docÇıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren Ve Öğretim Kapsamına
download 
Şikayet Transkript
Çıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren Ve Öğretim Kapsamına
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED) ÇIRAKLIK EĞİTİMİNDE GÜNCELLİĞİNİ YİTİREN VE ÖĞRETİM KAPSAMINA ALINACAK YENİ MESLEKLERİN BELİRLENMESİ HAZIRLAYAN Mehmet UÇUM ANKARA – 2009 1 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ………………………………………………….. 000 KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ ………………………………………………….. 000 Tüm hakları saklıdır. İçerikle ilgili alıntılar, kaynak gösterilerek kullanılabilir. Kitap, çoğaltma araçları, optik araçlar vb. yöntemlerle çoğaltılamaz. Grafik Kapak Redakte : Hüseyin MUTLUCAN : Hüseyin MUTLUCAN : ISBN:978-975-11- T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı GMK Bulvarı No: 109 (06570) Maltepe-ANKARA Tel: 0 312 230 36 44-230 39 26-231 69 60 Faks: 0 312 231 62 05 e-posta: [email protected] İnternet adresi: www.meb.gov.tr 2 “En mühim ve feyizli vazifelerimiz millî eğitim işleridir. Millî eğitim işlerinde mutlaka muzaffer olmak lazımdır. Bir milletin hakikî kurtuluşu ancak bu suretle olur. Eğitimdir ki bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı ve yüce bir toplum halinde yaşatır ya da onu köleliğe ve yoksulluğa iter.” Mustafa Kemal ATATÜRK i SUNUŞ Genel anlamda mesleki eğitim bireyi işe hazırlama ve işi bir amaç olarak kullanarak bireyin yeteneklerini çok yönlü geliştirme süreci olarak tanımlanabilir. Mesleki ve teknik eğitim sisteminin temel işlevi ise bireyin istek ve yetenekleri doğrultusunda ekonominin ve endüstrinin ihtiyaç duyduğu yeterlilikleri kazanmış, gelişmelere uyum sağlayabilecek teknik eleman yetiştirmektir. Ülkelerin uyguladıkları mesleki eğitim programları iş alanlarındaki gelişmelere cevap verecek şekilde değerlendirildiğinde değiştirilmelidir. eğitimi veren mesleki Bu bakış eğitim açısı ile kurumlarında, programlar geleneksel programların yanı sıra çağın gerektirdiği sektörel programlara geçiş sağlanmalı; bu geçiş süreci eğitim-istihdam uyumu içinde değerlendirilerek gerçekleşmelidir. EARGED tarafından Çıraklık ve Yaygın Eğitimi Genel Müdürlüğüne bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde güncelliğini yitirmiş bölümler ve yeni açılması gereken bölümlerin genel bir değerlendirmesi yapmak amacıyla “Çıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren ve Öğretim Kapsamına Alınacak Yeni Mesleklerin Belirlenmesi” araştırması yapılmıştır. Araştırmanın yapılmasına karar veren Bakanlığımız yetkililerine, araştırmanın gerçekleşmesinde görüşleri ile katkıda bulunan Türkiye İşveren Sendikaları yöneticilerine, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği yöneticilerine, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu yöneticilerine, Mesleki Eğitim Merkezi yöneticilerine, araştırma koordinatörü Ali AYTAŞ’a, grafik-düzenleme ve kapak çalışmaları için Hüseyin MUTLUCAN’a ve tüm emeği geçenlere teşekkür eder, araştırmanın mesleki eğitim sistemine katkı sağlamasını dilerim. Dr. Halil Rahman AÇAR EARGED Başkanı ii ÖZET Mesleki eğitim, bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitimdir. Eğitim gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin üzerinde büyük bir titizlikle durdukları en önemli konudur. Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler mesafeleri yok etmekte, dünyanın muhtelif noktalarında üretilen mal ve hizmetler tüm dünya tüketicilerinin hizmetine sunulmaktadır. Mal ve hizmetlerin sınır tanımayan bu dolaşımı, uluslar arası yok edici rekabeti gündeme getirmektedir. Bu koşullarda ülkemizin rekabet gücünün artırılabilmesi için eğitimin, özellikle mesleki ve teknik eğitimin geliştirilip yaygınlaştırılmasının geleceğimiz açısından son derece önemli olduğu görülmektedir. Yetişmiş iş gücü ekonomik başarının temelidir. Artık, bilgili ve becerikli insan sermayesi, içinde bulunduğumuz teknoloji çağında fiziksel sermayenin önüne geçmiştir. Bilim ve teknolojinin hızlı değişimi mal ve hizmet üretiminde kullanılan makinelerin de hızlı gelişmesine bağlıdır. Değişen ve gelişen imalat ve hizmet sektörünün en önemli unsuru yetişmiş insan gücüdür. Eğitim kurumlarının en önemli görevleri imalat sanayi ve hizmet sektörünün ihtiyacı olan yeterli sayıda ve kalitede insan gücü yetiştirmektir. Bu nedenle bilim, teknoloji ve sanayi politikaları ile eğitim politikaları birbiri ile paralel olmalıdır. Ülkemizde 316 Mesleki Eğitim Merkezinde 36 alan ve 131 dalda mesleki eğitim verilmektedir. Bu araştırmada mesleki eğitim ile alakalı işçi ve işveren temsilcilerinin, sivil toplum örgütlerinin, 316 mesleki eğitim merkezindeki yönetici ve öğretmenlerinin görüşleri alınmıştır. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmıştır. Gelen görüşler sonunda 21 alanda revizyon yapılması, satış elemanlığı alanlarının tek meslek alanında toplanması, 89 yeni alanda eğitim öğretimin açılması, 43 dalda kapatılması teklif edilmiştir. iii İÇİNDEKİLER SUNUŞ ............................................................................................................................. ii ÖZET ...............................................................................................................................iii İÇİNDEKİLER ................................................................................................................ iv TABLOLAR LİSTESİ ..................................................................................................... v BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ 1.1 Araştırmanın Problemi……………………………………………………………….1 1.2 Çıraklık Ve Yaygın Eğitim Genel Müdürüğüne Bağlı Mesleki Eğitim Merkezleri Faaliyet Alanları Sayısal Verileri ............................................................................... 4 1.3 Çıraklık Eğitimin Sağladığı Faydalar ...................................................................... 10 1.4 Türkiye’de Çalışma Hayatı Sayısal Verileri ............................................................ 19 1.5 2007 Yılı Kayıtlı İşsiz Ve Açık İşler ....................................................................... 23 1.6 Araştırmanın Amacı ................................................................................................. 49 1.7 Araştırmanın Önemi ................................................................................................. 49 İKİNCİ BÖLÜM 2.1 Araştırmanın Modeli................................................................................................ 51 2.2 Araştırmanın Evreni Ve Örneklemi ......................................................................... 51 2.3 Veri Toplama Ve İstatistik Teknikleri ..................................................................... 51 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Mesleki Eğitim Merkezlerinde Verilen Eğitimin Değerlendirilmesi ............................. 53 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SONUÇ ve ÖNERİLER ................................................................................................ 63 KAYNAKÇA ................................................................................................................ 73 iv TABLOLAR LİSTESİ Tablo1.1. Aday Çırak, Çırak, Kalfalık, Ustalık Eğitimi verilen Alan ve Dallar............6 Tablo1.2 2007-2008 Öğretim yılı Ülke Geneli Mesleki Eğitim Merkezlerine İlişkin Sayısal veriler...............................................................................................10 Tablo.1.3 Mesleki Eğitim Merkezleri Aday Çırak, Çırak Ve Kalfa Sayılarının Meslek Dalı ve Mesleklere Göre Son 3 Yıllık Dağılımı ..........................................12 Tablo 1.4 Türkiye Genel Nüfus Ve Cinsiyetlere Göre Nüfus Grubu...........................19 Tablo 1.5 Çıraklık Eğitim Çağındaki Nüfus Grubu .....................................................19 Tablo 1.6 Türkiye’de İş Gücü Durumu ........................................................................20 Tablo 1.7 Türkiye’de Çalışanların Meslek Gurubu......................................................20 Tablo 1.8 Çıraklık Eğitim Yaşındaki Yaş Grubu (15-24) ve Meslek Gurubuna Göre İstihdam........................................................................................................21 Tablo 1.9 Çıraklık Eğitim Yaşındaki Yaş Grubu (15-24) ve Ekonomik Faaliyete Göre İstihdam........................................................................................................22 Tablo 1.10 2007 Yılı İşkur Genel Müdürlüğü Açık İş Ve İşçi Sayıları .........................23 Tablo 1.11 2007 Yılı Kasım Ayı İtibariyle İşyeri, Zorunlu Sigortalı Sayıları Ve Prime Esas Ortalama Günlük Kazançların Faaliyet Gruplarına Göre Dağılımı.....31 Tablo 1.12 MEGEP Projesinde Bu Güne Kadar Hazırlanan Alan Ve Dallar ................36 Tablo 3.1 Mesleki Bilgilerin Kazanımı........................................................................53 Tablo 3.2 Mesleki Becerilerin Kazanımı .....................................................................54 Tablo 3.3 Eğitim Programlarının Yeterliliği ................................................................55 Tablo 3.4 Teorik Meslek Derslerinin Yeterliliği..........................................................56 Tablo 3.5 Uygulamalı Meslek Derslerinin Yeterliliği..................................................57 Tablo 3.6 İşyeri Ortamının Uygunluğu ........................................................................58 Tablo 3.7 Beceri Eğitiminin İş Hayatına Hazırlama Durumu......................................59 Tablo 3.8 Mezunların Yörelerinde İş Bulma Durumu .................................................60 Tablo 3.9 Mezunların Yöreleri Dışında İş Bulma Durumu..........................................60 Tablo 3.10 Merkezlerin Yörenin Eleman İhtiyacını Karşılaması ..................................61 Tablo 3.11 Mezunların Kendi İşyerini Açabilme Durumu ............................................62 v BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ Bu bölümde Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde uygulanmakta olan programların güncellenmesine yönelik “Çıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren ve Öğretim Kapsamına Alınacak Yeni Mesleklerin Belirlenmesi” konulu araştırmanın problemi, amaçları, sınırlılıkları, önemi ve kullanılan başlıca terimlerin tanımları bulunmaktadır. 1.1 Araştırmanın Problemi Mesleki eğitim, bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran ve bireyin yeteneklerini çeşitli yönleriyle geliştiren eğitimdir (Alkan, Doğan ve Sezgin, 2001: 4). İş piyasasının ihtiyaç duyduğu nitelikli insan gücünün ekonomiye kazandırılması ve iş gücünün daha verimli hale getirilmesi, bireylerin eğitim sürecinden geçirilmelerini zorunlu hale getirmiştir. Eğitim, bir yandan bireyin kendine ve topluma yararlı bir insan olarak yetişmesini amaçlayan eğitim kurumlarını oluştururken, diğer yandan bireyi toplumsal, ekonomik ve teknolojik gelişmelere katkıda bulunacak nitelikte geliştirecek kurumları bir bütünlük için de planlamak durumundadır. Eğitim gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin üzerinde büyük bir titizlikle durdukları en önemli konudur. Eğitim sistemlerini iyi oluşturan ve bunu çağın değişen şartlarına göre yenileyen ülkeler, dünya ulusları arasında önemli bir konuma ulaşmışken, bunu başaramayan ülkelerin dünya ulusları arasında saygın bir yer edindiklerini söylemek oldukça güçtür. Ulusal değerleri özümseyebilen ve evrensel değerlere açık, bilgi üretimine katkıda bulunabilen ve bilgiyi olumlu biçimde kullanabilen iyi yetişmiş genç nüfusumuz, 21. yüzyılda ülkemizin rekabet gücünün arttırılması açısından önemlidir. Büyük Önder Atatürk’ ün işaret ettiği gibi çağdaş uygarlık seviyesine ulaşmak, hatta bu seviyenin üzerine çıkmak yolunda hızla gelişmekte olan ülkemizde eğitim, özellikle mesleki ve teknik eğitim, kalkınmanın en etkili araçlarından biri olarak kabul edilmelidir. 1 Günümüzde bilgi ve iletişim teknolojilerindeki baş döndürücü gelişmeler mesafeleri yok etmekte, dünyanın muhtelif noktalarında üretilen mal ve hizmetler tüm dünya tüketicilerinin hizmetine sunulmaktadır. Mal ve hizmetlerin sınır tanımayan bu dolaşımı, uluslar arası yok edici rekabeti gündeme getirmektedir. Bu koşullarda ülkemizin rekabet gücünün artırılabilmesi için eğitimin, özellikle mesleki ve teknik eğitimin geliştirilip yaygınlaştırılmasının geleceğimiz açısından son derece önemli olduğu görülmektedir. Yetişmiş iş gücü ekonomik başarının temelidir. Artık, bilgili ve becerikli insan sermayesi, içinde bulunduğumuz bu teknoloji çağında fiziksel sermayenin önüne geçmiştir. Niteliksiz iş gücü arzı bir yandan verimliliği düşürürken diğer yandan da işsizliği körüklemektedir Durum böyle olunca, bir taraftan iş gücünün verimliliğini arttırmak ve küçük yaşlarda bir meslek edindirmek amacıyla bir çözüm yolu olarak ülkemizde çıraklık eğitimine başvurulmuştur Bilim ve teknolojinin hızlı değişimi mal ve hizmet üretiminde kullanılan makinelerin de hızlı gelişmesine bağlıdır. Değişen ve gelişen imalat ve hizmet sektörünün en önemli unsuru yetişmiş insan gücüdür. Onun için bilim, teknoloji ve sanayi politikaları ile eğitim politikaları birbiri ile paralel olmalıdır. Eğitim kurumlarının en önemli görevleri imalat sanayi ve hizmet sektörünün ihtiyacı olan yeterli sayıda ve kalitede insan gücü yetiştirmektir. Türkiye'de meslekî ve teknik öğretim, İmparatorluk ve Cumhuriyet dönemleri olmak üzere iki bölümde incelenebilir. Türkiye'de teknik öğretimin plânlı bir şekilde yayılması ve teknik öğretim kurumlarının ülke ihtiyaçlarına göre geliştirilmesine, ancak Cumhuriyet döneminde başlanabilmiştir. Ülkemizde 12. yüzyıldan 18. yüzyıla kadar meslekî eğitim; geleneksel usullere dayalı bir sistem içerisinde esnaf ve sanatkâr teşkilatlarınca yürütülmüştür. Selçuklular döneminde Ahilik adıyla kurulmuş bulunan esnaf-sanatkâr teşkilatı; Osmanlılar döneminde de Lonca ve Gedik adları altında devam etmiştir. Ahilik, XIII. yüzyılda Anadolu’da esnaf ve sanatkârlar arasında yaygın olarak ortaya çıkan sosyo-ekonomik bir örgütlenmenin adıdır. Anlamını “kardeşim” demek olan ahi ya da “cömert”, “eli açık” demek olan akı sözcüğünden aldığı sanılmaktadır. Kökü Orta Asya’ya, Horasanlı esnaf ve sanatkârlara kadar uzanan ahiliği, bir kurum olarak, ilk kez XIII. yüzyılda 2 Kırşehir’de, Ahi Evran’ın örgütlediği sanılmaktadır. Ahi Evran, Anadolu’ya gelen esnaf ve sanatkârları bir araya getirmiş ve “sanatta ustalık ve mesleki birlik” fikri ile “sosyal yardım ve dayanışma” duygusunu güçlendirmeye çalışmıştır. (Ankara’da “ahiler yönetimi (1290-1354)” meselesi araş. Gör. Celal metin) Ahî eğitiminin temel amacı dünya ve ahirette mutlu olacak insan yetiştirmek ve bireyleri bu noktaya eriştirecek özellikleri kazandırmaktır.19. yüzyılın başında dünyada teknolojinin diğer bilim dalları ile birlikte ilerlemesi ve bunların makine sanayiinde kullanılması sosyal hayatta önemli değişmelere sebep olmuştur. Batıda büyük endüstrinin kurulmasını sağlayan "Makine İnkılâbı"nın Ülkemizdeki etkisi sonucunda "Lonca Teşkilatı" içinde bulunan sanat ve ticaret kurallarını bozmuş, o zamana kadar loncalar içinde devam etmekte olan meslekî eğitim hizmetlerinin okul disiplini içinde yürütülmesinin zorunlu hale gelmesine sebep olmuştur. Tanzimatla birlikte mesleki eğitimde de yeni yönelmeler olmuş ve “Ziraat Mektebi”, “Orman Mektebi” ve “Sanayi Mektebi” diye adlandırılan çeşitli okullar açılmıştır. 1923 yılında toplanan İzmir İktisat Kongresi’nde çıraklık okullarının açılması teklif edilmiştir. 1926 yılında çıkartılan 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun ilgili maddelerinde, çırakların hizmet sözleşmesi, çalıştırılmaları ve eğitimleriyle alakalı hükümlere yer verilmiştir Meslekî ve teknik öğretim alanında atılan bu adımlardan sonra; öğretmen ve eğitim çalışmalarının ülkenin endüstriyel ihtiyaçlarına cevap verebilecek bir niteliğe kavuşması ve bu okullardan mezun olacak gençlerin teknik ve hayat şartlarını kavrayarak çevreye verimli bir vatandaş haline getirilebilmeleri için koordinasyon görevini yapacak bir kurula ihtiyaç duyulmuştur. Bu amaçla, 1934 yılında Millî Eğitim Bakanlığının teklifi ve Başbakanlığın onayı ile bakanlıklar arası bir komisyon kurulmuştur. Komisyonun aldığı en önemli kararlardan biri; çeşitli mesleki alanlarda ve kademelerde, ihtiyaç duyulan teknik insan gücü yetiştirmek üzere; “Küçük sanat erbabının yanında veya fabrikalarda çalışan çıraklarla, sınaî müesseseler için ilerde lazım olacak çırakları yetiştirmek üzere ÇIRAKLIK OKULLARI'nın” açılmasıdır. 1977 yılında çıkarılan 2089 sayılı Çırak, Kalfa ve Usta Kanunu ve 1986 yılında çıkarılan 3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu günümüz çıraklık eğitiminin temelini oluşturmaktadır. Ayrıca 2001 yılında çıkartılan 4702 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu ile çıraklık eğitim sistemine son hali verilerek halen uygulanmakta olan şeklini almıştır. 3 İlk çıraklık okulları, 1942 yılında Devlet Demiryolları Genel Müdürlüğü’nce Eskişehir ve Sivas’ta açılmıştır. Daha sonra Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumu (Kırıkkale), Kayseri Uçak Fabrikası, Karabük Demir Çelik Fabrikaları, İzmit Selüloz ve Kâğıt Fabrikası çırak okulları açmıştır. 1.2. Çıraklık Ve Yaygın Eğitim Genel Müdürüğüne Bağlı Mesleki Eğitim Merkezleri Faaliyet Alanları Sayısal Verileri Mesleki Eğitim Merkezleri Mesleki eğitim merkezleri çıraklık eğitimi uygulama kapsamına alınan il ve meslek dallarında aday çırak, çırak kalfa ve ustalara eğitim vermek ve çeşitli meslek kursları açmak suretiyle sanayimizin ihtiyaç duyduğu nitelikli ara insan gücü yetiştirmek amacıyla açılan eğitim kurumlarıdır. Aday Çırak ve Çırakların Eğitimi İlköğretim okulunu bitirmiş ve çeşitli nedenlerle örgün eğitim kurumlarına devam etmeyip çıraklık sistemiyle bir meslek kazanmak ve geleceğini kurmak isteyen gençler, çıraklık eğitimine alınmaktadır. • 14 yaşını doldurmuş olmak, 19 yaşından gün almamış olmak. • En az ilköğretim okulu mezunu olmak. • Bünyesi ve sağlık durumu gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olmak. Ancak, on dokuz yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş olanlar, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek meslekî eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilir. Aday çıraklara, eğitim süresi içerisinde meslekle ilgili ön bilgiler verilmekte ve ayrıca işyeri ortamı tanıtılarak mesleki rehberlikte bulunulmaktadır. Aday çıraklar haftada bir gün Mesleki Eğitim Merkezinde teorik eğitim görürler. Ders programları, genel bilgi dersleri ile mesleki bilgi derslerinden oluşmaktadır. 4 Çıraklık eğitimi süresi mesleklerin özelliği dikkate alınarak 2-4 yıl arasında belirlenmektedir. Çıraklar, eğitim süresince haftada bir gün (8-10 saat) teorik eğitim görmek üzere mesleki eğitim merkezlerine devam ederler. Bu eğitim kalfalık sınavının verilmesiyle son bulmaktadır. Çıraklık döneminde uygulanan haftalık ders dağıtımı mesleklere göre farklılık göstermesine rağmen, genel bilgi dersleri bütün meslek dallarında ortak uygulanmaktadır. Kalfalık Eğitimi Kalfalık dönemindeki eğitim genel olarak yoğunlaştırılmış kurslar şeklinde uygulanmaktadır. Kalfalık döneminde kişiye bir iş yerini bağımsız olarak yönetebilecek bilgi ve becerilerin kazandırılması hedeflenmektedir. Bu kurslara katılanlar kalfa olarak 3 yıl çalıştıktan sonra, katılmayanlar 5 yıl sonunda ustalık sınavlarına girebilmektedirler. Girdikleri sınavda başarılı olanlar kalfalık unvanı kazanır. Ustaların Eğitimi Ustaların eğitimi, sanatını çıraklara öğretmekle görevli ustaların katıldığı eğitimdir. Bu eğitimi görmeyen işyeri sahibi veya ustaların yanlarında veya işyerlerinde çırak çalıştırmaları mümkün değildir. Bu eğitimle çırak yetiştirme sorumluluğunu üstlenen ustaların sanatını başkasına en iyi biçimde öğretme yöntem ve tekniklerini öğrenmeleri hedeflenmektedir. Usta öğretici kurslarında uygulanan İş Pedagojisi Kurs Programı 40 saat sürelidir. 5 Tablo1.1.Aday Çırak, Çırak, Kalfalık, Ustalık Eğitimi verilen Alan ve Dallar Alan No 1 Alan İsimleri Dal No Ağaç İşleri Dal İsimleri 1 Ağaç Oymacılığı 2 Ahşap Yat ve Tekne Yapımı 3 Doğramacılık 4 Mobilyacılık 5 Mobilya İskeletçiliği 6 Üst Yüzey İşlemleri 2 Ahşap Karoserciliği 7 Ahşap Karoserciliği 3 Anahtarcılık ve Çilingirlik 8 Anahtarcılık ve Çilingirlik 4 Avize İmalatçılığı 9 Avize İmalatçılığı 10 Ayakkabı İmalatçılığı 5 Ayakkabı ve Saracıya Teknolojisi 11 Çanta ve Saraciye 12 Sayacılık 13 Erkek Berberliği 14 Kuaförlük 15 Cam Ürün İşlemeciliği 16 Cam Ürün Üretimi 6 Berberlik 7 Cam Teknolojisi 8 Cilt Bakımı ve Güzellik 17 Cilt Bakımı ve Güzellik 9 Çiçekçilik 18 Çiçekçilik 10 Dericilik 19 Deri İşlemeciliği 11 Döküm Teknolojisi 20 Dökümcülük 12 Döşemecilik 21 Mobilya Döşemeciliği 22 Oto Döşemeciliği 23 Bilgisayar Teknik Servisçiliği 24 Bobinajcılık 25 29 Büro Makineleri Teknik Servisçiliği Elektrikli Ev Aletleri Teknik Servisçiliği Elektrik Tesisat ve Pano Montörlüğü Elektromekanik Taşıyıcılar Bakım ve Onarımcılığı Endüstriyel Bakım Onarım 30 Görüntü ve Ses Sistemleri 31 Güvenlik Sistemleri 32 Haberleşme Sistemleri 33 Otomasyon Sistemleri 34 Yüksek Gerilim Sistemleri 13 Elektrik Elektronik Teknolojisi 26 27 28 13 Elektrik Elektronik Teknolojisi 6 Alan Alan İsimleri No 14 El Dokuma 15 Dal No Fotoğrafçılık 35 Kirkitli Dokuma 36 39 Fotoğrafçılık Isıtma ve Doğal Gaz İç Tesisatçılığı Isıtma ve Gaz Yakıcı Cihazlar Servisçiliği Isıtma ve Sıhhi Tesisatçılık 40 Kalorifercilik 41 Gemi İnşa 42 Çocuk Giyim Modelistliği 43 Deri Giyim 44 Erkek Giyim Modelistliği 45 Erkek Terziliği 46 İç Giyim Modelistliği 47 Kadın Giyim Modelistliği 48 Kadın Terziliği 49 Kesimcilik 50 Model Makinecilik 51 Ahşap Doğrama ve Kaplamacılığı 52 Betonarme Demirciliği 53 Betonarme Kalıpçılığı ve Çatıcılık 54 Boyacılık ve Yüzey Hazırlama 55 Döşeme ve Duvar Kaplamacılığı 56 Duvarcılık 57 59 Harita ve Kadastro Pvc Doğrama İmalat ve Montajcılığı Restorasyon 60 Sıvacılık 61 Yapı Teknik Ressamlığı (Mimari) 62 Yapı Teknik Ressamlığı (Statik) 63 Kâğıt Üretimi 64 Kat Elemanlığı 65 Ön Büro Elemanlığı 66 Kuru Temizlemecilik Kuyumculuk (Altın-Gümüş İşlemeciliği) Vitrin Kuyumculuğu 37 16 17 18 18 19 38 Gaz ve Tesisat Teknolojisi Gemi Yapımı Giyim Üretimi Teknolojisi Giyim Üretimi Teknolojisi İnşaat Teknolojisi 58 19 İnşaat Teknolojisi 20 Kâğıt Teknolojisi 21 Konaklama Hizmetleri 22 Kuru Temizlemecilik 23 Kuyumculuk Teknolojisi 67 68 7 Dal İsimleri Alan No 24 25 26 27 Alan İsimleri Dal No Makine Teknolojisi Matbaa Teknolojisi Mermercilik ve Süsleme Taşçılığı Metal İşleri 69 Endüstriyel Kalıpçılık 70 Endüstriyel Modelleme 71 Frezecilik 72 Makine Ressamlığı 73 Taşlama ve Alet Bilemeciliği 74 Tesviyecilik 75 Tornacılık 76 Baskı 77 Baskı Öncesi 78 Baskı Sonrası 79 Mermercilik ve Süsleme Taşçılığı 80 Çelik Yapılandırmacılığı 81 Isıl İşlemciliği 82 Kaynakçılık Metal Levha İşlemeciliği (Bakırcılık) Metal Doğramacılığı 83 84 85 27 Metal İşleri 90 Sac İşleri Tarım (Ziraat) Alet ve Makineleri Bakım ve Onarımcılığı Dizel Motorları Yakıt Pompası ve Enjektör Ayarcılığı İş Makineleri Bakım Onarımcılığı Motorlu Araçlar Lpg Sistemleri Bakım ve Onarımcılığı Motosiklet Tamirciliği 91 Otomotiv Boyacılığı 92 Otomotiv Elektrikçiliği 93 Otomotiv Elektro-Mekanikerliği 94 Otomotiv Gövdeciliği 95 Otomotiv Mekanikerliği 96 Otomotiv Motor Yenileştirmeciliği 97 Ön Düzen Ayarcılığı ve Lastikçilik 86 87 88 28 28 89 Motorlu Araçlar Teknolojisi Motorlu Araçlar Teknolojisi Dal İsimleri 29 Plastikçilik 98 Plastik İşlemeciliği 30 Reklâm Tabelacılığı 99 Reklâm Tabelacılığı 31 Saatçilik 100 Saat Tamirciliği 8 Alan No Alan İsimleri Dal No 105 Ayakkabı, Deri ve Yan Ürünleri Satış Elemanlığı Elektrik ve Elektronik Malzemeler Satış Elemanlığı Giyim ve Giyim Aksesuarları Satış Elemanlığı İnşaat Malzemeleri Satış Elemanlığı Kantin İşletmeciliği 106 Kırtasiye ve Kitap Satış Elemanlığı 107 Meyve ve Sebze Satış Elemanlığı 108 Mobilya Satış Elemanlığı 109 116 Oto Yedek Parça Satış Elemanlığı Saat, Elektrikli Aletler ve Elektronik Araçlar Satış Elemanlığı Sanayi Makineleri Satış Elemanlığı Su ve Deniz Ürünleri Satış Elemanlığı Şarküteri, Bakkal ve Gıda Pazarları Satış Elemanlığı Tarım Ürünleri Satış Elemanlığı Tıbbi Araçlar ve Malzemeleri Satış Elemanlığı Çini Dekorlama 117 Model ve Kalıp Hazırlama 118 Seramik Dekorlama 119 Seramik Şekillendirme 120 Soğutma ve İklimlendirme 121 Dokumacılık 122 İplikçilik 123 Örmecilik 124 Tekstil Terbiye 125 Aşçılık 126 Barmenlik 127 Et ve Et Ürünleri İşlemeciliği 128 130 Fırıncılık Pastacılık, Tatlıcılık ve Şekerlemecilik Süt ve Süt Ürünleri İşlemeciliği 131 Servis Elemanlığı 101 102 103 104 32 Satış Elemanlığı 110 111 112 113 32 Satış Elemanlığı 114 115 33 34 35 35 36 Seramik Soğutma ve İklimlendirme Tekstil Tekstil Yiyecek İçecek Hizmetleri Dal İsimleri 129 9 Tablo1.2 2007-2008 Öğretim yılı Ülke Geneli Mesleki Eğitim Merkezlerine İlişkin Sayısal veriler Meslek Merkez Meslek Dal İl sayısı Alanı sayısı Sayısı sayısı 81 321 18 131 Öğretmen Ücretli Kadrolu Toplam Personel sayısı Sayısı Ust.Öğretici Ust. Öğret. 3482 191 52 3725 Ust.Öğrt. Ustalık Kalfalık İşyeri Açma Belgesi Belgesi Belgesi Belge Alan Belgesi Toplam Alan Alan Alan Alan 22959 54190 66671 6853 150673 Öğrenci sayısı Yaş/ 23- Yaş/ 45 Erkek Kadın Yaş/ 15-22 44 Ve Üstü 809 641 168 555 253 1 Aday Çırak 130262 103716 26546 115076 15014 172 Çırak 56856 49730 7126 22217 34432 207 Kalfa 154087 33840 137848 49699 380 Toplam 187927 Mesleki eğitim merkezleri 81 il, 321 merkezde 18 alan ve 131 dalda eğitim vermektedir. Öğretmen Sayısı 3482, Ücretli Usta Öğretici 191, Kadrolu Usta Öğretici 52, Usta Öğreticilik belgesi alan 22959, Ustalık Belgesi Alan 54190, Kalfalık Belgesi Alan 66671, İşyeri Açma Belgesi Alan 6853, Öğrenci sayısı 187.927’dir. Bu sayının 154.087’si erkek, 33.840’ı kadındır. 1.3 Çıraklık Eğitimin Sağladığı Faydalar Devlete Sağladığı Faydalar Çıraklık eğitimi sistemi ile hızlı bir sanayileşme süreci içerisinde bulunan ülkemizde, ihtiyaç duyulan vasıflı ara insan gücünün süratli, ekonomik ve etkin bir şekilde karşılanmasına önemli katkı sağlamaktadır. Çıraklık eğitimine devam edenle, belirli bir işyerinde zaten çalışmakta olduklarından herhangi bir istihdam problemleri bulunmamaktadırlar. Çeşitli sebeplerle eğitimini yarıda bırakarak iş hayatına atılmış bulunan gençlerimizin eğitim ihtiyacı karşılanmak suretiyle, eğitimde fırsat eşitliğinin yaygınlaştırılmasına önemli ölçüde katkı sağlanmaktadır. 10 Çırak Öğrencilere Sağladığı Faydalar Aday çırak ve çırak öğrenciler sosyal güvenlik şemsiyesi altına alınmakta iş kazası, meslek hastalığı ve hastalık sigorta primleri devlet tarafından karşılanmaktadır. Askerlik işlemleri eğitim sonuna kadar tecil edilmektedir. İşyerlerinden asgari ücretin %30’undan aşağı olmamak kaydı ile ücret almaları ve ailelerine yük olmamaları sağlanmaktadır. Diğer örgün eğitim kurumlarındaki öğrencilerin faydalandığı bütün haklardan faydalanmaları sağlanmaktadır. Mesleki yeterlilikleri belgeye bağlanmıştır. Çıraklık eğitimlerini tamamlayanlar kalfalık, kalfalık eğitimlerini tamamlayanlar da ustalık belgesi almaktadır İşverene Sağladığı Faydalar İşyerinde çalışan ve eğitime alınan çırakların sigorta primlerinin devlet tarafından ödenmesi işverenlerin maddi yükünü azaltmıştır. Çırak öğrencilere ödenen ücretler her türlü vergiden muaf tutulmuş ve işverence gider olarak gösterilmesi sağlanmıştır. Teorik meslek eğitimi gören çıraklar işyerine daha faydalı olmakta, yapılan üretimin kalitesinin yükseltilmesine ve iş veriminin artmasına katkı sağlamaktadır. Eğitime bir sözleşme ile başlamak suretiyle, aday çırak ve çırakların gelişi güzel işyeri değiştirmeleri önlenmiş, iş hayatına çalışma disiplini getirilmiştir. İşyeri açmanın belli kurallara bağlanması sağlanmış ve gelişi güzel işyeri açması önlenmiştir. Okul ve işyerinde eğitiminin ortaklaşa yürütülmesi sağlanmıştır. Böylece işyeri yetkilileri ve eğitimden sorumlu bulunan Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü yetkilileri arasında, işbirliği imkânları geliştirilmiş ve iş hayatının istek ve ihtiyaçlarına daha uygun elemanların yetiştirilmesi sağlanmıştır. 11 Tablo.1.3 Mesleki Eğitim Merkezleri Aday Çırak, Çırak Ve Kalfa Sayılarının Meslek Dalı ve Mesleklere Göre Son 3 Yıllık Dağılımı El Sanat Becerileri Elektrik ve Enerji Elektronik ve Otomasyon Çırak Kalfa 366 Aday Çırak 1645 Kalfa 29 2007-2008 Çırak 66 59 2006-2007 Aday Çırak Çiçekçilik Çini Dekorlama Kirkitli Dokuma Kuyumculuk (Altın - Gümüş İşlemeciliği) Seramik Dekorlama Seramik Şekillendirme Vitrin Kuyumculuğu Bobinajcılık Büro Makineleri Kullanım, Bakım Ve Onarım Elektrik Montörü Yetiştirme Kursu Elektrik Tesisat ve Pano Montörlüğü Elektrik Tesisatçılığı Kursu Elektrikli Ev Aletleri Teknik Servisçiliği Isıtma ve Gaz Yakıcı Cihazlar Servisçiliği Kalorifercilik Soğutma ve İklimlendirme Yüksek Gerilim Sistemleri Bilgisayar Teknik Servisçiliği Büro Makinalari Teknik Servisçiliği Elektromekanik Taşıyıcılar Bakım ve Onarımcılığı Endüstriyel Bakım Onarım Görüntü ve Ses Sistemleri Kalfa Bahçıvanlık Çırak Meslek Dalı Meslek Aday Çırak 2005-2006 1 52 31 213 30 15 92 6 2 4 87 12 214 47 14 122 13 1480 347 7 1387 320 4 16 72 3 0 82 12 67 207 314 16 276 163 1 204 290 7 560 672 6 551 555 11 711 540 1 18 228 492 8 3762 59 5387 3143 47 6478 3196 6 13 3 30 129 6 108 1210 9 123 490 101 13 17 117 28 26 1 10 12 1255 1074 6 1501 1027 5 5 1 170 87 137 99 127 71 339 48 5 489 100 1 1 0 5 9 594 109 29 814 162 16 3 18 6 177 27 226 36 90 98 110 76 1595 1276 1476 1263 6 3 Ev Hizmetleri Kuru Temizlemecilik 1 Ambalajlama Operatörlüğü Bant Elemanı (Gıda) Et ve Et Ürünleri İşlemeciliği Gıda İşleme Fırıncılık Süt ve Süt Ürünleri İşlemeciliği Baskı Görsel ve Baskı Öncesi İşitsel Teknikler ve Baskı Sonrası Fotoğrafçılık Medya Yapımcılığı Matbaacılık (Genel) Reklam Tabelacılığı Kimya ve Deri İşlemeciliği işleme 85 1 120 61 12 3 11 18 12 23 9 Gıda İşleme Ağaç Oymacılığı Malzemeler (Ağaç, Kağıt, Plastik, Cam) Mekanik ve Metal İşleri Ahşap Karoserciliği Ahşap Yat ve Tekne Yapımı Cam Ürün İşlemeciliği Cam Ürün Üretimi Doğramacılık Kağıt Üretimi Mobilya Döşemeciliği Mobilya İskeletçiliği Mobilyacılık Plastik İşlemeciliği Üst Yüzey İşlemleri Bizoteci/Rodajcı Anahtarcılık ve Çilingirlik Avize İmalatçılığı Bilgisayar Destekli Makine Ressamı Çelik Yapılandırmacılığı Dikiş-Nakış Makineleri Kullanım, Onarım Ve Bakım Kursu Döküm Modelci Yetiştirme Kursu Dökümcülük Kalfa 1 Çırak 5 Aday Çırak Aday Çırak Kalfa 48 2007-2008 Kalfa Güvenlik Sistemleri Haberleşme Sistemleri Otomasyon Sistemleri 2006-2007 Çırak Elektronik ve Otomasyon Çırak Meslek Dalı Meslek Aday Çırak 2005-2006 127 85 23 1 44 16 1 2 4 420 209 1146 519 164 30 21 1 4 1 2 4 2 7 257 7 485 253 1295 637 24 1419 722 186 13 183 71 137 5 1 406 747 141 5 1 225 135 26 5 1 369 18 6 321 603 116 37 6 3 280 148 35 350 26 86 34 203 13 39 17 44 14 47 19 21 3 41 7 379 14 111 23 2 2147 19 1134 51 5219 302 46 6 1661 2 282 5 1919 92 23 333 831 139 237 167 43 344 35 82 54 33 21 15 6 348 34 2098 2048 1 440 23 2605 12 46 19 105 43 75 35 74 54 63 67 4 5 1 4 3 3 5 5 1129 74 4882 12 11 1 527 1 2 3 1 11 2 1 54 4 138 2178 13 890 11 5442 228 33 10 1542 4 363 1864 86 28 2 9 1526 984 3 1662 1010 2 9 235 11 13 188 8 1 191 7 Mekanik ve Metal İşleri Düz Boya Makinesi Operatörü Yetiştirme Kursu Endüstriyel Kalıpçılık Endüstriyel Modelleme Fore-Kazık Makinesi Oparatörü Yetiştirme Kursu Frezecilik Gemi İnşa Isıl İşlemciliği Kaynakçılık Makine Ressamlığı Mimari ve Şehir Planlama Kalfa Çırak Aday Çırak Kalfa Çırak 2007-2008 3 762 28 31 3 642 19 51 835 30 18 4 1 66 26 6 2692 2040 Metal Doğramacılığı Metal Levha İşlemeciliği (Bakırcılık) Saat Tamirciliği Sac İşleri Taslama ve Alet Bilemeciliği Tesviyecilik Tornacılık Ahşap Doğrama ve Kaplamacılığı Betonarme Demirciliği Betonarme Kalıpçılığı ve Çatıcılık Boyacılık ve Yüzey Hazırlama Döşeme ve Duvar Kaplamacılığı Duvarcılık Harita ve Kadastro Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatcılığı Isıtma ve Sıhhı Tesisatçılık Maket Yapım Elemanı Mermercilik ve Süsleme Taşçılığı Mimari Yapı Teknik Ressamlığı PVC Doğrama ve İmalat ve Montajcılığı Restorasyon Sıvacılık Yapı Teknik Ressamlığı (Mimari) Yapı, İnşaat ve İnşaat Mühendisliği 2006-2007 Aday Çırak Kalfa Çırak Meslek Dalı Meslek Aday Çırak 2005-2006 28 7 2 241 6 33 31 23 644 22 351 48 11 2943 2793 217 1602 6 29 27 93 2838 141 1512 1056 647 18 7 58 739 27 304 37 8 2703 3196 258 1292 7 23 5 9 31 15 33 12 92 3340 2 117 5 2 134 1527 590 46 7 50 815 33 253 22 8 2756 4439 177 1251 8 3 1 48 4 10 2 12 103 56 44 32 59 31 3 29 17 39 31 39 53 1 42 53 63 19 49 23 6 26 19 4 22 1 6 953 360 1816 865 1 10 1965 1280 16 1126 333 13 1562 881 10 2 6 266 120 15 351 115 366 111 5 9 1124 269 5 125 1 1065 267 4 12 4 1378 315 1 5 11 1 1 14 Motorlu Araçlar, Gemiler Ve Uçaklar 392 311 1150 3439 158 207 39 118 132 1 3 12 28 382 383 1074 2364 381 202 797 2265 66 10208 33 2678 Kalfa 387 473 1098 3072 141 Çırak 36 2 Aday Çırak 149 Kalfa 176 Çırak 165 2007-2008 Aday Çırak Kalfa Dizel Motor. Yak. 3 Pomp. ve Enj. Ayar. İş Makinelerii Bakım 3 ve Onarımcılığı Motorlu Araçlar LPG Sistemleri Bakım ve Onarımcılığı Motosiklet Tamirciliği 3 Oto Döşemeciliği 2 Otomotiv Boyacılığı 7 Otomotiv Elektrikçiliği 30 Otomotiv ElektroMekanikerliği Otomotiv Gövdeciliği Otomotiv Mekanikerliği Otomotiv Motor Yenileştirmeciliği Ön Düzen Ayarcılığı ve Lastikçilik Tarım (Ziraat) Alet ve 4 Makineleri Bakım ve Onarımcılığı 2006-2007 Çırak Meslek Dalı Meslek Aday Çırak 2005-2006 156 111 281 38 54 39 2 3 8 12 447 287 1135 2158 376 224 746 2069 6415 32 5742 1126 2098 22 2773 2021 22 4569 5082 1 220 172 6 384 300 9 224 116 316 351 1 269 285 2 394 406 142 103 3 148 81 143 67 Döner Kepçeli Ekskavatörü Operatörü Yetiştirme Kursu 1 Fortklift Oparatörü Yetiştirme Kursu Galeri ve Tünel Açma Makinesi Operatörü Yetiştirme Kursu İş Makineleri Kullanım (Operatör Yetiştirme) Kursu İş Makineleri Tamirciliği Kursu Kule Vinç Operatörü Yetiştirme Kursu Oto Boyacılığı Kursu 1 7 3 12 1 3 Aile Ekonomisi Otel, Restoran ve Katering Aşçı Yardımcısı Aşçılık Barmenlik Kat Elemanlığı Kat Hizmetleri Mutfak Ön Büro Elemanlığı 1 26 2073 947 80 17 15 15 2601 1251 79 1 2 2646 34 164 97 11 85 39 1432 9 87 32 25 Tekstil, Giyim, Ayakkabı, Deri Toptan ve Perakende satış Aday Çırak Çırak Kalfa 463 10 1215 576 8 265 25 7 26 568 421 3 262 613 181 18707 10394 136 18891 121 16519 6255 90 18775 1 Kalfa Çanta ve Saraciye Çocuk Giyim Modelistliği Deri Giyim Dokumacılık Erkek Giyim Modelistliği Erkek Terziliği Iç Giyim Modelistliği İplikçilik Kadın Giyim Modelistliği Kadın Terziliği Kesimcilik Model Makinecilik Örmecilik Sayacılık Tekstil Terbiye Ayakkabi, Deri ve Yan Ürünleri Satis Elemanligi Elektirik ve Elektronik Malzemeleri Satis Elemanligi Giyim ve Giyim Aksesuarlari Satis Elemanligi Insaat Malzemeleri Satis Elemanligi Kantin İşletmeciligi Kirtasiye ve Kitap Satis Elemanligi Meyve ve Sebze Satis Elemanliği Mobilya ve Satis Elemanligi 972 Çırak Ayakkabı İmalatçılığı 14 Aday Çırak Saç Bakım ve Güzellik Hizmetleri Pastacılık, Tatlıcılık ve Şekerlemecilik Resepsiyon Servis Servis Elemanlığı Aletli Cilt Bakımı Kursu Aletli Vücut Bakımı Kursu Cilt Bakımı ve Güzellik Erkek Berberliği Kuaförlük Kalfa Otel, Restoran ve Katering 2007-2008 Çırak Meslek Dalı Meslek 2006-2007 Aday Çırak 2005-2006 12 1264 558 10 306 23 155 30 18 44 22 20 61 20 629 2 810 549 9694 6221 62 82 19543 20664 10200 7243 1 381 220 413 32 18 583 305 502 225 88 24 130 32 44 4 27 58 99 238 12 7 608 596 556 287 52 118 354 13 43 17 302 16 14 13 3161 352 4 1322 101 7 29 547 939 4 484 332 1 5 429 1394 33 473 134 20 1939 326 45 2352 296 2 204 20 411 19 35 10 603 33 9105 118 97 63 255 1 922 18 21 47 73 23 563 24 7906 199 66 2 40 32 44 38 2 64 55 19 409 173 62 27 1 57 36 421 219 5 452 253 75 42 3 88 54 4 1 255 239 10 140 1 1 39 69 39 62 30 42 38 35 20 51 37 45 173 36 16 75 28 47 13 16 118 43 149 40 55 28 4 1 4 1 1016 430 975 599 11 4 21 4 34 35 44 25 20 14 21 12 35 1450 85013 Genel Toplam 46357 132820 858 122706 54702 178266 1 Kalfa 60 Çırak Kalfa 109 Aday Çırak Çırak 11 Aday Çırak Kalfa Toptan ve Perakende satış Oto Yedek Parça Satis Elemanligi Saat. Elek. Alet ve Elektronik Araçlar Satis Elemanligi Sanayi Makinalari Satis Elemanligi Sarküteri Bakkal ve Gida Pazari Satis Elemanligi Su ve Deniz Ürünleri Satis Elemanligi Tarim Ürünleri Satis Elemanligi Tibbi Araçlar ve Malzemeler Satis Elemanligi 2007-2008 Çırak Meslek 2006-2007 Aday Çırak 2005-2006 129 61 69 50 1 24 1 770 574 18 2 37 34 20 14 809 130262 56856 187927 Tablo 1.3’te son üç eğitim öğretim yılında mesleki eğitim merkezlerinde alan ve dallarda öğrenci sayıları verilmiştir. 2005-2006 öğretim yılında toplam öğrenci sayısı 132.820 iken 2006-2007 öğretim yılında 178.266. 2007-2008 öğretim yılında 187.927 olmuştur. Aday çırak sayılarında yıllara göre azalma olmuş buna karşılık çırak ve kalfa sayılarında artış olmuştur. Çıraklık sisteminde alan derslerinde eğitim öğretime açılabilmesi için en az 12 öğrenci olması gerekir. Öğretim yılı başında 12 öğrenci var ise o alanda eğitim öğretime başlanır. Sene içinde eğer öğrenci ayrılır ve öğrenci sayısı 12 altına inse bile öğretime devam edilir. 12 öğrenciden az olan alanlarda genel kültür derslerini başka alanlarda birleştirilmiş sınıflarda devam ederler. Mesleki derslerini devam etmezler ama her dönem sonunda sınavlara girmeye hak kazanırlar. Sınavların sonunda başarılı olurlarsa bir üst sınıfa geçmiş olurlar. Tabloda görülen ve öğrenci sayıları 12 az olan alanlarda eğitim öğretim devam etmektedir. 17 Ülkemizde; 8 yıllık zorunlu temel eğitimini tamamladıktan sonra, gerçek iş ortamında fiilen çalışmak suretiyle meslek öğrenmek isteyen 15 yaş ve üzerindeki çocuklarımız teorik ve pratik mesleki eğitimlerinin bir programa göre yapılmasını sağlayarak, onları ülkenin ihtiyaç duyduğu becerili işgücü haline getirmek, çıraklık eğitiminin temel amacıdır. Çıraklık eğitimi ile ayrıca; • İş hayatında çalışma disiplinin sağlanması, • Çırak öğrencilerin sosyal güvenlik kapsamına alınması, • Ülke çapında mesleki standartların sağlanması, • İşyeri açmanın belli bir düzene bağlanması, • Meslek analizine dayalı olarak günümüzde geçerli mesleklerin belirlenmesi, • Yapılan işlerin kalite ve veriminin yükselmesi, • Eğitimde fırsat eşitliğinin yaygınlaştırılması, gibi amaçların gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Bu eğitimi tamamlayan vatandaşlarımız: • İyi bir vatandaştan beklenen davranışları kazanacak, • Çeşitli mesleklerdeki ortak iş ve işlemleri öğrenecek, • Çalışma disiplininin anlam ve önemini kavrayacak, • Ortak bir genel kültür edinecek, • Çalışma hayatına uyum sağlamaya yardımcı olacak tutum ve davranışları kazanacaklardır. (MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü) 18 1.4 Türkiye’de Çalışma Hayatı Sayısal Verileri 1.4.1 Türkiye Nüfus Grupları Tablo 1.4 Türkiye Genel Nüfus ve Cinsiyetlere Göre Nüfus Grubu f Genel nüfus 67 803 927 % %100 Erkek 34 346 735 % 50.65 Kadın 33 457 192 % 49.35 Ülkemizde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmış sonraki her 5 yılda tekrarlanmıştır. En son nüfus sayımı 2007 yılında adrese dayalı olarak yapılmıştır. Bu yöntem ile yerleşim yerlerinin nüfus grupları daha gerçekçi tespit edilmiştir. Yapılan adrese dayalı nüfus sayımına göre ülke nüfusumuz toplam 67.803.927 olup bu nüfusun (34.346.735) % 50.65’i erkek, (33.457.192) % 49,35’i kadındır. ( TUİK. 2007 Adrese dayalı nüfus sayımı istatistikleri) Tablo 1.5 Çıraklık Eğitim Çağındaki Nüfus Grubu f % 67 803 927 %100 15-24 yaş grubu 13 899 621 % 20.49 Erkek 7 117 932 % 51.20 Kadın 6 781 689 % 48.80 Genel nüfus Ülkemizde çıraklık eğitim yaşı 15–24 arasındadır. Genel nüfus içinde 15–24 yaş gurubu 13 899 624 olup genel nüfusun % 20.49’ dur. Çıraklık eğitim yaşı nüfusun 7 117 932 % 51,20 erkek, 6 781 689 % 48.80 kadındır. ( TUİK. 2007 Adrese dayalı nüfus sayımı istatistikleri). 19 Tablo 1.6 Türkiye’de İş Gücü Durumu f % 67 803 927 %100 15 ve daha yukarı yaştaki grub 49 672 000 % 73,25 İş gücü 22 804 000 % 44.61 İstihdam edilenler 20 162 000 % 88.41 İşsiz 2 642 000 % 11. 59 Genel nüfus Ülkemizde çalışma yaşı 15 ve daha yukarı yaşlardır. Genel nüfus içindeki 15 ve daha yukarı yaş 49 672 000 olup genel nüfusa oranı % 73.25 dir. Çalışma yaşı içindeki iş gücü nüfusumuz 22 804 000 olup bunun 15 yaş ve daha üzeri nüfusa oranı % 44.61 dir. İşgücü nüfusumuzun içinden istihdam edilenlerin sayısı 20 162 000 işgücü nüfusa oranı % 88.41 dir. İşgücü nüfusumuzun içinde işsiz olanların sayısı 2 642 000 işgücü nüfusa oranı %11.59 dur. TUİK 2008 Şubat verilerine göre ülkemizde çalışanların oranı % 88.41 işsizlik oranı % 11.59 dur ( TUİK. 2008 Şubat Adrese dayalı nüfus sayımı istatistikleri). Tablo 1.7 Türkiye’de Çalışanların Meslek Gurubu f % 67 803 927 %100 İstihdam edilenler 20 162 000 % 29.73 Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler 1 876 000 % 9.30 Profesyonel meslek mensuplar 1 264 000 % 6.26 Yardımcı profesyonel meslek mensupları 1 448 000 % 7.8 Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar 1 270 000 % 6.29 Hizmet ve satış elemanlar 2 476 000 %12.28 Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanlar Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 4 043 000 % 20 2 830 000 % 14 Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar 2 203 000 % 10.92 Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 2 750 000 % 13.77 Genel nüfus 20 Ülkemizde çalışan nüfus 20 162 000 genel nüfusumuza oranı % 29.73 dür. Çalışan nüfusumuzun meslek gruplarına göre dağılımlarında TUİK ISCO 88 meslek standartlarını esas almıştır. Buna göre çalışan meslek grupları Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler 1.876.000 kişi çalışan nüfusumuza oranı % 9.30, Profesyonel meslek mensupları1 264.000 kişi, çalışan nüfusumuza oranı % 6.26, Yardımcı profesyonel meslek mensupları 1.448.000 kişi çalışan nüfusumuza oranı % 7.8, Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar 1.270.000 kişi çalışan nüfusumuza oranı % 6.29, Hizmet ve satış elemanları 2.476.000 çalışan nüfusumuza oranı % 12,28, Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanlar 4.043.000 çalışan nüfusumuza oranı % 20, Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 2.830.000 çalışan nüfusumuza oranı % 14, Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar 2.203.000 kişi çalışan nüfusumuza oranı % 10.92 Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 2.750.000 çalışan nüfusumuza oranı % 13.77 dir. ( TUİK. 2008 Şubat Adrese dayalı nüfus sayımı istatistikleri). Tablo 1.8 Çıraklık Eğitim Yaşındaki Yaş Grubu (15-24) ve Meslek Gurubuna Göre İstihdam f % 15-24 İstihdam edilen nüfus 3 731 000 %100 Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler 78 000 % 2.1 Profesyonel meslek mensuplar 138 000 % 3.7 Yardımcı profesyonel meslek mensupları 220 000 % 5.9 Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar 302 000 % 8.1 Hizmet ve satış elemanlar 681 000 %18.3 Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanlar Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 657 000 % 17.6 701 000 % 18.8 Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar 370 000 % 9.9 Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 584 000 % 15.6 Ülkemizde Çıraklık eğitim yaşı 15–24 arası nüfus 3.731.000 dir. Bu nüfusun istihdam edildikleri meslek grupları ISCO 88 göre; Kanun yapıcılar, üst düzey yöneticiler ve müdürler 78.000 kişi % 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 2.1, Profesyonel meslek mensuplar 138.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 21 3.7, Yardımcı profesyonel meslek mensupları 220.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 5.9, Büro ve müşteri hizmetlerinde çalışan elemanlar 302.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 8.1, Hizmet ve satış elemanlar 681.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 18.3, Nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanlar 657.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 17.6, Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 701.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 18.8, Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar 370.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı %9.9, Nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 15.6’dır. ( TUİK. Adrese dayalı nüfus sayımı istatistikleri ) Tablo 1.9 Çıraklık Eğitim Yaşındaki Yaş Grubu (15-24) ve Ekonomik Faaliyete Göre İstihdam f % 15-24 İstihdam edilen nüfus 3 731 000 % 100 Tarım, ormancılık, avcılık ve balıkçılık 905 000 % 24.30 Madencilik ve taşocakçılığı 14 000 % 0.4 İmalat sanayii 981 000 % 26.30 9 000 % 0.25 İnşaat ve bayındırlık işleri 185 000 %5 Toptan ve perakende ticaret; motorlu taşıt, motosiklet, kişisel ve ev eşyalarının onarımı 753 000 % 20.20 Oteller ve lokantalar 204 000 % 5.5 Ulaştırma, haberleşme ve depolama 100 000 % 2.70 Mali aracı kuruluşların faaliyetleri 32 000 % 0.85 Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri 160 000 % 4.30 Kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik 41 000 % 1.1 Eğitim 82 000 % 2.2 Sağlık işleri ve sosyal hizmetler 79 000 % 2.1 Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri 186 000 % 4.8 Elektrik, gaz ve su 22 Ülkemizde çıraklık yaş grubu 15-24 arası çalışanların ekonomik faaliyetlere göre istihdamı; Tarım, ormancılık, avcılık ve balıkçılık 905 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 24.30, Madencilik ve taşocakçılığı 14 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 0.4 İmalat sanayi 981 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 26.30, Elektrik, gaz ve su 9 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 0.25 İnşaat ve bayındırlık işleri 185.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 5, Toptan ve perakende ticaret; motorlu taşıt, motosiklet, kişisel ve ev eşyalarının onarımı 753 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 20.20, Oteller ve lokantalar 204 000kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 5.5, Ulaştırma, haberleşme ve depolama 100 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 2.70, Mali aracı kuruluşların faaliyetleri 32 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 0.85, Gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri 160 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 4.30, Kamu yönetimi ve savunma, zorunlu sosyal güvenlik 41.000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 1.1, Eğitim 82 000 kişi % 2.2, Sağlık işleri ve sosyal hizmetler 79 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 2.1, Diğer sosyal, toplumsal ve kişisel hizmet faaliyetleri 186 000 kişi 15-24 yaş istihdam edilen nüfusa oranı % 4.8 dir. 1.5 2007 Yılı Kayıtlı İşsiz ve Açık İşler Tablo 1.10 2007 Yılı İşkur Genel Müdürlüğü Açık İş Ve İşçi Sayıları Açık İş sayısı 24 6 0 14 2 2 107 257 0 27 463 132 17 0 181 0 408 23 103 Meslek Ağaç Biçme Makinesi Operatörü (Hızarcı) Ağaç Tornacı Ağartma ve Pişirme Makinesi Operatörü (Kasar) Ahşap Doğramacı Ahşap İskeletçi Alçı Dekorasyoncu Alüminyum Doğramacı Argon Kaynakcısı (Tığ Kaynakçısı) Arıcılık Teknikeri Asansör Bakım ve Arıza Elemanı Aşçı Aşçı Yardımcısı Aşçıbaşı Avize İmalatçısı Ayakkabı İmalat İşçisi (Genel) Ayakkabı Tamircisi Bahçıvan (Genel) Baklavacı Barmen 23 Kayıtlı İşsiz 75 65 20 45 7 180 156 744 69 73 2124 435 422 23 975 41 1097 50 473 Bayan Kuaförü Meslek Bayan Terzisi Bilgisayar Bakım ve Onarımcısı Beton ve Betonarme Kalıpçısı Bilgisayar Teknolojisi ve Programlama Teknikeri Bilgisayar Yazılım Teknisyeni Bilgisayarlı Muhasebe Elemanı Biyomedikal Cihaz Teknikeri Cam Mamul İmalatçısı Camcı Çocuk Bakıcısı Çorap Örme Makinesi Operatörü Daktilograf Değirmen İşçisi (Hububat) Demirciler, Şahmerdancılar ve Pres Operatörleri Deri Aksesuarları Teknisyeni Deri Eşya İmalat İşçisi (Genel) Deri İşçisi Deri Konfeksiyon Teknikeri Diğer İnşaat Boyacıları Diğer Metal Döküm Kalıpçıları ve Maça Yapıcıları Diğer Metal Levha İşçileri Diğer Meyve Bahçesi, Üzüm Bağı ve İlgili Ağaç ve Fidanlık İşçileri Diğer Mobilya İşçileri Diğer Muhasebeciler Diğer Muhasipler Diğer Mücevherciler ve Kıymetli Metal İşçileri Diğer Müzik Aletleri İmalat İşçileri ve Akortçuları Diğer Ses Cihazları Operatörleri Diğer Sıhhi Tesisat İşçileri ve Boru Tesisatçıları Diğer Sıvacılar Diğer Sigortacılar Diğer Süthane/Mandıra İşçileri Diğer, Kağıt ve Karton Eşya İmalat İşçileri Diş Protezcisi Diyaliz Teknikeri Dizel Motorları Yakıt Pompası ve Enjektör Ayarcısı Dizgi Teknisyeni Doğalgaz Isıtma ve Sıhhi Tesisat Teknikeri Doğalgaz Tesisat Teknisyeni Dokuma Makineleri Bakım-Onarımcısı Dokuma Teknisyeni Döküm Modelci Döküm Teknikeri Dökümcü (Metal) Döner Kepçeli Ekskavatör Operatörü Dönerci Döşeme ve Duvar Kaplamacısı Döşemecilik Teknisyeni Duvarcı Düz Mikalı Cam İmal İşçisi 24 23 Açık İş sayısı 23 11 9 25 8 52 5 24 28 26 54 1 9 5 0 289 78 1 3 1 15 0 174 8 0 0 0 3 25 1 0 6 3 0 0 1 0 4 22 0 6 6 2 151 0 3 29 0 12 0 197 Kayıtlı İşsiz 560 447 49 1024 224 2090 85 111 105 539 215 115 25 11 2 467 940 42 99 21 80 3 320 282 12 2 1 7 72 1 61 4 12 17 6 26 5 134 93 147 119 129 47 413 22 197 269 3 132 3 Ebe Meslek Eczacı Kalfası Eksantrik Pres Tezgahı Operatörü Ekskavatör Operatörü El Nakışçısı Elektrik Ark Kaynakçısı (Makine ile) Elektrik Tesis İşletme Bakım Teknisyeni Elektrikçi (Genel) Elektro Füzyon Kaynakçısı Elektromekanik Taşıyıcılar Teknisyeni Elektronik Teknikeri Emlakçı Endüstriyel Kalıpçı Endüstriyel Otomasyon Teknisyeni Erkek Giysi Tasarım Teknisyeni Erkek Kuaförü Erkek Terzisi Et Endüstrisi Teknikeri Et ve Et Ürünleri İşlemecisi Ev Tekstil Konfeksiyon Teknisyeni Fermuar İmal İşçisi Fidan Yetiştirme Teknikeri Fore Kazık Makinesi Operatörü Forklift Operatörü Fotoğrafçı Freze Tezgahı Ayarcı-Operatörü (Ağaç) Freze Tezgahı Ayarcı-Operatörü (Metal İşçiliği) Freze Tezgahı Operatörü (Metal İşçiliği) Garson (Servis Elemanı) Gaz Altı Kaynakçısı Gözlükçü Grafiker Greyder Operatörü Gümüş Kaynakçısı (Elle) Gümüş Kaynakçısı (Makine ile) Güzellik Uzmanı Haberci Haberleşme Cihazları (Tesisat) Bakım ve Onarımcısı Haberleşme Tesisatı Bakım ve Onarımcısı Halı Dokuyucu (El Tezgahı) Halı Dokuyucu (Otomatik Tezgah) Halı Kenarı Örme Makinesi İşçisi Halı Saçak Makinesi İşçisi Halı ve Kilim Teknikeri Halıcılık ve Desinatörlüğü Teknikeri Hamburgerci Harita Kadastro Teknikeri Harmancı (Çay) (Elle) Hasta ve Yaşlı Bakım Elemanı Hayvan Yetiştirme İşçisi (Genel) Hazır Giyim Kalıpçısı 25 90 Açık İş sayısı 0 199 40 10 671 1 1293 0 0 81 0 0 3 0 14 34 3 0 0 4 0 0 293 2 0 10 160 1223 1012 0 39 33 0 0 1 0 5 0 6 75 0 4 0 3 0 18 0 6 62 4 138 Kayıtlı İşsiz 406 462 405 61 2001 4 3778 6 12 581 23 413 31 1 243 208 36 23 36 22 10 4 1405 121 3 32 411 2950 1310 28 409 86 11 3 125 10 16 22 107 356 21 17 24 109 4 219 1 26 89 140 Hazır Giyim Teknikeri Meslek Honlama Tezgâhı Operatörü (Metal İşçiliği) Isıcam İmal İşçisi Isıl İşlemci Isıtma ve Havalandırma Cihazı Operatörü Izgara Köftecisi İklimlendirme - Soğutma Teknikeri İlaç Satış Mümessili İlan ve Reklam İşleri Sorumlusu İnşaat Elemanları Kalıpçısı (Elle) İpekli Dokuma Tezgâhı İşçisi (El Tezgâhı) İplik ve Örgü Yünü Kurutucu (Fırında) İplik ve Örgü Yünü Kurutucu (Makinede) İplik ve Örgü Yünü Yıkama İşçisi İplikçi (Ring/Vater/Vargel) İplik-Elyaf Boyama Makinesi Operatörü İş Makineleri Operatörü İş Makineleri Tamircisi Jakar Tezgahı Dokuyucusu Kadın Giysi Tasarımı Teknisyeni Kağıt İmal İşçisi (Elle) Kağıt İmal Makinesi Operatörü Kahya (Özel Hizmet) Kalıpçı Kalorifer Ateşçisi Kameraman Kamyon ve Kamyonet Şoförü (Şehir içi) Karton ve Mukavva Kutu Kesme ve Katlama Presi Operatörü Kasap Kasiyer Kaynak Teknikeri Kaynakçı (Oksijen ve Elektrik) Kazan Yapıcısı Kebapçı Komi Konfeksiyon Kontrolörü Konfeksiyon Makineleri Bakım ve Onarım Teknisyeni Kule Operatörü (Petrol) Kum Püskürtücü (Cam) Kumaş Boyacısı Kumaş Dokuyucu (El Tezgahı) Kumaş Katlayıcı Kumaş Kesme Makinesi İşçisi Kuru Temizlemeci Kurye Kuyumcu (Altın ve Gümüş İşleme) Lastik Ayakkabı İmal İşçisi Makine Nakışçısı Makine Resim Konstrüksiyon Teknikeri Makineci (Dikiş) Manikürcü 26 1 Açık İş sayısı 0 0 2 9 2 11 19 0 9 6 7 0 0 251 9 80 2 8 2 2 11 0 41 45 8 493 5 133 312 8 1230 0 7 214 20 2 20 10 94 54 5 24 0 102 47 3 41 17 746 12 49 Kayıtlı İşsiz 2 13 10 16 19 180 291 25 183 18 6 18 15 2104 147 891 49 79 13 24 25 2 402 156 40 5934 26 473 799 68 733 7 115 119 154 25 210 0 766 177 48 216 25 175 320 2 174 148 1668 7 Mantar Teknikeri 8 Açık İş sayısı 412 4 154 4 5 36 0 0 3 1 4 0 52 274 1170 0 122 9 174 4 1 9 0 18 921 39 1 34 3 19 197 0 222 0 8 28 67 0 33 0 158 0 1 546 0 6 226 0 11 0 Meslek Marangoz (Genel) Masör Matbaa İşçisi (Genel) Matbaa Teknikeri Matkap Tezgahı Operatörü (Metal İşçiliği) Mermerci ve Süsleme Taşçısı Merserize İplik Makinesi İşçisi Merserize Kumaş Makinesi İşçisi Metal Bükme Tezgâhı Operatörü Metal Bükücü (Tornada) Metal Çatı İşçisi Metal Testere Tezgahı Operatörü Mobilya Cilacısı (Püskürtme ile) (Ağaç) Mobilya Döşemecisi Mobilya İmalatçısı Mobilya Üst Yüzey İşlemcisi Mobilya ve Dekorasyon Teknisyeni Moda Tasarımcısı Motor Teknisyeni Motor Yenileştirmeci Motosiklet Tamircisi Muhabir Muhasebe Görevlisi (Otel) Muhasebe Meslek Elemanı Muhasebeci Muhasebeci (Genel) (Defter Tutan) Muhasip (Genel) Nakışçı Ofset Baskıcı Oksi-Gaz Kaynakçısı Oto Bakım-Onarımcısı Oto Boya Karoseri Doğrultma Teknikeri Oto Boyacı Oto Camcısı Oto Döşemecisi Oto Elektrikçi Oto Kaportacı Oto Kilidi İmal İşçisi Otomatik Tezgah İplikçisi Otomatik Zincir Kaynak Makinesi İşçisi Overlok Makinesi Operatörü Oyma İşçisi (Ağaç) Ön Büro Şefi Ön Muhasebeci Örgü Kontrolörü Örgü Makinesi İşçisi (El Tezgahı) Örgü Makinesi Operatörü Örgü Tezgahı Ayarcısı Örgücü (Elle) Örme Teknikeri 27 6 Kayıtlı İşsiz 596 35 674 39 20 70 11 17 10 30 13 1 127 498 1516 7 858 46 2013 71 22 114 48 205 10013 871 16 271 52 99 407 1 389 16 58 324 259 2 25 2 246 3 49 10206 5 15 207 5 13 10 Örme Teknisyeni Meslek Örtülü Elektrot Ark Kaynakçısı Peyzaj Uygulama ve Süs Bitkileri Teknikeri Pideci Pik Dökümcüsü (Makine İle) Pizzacı Plastik Doğrama Montaj Elemanı Plastik Doğramacı Plastik Enjeksiyon Kalıplama Makinesi Operatörü Punta Kaynak Makinesi İşçisi Reklâm Tabelacısı Reklâm Yazarı Remayözcü Renk Ayrımcı Resepsiyoncu (Genel) Revolver Torna Tezgahı Ayarcı?Operatörü (Metal İşçiliği) Saat Satış Elemanı Sac İşçisi Satış Elemanı Satış Elemanı (Parfümeri) Satış Reklâmcısı/Demonstratör Seramik Boyacısı (Daldırmayla) Seramik Dekoratörü Seramik Öğretmeni (Orta Öğretim) Seramik Süsleyici (Elle) Seramik Süsleyici (Püskürtmeyle) Seramik Teknikeri Seramik Teknisyeni Seramik ve Cam Teknolojisti Ses Kayıt Cihazları Operatörü Ses Yayın Cihazları Operatörü Sıcak Mutfak Aşçısı Sıhhi Tesisatçı Sıvacı Sigorta Eksperi Silici Tekstil Soğuk Demirci Soğuk Mutfak Aşçısı Steno Daktilograf (Genel) Stilist Su ve Deniz Ürünleri Satış Elemanı Süt ve Süt Ürünleri İşlemecisi Şahmerdan Operatörü Şerit Testere Tezgâhı Operatörü (Bıçkı Fabrikası) Takı Tasarımcı Takım Bileyicisi (Metal İşleme Tezgahları) Tamirci Makinist (Ağaç işleyen Makineler) Tamirci Makinist (Buhar Kazanları) Tamirci Makinist (Dizel motor) (Motorlu Araçlar Hariç) Tamirci Makinist (Maden Ocağı Makineleri) Tamirci Makinist (Metal İşleyen Tezgah Takımları) 28 0 Açık İş sayısı 36 1 10 10 22 42 111 145 44 12 0 13 1 84 31 4 9 1575 0 2 0 0 0 10 0 10 6 7 0 0 89 209 7 0 0 93 22 0 4 0 8 0 0 0 0 0 2 16 0 0 19 Kayıtlı İşsiz 111 4 124 14 42 67 110 411 64 28 9 35 8 400 18 21 47 5829 19 26 3 62 7 16 2 79 27 21 3 7 706 911 139 20 11 222 101 2 53 1 9 1 4 23 3 1 11 266 4 6 Tamirci Makinist (Türbin) (Uçak ve Gemi Türbinleri Hariç) Meslek Tamirci Makinist (Yüksek Fırın, Çelikhane, Haddehane ve Yardımcı Tesisler) Tamirci-Makinist (Deniz Motorları) Tamirci-Makinist (Fabrika Bakımı) Tamirci-Makinist (Matbaa Makineleri) Tamirci-Makinist (Pedallı Araçlar) Tamirci-Makinist (Pistonlu Buhar Makineleri) Tamirci-Makinist (Vagon) Tanker Yükleme İşçisi (Gemi) Tapu Kadastro Teknikeri Tarak İşçisi Tarak Makinesi Operatörü Tarım Alet ve Makineleri Bakım-Onarımcısı Taşlama ve Alet Bilemecisi Tekne Ustası (Polyester) Tekstil Tasarım Teknisyeni Tesviyeci Tıbbi Araçlar Satış Elemanı Tipo Baskıcı Torna Tezgahı Ayarcı Operatörü (Metal İşçiliği) Torna Tezgâhı Ayarcı-Operatörü (Ağaç) Tornacı (Torna Tezgâhı Operatörü) Tozaltı Kaynak Operatörü Triko Makineleri Operatörü Ütücü Vinç Operatörü Yapı Teknisyeni Yorgancı (elle) Yufkacı Genel Toplam 0 Açık İş sayısı 4 Kayıtlı İşsiz 112 0 51 3 0 0 0 1 0 13 1 7 18 5 2 625 3 4 13 0 936 16 19 392 38 5 0 28 210974 1 20 167 5 2 1 1 1 2 93 65 15 24 8 106 2477 35 3 93 2 1076 2 148 987 161 88 1 51 696538 Türkiye İş Kurumu 4904 sayılı Kanun ile kurulmuş 05.07.2003 tarihli ve 25159 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Türkiye İş Kurumunun görevleri: a) Ulusal istihdam politikasının oluşturulmasına ve istihdamın korunmasına, geliştirilmesine ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak, işsizlik sigortası işlemlerini yürütmek. b) İşgücü piyasası verilerini, yerel ve ulusal bazda derlemek, analiz etmek, yorumlamak ve yayınlamak, İşgücü Piyasası Bilgi Danışma Kurulunu oluşturmak ve Kurul çalışmalarını koordine etmek, işgücü arz ve talebinin belirlenmesine yönelik işgücü ihtiyaç analizlerini yapmak, yaptırmak. 29 c) İş ve meslek analizleri yapmak, yaptırmak, iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri vermek, verdirmek, işgücünün istihdam edilebilirliğini artırmaya yönelik işgücü yetiştirme, mesleki eğitim ve işgücü uyum programları geliştirmek ve uygulamak, istihdamdaki işgücüne eğitim seminerleri düzenlemek. d) İşçi isteme ve iş aramanın düzene bağlanmasına ilişkin çalışmalar yapmak, işgücünün yurt içinde ve yurt dışında uygun oldukları işlere yerleştirilmelerine ve çeşitli işler için uygun işgücü bulunmasına ve yurt dışı hizmet akitlerinin yapılmasına aracılık etmek, istihdamında güçlük çekilen işgücü ile işyerlerinin yasal olarak çalıştırmak zorunda oldukları işgücünün istihdamlarına katkıda bulunmak, özel istihdam bürolarına ilişkin Kuruma verilen görevleri yerine getirmek, işverenlerin yurt dışında kendi iş ve faaliyetlerinde çalıştıracağı işçileri temin etmesi ile tarım işlerinde ücretli iş ve işçi bulma aracılığına izin verilmesi ve kaldırılmasına ilişkin işlemleri yapmak. e) Gerektiğinde Kurum faaliyet alanı ile ilgili ihalelere katılmak suretiyle, yurt içinde veya uluslararası düzeyde kurum ve kuruluşlara eğitim ve danışmanlık hizmeti vermek. f) Avrupa Birliği ve uluslararası kuruluşların işgücü, istihdam ve çalışma hayatına ilişkin olarak aldıkları kararları izlemek, Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'nin taraf olduğu Kurumun görev alanına giren ikili ve çok taraflı anlaşma, sözleşme ve tavsiye kararlarını uygulamak. Tablo 2007 yılı bütün Türkiye’den Türkiye İş Kurumuna yapılan mesleklere göre iş ve iş yeri sayıları verilmiştir. Açık iş sayısı: Bütün Türkiye’ de işçi arayan işveren ve iş yerlerin sayısını, Kayıtlı işsiz sayısı iş arayan işçi sayılarını belirtir. Tablo da bütün meslekler alınmamış Mesleki eğitim merkezlerinde alan, dal, sertifika, kısa süreli kurslarla eğitim verilen meslekler alınmıştır. 30 Tablo 1.11 2007 Yılı Kasım Ayı İtibariyle İşyeri, Zorunlu Sigortalı Sayıları Ve Prime Esas Ortalama Günlük Kazançların Faaliyet Gruplarına Göre Dağılımı Kod No 01 02 04 11 12 13 14 19 20 21 22 23 Faaliyet Grupları Tarım Ve Hayvancılık Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Ormancılık Ve Tomrukçuluk Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Balıkçılık Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Kömür Madenciliği Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Kömürden Gayri Madenler Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Ham Petrol Ve Tabi Gaz Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Taş, Kil Ve Kum Ocakları Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Diğer Madenlerin İstihracı Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Gıda Maddeleri Sanayi Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total İçki Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Tütün Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Dokuma Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total 31 İşyeri Sayısı Zorunlu Sigortalı Sayısı 7.435 534 7.969 593 721 1.314 599 27 626 397 76 473 478 152 630 48 13 61 2.604 512 3.116 411 115 526 31.851 482 32.333 448 5 453 100 21 121 12.982 192 13.174 49.280 6.743 56.023 15.119 10.253 25.372 4.747 147 4.894 34.806 9.636 44.442 12.121 3.751 15.872 2.436 659 3.095 32.767 6.667 39.434 7.760 3.601 11.361 287.732 10.526 298.258 9.927 125 10.052 14.104 1.337 15.441 374.394 3.854 378.248 Kod No 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 Faaliyet Grupları Giy. Ve Haz. Dok. Eşya Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Ağaç Ve Mantar Mamülleri Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Mobilya Ve Tesisat İmalatı Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Kâğıt Ve Kâğıt Eşya İmalatı Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Matbaacılık Ve Neş. Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Deri Ve Deriden Eşya Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Kauçuk Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Ecza Ve Kimyevi Mad.Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Petrol Ve Kömür Müş. Sanayii Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Taş, Toprak, Kil, Kum Vs. İma. Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Metal.Mütea.Esas Endüs. Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Metalden Eş. İm. (Makina Hariç) 35 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Makina İm. Ve Tamiratı 36 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total 32 İşyeri Sayısı 32.417 170 32.587 11.145 150 11.295 15.829 30 15.859 1.755 11 1.766 8.977 15 8.992 1.921 5 1.926 1.861 8 1.869 3.904 105 4.009 362 3 365 10.504 288 10.792 Zorunlu Sigortalı Sayısı 433.313 2.674 435.987 56.821 1.082 57.903 105.596 189 105.785 33.817 305 34.122 70.710 74 70.784 21.278 149 21.427 31.326 200 31.526 81.773 621 82.394 8.269 59 8.328 172.481 5.436 177.917 2.385 46 2.431 26.770 501 27.271 23.015 343 23.358 85.730 2.439 88.169 298.560 9.440 308.000 227.008 6.218 233.226 Kod No 37 Faaliyet Grupları Elekt. Mak. Cihaz Malz. İma. İşyeri Sayısı 9.544 148 9.692 23.562 176 23.738 14.831 84 14.915 32.485 121.685 154.170 44.473 1.495 45.968 3.036 859 3.895 267.526 826 268.352 7.786 29 7.815 7.651 7 7.658 3.959 17 3.976 84.639 5.061 89.700 3.440 41 3.481 1.137 87 1.224 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Münakale Cihazları 38 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Diğer Muh. Eşya İmalatı 39 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total İnşaat 40 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Elekt. H.Gazı Ve Buh. Isıt. 51 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Su Ve Sıhhi Tesisler 52 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Toptan Ve Perakende Tic. 61 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Bankalar Ve Mali Müess. 62 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Sigortalar 63 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Gayrimenkul İşleri 64 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Nakliyat 71 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Ardiye Ve Antrepolar 72 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Muhabere Hizmetleri 73 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total 33 Zorunlu Sigortalı Sayısı 115.089 3.316 118.405 296.802 4.987 301.789 130.923 846 131.769 302.179 997.854 1.300.033 88.316 17.323 105.639 68.304 18.919 87.223 1.126.988 2.723 1.129.711 79.564 103 79.667 36.531 20 36.551 12.538 71 12.609 490.693 83.544 574.237 46.848 444 47.292 8.309 2.874 11.183 Kod No 81 Faaliyet Grupları Devlet Hizmetleri İşyeri Sayısı 7.198 5.099 12.297 45.788 5.480 51.268 92.564 2.093 94.657 Zorunlu Sigortalı Sayısı 58.085 73.189 131.274 454.072 75.373 529.445 572.257 46.275 618.532 8.282 279 8.561 93.460 13.381 106.841 54.536 3.414 57.950 507.049 230.718 737.767 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal 950.152 161.372 6.920.958 1.648.178 Toplam-Total 1.111.524 8.569.136 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Amme Hizmetleri 82 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Hukuk, Tic.Ve Teknik Hiz. 83 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Eğlence Hizmetleri 84 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Şahsi Hizmetler 85 Daimi-Permanent Mevsimlik-Seasonal Toplam-Total Genel Toplam Tablo’da Sosyal Sigortalar Kurumu Aralık 2007 ayına ait kayıtlı işyeri ve çalışanlar ile ilgili bilgiler verilmiştir. Aralık 2007 ayında kayıtlı işyeri sayısı 1 111 524 bunun 950 152 bini daimi 161 372 bini geçici işyerleridir. Bu işyerlerinde çalışan sayısı 8 569 136, bunun 6 920 958’si daimi 1 648 178’si geçici işçidir. Çalışan sayısının çok olduğu sektörler Gıda maddeleri sanayi 298.258 kişi, Dokuma sanayii 378.248 kişi, Giyim ve hazır dokuma eşya sanayi 435.987kişi, Mobilya ve tesisat imalatı 105.785 kişi, Taş, toprak, kil, kum vs. İmalatı 177.917 kişi, Metalden eşya imalatı (makine hariç) 308.000 kişi, Makine imalatı ve tamiratı 233.226 kişi, Elektrik makineleri cihaz malzeme imalatı 118.405 kişi, Münakale cihazları 301.789 kişi Diğer muhtelif eşya imalatı 131.769 kişi, İnşaat 1.300.033 kişi, Elektrik hava gazı ve buharlı ısıtma 105.639 kişi, Toptan ve perakende ticaret 1.129.711 kişi, Nakliyat 574.237 kişi, Hukuk, ticaret ve teknik hizmetler 618.532 kişi dir. Bilim ve teknolojinin hızlı değişimi mal ve hizmet üretiminde kullanılan makinelerin de hızlı gelişmesine bağlıdır. Değişen ve gelişen imalat ve hizmet sektörünün en önemli unsuru yetişmiş insan gücüdür. Onun için bilim, teknoloji ve sanayi politikaları ile eğitim politikaları birbiri ile paralel olmalıdır. Anneler ve babalar, 34 mesleki ve teknik eğitimi ikinci sınıf eğitim olarak görme şeklindeki, "bu çocuk okumaz sanata verelim" anlayışını terk etmelidirler. Nitelikli öğrenciler mesleki ve teknik okullara seçilerek alınmalı özenle yetiştirilmelidirler. Eğitim kurumlarının en önemli görevleri verecekleri uygulamalı ve kaliteli eğitimle imalat sanayi ve hizmet sektörünün ihtiyacı olan yeterli sayıda ve kalitede insan gücü yetiştirmektir. Mesleki eğitim bir kişinin hayatının başlangıç ve bitiş noktası arasında bir çizgidir. İlköğretimi bitiren 15 yaşındaki gençlerimiz hayatlarının baharında iş hayatına başlarlar. Ülkemizde mesleki eğitim halkımız tarafından sadece bir meslek eğitimi değil aynı zamanda çocuğun ruh ve ahlak eğitimi olarak görülmektedir. Çocuğun sadece mesleğinin bilgi ve becerilerini iyi öğrenmesi yeterli değildir. Toplum hayatında iyi bir insan, iyi bir vatandaş, aile hayatında iyi bir evlat, iyi bir kardeş, iyi bir eş olması da önemlidir. Günümüzde mal ve hizmetlerin rekabetini yanında yetişmiş insan gücünün de rekabeti vardır. Türkiye’nin küresel ekonomi içerisinde rekabet edebilmesi için, dünya standartlarına uygun nitelikli insan gücüne sahip olması zorunludur. Artık işletmeler, sadece verilen işleri yapan, kas gücü ile çalışan değil, yaratıcı, değişime kolayca uyum sağlayabilen, sorunları en kısa zamanda çözebilen, öneriler getirebilen ve öğrenmeyi yaşamının bir parçası haline getirebilmiş işgücü istihdam etme eğilimindedirler. Ülkemiz 50 yıldır Avrupa Birliğine girme mücadelesi vermektedir. Her alanda olduğu gibi eğitim alanında da gerekli reform ve uyum çalışmaları devam etmektedir. Avrupa Birliğinde eğitim ve özellikle mesleki ve teknik eğitim büyük önem taşımaktadır. Avrupa Birliği genç nüfusa yönelik oluşturduğu programlarla hayata atılmaya hazırlık evresinden iş hayatına kadar olan süreçte yapması gereken çalışmaları finanse ederek, onların üretime katkıda bulunmalarını sağlamaktadır. Hükümetimiz ile Avrupa Birliği arasında imzalanarak, 30 Eylül 2002 tarihinde çalışmalarına başlamıştır. Türkiye’de Meslekî Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP), eğitim sistemimizin çağdaş bir yapıya kavuşması açısından oldukça önemli bir çalışmadır. Avrupa Birliği Türkiye’de Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi amacıyla 58,190 Milyon EURO bütçeli bunun 51 milyon EURO AB’den hibe, 7.190 milyon EURO Türkiye’nin katkısı ile proje başlamış ve bu proje tamamlanmıştır. Bu proje ISCED 97 meslek standartlarına esas 35 almış 250 dalda eğitim programları hazırlanmış orta öğretimde meslek liselerinde uygulamaya başlanmıştır. Proje kapsamında meslekî ve teknik eğitim her yönüyle ele alınmakta, eğitim sistemi, öğretim programları, öğretim materyalleri, eğitim kurumları ve uygulamalara yönelik olarak çok çeşitli çalışmalar yürütülmektedir. Tablo 1.12 MEGEP Projesinde Bu Güne Kadar Hazırlanan Alan Ve Dallar Alan Dal 1. Ahşap teknolojisi 2. Ayakkabı ve saraciye teknolojisi 3. Bahçecilik 4. Bilişim teknolojileri 5. Biyomedikal cihaz teknolojileri 6. Büro yönetimi ve sekreterlik 7. Çocuk gelişimi ve eğitimi 8. Deniz araçları yapımı Mobilya imalatı Mobilya döşeme imalatı Ahşap üst yüzey işlemleri Ahşap süsleme Ahşap tekne imalatı Ahşap iskelet imalatı Ahşap doğrama imalatı Ayakkabı modelistliği Ayakkabı üretimi Saraciye modelistliği Saraciye üretimi Dış mekân bitkileri İç mekân bitkileri Kesme çiçek Sebze yetiştirme Meyve yetiştirme Peyzaj Çiçek düzenleme Ağ işletmenliği Veri tabanı programcılığı Web programcılığı Bilgisayar teknik servis Tıbbi görüntüleme sistemleri Tıbbi laboratuar ve hasta dışı uygulama cihazları Yaşam destek ve tedavi cihazları Fizyolojik sinyal izleme teşhis ve kayıt cihazları Yönetici sekreterliği Tıp sekreterliği Hukuk sekreterliği Ticaret sekreterliği Erken çocukluk eğitimi Özel eğitim Çelik gemi inşaa Deniz araçları ressamlığı Deniz araçları tesisat donatım 36 Alan 9. Denizcilik 10. Eğlence hizmetleri 11. El sanatları teknolojisi 12. Elektrik-elektronik teknolojisi 13. Endüstriyel otomasyon teknolojileri 14. Grafik ve fotoğraf 15. Gazetecilik 16. Gıda teknolojisi 17. Giyim üretim teknolojisi Dal Gemi yönetimi Makine zabitliği Gemi elektroniği ve haberleşme Gemi otomasyonu Yat kaptanlığı Balıkçı gemisi kaptanlığı Su ürünleri üretimi Animatörlük Çocuk animatörlüğü El ve makina nakışı Sanayi nakışı el dokuma Bobinaj Büro makineleri teknik servisi Elektrik tesisatları ve pano montörlüğü Elektrikli ev aletleri teknik servisi Elektromekanik taşıyıcılar bakım onarım Endüstriyel bakım onarım Görüntü ve ses sistemleri Güvenlik sistemleri Haberleşme sistemleri Otomasyon sistemleri Yüksek gerilim sistemleri Endüstriyel kontrol Mekatronik Fotoğraf baskı Fotoğraf çekim Grafik Yazılı basın muhabirliği Tv muhabirliği Foto muhabirliği Sayfa sekreterliği Gıda kontrolü Süt işleme Hububat işleme Sebze-meyve işleme Zeytin işleme Çay üretimi ve işleme Kadın giyim modelistliği Erkek giyim modelistliği Çocuk giyim modelistliği İç giyim modelistliği Hazır giyim model makineciliği Deri giyim Kadın terziliği Erkek terziliği Kesim 37 Alan 18. Güzellik ve saç bakım hizmetleri 19. Halkla ilişkiler ve organizasyon hizmetleri 20. Hasta ve yaşlı hizmetleri 21. İnşaat teknolojisi 22. Kimya teknolojisi 23. Konaklama ve seyahat hizmetleri 24. Kuyumculuk teknolojisi 25. Makine teknolojileri Dal Saç bakımı Güzellik hizmetleri Vücut bakımı ve masaj Halkla ilişkiler Müşteri temsilciliği Kamuoyu araştırmacılığı Organizasyon sorumlusu Fuar organizasyonu Yaşlı bakımı Hasta bakımı Engelli bakımı Harita ve kadastroculuk Mimari yapı teknik ressamlığı Statik yapı teknik ressamlığı Çelik yapı teknik ressamlığı İç mekan teknik ressamlığı Yapı laboratuarı Pvc doğrama imalat ve montajcılığı Ahşap doğrama ve kaplamacılık Betonarme demir, kalıp ve çatıcılık Yapı yüzey kaplamacılığı Yapı dekorasyonculuğu Yapı yalıtımcılığı Duvarcılık Restorasyon Kimya Boya üretimi Lastik üretimi Petrol-rafineri Petrol-petrokimya Deri işleme Proses Ön büro Kat hizmetleri Operasyon Rezervasyon Takı imalatçılığı Bilgisayar destekli endüstriyel modelleme Bilgisayar destekli makine ressamlığı Bilgisayarlı makine imalatçılığı Makine bakım ve onarımcılığı Endüstriyel kalıp Mermercilik 38 Alan 26. Matbaa 27. Metal teknolojisi 28. Metalürji 29. Motorlu araçlar teknolojisi alanı 30. Muhasebe ve finansman 31. Müzik aletleri yapımı 32. Pazarlama ve perakende Dal Baskı öncesi Ofset baskı Serigrafi ve tampon baskı Baskı sonrası Tifdruk baskı Flekso baskı Kaynakçılık Isıl işlemciliği Çelik konstrüksiyonculuk (yapılandırmacılık) Metal doğramacılık Döküm İzabe Otomotiv elektromekaniker Otomotiv boya Otomotiv gövde İş makineleri Tarım makineleri Bilgisayarlı muhasebe Dış ticaret ofis hizmetleri Finans ve borsa hizmetleri Mızraplı halk müziği enstrümanları yapımı Mızraplı sanat müziği enstrümanları yapımı Mızraplı batı müziği enstrümanları yapımı Yaylı enstrüman yapımı Satış elemanlığı Sigortacılık 33. Plastik teknolojisi Emlak komisyonculuğu Plastik işleme Plastik kalıp Grafik animasyon 34. Radyo televizyon Kameramanlık Radyo televizyon programcılığı Teknik yapım yayın Raylı sistemler makine 35. Raylı sistemler teknolojisi Raylı sistemler elektrik elektronik Raylı sistemler inşaat Raylı sistemler işletme İç mekân dekorasyon 36. Sanat ve tasarım Plastik sanatlar Dekoratif sanatlar 39 Alan 37. Seramik ve cam teknolojisi alanı Dal Çinicilik Sır üstü Dekorlama Alçı model kalıp Tornada form şekillendirme Serbest seramik şekillendirme Cam şekillendirme Tezyinat İndirme Vitray 38. Tekstil teknolojisi 39. Tesisat teknolojisi ve iklimlendirme 40. Uçak bakım Isıtma ve doğalgaz iç tesisatı Isıtma ve sıhhi tesisat Isıtma ve gaz yakıcı cihazlar (servis) Soğutma sistemleri Klima sistemleri Merkezi iklimlendirme sistemleri Uçak gövde motor Uçak elektroniği 41. Ulaştırma hizmetleri Lojistik 42. Yiyecek içecek hizmetleri Aşçılık Pastacılık Servis elemanı (garson) Host/hosteslik Barmen Tablo’da belirtilen alan ve dallar MEGEP projesi içinde program geliştirme, eğitim standartları, ders dokümanları yazımı işlemleri bitmiş ve uygulamaya başlamıştır. Genç ve dinamik bir nüfusa sahip olan Türkiye’nin bu önemli kaynağını kalkınmasının itici gücü haline getirmede ciddi sıkıntıları mevcuttur. Mesleki ve teknik öğretimde işgücü piyasasının taleplerine uygun nitelik ve nicelikte eleman yetiştirilmesinde arzu edilen ve beklenen hedeflere ulaşılamamıştır. Mesleki ve teknik öğretim okul ve kurumlarında yapılan eğitim sonucu verilen belgelerin çağın gerekleri ve iş hayatının ihtiyaçlarıyla uyumlu ve tatmin edici bulunmaması, çözülmesi gereken sorunların başında gelmektedir. Çözüm için ileri sürülen öneriler genelde, eğitime daha fazla kaynak aktarılması ekseninde toplanmaktadır. Mesleki eğitime daha fazla kaynak aktarılması sorunun çözümüne doğrudan değil, dolaylı olarak katkıda bulunabilecek bir etkendir. Sistemin henüz oluşturulmamış, işlemeyen temel iki parçası mevcuttur. 40 Bunlardan birisi mesleki danışmanlık diğeri ise meslek standardları ve buna dayalı sınav ve belgelendirme sistemidir. Ulusal ve uluslararası meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek; denetim, ölçme ve değerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandırmaya ilişkin faaliyetleri yürütmek için gerekli ulusal yeterlilik sistemini kurmak ve işletmek üzere Meslekî Yeterlilik Kurumunun kurulması, çalışma usûl ve esaslarının belirlenmesi ile ulusal yeterlilik çerçevesiyle ilgili hususların düzenlenmesini sağlamak amacıyla MESLEKÎ YETERLİLİK KURUMU kurulmuştur. Ulusal Yeterlilik Kurumu Kanunu 29 Eylül 2006 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilmiş ve 7 Ekim 2006 tarih 26312 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ulusal Yeterlilik Kurumunun başlıca görev ve yetkileri şunlardır; a) Ulusal meslekî yeterlilik sistemi ile ilgili yıllık gelişme planlarını hazırlamak, geliştirmek, uygulamasını yapmak veya yaptırmak, denetlemek; bunlara ilişkin düzenlemeleri yapmak. b) Standartları belirlenecek meslekleri belirlemek ve bu standartları hazırlayacak kurum ve kuruluşları tespit etmek. c) 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununa tâbi teknik ve meslekî eğitim veren yüksek öğretim kurumlarında ulusal meslek standartlarına uygun eğitim ve öğretimin yapılabilmesi için Yükseköğretim Kurulu ile; orta öğretim düzeyindeki meslekî ve teknik eğitim veren öğretim kurumlarında ulusal meslek standartlarına uygun eğitim ve öğretimin yapılabilmesi için Millî Eğitim Bakanlığı ile işbirliği yapmak. ç) Ulusal meslek standartlarını temel alarak, teknik ve meslekî alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek. d) Ulusal meslekî yeterlilikler alanındaki eğitim ve öğretim kurumlarını ve programlarını akredite edecek kurumları belirlemek. e) Sınav ve belgelendirme sistemi kapsamında; yeterliliği belgelendirecek yetkilendirilmiş kurumları belirlemek ve sınavlarda başarılı olanlara sertifika verilmesini sağlamak. 41 f) Türkiye'de çalışmak isteyen yabancıların sahip oldukları meslekî yeterlilik sertifikalarının doğruluğunu belirlemek. g) Ulusal meslekî yeterlilik standartlarını dünyadaki ve teknolojideki gelişmelere uygun olarak geliştirmek, yeterlilik standartlarını yükseltmek ve uluslararası alanda tanınmalarını sağlamak. ğ) Meslekî alan ve sektörler arasındaki yatay ve dikey geçişler için gerekli yeterliliklerin belirlenmesini sağlamak. h) Diğer ülkelerdeki benzer kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak, hizmet satın almak, projeler geliştirmek ve uygulamak, eğitim, araştırma, konferans, seminer ve yayın faaliyetlerinde bulunmak. ı) Hayat boyu öğrenmeyi desteklemek ve teşvik etmek. i) Faaliyet alanına giren sair her türlü çalışmayı yapmak. Ülkemizdeki meslek eğitimle ilgili bütün kurumlar Milli Eğitim Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Üniversiteler, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği, Türkiye İş Kurumu, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, Türk Standartları Enstitüsü, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu, Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği, Türkiye İhracatçılar Meclisi, İşçi sendikaları konfederasyonu, İşveren sendikaları konfederasyonu, Türkiye İstatistik Kurumu mesleki eğitim ile ilgili yapacakları bütün çalışmalarda Mesleki yeterlilik kurumunun belirlediği standartları esas almalıdır. Milli Eğitim Bakanlığı ortaöğretim kurumları, mesleki eğitim merkezleri, halk eğitim merkezlerinde verilen mesleki eğitim alan ve dalları mesleki yeterlilik kurumunun belirlediği bölümlere göre yapmalıdır. Eğitim programları, eğitim sürelerini hazırlanmalı bölgelerde eğitime açılacak bölümler il işgücü piyasasının ihtiyaçları tespit edilmeli ve bu ihtiyaçlara göre il meslek kurulları karar vermelidir. Çünkü: ekonominin ihtiyaç duyduğu birçok alanda ara 42 eleman temininde zorluk yaşanmasına rağmen mesleki eğitim mezunlarının işsizlik oranı oldukça yüksektir. Hâlbuki mesleki eğitim, gençlerin edilebilirliğini artırmak, kolay iş bulmalarını sağlamak ve aynı zamanda da işgücü piyasasının yetişmiş ara eleman ihtiyacını karşılamak için teşvik edilmelidir. Meslek okulu mezunlarının işsizlik oranının temel nedenlerinden biride yerel düzeyde işgücü piyasasının ihtiyaçlarına yönelik bilgi sisteminin kurulamaması ve mesleki eğitim programlarının, okullarda açılan bölümlerin yerel işgücü piyasasının mesleki ihtiyaçları doğrultusunda düzenlenememesidir. İl seviyesinde yapılacak işgücü analizleri bu konuda büyük bir boşluğa dolduracaktır. Ülke kaynaklarının amaca uygun biçimde kullanılabilmesi, her düzeydeki eğitim ve istihdam bağlantısının kurulmasına büyük önem verilmelidir. Bu çerçevede, ülkenin sektörel dağılım haritası hazırlanmalı; yöresel ve bölgesel eğitim, endüstrinin gereksinimleri ve nüfus hareketleri birlikte saptanarak, belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda programlara göre öğrenci büyüklükleri ortaya konulmalıdır Bir işgücü piyasası analizinde işgücü arz (istihdam ve işsizler) ve talebi (istihdam ve açık işler) başta yaş, cinsiyet, eğitim, meslek ve iktisadi faaliyet olmak üzere bütün boyutlarıyla ortaya konulmaktadır. Bugün ülkemizde insanlara meslek kazandırmak amacıyla örgün ve yaygın mesleki eğitim hizmetleri sunulmaktadır. Ancak, verilen eğitimin iş yaşamının istek ve ihtiyaçlarından kopuk olduğu, iş yaşamının kendine özgü dinamizminin eğitime gerektiği ölçüde yansıtılamadığı her vesile ile ifade edilmektedir. Buna bağlı olarak işverenler tarafından dile getirilen diğer bir eleştiri ise, gerek örgün ve gerekse yaygın eğitim faaliyetleri sonucunda verilen "diploma" ve "belgelerin” kişilerin sahip oldukları bilgi ve becerileri yeterince ve güvenilir biçimde yansıtmadığı yönündeki yaygın kanıdır. Söz konusu sistemin olmaması, işverenleri eleman istihdam ederken ya da yeterliliklerine göre değerlendirirken güvenilir bir ölçütten yoksun bırakmakta, istihdam deneme-yanılma yoluyla gerçekleşmektedir. Öte yandan böyle bir sınav ve belgelendirme sisteminin olmaması sebebiyle, herhangi bir eğitim almadan, çalışarak beceri edinen kişilerin büyük bir bölümü ise, sahip oldukları becerilerini belgelendirme imkânı bulamamaktadırlar. Çoğu zaman bir kurumun verdiği bir belge diğer kurumlar tarafından kabul edilmemekte, bu ise eğitim ve istihdam yaşamı arasında anlaşmazlık ve kargaşalara neden olmaktadır. Bütün bunlar, eğitim veren kuruluşlar, eğitim alanlar ve 43 onları istihdam eden işverenler arasında güvensizliğin hâkim olmasına sebep olmaktadır. Bu durum işgücü piyasası taleplerinin eğitime yansıtılmasını engellediği gibi, eğitilmiş kişilerin istihdamını da olumsuz etkilemektedir. Mevcut sistemde, eğitim almış kişilere istihdam sağlanmasında; herhangi bir sebeple eğitim sisteminin dışına düşmüş ancak çalışarak beceri kazanmış kişilerin istihdam şansının artırılmasında; istihdam edilmiş kişilerin eğitim yoluyla teknolojik gelişmelere adapte edilmesi veya yeni işlere hazırlanmasında ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumu aylık verilerine göre Aralık 2007 ayında kayıtlı işyeri sayısı 1 111 524 bunun 950 152 bini daimi 161 372 bini geçici işyerleridir. Bu işyerlerinde çalışan sayısı 8 569 136, bunun 6 920 958’si daimi 1 648 178’si geçici işçidir. En fazla çalışanların olduğu sektörler; Toptan ve perakende ticaret, İnşaat, Nakliyat, Giyim ve hazır dokuma eşya sanayi, Dokuma sanayi, Gıda maddeleri sanayi dir. Mesleki eğitim merkezlerinin sayılarının arttırılmasında ve yeni açılacak bölümlerin karar verilmesinde ülkemizde çalışanların yoğunlukta olduğu sektörlere önem verilmelidir. Ülkemiz genç nüfus sayısına sahiptir. 2007 yılında adrese dayalı olarak yapılan sayma göre ülke nüfusumuz toplam 67.803.927 olup bu nüfusun 34.346.735 erkek, 33.457.192 kadındır. 15 yaş üstü nüfus 49 672 000, işgücü nüfusumuz 22 804 000’dür. Çıraklık eğitim çağındaki (15–24 yaş gurubu) nüfusumuz 13 899 624 olup, bu nüfusun çalışan sayısı 3 731 000’dir. Çıraklık eğitim yaşındaki çalışan nüfusun sektörlere göre incelendiğinde en fazla çalışanların olduğu sektörler sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar 701 000, hizmet ve satış elemanlar 681 000, nitelikli tarım, hayvancılık, avcılık, ormancılık ve su ürünleri çalışanlar 657 000, nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanlar 584 000 dir. Ekonomik faaliyet alanlarına göre dağılımında en fazla çalışanların olduğu imalat sanayii 981 000, tarım, ormancılık, avcılık ve balıkçılık 905 000, toptan ve perakende ticaret; motorlu taşıt, motosiklet, kişisel ve ev eşyalarının onarımı 753 000, oteller ve lokantalar 204 000, inşaat ve bayındırlık işleri 185 000, gayrimenkul, kiralama ve iş faaliyetleri 160 000 dir. Çıraklık eğitim yaşındaki nüfusumuza göre mesleki eğitim merkezlerimizdeki öğrenci sayılarının çok az olduğu, çalışan sayıları ve ülkemizdeki ekonomik faaliyetlerinde çalışan sayılarına göre baktığımızda tarım, ormancılık, avcılık ve balıkçılık alanlarında mesleki eğitim merkezlerimizde hiç eğitim verilmediği görülmektedir. 44 Ülkemizde mesleki eğitim halkımız tarafından sadece bir meslek eğitimi değil aynı zamanda çocuğun ruh ve ahlak eğitimi olarak görülmektedir. İlköğretimi bitiren bir çocuk babası tarafından önce ahlaklı ve mesleğinde ehil olan bir esnaf, tacir aranır. Çocuğun sadece mesleğinin bilgi ve becerilerini iyi öğrenmesi yeterli değildir. Toplum hayatında iyi bir insan, iyi bir vatandaş; aile hayatında iyi bir evlat, iyi bir kardeş, iyi bir eş olması da önemlidir. Ahilikte yamak için başvuran gence önce el yıkama, yemek yeme, büyüğe saygı, küçüğe sevgi gibi 124 temel ahlaki değer öğretilirdi. Bu gün Anadolulun her bölgesinde bu gelenek hala devam etmektedir. Mesleki eğitim bir kişinin hayatının başlangıç ve bitiş noktası arasında bir çizgidir. İlköğretimi bitiren 15 yaşındaki gençlerimiz hayatlarının baharında iş hayatına başlarlar. Önceleri usta ve kalfalarını örnek alarak iyi insan, iyi ahlak sahibi olmanın yanında seçtikleri mesleği de iyi öğrenirler. Bu kısa bir süreçtir. Çırak ve kalfalık teori ve beceri sınavlarında gösterdiği başarılar ile ustalık makamına ulaşır. Ustalık, kişinin hayatının sonuna kadar devam eden bir süreçtir. İnsan ömrü çırak ve kalfalıkta büyüklerinden, ustalarından öğrendiği ahlaki ve mesleki bilgi ve becerileri bu sefer kendi çırak ve kalfalarına öğretmek ile geçer. Günümüzde meslek seçiminin en önemli noktaları istihdam ve ihtiyaçlarımızı karşılayacak olan geliri kazanmaktır. Mesleki eğitimin okullaşmaya başladığı yıllarda toplum yük taşıma ve ulaşım ihtiyaçlarını at, eşek, deve gibi binek hayvanları ile yapıyorlardı. O tarihlerde en cazip meslek alanları nalbantlık, semercilik, at arabacılığı, keçecilik, havutçuluk gibi mesleklerdi. Bu gün bu meslekler cazibesini yitirmiş onların yerine otomotiv üretim tamir ve bakımında yaygın olan meslekler cazip hale gelmiştir. (oto tamir, oto bakım, oto elektrik vb.) Geçmişin gözde meslekleri ile geleceğin gözbebeği olan meslekler bir arada yaşayacak? Ülkemiz 50 yıldır Avrupa Birliğine girme mücadelesi vermektedir. Her alanda olduğu gibi eğitim alanında da gerekli reform ve uyum çalışmaları devam etmektedir. Avrupa Birliğinde eğitim ve özellikle mesleki ve teknik eğitim büyük önem taşımaktadır. Avrupa Birliği genç nüfusa yönelik oluşturduğu programlarla hayata atılmaya hazırlık evresinden iş hayatına kadar olan süreçte yapması gereken çalışmaları finanse ederek, onların üretime katkıda bulunmalarını sağlamaktadır.( Kocatürk Feden Yüksek Lisans,) 45 Avrupa düzeyinde eğitim ve öğretimde yıllardır süren işbirliği geleceğin Avrupa toplumunu yaratmada etkin bir rol oynayacak duruma gelmiştir. Avrupa'da son on yıldaki ekonomik ve sosyal gelişmeler, artan bir şekilde eğitim ve öğretimde Avrupa boyutuna duyulan gereksinimi vurgulamıştır. Ayrıca, daha çok ve daha iyi iş imkânları ve daha geniş sosyal kaynaşma ile sürdürülebilir ekonomik gelişmeye uygun bilgiye dayalı ekonomiye geçiş, insan kaynaklarını geliştirilmesinde aşılması gereken yeni zorluklar getirmektedir. Avrupa Birliği'nin genişlemesi; eğitim ve öğretim alanındaki çalışmalara yeni boyutlar ekleyerek, birçok zorluk, olanak ve ihtiyaçları da beraberinde getirmektedir. Aday ülkelerin, baştan beri Avrupa düzeyinde eğitim ve öğretimde öncelikler üzerinde gelecekte yapılacak işbirliğinin ortakları olarak bir araya gelebilmeleri özellikle önem taşımaktadır. Avrupa eğitim ve öğretim programlarının süregelen gelişimi Avrupa düzeyinde işbirliğini geliştirmede önemli bir etken olmaktadır. Avrupa Boyutu Hareketliliği artırmak, kurumlar arası işbirliğini geliştirmek, ortaklıklar ve uluslararası girişimleri kolaylaştırmak amacıyla daha sıkı işbirliği yapmak ve sonuçta Avrupa eğitim ve öğretim alanının uluslararası bağlamda profilini yükselterek öğrenciler açısından dünya ölçeğinde bir referans olarak bilinmesi amacıyla mesleki eğitim ve öğretimi Avrupa boyutunda güçlendirmek. Şeffaflık, bilgi ve rehberlik * Avrupa kimliği, sertifika ve diploma ekleri, diller için ortak Avrupa referans çerçevesi ve EUROPASS gibi mevcut araçların tek bir çerçevede toplanması da dâhil olmak üzere bilgi araç ve ağlarının rasyonelleştirilmesi ve uygulanması yoluyla mesleki eğitim ve öğretimde şeffaflığın artırılması. * Avrupa'da vatandaşların mesleki ve coğrafi bakımdan hareketliliğini desteklemek amacıyla üye ülkelerde her düzeydeki eğitim, öğretim ve istihdam, özellikle de öğrenme imkânlarına ve mesleki eğitim ve öğretime erişim, yeterlik ve 46 niteliklerin transfer edilebilirliği ve tanınması gibi konulardaki bilgi, rehberlik ve danışmanlık hizmetlerini destekleyen politika, sistem ve uygulamaların güçlendirilmesi. Yeterlik ve Niteliklerin Tanınması * Ortak referans düzeyleri, sertifikasyon için ortak ilkeler ve ortak önlemler ile mesleki eğitim ve öğretim için bir kredi transfer sistemi geliştirilerek değişik ülkeler ve düzeyler arasında şeffaflık, kıyaslanabilirlik, transfer edilebilirlik, yeterlik ve niteliklerin tanınmasının nasıl geliştirileceğinin araştırılması. * Özellikle sosyal tarafları da içeren eşgüdüm ve işbirliğini güçlendirerek, sektörel düzeyde yeterlik ve niteliklerin geliştirilmesine verilen desteğin artırılması. Topluma ve iki taraflı ve çok taraflı esaslara dayalı girişimler ile bazı sektörlerde niteliklerin karşılıklı olarak tanınmasına yönelik mevcut girişimler, bu esaslara dayalı yaklaşımlara örnek teşkil etmektedir. * Değişik ülkelerde ve değişik düzeylerdeki yaklaşımlar arasında daha fazla uyum sağlanabilmesi amacı ile yaygın ve informal öğrenmenin geçerliliği hususunda ortak ilkeler geliştirilmesi Kalite Temini * Mesleki eğitim ve öğretimde kalite temini için özellikle ortak ilke ve kriterler ile model ve yöntem değişimine yoğunlaşılarak kalite temini konusunda işbirliğinin artırılması. * Mesleki eğitim ve öğretimin her türü ile ilgili olarak eğiticilerin ve öğretmenlerin öğrenme ihtiyaçlarının dikkate alınması. Mesleki Eğitim ve Öğretimde Geliştirilmiş İşbirliğini Destekleyecek İlkeler; * İşbirliği, Avrupa Birliği Konseyince belirlenmiş olan hedefler ile uyum sağlanabilmesi için, Amaçlar Raporu izleme çalışmaları ve ayrıntılı çalışma programı doğrultusunda Avrupa Konseyince belirlenen 2010 hedeflerine dayalı olmalı. * Alınacak önlemler, gönüllülük ve prensip olarak aşağıdan yukarıya (tabandan tavana) işbirliği ile geliştirilmiş olmalı. 47 * Girişimler vatandaşların ve ilgili kuruluşların ihtiyaçlarına odaklanmalı. * Söz konusu işbirliği, Üye Ülkeleri, Komisyonu, aday ülkeleri, Avrupa Serbest Ticaret Alanı (EFTA) ve Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) ülkelerini ve sosyal tarafları kapsamalı ve ayrıca anılan ülkelerin hepsinin katılımı ile gerçekleştirilmeli. Mesleki ve Teknik Eğitim gelişme ve çağdaşlaşmanın lokomotifliği görevini yalnız gelişmiş ülkelerde değil, gelişmekte olan ülkelerde sürdürmektedir. Küreselleşme sürecinin hız kazanmasında enformasyon teknolojilerinin önemli bir rol oynamaktadır. Enformasyon teknolojilerindeki bu baş döndürücü gelişim süreci kitle üretim ve tüketiminde ciddi dönüşümler yaşanmasını beraberinde getirmiştir. Belirli sektörler dışında genellikle ulusal firmalar küçülme yoluna gitmiştir. Bu süreç nitelikli bilgi tabanlı insan gücüne olan talebi artırırken, milyonlarca vasıfsız işgücünü istihdam sürecinin dışında bırakmıştır. Yaşanan gelişmeler hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde işsizlik sorununu ortaya çıkarmıştır. Bu büyük kütlenin yeniden topluma kazandırılmasında Mesleki Teknik Eğitimin (MTE’nin) rolü ve misyonu, ülkelerin geleceklerini belirlemede önemli kilometre taşlarını oluşturmaktadır. Bilgi tabanlı ekonomide üstünlük, ürün ve hizmet kalitesi ile belirlenmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde MTE, endüstrinin ihtiyacına uygun eleman yetiştirme ve kalite sorunlarına bağlı olarak gelişmektedir. (Murat Arı, Sabahattin Balcı, M. Cengiz Taplamacıoğlu Çankırı Meslek Yüksekokulu, Ankara Üniversitesi, Çankırı) Günümüzde mal ve hizmetlerin rekabetini yanında yetişmiş insan gücünün de rekabeti vardır. Türkiye’nin küresel ekonomi içerisinde rekabet edebilmesi için, dünya standartlarına uygun nitelikli insan gücüne sahip olması zorunludur. İşletmeler, sadece verilen işleri yapan, kas gücü ile çalışan değil, yaratıcı, değişime kolayca uyum sağlayabilen, sorunları en kısa zamanda çözebilen, öneriler getirebilen ve öğrenmeyi yaşamının bir parçası haline getirebilmiş işgücü istihdam etme eğilimindedirler. İşin sürekli değişimi mesleki eğitime dinamik bir nitelik kazandırmaktadır. Mesleki eğitim bu değişime ayak uydurma zorundadır. Ülkemizde eğitim veren kurumlar bu dinamizme ayak uydurmak mecburiyetindedir. Öğretim programları, alan ve dallar sürekli değişime uygun geliştirilmeli. İstihdam alanları ve halk nazarında değerini kaybetmiş alan ve dalların 48 eğitimleri kısa süreli kurslar ile verilmeli, yeni popüler ve talep olan alanlarda gerekli program eğitim dokümanları hazırlanarak eğitim veren kuruluşlar yaygınlaştırılmalıdır. Yaygın ve Çıraklık Eğitimi Genel Müdürlüğüne bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerinde verilen meslek alan ve dallarda, uygulama kapsamına alınacak yeni mesleklerin ve güncelliğini yitiren dalların belirlenmesi bu araştırmanın problemini oluşturmaktadır. 1.6 Araştırmanın Amacı Araştırmanın genel amacı, Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerindeki “Çıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren ve Öğretim Kapsamına Alınacak Yeni Mesleklerin Belirlenmesi” konusunda bir değerlendirme yapmaktır. Bu genel Amaç doğrultusunda; 1. Çıraklık uygulama kapsamındaki alan ve dallarda istihdam durumları nasıldır? 2. Merkezlere son 3 yıllık öğrenci akış durumu nasıldır? 3. Resmi ve Özel Kurumların yöneticilerine göre mevcut alan ve dallarda güncelliğini yitirmiş meslekler hangileridir? 4. Gelecekteki gözde meslekler nelerdir? Sorularına cevap aranacaktır. 1.7 Araştırmanın Önemi Bilim ve teknolojinin hızlı değişimi mal ve hizmet üretiminde kullanılan makinelerin de hızlı gelişmesine bağlıdır. Değişen ve gelişen imalat ve hizmet sektörünün en önemli unsuru yetişmiş insan gücüdür. Onun için bilim, teknoloji ve sanayi politikaları ile eğitim politikaları birbiri ile paralel olmalıdır. Eğitim kurumlarının en önemli görevleri imalat sanayi ve hizmet sektörünün ihtiyacı olan yeterli sayıda ve kalitede insan gücü yetiştirmektir. 49 Mesleki eğitim bir kişinin hayatının başlangıç ve bitiş noktası arasında bir çizgidir. İlköğretimi bitiren 15 yaşındaki gençlerimiz hayatlarının baharında iş hayatına başlarlar. Önceleri usta ve kalfalarını örnek alarak iyi insan, iyi ahlak sahibi olmanın yanında seçtikleri mesleği de iyi öğrenirler. Bu kısa bir süreçtir. Çırak ve kalfalık teori ve beceri sınavlarında gösterdiği başarılar ile ustalık makamına ulaşır. Ustalık, kişinin hayatının sonuna kadar devam eden bir süreçtir. İnsan ömrü çırak ve kalfalıkta büyüklerinden, ustalarından öğrendiği ahlaki ve mesleki bilgi ve becerileri bu sefer kendi çırak ve kalfalarına öğretmek ile geçer. Günümüzde meslek seçiminin en önemli noktaları istihdam ve ihtiyaçlarımızı karşılayacak olan geliri kazanmaktır. Mesleki eğitimin okullaşmaya başladığı yıllarda toplum yük taşıma ve ulaşım ihtiyaçlarını at, eşek, deve gibi binek hayvanları ile yapıyorlardı. O tarihlerde en cazip meslek alanları nalbantlık, semercilik, at arabacılığı, keçecilik, havutçuluk gibi mesleklerdi. Bu gün bu meslekler cazibesini yitirmiş onların yerine otomotiv üretim tamir ve bakımında yaygın olan meslekler cazip hale gelmiştir. (oto tamir, oto bakım, oto elektrik vb.) Geçmişin gözde meslekleri ile geleceğin gözbebeği olan meslekler bir arada yaşayacak. Bu nedenle bilim ve teknolojideki gelişmeler ülkemizdeki istihdam alanları mesleki eğitim veren kurumlardaki mevcut bölümlerde nasıl bir değişiklik meydana getirdiği hususunun araştırılması gerekmektedir. Mevcut alan ve dalların güncel teknolojik gelişmelere ve istihdam özelliğini koruyup korumadığının tespit edilmesi gerekir. Bu araştırma ile Mesleki Eğitim merkezlerindeki Güncelliğini Yitiren ve Öğretim Kapsamına Alınacak Yeni Mesleklerin Belirlenmesi planlanmaktadır. Araştırma bulguları mesleki eğitim merkezlerindeki güncelliğini yitiren ve yeni açılması istenilen alanların ortaya çıkarılması ve bu alanlardaki gereksiz eğitimin verilmesinin sona erdirilmesi ile kaynak ve iş gücü kaybının önlenmesi yönünden önemlidir. 50 İKİNCİ BÖLÜM Bu bölümde “Çıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren ve Öğretim Kapsamına Alınacak Yeni Mesleklerin Belirlenmesi” araştırmasının modeli, evren ve örneklemi, veri toplama ve istatistik teknikleri açıklanmıştır. 2.1 Araştırmanın Modeli Araştırma için, Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü bağlı mesleki eğitim merkezlerinde eğitimi verilen alan ve dallar incelenmiştir. Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü bağlı 321 mesleki eğitim merkezi, Türkiye İşverenler Sendikasına bağlı sendikalar, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Konfederasyonuna bağlı odaların görüşleri ve önerileri alınmıştır. Bu yönü ile araştırma tarama türünden bir çalışmadır. Araştırma Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü mesleki eğitim merkezlerinde görev yapan yöneticilerine eğitim verilen alanlarla ve istihdam durumları hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi amacıyla bir grup için anket formları ile görüşleri ve önerileri alınmıştır. Bu yönü ile araştırma betimsel nitelik taşımaktadır. 2.2 Araştırmanın Evreni ve Örneklemi Evren Araştırmanın evreni: Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğüne bağlı Ek-1 listedeki 321 Mesleki Eğitim Merkezi, İşveren Sendikaları, Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Odası ve bağlı kuruluşlardan oluşmaktadır. Örneklem Araştırmanın örneklemi; her bölgenin görüşü alınması için, bölgesel ihtiyaçlarında var olabileceği düşüncesi ile 81 il ve bu illerdeki mesleki eğitim merkezleri esas alınmıştır. Bu merkezlerdeki yöneticilere anket uygulanmıştır. 2.3 Veri Toplama ve İstatistik Teknikleri 51 Çıraklık ve Yaygın Eğitimi Genel müdürlüğüne bağlı Mesleki Eğitim Merkezlerindeki “Çıraklık Eğitiminde Güncelliğini Yitiren ve Öğretim Kapsamına Alınacak Yeni Mesleklerin Belirlenmesi” araştırması için bu okullardaki yöneticilere uygulanması için anket formu geliştirilmiştir. Yönetici anketi uygulanmıştır. Anketlerde cevaplandırılmasında ve değerlendirilmesinde beş ile bir arasında değişen beşli likert ölçeği kullanılmıştır. Aritmetik ortalamaya göre yorumlamalar yapılırken; 1-1.80 Hiç 1.81-2.60 Çok az 2.61-3.40 Kısmen 3.41-4.20 Oldukça 4.21-500 Çok Olarak değerlendirilmiştir. Anketlerde boş ve geçersiz olan cevaplar dikkate alınmamıştır. Beşli ölçeğin kullanıldığı anket sorularına verilen cevapların aritmetik ortalaması ve standart sapması hesaplanmış ve çoklu gruplar arasındaki ilişkinin belirlenmesinde Kay-Kare metodu, gruplara ortak sorularda grupların aritmetik ortalamaları arasındaki farkın test edilmesi içim t-testi kullanılmıştır. Ortalamalar arasındaki fark belirlenmesinde 0.05 anlamlılık düzeyi esas alınmıştır. 52 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Mesleki Eğitim Merkezlerinde Verilen Eğitimin Değerlendirilmesi 1 Mesleki Bilgilerin Kazanımı Mesleki eğitim merkezlerinde verilen mesleki bilgilerin öğrenciler tarafından kazanımına ilişkin yöneticilerin değerlendirmeleri aşağıdaki tablo 3,1’de verilmektedir. Tablo 3.1 Mesleki Bilgilerin Kazanımı Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 70 14,2 4 Oldukça 290 58,9 3 Kısmen 111 22,8 2 Çok az 20 4,1 1 Hiç - - Boş/Geçersiz - - 491 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,83 Standart Sapma 0,711 Tabloda mesleki eğitim merkezlerinde mesleki bilgilerin kazanımı uygunluk derecesine mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin % 58,9’u oldukça uygun olduğunu, % 14,2’ü çok, % 22,8’i kısmen, % 4,1’i çok az uygun olduğunu belirtmiştir. Elde edilen verilerin Aritmetik ortalaması 3,83 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,711 dir. Mesleki eğitim merkezlerinde mesleki bilgilerin kazanımının uygun olduğu anlaşılmaktadır. 53 2 Mesleki Becerilerin Kazanımı Mesleki eğitim merkezlerinde verilen mesleki becerilerin öğrenciler tarafından kazanımına ilişkin yöneticilerin değerlendirmeleri tablo 3,2’de verilmektedir. Tablo 3.2 Mesleki Becerilerin Kazanımı Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 55 11,1 4 Oldukça 206 42,7 3 Kısmen 163 33,0 2 Çok az 59 11,1 1 Hiç 4 0,8 Boş/Geçersiz 7 1,3 494 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,51 Standart Sapma 0,877 Tabloda mesleki eğitim merkezlerinde mesleki becerilerin kazanımının uygunluk derecesine, mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin % 42,7’si oldukça uygun olduğunu, % 11,1’i çok, % 33,0’ü kısmen, % 11,1’i çok az, uygun olduğunu belirtmiştir. % 0,8’i ise hiç uygun olmadığını ifade etmiştir. Elde edilen verilerin Aritmetik ortalaması 3,51 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,877 dir. Mesleki eğitim merkezlerinde mesleki becerilerin kazanımının uygun olduğu anlaşılmaktadır. 54 3 Eğitim Programlarının Yeterliliği Aşağıdaki tablo 3,3’de mesleki eğitim merkezlerinde uygulanmakta olan eğitim programlarının iş hayatına uygunluğu konusunda yöneticilerin değerlendirmeleri verilmektedir. Tablo 3.3 Eğitim Programlarının Yeterliliği Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 64 13 4 Oldukça 282 57,1 3 Kısmen 131 26,5 2 Çok az 13 2,6 1 Hiç 1 0,2 Boş/Geçersiz 3 0,6 494 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,80 Standart Sapma 0,696 Mesleki eğitim merkezlerinde uygulanan eğitim programlarının çalışma hayatına uygunluk derecesine mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin % 57,1’i oldukça uygun olduğunu, % 13’ü çok, , % 26,5’i kısmen, % 2,6’i çok az uygun olduğunu belirtmiştir. Hiç uygun bulmadıklarını belirtenlerin oranı ise % 0,2’dir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 3,80 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,696 dır. Mesleki eğitim merkezlerinde uygulanmakta olan eğitim programlarının yeterli olduğu anlaşılmaktadır. 55 4 Teorik Meslek Derslerinin Yeterliliği Mesleki eğitim merkezlerinde eğitimi verilmekte olan teorik meslek derslerinin iş hayatına uygunluğu konusunda yöneticilerin değerlendirmeleri aşağıdaki tablo 3,4’de verilmektedir. Tablo 3.4 Teorik Meslek Derslerinin Yeterliliği Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 71 14,4 4 Oldukça 265 53,6 3 Kısmen 135 27,3 2 Çok az 17 3,4 1 Hiç 2 0,4 Boş/Geçersiz 4 0,8 494 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,79 Standart Sapma 0,743 Tabloda mesleki eğitim merkezlerinde verilen teorik meslek derslerinin yeterliliği konusunda mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin % 53,6’sı oldukça uygun olduğunu, % 14,4’ü çok, % 27,3’ü kısmen, % 3,4’ü çok az uygun olduğunu belirtmiştir. Yöneticilerin % 0,4’ü ise hiç uygun olmadığını ifade etmiştir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 3,79 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,743 dür. Mesleki eğitim merkezlerinde verilmekte olan teorik meslek derslerinin yeterliliğinin uygun olduğu anlaşılmaktadır. 56 5 Uygulamalı Meslek Derslerinin Yeterliliği Mesleki eğitim merkezlerinde eğitimi verilmekte uygulamalı meslek derslerinin iş hayatına uygunluğu konusunda yöneticilerin değerlendirmeleri aşağıdaki tablo 3,5’de verilmektedir. Tablo 3.5 Uygulamalı Meslek Derslerinin Yeterliliği Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 50 10,1 4 Oldukça 227 46,0 3 Kısmen 146 29,6 2 Çok az 43 8,7 1 Hiç 19 3,8 Boş/Geçersiz 9 1,8 Toplam 494 Aritmetik Ortalama 3,51 Standart Sapma 0,933 Mesleki eğitim merkezlerinde verilen uygulamalı meslek derslerinin yeterliliği konusunda mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin % 46’sı oldukça uygun olduğunu, % 10,1’i çok, % 29,6’ı kısmen, % 8,7’i çok az düzeyinde uygun olduğunu belirtmiştir. Hiç uygun bulmayan yöneticilerin oranı ise % 1,8’dir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 3,51 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,933 dür. Mesleki eğitim merkezlerinde verilmekte olan uygulamalı meslek derslerinin yeterli olduğu anlaşılmaktadır. 57 6 İşyeri Ortamının Uygunluğu Mesleki eğitim merkezlerinde eğitim almakta olan aday çırak, çırak, kalfa sınıfındaki öğrencilerin çalıştıkları işyeri ortamının uygunluk derecesine, mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin değerlendirmeleri aşağıdaki tablo 3,6’da verilmektedir. Tablo 3.6 İşyeri Ortamının Uygunluğu Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 27 5,5 4 Oldukça 161 32,6 3 Kısmen 251 50,8 2 Çok az 50 10,1 1 Hiç 2 0,4 Boş/Geçersiz 3 0,6 494 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,33 Standart Sapma 0,748 Tabloda Mesleki eğitim merkezlerinde aday çırak, çırak, kalfa sınıfındaki öğrencilerin çalıştıkları işyeri ortamının uygunluk derecesine mesleki eğitim merkezi yöneticilerinin % 32,6’ı oldukça uygun olduğunu, % 5,5’i çok, % 50,8’i kısmen, % 10,1’i çok az uygun olduğunu belirtmiştir. Hiç uygun bulmayan yöneticilerin oranı ise % 0,4’dür. Elde edilen verilerin Aritmetik ortalaması 3,33 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,748 dir. Mesleki eğitim merkezlerinde aday çırak, çırak, kalfa sınıfındaki öğrencilerin çalıştıkları işyeri ortamının uygun olduğu anlaşılmaktadır. 58 7 Beceri Eğitiminin İş Hayatına Hazırlaması Mesleki eğitim merkezlerinde aday çırak, çırak, kalfa sınıfındaki öğrencilerin almakta oldukları beceri eğitiminin iş hayatına hazırlamada uygunluk derecesine mesleki eğitim merkezleri yöneticilerinin görüşleri aşağıdaki tablo 3,7’de görülmektedir. Tablo 3.7 Beceri Eğitiminin İş Hayatına Hazırlama Durumu Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 99 20,0 4 Oldukça 281 56,9 3 Kısmen 105 21,3 2 Çok az 7 1,4 1 Hiç 1 0,2 Boş/Geçersiz 1 0,2 494 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,95 Standart Sapma 0,698 Mesleki eğitim merkezlerinde aday çırak, çırak, kalfa sınıfındaki öğrencilerin beceri eğitiminin iş hayatına hazırlama durumu uygunluk derecesine mesleki eğitim merkezleri yöneticilerinin % 56,9’u oldukça uygun olduğunu, % 20’si çok, , % 21,3’ü kısmen, % 1,4’ü çok az uygun olduğunu belirtmiştir. Hiç uygun bulmayanların oranı ise % 0,2 dir. Elde edilen verilerin Aritmetik ortalaması 3,95 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,698 dir. Mesleki eğitim merkezlerinde aday çırak, çırak, kalfa sınıfındaki öğrencilerin beceri eğitiminin iş hayatına hazırlamada uygun olduğu anlaşılmaktadır. 8 Mezunların Yörelerinde İş Bulmaları 59 Mesleki eğitim merkezlerinden mezun olan öğrencilerin yörelerinde iş bulma durumlarına yöneticilerin belirtmiş oldukları görüşler tablo 3,8’de verilmektedir. Tablo 3.8 Mezunların Yörelerinde İş Bulma Durumu Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 128 25,9 4 Oldukça 245 49,6 3 Kısmen 94 19,0 2 Çok az 24 4,9 1 Hiç - - Boş/Geçersiz 3 0,6 494 100 Toplam Aritmetik Ortalama 3,97 Standart Sapma 0,805 Tabloda Mesleki eğitim merkezlerinden mezun olan öğrencilerin yörelerinde iş bulma durumunu mesleki eğitim merkezleri yöneticilerinin %49,6’sı oldukça uygun, % 25,9’u çok, % 19,0’ı kısmen, % 4,9’u çok az olarak değerlendirmişlerdir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 3,97 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,805dir. Mesleki eğitim merkezlerinden mezun olan öğrencilerin yörelerinde iş bulma durumunun uygun olduğu anlaşılmaktadır. 9 Mezunların Yöreleri Dışında İş Bulmaları Tablo 3,9’da mesleki eğitim merkezlerinden mezun olan öğrencilerin yöreleri dışında iş bulma fırsatı bulmalarına yöneticilerin belirtmiş oldukları görüşler verilmektedir. Tablo 3.9 Mezunların Yöreleri Dışında İş Bulma Durumu Merkez Yöneticisi f % 50 10,1 155 31,4 199 40,3 90 18,2 494 100 Katılım düzeyi 5 Çok 4 Oldukça 3 Kısmen 2 Çok az 1 Hiç Boş/Geçersiz Toplam 60 Aritmetik Ortalama Standart Sapma 3,33 0,889 Mesleki eğitim merkezlerinden mezun olan öğrencilerin yöreleri dışında iş bulma durumuna yöneticilerin %31,4’ü oldukça, % 10,1’i çok, , % 40,3’ü kısmen, % 18,2’i çok az iş bulabildiklerini belirtmiştir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 3,33 ile “kısmen” düzeyinde ve standart sapması 0,889 dir. Mesleki eğitim merkezlerinden mezun olan öğrencilerin yöreleri dışında iş bulma imkânlarının ülke genelindeki istihdam ve işsizlik göz önüne alındığında pek de azımsanamayacak durumda olduğu söylenebilir. 10 Mesleki Eğitim Merkezinin Yöredeki Eleman İhtiyacını Karşılamaları Mesleki eğitim merkezinin yörelerindeki yetişmiş insan gücü ihtiyacını karşılamadaki uygunluğuna mesleki eğitim merkezleri yöneticilerinin belirtmiş oldukları görüşler tablo 3,10’da verilmektedir. Tablo 3.10 Merkezlerin Yörenin Eleman İhtiyacını Karşılaması Merkez Yöneticisi Katılım düzeyi f % 5 Çok 96 19,4 4 Oldukça 296 59,9 3 Kısmen 94 19,0 2 Çok az 7 1,4 1 Hiç Boş/Geçersiz Toplam 494 100 Aritmetik Ortalama 3,98 Standart Sapma 0,665 Mesleki eğitim merkezinin yöredeki nitelikli eleman ihtiyacını karşılamada mesleki eğitim merkezleri yöneticilerinin % 59,9’u oldukça uygun olduğunu, % 19,4’ü çok, , % 19,0’ı kısmen, % 1,4’ü çok az uygun olduğunu belirtmiştir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 3,98 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,665 dir. Mesleki eğitim merkezinin yöredeki nitelikli eleman ihtiyacını karşılamada yeterli olduğu anlaşılmaktadır. 61 11 Mezunların Kendi İşyerini Açabilme Durumu Mesleki eğitim merkezinden mezun olanların kendi işyerini açabilme durumlarına merkez yöneticilerinin belirttikleri görüşleri aşağıdaki tablo 3,11’de görülmektedir. Tablo 3.11 Mezunların Kendi İşyerini Açabilme Durumu Merkez Yöneticisi f % 149 30,2 215 43,5 118 23,9 12 2,4 494 100 4,01 0,799 Katılım düzeyi 5 Çok 4 Oldukça 3 Kısmen 2 Çok az 1 Hiç Boş/Geçersiz Toplam Aritmetik Ortalama Standart Sapma Mesleki eğitim merkezinden mezun olanların kendi işyerini açabilme durumuna merkez yöneticilerinin % 43,5’i oldukça uygun olduğunu, % 30,2’i çok, , % 23,9’u kısmen, % 2,4’ü ise çok az olduğunu belirtmiştir. Elde edilen verilerin aritmetik ortalaması 4,01 ile “oldukça” düzeyinde ve standart sapması 0,799 dur. Mesleki eğitim merkezinden mezunların kendi işyerini açabilme durumlarının uygun olduğu anlaşılmaktadır. 62 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SONUÇ ve ÖNERİLER Mesleki eğitim merkezlerinde verilen alanlar içinde revizyon yapılması talep edilen alan ve dallar: ¾ Matbaacılık: Baskı, Baskı öncesi Baskı sonrası matbaacılık içinde birleştirilmeli ¾ Tarım aletleri bakım onarım: Metal işleri içine alınmalı ¾ PVC ve Alüminyum doğrama: Metal doğrama içine alınmalı ¾ Ağaç oymacılığı, Üst yüzey işlemeci, Mobilya iskeletçiliği: Mobilya imalat ile birleştirilmeli ¾ Vitrin kuyumculuğu: Satış elemanlığı olmalı ¾ Motosiklet tamirciliği: bisiklet tamirciliği ve kesim motorları tamirciliği ile birleştirilmeli ¾ Saç işleri: Metal levha işlemeciliği ile birleştirilmeli ve Madeni mobilya ve çelik kapı eklenmeli ¾ Sıva ve duvarcılık birleşmeli ¾ Seramik Dekorlama ve Seramik Şekillendirme birleşmeli testi ve çömlekçilik ilave edilmeli ¾ Otomotiv mekanikerliği ile otomotiv elektro mekanikerliği birleştirilmeli ¾ Erkek giyim modelistliği ve erkek terzisi Erkek terziliği ve Modelistlik olmalı ¾ Kadın giyim modelistliği ve kadın terzisi; Kadın terziliği ve Modelistlik olmalı ¾ Isıtma ve Doğal gaz tesisatçılığı, Isıtma ve sıhhi tesisatçılık kalorifercilik Doğal gaz ve sıhhi tesisatçılık alanında birleştirilmeli ¾ Ahşap doğrama kaplamacılığı doğramacılıkla birleşmeli ¾ Freze ve vargelcilik tornacılık tesviyecilik altında birleşmeli ¾ Kuaför cilt bakımı ve güzellik uzmanlıkları kuaför ve cilt bakımı birleşmeli ¾ Isıtma sıhhi tesisat ile doğal gaz birleşmeli ¾ Anahtarcılık ve çilingircilik içine oto kilit eklenmeli ¾ Ayakkabı imalatçılığı ve sayacılık Ayakkabı imalatçılı ile birleştirilmeli ¾ Soğutma ve İklimlendirme alanı Soğutma, Klima ve Merkezi iklimlendirme alanı olarak değiştirilmeli ¾ Toptan ve Perakende satış alanı tek dal haline getirilmeli, satış elemanlarına aşağıda isimleri verilen sertifika eğitimi verilmeli 63 9 Ayakkabı, Deri ve Yan Ürünleri Satış Elemanlığı 9 Elektrik ve Elektronik Malzemeleri Satış Elemanlığı 9 Giyim ve Giyim Aksesuarları Satış Elemanlığı 9 İnşaat Malzemeleri Satış Elemanlığı 9 Kantin İşletmeciliği 9 Kırtasiye ve Kitap Satış Elemanlığı 9 Meyve ve Sebze Satış Elemanlığı 9 Mobilya ve Satış Elemanlığı 9 Oto Yedek Parça Satış Elemanlığı 9 Saat. Elek. Alet ve Elektronik Araçlar Satış Elemanlığı 9 Sanayi Makineleri Satış Elemanlığı 9 Şarküteri Bakkal ve Gıda Pazarı Satış Elemanlığı 9 Su ve Deniz Ürünleri Satış Elemanlığı 9 Tarım Ürünleri Satış Elemanlığı 9 Tıbbi Araçlar ve Malzemeler Satış Elemanlığı 9 Hediyelik eşya Satış Elemanlığı 9 Zücaciye Satış Elemanlığı 9 Kimyevi malzeme satış elemanı 9 Manifatura ve Mefruşat satış elemanı 9 Oto galeri satış elemanı 9 Parfümeri satış elemanı 9 Petrol istasyonu pompa elamanı 9 Spor malzemeleri ve spor aletleri satış elemanı 9 Tuhafiye satış elemanı 9 Zirai ilaçlar satış elemanı 9 Gözlük satış elemanı 64 9 Temizlik malzemeleri satış elemanı Yeni açılması teklif edilen alanlar ¾ Ahşap parkeci ¾ Arıcılık ¾ Bahçe düzenleme ve fidan yetiştiriciliği ¾ Bilgisayar teknik servis ¾ Bisiklet tamirciliği ¾ Boya-Apre ¾ Börekçilik Pideci ve lahmacun ¾ Briket tuğla karo taşı imalatçısı ¾ Cephe kaplama ¾ Çadırcılık ¾ Çeyizcilik ¾ Çiçekçilik ¾ Çikolatacılık ¾ Çocuk bakıcılığı ¾ Deniz balıkçılığı ¾ Deniz motorları bakım onarım ¾ Diş protezciliği ¾ Dondurmacı ¾ Dönerci kebap ve Köftecilik ¾ Düz makineci ¾ Eczacı yrd ¾ Emlakçilik ¾ Gözlükçü ¾ Güneş enerji sistemleri imalatçılığı ¾ Haberleşme cihazları bakım onarım satış 65 ¾ Hamam sauna işletmeciliği tellaklık ¾ Hasta ve insan bakıcılığı ¾ Hediyelik eşya ¾ Host hosteslik ¾ Hububat işleme (Zahirecilik) ¾ İç mekan Dekorasyon tasarım ¾ İnşaat yalıtım ¾ İnternet cafe işletmeciliği ¾ İş makineleri operatörü ¾ Kahvecilik ¾ Kalorifer ve Buhar kazanı imalatçısı ¾ Kameraman ve yerel medya muhabirliği ¾ Kargo ve kurye hizmetleri ¾ Kartonpiyercilik ¾ Kereste imalatçılığı hızarcılık ¾ Kesim motoru tamirciliği ¾ Kimyevi malzeme satış elemanı ¾ Konservecilik ¾ Kuruyemişçilik ¾ Kültür mantarı yetiştiriciliği ¾ Madeni mobilya ¾ Manifatura ve Mefruşat satış elemanı ¾ Manikür pedikürcülük ¾ Müzik Aletleri yapımcılığı ¾ Nakışçılık ¾ Nakliyeci ¾ Organik tarım 66 ¾ Otel ve Pansiyon işletmeciliği ¾ Oto cam ¾ Oto fren ¾ Oto galeri satış elemanı ¾ Oto makas ¾ Oto modifiye ¾ Oto radyatör ¾ Oto yağlama Yıkama ¾ Otomotiv ekzosçusu ¾ Ön muhasebe ¾ Pamuk işlemeciliği ¾ Parfümeri satış elemanı ¾ Perdecilik ¾ Petrol istasyonu pompa elamanı ¾ Polyester Kalıpçılığı ¾ Prefabrik konu üretimi ve montajcılığı ¾ Reklâmcılık ¾ Sanayi makineleri bakım onarım ¾ Seracılık ¾ Sigortacılık ve aracılık hizmetleri ¾ Simitçilik ¾ Spor malzemeleri ve spor aletleri satış elemanı ¾ Takı tasarım ¾ Tekstil Laborantlığı ¾ Test ve Ölçü Aletleri ¾ Tıbbi Cihazlar Bakım onarım ¾ Triko ovarlak ve Rameyözcü 67 ¾ Tuğla ve Kiremit üretimi ¾ Tuhafiye satış elemanı ¾ Yangın Söndürme cihazları imalat dolum ve bakım ¾ Yaşlı ve hasta bakım elamanlığı ¾ Yorgancılık ¾ Yufkacılık ¾ Zeytin işlemeciliği ¾ Zirai ilaçlar satış elemanı ¾ Zücaciye satış elemanı ¾ Doktor yardımcılığı Mesleki Eğitim merkezlerinin olduğu il ilçe merkezlerinden gelen talepler, Türkiye İşveren Sendikasının, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonun değerli katkıları ile Mesleki Eğitim Merkezlerinde revize edilmesi, yeni açılması istenilen bölümlerdir. Kapanması İstenilen Bölümler Ağaç oymacılığı Ahşap karoserciliği Ahşap tekne yapımı Anahtar ve çilingircilik Avize imalatçısı Barmen Büro makineleri teknik servisçiliği Cam ürün üretimi Çanta sarraciye Çini Dekorlama Deri işlemeciliği Dokuma Dökümcülük 68 Endüstriyel modelleme Harita ve kadostra Isıl işlemler İplikçilik Kağıt üretimi Kalorifercilik Kat elemanı Kesimcilik Kirkitli dokuma Kuru temizleme Makine Ressamlığı Metal levha işlemeci Metal levha işlemeciliği Mobilya iskeletçiliği Model ve kalıp hazırlama Örmeci Plastik işlemeciliği Restarasyon Saat tamirciliği Sayacı Seramik Dekorlama Seramik şekillendirme Sıcak demircilik Tarım alet ve makineleri bakım onarım Taşlama ve alet bilemeciliği Tekstil terbiye Üst yüzey işlemeciliği Vargel planya Yapı teknik ressamlığı (Mekanik) 69 Yapı teknik ressamlığı (Statik) Mesleki Eğitim merkezlerinin olduğu il ilçe merkezlerinden gelen kapanması istenilen bölümlerdir. Gelen talepler içinden birleştirilmesi ve revize edilmesi uygun görülenler yukarıda verilmiştir. Revize edilmesi gereken alanların dışında kapanması istenilen alanlarda bölgesel taleplerin ve özelliklerin öne çıktığı görülmektedir. Bütün bölgelerimizden gelen talepler incelendiğinde: Avize imalatçısı Kuru temizleme Makine Ressamlığı Restorasyon Saat tamirciliği Yapı teknik ressamlığı (Mekanik) Yapı teknik ressamlığı (Statik) alanlarının kapanması görüşü ortaya çıkmaktadır.. Bir ülkenin istihdam sorunlarının çözülebilmesi yeterli düzeyde kaynaklara sahip olmak kadar, bu sorunların çözümüne dair rasyonel politikalar oluşturulmasına da bağlıdır. Bu rasyonel politikaların oluşturulması ve uygulanabilmesi, işgücü piyasasının işleyişi ile yakından ilgili kuruluşlar arasında bir işbirliğinin sağlanabilmesine yakından bağlıdır. İl düzeyinde yürütülecek çalışmalar sosyal diyalog ve bilimsel yöntemlerle il istihdam kurulları ve İl mesleki Eğitim kurullarının ortaklaşa yapacakları faaliyetlerle belirlenmelidir. Veri kaynaklarının işbirliği ile nüfus, istihdam, issizlik, ekonomik faaliyetler, yatırımlar, eğitim gibi çeşitli alanları kapsayan bir ortak veri tabanı ve “İşgücü Piyasası Bilgi Sistemi” kurulmalıdır. İl bazında açılacak bölümler İl Mesleki Eğitim kurullarınca işgücü piyasası göstergelerine göre açılmalıdır. Ülkemizde iş piyasasında aşırı uzmanlaşma sözkonusudur. Bir meslek dalının standardında belirtilen bir çok alt iş ve işlem bağımsız bir meslek olarak iş piyasasında icra edilebilmektedir. Örneğin: İş piyasasında cilt bakımı ve güzellik uzmanlığı meslek dalının alt iş ve işlemleri arasında yer alan epilasyon, ağda, manikür pedikür gibi işleri ayrı bir iş olarak gerçekleştiren işyeri sahibi ya da ücretli çalışan pek çok kişi 70 bulunmaktadır. Yine aşcılık meslek dalının içinde yer alan dönerci, kebapçı, tantunici, ciğerci, köfteci vb. bir çok meslek tek tek iş piyasasında yer almakta bu kişilerin yaptıkları işlerle ilgili belge alamamaktadır. Bu sorunun çözümü için, kapsama alınan meslek dallarının program içeriklerinin net konması ve alt uzmanlaşması olan meslek dallarının netleştirilmesi gerekir. Bir meslek dalının tümüne ait modülleri almadan, o mesleğin alt iş ve işlemlerinden bir ya da bir kaçına ait modülleri alarak kısa sürede sertifika veya belge sahibi olmalarının yolu açılmalıdır. Alınan sertifika veya belgeler iş piyasasında geçerli olmalıdır. Kişiler istekleri ve ihtiyaçları dışında bir meslek dalına ait tüm modülleri alarak belge sahibi olma zorunda bırakılmamalıdır. Dönercilik yapmak isteyen bir kişinin aşçılık, ağdacılık yapmak isteyen bir kişinin cilt bakımı ve güzellik uzmanlığı meslek dalının tümünü alması gerekmeden iş piyasasının ihtiyacına uygun esnek bir eğitim sistemi kurulmalıdır. Meslek eğitiminde, iş başında eğitim gibi uygulamalar yanında, uzaktan eğitimin güç ve olanakları da işe koşularak, eğitim ortamlarına ilişkin zenginlik ve bütünleşme sağlanmalıdır. Bu amaçla bilgi ve iletişim teknolojilerine ağırlık verilmeli; özellikle yüksek maliyet gerektiren eğitim programlarında simülasyon uygulamalarına yaygınlık kazandırılmalıdır Toplumda en büyük sosyal dışlanma, insanın eğitiminden ve istihdamdan yoksun bırakılmasıdır. Amaç ülkemizde iş gücünü oluşturan 15-65 yaş arası 49 000 000 milyon kişiye muhakkak bir meslek kazandırmak ve o meslekten ihtiyaçlarını karşılayacak iş bulmaktır. Bunun yanında hobi olarak yapabilecekleri ikinci bir meslek öğretmek alt amaç olmalıdır. Ülkemizde Temel Eğitim 8 yıldır. Temel eğitimden sonra öğrenciler istedikleri okula gidebilmektedirler. Meslek Lisesine giden bir öğrenci 3 yıl sonra burayı bitirdiğinde ustalık belgesi imtihanına girmeye hak kazanmaktadır. Oysaki Çıraklık Eğitim Merkezine giden bir öğrenci 3 yıl sonra ancak kalfalık imtihanına girebilmektedir. Belgeyi aldıktan sonra eğitimine devam ederse 3 yıl sonra ustalık imtihanına girmeye hak kazanacaktır. Burada kayıp bir 3 yıl vardır. Çıraklık Eğitimi okullarında çıraklık ve kalfalık sürelerinin tekrar gözden geçirilmesi gerekmektedir. Meslekler itibarıyla 3 yıldan daha az süreli çıraklık eğitimine imkân sağlanmalıdır. 71 Kalfalık ve ustalık belgesine sahip olacakların toplumdaki statülerinin yükseltilmesi gerekmektedir. İş başvuru evraklarında "Çıraklık Eğitimi ustalık belgesi sahibidir" seçeneğinin bulunması sağlanmalıdır. (Eğitimciler ve işverenlere göre çıraklık eğitim sisteminin başlıca problemleri ve çözüm önerileri Akif TOK Marmara üniversitesi Fen bilimleri enstitüsü) Ülkeler, kendi halklarının refah düzeyini yükseltmek amacıyla gayret göstermekte ve hızlı kalkınmanın yollarını aramaktadırlar. Hızlı kalkınma ise ülkenin ekonomik ve sosyal yapısının daha fazla üretim artışı sağlayacak şekilde yeniden yapılandırılması ile mümkün hale gelebilir. Üretimin artması ve sürdürülebilir olması, üretim faktörlerinin harekete geçirilmesi ve kaynakların etkin olarak kullanılmasını gerekli kılmaktadır. Bu ise yetişmiş insan gücüne sahip olmakla sağlanabilir. Nitelikli insan gücüne sahip olmak, ekonomik ve sosyal kalkınmada çok önemli yere sahiptir. Yeni buluşlar, teknolojik gelişme, üretimde verimlilik ve kaynakların etkin ve rasyonel kullanımı nitelikli iş gücüne sahip olmakla imkân dâhilindedir. Nitelikli insan gücü yetiştirilmesi ise bütün ülkelerde örgün ve yaygın mesleki eğitim kurumları marifetiyle yapılmaktadır. ( TİSK ve TÜRK-İŞ Eğitim ve İstihdamda Etkinli Arttırma Projesi) 1980’li yılların sonunda çıraklık eğitimine devam edenlerin sayısında hızlı bir yükselme yaşanmıştır. 1985-1986 öğretim yılında 8.620 olan çıraklık eğitimine devam edenlerin sayısı, 1989-1990 öğretim yılında 121.596’ya yükselmiştir. Aynı yıl Milli Eğitim Bakanı’nın 1990 Yılı Bütçe Konuşması’nda 1992 yılı sonunda çıraklık eğitimine devam edeceklerin sayısının 525.000 olarak hedeflendiği belirtilmiştir. Bu yıllarda çıraklık eğitiminin sistem içerisinde meslek liseleri kadar ağırlığı olan bir eğitim türü olarak düşünüldüğü, ortaöğretim kurumlarında ulaşılamayan mesleki ve teknik eğitime ilişkin hedeflerin çıraklık eğitimi yoluyla kapatılmasının tasarlandığı söylenebilir. Ancak, 1990’lı yılların ortalarında çıraklık eğitimine devam edenlerin sayısındaki artış durmuş, 2000’li yıllardan itibaren de azalma eğilimine girmiştir. Mevcut bölümler tekrar gözden geçirilerek revize edilmeli, öğrenim seviyelerinin tekrar düzenlenmeli ve yurt sathında mesleki eğitim merkezlerinin sayıları arttırılmalıdır. Çıraklık yaşındaki bütün nüfusumuzun muhakkak mesleki eğitim kapsamında bir meslek sahibi olması projeleriyle çok kısa zamanda Mesleki Eğitim 72 Merkezlerinin eğitim seviyeleri günümüz iş piyasasının ihtiyaçlarına cevap verecek sayı ve nitelikte olmalıdır. Hedef 1.000.000 (Bir Milyon ) öğrenci olmalıdır. Bu uçuk ve gerçekleşmesi zor hedef değildir. KAYNAKÇA Alkan, C. Doğan, H. ve Sezgin, İ. (2001) Mesleki ve Teknik Eğitimin Esasları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Milli Eğitim Bakanlığı. (2005) Mesleki ve Teknik Eğitimin Tarihçesi. Ankara Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi. TİSK ve TÜRK-İŞ (2006) Eğitim ve İstihdamda Etkinlik Artırma Projesi İl Mesleki <eğitim Kurulu ve İl İstihdam Kurulu Temsilcilerine Yönelik Eğitim Seti Ankara Yorum Matbaacılık TİSK ve TÜRK-İŞ (2007) Yerel Düzeyde İşgücü Piyasasını İzleme ve Yönlendirme Mekanizmalarının Etkinleştirme Projesi “İl Düzeyinde İşgücü Piyasasını İzleme Rehberi” Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü (2002) Türk Mesleki Eğitim Uzman ve Yönetici Kadrosunun Federal Almanya Mesleki İnceleme Gezisi Metin C. (tarihsiz) Ankara’da “ahiler yönetimi (1290-1354)” meselesi http://www.etarih.org/makaleler.php?sayfa=makaledetay&makaleno=1165 adresinden alınmıştır Arı M., Balcı S., Taplamacıoğlu M.C. Mühendislik Eğitimini de İlgilendiren, Küresel Ekonomiye Uygun Mesleki ve Teknik Eğitim http://www.emo.org.tr/ekler/4f5f4071faca32a_ek.doc Çankırı Meslek Yüksekokulu, Ankara Üniversitesi, Çankırı adresinden alınmıştır Kocatürk F. (2007) Ab Ülkelerinde Mesleki Eğitim Sistemlerine İlişkin Yaklaşımlar Ve Türkiye İçin Uyum Analizi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü) Ankara: TOK A. (2001) Eğitimciler ve işverenlere göre çıraklık eğitim sisteminin başlıca problemleri ve çözüm önerileri Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Marmara üniversitesi Fen bilimleri enstitüsü) Yıldırım, Ş. (1992). Çıraklık Eğitim Merkezlerinde 3308 Sayılı Yasaya Göre Yapılan Eğitimin Değerlendirilmesi. (A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü). Ankara: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi Milli Eğitim Bakanlığı Çıraklık http://cygm.meb.gov.tr/ ve Yaygın Eğitimi Genel Müdürlüğü Milli Eğitim Bakanlığı Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi http://megep.meb.gov.tr/ Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Sayımı http://www.tuik.gov.tr/ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İşkur Genel Müdürlüğü Açık İş ve Kayıtlı İşçi sayıları http://www.iskur.gov.tr/ 73 Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Kayıtlı İşyeri ve Çalışanlar http://www.ssk.gov.tr 74
