Yazım Kuralları

İÇİNDEKİLER
YAZIM KURALLARI.................................................................................................................................... 5
Büyük Harflerin Kullanımı .................................................................................................................... 5
1.Cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlar. Ancak sıralı cümlelerde noktalı virgülden sonra
gelen cümle özel isimle başlamıyorsa cümle küçük harfle başlar. .................................................. 5
2. Bütün özel isimler - kişi adları ve soyadları, ülke, millet, dil, din, mezhep, gezegen, yer, bölge,
yerleşim birimleri, kurum, kuruluş, eser, gazete, dergi, kanun, tüzük, dönem, mevsim (belirli bir
tarih bildiren) ay ve gün, bayram, toplantı vb. isimleri – büyük harfle başlatılır. ............................... 5
3. Özel bir ada bağlı unvan sıfatları, saygı sözcükleri, takma adlar ve özel isimden türeyen
sözcükler büyük harfle başlar. ......................................................................................................... 5
4. Birtakım kısaltmaların tamamı veya ilk harfleri büyük harfle yazılır. .......................................... 6
5. Bütün cümleler ile şiirlerde dizeler büyük harfle başlar. ............................................................. 6
6. İki noktadan sonra veya tırnak içinde verilen cümlelerin ilk kelimesi büyük harfle başlar ve
sonuna ilgili noktalama işareti konur. Tırnak içindeki cümlenin noktalaması tırnağı kapatmadan
önce konur ve tırnak kapatıldıktan sonra özel isimle devam edilmedikçe cümle küçük harfle
başlar. .............................................................................................................................................. 6
7. Tabela, levha gibi yazılarda sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır.................................................... 6
8. Özel adlardan türetilen bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük yazılır. ........................................... 6
9. Kitap, dergi bildiri vb. gibi çalışmalarda, yazı başlıkları ve çizelge, şema vb. ile ilgili açıklamaları
ilk harfleri büyük yazılır. .................................................................................................................. 6
10. Özel adlara getirilen yer-yön adları, bildirdiği isimden önce gelirse (yani sıfat olursa) büyük
harfle; sonra gelirse küçük harfle yazılır. ......................................................................................... 7
11. Yön adları; belli devletleri, ulusları, kültürleri karşıladığında büyük harfle başlar. ................... 7
12. Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar. ............................................................... 7
12. Yer, millet ve kişi adları ile kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle başlar. .......... 7
Yabancı Özel İsimlerin Yazımı .............................................................................................................. 8
1. Türkçeye eskiden yerleşen yabancı isimler söylendiği gibi yazılır. .............................................. 8
2. Latin alfabesi kullanan ülke ve topluluklara ait özel isimler aynen yazılır. Batı dillerinde
kullanılan adların okunuşları ayraç içinde gösterilebilir: Shakespeare (Şekspir) vb. ....................... 8
3. Latin alfabesi kullanılamayan ülke ve toplumlara ait özel isimler söylendiği gibi yazılır. ............ 9
Birleşik Sözcüklerin Yazımı................................................................................................................... 9
1. İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi oluyorsa bitişik yazılır.
......................................................................................................................................................... 9
2. Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl anlamlarını yitirmiş, yeni bir
anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır................................................................................................... 9
3. Gerçek anlamı dışında, yabancı fiil olarak kullanılan, vermek, durmak, yazmak, kalmak, bitmek
ve gelmek fiilleri, kendisinden önceki fille –A, -U, -I zarf-fiil ekleri yardımıyla bağlandığında bitişik
yazılır. .............................................................................................................................................. 9
4. Fiil çekim eklerinin ve fiilimsilerin kalıplaşmasıyla ortaya çıkan ve yeni anlam taşıyan sözcükler
bitişik yazılır. .................................................................................................................................... 9
5. Birleşik yapıdaki kişi ad ve soyadları, yer adları, kurum adları bitişik yazılır. ............................ 10
6. Hane, name, zade sözcüğüyle yapılan birleşik adlar bitişik yazılır............................................. 10
7. Ara yönleri bildiren sözcükler ile artık somut yer bildirmeyen alt, üst, üzeri sözcükleriyle
kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır. ........................................................................................ 10
8. Dilimize Arapça ve Farsçadan geçen, tek sözcük gibi düşünülen tamlamalar bitişik yazılır. ..... 10
9. Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu halde yaygın bir biçimde gelenekleşmiş
olarak baş, başı, ev sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır. ................................... 10
10. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış bileşik sözcükler bitişik yazılır. .................. 10
11. –an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve –mış/-miş sıfat-fiil eklerinin kalıplaştırılmasıyla
oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır. .......................................................................................... 11
Ayrı Yazılan Sözcükler ........................................................................................................................ 11
1. İsim + fiil tarzında kurulan yapılarda eğer ses düşmesi veya değişmesi yoksa bu tip birleşik
sözcükler ayrı yazılır....................................................................................................................... 11
2. Hayvan veya bitki, eşya veya alet, durum, yer, bilim ve bilgi, yiyecek, gökcisimleri, organ,
zaman, renk, yön, yol ve ulaşım vb. bildiren sözcüklerden birisi ile oluşan ve bunlardan birisinin
anlamını koruduğu birleşik sözcükler ayrı yazılır. .......................................................................... 11
3. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır. ................................. 11
4. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı
yazılır. ............................................................................................................................................ 11
5. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşi, bir, iki, tek, çok,
çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır. .................. 11
6. İkilemeler ayrı ve araya herhangi bir noktalama işareti konulmadan yazılır. ........................... 12
7. Pekiştirmeli sıfatları, sözcüğün ilk hecesinin ünlüyle biten kısmı alınarak bunlara p, r, s, m
seslerinin getirilmesiyle türetilir ve bunlar birleşik yazılır. ............................................................ 12
Ek Fiilin Yazılışı ................................................................................................................................... 12
1. Sözcük ünsüzle biterse baştaki” i” ünlüsü düşer ve tıpkı bir ek gibi ses uyumlarına girer. ....... 12
2. Ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya” y” ünsüzü girer ve başındaki” i
“ünlüsü düşer, ayrıca büyük ünlü uyumuna uyar. ......................................................................... 13
3. Ek-fiilin zarf-fiil eki almış biçimi olan iken ayrı yazılabildiği gibi kelimelere eklenerek de
yazılabilir. Eklenerek yazıldığında baştaki “i “düşer. Eklendiği kelimenin ünlüleri kalın olsa da -ken
zarf-fiil ekinin ünlüsü ince kalır. ..................................................................................................... 13
4. iken, ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya y ünsüzü girer ve başındaki i
ünlüsü düşer: evde-y-ken (evde iken), okulda-y-ken (okulda iken), okumakta-y-ken (okumakta
iken), yolda-y-ken (yolda iken) vb. ................................................................................................ 13
Geniş Zaman Çekimli Fiillerin Yazımı ................................................................................................. 13
1. Türkçede tek heceli olumlu fiil köklerine, geniş zaman ekinin ne şekilde geleceği sorunludur.
Hangi fiilde ekin –ar, hangisinde (x)r geleceği konusunda kesin bir kural yoktur. ........................ 13
Sayıların Yazımı .................................................................................................................................. 13
1.Ondan itibaren birleşik rakamlar yazıyla verildiğinde bunlar ayrı ayrı yazılır............................. 13
2. Sayılar rakamla yazılıyor ve sonrasında ek geliyorsa bu eklerin yazımında ünlü ve ünsüz
uyumlarına uyulur ve bunlar kesme işareti kullanılarak yazılır. .................................................... 14
3. Rakamlardan sonra gelen ekler, rakamın okunuşuna göre uygun yazılır. ................................. 14
4. Romen rakamları; yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde, ayların yazımında, kitap ve
dergi ciltlerinde, kitapların ön bölümlerindeki sayfaların numaralandırılmasında ayrı yazılır. ..... 14
“ki” nin Yazımı ................................................................................................................................... 14
1. Sıfat yapan “-ki”; ........................................................................................................................ 14
2. İlgi zamiri olan “-ki”; .................................................................................................................. 15
3. Bağlaç olan “ki”;......................................................................................................................... 15
“de” nin Yazımı; ................................................................................................................................. 15
1. Bağlaç olan “de”; ....................................................................................................................... 15
2. Hal eki olan “-de”;...................................................................................................................... 16
“mi” soru edatının yazımı: ................................................................................................................. 16
1. “mı,mi,mu,mü” soru edatı eklendiği sözcükten her zaman ayrı yazılır,kendinden sonra gelen
ekler soru edatına bitişik yazılır: .................................................................................................... 16
2. Soru edatı olan “mı mi mu mü” ile fiilden fiil yapan olumsuzluk eki olan –ma,-me’nin
darlaşmış biçimi birbiriyle karıştırılmamalıdır: .............................................................................. 16
3. Soru edatı olan “mı,mi,mu,mü” cümleye soru anlamından başka anlamlar da katabilir. ......... 17
“İle” Sözcüğünün (Bağlaç Ya Da İlgecinin) Ek Olarak Yazımı.............................................................. 17
Düzeltme İşaretinin Kullanım Özellikleri ........................................................................................... 18
1. Düzeltme işareti Türkçe olmayan kelimelerde kullanılan bir işarettir. Bu işaret hem uzatma
hem de inceltme görevinde kullanılır. İnceltme görevi sadece “g, k, l” ünsüzleri için; uzatma
görevi de “a, i ve u” ünsüzleri için söz konusudur. ........................................................................ 18
Kısaltmaların Yazılımı ......................................................................................................................... 20
Satır Sonu Yazımı ............................................................................................................................... 21
Çözümlü Örnekler .................................................................................................................................. 22
Örnek 1: ......................................................................................................................................... 22
Çözüm: ........................................................................................................................................... 22
Örnek 2: ......................................................................................................................................... 22
Çözüm: ........................................................................................................................................... 22
Örnek 3: ......................................................................................................................................... 23
Çözüm: ........................................................................................................................................... 23
Örnek 4: ......................................................................................................................................... 23
Çözüm: ........................................................................................................................................... 23
Örnek 5: ......................................................................................................................................... 23
Çözüm: ........................................................................................................................................... 24
Örnek 6: ......................................................................................................................................... 24
Çözüm: ........................................................................................................................................... 24
Örnek 7: ......................................................................................................................................... 24
Çözüm: ........................................................................................................................................... 25
Örnek 8: ......................................................................................................................................... 25
Çözüm: ........................................................................................................................................... 25
Yararlanılan Kaynaklar ........................................................................................................................... 26
YAZIM KURALLARI
Anlatılmak istenenin, yazı dilinde, karışıklığa yol açmadan, her okuyanın anlayacağı
biçimde aktarılması için ortaya konan kurallardır.
Büyük Harflerin Kullanımı
1.Cümlelerin ilk sözcüğü büyük harfle başlar. Ancak sıralı cümlelerde noktalı
virgülden sonra gelen cümle özel isimle başlamıyorsa cümle küçük harfle başlar.
ÖRNEK:
Dün sizi bir genç aradı.
Bu şiiri, on yıl önce yazmıştım; bunu şimdiye dek kimseye göstermedim.
Deneme, şimdi en çok okuduğum türlerden biridir; Nurullah Ataç’ın denemelerini
okudum ilk.
2. Bütün özel isimler - kişi adları ve soyadları, ülke, millet, dil, din, mezhep, gezegen,
yer, bölge, yerleşim birimleri, kurum, kuruluş, eser, gazete, dergi, kanun, tüzük,
dönem, mevsim (belirli bir tarih bildiren) ay ve gün, bayram, toplantı vb. isimleri –
büyük harfle başlatılır.
ÖRNEK:
Hasan Bülbül, Pamuk, Karabaş, Aylak Adam, Zirve, Radikal, Van, Yıldız Mahallesi, Susam
Sokağı, Akdeniz, Fırat, Türk Dil Kurumu, Ruslar, Türkçe, İslamiyet, Protestanlık.
UYARI: CİNS İSİMLER, ÖZEL İSİMLERİN YERİNE KULLANILDIĞINDA BUNLARDA
BÜYÜK HARFLE BAŞLATILIR.
ÖRNEK:
Türk savunmasını hırpalamak için sık sık bataryaları bombardıman eden Müttefik
donanmasına ait bir muhrip havanın kapalı olduğu bir günde Boğaz’ın önlerinde görüldü.
(Mehmet Niyazi, Çanakkale Mahşeri)
3. Özel bir ada bağlı unvan sıfatları, saygı sözcükleri, takma adlar ve özel isimden
türeyen sözcükler büyük harfle başlar.
ÖRNEK:
Taha Bey, Ahmet Efendi, Profesör Doktor Mahmut Bey.
UYARI: TEYZE, YENGE, AMCA, DAYI GİBİ AKRABA İSİMLERİ UNVAN SIFATI İSE
BÜYÜK HARFLE YAZILIR.
ÖRNEK: Bütün mahalle Dayı Kemal’i çok sever.
4. Birtakım kısaltmaların tamamı veya ilk harfleri büyük harfle yazılır.
ÖRNEK:
Dilimizin kimliğimizi ele vermesi kaçınılmazdır. Ama bu ele veriş parmak izinin yahut
DNA’nınki kadar kesin olamaz; çünkü genetik kimliğimizi değil, sosyal kimliğimizi belli
eder dilimiz. (Hayati Develi, Dil Doktoru)
5. Bütün cümleler ile şiirlerde dizeler büyük harfle başlar.
ÖRNEK:
Sarı saçlarına deli gönlümü
Bağlamışlar, çözülmüyor Mihriban
Ayrılıktan zor belleme ölümü,
Görmeyince sezilmiyor Mihriban (Abdürrahim Karakoç, Dosta Doğru)
6. İki noktadan sonra veya tırnak içinde verilen cümlelerin ilk kelimesi büyük
harfle başlar ve sonuna ilgili noktalama işareti konur. Tırnak içindeki cümlenin
noktalaması tırnağı kapatmadan önce konur ve tırnak kapatıldıktan sonra özel
isimle devam edilmedikçe cümle küçük harfle başlar.
ÖRNEK:
Hatice Hanım “Ne ile yolladınız ki ne istiyorsunuz? Biz de adettir, ölenin eşyaları fakire
fukaraya dağıtılır.” diyor. (Samiha Ayverdi, Hey Gidi Günler Hey)
7. Tabela, levha gibi yazılarda sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır.
ÖRNEK:
Yasak Bölge, Çimlere Basınız
8. Özel adlardan türetilen bütün sözcüklerin ilk harfleri büyük yazılır.
ÖRNEK:
Müslümanlık, Vanlı, Suriyeli vb.
9. Kitap, dergi bildiri vb. gibi çalışmalarda, yazı başlıkları ve çizelge, şema vb. ile
ilgili açıklamaları ilk harfleri büyük yazılır.
ÖRNEK:
Yazım Kuralları, Büyük Harf Kullanımı vb.
10. Özel adlara getirilen yer-yön adları, bildirdiği isimden önce gelirse (yani sıfat
olursa) büyük harfle; sonra gelirse küçük harfle yazılır.
ÖRNEK:
Kuzey Anadolu -> Anadolu’nun kuzeyi
Doğu Anadolu -> Anadolu’nun doğusu
11. Yön adları; belli devletleri, ulusları, kültürleri karşıladığında büyük harfle
başlar.
ÖRNEK:
Birçok yazarımız Doğu felsefesinden etkilenmiştir.
Hilmi Yavuz, Doğu’nun mistisizmine kapılmıştır.
12. Tarihi olay, çağ ve dönem adları büyük harfle başlar.
ÖRNEK:
Cilalı Taş Devri, Tanzimat Dönemi, Yükselme Devri vb.
12. Yer, millet ve kişi adları ile kurulan birleşik kelimelerde özel adlar büyük harfle
başlar.
ÖRNEK:
Hindistan cevizi, Siverek tava, Adana kebabı, Van kedisi vb.
UYARILAR:

CÜMLEDEKİ GÜN VE AY ADLARININ BÜYÜK YAZILMASI, BİR SAYI İLE
KULLANILMALARINA BAĞLIDIR. YANİ GÜN VE AYLAR BİR SAYI İLE
KULLANILIYORSA BÜYÜK; KULLANILMIYORSA KÜÇÜK YAZILIR.

“HER PAZAR MAÇA GİDERİM. ” CÜMLESİNDE GÜN İSMİ OLAN
“PAZAR”
SÖZCÜĞÜ, TARİH BELİRSİZ OLDUĞU İÇİN KÜÇÜK HARFLE YAZILIR.

ÖZEL AD KENDİ ANLAMI DIŞINDA YENİ BİR ANLAM KAZANMIŞSA BÜYÜK
HARFLE BAŞLAMAZ. (ÖRNEK: HİCAZ(TÜRK MÜZİĞİNDE MAKAM))

ÖZEL ADA DÂHİL OLMAYAN GAZETE, DERGİ GİBİ İSİMLER KÜÇÜK
YAZILIR.(RADİKAL GAZETESİ, VARLIK DERGİSİ, NOTOS DERGİSİ)

TÜM ÖZEL ADLARA GETİRİLEN ÇEKİM EKLERİ KESME İŞARETİYLE AYRILIR;
AMA YAPIM EKLERİ AYRILMAZ.
ÖRNEK:
Almanya’da tatilini geçirmiş. Afrikalı arkadaşımdan mektup geldi.
Elazığlıların sıcak insanlar olduğunu kimse inkâr edemez.
2007 KPSS:
Kuruluşumuzun Çankaya’da 22 Ocak Pazartesi Günü saat 14.30’da
I
II
III
yapılacak olan toplantısında siz değerli üyelerimizi de aramızda görmek istiyoruz.
IV
V
Bu cümledeki numaralandırılmış sözlerden hangisinin yazımı yanlıştır?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
E) 5
2007 KPSS ÇÖZÜM: ”Gün” sözcüğü, büyük harfle başlayan tarihlerden sonra geldiğinde
küçük harfle yazılır. Bu nedenle “Günü” kelimesi “günü” şeklinde yazılmalıdır. Cevap C.
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A)
B)
C)
D)
E)
Mademki burada kalacaksın yerini hazırla.
Ya dediğimi yaparsın ya da çeker gidersin
Bana da samimiyet göstermedi değil.
Emekliler maaş farkını mayıs’ta alacaklar.
Kuraklık bu kenti henüz etkilememiş.
ÇÖZÜM: Seçeneklerde baktığımızda D seçeneğinde belirli bir tarih belirtmeyen “mayıs”
sözcüğü özel isim olmadığı için bu kelimeye gelen “de” ekinin ayrı yazılması gerekiyordu.
Birleşik yazıldığı için yazım yanlışı olmuştur. Cevap D.
Yabancı Özel İsimlerin Yazımı
1. Türkçeye eskiden yerleşen yabancı isimler söylendiği gibi yazılır.
ÖRNEK:
Çaykovski, Aristo, Dante, Tokyo, Kolombiya, Çarnikola, Paris vb.
2. Latin alfabesi kullanan ülke ve topluluklara ait özel isimler aynen yazılır. Batı
dillerinde kullanılan adların okunuşları ayraç içinde gösterilebilir: Shakespeare
(Şekspir) vb.
ÖRNEK:
Rio de Janeiro, Margaret Thatcher, Noam Chomksy, National Geographic vb.
3. Latin alfabesi kullanılamayan ülke ve toplumlara ait özel isimler söylendiği gibi
yazılır.
ÖRNEK:
Yeltsin, Nikolas Papadapulos, Benazir Butto, Faysal, Dubai, Tiananmen vb.
Birleşik Sözcüklerin Yazımı
1. İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi
oluyorsa bitişik yazılır.
ÖRNEK:
His etmek -> hissetmek, şükür etmek -> şükretmek, kayıt almak -> kaydolmak, Pazar
ertesi -> pazartesi, kahve altı -> kahvaltı ne için -> niçin vb.
2. Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl anlamlarını
yitirmiş, yeni bir anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Hanımeli (çiçek adı), kalburabastı (tatlı adı), imambayıldı (yemek adı), üçayak (bir halay
türü), danaburnu (böcek adı), suçiçeği (hastalık) vb.
UYARI: BİRLEŞİK SÖZCÜKLERDE, HER İKİ SÖZCÜK DE ANLAMINI YİTİRMİŞSE
BİRLEŞİK YAZILIR; ANCAK ASLINDA BİRLEŞİK İSİM OLUP DA İNSANLARI
NİTELEMEK İÇİN KULLANILAN ELİ SIKI, ESKİ TÜFEK, DEMİR YUMRUK, ESKİ
TOPRAK, YENİ YETME, SONRADAN GÖRME GİBİ SÖZCÜKLER AYRI YAZILIR.
3. Gerçek anlamı dışında, yabancı fiil olarak kullanılan, vermek, durmak, yazmak,
kalmak, bitmek ve gelmek fiilleri, kendisinden önceki fille –A, -U, -I zarf-fiil ekleri
yardımıyla bağlandığında bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Uyuyakalmak, düşeyazmak, bilebilmek, bekleyedurmak, düşüvermek, okuyagelmek vb.
Bir tohum toprağa düşmeye görsün, ne yapar eder, çatlar, sonrada fırsatını bulup gelişir
böyle. (Fakir Baykurt, On Binlerce Kağnı)
4. Fiil çekim eklerinin ve fiilimsilerin kalıplaşmasıyla ortaya çıkan ve yeni anlam
taşıyan sözcükler bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Yapboz, gelgit, çekyat, kadirbilmez, barışsever, çıtkırıldım, gecekondu, dedikodu,
kaptıkaçtı, biçerdöver, uyurgezer vb.
Mehmet Ali’nin, bana bir “Allahaısmarladık” demeden gitmiş olmasına ihtimal
vermiyorum. (Yakup Kadri, Yaban)
5. Birleşik yapıdaki kişi ad ve soyadları, yer adları, kurum adları bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Gülenay, Alper, Songül, Birol, Ertan, Erdemir, Kırklareli, İçel, Çanakkale Yükseköğretim
Kurumu, Açıköğretim Fakültesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi vb.
6. Hane, name, zade sözcüğüyle yapılan birleşik adlar bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Ameliyathane, dershane, çayhane, yatakhane; beyanname, siyasetname, amcazade,
dayızade vb.
7. Ara yönleri bildiren sözcükler ile artık somut yer bildirmeyen alt, üst, üzeri
sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Kuzeydoğu, güneybatı, gözaltı, suçüstü, ayaküzeri vb.
8. Dilimize Arapça ve Farsçadan geçen, tek sözcük gibi düşünülen tamlamalar
bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Fevkalade, suikast; ehlibeyt, cihanşümul, hüsnüniyet, gayrimenkul vb.
UYARI:
BİRLEŞİK
SÖZCÜKLERİN
YAZIMINDA
KURALLAR
HENÜZ
TAM
OTURMAMIŞTIR: İLKOKUL AMA İLK ADAM; BUGÜN AMA O GÜN VB. BU YÜZDEN
ÇELİŞKİYE DÜŞÜLDÜĞÜNDE MUTLAKA YAZIM KILAVUZUNA BAKILMALIDIR.
9. Dilimizde her iki ögesi de asıl anlamını koruduğu halde yaygın bir biçimde
gelenekleşmiş olarak baş, başı, ev sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik
yazılır.
ÖRNEK:
Başbakan, başkahraman, aşçıbaşı, elebaşı, aşevi, huzurevi, yayınevi vb.
10. Bir veya iki ögesi emir kipiyle kurulan kalıplaşmış bileşik sözcükler bitişik
yazılır.
ÖRNEK:
Alaşağı, albeni, çalçene, çekyat, kapkaç, örtbas, veryansın, yapboz.
11.
–an/-en, -r/-ar/-er/-ır/-ir, -maz/-mez ve –mış/-miş sıfat-fiil eklerinin
kalıplaştırılmasıyla oluşan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
ÖRNEK:
Cankurtaran, gökdelen, oyunbozan, yelkovan; basınçölçer, bilgisayar, uçaksavar,
yurtsever; hacıyatmaz, kadirbilmez, varyemez; çokbilmiş, güngörmüş vb.
Ayrı Yazılan Sözcükler
1. İsim + fiil tarzında kurulan yapılarda eğer ses düşmesi veya değişmesi yoksa bu
tip birleşik sözcükler ayrı yazılır.
ÖRNEK:
Kabul etmek, namaz kılmak, yok olmak vb.
2. Hayvan veya bitki, eşya veya alet, durum, yer, bilim ve bilgi, yiyecek, gökcisimleri,
organ, zaman, renk, yön, yol ve ulaşım vb. bildiren sözcüklerden birisi ile oluşan ve
bunlardan birisinin anlamını koruduğu birleşik sözcükler ayrı yazılır.
ÖRNEK:
Köpek balığı, muhabbet kuşu, hamam böceği, küpe çiçeği yer elması, Japon gülü, oltu taşı,
kahve değirmeni, tuz ruhu, kuru incir, boy aynası, ay tutulması, baş dönmesi, gece yarısı,
hafta başı, gül rengi, gece mavisi, ses bilgisi, halk bilimi, Çoban Yıldızı, Kutup Yıldızı, Doğu
Anadolu, içli köfte, badem şekeri, Adana kebabı, aşık kemiği, işaret parmağı, azı dişi, çevre
yolu, keçi yolu vb.
3. Dış, iç, sıra sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve terimler ayrı yazılır.
ÖRNEK:
Çağ dışı, kanun dışı, yasa dışı, hafta içi yurt içi, aklı sıra, yanı sıra, peşi sıra vb.
4. Somut olarak yer belirten alt ve üst sözleriyle oluşturulan birleşik kelime ve
terimler ayrı yazılır.
ÖRNEK:
Deri altı, su altı, yer altı, arka üstü, baş üstü, böbrek üstü bezi, tepe üstü vb.
5. Alt, üst, ana, ön, art, arka, yan, karşı, iç, dış, orta, büyük, küçük, sağ, sol, peşi, bir,
iki, tek, çok, çift sözlerinin başa getirilmesiyle oluşturulan birleşik kelime ve
terimler ayrı yazılır.
ÖRNEK:
Alt yazı, üst kat; ana bilim dalı, ön söz, ön yargı, yan cümle, karşı görüş, iç savaş, iç tüzük,
dış hat, orta oyunu, büyük baba vb.
6. İkilemeler ayrı ve araya herhangi bir noktalama işareti konulmadan yazılır.
ÖRNEK:
Usul usul, göz göze, omuz omuza, gide gele, yüz yüze, el ele, yan yana, eğri büğrü vb.



Beni er geç anlayacaksın.
Sen de doğru dürüst bir iş bulamadın gitti.
Beni görüce koşa koşa yanıma geldi.
7. Pekiştirmeli sıfatları, sözcüğün ilk hecesinin ünlüyle biten kısmı alınarak
bunlara p, r, s, m seslerinin getirilmesiyle türetilir ve bunlar birleşik yazılır.
ÖRNEK:
apaçık, apak, büsbütün, çepeçevre, çırçıplak, çırılçıplak, dümdüz, düpedüz, gömgök,
güpegündüz, kapkara, kupkuru, paramparça, sapasağlam, sapsarı, sırsıklam, sırılsıklam,
sipsivri, yemyeşil.
UYARI: KELİMELER BİR VARLIĞA VEYA KAVRAMA AD OLDUĞUNDA BİTİŞİK YAZILIR
ÖRNEK:
Çıtçıt, patpat, gırgır, dırdır, şakşak vb.
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı yapılmıştır?
A)
B)
C)
D)
E)
Okul yıllarımı hayal meyal hatırlıyorum?
Sınav sonuçları açıklanacağı an kalbim heyecandan kütküt atıyordu.
Bugün mecliste yeni yasama yılıyla ilgili konuşmalar yapılacak.
O akşam kolu komşu herkes bir araya toplanmıştı.
Amerika’nın güneyi fırtınalarla sarsılıyor.
ÇÖZÜM:
İkilemeler her zaman ayrı yazılır. Seçeneklere baktığımızda B seçeneğinde “kütküt”
ikilemi yazımı yanlıştır. Cevap B.
Ek Fiilin Yazılışı
Ek fiilin çekimli biçimleri (idi, imiş, ise) ayrı yazılabildiği gibi bitişik olarak da yazılabilir.
1. Sözcük ünsüzle biterse baştaki” i” ünlüsü düşer ve tıpkı bir ek gibi ses uyumlarına
girer.
ÖRNEK:
yorgun-du (yorgun idi), güzel-miş (güzel imiş), gelir-se (gelir ise) vb.
2. Ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya” y” ünsüzü girer ve
başındaki” i “ünlüsü düşer, ayrıca büyük ünlü uyumuna uyar.
ÖRNEK:
sonuncu-y-du (sonuncu idi), yabancı-y-mış (yabancı imiş), ne-y-se (ne ise) vb.
3. Ek-fiilin zarf-fiil eki almış biçimi olan iken ayrı yazılabildiği gibi kelimelere
eklenerek de yazılabilir. Eklenerek yazıldığında baştaki “i “düşer. Eklendiği
kelimenin ünlüleri kalın olsa da -ken zarf-fiil ekinin ünlüsü ince kalır.
ÖRNEK:
başlayacak-ken (başlayacak iken), çalışıyor-ken (çalışıyor iken), durgun-ken (durgun
iken), okur-ken (okur iken), olgun-ken (olgun iken), uyur-ken (uyur iken), yazar-ken
(yazar iken); geliyor-ken (geliyor iken), gülmüş-ken (gülmüş iken), öğretmen-ken
(öğretmen iken) vb.
4. iken, ünlüyle biten kelimelere bitişik olarak yazıldığında araya y ünsüzü girer ve
başındaki i ünlüsü düşer: evde-y-ken (evde iken), okulda-y-ken (okulda iken),
okumakta-y-ken (okumakta iken), yolda-y-ken (yolda iken) vb.
Geniş Zaman Çekimli Fiillerin Yazımı
1. Türkçede tek heceli olumlu fiil köklerine, geniş zaman ekinin ne şekilde geleceği
sorunludur. Hangi fiilde ekin –ar, hangisinde (x)r geleceği konusunda kesin bir
kural yoktur.
ÖRNEK:
koy-ar, sor-ar, yat-ar, bul-ur, çöz-er, tut-ar, dol-ar, er-er, ör-er.
Sayıların Yazımı
1.Ondan itibaren birleşik rakamlar yazıyla verildiğinde bunlar ayrı ayrı yazılır.
ÖRNEK:
on beş kitap, beş yüz bin lira, bir milyon iki yüz bin vb.
UYARI: ÇEK SENET GİBİ BELGELERDE RAKAMLAR YAZIYLA YAZILACAKSA BAŞKA
BİR RAKAMLA DOLDURULMASI İHTİMALİNİ ÖNLEMEK İÇİN SAYILAR BİTİŞİK
YAZILIR.
ÖRNEK:
Otuzüçmilyonbeşyüzellibeş vb.
2. Sayılar rakamla yazılıyor ve sonrasında ek geliyorsa bu eklerin yazımında ünlü
ve ünsüz uyumlarına uyulur ve bunlar kesme işareti kullanılarak yazılır.
ÖRNEK:
Yarışmada ben 7’nci oldum, o da 8’inci oldu.
Dünkü sınavda 3’üncü soruyu çözememiş.
Yarın saat 13’te veli toplantısına katılacağım.
1984’te işe girdiği şirkette 1987’de müdür oldu.
3. Rakamlardan sonra gelen ekler, rakamın okunuşuna göre uygun yazılır.
ÖRNEK:
6’ıncı -> altı-ncı vb.
4. Romen rakamları; yüzyıllarda, hükümdar adlarında, tarihlerde, ayların
yazımında, kitap ve dergi ciltlerinde, kitapların ön bölümlerindeki sayfaların
numaralandırılmasında ayrı yazılır.
ÖRNEK:
XXI. Yüzyıl, IV. Abdullah vb.
Karıştırılması Olası Eklerle Bağlaç ve Edatların Yazımı
Bilindiği gibi Türkçede soru eki dışındaki ekler, getirildikleri sözcüğü bitişik; sözcükler ise
– bitişik yazılması gerekenlerin dışındakiler – ayrı yazılır. Ancak dilimizde +ki aitlik eki ile
bağlaç ve edat olarak kullanılan ki sözcüğü; yine +da bulunma hali eki ile da bağlacının
yazıda karıştırıldığı görülmektedir.
“ki” nin Yazımı
Türkçede sesteş olan üç ayrı ki vardır:
1. Sıfat yapan “-ki”;
Bitişik yazılır. Eklendiği sözcüğe ait olan bir ismin sıfatı olur. Cümleden çıkarılamaz,
çıkarılırsa anlam bozulur. Genelde “-de” ekiyle kullanılır. “-deki” biçimindeki
kalıplaşmıştır.
ÖRNEK:
Bahçedeki ağaçları kesmişler.
Sendeki sabra şaşırmamak mümkün değil.
Vazodaki çiçekler birer birer kurumuştu.
2. İlgi zamiri olan “-ki”;
Bitişik yazılır. Daima bir ismin yerine geçer ve cümleden çıkarılırsa anlam bozulur. Her
zaman tamlayan ekiyle kullanılır. “-ın, -ım” eklerinden sonra gelir.
ÖRNEK:
Benim param az, seninki ise çok. (param)
Çamın yaprağı dökülmez kavağınki dökülür. (kavağın yaprağı)
3. Bağlaç olan “ki”;
Birbiriyle ilgili cümleleri ve cümle değerindeki sözcükleri bağlayan “ki” ayrı yazılır.
Cümlede açıklama anlamı verir. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulmaz.
Çekimli fiillerden, yüklemlerden sonra gelen “ki” ler daima bağlaçtır.
ÖRNEK:
Görüyorum ki ders çalışıyorsun.
UYARI: CÜMLEDE “Kİ” GEÇEN KELİMEYE “-LER” ÇOĞUL EKİNİ EKLEDİĞİMİZDE
KELİME ANLAMSIZLAŞIYORSA “Kİ” BAĞLAÇTIR VE SÖZCÜKTEN AYRI YAZILIR. EĞER
ANLAMSIZLAŞMIYORSA EKTİR VE SÖZCÜĞÜ BİTİŞİK YAZILIR.
Arabam bozuldu, seninki(ler)ni kullanabilir miyim?
Onunki(ler) seninki(ler)den daha iyi olmuş.
Uyarı: Oysaki, halbuki, belki, mademki, sanki, meğerki, çünkü gibi kalıplaşmış kelimeler
bitişik yazılır.
“de” nin Yazımı;
Türkçede iki farklı görevde “de” vardır: Bağlaç olan “de” ve hal eki olan “-de”.
1. Bağlaç olan “de”;
Cümlede başka şeylerin de olduğu anlamını verir. Cümleden çıkarıldığında cümlenin
anlamı daralır; ama bozulmaz. Bağlaç olan “de” daima ayrı yazılır.(dahi, ek olarak, herkes
gibi, bile anlamı da verir.)
ÖRNEK:
Bence sen de haklısın.
O da aramıza katıldı.
Uyarı: Bağlaç olan “de” ünsüz sertleşmesine uğramaz.
Örnek: Ahmet de bizim gibi düşünüyor.
2. Hal eki olan “-de”;
Cümleye; bulunma, kalma anlamı katar. Cümlede yer, zaman bildirilecek şekilde de
kullanılır. Cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bozulur. Büyük ünlü uyumuna ve sert
sessizlerin benzeşmesi kuralına göre “-de, -da, -te, -ta” olur. Hal eki olan “-de” bitişik
yazılır.
ÖRNEK:
Kitapta resim yok.
Bence sende para çoktur.
ÖRNEK:
Cümledeki “de” yi çıkardığımızda anlam bozulursa “de” hal ekidir ve sözcükle birleşik
yazılır. Ama anlam bozulmuyor sadece daralıyorsa “de” bağlaçtır ve sözcükten ayrı yazılır.
SORU:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A)
B)
C)
D)
E)
Yarınki toplantı biz de yapılacak.
Seni görmeyeli ne çok olmuş.
İşin doğrusu ben de istemiyorum.
İkisi de aynı, hangisini istersen al.
Şurada biraz oturup dinlensek.
ÇÖZÜM:
Seçeneklere baktığımızda A seçeneğinde “biz de” sözcüğünün yazımında yanlışlık
olduğunu görüyoruz. Buradaki “-de” hal ekidir ve hal eki olan “-de” bitişik yazılır. Cevap A
“mi” soru edatının yazımı:
1. “mı,mi,mu,mü” soru edatı eklendiği sözcükten her zaman ayrı yazılır,kendinden
sonra gelen ekler soru edatına bitişik yazılır:
ÖRNEK:
Yarim İstanbul’u mesken mi tuttun?
Bize gelecek misiniz?
Sen miydin dün rüyalarıma giren?
2. Soru edatı olan “mı mi mu mü” ile fiilden fiil yapan olumsuzluk eki olan –ma,me’nin darlaşmış biçimi birbiriyle karıştırılmamalıdır:
ÖRNEK:
Niçin beni dinle miyorsun?
Yukarıdaki cümlede ‘mi’ ayrı yazılmamalıdır; çünkü buradaki mi soru eki değil, –ma,-me
olumsuzluk ekinin darlaşmış biçimidir. Cümleden mi’yi çıkartıp cümleyi tekrar
okuduğumuzda cümledeki soru anlamının kaybolmadığını sadece olumsuzluğun
kaybolduğunu görürüz. Cümleye soru anlamını katan mi değil, ‘niçin’ sözcüğüdür.
3. Soru edatı olan “mı,mi,mu,mü” cümleye soru anlamından başka anlamlar da
katabilir.
*Sana güzel mi güzel bir elbise aldım. (pekiştirme göreviyle kullanılmış)
*Bu testi de çözdün mü konuyu daha iyi anlarsın (Çözdüğün zaman)
*Tüm bunları ben mi yapmışım? (reddetme, kabullenmeme).
UYARI: “Mİ” SORU EDATI İLE “DE” VE “Kİ” BAĞLAÇLARI BİR SÖZCÜK OLDUĞUNDAN
ÖZEL İSİMLERE GELDİĞİNDE; İSİMDEN KESME İŞARETİ İLE AYRILMAZ; ÇÜNKÜ
BUNLAR ZATEN AYRI YAZILIR.
ÖRNEK:
Ali mi gelecek?
“İle” Sözcüğünün (Bağlaç Ya Da İlgecinin) Ek Olarak Yazımı
"İle" sözcüğü (bağlacı ya da ilgeci) sözcüklere "-le, -la" eki gibi bitiştirilebilir. Ünlüyle biten
bir sözcüğe eklenir-ken "ile"nin başındaki "i" ünlüsü "y" ünsüzüne dönüşür. Buna
"dönüşüm ünsüzü" denir. Bu ünsüz kaynaştırma ünsüzü sayılmaz. Ünsüzle biten bir
sözcüğe eklenen "ile" sözcüğünün "i" ünlüsü düşer.
ÖRNEK:
para ile - parayla (ilgeç)
kardeşi ile - kardeşiyle (ilgeç)
anne ile oğul - anneyle oğul (bağlaç)
para ile iman - parayla iman (bağlaç)
sen ile ben - senle ben (bağlaç)
iyilik ile - iyilikle (ilgeç)
uçak ile - uçakla (ilgeç)
UYARI: "İLE" İLGECİNİN SOYUT ADLARA EK BİÇİMİNDE GETİRİLMESİ SON
YILLARDA YAYGINLAŞMIŞTIR. AYRI YAZIMI DOĞRU OLMAKLA BİRLİKTE SÖYLEYİŞ
ZORLUĞU YARATMAKTADIR.
ÖRNEK:
Annesine sevinç ile sarıldı. (Annesine sevinçle sarıldı.)
Korku İle etrafına bakındı. (Korkuyla etrafına bakındı.)
Topa hız ile vurdu. (Topa hızla vurdu.)
Düzeltme İşaretinin Kullanım Özellikleri
1. Düzeltme işareti Türkçe olmayan kelimelerde kullanılan bir işarettir. Bu işaret
hem uzatma hem de inceltme görevinde kullanılır. İnceltme görevi sadece “g, k, l”
ünsüzleri için; uzatma görevi de “a, i ve u” ünsüzleri için söz konusudur.
a. İnceltme görevi
- Bazı yabancı kelimelerde -Türkçede kalın ünlülerle birlikte kullanılmayan- ince ünsüzler
(g, k, l) vardır. Bu ünsüzlerin ince olduğunu, yani ince okunmaları gerektiğini
kendilerinden hemen sonra gelen kalın ünlülerin (a, u) üzerine düzeltme işareti koyarak
anlarız. Bu ünsüzlerin ince okunmasının gereği asıllarının öyle oluşu; amacı da yanlış
anlam çıkarılmasını engellemektir:
ÖRNEK:
dergâh, gâvur, ordugâh, tezgâh, yadigâr, rüzgâr, yegâne, bekâr, dükkân, hikâye, kâfir,
kâğıt, kâr, kâtip, mekân, mahkûm, mezkûr, sükûn, sükût, ahlâk, evlât, felâket, hâlâ, hilâl,
ilâç, ilân, ilâve, iflâs, ihtilâl, istiklâl, kelâm, lâkin, lâle, lâzım, mahlâs, selâm, sülâle, telâş,
villâ, vilâyet, billûr, üslûp, velût…
- Batı dillerinden alınan kelimelerde de durum böyledir.
ÖRNEK:
plâj, plân, plâk, klâsik, lâhana, lâik (a kısa okunur) , lâmba, Lâtin, melânkoli, reklâm…
Ses yansımalı kelimeler için de aynı kural geçerlidir.
Örnek: lâklâk, lâpa lâpa, lâp lâp, lâkırdı, lâppadak…
UYARI:
EĞER
KULLANILMAZSA
BU
KELİMELERDEN
AYNI
HARFLERLE
BAZILARINDA
YAZILAN
DÜZELTME
BAŞKA
İŞARETİ
KELİMELERLE
KARIŞTIRILABİLİR VE YANLIŞ ANLAMALARA YOL AÇILABİLİR Kİ BU KELİMELERİN
ANLAMLARI ÇOK FARKLIDIR:
ÖRNEK:
Hâlâ ile hala / Kâr ile kar…
b. Uzatma görevi
- Türkçede uzun ünlü yoktur. Arapça ve farsçadan alınan ve uzun ünlü barındıran
kelimelerde uzun ünlünün üstüne gerektiğinde düzeltme işareti konur.
Düzeltme işaretinin üç türlü uzatma görevi vardır:
1- Düzeltme işaretinin bu görevi uzun ünlüleri göstererek yine aynı harflerle yazılan
kelimelerin birbirinden ayırt edilmelerini sağlamaktır. Eğer bu kelimelerde düzeltme
işareti kullanılmazsa aynı harflerle yazılan başka kelimelerle karıştırılabilir ve yanlış
anlamalara yol açılabilir ki bu kelimelerin anlamları çok farklıdır. Zaten bu kelimelerin
hepsinin aynı harflerle, hem kısa hem de uzun ünlülerle yazılan şekilleri vardır:
Âdet : gelenek, alışkanlık
adet
: sayı
Yâr
yar
: uçurum
: sevgili
Âlem : dünya, evren
alem : bayrak
Şûra
: danışma kurulu
şura
Hâlâ
: şimdi
hala
: şu yer
: babanın kız kardeşi
ÖRNEK:
“âciz, âdem, âdet, âkit, âlâ, âlem, âli, âlim, âmâ, âmin, âşık, âyan, bâtın, dâhi, dâhil, dâr, fâni,
hâdis, hâk, hâkim, hâl, hâlâ, hâsıl, hâşâ, hayâ, mâni, nâkil, nâr, nâzım, rahîm, sâdır, sâri,
şâhıs, sûra, tâbi, vâkıf, vâris, vâsi, yâd, yâr”
UYARI: “KATİL” (ÖLDÜRME) VE “KATİL” (ÖLDÜREN) KELİMELERİ AYNI ŞEKİLDE
YAZILDIKLARI VE BİRBİRİNE KARIŞTIRILMA İHTİMALİ OLDUĞU HÂLDE, ÖLDÜREN
ANLAMINDAKİ “KATİL” KELİMESİNDEKİ UZUN A, DÜZELTME İŞARETİ OLMADAN
KULLANILIR. BUNUN SEBEBİ, DÜZELTME İŞARETİ KULLANILDIĞINDA “K”NİN İNCE
(KE) TELÂFFUZ EDİLEBİLECEĞİ ENDİŞESİDİR. AYNI ENDİŞE GASIP, KAİDE, KAİL,
KADİR, KELİMELERİ İÇİN DE GEÇERLİDİR. BU KELİMELERİN HANGİ ANLAMDA
KULLANILDIĞI, TELÂFFUZDAN VE CÜMLENİN ANLAMINDAN ÇIKARILABİLİR.
2- Arapça kelimeleri sıfat yapan ve yine Arapça bir ek olan nispet “i”sini belirtme hâl
ekinden ve iyelik ekinden ayırt etmek için bu “i”nin üzerine konur. Bu harfin üzerinde
kullanılmasının gereği aslının öyle oluşu; amacı da yanlış anlam çıkarılmasını
engellemektir:
ÖRNEK:
Abbasî, adlî, anî, adî, ailevî, an’anevî, askerî, bedenî, dünyevî, cevabî, edebî, ebedî, fizikî,
garbî, hakikî, ırkî, ilmî, irsî, kalbî, mahallî, nebatî, örfî, ruhî, sun’î, şarkî, tarihî, ulvî, ümmî,
vasatî, yabanî, zihnî…
- Söyleyişte kısa olan nispet “i”lerine düzeltme işareti konmaz. Çünkü bunlardaki “i”ler
çekim ekiyle karıştırılmaz.
ÖRNEK:
çengi, çini, tiryaki, zenci, Kutsi, Necmi, Ruhi…
- Bazı Türkçe kelimelerde de nispet “i”si bulunabilir. Bu kelimelerde ikinci heceler de uzun
okunur.
ÖRNEK:
altunî, bayatî, gümüşî, kurşunî…
- Türkü, varsağı, Hüsnü, Lütfü, kırmızı gibi kelimelerde nispet “i”si ünlü uyumlarına
uymuştur. Ayrıca nispet “i”si alan kelimelere ek getirildiğinde düzeltme işareti olduğu gibi
kalır.
ÖRNEK:
ciddîleşmek, resmîlik, millîlik, mahallîleşme…
- Eğer bu kelimelerdeki nispet “i”lerinin üzerine düzeltme işareti konmazsa belirtme hâl
ekiyle veya iyelik ekiyle karıştırılabilir:
ÖRNEK:
(Türk) askeri, askeri gördüm, askerî elbise
(Türk) tarihi, tarihi bilirim, tarihî eserler
(onun) zihni; zihni geliştirir , zihnî meseleler
3- Aynı harflerle yazılan, fakat hem farklı dillerden olan hem de işlevleri ve okunuşları
farklı olan “bi“leri ayırt etmek için kullanılır. Farsça olan ve yokluk anlamı veren “bî” ön
ekinde kullanılır; bu ön ekin “ile” anlamı veren Arapça “bi” ön ekinden ayırt edilmesi
sağlanır:
ÖRNEK:
bîçare, bîvefa, bîtaraf;
bihakkın, bizatihi, bilumum…
Kısaltmaların Yazılımı
Sözcüğün baş harfleri alınarak yapılan kısaltmalarda büyük harf kullanılır, nokta
kullanılmaz. Sözcüğün birkaç harfiyle kısaltma yapılırsa küçük harf ve nokta kullanılır.
ÖRNEK:
TBMM, THY, TRT, bkz., prof., dr. Vb
UYARI: KISALTMALARA GETİRİLEN EKLER, KISALTMANIN OKUNUŞUNA GÖRE
KESME İŞARETİYLE AYRILARAK YAZILIR.
ÖRNEK:
TBMM’de, DSİ’ ye, AB’nin…
Satır Sonu Yazımı
Bir sözcük satır sonunda bütünüyle yazılamıyorsa, sözcüğün yazılabilen heceleri yazılıp
sonuna kısa çizgi eklenir. Satıra sığmayan heceler sonraki satırın başına yazılır.
ÖRNEK:
Ben, kimselerin uğramadığı bu köye, daha önce görevli olarak gelmiştim.
Satır sonuna sığmayan bileşik sözcük tek bir sözcük olarak hecelenir. Bileşik sözcüğü
oluşturan sözcükler ayrı ayrı hecelenmez.
ÖRNEK:
Türlü türlü ağaçlarla ve çiçeklerle dolu bahçede ilgimi hanımelleri çekerdi en çok.
Satır sonunda biten özel adlardan sonra kesme işareti konulduktan sonra kısa çizgi (-)
konulmaz.
ÖRNEK:
Fakülteden mezun olduktan sonra tayin olduğum Ankara’
dan ayrılmak bana zor gelmişti.
Bir otelde bir araya gelen ilçe belediye başkanları İstanbul’
un sorunlarını ele aldı.
Çözümlü Örnekler
Örnek 1:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A) Nasıl oldu da beni hatırlayamadı, bir türlü anlayamadım.
B) O kadar çok çalıştı ki havanın karardığını fark etmedi.
C) Bugün sinemaya gidelim, yarında size geliriz.
D) Yarınki toplantıya kimlerin katılacağı belli değil henüz.
E) Geçmişte yaşanan tatsızlıkların unutulmasını istiyordu artık.
(2001 – ÖSS)
Çözüm:
C seçeneğindeki “yarında” sözcüğünde bulunan “da”, bulunma durumu eki değil, bağlaçtır.
Dolayısıyla ayrı yazılmalıdır. Bulunma durumu eki “-de, -da” cümleden atıldığında, ortaya
bozuk bir cümle çıkar, “yarında” sözcüğündeki “da”yı cümleden attığımızda, anlam
değişse de cümlenin bozulmadığını görüyoruz. Bu da “da”nın bağlaç olup ayrı yazılması
gerektiğini göstermektedir.
Cevap C
Örnek 2:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A) Çocuk, bu gece de sürekli olarak öksürdü.
B) Akşam, televizyon filmini izleyebildin mi?
C) Bu gelen Ahmet’miydi acaba?
D) Çarşıda, her gördüğünü almak istiyordu.
E) Bu yıl da bahar bir türlü gelmiyor.
(1988-ÖSS)
Çözüm:
Soru eki “mı, “mi” özel addan sonra bile gelse ayrı yazılmalıdır, dolayısıyla C seçeneği, “Bu
gelen Ahmet miydi acaba?” biçiminde yazılmalıdır. Öteki seçeneklerde bir yazım yanlışı
yoktur.
Cevap C
Örnek 3:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde kısaltmalarla ilgili bir yazım yanlışı vardır?
A) Bugün TBMM’nin kuruluş yıldönümü kutlanıyor.
B) TV’da bu akşam güzel bir film var.
C) Öğrenim için ABD’ye gidecek.
D) Üniversite sınavına ODTÜ’de girecekmiş.
E) Kaybolan sınav belgenizi ÖSYM’den alabilirsiniz.
(1993-ÖYS)
Çözüm:
Ekler, kısaltmalara, TBMM’nin, ABD’ye, ODTÜ’de, ÖSYM’ den gibi, kısaltmanın okunuşuna
göre getirilir. Dolayısıyla, B seçeneğindeki kısaltma, TV’da değil; “TV’de biçiminde
olmalıdır.
Cevap B
Örnek 4:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde büyük harflerin kullanımı ile ilgili bir yazım (imla)
yanlışı vardır?
A) Karayel kuzeybatıdan eser.
B) Doğu Anadolu’da kara iklimi etkilidir.
C) Türkiye’nin Güneyi genellikle yağışlıdır.
D) Amerika’nın kuzey komşusu Kanada’dır.
E) Arjantin bir Güney Amerika ülkesidir.
(1983-ÖSS)
Çözüm:
Özel addan önce gelip onu belirten yön adları, büyük harfle başlar. Çünkü, belli bir
bölgenin, yerin özel adı durumundadır. Yön adları, özel addan sonra yazılırsa, tür adı
durumundadır ve küçük harfle başlamalıdır. Dolayısıyla, C seçeneğindeki “Türkiye’nin
Güneyi” sözü “Türkiye’nin güneyi” biçiminde yazılmalıdır.
Cevap C
Örnek 5:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır?
A) Art arda yaşadığımız sıkıntılar, doğruyla yanlışı ayırtetmemizi sağladı.
B) Onu gördükten sonra kendi durumuna şükretti.
C) “O ana kadar sesimi çıkarmadım, sabrettim; ama daha fazla dayanamadım.” dedi.
D) Azmetti; karşılaştığı bütün engelleri yenerek amacına ulaştı.
E) Böylesine güzel bir günde bana hayatı zehretti.
(2000 – ÖSS)
Çözüm:
Bir adla bir yardımcı eylemden (et-, ol-) oluşan bileşik eylemler, “şükretti, sabrettim,
azmetti, zehretti” örneklerinde olduğu gibi, ses düşmesi veya türemesi olursa bitişik;
olmazsa ayrı yazılır. Buna göre, A seçeneğinde “ayırt et-” eylemi, ayrı yazılması gerekirken
bitişik yazılmıştır ve yazım yanlışı yapılmıştır.
Cevap A
Örnek 6:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde rakamdan sonra gelen ekin yazımı yanlıştır?
A) Emek Mahallesi’nde 20’nci Sokakta oturuyoruz.
B) Geçen yıl Cumhuriyet’in 70’nci yılını kutladık.
C) Babam bu saati 17’nci yaş günümde almıştı.
D) Bu romanın yakında 6’ncı baskısı yapılacak.
E) Lisenin 2’nci sınıfında okuyorum.
(1994-ÖYS)
Çözüm:
Ekler, sayılara, “20’nci < yirmi – nci, 17’nci < on yedi – nci, 6’ncı < altı – nci, 2’nci < iki –
nci” örneklerinde olduğu gibi, sayının okunuşuna göre getirilir. B seçeneğinde ise, “70”
sayısına getirilen ek “-nci” değil; “-inci” (70’inci < yetmiş – inci) biçiminde olmalıdır.
Cevap B
Örnek 7:
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözün yazımı yanlıştır?
A) Şu ana kadar toplantının konusuyla ilgili herhangi bir açıklama yapılmadı.
B) Bu konu üzerinde biraz daha durmanız gerekiyordu.
C) Nedense birtakım insanlar bu gerçeği kabul etmiyor.
D) O gün, kentte heryer bayraklarla donanmıştı.
E) Akşama doğru hava birdenbire değişmişti.
(1994-ÖSS)
Çözüm:
Seçeneklerde geçen “herhangi, biraz, birtakım, birdenbire” sözcükleri, bileşik sözcüktür.
Bu sözcükleri oluşturan sözcüklerden en az biri, anlam kaymasına uğradığı için, bitişik
yazılmıştır. Ancak “heryer” bileşik sözcük değildir, “her” ve “yer” sözcükleri, kendi
anlamını koruyan ayrı sözcüklerdir ve ayrı yazılmalıdır.
Cevap D
Örnek 8:
Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözün yazımı yanlıştır?
A) Ben buraları karış karış bilirim.
B) Aradan aşağı yukarı on yıl geçti.
C) Yeni deniz altılar alınacakmış.
D) Sabahleyin apar topar yola çıktılar.
E) İkinci asma köprü yarın trafiğe açılıyor.
(1992 – ÖSS)
Çözüm:
İkilemeler ayrı yazılır. Seçeneklerde geçen “karış karış, aşağı yukarı, apar topar” sözleri
ikileme olduğu için ayrı yazılmalıdır; “asma köprü” sözü ise sıfat tamlamasıdır ve ayrı
yazılmalıdır. C seçeneğinde geçen “deniz” ve “altı” sözcükleri yeni bir varlığı karşıladığı
için “denizaltı” biçiminde bitişik yazılmalıdır.
Cevap C
Yararlanılan Kaynaklar





http://www.tdk.org.tr
Genel Kültür Genel Yetenek (2009). İhtiyaç Yayınları
Genel Yetenek, Türkçe (2012). Yedi İklim
Türk Dili (2013). Anadolu Üniversitesi Yayını
YGS-LYS Dil ve Anlatım Türk Edebiyatı,(2013) Altın Anahtar Yayınları