Sekiz Köşeli Gakkoş Şapkası Takar mısınız? Would

Sekiz Köşeli Gakkoş Şapkası Takar mısınız? Would

Sekiz Köşeli
Gakkoş Şapkası
Takar mısınız?
Would You Wear an
Octagon Gakkoş Hat?
Elazığ demek Gakkoş demek, Gakkoş
demek sekiz köşeli şapka demektir.
Ancak ülkemizin bu geleneksel değeri
şimdi yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.
What comes to one’s mind when thinking
about Elazığ is Gakkoş, and Gakkoş is the
home of the octagon hat. However, this
cultural value is about to go extinct.
ONUR KUTLU GAGO
60 ANADOLUJET•KASIM•NOVEMBER 2015
PELİN ULCA
ANADOLUJET•KASIM•NOVEMBER 2015 61
Elazığlılara “gakkoş”
dendiğini duymuşsunuzdur.
Yiğit, mert, kardeş
anlamında kullanılan
bu sözü ilk duyduğumda
soyadım Gago’yla bir alakası
var mı, kan mı çekiyor
acaba diye düşünmüştüm.
Bir bağlantı bulamasam
da Elazığ sevgim büyük.
Nedense Doğu’nun Paris’i
yakıştırması pek çok ilimiz
için yapılır ama bence
bunu en çok hak eden şehir
Elazığ. Peki bir Gakkoş’un
vazgeçilmezi nedir biliyor
musunuz? Tabii ki sekiz
köşeli gakkoş şapkası!
Aslında geçmişi çok da
eskilere dayanmıyor
gakkoş şapkasının. Zaten
Anadolu’da şapka kullanımı
bildiğiniz gibi Cumhuriyet’in
ilanından sonra 1925 Şapka
Kanunu’yla başlamıştır.
Kısa bir süre içinde her yöre
kendi tarzını yansıtan şapka
tasarımları geliştirmiş;
hatta Aydın’dan Hatay’a
kadar pek çok şehir, tıpkı
gakkoş şapkası gibi sekiz
köşeli şapkalar üretmiştir.
Ancak Elazığ’ın sekiz köşeli
şapkasının yeri başkadır.
Öyle ki sekiz köşeli gakkoş
şapkasının Elazığ’a ait
olduğuna dair patent bile
vardır.
Peki nedir Elazığ’ın
şapkasını diğerlerinden
ayıran? Her şeyden önce,
sekiz köşesinin her biri,
ideal bir gakkoşun sahip
You may have heard people
from Elazığ called “gakkoş.”
When I heard this word, which
means brave, chivalrous,
brother, I wondered if it
had any relation with our
family name, Gago. Although
I couldn’t come up with a
connection, we have a great
love for Elazığ. All right then,
do you know what is a musthave for Gakkoş? Without
doubt – an octagon Gakkoş
hat!
Actually the gakkoş hat
history isn’t that old. The hat
entered into use following
implementation of the Hat
Law in 1925, after the
declaration of the Turkish
Republic. Soon every region
developed its own hat design
that reflected distinct senses
of style. Indeed, from Aydın to
Hatay many cities produced
cornered hats that looked like a
gakkoş. However, it’s said that
none of them even approached
the quality of Elazığ’s gakkoş
hat. The octagon gakkoş hat
has even a patent that proves
its origin in Elazığ.
So what makes Elazığ’s gakkoş
hat so unique? First, each
corner of an ideal gakkoş hat
represents a virtue its wearer
should have: bravery, chivalry,
generosity, hospitality,
modesty, diligence, honesty
and patriotism. While you are
thinking about whether there
is a gakkoş who embodies all
of these virtues, let’s examine
1
2
1
Gakkoş şapkasının kenarları birbirine eşit olacak şekilde hazırlanır.
The corners of a Gakkoş hat are prepared uniformly.
2
Gakkoş şapkasının kalitesi büyük ölçüde ustanın maharetine bağlı.
The Gakkoş hat owes its quality mostly to superior craftsmanship.
62 ANADOLUJET•KASIM•NOVEMBER 2015
olması gereken erdemleri
temsil eder: Yiğitlik, mertlik,
cömertlik, misafirperverlik,
alçakgönüllülük, çalışkanlık,
dürüstlük ve vatanperverlik.
Gakkoş şapkasını diğer
şapkalardan ayıran en
belirgin farkın, ön tarafında
bulunan saç örgüden
yapılmış şerit olduğunu
söyleseler de asıl fark
ustalıkta, el emeğinde ve
işini aşkla yapmakta gizlidir.
Gözlerinizi kapatıp 1950
ve 60’lara ait filmleri,
fotoğrafları bir düşünün.
Köylüsü, şehirlisi herkesin
başında türlü türlü
şapkalar, kasketler canlanır
hayalinizde. İşte şapkacılığın
altın çağı olarak kabul
edilen o yıllarda, Elazığ’da
yaklaşık 20 tane şapkacı
varmış. Bırakın sadece Elazığ
halkını, köylerden ve civar
illerden yağan siparişleri
yetiştirmek için şapkacılar
geceli gündüzlü çalışır, balya
balya şapka üretirlermiş.
Ama ne olduysa 80’lerden
64 ANADOLUJET•KASIM•NOVEMBER 2015
this hat’s physical features.
Although it’s been said that the
most distinguishing feature of
a gakkoş hat is the design of
the braided strap on its front,
the real difference is probably
hidden in the handiwork
of the dedicated craftsman
who puts his heart into the
manufacture. Now close your
eyes and imagine 1950s-60s
movies and photographs.
Think about the village people,
city people wearing hats and
caps of all shapes and sizes. . .
. In those years, considered as
the golden age of hats, there
were about 20 haberdashers
in Elazığ. They worked day
and night producing bundles
of hat orders not just from
Elazığ but also for people from
neighboring villages and cities.
However, after the 80s,
the impact of globalism
and liberalism turned the
whole world upside down.
The perception of Western
consumption and fashion as
the norm, and a rapid shift
sonra olmuş. Tüm dünyayı
etkisi alan küreselleşme ve
liberalleşmenin etkileriyle,
bir yandan Batılı tüketim ve
dolayısıyla moda anlayışının
iyice pekişmesi, öte yandan
da tarım ekonomisinden
sanayi ekonomisine hızlı
geçiş ve onun getirdiği
büyük şehirlere göç akımı,
geleneksel yaşantıyı
derinden sarsmış, sekiz
köşeli şapka gibi geleneksel
kıyafetler ve şapkacılık
da dâhil olmak üzere tüm
geleneksel zanaatlar hızla
önemini yitirmeye başlamış.
Son 35 yıldır da maalesef
her gün daha da azalan
talep karşısında Elazığ’da
bugün sadece birkaç şapka
ustası kalmış. Artık gakkoş
şapkasını kimler alıyor
biliyor musunuz? Elazığ ve
çevre illerin kırsal kesiminde
hâlâ geleneksel yaşantısını
sürdüren köylüler, gündelik
hayatlarında çağdaş bir
yaşam tarzına sahip
olmalarına rağmen bayram,
şenlik, düğün gibi önemli
günlerde nostaljik duygular
yaşamak isteyen şehirliler
ve bir de kültüre meraklı
gezginler!
Atalarımız “Sanatı olanlar
away from an agricultural
economy towards industry,
simultaneously urging
migration from small cities
to the metropolis, affected
traditional lifestyles
drastically. In Turkey as
elsewhere, traditional crafts,
clothes and accessories like the
octagon gakkoş hat lost their
importance.
Unfortunately, as a result
of the decrease in demands
over the last 35 years,
there are only 3-4 nostalgic
haberdashers left in Elazığ.
Now the customers for a
gakkoş hat are villagers who
still maintain a traditional
life particular to Elazığ and
neighboring cities; people who
live a modern city life and
want to sport a traditional
look on special days such as
religious holidays, festivals
and weddings; and finally
culture-loving travelers like
you.
Although our ancestors say,
“The ones who can actually
make art stay hungry until
lunch, and those who can’t
stay hungry until evening.”
The youth don’t see any future
in this craft, and application
Önde gelen otomobil, ticari araç ve iş makinesi markaları madeni yağda Petrol Ofisi’ne güveniyor.
Madeni yağ sektöründe Türkiye’nin en büyük üretim ve dolum tesisine sahip Petrol Ofisi, en yenilikçi teknolojisiyle bu
güveni sağlamak için çalışıyor. Farklı ihtiyaçlara özel geliştirilen, üstün koruma ve yüksek performans sunan geniş ürün
yelpazesiyle bu güveni artırıyor. Her biri kendi alanında uzmanlardan oluşan ekibiyle bu güveni korumak için müşterilerine
özel çözümler üretiyor.
Petrol Ofisi’ne güvenen, Petrol Ofisi’ni tercih eden tüm iş ortaklarımıza sonsuz teşekkürler.
66 ANADOLUJET•KASIM•NOVEMBER 2015
öğleye kadar, sanatı
olmayanlar akşama kadar aç
kalır.” dese de bu meslekte
gelecek görmeyen gençler,
kalan üç dört ustanın
yanına çırak olarak girmeyi
akıllarının ucundan bile
geçirmiyorlar. Müşterisi
neredeyse tükenmiş,
ustalarının sayısı bir elin
parmaklarını geçmeyen,
yeni nesilden çırak
yetiştiremeyen gakkoş
şapkacılığı yok olmaya
başlayan mesleklerden biri
olma yolunda.
İşte bu gidişata dur demek,
şehrin ve gakkoşların
simgesi haline gelmiş sekiz
köşeli şapkayı korumak ve
yaşatmaya çalışmak adına
Elazığlı kadınlar devreye
girmiş. Hem aldıkları
patentle hem de açtıkları
kurslarla bu geleneği
gelecek nesillere aktarmak
için gayret ediyorlar.
Belki eskiden olduğu gibi
çıraklıktan başlayıp gerçek
bir usta olmak için 10-15
yıllarını bu işe veremezler
ama yine de ülkemizin bu
geleneksel değerini yaşatmak
için bir ümit ışığı olurlar.
Siz de bir hafta sonu atlayıp
Elazığ’a gitmeye, kalan
son ustalardan bu güzel
şapkanın inceliklerini
öğrenmeye ve belki de sekiz
köşeli bir gakkoş şapkası alıp
kendinizi gerçek bir gakkoş
gibi hissetmeye ne dersiniz?
1
Gakkoş şapkası Elazığ kimliğinin
önemli bir parçası.
Gakkoş hat is a signficant part of
Elazığ’s identity.
2
Gakkoş şapkasının sırrı ölçümlerinin
büyük hassasiyetle yapılmasında
yatıyor.
The secret behind the gakkoş
hat is the craftsman’s delicate
measurement.
68 ANADOLUJET•KASIM•NOVEMBER 2015
for apprenticeship is not even
an option. What do you make
of the gakkoş hat, which has
nary a customer anymore?
What does it mean that the
last craftsmen can be counted
on the fingers of one hand,
with no young apprentice to
continue the tradition? Is it
doomed to disappear?
To halt this and preserve the
octagon hat, the symbol of
gakkoş people, the women
of Elazığ have taken the
initiative. With the patent
they acquired and training
courses they’ve initiated, they
are trying to transfer this craft
to future generations. Maybe
they won’t be able to start an
apprenticeship and devote 1015 years to this craft, but there
remains a glimmer of hope to
keep this traditional treasure
alive.
How about going to Elazığ
one weekend, learn the
technicality of these beautiful
hats as explained by the last
haberdashers, and feel like a real
gakkoş with your octagon hat?
1
2