10. Hidrolik hortum

HİDROLİK GÜÇ ÜNİTESİ
Hidrolik hortum
10.
Hidrolik hortum
10.1
Genel
- 1 --
Hidrolik hortumlar uçlarında rekorlar bulunan basınca dayanıklı elastik özel hortumlardır. Elastik kısım üç parçadan
oluşur:
α. İç hortum. Sızdırmazlığı sağlayan kısımdır ve içinden geçen sıvıya göre maddesel özellikleri değişiklik gösterir.
β. Hortumun mukavemetini sağlayan ve mukavemetli malzemeden oluşan bir veya daha fazla örgü. Bu örgülerin
maddesinden (çelik veya sentetik) ve adedinden hortumun basınç dayanımları ve elastikiyeti belirlenir.
γ. Hortumu dış ortamdan ve kimyasal reaksiyonlardan koruyan dış kaplama (metal,plastik ve sentetik kauçuk)
Hortumların kategorileri belirlenirken bazı özellikleri göz önüne alınır:
1. çalışma basıncı (örnek olarak yüksek basınçlı hidrolik hortum)
2. örgü adedi( 1, 2, 4 kat)
3. dış kaplama maddesi ( elastik,sentetik)
Hidrolik hortumun bağlantı rekoru yüksek basınçlarda kayıp olmaması için hortuma çok sağlam ve hassas bir şekilde
takılmış olmalıdır. Bu rekorlar presle bağlanabildiği gibi vidalı da olabilmektedir. Ancak piyasada daha çok presle
bağlantı kullanılmakta ve rağbet görmektedir. Çünkü sızdırmazlık ve sağlamlık presle dahi iyi sağlanmaktadır.
10.2
Teknik özellikler
Kleemann’ın kullandığı hidrolik hortumlar Avusturya malı olan Semperit markadır. R1A (şekil1) ve R2A ( şekil 2) tipleri
kullanılmaktadır.
Şekil 10.1
Τip
SAE 100 R1A (DIN 20022 bölüm 1)
Üretim şekli
Sentetik kauçuk hortum, tek çelik örgülü ve dış kaplama sentetik lastik
Sıvı türü
Sıcaklık aralığı
Hidrolik yağlar, bitkisel yağlayıcılar, kalın petrol,soğutucu su, basınçlı
hava
-40C ile +130C
Basın. aralığı (dinamik)
40 ile 250 bar
HİDROLİK GÜÇ ÜNİTESİ
- 2 --
Hidrolik hortum
İç çap

inch
mm
Nominal
çap

5
Örgü çapı

(mm)
Dış çap

(mm)
Çalışma basıncı
(dinamik)
bar
psi
Test basıncı
(bar)
Patlama
basıncı
(bar)
Büküm
yarıçapı
(mm)
Ağırlık
(Kg/m)
3/16
4,8
9,5
12,7
250
3570
600
1000
90
0,2
6
¼
6,4
11,1
15,9
225
3210
540
900
100
0,29
8
5/16
7,9
12,7
17,5
215
3070
510
850
115
0,35
10
3/8
9,5
15,1
19,8
180
2570
435
720
130
0,44
12
½
12,7
18,3
23,0
160
2295
385
640
180
0,54
16
5/8
15,9
21,4
26,2
130
1855
315
520
200
0,63
20
¾
19,0
25,4
30,2
105
1500
255
420
240
0,76
25
1
25,4
33,3
38,1
88
1255
210
350
300
1,15
32
1¼
31,8
40,5
46,0
63
900
150
250
420
1,40
40
1½
38,1
46,8
52,4
50
715
130
200
500
1,71
50
2
50,8
60,2
66,7
40
570
96
160
630
2,62
Şekil 10.2
Nominal
çap

Τip
SAE 100 R2A (DIN 20022 bölüm 1)
Üretim şekli
Sentetik kauçuk hortum, çift çelik örgülü ve dış kaplama sentetik lastik
Sıvı türü
Sıcaklık aralığı
Hidrolik yağlar, bitkisel yağlayıcılar, kalın petrol,soğutucu su, basınçlı
hava
-40C ile +130C
Basın. aralığı (dinamik)
40 ile 250 bar
İç çap

inch
mm
Örgü çapı

(mm)
Dış çap

(mm)
Çalışma basıncı
(dinamik)
bar
psi
Test basıncı
(bar)
Patlama
basıncı
(bar)
Büküm
yarıçapı
(mm)
Ağırlık
(Kg/m)
5
3/16
4,8
11,1
15,9
415
5930
990
1650
90
0,38
6
¼
6,4
12,7
17,5
400
5710
960
1600
100
0,43
8
5/16
7,9
14,3
19,1
350
5000
840
1400
115
0,48
10
3/8
9,5
16,7
21,4
330
4710
795
1320
130
0,61
12
½
12,7
19,8
24,6
275
3930
660
1100
180
0,72
16
5/8
15,9
23,0
27,8
250
3570
600
1000
200
0,92
20
¾
19,0
27,0
31,8
215
3070
510
850
240
1,06
25
1
25,4
34,9
39,7
165
2355
390
650
300
1,56
32
1¼
31,8
44,5
50,8
125
1785
300
500
420
2,19
40
1½
38,1
50,8
57,2
90
1285
220
360
500
2,47
50
2
50,8
63,5
69,8
80
1140
195
220
630
3,72
HİDROLİK GÜÇ ÜNİTESİ
- 3 --
Hidrolik hortum
10.3
Hortum montajı
Hortumla ilgili en büyük sorunlar hortumun şantiyedeki yanlış montajından kaynaklanmaktadır. En önemlileri şunlardır:
 dairesel(burkulma) yükler (şekil 10.3)
Hortum montajı esnasında dönük monte edilirse hortumun ömrü önemli ölçüde azalmaktadır. Kısaca bu dönüklükten
dolayı oluşacak burkulmadan hortum doğal şeklinde durmayıp zorlanmış bir şekilde durmaktadır. Hortumun elastik
doğası itibariyle hortumun normal çalışması esnasında (dinamik yükler oluşmakta) hortumun iç kısımları doğal
eksenine dönecek (dönüklük ortadan kalkacak) ancak çalışma kesildiğinde ise tekrar dönük haline gelecektir.
Özetlersek 7 derecelik bir dönüklük hortumun ömrünü %80 oranında azaltmaktadır. Bu ömür azalması hortum iç
yüzeylerinde oluşan sürtünme artışından ve başlıkların bağlantı kısımlarına gelen fazla yüklerden kaynaklanmaktadır.
Yanlış
Doğru
ëÜèï ò
óù óôü
Şekil
10.3
Şekil 10.3
 Minimum bükülme yarıçapı (Şekil 10.4)
Hidrolik hortumun ömrünü azaltan bir diğer etken ise yukarıdaki tablolarda belirtilen hortum bükülme yarıçapından
daha fazla bükülerek monte edilmesinden kaynaklanmaktadır. Bükülme yarıçapı aşıldığı zaman hortumun iç
kısımlarındaki çelik örgüde çatlaklar ve yırtıklar meydana gelmektedir. Bu yırtıkların etrafında daha yüksek basınlar
oluşmaktadır. Bunun yanı sıra artan basıncın etkisiyle bükülmenin olduğu iç kısımda hortumun iç katmanları
birbirlerine daha yüksek basınçlar uygulamakta ve hortumun basınca olan mukavemeti azalmaktadır.
ð ï ëý ì éêñÞ áêôßí á
êáì ð õëüôçôáò
ëÜèï ò
Yanlış
óù óôü
Doğru
Şekil 10.4
HİDROLİK GÜÇ ÜNİTESİ
- 4 --
Hidrolik hortum
Hortumu başlıktan itibaren dış çapın 1,5 katı kadar sonra bükmeye başlamamız da dikkat etmemiz gereken diğer
önemli bir noktadır. (Şekil 10.5).
D
1,5 D
r
Yanlış
ëÜèï ò
Doğru
óù óôü
Şekil 10.5
Farklı hidrolik başlıklar kullanılarak bükülme yarıçapını büyütmek bazen elimizdedir. Kullanılması tavsiye edilir.
(Şekil 10.6).
ëÜèï ò
Yanlış
óù óôü
Doğru
Şekil 10.6
Ayrıca hortumun keskin köşelere temas etmemesine dikkat edilmelidir. (Şekil 10.7). Böyle durumlarda hortumun
dinamik basınç farklarının etkisiyle hareket etmesinden dolayı dış yüzeyinin parçalanması ve yırtılması söz
konusudur.
Yanlış ëÜèï ò
óùDoğru
óôü
Şekil 10.7
HİDROLİK GÜÇ ÜNİTESİ
- 5 --
Hidrolik hortum
 Gerginlik
Hidrolik hortum başlıklarında sorun yaşanmaması için çok gergin bir şekilde bağlanmamalıdır. (Şekil 10.8) Normal
çalışma esnasında oluşan dinamik basınçların etkisiyle hortumun boyu az da olsa kısalabileceğinden hortum boyu
hesaplanırken bir miktar fazla hesaplanmalıdır.
Yanlış
ëÜèï
ò
óù óôü
Doğru
Şekil 10.8
 Hortum kelepçeleri
Normal çalışma esnasında dinamik basınlardan oluşan hortum hareketlerini önlemeden hortum kelepçelenmelidir.
Soldaki şekilde 10.9 kelepçe büküme denk geldiği için hortumun hareketini önlemektedir ve yanlış bir uygulama
olduğu gibi kelepçenin olduğu yerde hortumun zara görmesi büyük ihtimaldir. Bu sebepten kelepçeler hortumun
mümkün mertebe bükülmemiş yerlerine konmalıdır
ëÜèï ò
óù óôü
Yanlış
Doğru
Şekil 10.9
HİDROLİK GÜÇ ÜNİTESİ
- 6 --
Hidrolik hortum
10.4
Hidrolik hortum seçimi
Hortumun tipini ve adını belirleyen ana ölçüsü iç çapıdır. Hortum seçimi pompanın debisine bağlıdır ve aşağıdaki
tablodan seçilir.
Pompa debisi
(lt/dak)
 (inches)
8 … 75 *
¾”
100 … 125
1”
150 … 210
1 ¼”
250 … 300
1 ½”
330 … 660
2”
İç çap
* 36 lt/dak debi için ve KV (Blain) valf bloğu kullanıldığında ½” hortum da kullanılabilmektedir.
Hortum tipinin (R1A veya R2A) seçimi ise sistemin max. basıncına göre değişmektedir. EN81.2 ‘nin 12.3.3.1 nolu
paragrafında belirtildiği üzere emniyet katsayısı en az 8 olacak şekilde hidrolik hortum seçimi yapılmalıdır. Kısaca
patlama basıcının max. .çalışma basıncına oranı sekizden büyük vay eşit olmalıdır :
Ppatlama
max
8