DENEY 2 BİLEŞİKLERİN TEPKİMELERİ İLE TANINMASI 2.1. AMAÇ

DENEY 2 BİLEŞİKLERİN TEPKİMELERİ İLE TANINMASI
2.1. AMAÇ
Bileşiklerin verdiği tepkimelerin incelenmesi ve bileşiklerin tanınmasında kullanılması
2.2. TEORİ
Kimyasal tepkime bir ya da daha fazla saf maddenin gerekli koşullar altında, kimyasal
bağların kırılmasına ve/veya oluşumuna sebep olan elektron hareketliliği sonucu değişimi ile
yeni madde veya maddelere dönüşmesidir. Birçok kimyasal tepkime çeşidi vardır.
Kimyasal tepkimeler başlıca dört çeşit olarak sınıflandırılabilir.
1. Birleşme tepkimeleri
Bu tepkimelerde, iki ya da daha fazla element birleşmesi ile yeni bir bileşik oluşur.
A + B → AB
CO2 + H2O→ H2CO3
2. Ayrışma tepkimeleri
Bu tepkimelerde birleşme tepkimelerinin tersine bir bileşik iki ya da daha fazla element
ve/veya bileşiğe ayrışarak bozunur. Bu tepkimeler kararsız bir bileşiğin normal koşullarda
bozunduğu veya ısı, ışık, elektroliz gibi enerjiler ile kimyasal bağların kırıldığı durumlarda
gerçekleşirler.
AB → A + B
NaCl→ Na+ + Cl3. Tekli yer değişme tepkimeleri
Bu tepkimeler bir elementin bir bileşikteki başka bir elementle yer değiştirmesi ile
meydana gelir.
A + BC → AC + B
Mg + 2HCl → MgCl2 + H2
4. İkili yer değişme tepkimeleri
Bu tepkimelerde artı ya da eksi yüklü iyonlar arasında yer değişimi olur. Çözelti içinde
gerçekleşebilirler ve tepkime sonucunda
a) Çökelti oluşumu
b) Gaz çıkışı gözlenebilir.
Artı yük değişimi
↓͞ ͞ ͞ ↓
AB + CD → AD + CB
KCl(aq) + AgNO3(aq) → KNO3(aq) + AgCl(k)
K2CO3(aq) + HCl (aq) → KCl(aq) + H2O(s) + CO2(g)
İyonik bileşiklerin tepkimeleri sonucunda çökelti oluşumu genel çözünürlük kurallarına
göre belirlenebilir.
Genel çözünürlük kuralları
Suda çözünenler
Na+, K+ ve NH4+ tuzları
NO3-, C2H3O2- ve ClO3- tuzları
Cl-, Br- ve I- tuzları, (Ag+, Pb+2 ve Hg2 +2 bileşikleri hariç)
SO4-2 tuzları (Ba+2, Pb+2 ve Sr+2 bileşikleri hariç)
Suda çözünmeyenler
CO3 -2 ve PO4 -3 tuzları (Na+, K+ ve NH4+ bileşikleri hariç)
OH- ve O-2 tuzları ( Na+, K+, NH4+ ve Ba+2 bileşikleri hariç)
S-2 tuzları ( Na+, K+, NH4+ ve Ba+2 bileşikleri hariç)
Suda çözünmeyen bileşiklerin çözünmesi için aşağıdaki yöntemler kullanılabilir:
a) Çözeltinin pH’ı değiştirilir
b) Redoks tepkimeleri kullanılır
c) Suda çözünen kompleks bileşik oluşturulur
2
2.3 MADDE VE MALZEMELER
Malzemeler
Kimyasallar
Cam çubuk
Sodyum karbonat
Test tüpleri (8 -10
(Na2CO3)
adet)
Magnezyum oksit
Bunzen beki
(MgO)
Tahta maşa
Sodyum sülfat
Tüplük
(Na2SO4)
Magnezyum sülfat
(MgSO4)
Kurşun nitrat
(Pb(NO3)2)
Baryum klorür
(BaCl2)
Baryum nitrat çözeltisi
(BaNO3(aq))
Hidroklorik asit çözeltisi
HCI(aq)
Sülfirik asit çözeltisi
H2SO4(aq)
Nitrik asit çözeltisi
HNO3(aq)
2.4.DENEYİN YAPILIŞI
Tablo 2.1. Denemelerde kullanılacak bileşikler
Bakır sülfat (CuSO4)
Amonyum klorür (NH4Cl)
Sodyum karbonat (Na2CO3)
Magnezyum oksit (MgO)
Sodyum sülfat (Na2SO4)
Magnezyum sülfat (MgSO4)
Kurşun nitrat (Pb(NO3)2)
Baryum klorür (BaCl2)
3
1) Az miktarda maddeyi spatül ucu ile temiz ve KURU bir test tüp içine alarak bunzen beki ile
ısıtın.
* Maddedeki değişimi gözlemleyerek değişimin türünü (kimyasal/fiziksel) düşünün.
2) a) Çözünürlük kuralları ile maddelerin sudaki çözünürlüğünü bulun ve “(çözünür/çözünmez)
olarak raporunuza kaydedin.
b) Çözünen bileşiklerin sulu çözeltilerini hazırlamak için maddenin az bir miktarını,
spatül ucu ile test tüpe alın, yarıya kadar su ile ilave edip karıştırarak çözün.
c) Elde ettiğiniz homojen çözeltileri 3 kısıma ayırın.
Birinciye 2-3 damla Ba(NO3)2 (Baryum nitrat) çözeltisi
İkinciye 2-3 damla HCl (Hidroklorik asit) çözeltisi
Üçüncüye 2-3 damla H2SO4 (Sülfirik asit) çözeltisi, ekleyin.
Değişimleri gözleyerek (çökme, renk değişikliği, gaz çıkışı, süspansiyon oluşumu gibi)
her bir maddenin verdiği tepkimeyi yazın.
3) Bileşik suda çözünmüyorsa, HNO3 (Nitrik asit) çözeltisinde çözün. Değişimleri kaydedin.
Elde ettiğiniz homojen çözeltiler için 2)c- de yapılanları tekrarlayın.
4) Asistanınızdan aldığınız bilinmeyen maddenize yukarıda yapılan testleri uygulayın bileşiğin
ne olduğunu belirleyin . (bakır sülfat hariç, bileşiklerden biri bilinmeyen olabilir.)
NOT: Bu kısımda kullanılacak tüm test tüplerin temiz olması gerekmektedir. Herhangi
bir safsızlık yanlış bileşiği bulmanıza neden olabilir.
4
2.5.SONUÇLAR VE TARTIŞMA
Isı etkisi
Çözünürlük
H2O/HNO3
Ba(NO3)2
ilavesi
HCl
ilavesi
H2SO4
İlavesi
Sodyum karbonat
(Na2CO3)
Sodyum sülfat
(Na2SO4)
Kurşun nitrat
(Pb(NO3)2)
Bakır sülfat
(CuSO4)
Amonyum klorür
(NH4Cl)
Magnezyum oksit
(MgO)
Baryum klorür
(BaCl2)
Bilinmeyen
No:
Formül:
2.6. SORULAR
1. Aşağıdaki tepkimelerin türünü yazınız
a) Fe3+ + 3OH− → Fe(OH)3
b) NaClO3→ NaCl + 3/2 O2
c) Zn+ 2HCl → ZnCl2 + H2
d) 2NaOH + CaCl2 → Ca(OH)2 + 2NaCl
2. Aşağıdakiler için kimyasal bir madde formülü veriniz
a) AgCl’ü çözmeyen fakat NaCl’ü çözen
b) Na2CO3’ü çözen fakat BaSO4’ı çözmeyen
c) ZnS’ü ve aynı zamanda Ag2S’i çözen
5
d) CaO’i ve aynı zamanda Sr(OH)2’i çözen
3. Aşağıdakiler için kimyasal bir madde formülü veriniz
a) Hem NaCl ile hem de FeCl2 ile çökelti oluşturan
b) Hem KCl ile hem de K2CO3 ile çökelti oluşturan
c) AgNO3 ile çökelti veren fakat Zn(NO3)2 ile çökelti oluşturmayan
4. Aşağıdaki tepkimelerden gerçekleşenleri tamamlayın.
a) CaCO3 (k) + HNO3 (sulu) →
b) CuBr2 (sulu) + K2S (sulu) →
c) Sr (k) + O2 (g) →
d) KCl (sulu) + AgNO3 (sulu) →
e) BaSO4 (k) + NaCl(sulu) →
6