandrlm tr. Ancak eklenebilecek bir çok faktörde
mevcuttur. Bunun için gelecek çal malarda farkl faktörlerin bilgi payla mna etkisi incelenmeli, veri
analizleri yaplarak olu turulan makalelerde net bir ekilde kantlanmaldr.
KAYNAKÇA
Ancona, D. G. (1987). Groups In Organizations. Extending Laboratory Models. Group Processes and
Intergroup Relations , 178-202.
Atak, M., & Atik, . (2007). Örgütlerde Sürekli E itimin Önemi Ve Ö renen Örgüt Olu turma Sürecine
Etkisi. Havaclk Ve Uzay Teknolojileri Dergisi , 3 (1), 63-70.
Choi, S. Y., Lee, H., & Yoo, Y. (2010). The Impact Of Information Technology And Transactive
Memory Systems On Knowledge Sharing, Application, And Team Performance. A Field Study. MIS
Quarterly , 34 (4), 855-870.
Foss, N. J., Minbaeva, D. B., Pedersen, T., & Reinholt, M. (2009). Encouraging Knowledge Sharing
Among Employees. How Job Design Matters. Human Resource Management , 48 (6), 871-893.
Fujimoto, Y., & Hartel, C. E. (2006). A Self-Represantation Analysis of Effects of IndividulialistCollectivist Interactions Within Organizations in Individualistic Cultures. Cross Culturel Management. An
International Journal , 13 (3), s. 204-218.
Fujimoto, Y., & Hartel, C. E. (2004). Culturally Specific Prejudices. Interpersonal Prejudices Of
Individulist And Intergroup Prejudices. Cross Cultural Managment. An International Journal , 11 (3), s. 5469.
Garavan, T. (1997). The Learning Organization. A Review And Evaluation. The Learning
Organization, 4 (1), 18-29.
Gersic, C. J., & Hackman, J. (1990). Habitual Routines In Task-Performing Groups. Organizational
Behavior and Human Decision Processes (47), 65-97.
Gordon, J. R. (1993). A Diagnostic Approach To Organizational Behavior 4. Edition. A.B.D. Allyn and
Bacon.
Grant, R. (1996). Toward A Knowledge-Based Theory Of The Firm. Strategic Management Journal
(17), 109-22.
Grieves, J. (2008). Why We Should Abandon The Idea Of The Learning Organization. The Learning
Organization , 15 (6), 463-473.
Hofstede, G. (2009). 05 02, 2011 tarihinde http.//www.geert-hofstede.com/ adresinden alnd
Hofstede, G. (1984). Cultural Dimensions In Management and Planning. Asia Pasific Journal of
Management , 1, 81-99.
Kulkarni, S. P., Hudson, T., Ramamoorthy, N., Marchev, A., Kondakova, P. G., & Gorskov, V. (2010).
Dimensions Of Individualism-Collectivism. A Comparative Study Of Five Cultures. Current Issues of
Business and Law , 5, 93-109.
Michailova, S., & Hutchings, K. (2006). National Cultural Influences On Knowledge Sharing. A
Comparison Of China And Russia. Journal Of Management Studies , 43 (3), 383-405.
Migliore, L. A. (2011). Relationship Between Big Five Personality Traits and Hofstede's Cultural
Dimensions. Cross Cultural Management , 18 (1), s. 38-54.
Mittal, M. (2008). Personal Knowledge Management. A Study Of Knowledge Behaviour Of
Academicians. Journal of Information & Knowledge Management , 7 (2), 93-100.
Newstrom, J. W., & Davis, K. (1997). Organizational Behaviour Human Behavior At Work 10. Edition.
New Delhi. McGraw-Hill Companies, Inc.
194
XI. Üretim Ara trmalar Sempozyumu, 23-24 Haziran 2011
Phillips, B. T. (2003). A Four-Level Learning Organization Bencmark Implementation Model. The
Learning Organization , 10 (2), 98-105.
Senge, P. (2005). Be inci Disiplin. Yap Kredi Yaynlar.
Sosik, J. J., & Jong, D. I. (2002). Work Group Characteristics And Performance In Collectivistic and
Individualistic Cultures. The Journal of Social Psychology , 142 (1), 5-23.
Sun, T., Horn, M., & Merritt, D. (2004). Values and Lifestyles of Individulists and Collectivists. A
Study On Chinese, Japanese, British and US Consumers. Journal of Consumer Marketing , 21 (5), s. 318331.
i man, M. (2002). Örgütler ve Kültürler. Ankara. Pegem Yaynclk.
Wang, D., Su, Z., & Yang, D. (2011). Organizational Culture and Knowledge Creation Capability.
Journal of Knowledge Management , 15 (3), s. 363-373.
195