suudi arabistan eğitim sistemi

ȱ
ȱ
ȱ
SUUDGȱARABGSTANȱE<GTGMȱSGSTEMGȱ
ȱ
YUSUFȱBAHRGȱGÜNDO<DU*
„•”ƒ…–ǣƒ—†‹”ƒ„‹ƒ‹•ƒ…‘—–”›‡•–ƒ„Ž‹•Š‡†‹ͳͻ͵ʹƒ†”—Ž‡†„›Šƒ”‹ƒሺ‡Ž‹‰‹‘—•
ƒ™ሻǤ•‹ƒŽŽƒ”‡ƒ•‘ˆŽ‹ˆ‡ǡ‹–…ƒ„‡•ƒ‹†–Šƒ–”‡Ž‹‰‹‘‹•–Š‡†‡–‡”‹‹‰ˆƒ…Ǧ
–‘” ‹ –Š‡ ˆ‹‡Ž† ‘ˆ ‡†—…ƒ–‹‘ǡ –‘‘Ǥ Š‡ †—…ƒ–‹‘ ‘Ž‹…› ‘…—‡– ™Š‹…Š †‡Ǧ
–‡”‹‡•–Š‡„ƒ•‹…–‡”•ƒ†’”‹…‹’Ž‡•‘ˆ–Š‡†—…ƒ–‹‘…ƒ„‡…‘•‹†‡”‡†ƒ•
–Š‡ ‘•– ‹’‘”–ƒ– ’‹ŽŽƒ” ‹ –Š‹• ˆ‹‡Ž†Ǥ  ƒ—†‹ ”ƒ„‹ƒǡ ‡š…‡’– ˆ‘” —”•‡”›
•…Š‘‘Žǡƒ‡†—…ƒ–‹‘„ƒ•‡†‘‰‡†‡”†‹•…”‹‹ƒ–‹‘‹•‰‹˜‡ǤŽ–Š‘—‰Šƒ•‹…
†—…ƒ–‹‘‹•‘–…‘’—Ž•‘”›ǡ–Š‡‡”‘ŽŽ‡–”ƒ–‹‘‘ˆ’”‹ƒ”›•…Š‘‘Ž‹•ͻ͸ǤͷΨǤ
ͷǡʹ͹ͶǡʹͲͷ•–—†‡–•ƒ”‡Šƒ˜‹‰‡†—…ƒ–‹‘‹–Š‡…‘—–”›ǤͳʹǤ͹Ψ‘ˆ–Š‡•‡•–—Ǧ
†‡–• ƒ”‡ Šƒ˜‹‰ ‡†—…ƒ–‹‘ ‹ ’”‹˜ƒ–‡ •…Š‘‘Ž•Ǥ Š‡ —„‡” ‘ˆ •–—†‡–• ’‡”
…Žƒ••‹•ʹͳǤ͹ƒ†–Š‡—„‡”‘ˆ•–—†‡–•’‡”–‡ƒ…Š‡”‹•ͳͲǤͶǤ–Š‡…‘—–”›ǡ
–Š‡Žƒ‰—ƒ‰‡‘ˆ‡†—…ƒ–‹‘‹•”ƒ„‹…ƒ†–Š‡’”‘’‘”–‹‘‘ˆ‹ŽŽ‹–‡”ƒ–‡•‹•ͷǤ͸ΨǤ
ƒ—†‹”ƒ„‹ƒǡΥ‘ˆ–Š‡„—†‰‡–‹•ƒŽŽ‘––‡†–‘‡†—…ƒ–‹‘ǤǤ
ȱȱ
ȱȱ
Yrd.ȱDoç.ȱDr.,ȱOrduȱÜniversitesiȱGlahiyatȱFakültesiȱDinȱSosyolojisiȱABDȱ
[[email protected]].ȱ
*
OndokuzMayõsÜniversitesi
7lahiyatFakültesiDergisi,
2013,sayõ:35,ss.135Ͳ158.
ƒ—†‹”ƒ„‹ƒ†—…ƒ–‹‘›•–‡
OMÜ7FD|135
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
‡› ‘”†•ǣ ƒ—†‹ ”ƒ„‹ƒǡ –Š‡ ‡†—…ƒ–‹‘ •›•–‡ǡ ‡†—…ƒ–‹‘ ’‘Ž‹…› †‘…—‡–ǡ „ƒ•‹…
‡†—…ƒ–‹‘ƒ†Š‹‰Š‡”‡†—…ƒ–‹‘Ǥ
×××
Yœǣ
136
——†‹”ƒ„‹•–ƒǡͳͻ͵ʹ›ÇŽÇ†ƒ—”—Žƒ˜‡ç‡”‹ƒ–Žƒ›Ú‡–‹Ž‡„‹”G•Žƒ†‡˜Ž‡–‹Ǧ
†‹”Ǥ ——†‹ ”ƒ„‹•–ƒǯ†ƒ Šƒ›ƒ–ǐ –ò ƒŽƒŽƒ”ǐ†ƒ ‘Ž†—º— ‰‹„‹ ‡º‹–‹ ƒŽƒÇ†ƒ
†ƒ„‡Ž‹”Ž‡›‹…‹—•—”—†‹‘Ž†—º—•Ú›Ž‡‡„‹Ž‹”Ǥº‹–‹Ž‡‹Ž‰‹Ž‹–‡‡ŽŠòòŽ‡”‹
˜‡ ‡•ƒ•Žƒ”Ç „‡Ž‹”Ž‡›‡ º‹–‹ ‹›ƒ•‡– ‡Ž‰‡•‹ „— ƒŽƒ†ƒ‹ ‡ ڐ‡Ž‹ †ƒ›ƒƒ
‘Žƒ”ƒ ƒ„—Ž ‡†‹Ž‡„‹Ž‹”Ǥ ——†‹ ”ƒ„‹•–ƒǯ†ƒ ƒƒ•ÇÇˆÇ Šƒ”‹­ …‹•‹›‡– ƒ›”Ǐǐƒ
†ƒ›ƒŽÇ‡º‹–‹˜‡”‹Ž‡–‡†‹”Ǥ‡‡Ž‡º‹–‹œ‘”—Ž—‘ŽƒƒŽƒ„‡”ƒ„‡”‹Ž‘—Ǧ
Žƒ ƒ›Ç–‘”ƒÇΨͻ͸ǡͷǯ–‹”Ǥ oŽ‡†‡ ͷǡʹ͹ͶǡʹͲͷ Úº”‡…‹ ‡º‹–‹ ƒŽƒ–ƒ†Ç”Ǥ —ÚºǦ
”‡…‹Ž‡”‹Ψͳʹǡ͹ǯ•‹Úœ‡Ž‘—ŽŽƒ”†ƒ‡º‹–‹‰Ú”‡–‡†‹”Ǥ‹”•ÇÇˆƒ†ò燐‘”–ƒǦ
ŽƒƒÚº”‡…‹•ƒ›Ç•Çʹͳǡ͹˜‡„‹”Úº”‡–‡‡†ò燐ں”‡…‹•ƒ›Ç•ÇͳͲǡͶǯ–ò”Ǥº‹Ǧ
–‹ †‹Ž‹ ”ƒ’­ƒ ‘Žƒ òŽ‡†‡ ‘—”Ǧ›ƒœƒ” ‘Žƒ›ƒŽƒ”ǐ ‘”ƒÇ Ψͷǡ͸ǯ†Ç”Ǥ ——†‹
”ƒ„‹•–ƒǯ†ƒ„ò–­‡‹›ƒŽƒçǍΥǯò‡º‹–‹‡ƒ›”ÇŽƒ–ƒ†Ç”Ǥ
ƒŠ–ƒ” ‡Ž‹‡Ž‡”ǣ ——†‹ ”ƒ„‹•–ƒǡ ‡º‹–‹ •‹•–‡‹ǡ ‡º‹–‹ •‹›ƒ•‡– „‡Ž‰‡•‹ǡ –‡‡Ž
‡º‹–‹ǡ›ò•‡Úº”‡–‹Ǥ
×××
OMÜ7FD
1.ȱGirióȱ
SuudiȱArabistanȱKrallõÂõȱAbdulazizȱb.ȱAbdurrahmanȱelȬSuud’unȱHicazȱveȱ
Necdȱbölgesiniȱbirleótirerekȱtekȱyönetimȱaltõndaȱtoplamasõylaȱ1932ȱyõlõndaȱ
kurulmuótur.ȱSuudiȱArabistan,ȱ3ȱmilyonȱm²ȱolanȱArapȱYarõmadasõ’nõnȱ2.2ȱ
milyonȱm²’sineȱsahiptir.ȱÜlkeninȱdoÂusundaȱArapȱKörfezi,ȱKatar,ȱBirleóikȱ
ArapȱEmirlikleri;ȱbatõsõndaȱKõzõlȱDenizȱveȱAkabeȱKörfezi;ȱkuzeyindeȱÜrȬ
dün,ȱIrakȱveȱKuveyt;ȱgüneyindeȱUmmanȱveȱYemenȱbulunmaktadõr.ȱ2013ȱ
yõlõȱ itibariyleȱ Suudiȱ Arabistan’õnȱ nüfusuȱ toplamȱ 29,994,272’dir.ȱ Buȱ nüfuȬ
sunȱ20,271,058’iniȱ(%67,58)ȱSuudiler,ȱ9,723,214’ünüȱ(%32,42)ȱSuudiȱolmaȬ
yanlarȱoluóturmaktadõr.1ȱȱ
SuudiȱArabistanȱóeriatlaȱyönetilenȱbirȱGslamȱdevletidir.ȱSuudiȱArabisȬ
tan’daȱhayatõnȱtümȱalanlarõndaȱolduÂuȱgibiȱeÂitimȱalanõndaȱdaȱenȱönemliȱ
unsurunȱGslamȱolduÂuȱsöylenebilir.ȱEÂitiminȱgayeȱveȱhedeflerineȱbakõldõȬ
ÂõndaȱeÂitiminȱgenelȱgayeȱveȱhedefleriȱyanõȱsõraȱGslamîȱgayeȱveȱhedeflereȱ
1
ȱȱ http://www.cdsi.gov.sa/,ȱ19/03/2013.ȱȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
deȱyerȱverildiÂiȱveȱbunlarȱiçerisindeȱGslamîȱgayeȱveȱhedeflerinȱmerkezdeȱ
yerȱaldõÂõȱgörülmektedir.2ȱȱ
SuudiȱArabistan’daȱeÂitimininȱtarihiȱgelióimineȱbakõldõÂõnda,ȱeÂitimȱ
adõnaȱatõlanȱenȱönemliȱadõmõnȱ1926ȱyõlõndaȱ“MaarifȱMüdürlüÂü”nünȱkuȬ
rulmasõȱ olduÂuȱ söylenebilir.ȱ Maarifȱ MüdürlüÂününȱ kurulmasõȱ Suudiȱ
Arabistan’dakiȱ modernȱ eÂitimȱ sistemininȱ temelȱ taóõȱ kabulȱ edilmektedir.3ȱ
Maarifȱ MüdürlüÂüȱ kurulduÂundaȱ ülkedeȱ yalnõzcaȱ 4ȱ ilkokulȱ bulunmakȬ
tadõr.4ȱ 1932ȱ yõlõndaȱ Necdȱ veȱ Hicazȱ bölgesininȱ birleóerekȱ bugünküȱ Suudiȱ
Arabistanȱ KrallõÂõ’nõnȱ kurulmasõndanȱ sonraȱ Maarifȱ MüdürlüÂüȱ ülkeninȱ
herȱ köóesindeȱ eÂitimiȱ yönetmeyeȱ baólamõótõr.ȱ Döneminȱ óartlarõnaȱ göreȱ
önemliȱçalõómalarȱortayaȱkoyanȱMüdürlük,ȱtoplumunȱihtiyaçlarõnaȱcevapȱ
vermekteȱ yetersizȱ kalõncaȱ “Maarifȱ BakanlõÂõ”nõnȱ kurulmasõnaȱ kararȱ veȬ
rilmiótir.ȱ1953ȱyõlõndaȱkurulanȱbakanlõÂõnȱilkȱbakanõȱdaȱilerideȱkralȱolacakȱ
Fahdȱb.ȱAbdulazîzȱolmuótur.ȱ1960’lõȱyõllarõnȱbaóõnaȱkadarȱkõzȱeÂitimiȱiçinȱ
düzenliȱ birȱ sistemdenȱ bahsedilmemektedir.ȱ Modernȱ okullarõnȱ kõzlarõnȱ 137
üzerindeȱistenmeyenȱetkileriȱolabileceÂiȱendióesiyleȱailelerdenȱveȱulemaȬ OMÜ7FD
danȱ kaynaklananȱ muhalefet,ȱ kõzȱ okullarõnõnȱ kuruluóunuȱ 1960’laraȱ kadarȱ
geciktirmiótir.5ȱ1960ȱyõlõndaȱ“KõzȱÖÂretimiȱGenelȱBaókanlõÂõ”nõnȱ(KÖGM)ȱ
kurulmasõȱ Suudiȱ Arabistanȱ kõzȱ eÂitimiȱ tarihindeȱ birȱ dönümȱ noktasõȱ olaȬ
rakȱ kabulȱ edilmektedir.6ȱ Bahsiȱ geçenȱ Müdürlük,ȱ Maarifȱ BakanlõÂõndanȱ
baÂõmsõz,ȱ kendiȱ bütçesiȱ olanȱ birȱ kurumȱ olarakȱ devamȱ etmiótir.ȱ KÖGM,ȱ
23.04.2002ȱ tarihindeȱ Maarifȱ BakanlõÂõȱ bünyesineȱ katõlmõótõr.ȱ Bundanȱ birȱ
yõlȱsonraȱdaȱ(2003)ȱMaarifȱBakanlõÂõnõnȱadõȱdeÂiótirilerekȱEÂitimȱveȱÖÂreȬ
timȱBakanlõÂõȱolmuótur.7ȱ
ȱȱ Bkz.ȱ Vesîkatü’sȬȱ Siyâseti’tȬȱ Ta’lîmȱ fi’lȬȱ Memleke,ȱ h.ȱ 1390ȱ Ȭȱ m.1970,ȱ 28Ȭ61.ȱ maddeler,ȱȱȱȱȱȱȱ
http://www.moe.gov.sa/Pages/educationPolicy.aspx,ȱ03.12.2013.ȱȱ
3ȱȱ
Muhammedȱ Süleymanȱ elȬMansûrȱ elȬÎsa,ȱ Tatavvuruȱ Nizâmi’tȬȱ Ta’lîmȱ fi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ
Arabiyyeti’sȬȱSuûdiyyeȱ(1918Ȭ1995),ȱ1.ȱBasõm,ȱ2010,ȱRiyad,ȱs.ȱ24.ȱȱȱ
4ȱȱ
Süleymanȱ b.ȱ Abdurrahmanȱ elȬHakîl,ȱ ȱ Nizâmuȱ veȱ Siyâsetu’tȬȱ Ta’lîmȱ fi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ AraȬ
biyyeti’sȬȱSuûdiyye,ȱ16.ȱbaskõ,ȱ2011,ȱRiyad,ȱs.ȱ354.ȱȱ
5ȱȱ
H.ȱ M.ȱ ElȬBaadi,ȱ “Suudiȱ Arabistan’daȱ EÂitimȱ Sistemi”,ȱ (çev:ȱ Seyfiȱ Öngiderȱ veȱ Tonguçȱ
Çoban),ȱEÂitimȱveȱToplumȱDergisi,ȱYazȱ1994,ȱss.ȱ26Ȭ30.ȱȱ
6ȱȱ
MuhammedȱSüleymanȱelȬMansûrȱelȬÎsa,ȱa.g.e.,ȱs.ȱ53.ȱȱȱ
7ȱȱ
www.moe.gov.sa/pages/establishmentoftheministryofeducation.aspx,ȱ04.10.2013.ȱȱ
2
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
ÜlkedeȱanasõnõfõȱhariçȱeÂitiminȱtümȱkademelerindeȱcinsiyetȱayrõmõnaȱ
dayalõȱ eÂitimȱ verilmektedir.8ȱ Bununlaȱ beraberȱ kõzȱ veȱ erkekȱ öÂrencilerȱ
hemenȱhemenȱaynõȱöÂretimȱprogramõnaȱtabiȱtutulmaktadõrlar.9ȱȱȱ
Suudiȱ Arabistan’daȱ eÂitimȱ zorunluȱ deÂildir.ȱ Bununȱ yerineȱ ilimȱ öÂȬ
renmeninȱkõzȱveȱerkekȱherkesȱiçinȱdiniȱbirȱzorunlulukȱ(farz)ȱolduÂuȱvurȬ
gusuȱ yapõlmaktadõr.10ȱ Ancakȱ EÂitimȱ Ȭȱ ÖÂretimȱ BakanlõÂõnõnȱ hazõrlamõóȱ
olduÂuȱ onȱ yõllõkȱ (2004/2014)ȱ stratejikȱ plandaȱ temelȱ eÂitiminȱ zorunluȱ olȬ
masõȱyönündeȱ kararȱalõnmõótõr.11ȱ Suudiȱ Arabistan’daȱeÂitiminȱ tümȱkadeȬ
meleriȱ ücretsizdir.12ȱ Dersȱ kitaplarõȱ eÂitiminȱ herȱ kademesindeȱ veȱ resmiȱ Ȭȱ
özelȱ tümȱ okullardaȱ öÂrencilereȱ ücretsizȱ olarakȱ daÂõtõlmaktadõr.13ȱ Dersȱ
kitaplarõȱ öÂrencilereȱ dönemlikȱ olarakȱ verilmektedir.ȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ
2012/2013ȱöÂretimȱyõlõȱitibariyleȱtoplamȱ5,274,205ȱöÂrenciȱeÂitimȱgörmekȬ
tedir.ȱ Buȱ öÂrencilerinȱ %ȱ 87,5’iniȱ (4.616.595)ȱ Suudi,ȱ %12,5’iniȱ (657,610)ȱ
Suudiȱ olmayanlarȱ oluóturmaktadõr.ȱ Yineȱ toplamȱ öÂrencilerinȱ %12,70’iȱ
138 (669,642)ȱözelȱokullardaȱeÂitimȱgörmektedir.14ȱ2011ȱyõlõȱitibariyleȱbirȱsõnõfaȱ
OMÜ7FD düóenȱortalamaȱöÂrenciȱsayõsõȱ21,7,ȱbirȱöÂretmeneȱdüóenȱortalamaȱöÂrenciȱ
sayõsõȱiseȱ10,4’tür.15ȱȱȱ
SuudiȱArabistan’daȱeÂitimȱdiliȱArapça’dõr.16ȱȱÜlkedeȱ2004ȱyõlõȱ15ȱyaóȱ
veȱ üzeriȱ okurȬyazarlõkȱ oranõȱ %ȱ 82,9ȱ olarakȱ tespitȱ edilmiótir.17ȱ 2013ȱ yõlõȱ
itibariyleȱ okurȬyazarȱ olmayanlarõnȱ (ümmi)ȱ toplamȱ nüfusaȱ oranõȱ
ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ155.ȱȱ
ȱȱ Haftalõkȱdersȱçizelgesindeȱfarklõȱolarak,ȱerkekȱöÂrencilerȱ“BedenȱEÂitimi”,ȱkõzȱöÂrencilerȱ
“KadõnȱEÂitimi”ȱdersiniȱalmaktadõrlar.ȱ
10ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ˺˹.ȱ
11ȱȱ MinistryȱofȱEducationȱ(2005),ȱTheȱExecutiveȱSummaryȱofȱTheȱMinistryȱofȱEducationȱTenȱYearȱ
Planȱ(2004Ȭ2014),ȱȱȱSecondȱEdition,ȱ2005,ȱp.ȱ13.ȱȱȱ
12ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ233.ȱȱ
13ȱȱ MevsûatuȱTârîhi’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuûdiyye,ȱC.ȱI,ȱ1999,ȱs.ȱ303.ȱ
14ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱȱ
15ȱȱ Abdullahȱ b.ȱ Muhammedȱ elȬMa’yûf,ȱ “Hulâsatuȱ Ghsaiyyetinȱ Ammetinȱ ani’tȬȱ Ta’limi’lȬȱ
âmmiȱ fi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suudiyyeȱ (h.ȱ 1430Ȭ1431)ȱ ”,ȱ etȬTevsîkü’tȱ ȬTerbevî,ȱ S.ȱ
54,ȱss.ȱ4Ȭ33.ȱ
16ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.24.ȱȱ
17ȱȱ http://stats.uis.unesco.org/unesco/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=210,ȱ
05.03.2013.ȱ
8
9
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
%5,6’dõr.18ȱ 2012ȱ yõlõndaȱ toplamȱ bütçeninȱ %24’üȱ eÂitimeȱ aktarõlmõótõrȱ (45ȱ
milyarȱ dolar).19ȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ 150ȱ binȱ öÂrenciȱ baótaȱ ABDȱ olmakȱ
üzereȱdünyanõnȱçeóitliȱülkelerindeȱdevletȱbursuylaȱeÂitimȱgörmektedir.20ȱȱ
2.ȱSuudiȱArabistan’daȱEÂitiminȱDayanaklarõȱȱ
2.1.ȱȱSuudiȱArabistanȱAnayasasõȱ
ȱȱSuudiȱ Arabistanȱ anayasasõndaȱ eÂitimleȱ ilgiliȱ ikiȱ maddeȱ yerȱ almaktadõr.ȱȱ
BunlardanȱilkiȱeÂitiminȱamacõnõȱeleȱalanȱ13.ȱmaddedir.ȱBuȱmaddeyeȱgöreȱ
“EÂitim,ȱgençlerinȱgönlündeȱGslamȱinancõnõnȱyerleómesini,ȱonlarõnȱbilgiȱveȱbeceȬ
rilerleȱ donatõlmasõnõ,ȱ toplumunȱ inóasõndaȱ yararlõȱ birerȱ üyeȱ olmalarõnõ,ȱ vatanlaȬ
rõnõȱ sevmeleriȱ veȱ tarihleriyleȱ gururȱ duymalarõȱ içinȱ hazõrlanmasõnõȱ hedefler.”ȱ
Anayasa’nõnȱeÂitimleȱilgiliȱikinciȱmaddesiȱiseȱ30.ȱmaddedir.ȱBuȱmaddeyeȱ
göreȱ“DevletȱgenelȱeÂitimiȱsaÂlarȱveȱcehaletleȱmücadeleȱeder.”ȱȱ
2.2.ȱSuudiȱArabistanȱEÂitimȱSiyasetȱVesikasõȱȱ
139
SuudiȱArabistan’daȱeÂitiminȱenȱönemliȱdayanaÂõȱ“EÂitimȱSiyasetȱVesikaȬ
sõ”ȱ kabulȱ edilebilir.ȱ EÂitimȱ Politikasõȱ Yüksekȱ Komitesiȱ tarafõndanȱ 1970ȱ
yõlõndaȱ hazõrlananȱ “Vesika”ȱ 9ȱ bölümȱ veȱ 236ȱ maddedenȱ oluómaktadõr.21ȱ
Vesikaȱ“eÂitimȱveȱöÂretiminȱuygulanmasõndaȱesasȱalõnanȱgenelȱçizgileri”ȱortaȬ
yaȱ koymaktadõr.22ȱ ȱ Vesika’yaȱ göreȱ eÂitimdeȱ asõlȱ olanȱ “Allah’õȱ Rab,ȱ Gslam’õȱ
dinȱveȱHz.ȱMuhammed’iȱpeygamberȱolarakȱkabulȱetmektir.”23ȱȱ
3.ȱSuudiȱArabistan’daȱEÂitiminȱYönetimiȱ(KararȱVericiȱMakamlar)ȱ
3.1.ȱEÂitimȱPolitikalarõȱYüksekȱKuruluȱȱ
EÂitimȱPolitikalarõȱYüksekȱKuruluȱ(EPYK),ȱh.ȱ1383/ȱm.1963ȱyõlõndaȱdöneȬ
minȱKralõȱFahdȱb.ȱAbdulazizȱtarafõndanȱkurulmuó24ȱveȱkurulunȱbaókanlõȬ
ȱȱ http://www.cdsi.gov.sa,ȱ07/04/2014.ȱȱ
ȱȱ http://www.alȬmonitor.com/pulse/business/2012/01/theȬlargestȬbudgetȬinȬtheȬ
histor.html,ȱ16.03.2013.ȱȱ
20ȱȱ http://akhbaar24.argaam.com/article/detail/123479ȱ,ȱ17.03.2013.ȱȱ
21ȱȱ http://uqu.edu.sa/page/ar/5200,ȱ05.10.2013.ȱȱ
22ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ1.ȱȱ
23ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ2.ȱȱ
24ȱȱ SuudiȱArabistanȱBakanlarȱKurulununȱ01/27/1383ȱtarihliȱveȱ93ȱsayõlõȱkararõyla.ȱȱ
18
19
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
OMÜ7FD
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
Âõnõȱ daȱ kendisiȱ üstlenmiótir.ȱ Oluóturulanȱ ilkȱ kuruldaȱ Gçióleriȱ Bakanõ,ȱ SaȬ
vunmaȱveȱUçakȱBakanõ,ȱMaarifȱBakanõ,ȱGlimȱEnstitüleriȱMüdürüȱüyeȱolaȬ
rakȱ yerȱ almõótõr.25ȱ EPYKȱ kurulduÂuȱ gündenȱ itibarenȱ önemliȱ çalõómalaraȱ
imzaȱatmõótõr.ȱküphesizȱbunlarȱiçerisindeȱenȱönemlisiȱSuudiȱArabistan’daȱ
eÂitiminȱ temelȱ dayanaÂõȱ olanȱ “EÂitimȱ Siyasetȱ Vesikasõ”nõnȱ hazõrlanmasõȱ
olmuótur.ȱȱEÂitimȱPolitikalarõȱYüksekȱKuruluȱeÂitimiȱyönetenȱenȱyüksekȱ
kararȱmerciidir.ȱȱ
3.2.ȱEÂitimȱveȱÖÂretimȱBakanlõÂõȱ(MaarifȱBakanlõÂõ)ȱ
Maarifȱ BakanlõÂõȱ (EÖB)ȱ 1953ȱ yõlõndaȱ Kralȱ Abdulazîzȱ tarafõndanȱ kurulȬ
muótur.ȱ 2003ȱ yõlõndaȱ BakanlõÂõnȱ adõȱ deÂiótirilerekȱ EÂitimȱ veȱ ÖÂretimȱ
BakanlõÂõȱ olmuótur.ȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ eÂitimȬöÂretimiȱ yönetenȱ enȱ
önemliȱ makamȱ EÖB’dür.ȱ 2004ȱ yõlõnaȱ kadarȱ ÖÂretmenȱ Fakülteleriȱ veȱ Kõzȱ
FakültelerindenȱdeȱsorumluȱolanȱEÖB26ȱgenelȱ(kõzȱveȱerkekȱilkokul,ȱortaoȬ
kulȱveȱlise)ȱeÂitim,ȱözelȱeÂitim,ȱözelȱokullar,ȱyabancõȱokullar,ȱKur’anȱokulȬ
140
larõ,ȱyetiókinȱeÂitimiȱveȱokurȬyazarlõktanȱsorumludur.27ȱȱ
OMÜ7FD
3.3.ȱYükseköÂretimȱBakanlõÂõȱ
ȱ1975ȱ yõlõndaȱ Kralȱ Halidȱ tarafõndanȱ kurulanȱ YükseköÂretimȱ BakanlõÂõȱ
(YÖB)ȱyükseköÂretimȱprogramlarõȱileȱülkeninȱkalkõnmaȱprogramlarõȱaraȬ
sõndaȱ yönetimȱ veȱ koordinasyonuȱ saÂlamaklaȱ görevlidir.28ȱ Hâlihazõrdaȱ
YÖB’eȱbaÂlõȱ25ȱadetȱdevletȱüniversitesiȱveȱ10ȱadetȱözelȱüniversiteȱbulunȬ
maktadõr.ȱȱ
3.4.ȱMeslekiȱveȱTeknikȱEÂitimȱKurumuȱ
SuudiȱArabistan’daȱeÂitimiȱyönetenȱkurumlardanȱbirȱtanesiȱdeȱMeslekiȱveȱ
Teknikȱ EÂitimȱ Kurumudur.ȱ Meslekiȱ veȱ teknikȱ eÂitimȱ kurumlarõȱ önceleriȱ
pekȱ çokȱ devletȱ kurumununȱ yönetimiȱ altõndaykenȱ buȱ okullarõnȱ yönetimiȱ
KrallõkȱMakamõnõnȱh.ȱ10.08.1400ȱ(m.ȱ1980)ȱtarihliȱemriyleȱToplumsalȱGólerȱ
ȱȱ Süleymanȱb.ȱAbdurrahmanȱelȬHakîl,ȱa.g.e.,ȱs.ȱ54.ȱȱ
ȱȱ MinistryȱofȱEducationȱ(2008),ȱNationalȱReportȱonȱEducationȱDevelopmentȱInȱTheȱKingdomȱofȱ
SaudiȱArabia,ȱRiyadh,ȱ2008,ȱs.ȱ24.ȱȱ
27ȱȱ MuhammedȱSüleymanȱelȬMansûrȱelȬÎsa,ȱa.g.e.,ȱs.74.ȱ
28ȱȱ MevsûatuȱTârîhi’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuûdiyye,ȱC.ȱI,ȱs.ȱ196.ȱȱ
25
26
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
veȱGóȱBakanlõÂõȱyönetimindeȱtekȱçatõȱaltõndaȱtoplandõ.29ȱBakanlarȱKuruluȬ
nunȱh.ȱ04.03.1426ȱ(m.ȱ2005)ȱtarihliȱkararõylaȱkõzȱmeslekiȱveȱteknikȱeÂitimȱ
kurumlarõȱ daȱ aynõȱ çatõȱ altõndaȱ toplanmõótõr.30ȱ 2007ȱ yõlõndaȱ yapõlanȱ birȱ
deÂióiklikleȱdeȱTeknikȱÖÂretimȱveȱMeslekiȱEÂitimȱGenelȱKurumuȱolanȱadõȱ
MeslekiȱveȱTeknikȱEÂitimȱKurumuȱolarakȱdeÂiótirilmiótir.31ȱ2012ȱöÂretimȱ
yõlõȱ itibariyleȱ buȱ kurumaȱ baÂlõȱ 36ȱ erkek,ȱ 14ȱ kõzȱ teknikȱ fakültesi,ȱ 70ȱ liseȱ
sanayiȱenstitüsü,ȱ36ȱhükümlülerȱeÂitimȱenstitüsüȱbulunmaktadõr.32ȱȱȱȱ
4.ȱSuudiȱArabistan’daȱEÂitiminȱAmacõȱVeȱHedefleriȱ
Suudiȱ Arabistan’daȱ eÂitiminȱamacõȱ“Gslam’õnȱ tamȱ veȱdoÂruȱ birȱ óekildeȱ anlaȬ
óõlmasõ,ȱGslamȱinancõnõnȱyerleótirilmesiȱveȱyayõlmasõ,ȱöÂrencininȱyüksekȱidealler,ȱ
Gslamîȱ öÂretiȱ veȱ deÂerlerleȱ donatõlmasõ,ȱ çeóitliȱ bilgiȱ veȱ becerilerȱ kazandõrõlmasõ,ȱ
yapõcõȱdavranõóȱeÂilimlerininȱgeliótirilmesi,ȱtoplumunȱiktisadî,ȱiçtimaîȱveȱkültürelȱ
olarakȱ geliótirilmesiȱ veȱ kióininȱ toplumunȱ yapõcõȱ birȱ üyesiȱ olarakȱ yetiótirilmeȬ
si”dir.33ȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ tümȱ eÂitimȱ faaliyetleriȱ yukarõdaȱ verilenȱ gaȬ
141
yeyiȱgerçekleótirmekȱüzereȱyapõlõr.ȱBuȱgayeyeȱulaómakȱiçinȱçeóitliȱhedeflerȱ
OMÜ7FD
belirlenmiótir.ȱ“EÂitimȱSiyasetȱVesikasõ”ȱeÂitiminȱhedefleriniȱ33ȱmaddedeȱ
eleȱalmaktadõr.ȱBuȱhedeflerdenȱbirincisiȱ“GslamȱóeriatõnaȱbaÂlõlõkȱruhuȱgelióȬ
tirmek,ȱ bunaȱ göreȱ óeriataȱ aykõrõȱ herȱ türlüȱ ilkeȱ veȱ sistemdenȱ uzakȱ durmak,ȱ ȱ herȱ
türlüȱ ióȱ veȱ tasarrufuȱ óeriatõnȱ genelȱ veȱ kapsayõcõȱ hükümlerineȱ göreȱ düzenleȬ
mek”tir.34ȱ
5.ȱEÂitimȱBasamaklarõȱȱ
5.1.ȱAnaokuluȱ(Ravda)ȱȱ
AnasõnõfõȱaóamasõȱöÂrencileriȱilkokulaȱhazõrlar.ȱÖÂrencilerȱbuȱseviyedeȱ2ȱ
yõlȱeÂitimȱalõrlar.ȱDevlet,ȱokulȱöncesiȱeÂitimiȱülkedekiȱeÂitimȱseviyesininȱ
ȱȱ etȬTakrîru’sȬȱSeneviȱliȱMüesseseti’lȬȱÂmmetiȱli’tȬȱTedrîbi’tȬȱTekaniȱve’lȬȱMiheni,ȱ(2012)ȱȱs.ȱ9.ȱȱȱ
ȱȱ etȬTakrîru’sȬȱSeneviȱliȱMüesseseti’lȬȱÂmmetiȱli’tȬȱTedrîbi’tȬȱTekaniȱve’lȬȱMiheni,ȱs.ȱ9.ȱȱȱ
31ȱȱ Unesco,ȱ “Worldȱ Dataȱ onȱ Education”,ȱ 2010/2011,ȱ http://www.ibe.unesco.org/ȱ fileadȬ
min/user_upload/Publications/WDE/2010/pdfȬversions/Saudi_Arabia.pdf,ȱ4/4/2014.ȱȱ
32ȱȱ etȬTakrîru’sȬȱSeneviȱliȱMüesseseti’lȬȱÂmmetiȱli’tȬȱTedrîbi’tȬȱTekaniȱve’lȬȱMiheni,ȱs.ȱ9.ȱȱȱ
33ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ28.ȱȱ
34ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ29.ȱȱ
29
30
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
yükseltilmesiȱ veȱ çocuklarõnȱ gözetilmesiȱ maksadõylaȱ desteklemektedir.35ȱȱ
Glkȱ yõlȱ kreóȱ (4ȱ yaó),ȱ ikinciȱ yõlȱ ilkokulaȱ hazõrlõkȱ (5ȱ yaó)ȱ yõlõȱ kabulȱ edilir.36ȱ
Suudiȱ Arabistan’daȱ 2012/2013ȱ öÂretimȱ yõlõȱ itibariyleȱ 2559ȱ okuldaȱ 18556ȱ
öÂretmeninȱgörevȱyaptõÂõȱveȱ182556ȱöÂrencininȱeÂitimȱaldõÂõȱgörülmekteȬ
dir.37ȱ EÂitimȱ veȱ ÖÂretimȱ BakanlõÂõnõnȱ 2004/2014ȱ yõlõȱ stratejikȱ planõndaȱ
anasõnõfõȱoranõnõnȱ%40’laraȱçõkartõlmasõȱhedeflenmektedir.38ȱȱȱ
5.2.ȱGlkokulȱ(Gbtidâiyye)ȱ
Suudiȱ Arabistan’daȱ temelȱ eÂitiminȱ ilkȱ basamaÂõȱ olanȱ ilkokulȱ 6ȱ yaóõndaȱ
baólar39ȱȱveȱ6ȱyõlȱsürer.40ȱSõnõfȱaralõÂõȱ1Ȭ6ȱveȱgeneldeȱbuȱseviyedekiȱöÂrenciȬ
lerinȱyaóȱaralõÂõȱ6Ȭ12’dir. GenelȱeÂitiminȱtemeliȱkabulȱedilenȱilkokulȱkõzȱȬȱ
erkekȱ herkeseȱ açõktõrȱ veȱ ücretsizdir.41ȱ Temelȱ eÂitiminȱ zorunluȱ olmadõÂõȱ
ülkede,ȱ 2012ȱ yõlõȱ itibariyleȱ okulȱ çaÂõndakiȱ çocuklarõnȱ %96,5’ininȱ okulaȱ
devamȱ ettiÂiȱ görülmektedir.42ȱ Dersȱ yõlõȱ 15’óerȱ haftalõkȱ ikiȱ dönemdenȱ
oluómaktadõr.ȱBirȱdersȱsaatiȱ45ȱdakikadõr.ȱKõzȱveȱerkekȱayrõȱeÂitimȱgörülȬ
142
mekleȱ birlikte,ȱ hemenȱ hemenȱ aynõȱ öÂretimȱ programlarõnõȱ takipȱ etmekteȬ
OMÜ7FD
dirler.43ȱ ȱ 2012/2013ȱ öÂretimȱ yõlõȱ itibariyleȱ 13,801ȱ ilkokuldaȱ 247,111ȱ öÂretȬ
meninȱ görevȱ yaptõÂõȱ veȱ 2,570,334ȱ öÂrencininȱ buȱ okullardaȱ eÂitimȱ aldõÂõȱ
görülmektedir.44ȱ2011/2012ȱöÂretimȱyõlõndaȱGngilizceȱilkokulunȱdördüncüȱ
sõnõfõndanȱ itibarenȱ zorunluȱ derslerȱ kapsamõnaȱ alõnmõótõr.45ȱ Ancakȱ fiiliȱ
olarakȱ buȱ kararõnȱ bazõȱ okullardaȱ uygulanabildiÂi,ȱ Gngilizceninȱ yaygõnȱ
olarakȱ6.ȱsõnõfȱseviyesindenȱitibarenȱokutulduÂuȱgörülmektedir.ȱȱ
ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ116.ȱ
ȱȱ Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱȱ
2006,ȱȱȱȱȱhttp://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf,ȱ4/4/2014.ȱȱ
37ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱ
38ȱȱ MinistriyȱofȱEducationȱ(2005),ȱa.g.e.,ȱȱs.ȱ13.ȱȱ
39ȱȱ elȬKavâidu’tȱTanzîmiyyeȱliȱMedârisiȱTa’lîmi’lȱÂm,ȱtarih:ȱ18/10/1420,ȱsayõ:ȱ3556/1/7/32,ȱm.ȱ6.ȱȱ
40ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ˺˻˹.
41ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ˺˻1.ȱ
42ȱȱ http://www.cdsi.gov.sa,ȱ07/04/2014.ȱȱ
43ȱȱ Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱȱ
2006,ȱȱȱȱȱhttp://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf,ȱ4/4/2014.ȱ
44ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱ
45ȱȱ http://www2.moe.gov.sa/english/Pages,ȱ05/04/2013.ȱȱ
35
36
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
Glkokuldaȱ sõnavlaȱ deÂerlendirmeȱ yapõlmamaktadõr.ȱ ÖÂrencilerȱ “süȬ
rekliȱdeÂerlendirme”ȱyöntemiyleȱdeÂerlendirilmektedir.46ȱÖÂrencilerȱeldeȱ
ettikleriȱkazanõmlaraȱgöreȱ1ȱilaȱ4ȱarasõndaȱnotlarlaȱdeÂerlendirilmektedir.ȱ
DersinȱbütünȱkazanõmlarõnõȱgerçekleótirenȱbirȱöÂrenciȱenȱyüksekȱnotȱolanȱ
1’i,ȱhiçbirȱkazanõmõȱeldeȱedemeyenȱöÂrenciȱiseȱenȱdüóükȱnotȱolanȱ4ȱalmakȬ
tadõr.ȱKazanõmlarõnȱ%ȱ66ȱilaȱ%99’nuȱgerçekleótirenȱöÂrenciȱikinciȱnotȱolaȬ
rakȱ2ȱalmaktadõr.ȱ%ȱ65ȱveȱaltõndakiȱkazanõmȱdüzeyleriȱ3ȱolarakȱdeÂerlenȬ
dirilmektedir.47ȱHiçbirȱkazanõmõȱeldeȱedemeyenȱöÂrenciȱhakkõndaȱsõnõftaȱ
kalmaȱkararõȱverebilir.48ȱBununlaȱberaberȱöÂrencininȱsõnõftaȱkalmasõȱyaȱdaȱ
geçmesiȱ “Yönlendirmeȱ veȱ Rehberlikȱ Komisyonu”nunȱ vereceÂiȱ kararaȱ
baÂlõdõr.49ȱȱ
GlkokulaȱaitȱhaftalõkȱçizelgesiȱTabloȱ1’deȱgösterilmiótir.ȱȱ
Tabloȱ1:ȱGlkokulȱHaftalõkȱDersȱÇizelgesiȱ
Dersinȱadõȱ
Kur’anȬõȱKerimȱ
Tecvîdȱ
Tevhîdȱ
FõkõhȱveȱSulûkȱ
HadîsȱveȱSîretȱ
Arapçaȱ
MilliȱveȱSosyalȱEÂitimȱ
Matematikȱ
Bilimȱȱ
Gngilizceȱȱ
GóȱveȱsanatȱeÂitimiȱ
BedenȱeÂitimiȱ(Erkelerȱiçin)ȱ
KadõnȱEÂitimiȱ(Kõzlarȱiçin)ȱ
Toplamȱdersȱsaatiȱ
Dersȱsayõsõȱ
1.ȱSõnõfȱ
7ȱ
ȱ
1ȱ
1ȱ
ȱ
11ȱ
ȱ
3ȱ
2ȱ
ȱ
2ȱ
3ȱ
3ȱ
30ȱ
8ȱ
2.ȱsõnõfȱ
7ȱ
ȱ
1ȱ
1ȱ
ȱ
9ȱ
ȱ
5ȱ
2ȱ
ȱ
2ȱ
3ȱ
3ȱ
30ȱ
8ȱ
3.sõnõfȱ
7ȱ
ȱ
1ȱ
1ȱ
ȱ
9ȱ
ȱ
5ȱ
2ȱ
ȱ
2ȱ
3ȱ
3ȱ
30ȱ
8ȱ
4.sõnõfȱ
6ȱ
ȱ
1ȱ
1ȱ
2ȱ
8ȱ
2ȱ
5ȱ
2ȱ
ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
31ȱ
10ȱ
5.sõnõfȱ
ȱ
4ȱ
1ȱ
2ȱ
2ȱ
8ȱ
2ȱ
5ȱ
3ȱ
ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
31ȱ
10ȱ
6.sõnõfȱ
ȱ
4ȱ
1ȱ
2ȱ
2ȱ
8ȱ
2ȱ
5ȱ
3ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
33ȱ
11ȱ
Kaynak:ȱwww.cpfdc.gov.sa/curriculum/studyplan/studyplannormalschool.pdfȱ/,ȱ09.12.2012.ȱȱ
143
OMÜ7FD
ȱ
ȱȱ LaihatuȱTakvimi’tȬȱTâlib,ȱm.ȱ5/1,ȱhttp://www.imamu.edu.sa,ȱ04/04/2014.ȱȱ
ȱȱ etȬTakvîmü’lȬȱ Müstemirȱ fi’lȬȱ Merhaleti’lȬȱ Gbtidâiyye,ȱ h.ȱ 1429,ȱ www.bahaedu.gov.ȱ
sa/vb/f9/aȬ300.htmlȱ,ȱ09/04/2013.ȱȱ
48ȱȱ ȱDelîlü’lȬȱ Takvîmi’lȬȱ Müstemirȱ fi’lȬȱ Merhaleti’lȬȱ Gbtidâiyye,ȱ h.ȱ 1431,ȱ http://www.bishaedu.ȱ
gov.sa/vb/attachment.php?attachmentid=13171&d=1360931477,ȱ04/04/2014.ȱȱ
49ȱȱ LaihatuȱTakvimi’tȬȱTâlib,ȱm.ȱ5/3.ȱȱȱ
46
47
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
5.3.ȱOrtaokulȱ(Mutavassõta)ȱ
Ortaokul,ȱ ilkokulȱ yaȱ daȱ dengiȱ diplomayaȱ sahipȱ öÂrencilerinȱ kayõtȱ yaptõȬ
rabileceÂi,ȱ sonundaȱ ortaokulȱ diplomasõȱ verilenȱ 3ȱ yõllõkȱ eÂitimȱ basamaÂõȬ
dõr.50ȱSõnõfȱaralõÂõȱ7Ȭ9ȱveȱgeneldeȱbuȱseviyedekiȱöÂrencilerinȱyaóȱaralõÂõȱ12Ȭ
15’tir.ȱDersȱyõlõȱikiȱhaftalõkȱsõnavȱdöneminiȱdeȱkapsayanȱ18’erȱhaftalõkȱikiȱ
dönemdenȱ oluómaktadõr.51ȱ Birȱ dersȱ saatiȱ 45ȱ dakikadõr.52ȱ 2012/2013ȱ öÂreȬ
timȱ yõlõȱ itibariyleȱ 8,325ȱ ortaokuldaȱ 128,144ȱ öÂretmeninȱ görevȱ yaptõÂõȱ veȱ
1,230,577ȱöÂrencininȱbuȱokullardaȱeÂitimȱaldõÂõȱgörülmektedir.53ȱȱ
OrtaokulaȱaitȱhaftalõkȱdersȱçizelgesiȱTabloȱ2’deȱgösterilmiótir.ȱȱ
Tabloȱ2:ȱOrtaokulȱHaftalõkȱDersȱÇizelgesiȱ
Dersinȱadõȱ
Kur’anȬõȱKerimȱ
Tefsîrȱ
Tevhîdȱ
144
Fõkõhȱȱ
OMÜ7FD
Hadîsȱȱ
Arapçaȱ
MilliȱveȱSosyalȱAraótõrmalarȱȱ
Matematikȱ
Bilimȱȱ
Bilgisayarȱ
Gngilizceȱȱ
GóȱveȱSanatȱEÂitimiȱ
BedenȱEÂitimiȱ(Erkelerȱiçin)ȱ
KadõnȱEÂitimiȱ(Kõzlarȱiçin)ȱ
Toplamȱdersȱsaatiȱ
Dersȱsayõsõȱ
7.ȱSõnõfȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
1ȱ
6ȱ
3ȱ
5ȱ
4ȱ
1ȱ
4ȱ
2ȱ
1ȱ
1ȱ
35ȱ
13ȱ
8.ȱSõnõfȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
1ȱ
6ȱ
3ȱ
5ȱ
4ȱ
1ȱ
4ȱ
2ȱ
1ȱ
1ȱ
35ȱ
13ȱ
9.ȱSõnõfȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
2ȱ
1ȱ
6ȱ
3ȱ
5ȱ
4ȱ
1ȱ
4ȱ
2ȱ
1ȱ
1ȱ
35ȱ
13ȱ
Kaynak:www.cpfdc.gov.sa/curriculum/studyplan/studyplannormalschool.pdfȱ,ȱ09.12.2012.ȱȱ
ȱ
ȱȱ Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ˺˻4,ȱ125.ȱ
ȱȱ Delîlü’tȬȱTa’lîmi’sȬȱSânevîȱ(Nizâmu’lȬȱMukarrerât),ȱ5.ȱBaskõ,ȱH.ȱ1433Ȭ1434.,ȱs.ȱ12.ȱȱȱ
52ȱȱ elȬlâihatu’tȬȱ Dâhiliyyeȱ liȱ Tanzîmiȱ Medârisi’lȬȱ Merhaleteyni’lȬȱ Mutevessitaȱ ve’sȬȱ Sâneviyyeȱ
(EÂitimȱPolitikasõȱYüksekȱKurulu’nunȱ23/11/1390ȱtarihliȱveȱr/t/1584ȱsayõlõȱkararõ),ȱ5/b.ȱȱ
53ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱȱ
50
51
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
5.4.ȱLiseȱ(Sâneviyye)ȱ
5.4.1.ȱGenelȱLiseȱ
Lise,ȱortaokulȱyaȱdaȱdengiȱdiplomayaȱsahipȱöÂrencilerinȱkayõtȱyaptõrabileȬ
ceÂi,ȱsonundaȱçeóitliȱtürleriyleȱliseȱdiplomasõȱverilenȱ3ȱyõllõkȱeÂitimȱbasaȬ
maÂõdõr.54ȱDersȱyõlõȱikiȱhaftalõkȱsõnavȱdönemineȱdeȱkapsayanȱ18’erȱhaftalõkȱ
ikiȱ dönemdenȱ oluómaktadõr.55ȱ Birȱ dersȱ saatiȱ 45ȱ dakikadõr.56ȱ 2012/2013ȱ
öÂretimȱ yõlõȱ itibariyleȱ 5,725ȱ lisedeȱ 119,939ȱ öÂretmenȱ görevȱ yapmaktaȱ veȱ
1,214,084ȱöÂrenciȱbuȱokullardaȱeÂitimȱalmaktadõr.57ȱȱ
Suudiȱ Arabistan’daȱ ortaöÂretimdeȱ hâlihazõrdaȱ ikiȱ ayrõȱ sistemȱ kullaȬ
nõlmaktadõr.ȱBunlar;ȱsõnõfȱgeçmeȱsistemiȱveȱdersȱgeçmeȱsistemidir.ȱBunlarȱ
sõrasõylaȱincelenecektir.ȱȱ
5.4.1.1.ȱSõnõfȱGeçmeȱSistemiȱ
HalenȱSuudiȱArabistan’daȱyaygõnȱolanȱ3ȱseneȱveȱ3ȱsõnõftanȱoluóanȱsistemȬ 145
dir.ȱBuȱsistemdeȱherȱbirȱdersȱyõlõȱbirbiriyleȱbaÂlantõlõȱikiȱdönemdenȱoluóȬ OMÜ7FD
maktadõr.ȱBuȱsistemdeȱilkȱyõlȱortakȱokunduktanȱsonraȱikinciȱsõnõftanȱitibaȬ
renȱ erkekȱ öÂrencilerȱ keriatȱ Bölümü,ȱ Fenȱ Bölümüȱ veȱ Yönetimȱ (Gdare)ȱ BöȬ
lümünü;ȱkõzȱöÂrencilerȱiseȱBilimȱBölümüȱveȱEdebiyatȱBölümünüȱseçebilȬ
mektedirler.58ȱȱ
SõnõfȱgeçmeȱsistemiȱiçinȱhazõrlananȱhaftalõkȱdersȱçizelgesiȱTabloȱ3’teȱ
gösterilmiótir.59ȱȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱȱ
ȱȱ
56ȱȱ
57ȱȱ
58ȱȱ
59ȱȱ
54
55
Vesîkatü’sȬȱSiyâseti’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleke,ȱm.ȱ˺˻7Ȭ128.
Delîlü’tȬȱTa’lîmi’sȬȱSânevîȱ(Nizâmu’lȬȱMukarrerât),ȱs.12.ȱȱȱ
elȬLâihatu’tȬȱDâhiliyyeȱliȱTanzîmiȱMedârisi’lȬȱMerhaleteyni’lȬȱMutevessitaȱve’sȬȱSâneviyye,ȱ5/b.ȱȱ
https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱȱ
Lâihatü’lȬȱMuâdelâtȱ(etȬTa’lîmü’sȬȱSânevîȬNizâmü’lȬȱMukarrerât),ȱ3.ȱBaskõ,ȱ2012,ȱs.ȱ5.ȱȱ
Kõzlarȱ içinȱ hazõrlananȱ cetveldeȱ dersȱ saatleriȱ farklõlaómaklaȱ beraberȱ birȱ dersȱ dõóõndaȱ
okutulanȱderslerȱaynõdõr.ȱErkekȱöÂrencilerȱ“BedenȱEÂitimi”ȱdersiȱalõrken,ȱkõzȱöÂrencilerȱ
bununȱyerineȱ“PratikȱMalzemeler/Materyaller”ȱdersiȱalmakadõr.ȱȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
Tabloȱ3:ȱSõnõfȱGeçmeȱSistemiȱGenelȱLiseȱHaftalõkȱDersȱÇizelgesiȱ(Erkek)ȱ
DersȱGruplarõȱȱ Derslerȱȱ
Ortakȱ
Arapçaȱveȱkeriatȱ
TabiatȱBilimȬ
Bilimleriȱ
leriȱ
1.Sõnõfȱ 2.ȱsõnõfȱ
3.ȱsõnõfȱ 2.sõnõfȱ 3.sõnõfȱ
˺
˼
˼
˺
˺ȱ
keriatȱGlimleri ȱ Kur’anȬõȱKerim
˺
˻
˻
˺
˺ȱ
Tefsirȱ
˺
˻
˻
˺
˺ȱ
Hadisȱ
˺
˻
˻
˺
˺ȱ
Tevhidȱ
˺
˼
˼
˺
˺ȱ
Fõkõhȱ
˻
˼
˼
˻
˻ȱ
ArapȱDiliȱ
NahivȱveȱSarfȱ
Bilimleri
˻
˻
Belagatȱ
ȱ
ȱ
ȱ
˻
˻
˻
˺
˺ȱ
Edebiyatȱȱ
˺
˺
˺
ȱ Okuma
ȱ
ȱ
˺
˺
˺
ȱ Kompozisyon
ȱ
ȱ
˺
˺
˺
Toplumsalȱ
Tarihȱ
ȱ
ȱ
Bilimler
˺
˺
˺
CoÂrafyaȱ
ȱ
ȱ
˺
Psikolojiȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
146
˺
Sosyolojiȱ
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
Vatandaólõkȱ
OMÜ7FD
˺ȱ
˺ȱ
˺ȱ
˺ȱ
˺ȱ
EÂitimiȱȱ
˻
˽
˽ȱ
Bilimlerȱ
Fizikȱ
ȱ
ȱ
(Ulûm)ȱ
˻
˽
˽ȱ
Kimyaȱ
ȱ
ȱ
˻
˽
˽ȱ
Biyolojiȱ
ȱ
ȱ
˺
˺ȱ
Yerbilimȱ
ȱ
ȱ
ȱ
˽
˽
˽
˽
˽ȱ
Gngilizce
˾
˿
˿ȱ
Matematikȱ
ȱ
ȱ
˻
˻
˻
˻
˻ȱ
Bilgisayarȱ
˺
˺
˺
KütüphaneȱveȱAraótõrma
ȱ
ȱ
˺
˺
˺
˺
˺ȱ
BedenȱEÂitimi
˻
Etkinlik
ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
˻˺
˺́
˺́
˺˿
˺˿ȱ
Dersȱsayõsõȱ
˼˾
˼˼
˼˼
˼˾
˼˾ȱ
Dersȱsaatlerininȱtoplamõ
Kaynak:ȱwww.p.hailsa.gov.sa,ȱ02/04/2013.ȱ
ȱ
ȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
5.4.1.2.ȱDersȱGeçmeȱSistemiȱ(Krediliȱsistem/Nizâmü’lȬȱMukarrerât)60ȱ
BuȱsistemdeȱzorunluȱveȱbaÂõmsõzȱikiȱdönemȱveȱterciheȱbaÂlõȱyazȱdönemiȱ
bulunmaktadõr.ȱÖÂrencilerȱbuȱsistemdeȱilkȱyõlȱortakȱderslerȱaldõktanȱsonȬ
raȱikinciȱsõnõftanȱitibarenȱinsaniȱilimlerȱveȱtabiatȱilimleriȱbölümleriniȱseçeȬ
bilmektedirler.61ȱ Krallõkȱ Makamõnõnȱ h.ȱ 11/10/1425ȱ (m.ȱ 2004)ȱ tarihliȱ veȱ
701/bm/7ȱ sayõlõȱ emirleriȱ gereÂinceȱ 42ȱ okuldaȱ pilotȱ uygulamasõȱ yapõlarakȱ
baólayanȱkrediliȱseçmeȱsisteminin62ȱ2011/2012ȱöÂretimȱyõlõȱitibariyleȱresmiȱ
Ȭȱözel,ȱkõzȱȬȱerkekȱtoplamȱ434ȱlisedeȱuygulanmaktadõr.63ȱ2014ȱyõlõȱitibariyleȱ
tümȱliselerinȱ%ȱ25’indeȱbuȱsisteminȱuygulanmasõȱhedeflenmektedir.64ȱBuȱ
sistemdeȱbirȱsõnõftaȱenȱazȱ15,ȱenȱfazlaȱ35ȱöÂrenciȱbulunabilmektedir.65ȱȱ
5.4.2.ȱMeslekiȱveȱTeknikȱLiseȱ
Gógücüȱ piyasasõnõnȱ ihtiyaçlarõȱ doÂrultusundaȱ ülkedeȱ meslekiȱ veȱ teknikȱ
enstitüleriȱ (lise)ȱ kurulmaktadõr.ȱ Sonȱ yõllardaȱ meslekiȱ veȱ teknikȱ eÂitimeȱ
dahaȱ fazlaȱ önemȱ verildiÂiȱ söylenebilir.ȱ Góȱ piyasasõndakiȱ Suudileótirmeȱ 147
çabalarõnõnȱ ancakȱ meslekiȱ veȱ teknikȱ eÂitimleȱ mümkünȱ olabileceÂiȱ çeóitliȱ OMÜ7FD
ortamlardaȱdileȱgetirilmektedir.ȱȱ
LiseȱdüzeyindeȱüçȱçeóitȱmeslekiȱveȱteknikȱeÂitimȱverilmektedir:ȱȱ
1)ȱEndüstriyelȱ
2)ȱTicariȱȱ
3)ȱZiraiȱ
Genelȱ liselerdeȱ olduÂuȱ gibiȱ buȱ okullardaȱ daȱ üçȱ yõllõkȱ eÂitimȱ verilȬ
mekteȱveȱbuȱseviyedeȱtoplamȱ70ȱadetȱeÂitimȱkurumuȱbulunmaktadõr.ȱ
ȱ
ȱ
ȱȱ Detaylõȱbilgiȱiçinȱbkz.ȱDelîlü’tȬȱTa’lîmi’sȬȱSânevîȱ(Nizâmu’lȬȱMukarrerât),ȱ5.ȱbaskõ,ȱh.ȱ1433Ȭ
1434ȱ
61ȱȱ Lâihatü’lȬȱMuâdelât,ȱ3.ȱbaskõ,ȱs.ȱ5,ȱhttp://alshfa.com/ebook/10001.PDF,ȱ15/04/204.ȱȱȱ
62ȱȱ SAȱEÂitimȱÖÂretimȱBakanlõÂõnõnȱh.ȱ14/7/1430ȱtarihliȱveȱȱ30324250ȱsayõlõȱyazõsõ.ȱȱ
63ȱȱ etȬTakrîrü’sȬȱSenevîȱliȱVizîreti’tȬȱTerbiyeȱve’tȬȱTa’lîmȱ(h.ȱ1432/1433),ȱs.ȱ67.ȱȱȱ
64ȱȱ http://www.aawsat.com/details.asp?issueno=10992&article=527541,ȱ07/04/2013.ȱȱ
65ȱȱ Delîlü’tȬȱTa’lîmi’sȬȱSânevîȱ(Nizâmu’lȬȱMukarrerât),ȱs.12.ȱȱȱ
60
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
6.ȱYükseköÂretimȱ
YükseköÂretimȱ BakanlõÂõ,ȱ 236/1ȱ sayõlõȱ veȱ h.ȱ 08.05.1395ȱ (m.ȱ 1975)ȱ tarihliȱ
Kraliyetȱ Fermanõȱ gereÂinceȱ devletinȱ yükseköÂretimȱ politikasõnõȱ icraȱ etȬ
mekȱüzereȱkurulmuótur.66ȱÜlkedeȱverilenȱüniversiteȱeÂitimiȱbelliȱbirȱdereȬ
ceyeȱ kadarȱ Amerikaȱ Birleóikȱ Devletleri’ndeȱ uygulananȱ sistemeȱ benzeȬ
mektedir.ȱABD’denȱalõnanȱmodelȱveȱuygulamalarȱülkeninȱGslamiȱinançȱveȱ
geleneklerineȱ uyarlanarakȱ Suudiȱ yükseköÂretimindeȱ kullanõlmaktadõr.67ȱ
YükseköÂretimȱKonseyi,ȱaskeriȱeÂitimȱdõóõndaȱtümȱyükseköÂretimȱióleriniȱ
yönetenȱveȱkoordineȱedenȱenȱüstȱmakamdõr.68ȱȱ
Normalȱlisansȱprogramlarõnõnȱsüresiȱ4ȱyõldõr.ȱMimarlõk,ȱtarõm,ȱeczaȬ
cõlõkȱ veȱ veterinerlikȱ bölümleriȱ 5;ȱ dióçilikȱ 5Ȭ6ȱ yõl;ȱ hukukȱ veȱ tõpȱ bölümleriȱ
iseȱ6ȱyõldõr.69ȱLisansüstüȱeÂitimde,ȱ1ȱyõllõkȱsüreyleȱeÂitimȱalanõndaȱyüksekȱ
diplomaȱveȱöÂretmenlikȱalanõndaȱyineȱ1ȱyõlȱsüreyleȱyeterlikȱbelgesiȱprogȬ
ramlarõȱbulunmaktadõr.ȱYüksekȱLisansȱprogramlarõȱ2,ȱdoktoraȱprogramlaȬ
148
rõȱiseȱenȱazȱ3ȱyõlȱsürmektedir.70ȱȱ
OMÜ7FD
1998ȱ –ȱ 2008ȱ tarihleriȱ arasõndaȱ liseȱ diplomasõnaȱ sahipȱ öÂrencilerinȱ
oranõȱ %ȱ 400ȱ artõnca,ȱ yükseköÂretimȱ kurumalarõnaȱ olanȱ ihtiyaçȱ daȱ artõrȬ
mõótõr.71ȱ Buȱ doÂrultudaȱ 2004ȱ –ȱ 2008ȱ tarihleriȱ arasõndakiȱ 5ȱ yõldaȱ devletȱ
üniversitelerinȱsayõsõȱ%50ȱartmõótõr.ȱBugünȱülkedekiȱdevletȱüniversiteleriȬ
ninȱ sayõsõȱ 25’eȱ ulaómõótõr.72ȱ Buȱ üniversitelerdenȱ Gslamȱ Üniversitesiȱ veȱ
GmamȱMuhammedȱb.ȱSuudȱÜniversiteleriȱdahaȱçokȱGslamîȱilimlereȱaÂõrlõkȱ
vermektedir.ȱÜlkedekiȱdevletȱüniversitelerineȱaitȱçizelgeȱTabloȱ4’teȱgösteȬ
rilmiótir.ȱ
ȱȱ MinistryȱofȱEducationȱ(2008),ȱa.g.e.,ȱȱs.ȱ49.ȱȱ
ȱȱ Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱ
2006,ȱȱȱȱȱhttp://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf,ȱ4/4/2014.ȱ
68ȱȱ Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱ
2006,ȱȱȱȱȱhttp://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf,ȱ4/4/2014.ȱ
69ȱȱ Unesco,ȱ“WorldȱDataȱonȱEducation”,ȱ7thȱȱEdition,ȱ2010/2011.ȱ
70ȱȱ Unesco,ȱ“WorldȱDataȱonȱEducation”,ȱ7thȱȱEdition,ȱ2010/2011.ȱȱ
71ȱȱ Ministryȱ ofȱ Higherȱ Education,ȱ “Theȱ Nationalȱ Report”,ȱ Juneȱ 2009,ȱ s.ȱ 3.ȱȱ
http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/bologna/forum2010/documents/SAUDI
_ARABIA_National_Report.pdf,ȱ11/04/2013.ȱȱȱ
72ȱhttp://statistics.mohe.gov.sa/DCFiles/UniversitiesȬGuide.pdfȱ,11/4/2013.ȱȱ
66
67
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
Tabloȱ4:ȱSuudiȱArabistan’daȱKurulanȱDevletȱÜniversiteleriȱ
S.Noȱ Üniversite
kehir
1ȱ
KralȱSuudȱÜniversitesiȱ
Riyadȱ
2ȱ
GslamȱÜniversitesiȱ
Medineȱ
3ȱ
KralȱAbdülazizȱÜniversitesiȱ
Ciddeȱ
4ȱ
GmamȱMuhammedȱb.ȱSuudȱÜniversitesiȱ
Riyadȱ
5ȱ
KralȱFahdȱPetrolȱveȱMadenȱÜniversitesiȱȱ Zehranȱ
6ȱ
KralȱFaysalȱÜniversitesiȱ
Ahsaȱ
7ȱ
Ümmü’lȬȱKuraȱÜniversitesiȱ
Mekkeȱ
8ȱ
KralȱHalidȱÜniversitesiȱ
Abhaȱ
9ȱ
KassimȱÜniversitesiȱ
Kassimȱ
10ȱ
TaybaȱȱÜniversitesiȱ
Medineȱ
11ȱ
TaifȱȱÜniversitesiȱ
Taifȱ
12ȱ
CizanȱÜniversitesiȱ
Cizanȱ
13ȱ
KralȱSuudȱb.ȱAbdulazizȱTõpȱBilimleriȱ
RiyadȬCiddeȬ
Üniversitesiȱ
Ahsaȱ
14ȱ
HailȱÜniversitesiȱ
Hailȱ
15ȱ
CevfȱÜniversitesiȱ
Sekaka/Cevfȱ
16ȱ
TebükȱÜniversitesiȱ
Tebükȱ
17ȱ
BahaȱÜniversitesiȱ
Bahaȱ
18ȱ
NecranȱÜniversitesiȱ
Necranȱ
19ȱ
EmireȱNuraȱbintiȱAbdurrahmanȱÜniverȬ Riyadȱ
sitesiȱ
20ȱ
KuzeyȱSõnõrlarõȱÜniversitesiȱ
Ararȱ
21ȱ
DammamȱÜniversitesiȱ
Dammamȱ
22ȱ
EmirȱSelmanȱb.ȱAbdülazizȱÜniversitesiȱ
Haracȱ
23ȱ
kakraȱÜniversitesiȱ
kekraȱ
24ȱ
MecmaahȱÜniversitesiȱ
Mecmaahȱ
25ȱ
ArabistanȱElektronikȱÜniversitesiȱ
Riyadȱ
Kuruluóȱ
1957ȱ
1961ȱ
1967ȱ
1974ȱ
1975ȱ
1975ȱ
1981ȱ
1999ȱ
2004ȱ
2004ȱ
2004ȱ
2006ȱ
2006ȱ
2006ȱ
2006ȱ
2007ȱ
2007ȱ
2007ȱ
2008ȱ
149
OMÜ7FD
2008ȱ
2010ȱ
2010ȱ
2010ȱ
2010ȱ
2012ȱ
Kaynak:ȱhttp://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/GovernmentȬUniversities/Pages/default.aspx,ȱ
23/04/2014.ȱȱ
Suudiȱ Arabistan’õnȱ 6.ȱ Kalkõnmaȱ planõndaȱ yükseköÂretiminȱ geliótiȬ
rilmesiȱveȱbunaȱözelȱüniversitelerinȱdeȱdâhilȱedilmesiȱkararõȱuyarõncaȱilkȱ
özelȱüniversitelerinȱkurulmasõnõnȱyoluȱaçõlmõótõr.ȱGlkȱözelȱüniversiteȱ1999ȱ
yõlõndaȱkurulmuótur.ȱBugünȱülkedekiȱözelȱüniversitelerinȱsayõsõȱ10’dur.73ȱ
73
ȱȱ http://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/listphe.aspxȱ ,ȱ
11/4/2013.ȱȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
Buȱ üniversitelerdenȱ 7’siȱ yüksekȱ lisansȱ diplomasõȱ daȱ vermektedir.ȱ Özelȱ
üniversitelerinȱ dõóõndaȱ 16ȱ adetȱ özelȱ fakülteȱ deȱ ülkedeȱ yükseköÂretimȱ
hizmetiȱ vermektedir.74ȱ Buȱ özelȱ fakültelerinȱ 8ȱ tanesiȱ yüksekȱ lisansȱ diploȬ
masõȱvermektedir.75ȱȱ
SuudiȱArabistan’daȱkurulanȱözelȱüniversitelereȱaitȱbilgilerȱTabloȱ5’teȱ
gösterilmiótir.ȱȱ
Tabloȱ5:ȱSuudiȱArabistan’daȱKurulanȱÖzelȱÜniversitelerȱ
S.Noȱ
Üniversite
kehirȱ
1ȱ
EmirȱSultanȱÜniversitesiȱ
Riyadȱȱȱ
2ȱ
ÖzelȱGffetȱÜniversitesiȱ
Ciddeȱȱ
3ȱ
AçõkȱArapȱÜniversitesiȱ
Riyadȱveȱ6ȱóehȱ
4ȱ
ÖzelȱYemameȱÜniversitesiȱȱ
Riyadȱȱ
5ȱ
GóȱGdaresiȱÜniversitesiȱ
Ciddeȱȱȱ
6ȱ
EmirȱFahdȱb.ȱSultanȱÜniversitesiȱ
Tebükȱȱ
7ȱ
EmirȱMuhammedȱb.ȱFahdȱÜniversitesiȱ Huberȱȱ
150 8ȱ
FaysalȱÜniversitesiȱȱ
Riyadȱ
BilimȱEviȱÜniversitesiȱ
Riyadȱȱȱ
OMÜ7FD 9ȱ
10ȱ
KralȱAbdullahȱBilimȱveȱTeknolojiȱÜniv.ȱ Ciddeȱȱȱ
Kuruluóȱ
1999ȱ
2000ȱ
2003ȱ
2004ȱ
2004ȱ
2006ȱ
2007ȱ
2008ȱ
2009ȱ
2010ȱ
Kaynak:ȱhttp://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/UniversitiesȬHigherȬ
EducationȬEligibility.aspx,ȱ23/04/2014.ȱ
Buȱ bölümdeȱ sonȱ olarakȱ resmiȱ veȱ özelȱ üniversitelerdeȱ görevȱ yapanȱ
akademikȱ personelȱ veȱ buralardaȱ eÂitimȱ görenȱ öÂrenciȱ sayõlarõnaȱ dairȱ
verilereȱyerȱverilecektir.76ȱȱȱ
Tabloȱ6:ȱÜniversiteȱÖÂretimȱKadrosuȱveȱÖÂrenciȱSayõlarõȱ
Türüȱ
ÖÂretimȱKadrosu
DevletȱÜniversiteleriȱ
48,788ȱ
ÖzelȱÜniversitelerȱ
3,028ȱ
DiÂerȱ
7,626ȱ
Toplamȱ
59,442
ÖÂrenciȱSayõsõ
1,058,155ȱ
58,628ȱ
89,224ȱ
1,206,007
ȱȱ http://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/Colleges.aspxȱ,ȱ
12/04/2013.ȱȱ
75ȱȱ http://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/Master.aspxȱ ,ȱ
12Ȭ04Ȭ2013.ȱȱ
76ȱȱ http://www.mohe.gov.sa/ar/mõnõstry/deputyȬmõnõstryȬforȬplannõngȬandȬõnformatõonȬ
affaõrs/hesc/unõversõtõesstatõstõcs/pages/default.aspx,ȱ11/04/2013.ȱȱ
74
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
7.ȱYetiókinȱEÂitimiȱVeȱOkurȬYazarlõkȱȱ
Yetiókinȱ eÂitimiȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ EÂitimȱ Ȭȱ ÖÂretimȱ BakanlõÂõnõnȱ üstȬ
lendiÂiȱsorumluluklardanȱbiridir.ȱYetiókinȱeÂitimiȱüçȱaóamadanȱoluómakȬ
tadõr:77ȱȱ
1.OkurȬyazarlõkȱmerkezleriȱ(ilkokullar)ȱ
2.Akóamȱortaokullarõȱȱ
3.Akóamȱliseleriȱȱ
OkurȬyazarlõkȱmerkezlerineȱ11ȱyaóȱveȱ3ȱayõnõȱdoldurmuóȱolanlarȱkaȬ
bulȱ edilmektedir.ȱ Akóamȱ ortaokuluȱ içinȱ kayõtȱ yaóõȱ 16,ȱ akóamȱ lisesiȱ içinȱ
kayõtȱyaóõȱiseȱ19’dur.78ȱOkurȬyazarlõkȱmerkezlerineȱSuudiȱolanȱveȱolmayanȱ
herkesȱ kabulȱ edilirkenȱ akóamȱ ortaokullarõȱ veȱ liselerineȱ yalnõzcaȱ Suudiȱ
vatandaólarõȱdevamȱedebilmektedir.79ȱHerȱüçȱseviyedeȱdeȱbirȱdersȱsaatiȱ45ȱ
dakikadõr.80ȱOkurȬyazarlõkȱmerkezlerindeȱüçȱyõllõkȱbirȱeÂitimȱverilmekteȬ
dir.ȱ Buȱ eÂitimȱ sonrasõndaȱ öÂrenciȱ “Glkokul”ȱ diplomasõȱ almayaȱ hakȱ kaȬ
zanmaktadõr.ȱ Verilenȱ buȱ diplomaȱ genelȱ eÂitimdekiȱ ilkokulȱ diplomasõnaȱ
eóitȱkabulȱsayõlmaktadõr.81ȱȱ
151
OkurȬyazarlõkȱ merkezleriȱ haftalõkȱ dersȱ çizelgesiȱ Tabloȱ 7’deȱ gösterilȬ
miótir.ȱ
Tabloȱ7:ȱOkurȬYazarlõkȱMerkezleriȱHaftalõkȱDersȱÇizelgesiȱ(Glkokul)ȱ
Derslerȱȱ
Kur’anȬõȱKerimȱ
Tevhid/Hadis/Fõkõhȱ
OkumaȱveȱEzberȱ
Yazõȱveȱimlaȱ
DilȱBilgisiȱ
Kompozisyonȱ
Matematikȱ
Bilimȱ(FenȱBilgisi)ȱ
Gctimaiyyatȱ
Vatandaólõkȱȱ
1.ȱSõnõf
2ȱ
2ȱ
7ȱ
ȱ
ȱ
1ȱ
3ȱ
ȱ
ȱ
ȱ
2.ȱȱSõnõf
1ȱ
2ȱ
2ȱ
1ȱ
1ȱ
1ȱ
4ȱ
2ȱ
1ȱ
1ȱ
3.ȱȱSõnõf
1ȱ
2ȱ
2ȱ
1ȱ
1ȱ
1ȱ
3ȱ
2ȱ
2ȱ
1ȱ
ȱȱ
ȱȱ
79ȱȱ
80ȱȱ
81ȱȱ
77
78
elȬLâihatü’tȬȱTenfîziyyeȱliȱNizâmiȱTa’lîmi’lȬȱKibârȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuudiyye,ȱm.1.ȱȱ
elȬLâihatü’tȬȱTenfîziyyeȱliȱNizâmiȱTa’lîmi’lȬȱKibârȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuudiyye,ȱm.ȱ13.ȱ
Delîli’lȬȱKabûlȱve’tȬȱTescîlȱfiȱMerâhili’tȬȱTa’lîmi’lȬȱÂm,ȱh.ȱ1432,ȱs.ȱ34Ȭ35.ȱȱ
elȬLâihatü’tȬȱTenfîziyyeȱliȱNizâmiȱTa’lîmi’lȬȱKibârȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuudiyye,ȱm.ȱ21.ȱ
elȬLâihatü’tȬȱTenfîziyyeȱliȱNizâmiȱTa’lîmi’lȬȱKibârȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuudiyye,ȱm.ȱ27.ȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
OMÜ7FD
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
Gngilizceȱȱ
Derslerinȱtoplamõȱ
ȱ
15
ȱ
16
3ȱ
19
Kaynak:ȱhttp://madinaedu.gov.sa/data.php?sp=sef&w=80&t=14 /, 11/04/2013.
YetiókinȱeÂitimiȱsaÂlamakȱveȱokurȬyazarlõkȱoranlarõnõȱyukarõyaȱtaóõȬ
makȱ amacõylaȱ 2012/2013ȱ öÂretimȱ yõlõndaȱ 2,509ȱ okuldaȱ 2,625ȱ öÂretmenȱ
görevȱ yapmõóȱ veȱ 51,903ȱ öÂrenciȱ eÂitimȱ almõótõr.82ȱ EÖB,ȱ cehaletiȱ ortadanȱ
kaldõrmakȱveȱokurȬyazarlõkȱoranlarõnõȱenȱüstȱseviyeyeȱçõkarmakȱamacõylaȱ
çeóitliȱprojelerȱgerçekleótirmektedir.83ȱȱ
8.ȱÖzelȱEÂitimȱ
SuudiȱArabistan’dakiȱözelȱeÂitimȱçalõómalarõȱbireyselȱçabalarlaȱbaólamõóȬ
tõr.ȱ Brailleȱ (körlerȱ alfabesi)ȱ yoluylaȱ okumaȱ Ȭȱ yazmaȱ öÂretmekȱ üzereȱ birȱ
programȱhazõrlayanȱbazõȱgönüllüler,ȱBakanlõÂaȱbaÂlõȱ“EnstitülerȱveȱFakülȬ
telerȱ Gdaresi”ninȱ 1957ȱ yõlõndakiȱ muvafakatõȱ üzerineȱ Riyadȱ Arapȱ Diliȱ FaȬ
kültesindeȱakóamȱsõnõflarõndaȱgörmeȱengellilereȱyönelikȱeÂitimȱverilmeyeȱ
152
baólandõ.84ȱȱBirȱyõlȱsonraȱiseȱ(1958)ȱbuȱeÂitimȱRiyad’daȱbirȱilkokulaȱtaóõnȬ
OMÜ7FD
mõótõr.ȱ Oȱ anaȱ kadarȱ devletinȱ sadeceȱ destekȱ verdiÂiȱ buȱ çalõómalar,ȱ 1960ȱ
yõlõndaȱ resmiȱ olarakȱ üstlendiÂiȱ birȱ sorumlulukȱ halineȱ gelmiótir.85ȱ Oȱ zaȬ
mankiȱ adõylaȱ Maarifȱ BakanlõÂõȱ 1960ȱ yõlõndaȱ ilkȱ defaȱ “özelȱ eÂitim”ȱ progȬ
ramõnõȱ baólatmõótõr.ȱ Buȱ çerçevedeȱ açõlanȱ ilkȱ eÂitimȱ merkeziȱ 1960ȱ yõlõndaȱ
Riyad’daȱ “Nurȱ Enstitüsü”ȱ adõylaȱ kurulanȱ görmeȱ engellilerȱ (günȬ
düz/erkek)ȱ okuluȱ olmuótur.86ȱ 1962ȱ yõlõndaȱ Bakanlõkȱ hiyeraróikȱ yapõsõndaȱȱ
“ÖzelȱEÂitimȱGdaresi”ȱkurulmuótur.87ȱ1964ȱyõlõndaȱióitmeȱengellilerȱiçinȱilkȱ
okulȱ Riyad’daȱ “Emelȱ Enstitüsü”ȱ adõylaȱ açõlmõótõr.88ȱ ȱ Zihinselȱ engellilerȱ
ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱ
ȱȱ “etȬTakrîrü’sȬȱSenevîȱliȱVizîreti’tȬȱTerbiyeȱve’tȬȱTa’lîm”,ȱh.1432Ȭ1433,ȱs.ȱ104.ȱȱ
84ȱȱ Hamidȱ Gbrahimȱ esȬSelûm,ȱ etȬTa’lîmü’lȬȱ Âmȱ fi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suûdiyye,ȱ ikinciȱ
baskõ,ȱ1991,ȱWashington,ȱABD,ȱs.ȱ264.ȱȱȱ
85ȱȱ HamidȱGbrahimȱesȬSelûm,ȱa.g.e.,ȱs.ȱ264.ȱȱȱ
86ȱȱ https://uqu.edu.sa/page/ar/5255ȱ,ȱ13/04/2013.ȱȱ
87ȱȱ https://uqu.edu.sa/page/ar/5255ȱ,ȱ13/04/2013.ȱ
88ȱȱ Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱ
2006,ȱȱȱȱȱhttp://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf,ȱ4/4/2014.ȱ
82
83
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
içinȱ açõlanȱ ilkȱ eÂitimȱ merkeziȱ iseȱ 1971ȱ yõlõndaȱ kurulanȱ “etȬTerbiyetü’lȱ Ȭ
Fikriyye”ȱ(kõz/erkek)ȱEnstitüsüȱolmuótur.89ȱȱ
Arapȱ ülkelerindeȱ özelȱ eÂitimeȱ önemȱ verilmesindeȱ 1981ȱ yõlõndaȱ KuȬ
veyt’teȱ düzenlenenȱ veȱ 17ȱ Arapȱ ülkesininȱ katõldõÂõȱ engellilerȱ kongresininȱ
büyükȱbirȱetkisiȱvardõr.90ȱȱ
Suudiȱ Arabistan’daȱ belliȱ seviyedekiȱ engelliȱ öÂrencilerȱ normalȱ okulȱ
öÂrencileriyleȱ beraberȱ eÂitimȱ almaktadõrlarȱ (Nizâmü’dȬȱ demc).91ȱ Ancakȱ
buȱeÂitimȱaynõȱsõnõfȱortamõndaȱdeÂilȱözelȱsõnõfȱortamlarõndaȱyapõlmaktaȬ
dõr.ȱ Normalȱ eÂitimȱ verenȱ birȱ okuldaȱ öÂrencilerinȱ ancakȱ %ȱ 20’siȱ engelliȱ
öÂrencilerdenȱ oluóabilmektedir.ȱ Yineȱ normalȱ birȱ okuldaȱ enȱ fazlaȱ 8ȱ adetȱ
özelȱeÂitimȱverenȱsõnõfȱbulunabilmektedir.92ȱȱ
2008–2009ȱ öÂretimȱ yõlõȱ istatistiklerineȱ göreȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ 53ȱ
adetȱ özelȱ eÂitimȱ enstitüsüȱ yaȱ daȱ merkeziȱ bulunmaktadõr.93ȱ Enstitülerȱ veȱ
özelȱ eÂitimȱ programõylaȱ normalȱ eÂitimȱ içerisindeȱ eÂitimȱ alanȱ öÂrenciȱ 153
sayõsõȱ24,751ȱveȱburalardaȱgörevȱyapanȱöÂreticiȱsayõsõȱiseȱ9240’tõr.94ȱGstatisȬ OMÜ7FD
tiklereȱgöreȱözelȱeÂitimȱalanȱöÂrencilerinȱ%93’üȱnormalȱeÂitimȱverenȱokulȬ
larda,ȱ%7’siȱiseȱözelȱeÂitimȱenstitülerindeȱbulunmaktadõr.95ȱ
9.ȱÖÂretmenȱYetiótirmeȱ
1926ȱ yõlõndaȱ kurulanȱ Maarifȱ MüdürlüÂününȱ önündeȱ duranȱ önȱ önemliȱ
sorunlardanȱ birisiȱ “öÂretmenȱ ihtiyacõ”ȱ sorunudur.ȱ Ülkedekiȱ mevcutȱ öÂȬ
retmenȱihtiyacõȱbirȱyandanȱkardeóȱArapȱülkelerdenȱkaróõlanõrkenȱbirȱyanȬ
danȱdaȱöÂretmenȱyetiótirenȱkurumlarȱinóaȱedilmeyeȱbaólanmõótõr.96ȱMaarifȱ
ȱȱ Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱ
2006,ȱȱȱȱȱhttp://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf,ȱ4/4/2014.ȱ
90ȱȱ https://uqu.edu.sa/page/ar/5255ȱ,ȱ13/04/2013.ȱȱ
91ȱȱ DelîlȬuȱMuallimȬiȱZeviȱSuûbâti’tȬȱTaallum,ȱs.10.ȱȱ
92ȱȱ elȬKavâidü’tȬȱ Tanzimiyyeȱ liȱ Meâhideȱ veȱ Beramice’tȬȱ Terbiyeti’lȬȱ Hâssa,ȱ (5/4/1422ȱ tarihliȱ veȱ
27/1674ȱsayõlõȱBakanlõkȱonayõ),ȱm.ȱ96.ȱȱȱ
93ȱȱ http://www.se.gov.sa/database/spedȬ28Ȭ29.pdfȱ,ȱ14Ȭ04Ȭ2013.ȱȱ
94ȱȱ http://www.moe.gov.sa/Pages/stat32Ȭ33.aspxȱ,ȱ19Ȭ03Ȭ2013.ȱȱ
95ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱȱ
96ȱȱ “Tatavvuruȱ Müessesâtiȱ G’dâdi’lȬȱ Muallimiȱ bi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suudiyye”,ȱ
https://uqu.edu.sa/page/ar/5251ȱ,ȱ13Ȭ04Ȭ2013.ȱ
89
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
MüdürlüÂüȱ kurulduÂundaȱ ülkedeȱ yalnõzcaȱ 4ȱ ilkokulȱ bulunmaktaydõ.ȱ
Ülkedeȱ ilkokuldanȱ sonraȱ inóaȱ edilenȱ ikinciȱ eÂitimȱ müessesiȱ öÂretmenȱ
okuluȱ olmuótur.97ȱ Buȱ amaçlaȱ kurulanȱ ilkȱ eÂitimȱ kurumuȱ daȱ “Suudȱ Glimȱ
Enstitüsü”dür.ȱ1926ȱyõlõndaȱMekke’deȱ40ȱöÂrenciyleȱeÂitimeȱbaólayanȱbuȱ
enstitüȱilkokulȱdiplomasõnaȱsahipȱöÂrencileriȱkabulȱetmekteȱveȱ3ȱyõllõkȱbirȱ
eÂitimȱvermekteydi.98ȱȱ
2005ȱyõlõnaȱkadarȱEÂitimȱȬȱÖÂretimȱBakanlõÂõnõnȱuhdesindeȱolanȱöÂȬ
retmenȱokullarõ/fakülteleriȱbuȱtarihtenȱitibarenȱYükseköÂretimȱBakanlõÂõȬ
naȱdevredilmiótir.99ȱȱ
Günümüzdeȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ öÂretiminȱ herȱ seviyesindeȱ öÂretȬ
menlikȱ içinȱ enȱ azȱ 4ȱ yõllõkȱ üniversiteȱ eÂitimiȱ óartõȱ aranmaktadõr.100ȱ Bayanȱ
öÂretmenlerȱdoÂumȱsonrasõȱaylõklõȱikiȱayȱizinȱkullanabilmektedirler.101ȱȱ
SuudiȱArabistanȱkurulduÂuȱgündenȱitibarenȱöÂretimȱkadrosuȱihtiyaȬ
154 cõnõȱkaróõlamadaȱyabancõȱöÂretmenlerdenȱistifadeȱetmiótir.ȱMõsõr,ȱFilistin,ȱ
OMÜ7FD Ürdün,ȱSuriyeȱvb.ȱülkelerdenȱöÂretmenlerȱülkedekiȱeÂitimȱçalõómalarõndaȱ
rolȱ almõólardõr.ȱ 1983ȱ yõlõndaȱ Suudiȱ eÂitimȱ sistemiȱ içerisindeȱ yerȱ alanȱ yaȬ
bancõȱ öÂretmenlerinȱ oranõȱ%44,78ȱikenȱbuȱ oranȱ10ȱ yõlȱ sonraȱ 1993ȱyõlõndaȱ
%26’yaȱ düómüótür.102ȱ Bakanlõkȱ tarafõndanȱ hazõrlananȱ 2004–2014ȱ Stratejikȱ
PlanõȱöÂretimȱkadrosundakiȱSuudiȱoranõnõȱ%95’eȱçõkarmaȱhedefiniȱortayaȱ
koymuótur.103ȱ2011/2012ȱöÂretimȱyõlõȱverilerineȱgöreȱyabancõȱöÂretmenleȬ
rinȱ oranõȱ %5,61’eȱ düóerkenȱ Suudiȱ öÂretmenlerinȱ oranõȱ %94,39’aȱ ulaómõóȬ
ȱȱ HamadȱGbrahimȱesȬSelûm,ȱa.g.e.,ȱȱs.ȱ236.ȱȱȱ
ȱȱ “Tatavvuruȱ Müessesâtiȱ G’dâdi’lȬȱ Muallimȱ bi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suûdiyye”,ȱ
https://uqu.edu.sa/page/ar/5251ȱ,ȱ13Ȭ04Ȭ2013.ȱ
99ȱȱ MinistryȱofȱEducationȱ(2008),ȱa.g.e.,ȱs.ȱ24.ȱȱ
100ȱȱ Unesco,ȱ “Worldȱ Dataȱ onȱ Education”,ȱ 2010/2011,ȱ http://www.ibe.unesco.org/ȱ fileadȬ
min/user_upload/Publications/WDE/2010/pdfȬversions/Saudi_Arabia.pdf,ȱ4/4/2014.ȱ
101ȱȱ Unesco,ȱ
“Worldȱ Dataȱ onȱ Education”,ȱ 2010/2011,ȱ http://www.ibe.unesco.orgȱ
/fileadmin/user_upload/Publications/WDE/2010/pdfȬversions/Saudi_Arabia.pdf,ȱ
4/4/2014.ȱ
102ȱȱ Williamȱ A.ȱ Rugh,ȱ “Educationȱ inȱ Saudiȱ Arabia:ȱ Choicesȱ andȱ Constraints”,ȱ Middleȱ Eastȱ
Policy,ȱC.ȱ9,ȱS.2,ȱJuneȱ2002.ȱȱ
103ȱȱ MinistryȱofȱEducationȱ(2005),ȱa.g.e.,ȱ,ȱp.ȱ16.ȱȱȱ
97
98
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
tõr.104ȱ 2013ȱ yõlõȱ istatistiklerineȱ göreȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ görevȱ yapanȱ öÂȬ
retmenlerinȱsayõsõȱ525,615’tir.ȱBuȱöÂretmenlerinȱ498,581’iȱ(%94,85)ȱȱSuudiȬ
lerdenȱoluómaktadõr.105ȱȱ
Bugünȱülkedeȱ19ȱfarklõȱüniversitedeȱtoplamȱ28ȱadetȱeÂitimȱfakültesiȱ
bulunmaktadõr.ȱȱBuȱfakültelerdenȱikiȱtanesiȱ“eÂitimȱveȱedebiyatȱfakültesi”ȱ
adõnõȱtaóõmaktadõr.106ȱȱ
10.ȱSonuçȱ
SuudiȱArabistanȱ1932ȱyõlõndaȱkurulanȱveȱóeriatlaȱyönetilenȱbirȱGslamȱdevȬ
letidir.ȱHayatõnȱtümȱalanlarõndaȱolduÂuȱgibiȱeÂitimȱalanõndaȱdaȱbelirleyiciȱ
unsurȱ dindir.ȱ Ülkedeȱ anasõnõfõȱ hariçȱ cinsiyetȱ ayrõmõnaȱ dayalõȱ eÂitimȱ veȬ
rilmektedir.ȱ Ancakȱ herȱ ikiȱ cinseȱ deȱ uygulananȱ programȱ hemenȱ hemenȱ
aynõdõr.ȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ temelȱ eÂitimȱ zorunluȱ olmamasõnaȱ raÂmenȱ
birinciȱ sõnõfaȱ kayõtȱ oranlarõȱ oldukçaȱ yüksektirȱ (%96,5).ȱ 2014ȱ yõlõȱ sonunaȱ
kadarȱeÂitiminȱzorunluȱolmasõȱplanlanmaktadõr.ȱȱ
155
EÂitiminȱ tümȱ kademeleriȱ ücretsizdir.ȱ Dersȱ kitaplarõȱ öÂrencilereȱ ücȬ
retsizȱdaÂõtõlmaktadõr.ȱSuudiȱArabistan’daȱdersȱkitaplarõȱdönemlikȱolarakȱ
hazõrlanmaktadõr.ȱ 2012/2013ȱ öÂretimȱ yõlõȱ itibariyleȱ S.ȱ Arabistan’daȱ
5,274,205ȱ öÂrenciȱ eÂitimȱ almaktadõr.ȱ Buȱ öÂrencilerinȱ %ȱ 87,5’iniȱ Suudi,ȱ
%12,5’iniȱ Suudiȱ olmayanlarȱ oluóturmaktadõr.ȱ Toplamȱ öÂrencilerinȱ
%12,7’siȱ özelȱ okullardaȱ eÂitimȱ görmektedir.ȱ 2011ȱ yõlõȱ itibariyleȱ birȱ sõnõfaȱ
düóenȱortalamaȱöÂrenciȱsayõsõȱ21,7,ȱbirȱöÂretmeneȱdüóenȱöÂrenciȱsayõsõȱiseȱ
10,4’tür.ȱ Ülkedeȱ eÂitimȱ diliȱ Arapçadõr.ȱ 2013ȱ yõlõȱ itibariyleȱ okurȬyazarȱ olȬ
mayanlarõnȱoranõȱ%5,6’dõr.ȱDevletȱbütçesininȱyaklaóõkȱdörtteȱbiriȱ(45ȱmilȬ
yarȱdolar)ȱeÂitimeȱayrõlmaktadõr.ȱBaótaȱAmerikaȱBirleóikȱDevletleriȱolmakȱ
üzereȱ yurtdõóõndaȱ devletȱ bursuylaȱ okuyanȱ 150ȱ binȱ öÂrenciȱ bulunmaktaȬ
dõr.ȱȱ
ȱȱ http://www.alwatan.com.sa/local/News_Detail.aspx?ArticleID=62657&CategoryID=5ȱ ,ȱ
18Ȭ04Ȭ2013.ȱȱ
105ȱȱ https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx,ȱ28/01/2014.ȱ
106ȱȱ Müessesatü’Ȭtȱ
Talimi’lȬȱ Âliȱ ȱ fi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suûdiyye,ȱ 2012,ȱȱ
http://statistics.mohe.gov.sa/DCFiles/UniversitiesȬGuide.pdfȱ,ȱ18/04/2013.ȱ
104
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
OMÜ7FD
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
Suudiȱ Arabistan’daȱ anayasaȱ yanõndaȱ eÂitiminȱ enȱ önemliȱ dayanaÂõȱ
“eÂitimȱ siyasetȱ vesikasõ”dõr.ȱ 9ȱ bölümȱ veȱ 236ȱ maddedenȱ oluóanȱ “vesika”ȱ
1970ȱ yõlõndaȱ yürürlüÂeȱ girmiótir.ȱ Vesika’yaȱ göreȱ eÂitimdeȱ asõlȱ olanȱ “AlȬ
lah’õȱrab,ȱGslam’õȱdin,ȱHz.ȱMuhammed’iȱpeygamberȱolarakȱkabulȱetmektedir.”ȱ
ÜlkedeȱeÂitimiȱyönetenȱdörtȱmakamȱvardõr.ȱBunlar;ȱEÂitimȱPolitikaȬ
larõȱYüksekȱKurulu,ȱEÂitimȱȬȱÖÂretimȱBakanlõÂõ,ȱYükseköÂretimȱBakanlõȬ
Âõ,ȱMeslekiȱveȱTeknikȱEÂitimȱKurumudur.ȱBunlarȱiçerisindeȱenȱüstȱkararȱ
merciiȱEÂitimȱPolitikalarõȱYüksekȱKuruludur.ȱȱ
SuudiȱArabistan’daȱ6+3+3ȱsistemiȱuygulanmaktadõr.ȱ2012/2013ȱöÂreȬ
timȱ yõlõȱ itibariyleȱ Suudiȱ Arabistan’daȱ ilkokuldaȱ 2,570,334,ȱ ortaokuldaȱ
1,230,577,ȱlisedeȱiseȱ1,214,084ȱöÂrenciȱeÂitimȱalmaktadõr.ȱGlkokuldaȱsõnavlaȱ
deÂerlendirmeȱ yapõlmayanȱ ülkede,ȱ lisedeȱ ikiȱ ayrõȱ sistemȱ uygulanmaktaȬ
dõr.ȱ Bunlar;ȱ öÂrencilerinȱ büyükȱ çoÂunluÂununȱ tabiȱ olduÂuȱ sõnõfȱ geçmeȱ
sistemiȱveȱdersȱgeçmeȱ(kredili)ȱsistemidir.ȱÜlkedeȱliseȱseviyesindeȱendüstȬ
156
riyel,ȱticariȱveȱziraiȱalanlardaȱmeslekiȱveȱteknikȱeÂitimȱverilmektedir.ȱȱ
OMÜ7FD
1975ȱyõlõndaȱkurulanȱYükseköÂretimȱBakanlõÂõnaȱbaÂlõȱ25ȱadetȱdevletȱ
üniversitesi,ȱ 10ȱ adetȱ özelȱ üniversiteȱ bulunmaktadõr.ȱ Ülkedeȱ ilkȱ özelȱ üniȬ
versiteȱ 1999ȱ yõlõndaȱ kurulmuótur.ȱ Ülkedeȱ üniversiteȱ seviyesindeȱ eÂitimȱ
alanȱöÂrenciȱsayõsõȱ1,206,007’dir.ȱȱ
11ȱyaóȱveȱüçȱayõnõȱgeçmióȱSuudiȱolanȱveȱolmayanȱherkesȱokurȱȬȱyaȬ
zarlõkȱmerkezlerineȱkabulȱedilmektedir.ȱÜçȱyõlȱsürenȱbuȱeÂitimiȱtamamlaȬ
yanlarȱ ilkokulȱ diplomasõȱ almayaȱ hakȱ kazanmaktadõrlar.ȱ Bundanȱ sonraȱ
verilenȱ açõkȱ ortaokulȱ veȱ açõkȱ liseȱ eÂitimiȱ sadeceȱ Suudilereȱ yöneliktir.ȱ
2012/2013ȱöÂretimȱyõlõȱitibariyleȱ2,509ȱokuldaȱ51,903ȱöÂrenciȱyetiókinȱeÂiȬ
timiȱkapsamõndaȱbuȱmerkezlerdeȱeÂitimȱalmõótõr.ȱȱ
1957ȱ yõlõndaȱ özelȱ çabalarlaȱ baólayanȱ özelȱ eÂitimȱ çalõómalarõȱ günüȬ
müzdeȱoldukçaȱmesafeȱkatȱetmióȱgörünüyor.ȱ2008/2009ȱyõlõȱistatistiklerineȱ
göreȱSuudiȱArabistan’daȱ53ȱadetȱözelȱeÂitimȱenstitüsüȱyaȱdaȱmerkeziȱbuȬ
lunmaktadõr.ȱ Enstitülerȱ veȱ özelȱ eÂitimȱ programõylaȱ okullardaȱ normalȱ
eÂitimȱiçerisindeȱeÂitimȱalanȱöÂrenciȱsayõsõȱ24,751’dir.ȱȱȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
SUUD7ARAB7STANE)7T7MS7STEM7
ÖÂretmenȱ sorunuȱ ülkeȱ kurulduÂundaȱ önündeȱ duranȱ enȱ büyükȱ soȬ
runlardanȱ biriydi.ȱ Uzunȱ yõllarȱ öÂretmenȱ ihtiyacõȱ komóuȱ veȱ civarȱ Arapȱ
ülkelerindenȱ karóõlanmayaȱ çalõóõldõ.ȱ 1983ȱ yõlõndaȱ ülkedeȱ görevȱ yapanȱ
öÂretmenlerinȱ neredeyseȱ yarõsõȱ (%44,78)ȱ yabancõȱ öÂretmenlerdenȱ oluóȬ
maktaydõ.ȱ 2011/2012ȱ öÂretimȱ yõlõȱ itibariyleȱ buȱ oranȱ %5,61’eȱ gerilemiótir.ȱ
Bugünȱülkedeȱ28ȱadetȱeÂitimȱfakültesiȱbulunmaktadõr.ȱȱ
Kaynakçaȱ
Delîli’lȬȱKabûlȱve’tȬȱTescîlȱfiȱMerâhili’tȬȱTa’lîmi’lȬȱÂm.ȱ
DelîlȬuȱMuallimȬiȱZeviȱSuûbâti’tȬȱTaallum.ȱ
Delîlü’lȬȱTakvîmi’lȬȱMüstemirȱfi’lȬȱMerhaleti’lȬȱGbtidâiyye,ȱh.ȱ1431,ȱȱhttp://www.bishaedu.gov.sa/ȱ
vb/attachment.php?attachmentid=13171&d=1360931477.ȱȱ
Delîlü’tȬȱTa’lîmi’sȬȱSânevîȱ(Nizâmu’lȬȱMukarrerât),ȱ5.ȱbaskõ,ȱh.ȱ1433Ȭ1434.ȱ
ElȬBaadi,ȱ H.ȱ M.,ȱ “Suudiȱ Arabistan’daȱ EÂitimȱ Sistemi”,ȱ (çev:ȱ Seyfiȱ Öngiderȱ veȱ Tonguçȱ ÇoȬ
ban),ȱEÂitimȱveȱToplumȱDergisi,ȱYazȱ1994,ȱss.ȱ26Ȭ30.ȱ
elȬHakîl,ȱȱSüleymanȱb.ȱAbdurrahman,ȱNizâmuȱveȱSiyâsetu’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeȬ
ti’sȬȱSuûdiyye,ȱ16.ȱbaskõ,ȱ2011,ȱRiyad.ȱȱ
elȬÎsa,ȱMuhammedȱSüleymanȱelȬMansûr,ȱTatavvuruȱNizâmi’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyȬ
157
yeti’sȬȱSuûdiyyeȱ(1918Ȭ1995),ȱ1.ȱBasõm,ȱ2010,ȱRiyad.ȱȱȱ
OMÜ7FD
elȬKavâidu’tȱTanzîmiyyeȱliȱMedârisiȱTa’lîmi’lȬȱÂm,ȱtarih:ȱ18/10/1420,ȱsayõ:ȱ3556/1/7/32.ȱȱ
elȬKavâidü’tȬȱTanzimiyyeȱliȱMeâhideȱveȱBeramice’tȬȱTerbiyeti’lȬȱHâssa,ȱ(5/4/1422ȱtarihliȱveȱ27/1674ȱ
sayõlõȱBakanlõkȱonayõ).ȱȱ
elȬLâihatu’tȬȱDâhiliyyeȱliȱTanzîmiȱMedârisi’lȬȱMerhaleteyni’lȬȱMutevessitaȱve’sȬȱSâneviyyeȱ(EÂitimȱ
PolitikasõȱYüksekȱKurulu’nunȱ23/11/1390ȱtarihliȱveȱr/t/1584ȱsayõlõȱkararõ).ȱ
elȬLâihatü’tȬȱTenfîziyyeȱliȱNizâmiȱTa’lîmi’lȬȱKibârȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuudiyye.ȱ
elȬMa’yûf,ȱAbdullahȱb.ȱMuhammed,ȱ“HulâsatuȱGhsaiyyetinȱAmmetinȱani’tȬȱTa’limi’lȬȱâmmiȱ
fi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuudiyyeȱ(h.ȱ1430Ȭ1431)ȱ”,ȱetȬTevsîkü’tȱȬTerbevî,ȱS.ȱ54,ȱ
ss.ȱ4Ȭ33.ȱ
esȬSelûm,ȱ Hamidȱ Gbrahim,ȱ etȬTa’lîmü’lȬȱ Âmȱ fi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suûdiyye,ȱ Gkinciȱ
baskõ,ȱ1991,ȱWashington,ȱABD.ȱȱ
etȱȬTakvîmü’lȬȱMüstemirȱfi’lȬȱMerhaleti’lȬȱGbtidâiyye,ȱh.ȱ1429,ȱwww.bahaedu.gov.sa/vb/f9/aȬ
300.html.ȱȱ
etȬTakrîru’sȬȱSeneviȱliȱMüesseseti’lȬȱÂmmetiȱli’tȬȱTedrîbi’tȬȱTekaniȱve’lȬȱMiheni.ȱȱ
etȬTakrîrü’sȬȱSenevîȱliȱVizîreti’tȬȱTerbiyeȱve’tȬȱTa’lîmȱ(h.ȱ1432/1433).ȱȱ
http://akhbaar24.argaam.com/article/detail/123479.ȱȱ
http://madinaedu.gov.sa/data.php?sp=sef&w=80&t=14.ȱȱ
http://statistics.mohe.gov.sa/DCFiles/UniversitiesȬGuide.pdf.ȱȱ
http://stats.uis.unesco.org/unesco/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=210.ȱȱ
http://uqu.edu.sa/page/ar/5200.ȱȱ
http://www.aawsat.com/details.asp?issueno=10992&article=527541.ȱȱ
http://www.alȬmonitor.com/pulse/business/2012/01/theȬlargestȬbudgetȬinȬtheȬhistor.html.ȱȱ
http://www.alwatan.com.sa/local/News_Detail.aspx?ArticleID=62657&CategoryID=5.ȱȱ
http://www.cdsi.gov.sa/.ȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35
YUSUFBAHR7GÜNDO)DU
http://www.moe.gov.sa/pages/establishmentoftheministryofeducation.aspx.ȱȱ
http://www.mohe.gov.sa/AR/MINISTRY/DEPUTYȬMINISTRYȬFORȬPLANNINGȬANDȬ
INFORMATIONȬAFFAIRS/HESC/UNIVERSITIESSTATISTICS/Pages/default.aspx.ȱȱ
http://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/listphe.aspx.ȱ
http://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/Colleges.aspx.ȱ
http://www.mohe.gov.sa/ar/studyinside/PrivateȬhigherȬEducation/Pages/Master.aspx.ȱ
http://www2.moe.gov.sa/english/Pages.ȱ
https://uqu.edu.sa/page/ar/5255.ȱ
https://www.moe.gov.sa/Arabic/Ministry/Pages/StatisticalȬreports.aspx.ȱȱ
ȱLaihatuȱTakvimi’tȬȱTâlib,ȱm.ȱ5/1,ȱhttp://www.imamu.edu.sa.ȱȱ
Lâihatü’lȬȱMuâdelât,ȱ3.ȱbaskõ,ȱs.ȱ5,ȱhttp://alshfa.com/ebook/10001.PDF.ȱȱ
MevsûatuȱTârîhi’tȬȱTa’lîmȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuûdiyye,ȱC.ȱI,ȱ1999.ȱȱ
Ministryȱ ofȱ Educationȱ (2005),ȱ Theȱ Executiveȱ Summaryȱ ofȱ Theȱ Ministryȱ ofȱ Educationȱ Tenȱ Yearȱ
Planȱ(2004Ȭ2014),ȱȱȱSecondȱEdition,ȱ2005.ȱȱ
Ministryȱ ofȱ Educationȱ (2008),ȱ Nationalȱ Reportȱ onȱ Educationȱ Developmentȱ Inȱ Theȱ Kingdomȱ ofȱ
SaudiȱArabia,ȱRiyadh,ȱ2008.ȱȱ
MinistryȱofȱHigherȱEducation,ȱ“TheȱNationalȱReport”,ȱJuneȱ2009,ȱȱhttp://www.ond.ȱvlaandeȬ
ren.be/hogeronderwijs/bologna/forum2010/documents/SAUDI_ARABIA_National_
Report.pdf.ȱȱ
Müessesatü’ȬtȱTalimi’lȬȱÂliȱȱfi’lȬȱMemleketi’lȬȱArabiyyeti’sȬȱSuûdiyye,ȱ2012,ȱȱhttp://statistics.mohe.ȱ
gov.sa/DCFiles/UniversitiesȬGuide.pdf.ȱȱ
158
Rugh,ȱWilliamȱA.,ȱȱ“EducationȱinȱSaudiȱArabia:ȱChoicesȱandȱConstraints”,ȱMiddleȱEastȱPolicy,ȱ
OMÜ7FD
C.ȱ9,ȱS.2,ȱJuneȱ2002.ȱ
Saudiȱ Arabianȱ Culturalȱ Missionȱ Washington,ȱ “Educationȱ Systemȱ Inȱ Saudiȱ Arabia”,ȱ ȱ 2006,ȱȱȱȱȱ
http://www.sacm.org/Publications/58285_Edu_complete.pdf.ȱȱ
ȱTatavvuruȱ Müessesâtiȱ G’dâdi’lȬȱ Muallimiȱ bi’lȬȱ Memleketi’lȬȱ Arabiyyeti’sȬȱ Suudiyye,ȱ
https://uqu.edu.sa/page/ar/5251.ȱȱȱ
Unesco,ȱ “Worldȱ Dataȱ onȱ Education”,ȱ 2010/2011,ȱ http://www.ibe.unesco.org/ȱ fileadȬ
min/user_upload/Publications/WDE/2010/pdfȬversions/Saudi_Arabia.pdf.ȱȱ
Unesco,ȱ“WorldȱDataȱonȱEducation”,ȱ7thȱȱEdition,ȱ2010/2011.ȱȱ
Vesîkatü’sȬȱ Siyâseti’tȬȱ Ta’lîmȱ fi’lȬȱ Memleke,ȱ h.ȱ 1390ȱ Ȭȱ m.1970,ȱ http://www.moe.gov.sa/ȱ PaȬ
ges/educationPolicy.aspx.ȱȱ
www.cpfdc.gov.sa/curriculum/studyplan/studyplannormalschool.pdfȱ/.ȱ
www.cpfdc.gov.sa/curriculum/studyplan/studyplannormalschool.pdf.ȱȱ
www.p.hailsa.gov.sa.ȱȱ
×××
ȱ
ONDOKUZMAYISÜN7VERS7TES77LAH7YATFAKÜLTES7DERG7S7[2013]sayõ:35