ÜNİTE - 2 ÜNİTE - 1 ÜNİTE

Transkript

Doðal Sistemler
ÜNÝTE - 1
TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR
TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR ................................................................................................................................12
Ölçme ve Deðerlendirme ..................................................................................................................................14
Kazaným Deðerlendirme Testi............................................................................................................................16
Ünite Deðerlendirme Testi ................................................................................................................................18
Doðal Sistemler
ÜNÝTE - 2
LEVHA HAREKETLERÝNÝN ETKÝLERÝ
LEVHA HAREKETLERÝNÝN ETKÝLERÝ ....................................................................................................................22
Genel Deðerlendirme Testi ................................................................................................................................30
Doðal Sistemler
ÜNÝTE - 3
DOÐADAKÝ ÜÇ UNSUR: SU, TOPRAK, BÝTKÝ
SU KAYNAKLARI ....................................................................................................................................................34
5
Ýçindekiler
TOPRAÐIN HÝKÂYESÝ ............................................................................................................................................44
DÜNYA’YI KAPLAYAN ÖRTÜ: BÝTKÝLER ................................................................................................................52
Beþerî Sistemler
ÜNÝTE - 4
NÜFUSUN GELÝÞÝMÝ, DAÐILIÞI ve NÝTELÝKLERÝ
NÜFUSUN ÖZELLÝKLERÝ VE ÖNEMÝ
DÜNYA NÜFUSUNUN TARÝHSEL ARTIÞI ve DEÐÝÞÝMÝ ......................................................................................70
DÜNYA NÜFUSUNUN ALANSAL DAÐILIÞI ..........................................................................................................71
NÜFUS PÝRAMÝTLERÝ ve ÖZELLÝKLERÝ ................................................................................................................76
DÜNYA’DA NÜFUS ARTIÞI ....................................................................................................................................77
Beþerî Sistemler
ÜNÝTE - 5
GÖÇLERÝN NEDEN ve SONUÇLARI
ÝNSANLAR NEDEN GÖÇ EDER? ..........................................................................................................................92
GÖÇÜN MEKÂNSAL ETKÝLERÝ ..............................................................................................................................98
Kazaným Deðerlendirme Testi..........................................................................................................................100
Ünite Deðerlendirme Testi ..............................................................................................................................102
Genel Deðerlendirme Testi ..............................................................................................................................104
6
6
Ýçindekiler
Beþerî Sistemler
ÜNÝTE - 6
GEÇMÝÞTEN GÜNÜMÜZE EKONOMÝK FAALÝYETLER
GEÇMÝÞTEN GÜNÜMÜZE GEÇÝM TARZLARI ....................................................................................................110
Ölçme ve Deðerlendirme ................................................................................................................................111
EKONOMÝK FAALÝYETLERÝN SINIFLANDIRILMASI ............................................................................................114
Mekânsal Bir Sentez: Türkiye
ÜNÝTE - 7
TÜRKÝYE’NÝN FÝZÝKÝ ÖZELLÝKLERÝ
TÜRKÝYE’NÝN GÖRÜNEN YÜZÜ: YER ÞEKÝLLERÝ ..............................................................................................126
ÜLKEMÝZDE HANGÝ KUVVETLER, HANGÝ YER ÞEKÝLLERÝNÝ OLUÞTURUYOR? ..............................................135
TÜRKÝYE’NÝN ÝKLÝMÝ ............................................................................................................................................146
TÜRKÝYE’NÝN SU VARLIÐI ..................................................................................................................................160
TÜRKÝYE’DE TOPRAK TÝPLERÝ ve TOPRAK KULLANIMI ....................................................................................170
7
Ýçindekiler
DOÐAL UNSURLARIN GÖSTERGESÝ: BÝTKÝLER................................................................................................178
ÜNÝTE - 8
NEREDE ve NASIL YAÞIYORUZ?
TÜRKÝYE’DE NÜFUSUN ve YERLEÞMENÝN DAÐILIÞINI ETKÝLEYEN FAKTÖRLER ..........................................198
TÜRKÝYE’DE YERLEÞMELER ..............................................................................................................................204
ÜNÝTE - 9
TÜRKÝYE’NÝN NÜFUS ÖZELLÝKLERÝ ve NÜFUS HAREKETLERÝ
TÜRKÝYE’DE NÜFUSUN YAPISAL ÖZELLÝKLERÝ ................................................................................................220
TÜRKÝYE’DE NÜFUSUN TARÝHSEL GELÝÞÝMÝ ....................................................................................................228
8
Ýçindekiler
TÜRKÝYE’DE GÖÇLER ........................................................................................................................................232
Küresel Ortam: Bölgeler ve Ülkeler
ÜNÝTE - 10
KITALARIN KEÞFÝ ve KÜÇÜLEN DÜNYA
COÐRAFÝ KEÞÝFLER, ÝLETÝÞÝM ve TEKNOLOJÝNÝN ÖNEMÝ ..............................................................................246
DÜNYA’YI BÝRBÝRÝNE BAÐLAYAN AÐLAR: ULAÞIM............................................................................................252
Çevre ve Toplum
ÜNÝTE - 11
DOÐAL AFETLER ve TOPLUM
BAÞLICA DOÐAL AFET TÜRLERÝ ........................................................................................................................264
ÝNSANLARIN DOÐAL AFETLERDEKÝ ETKÝSÝ ......................................................................................................270
CEVAP ANAHTARI................................................................................................................................................288
9
BÖLÜM
01
TOPOÐRAFYA ve KAYAÇLAR
Bu taþlardan yeryüzünde en yaygýn olaný granittir. Diðer önemli iç püskürük kayaçlar; siyenit, diyorit, gabro ve peridotittir.
Kazaným
Bu bölümü bitirdiðimde;
K
Granit, dayanýklý olmasý ve kendine özgü yüzey þekillerini oluþturmasý yönüyle diðer püskürük kayaçlardan
ayrýlýr. Ýlk oluþtuklarýnda büyük kütleler hâlinde olan
granitler, iklim koþullarýnýn etkisiyle fiziksel ve kimyasal
ayrýþmalara uðradýklarýnda deðiþik boyut ve þekillerdeki bloklar hâline dönüþür.
Kayaçlarýn özellikleri ile yeryüzü þekillerinin
oluþum süreçlerini iliþkilendirmeyi
öðreneceðim.
Yer kabuðunun yapýsýný büyük ölçüde magmanýn katýlaþmasý sonucu oluþmuþ doðal maddeler yani kayaçlar oluþturur. Kayaçlar bir ya da birden fazla mineralin
biraraya gelmesiyle oluþmuþ kütlelerdir. Mineraller ise
belli bir kimyasal formülü olan, genellikle katý ve homojen maddelerdir. Doðada yüzlerce mineral bulunur.
Kayaçlar oluþumlarýna göre üç grup altýnda toplanýr:
Granit kütlesi
Granit bloðu
Yer kabuðunun derinliklerindeki granit kütlesinin, aþýnma sonucu yüzeye çýkmasý ve yüzeyde ayrýþarak blok
hâline dönüþmesi
A. PÜSKÜRÜK (MAGMATÝK) KAYAÇLAR
Gaz, kül ve taþlar
Dýþ püskürük
kayaçlar
Volkan
Baca
Krater
Lav
konisi
YER KABUÐU
Granit bloklarýndan oluþan topoðrafyaya genel olarak
tor topoðrafyasý adý verilir.
© Coþku Yayýnlarý
Püskürük kayaçlarýn ortak özelliði, magmanýn katýlaþmasý sonucu oluþmalarýdýr. Bu kayaçlar magmanýn katýlaþtýðý bölgelere göre iç püskürük ve dýþ püskürük
kayaçlar olarak iki gruba ayrýlýr.
2. Dýþ Püskürük Kayaçlar
Magmanýn yer kabuðuna hareketi sýrasýnda kabuðu
geçerek yeryüzüne ulaþmasýyla volkanizma(püskürme) olayý gerçekleþir. Magmanýn yeryüzünde püskürerek katýlaþmasýyla dýþ püskürük kayaçlar oluþur. Genellikle koyu renkli olan bu kayaçlar ince tanelidir. Bu
kayaçlardan yeryüzünde en yaygýn olanlarý; andezit,
bazalt, riyolit, trakit ve volkan camýdýr.
Peri bacalarýnýn bulunduðu Ürgüp - Nevþehir Yöresi’nde volkanlardan püsküren lâvlarýn irili ufaklý parçalar hâlinde geniþ bir alanda birikmesiyle oluþmuþ volkan tüfleri de bu kayaçlardandýr. Bu kayaçlar çok yumuþak olmalarý nedeniyle kolayca þekillenmektedir.
Ýç püskürük
kayaçlar
Magma
Granit kütlesi
1
Bazalt
2
3
4
Püskürük kayaçlarýn oluþumu
1. Ýç Püskürük Kayaçlar
Yer kabuðunun derinliklerindeki magmanýn, yer kabuðuna doðru hareketi sýrasýnda, yer kabuðunun içindeki çatlaklara sokularak buralarda katýlaþmasýyla iç
püskürük kayaçlar oluþur. Derinlik kayaçlarý adý da verilen bu kayaçlar, magmanýn yavaþ yavaþ soðumasýyla oluþtuklarýndan açýk renkli ve iri tanelidir.
12
Ünite 1 : Topoðrafya ve Kayaçlar
Volkan tüfü
Volkan tüfleriyle kaplý bir arazinin dýþ güçlerle aþýnmasý sonucu peri bacalarýnýn oluþumu
Volkanik tüfler, Türkiye’de Nevþehir - Ürgüp - Göreme
Yöresi’nde karakteristik peri bacalarýnýn oluþmasýna
neden olmuþtur.
B. TORTUL (SEDÝMENTER) KAYAÇLAR
Örnek 1
Püskürük kayaçlar; yeryüzünde akarsular, rüzgârlar ve
çözülme gibi dýþ etkenler tarafýndan aþýndýrýlýp küçük
parçalara ayrýlýr. Bu parçalar yine dýþ etkenlerin etkisiyle taþýnarak göl, deniz ve okyanus çukurlarýnda çökelir. Bunun sonucunda tortul kayaçlar oluþur.
Aþaðýdaki kayaç türlerinden hangisi, kýrýntýlý(mekanik) tortul kayaçlardan biri deðildir?
A) Kum taþý
B) Çakýl taþý
D) Alçý taþý
Anahtar Bilgi
C) Kil taþý
E) Buzul taþ
Çözüm
Tortul taþlar, tabakalar hâlinde olduklarýndan içlerinde oluþtuklarý dönemlere ait bitki ve hayvan kalýntýlarý(fosil) bulundururlar.
Kum taþý, çakýl taþý, kil taþý ve buzul taþ dýþ kuvvetlerin
taþýdýðý çeþitli malzemelerin, çukur yerlerde birikmesiyle oluþmuþ kýrýntýlý (mekanik) tortul kayaçlardýr. Ancak alçý taþý sularýn içinde eriyik hâlde bulunan maddelerin çökelmesiyle oluþmuþ kimyasal tortul kayaçtýr.
Cevap D
Dað
3. Organik Tortul Kayaçlar
Deniz
Tortul tabakalar
Bitki ve hayvan kalýntýlarýnýn kapalý ortam ve basýnç koþullarý altýnda kalarak çökelmesiyle oluþan kayaçlardýr.
Taþ kömürü, linyit, mercan kayalarý ve tebeþir bu tür
kayaçlara en güzel örneklerdir.
C. BAÞKALAÞIM (METAMORFÝK) KAYAÇLAR
Püskürük ve tortul kayaçlar, yer kabuðu hareketleri sýrasýnda tabakalarýn aðýrlýðý nedeniyle yüksek bir basýnç
altýnda kalýr. Yer’in derinliklerindeki sýcaklýðýn da etkisiyle eski özelliklerini kaybeden bu taþlar bazý yeni özellikler kazanýr. Bunun sonucunda yüzeyleri daha parlak,
renkleri daha koyu ve yoðunluklarý daha fazla olur.
Karalardan dýþ kuvvetler tarafýndan taþýnan malzemeler, okyanus ya da deniz çukurlarýnda tabakalar hâlinde birikerek
tortul kayaçlarý oluþturur.
Tortul kayaçlar oluþumlarýna göre üç gruba ayrýlýr.
1. Kimyasal Tortul Kayaçlar
Sular tarafýndan kimyasal yollarla çözülen minerallerin
çökelmesiyle oluþan kayaçlardýr. Kireç taþý(kalker),
alçý taþý(jips) ve kaya tuzu bu tür kayaçlara en güzel
örneklerdir. Kimyasal tortul kayaçlarýn su ile temas etmesi sonucu kimyasal çözünme gerçekleþir. Bu durum karstik þekillerin oluþmasýna neden olur. Lapya,
dolin, uvala, traverten ve maðara gibi yer þekilleri kimyasal tortul kayaçlarýn bulunduðu alanlarda oluþurlar.
2. Kýrýntýlý (Mekanik) Tortul Kayaçlar
Akarsu, buzul, rüzgâr ve dalgalar gibi dýþ etkenler tarafýndan çeþitli yerlerden aþýndýrýlan küçük parçalarýn
taþýnarak, çukur yerlerde biriktirilmesiyle oluþan kayaçlardýr. Farklý irilikteki tanelerden oluþan bu kayaçlara en güzel örnekler; kum taþý(gre), çakýl taþý(konglomera), kil taþý ve buzul taþ(moren)dýr.
Yeryüzü
ç
ya arý
Ka akal
b
Ta
Baþkalaþým Kayaç
ýk
akl
Sýc
Kayaçlarýn aðýrlýðýndan
kaynaklanan basýnç
Baþkalaþým Kayaç
Sýc
akl
ýk
Magma
Baþkalaþým kayaçlarýn oluþumu
Kireç taþýnýn baþkalaþmasýyla mermer, granitin baþkalaþmasýyla gnays, kum taþýnýn baþkalaþmasýyla kuvars
ve kil taþýnýn baþkalaþmasýyla killi þist oluþmuþtur.
Yukarýda anlatýlan üç grup kayaç türü milyonlarca yýl
içinde biribirine dönüþmektedir. Kayaç döngüsü de denilen bu olayda mevcut kayaçlar derinlere doðru inerek
eriyip magma hâline gelir. Sonra bu magma yeryüzüne
çýkýp soðuyarak püskürük kayaçlarý oluþturur. Fiziksel ve
kimyasal ayrýþma ile parçalanan püskürük kayaçlar taþýnýp tabakalar hâlinde birikerek tortul kayaçlarý oluþturur.
Tortul ve püskürük kayaçlar, yüksek sýcaklýk ve basýnç
altýnda kalarak baþkalaþým kayaçlara dönüþmektedir.
13
Kazaným Pekiþtirme - 1
Aþaðýdaki cümlelerde býrakýlan boþluklara uygun
olan sözcükleri yazýnýz.
Aþaðýdaki cümleleri doðru yanlýþ olarak deðerlendiriniz.
....................... kayaçlarýn ortak özelliði, magmanýn katýlaþmasý sonucu oluþmalarýdýr.
1.
Kayaçlar bir ya da birden fazla mineralin biraraya gelmesiyle oluþmuþ kütlelerdir.
2.
Kalker yüksek sýcaklýk ve basýnç altýnda .................. dönüþür.
2.
Tortul kayaçlar, yüksek sýcaklýk ve basýnç altýnda
kalarak püskürük kayaçlara dönüþmektedir.
3.
Granit bloklarýndan oluþan topoðrafyaya genel
olarak .............................. adý verilir.
3.
Ýç püskürük kayaçlarýn yeryüzünde en yaygýn
olaný granittir.
4.
Volkanik tüfler, Türkiye’de ............................................................ Yöresi’nde karakteristik peri bacalarýnýn oluþmasýna neden olmuþtur.
4.
Volkanik tüfler çok yumuþak olmalarý nedeniyle kolayca þekillendirilebilmektedir.
5.
Organik tortul kayaçlarýn bir diðer adý da derinlik kayaçlarýdýr.
6.
Siyenit, diyorit, gabro ve peridotit gibi kayaçlar,
kimyasal tortul kayaçlara örnek olarak gösterilebilir.
7.
Püskürük kayaçlar magmanýn katýlaþtýðý bölgelere göre iç püskürük ve dýþ püskürük kayaçlar olarak iki gruba ayrýlýr.
8.
Dýþ püskürük kayaçlar, su ile temas edince kolayca kimyasal çözünmeye uðrarlar.
9.
Tortul taþlar, genellikle tabakalar hâlinde bulunur ve içlerinde oluþtuklarý dönemlere ait bitki
ve hayvan kalýntýlarý(fosil) bulundururlar.
5.
Lapya, dolin, uvala, traverten ve maðara gibi yer
þekilleri ....................... tortul kayaçlarýn bulunduðu alanlarda oluþurlar.
6.
............................... kayaçlar; bitki ve hayvan kalýntýlarýnýn kapalý ortam ve basýnç koþullarý altýnda
kalarak çökelmesiyle oluþan kayaçlardýr.
7.
Üç grup kayaç türünün milyonlarca yýl içinde birbirine dönüþmesine ............................ adý verilir.
8.
Kayaçlarý oluþturan, belli bir kimyasal formülü
olan ve genellikle katý ve homojen hâlde bulunan
maddelere ....................... denir.
9.
Tortul tabakalarýn arasýnda bulunan ...................,
bu kayaçlarýn oluþtuklarý dönemin özellikleri hakkýnda ip ucu verir.
10.
...................., kömürün yüksek sýcaklýk ve basýnç
altýnda baþkalaþýma uðramasýyla oluþur.
11.
12.
Alçý taþý, sularýn içinde eriyik hâlde bulunan maddelerin çökelmesiyle oluþmuþ .............................
kayaçtýr.
Granitin baþkalaþmasýyla ................., kum taþýnýn
baþkalaþmasýyla ................... ve kil taþýnýn baþkalaþmasýyla ....................... oluþur.
13.
............................, volkanik tüflerin ve bazalt türü
kayaçlarýn birlikte bulunduðu arazilerde oluþur.
14.
........................ kayaçlar, magmanýn yer kabuðu
içinde soðuyup katýlaþmasý sonucu oluþmuþtur.
15.
Karalardan dýþ kuvvetler tarafýndan taþýnan malzemeler, okyanus ya da deniz çukurlarýnda tabakalar hâlinde birikerek ......................... oluþturur.
16.
Yeryüzündeki bütün kayaçlarýn asýl kökeni ................. dýr.
14
1.
10. Kum taþý(gre), çakýl taþý(konglomera), kil taþý
ve buzul taþ(moren) gibi kayaçlar organik tortul kayaçlar grubuna girer.
11. Genellikle koyu renkli olan dýþ püskürük kayaçlar ince tanelidir.
12. Andezit ve bazalt; bitki ve hayvan kalýntýlarýnýn
kapalý ortam ve basýnç koþullarý altýnda kalarak çökelmesiyle oluþan kayaçlardýr.
13. Yer’in derinliklerindeki sýcaklýðýn da etkisiyle eski özelliklerini kaybeden tortul kayaçlar ile püskürük kayaçlar bazý yeni özellikler kazanýr.
14. Kayaç döngüsü sonucu yüzeydeki mevcut kayaçlar derinlere doðru inerek eriyip magma
hâline gelir.
15. Kaya tuzunun erimesi sonucu oluþan ve ilginç
yer þekilleri oluþturan topoðrafyaya genel olarak tor topoðrafyasý adý verilir.
Aþaðýdaki þekilde kayaç döngüsü verilmiþtir.
IV
Magma
1) Granit
II
2) Bazalt
Isý
Katýlaþým
Kayaçlarý
nç
asý
-B
III
Baþkalaþým
Kayaçlarý
A) Ýç Püskürük
Tortullar
V
I
Tortul
Kayaçlar
3) Diyorit
a) Katýlaþma - Soðuma
b) Aþýnma, taþýma, birikme
c) Sýkýþma, çimentolaþma
d) Yüksek sýcaklýk ve basýnç
e) Erime
B) Dýþ Püskürük
4) Andezit
5) Volkan camý
Þekilde verilen kayaç döngüsündeki numaralar ile
þeklin altýnda harflerle gösterilen durumlarý eþleþtiriniz.
I - ................
II - ...............
III - ..............
6) Gabro
IV - ....a .......
V - ...............
Yukarýdaki kayaç türlerini ait olduklarý grupla eþleþtiriniz.
1. Tortul kayaçlarýn içinde bulunan bitki ve hayvan kalýntýlarý
2. Granit bloklarýndan oluþan yer þekilleri .......... topoðrafyasý
Aþaðýdaki fotoðraflarda gösterilen yer þekillerinin
oluþumunda etkili olan kayaç türlerini uygun þekilde eþleþtiriniz.
3. Enerji elde edilen bir organik tortul kayaç
4. Diðer adý kireç taþý olan kayaç
5. Yaygýn olarak bulunan bir dýþ püskürük kayaç türü
5
4
1
a) Traverten
b) Tor topoðrafyasý c) Peribacasý
1) Granit
- ........................
2
2) Volkanik tüf - ........................
3) Kireç taþý
- ...........a.............
3
15
Kazaným Deðerlendirme Testi - 1
1.
5.
Andezit, bazalt ve granit püskürük kayaçlardan
bazýlarýdýr.
Gnays, aþaðýdaki kayaçlardan hangisinin baþkalaþmasý sonucu oluþur?
BBB
Buna göre, püskürük kayaçlarýn ortak özellikleri arasýnda aþaðýdakilerden hangisi yer almaz?
A) Linyit
B) Granit
D) Kireç taþý
C) Kum taþý
E) Taþ kömürü
EEE
A) Dayanýklý olmalarý
B) Taneli bir yapýda olmalarý
C) Genellikle dirençli yapýda olmalarý
D) Magmanýn soðumasýyla oluþmalarý
6.
E) Oluþtuklarý döneme ait bitki ve hayvan fosilleri bulundurmalarý
Bitki parçalarý kalýn ve geçirimsiz tortullar arasýnda veya su içinde kalýr. Bu parçacýklar zaman içerisinde bakterilerin de etkisiyle karbon bakýmýndan zenginleþir. Böylece organik tortul kayaçlar
oluþur.
Buna göre, aþaðýdakilerden hangisi organik
tortul kayaçlara örnek olarak gösterilebilir?
2.
BBB
I. Gabro
A) Granit
II. Granit
B) Linyit
C) Kalker
D) Kum taþý
III. Bazalt
E) Bazalt
IV. Andezit
AAA
A) I ve II
B) I ve III
D) II ve IV
C) II ve III
E) III ve IV
Yukarýdaki kayaçlardan hangileri, iç püskürük
kayaçlardandýr?
7.
Aþaðýdakilerden hangisi, volkan konisinin üst
kesiminin þiddetli volkanik faaliyetler sonucu
parçalanmasýyla oluþmuþtur?
BBB
A) Maar
B) Kaldera
D) Peri bacasý
3.
Kum taþý(gre), çakýl taþý(konglomera) ve kil taþý;
akarsu, buzul, rüzgâr ve dalgalar gibi dýþ etkenler tarafýndan çeþitli yerlerden aþýndýrýlan küçük
parçalarýn taþýnarak, çukur yerlerde biriktirilmesiyle oluþan kayaçlardýr.
8.
Buna göre, bu kayaçlar aþaðýdaki kayaç gruplarýndan hangisinde yer alýr?
C) Dayk
E) Batolit
Aþaðýda, granit kütlesinin aþýnma sonucu yüzeye
çýkmasý ve yüzeyde ayrýþarak blok hâline dönüþmesi gösterilmiþtir.
CCC
A) Ýç püskürük
B) Dýþ püskürük
C) Kýrýntýlý tortul
D) Organik tortul
E) Kimyasal tortul
Granit kütlesi
Granit kütlesi
Granit bloðu
Granit kütlesinde görülen bu deðiþme sonucu
ortaya çýkan arazi durumuna ne ad verilir?
4.
Aþaðýdaki kayaçlardan hangisinde, bulunduðu
döneme ait fosil(canlý kalýntýsý) bulunma olasýlýðý daha yüksektir?
A) Tor topoðrafyasý
B) Kýyý topoðrafyasý
C) Karst topoðrafyasý
AAA
A) Kireç taþý
D) Andezit
16
AAA
B) Gabro
C) Trakit
E) Volkan camý
D) Buzul topoðrafyasý
E) Deniz altý topoðrafyasý
Kazaným Deðerlendirme Testi - 1
9.
13.
I. Organik tortul
II. Ýç püskürük
III. Dýþ püskürük
Aþaðýdaki yer þekillerinden hangisinin yaygýn
olarak görüldüðü yörelerde tüfler daha fazladýr?
IV. Metamorfik
V. Kýrýntýlý tortul
DDD
Yukarýda verilen kayaçlardan hangileri, oluþtuklarý dönemlere ait bitki ve hayvan türleri
hakkýnda daha çok bilgi verir?
CCC
A) I ve II
B) I ve III
C) Vadi
D) Peri bacasý
E) III ve V
Peri bacalarýnýn bulunduðu Ürgüp - Nevþehir
Yöresi’nde volkanlardan püsküren lavlarýn irili ufaklý parçalar hâlinde geniþ bir alanda birikmesiyle oluþan ve çok yumuþak olmalarý
nedeniyle kolayca þekillenen kayaç aþaðýdakilerden hangisidir?
II. Açýk renklidir ve çok kolay aþýnýrlar.
Yukarýda volkanik tüflerle ilgili olarak verilen
bilgilerden hangileri doðrudur?
D) Kireç taþý
C) Tebeþir
E) Volkan tüfü
Aþaðýda verilen kayaç türleri ve oluþumlarý ile
ilgili eþleþtirmelerden hangisi yanlýþtýr?
CCC
EEE
A) Yalnýz I
B) Granit
I. Volkanlardan çýkan ince boyutlu malzemelerin oluþturduðu kayaçlardýr.
III. Yurdumuzda Nevþehir, Ürgüp, Göreme Yöresi’nde karakteristik yüzey þekillerinin geliþmesine neden olmuþtur.
EEE
11.
B) Plato
E) Buzul gölü
14.
A) Mermer
A) Traverten
C) I ve V
D) II ve IV
10.
Tüfler, volkanlardan çýkan ince boyutlu malzemelerin (özellikle küllerin) oluþturduðu kayaçlardýr.
Açýk renklidir ve çok kolay aþýnýr.
B) Yalnýz II
D) II ve III
15.
C) Yalnýz III
E) I, II ve III
Taþ kömürü, aþaðýdaki kayaç türlerinden hangisine örnek olarak gösterilebilir?
DDD
A) Granit – Ýç püskürük
B) Mermer – Baþkalaþým
C) Kömür – Kýrýntýlý tortul
A) Ýç püskürük
B) Dýþ püskürük
C) Kimyasal tortul
D) Organik tortul
E) Kýrýntý (Mekanik) tortul
D) Bazalt – Dýþ püskürük
E) Kireç taþý – Kimyasal tortul
16.
12.
Bazalt, andezit, volkanik tüf gibi kayaçlarýn yaygýn olarak görüldüðü bir yöreyle ilgili olarak;
II. Yýllýk ortalama sýcaklýðý fazladýr.
III. Aktif veya sönmüþ volkanlar yer alýr.
yargýlarýndan hangileri kesinlikle doðrudur?
CCC
B) Yalnýz II
D) I ve III
EEE
A) Pamukkale travertenlerinin oluþmasýnda
B) Göller Yöresi’nde karstik þekillerin yaygýn olmasýnda
I. Ortalama yükseltisi azdýr.
A) Yalnýz I
Aþaðýdaki durumlardan hangisinde, arazideki
kayaç türünün belirleyici etkisi olmamýþtýr?
C) Yalnýz III
E) II ve III
C) Nevþehir çevresindeki peri bacalarýnýn oluþmasýnda
D) Akdeniz Bölgesi’nde terra rossa topraklarýnýn
oluþmasýnda
E) Doðu Karadeniz kýyýlarýnda yüksek falezlerin
oluþmasýnda
17
Ünite Deðerlendirme Testi - 1
1.
5.
Bir araþtýrmacý bulunduðu yörede kütle hâlinde
bulunan granit bloklarýnýn zamanla deðiþik boyut
ve þekillerde bloklara dönüþtüðünü gözlemlemiþtir.
Ýlk çaðlarda insanlar kayaçlarý oymak suretiyle
barýnma ihtiyaçlarýný gidermiþlerdir.
Buna göre, aþaðýdaki kayaçlardan hangisinin
oyularak barýnak olarak kullanýmý daha yaygýndýr?
Buna göre, söz konusu yöredeki granit kütlelerinin bloklara ayrýþmasý, aþaðýdakilerden hangisinin sonucudur?
AAA
CCC
A) Volkanizmanýn etkili olmasýnýn
A) Volkanik tüf
B) Granit
C) Mermer
D) Andezit
E) Volkan camý
B) Beþerî faktörlerin etkili olmasýnýn
C) Fiziksel ve kimyasal ayrýþmaya uðramasýnýn
D) Bitki köklerinin granit bloklarýný ayrýþtýrmasýnýn
E) Çukur alanlardaki tortul tabakalarýn kalýnlýðýnýn artmasýnýn
6.
I. Elmas
II. Jips
III. Bazalt
IV. Kaya tuzu
2.
Aþaðýdaki kayaç türlerinden hangisi, suda kolayca çözünebilir?
Aþaðýdakilerden hangisi, kayaçlarýn ilk çaðlardaki kullaným alanlarýndan biri deðildir?
DDD
BBB
A) I ve II
A) Bitki öðütme
D) II ve IV
B) Enerji üretimi
C) Kesici alet yapýmý
D) Kap kacak yapýmý
E) Süs eþyasý yapýmý
B) I ve III
C) II ve III
E) III ve IV
7.
Dað
3.
Kayaçlar oluþtuklarý yer bakýmýndan yerin altýnda ve yerin üstünde oluþanlar olarak gruplandýrýlýrsa, aþaðýdaki kayaçlardan hangisi diðerlerinden farklý bir grupta yer alýr?
Deniz
AAA
A) Diorit
B) Konglomera
C) Jips
D) Kalker
X
E) Kum taþý
Yukarýdaki kesitte X ile gösterilen bölümde
aþaðýdaki kayaç türlerinden hangileri daha
yaygýn olarak bulunur?
4.
Aþaðýdaki kayaçlardan hangisi, bir kayacýn sýcaklýk ve basýncýn etkisiyle bir baþka kayaca
dönüþmesiyle meydana gelmiþtir?
AAA
A) Mermer
B) Kömür
D) Volkanik tüf
18
C) Granit
E) Bazalt
EEE
A) Gabro ve siyenit
B) Andezit ve bazalt
C) Granit ve mermer
D) Volkanik tüf ve Diorit
E) Konglomera ve kum taþý
Ünite Deðerlendirme Testi - 1
8.
12.
Aþaðýda, bir volkan konisi kesiti gösterilmiþtir.
I. Sýcaklýk
II. Canlýlar
III. Basýnç
IV. Çözünme
I
Yukarýdakilerden hangileri, kayaç türlerinin
metamorfizmaya uðramasýnda etkili olmaktadýr?
II
BBB
IV
III
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
YER KABUÐU
E) III ve IV
V
13.
Buna göre, numaralandýrýlan alanlarýn hangisinde granit, siyenit ve gabro türü kayaçlarýn
oluþmasý beklenir?
Buna göre, aþaðýdaki kayaçlardan hangisinin
yaygýn olarak bulunduðu bölgede, erime sonucu oluþan karstik göllere rastlanýr?
AAA
A) I
B) II
C) III
D) IV
Eriyebilen kayaç türlerinin bulunduðu alanlarda
oluþan çukurluklarýn sularla dolmasý sonucu karstik göller oluþur.
E) V
CCC
A) Þist
Aþaðýdaki kayaçlardan hangisiyle oluþmuþ
yer þekilleri daha dayanýklýdýr?
DDD
A) Kum taþý
B) Kömür
D) Granit
10.
C) Kil taþý
E) Kireç taþý
Aþaðýdakilerden hangisi, karbonlu organik
tortul kayaçlara örnek olarak gösterilebilir?
14.
B) Taþ kömürü
D) Kalker
E) Diyorit
Ayný bölgenin farklý yörelerinde andezit, kil, kum
taþý, marn ve volkanik tüfler bulunmaktadýr. Bu
yörelerde oluþan yer þekillerinin yükseltileri farklýdýr.
Bu durumun temel nedeni aþaðýdakilerden hangisidir?
DDD
A) Yörelerin bitki örtülerinin farklý olmasý
BBB
A) Kil taþý
C) Kalker
D) Volkan camý
9.
B) Bazalt
B) Yörelerin sýcaklýk deðerlerinin farklý olmasý
C) Bazalt
C) Yörelerde farklý dýþ kuvvetlerin etkili olmasý
E) Granit
D) Kayaçlarýn aþýnýma karþý farklý dirençte olmalarý
E) Bazý yörelerdeki kayaçlarýn içinde fosil bulunmasý
11.
Aþaðýdakilerden hangisi, metamorfizmaya
(baþkalaþým) uðramýþ kayaçlarýn ortak özelliklerinden biridir?
CCC
A) Ýçlerinde fosil bulunmasý
15.
B) Suda kolayca çözünmeleri
C) Aþýnýma karþý dirençli olmalarý
D) Enerji üretiminde kullanýlmalarý
E) Karbon bakýmýndan zengin olmalarý
Kireç taþýnýn baþkalaþmasý sonucu, aþaðýdaki
kayaç türlerinden hangisi oluþmuþtur?
AAA
A) Mermer
D) Kömür
B) Granit
C) Bazalt
E) Kum taþý
19

ÜNİTE - 2 ÜNİTE - 1 ÜNİTE

Transkript

Benzer belgeler

a. Kırıntılı Tortul Kayaçlar

İndir... - Altı Sigma Forum

EGZERSIZ STRES TESTI (EFOR TES TI)

Genel Jeoloji I - Jeoloji Mühendisliği Bölümü

1. TEMA

DAÜ Giriş ve Burs Sınavı

Elektrik Tesisatları

PDF İndir - Selçuk Üniversitesi

Ders Notu 1

Matematik Gelişimi 6 Testi (Progress in Maths) nin 60

Bu PDF dosyasını indir