çoklu zekâ kuramına göre geliştirilen örnek bilgisayar ve teknoloji

Selçuk Üniversitesi
Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi
Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
ÇOKLU ZEKÂ KURAMINA GÖRE GELİŞTİRİLEN
ÖRNEK BİLGİSAYAR VE TEKNOLOJİ DESTEKLİ DERS
MATERYALLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Aslıhan Saban
Selçuk Üniversitesi, Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi
Bölümü, Meram, Konya, [email protected]
ÖZET
Toplumların yaratan ve düşünce üreten bireylere her geçen gün daha fazla
gereksinimi olmaktadır. Bu nedenle öğretmenlerin de öğrencilerin değişik
yönlerini ön plana çıkaran, öğrencilerin farklı yönlerini geliştiren ve farklı
öğrenme yollarına cevap veren değişik eğitim etkinliklerinin tasarlanmasına
ihtiyaç vardır. Bilimin ve teknolojinin ürettiği malzemelerin kullanımı bu
bağlamda işlerimizi daima kolaylaştırmaktadır. Bu çalışma Selçuk Üniversitesi
Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümünde araştırmacı tarafından verilen
Çoklu Zekâ seçmeli dersini alan ikinci sınıf öğrencilerinin hazırladığı ders
materyalleri üzerinde yapılmıştır. Öncelikle bu dersi alan 32 öğrenci gruplara
ayrılarak her gruba farklı bir zekâ alanında olmak üzere iki konu ödev olarak
verilmiştir. Bu konularla ilgili çoklu zekâ kuramına dayalı olarak bilgisayar ve
teknoloji destekli ders materyalleri geliştirmeleri istenmiştir. Bu araştırmada
öğretmen adaylarının hazırladığı ders materyalleri değerlendirilirken nitel
araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Bütün bu
hazırlanan materyaller incelendiğinde farklı zekâ alanlarına ait öğrenciler için
eğlenceli ve kalıcı öğrenmeler gerçekleştirilebileceği görülmüştür. Özetle, Çoklu
Zekâ Kuramı ve disiplinler arası yaklaşım uygulamalarının öğrencilerin bilişsel,
sosyal ve duyuşsal gelişimlerine olumlu katkılar getirdiği ve öğretmen rolünde
değişikliklere neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar kelimeler: Teknoloji destekli eğitim, Öğretim materyali, Çoklu zeka
kuramı
Selçuk Üniversitesi
Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi
Sayı 30, Sayfa 15-34, 2011
THE EVALUATION OF THE SAMPLE COMPUTERAIDED AND TECHNOLOGY-AIDED COURSE
MATERIALS WHICH WERE DEVELOPED ACCORDING
TO MULTIPLE INTELLIGENCE THEORY
Aslıhan Saban
Selcuk Üniversity, Ahmet Keleşoğlu Education Faculty, Computer Education and Instructional
Technology Department, Meram, Konya, [email protected]
ABSTRACT
Each day the society needs more and more individuals who are coming up with
new ideas and who are creative. So the teachers also need to design new
educational activities bringing the student’s different aspects forward, improving
their different skills and responding different learning ways. In this context, the
usage of the products that science and technology produce always makes our
work easier. This study is done with the course materials prepared by the second
grade students who are studying in Computer and Instructional Technology
Department and taking Multiple Intelligence classes -which is an optional
subject- taught by the researcher. First of all thirty students who are taking these
classes are divided into groups and each group having a different part of
intelligence got two subjects as homework. They are asked to develop computer
and technology-aided course materials based on Multiple Intelligence Theory
about the topic. While evaluating the teacher candidates’ course materials in this
research, the document analysis method of qualitative research is used. When all
these prepared-materials were examined it is seen that students’, learning
belonging different intelligence fields, was fun and permanent. In brief, the study
revealed that the application of Multiple Intelligence Theory and
interdisciplinary approaches had a positive effect on students’ cognitive and
affective development and it also caused changes in teachers’ roles.
Key Words: Technology-aided Education, Teaching Material, Multiple
Intelligence Theory
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
17
GİRİŞ
Toplumların yaratan ve düşünce üreten bireylere her geçen gün daha fazla
gereksinimi olmaktadır. Bilimin ve teknolojinin ürettiği malzemelerin
kullanımının yaygınlaşması ve tüketicinin işini kolaylaştırmasına rağmen, tüm
bireylerin tekno-bilimsel çıktıları kullanırken düşünmeleri ve fikir üretmeleri
birey ve toplum sosyo-ekonomisi açısından olduğu kadar, toplumsal sorunların
çözümü bağlamında da gereklidir (Akpınar, 1999).
Öğrenme-öğretme süreçlerinde, öğrencilerin değişik yönlerini ön plana çıkaran,
öğrencilerin farklı yönlerini geliştiren ve farklı öğrenme yollarına cevap veren
değişik eğitim etkinliklerinin tasarlanmasına katkıda bulunacak yaklaşımlar
kullanılmalıdır. Bunu gerçekleştirebilmek için düzenlenen öğrenme öğretme
süreci her öğrencinin farklı yönlerinin gelişimine yardımcı olmalıdır. Belirtilen
özelliklere sahip yaklaşımların kullanılabilmesi için öğrencilerin ilgi ve
ihtiyaçları doğrultusunda farklı öğretim stratejilerinin kullanılması,
etkinliklerinin düzenlenmesi ve öğrencilerin farklı yönlerini değerlendirmeye
olanak tanıyan tekniklerin uygulanması gerekmektedir. Bu bağlamda
öğrencilerin farklı yönlerini ortaya çıkarmayı, farklılıkları desteklemeyi ve
geliştirmeyi esas alan yansımalardan biri olarak Çoklu Zekâ Kuramı’nın,
öğrenme-öğretme sürecinin düzenlenmesinde temel alınmasının yaygınlaşmaya
başladığı görülmektedir.
Geleneksel yapıdaki görüşlerin yetersizliğini fark eden Gardner, 1993’te
yayımladığı “Zihnin Çerçeveleri (Frames of Mind)” adlı çalışmasında bir insanın
en az yedi temel zekâ alanına sahip olduğunu söylemiştir. Gardner zekâ
üzerindeki çalışmalarını sürdürürken sekizinci bir zekâ alanının varlığından
1999’da yayımladığı “Zekâ Yeniden Yapılandırıldı (Intelligence Reframed)” adlı
çalışmasında söz eder. Gardner’a göre bu sekiz zekâ alanı şunlardır: 1. Sözeldilsel zekâ, 2. Mantıksal-matematiksel zekâ, 3. Görsel-uzamsal zekâ, 4.
Müziksel-ritmik zekâ, 5. Bedensel-kinestetik zekâ, 6. Sosyal zekâ, 7. İçsel zekâ,
8. Doğacı zekâ
1. Sözel-Dilsel Zekâ
Sözel-dilsel zekâ, bir bireyin kendi diline ait kavramları bir masalcı, bir
konuşmacı veya bir politikacı gibi sözlü olarak ya da bir şair, bir yazar, bir editör
veya bir gazeteci gibi yazılı olarak etkili bir biçimde kullanabilme kapasitesidir.
Sözel-dilsel zekâ güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Normal öğrencilerden daha iyi yazarlar.
2. Uzun hikâyeler ve fıkralar anlatır.
3. İsimler, yerler ve tarihler hakkında iyi bir hafızaya sahiptir.
4. Yaşına uygun kelimeleri doğru bir şekilde telâffuz eder.
5. Yaşına göre iyi bir kelime hazinesine sahiptir.
6. Başkaları ile yüksek düzeyde sözel iletişime girer.
7. Kitap okumayı çok sever.
8. Dinleyerek öğrenmeyi sever.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
18
A. Saban
2. Mantıksal-Matematiksel Zekâ
Mantıksal-matematiksel zekâ, bir bireyin bir matematikçi, bir vergi memuru
veya bir istatikçi gibi sayıları etkili bir şekilde kullanabilme ya da bir bilim
adamı, bir bilgisayar programcısı veya bir mantık uzmanı gibi sebep-sonuç
ilişkisi kurarak olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili bir şekilde mantık
yürütebilme kapasitesidir.
Mantıksal-matematiksel zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri
şunlardır:
1. Olayların oluşumu ve işleyişi hakkında çok soru sorar.
2. Sayılarla çalışmayı ve hesaplama yapmayı çok sever.
3. Matematik dersini çok sever.
4. Mantıksal bulmacaları çözmeyi ve satranç veya dama gibi çeşitli stratejik
oyunları oynamayı çok sever.
5. Bilgisayar oyunlarını ilginç bulur.
6. Makinelerin nasıl çalıştığına dair çok soru sorar.
3. Görsel-Uzamsal Zekâ
Görsel-uzamsal zekâ, bir insanın bir avcı, bir izci ya da bir rehber gibi görsel ve
uzamsal dünyayı doğru bir şekilde algılama veya bir dekoratör, bir mimar ya da
bir ressam gibi dış dünyadan edindiği izlenimler üzerine değişik şekiller
uygulama kapasitesidir.
Görsel-uzamsal zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Renklere karşı çok hassas ve duyarlıdır.
2. Haritaları, çizelgeleri, diyagramları veya tabloları sadece düz metinden
oluşan yazılı materyallere kıyasla daha kolay okur ve anlar.
3. Sanat içerikli etkinlikleri çok sever.
4. Arkadaşlarına oranla daha çok hayal kurar.
5. Yaşına göre yüksek düzeyde beceri gerektiren resimleri çizer.
6. Okuma materyallerine sık sık karalamalar yapar.
4. Müziksel-Ritmik Zekâ
Zekâ, bir besteci, bir müzisyen ya da bir şarkıcı gibi müzik formlarını algılama,
ayırt etme ve ifade etme kabiliyetidir.
Müziksel-ritmik zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlar.
2. Güzel şarkı söyleyebilme sesine ve yeteneğine sahiptir.
3. Bir müzik aletini çok iyi çalar ya da çalmayı çok sever.
4. Farkında olmadan kendi kendine mırıldanır.
5. Ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritm tutar.
6. Çevresindeki seslere karşı aşırı derecede duyarlı ve hassastır.
5. Bedensel-Kinestetik Zekâ
Bedensel-kinestetik zekâ ile bir kişinin bir aktör, bir atlet ya da bir dansçı gibi
düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı veya bir
heykeltraş, bir cerrah ya da bir tamirci gibi ellerini kullanma ve elleriyle yeni
şeyler üretme kabiliyetleri kastedilir.
Bedensel-kinestetik zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri
şunlardır:
1. Bir veya birden fazla sportif faaliyette başarılıdır.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
19
2. Bir yerde uzun süre kaldığında hareket etmeye ve kımıldamaya başlar.
3. Başkalarının jest, mimik ve yüz ifadelerini kolaylıkla taklit ederler.
4. Gördüğü her nesneyi dokunarak inceleme ve analiz etme eğilimindedir.
5. Koşmayı, sıçramayı ve benzeri fiziksel hareketleri yapmayı çok sever.
6. El becerisi gerektiren etkinliklerde çok başarılıdır.
7. Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenir.
6. Sosyal Zekâ
Sosyal zekâ, insanın bir öğretmen, bir terapist ya da bir pazarlamacı gibi
çevresindeki insanların duygularını, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme
ve karşılama kapasitesidir.
Sosyal zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyalleşmeyi çok sever.
2. Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedir.
3. Problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım eder.
4. Dışarıda iken başının çaresine bakabilir.
5. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister.
6. Empati yeteneği çok gelişmiştir.
7. İçsel Zekâ
İçsel zekâ, kişinin kendini tanıması ve kendi hakkında sahip olduğu bilgi ve
anlayış ile çevresinde uyumlu davranışlar sergilemesi yeteneğidir.
İçsel zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Bağımsız olma eğilimindedir.
2. Kendisinin zayıf ve güçlü yanları hakkında gerçekçi bir görüşe sahiptir.
3. Yalnız oynamaya veya ders çalışmaya bırakıldığında daha başarılıdır.
4. Duygularını, hislerini ve düşüncelerini açık ve net bir şekilde dile getirir.
5. Hayattaki amacının ne olduğuna ilişkin belirgin bir fikre sahiptir.
6. Hayattaki başarılarından ve başarısızlıklarından ders almasını bilir.
7. Kendine güveni ve saygısı yüksektir.
8. Doğacı Zekâ
Doğacı zekâ ile bir kişinin bir biyolog yaklaşımıyla hayvanlar ve bitkiler gibi
yaşayan canlıları tanıması, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak
sınıflandırması ve diğerlerinden ayırt etme kabiliyeti veya bir jeolog
yaklaşımıyla dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli
karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olması kastedilmektedir.
Doğacı zekâsı güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel müzelere olan gezileri çok
sever.
2. Doğa olaylarına karşı çok hassas ve duyarlıdır.
3. Sınıftaki çiçekleri sular ve onların bakımını üstlenir.
4. Doğayı ve canlıları içeren konularda çok başarılıdır.
5. Mevsimlere ve iklim olaylarına karşı çok ilgilidir. (Saban, 2010)
Çoklu Zekâların Birlikte Çalışması
İnsanlardaki zekâ gelişimi üzerinde en önemli belirleyiciler, kalıtım, aile, kültür,
ilk yaşam tecrübeleri ve eğitimdir. Bazı insanlar kendilerine sunulan imkânlarla
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
20
A. Saban
zengin bir öğrenme ortamına sahip olurlar ve bu insanların zekâlarının gelişimi
diğer insanlara göre daha hızlıdır. İnsanlar bir veya birden fazla zekâ bölümüne
sahiptirler. Nadiren bazı insanlarda zekâların hemen hepsi aynı derecede aktiftir
ve gelişmiştir. Her insanın zekâ profili birbirinden farklıdır. Fakat her insanın
baskın olarak kullandığı bir veya birden fazla zekâ bölümü vardır. Örneğin, bir
insanda sözel ve sosyal zekâlar baskın olarak çalışırken, bir başka insanda,
müziksel ve kinestetik zekâlar baskın olarak çalışabilir. Yaptığımız çok basit
işlerde bile farklı zekâ bölümlerini kullanırız. Örneğin, bir insana yol tarif
ederken, sözel anlatımınızla çizgilerinizle ya da hareketlerinizle yolu tarif
edersiniz. Bir futbolcu, bedensel-kinestetik zekâsının yanı sıra görsel-uzamsal
zekâsını da etkili bir biçimde kullanabilir. Bu zekâlara ek olarak sosyal zekâyı da
güçlü olarak kullandığında başarılı bir teknik direktör olabilir. Başarılı bir saz
üstadının iyi bir vücut-el kombinasyonuna ihtiyacı vardır. Doğal olarak
kinestetik ve müziksel zekâyı aynı anda kullanabilir. Eğer bu sanatçı
dinleyicilerle arasında güçlü bir bağ kurabiliyorsa, müzik yorumcusu olarak
verdiği konserlerde de adını duyurabilir. (Yavuz, 2004).
Öğretmenler öğretim yöntemlerini ve ortamlarını öğrencilerin ihtiyaçları
doğrultusunda çeşitlendirerek o çocuğun zekâ alanlarını geliştirebilirler.
Geleneksel eğitim sistemlerindeki esas problem, bazı öğrencilerin öğrenme
özürlü olması değil, birçok öğretmenin öğretme özürlü olmasıdır; yani, öğretim
yaklaşımını farklı yollarda öğrencilere göre uyarlayamamasıdır (Saban, 2010).
Okullarda öğretme öğrenme ortamını etkili hale getirmenin yolu öğrencilere
uyarıcı zenginliği ile derse katılmalarını sağlamaktır. Bu noktada bilgisayarın
eğitim ortamında kullanılması uyarıcı zenginliği sağlayan bir unsur olmasını
sağlamıştır.
Bugün bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler artık metin, müzik, resim, hareketli
resim ve video gibi iletişim örüntülerini kolayca işleyebilir hale getirmiş ve bu
olanakları her kullanıcının hizmetine sunmuştur. Eğitim ortamındaki tekbir bilgi
ifade biçimi, örneğin sadece metin veya sadece resim yetersiz kalabileceğinden,
değişik ifade biçimlerinin birbirini engellemeyecek şekilde anlamlıca
ilişkilendirilerek işe koşulması önerilmektedir (Akpınar, 1999). Bu bağlamda bu
çalışmanın temel amacı çoklu zekâ kuramını temel alarak bilgisayar ve teknoloji
destekli hazırlanmış ders materyallerinin tanıtılması ve çoklu zekâ kuramına göre
değerlendirilmesidir.
YÖNTEM
Bu çalışma Selçuk Üniversitesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümünde
araştırmacı tarafından verilen Çoklu Zekâ seçmeli dersini alan ikinci sınıf
öğrencilerinin hazırladığı ders materyalleri üzerinde yapılmıştır. Öncelikle bu
dersi alan 32 öğrenci 8 gruba ayrılmıştır. Bu sekiz gruba her biri farklı bir zekâ
alanında olmak üzere iki konu ödev olarak verilmiştir. Bunlar;
1. “Kişisel bilgisayarın ana parçalarını ve çevre birimlerini tanır (Sadece fare,
klavye, ekran, sistem birimi, hoparlör ve CDROM tanıtılır varsa bu
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
21
parçaların kullanımında dikkat edilmesi gereken güvenlik önlemleri
vurgulanır. “Sistem birimi” kavramı ile kasa ve içerisindeki parçalar
kastedilmektedir)” konusunu çoklu zekâ kuramına dayalı ve teknolojik
materyal kullanarak nasıl öğretiriz.
2. Hayat Bilgisi Dersi 2. sınıf konusu olan “Benim eşsiz yuvam (Her canlının
bir yuvaya ihtiyacı olduğunu kavrar ve canlıların yuvalarını birbirinden ayırt
eder)” konusunu çoklu zekâ kuramına dayalı ve teknolojik materyal
kullanarak nasıl öğretiriz.
Bu araştırmada öğretmen adaylarının hazırladığı ders materyalleri
değerlendirilirken nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tekniği
kullanılmıştır. Wiersma (2000)’e göre doküman analizi tekniği; verilerin
toplanması, sistematik olarak incelenmesi ve değerlendirilmesinde yararlanılan
bir tekniktir. Bu teknikten, eğitim araştırmalarında yaygın bir biçimde
yararlanılmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 1999; Ekiz, 2003). Hazırlanan bu
materyaller araştırmacı tarafından çoklu zekâ kuramına uygun olarak hazırlanıp
hazırlanmadığı değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme yapılırken farklı zekâ
alanlarına ait özellikler göz önünde bulundurulmuş ve materyallerin teknoloji
destekli olmasına önem verilmiştir.
BULGULAR
Sözel-dilsel zekâ
Kişisel bilgisayarın ana parçaları ve çevre birimleri
Sözel-dilsel zekâ güçlü olan bir öğrencinin özelliklerine baktığımızda hazırlanan
ders materyalinin bu zekâ alanındaki öğrenciler için gayet ilgi çekici ve
eğlendiricidir. Çünkü bu zekâ alanındaki öğrenciler uzun hikâyeler ve fıkralar
anlatırlar. Başkaları ile yüksek düzeyde sözel iletişime girerler. Dinleyerek
öğrenmeyi severler.
Bu materyal bir Powerpoint sunusu şeklindedir ve kişisel bilgisayarın ana
parçaları ve çevre birimleri sözel-zekâya sahip öğrencilerin dikkatini çekecek
şekilde tanıtılmıştır (anakart, ram bellek, rom bellek, işlemci, ekran kartı, hard
disk, ses kartı, ethernet kartı, fare, klavye, ekran, hoparlör, CD-rom ). Sunumda
dikkat çekici canlı renkler ve tasarımlar kullanılmıştır. Öğrencilerin sözel-dil
zekâlarının daha çok geliştiği göz önünde bulundurularak, öğrencilerin daha iyi
öğrenmelerini sağlamak amacıyla fare, klavye ve ekranla ilgili şiirler
hazırlanmıştır. Öğrencilerin sıkılmasını engellemek, dikkatlerini toplamak,
anlatımı canlı tutmak ve onları eğlendirmek için fıkralara ve karikatürlere yer
verilmiştir. Öğrencilerde beyin fırtınası yaratmak için kare bulmaca
hazırlanmıştır. Öncelikle ekrana bulmacanın boş hali yerleştirilmiş, ardından
sorular sorularak öğrencilerin etkin katılımı sağlanmıştır. Daha sonra da çözümlü
hali ekrana yerleştirilmiştir. Bilgisayar ile sağlıklı ve güvenli çalışma hakkında
bilgi verilmiştir. Konu dikkat çekici hale getirilmek için güncel örneklerle
bağdaştırılarak ve hikâyeleştirilerek anlatılmıştır. Bilgisayar masasının üzerine
bilgisayar parçalarının nasıl yerleştirileceği görsel olarak gösterilerek etkili bir
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
22
A. Saban
anlatımla desteklenmiştir. Aşağıda hazırlanan sözel-dilsel zekâya yönelik
hazırlanan teknoloji destekli materyalden örnekler görülmektedir. Şekil 1, şekil 2
ve şekil 3 hazırlanan karikatürler, şiirler ve fıkralar ile ilgilidir. Şekil 4’de ise
kare bulmaca mevcuttur.
Şekil 1. Sözel Dil Zekâsı ile ilgili materyal örneği 1
Şekil 2. Sözel Dil Zekâsı ile ilgili materyal örneği 2
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
Şekil 3. Sözel Dil Zekâsı ile ilgili materyal örneği 3
23
Şekil 4. Sözel Dil Zekâsı ile ilgili bulmaca
Yukarıdaki bulmaca soruları:
1. Ekrandaki öğeleri seçmenizi ve hareket ettirmenizi sağlayan aygıtın adı nedir? (E1
sağdan sola)
2. Üzerinde harf, rakam ve özel karakterlerin bulunduğu bilgisayar birimi nedir? (A2
soldan sağa)
3. Tüm donanım birimlerinin üzerinde bulunduğu ve donanımlar arasındaki iletişimi
sağlayan kart? (A4 soldan sağa)
4. Müzik dinleme, ses kaydı yapabilme, çoklu ortam aygıtlarını kullanabilme işlevlerini
yürüten kart? (B7 soldan sağa)
5. Çalan müziği ve ses kayıtlarını dinlememizi sağlayan alet?(H8 sağdan sola)
6. Bilgisayarın donanım aksamının gerilim ihtiyacına göre şebeke gerilimini düzenleyerek
aygıtlara gerektiği kadar voltaj gitmesini sağlayan ................kaynağı nedir?(C9 soldan
sağa)
7. Bilgisayar kasasının içerisinde yer alan depolama birimi?(B10 soldan sağa)
8. Ekranınızdaki görüntünün daha kaliteli olmasını, renk desteğinin yükselmesi, akıcı
görüntü sağlanması gibi aktif görevleri üstlenen kart?(A1 yukarıdan aşağıya)
9. Bilgilerin geçici olarak saklandığı bellek?(C3 yukarıdan aşağıya)
10. Birçok bilgisayar parçasını içine yerleştirdiğimiz ve onları koruyan bilgisayar
birimi?(E3 yukarıdan aşağıya)
11. Yapılan işlemleri gözün görebileceği şekilde görüntüye dönüştüren cihazdır.(F2
yukarıdan aşağıya)
12. Bilgilerin kalıcı olarak saklandığı bellek?(H1 yukarıdan aşağıya)
13. İşlem yapan karşılaştıran ve kontrol eden birim? (I1 yukarıdan aşağıya)
Mantıksal-matematiksel zekâ
Benim eşsiz yuvam
Mantıksal-matematiksel zekâsı güçlü olan öğrencilerinin özelliklerini
düşündüğümüzde sayılarla çalışmayı ve hesaplama yapmayı, mantıksal
bulmacaları çözmeyi ve satranç veya dama gibi çeşitli stratejik oyunları
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
24
A. Saban
oynamayı çok sevdiklerini görürüz. Hazırlanan ders materyali de bu zekâ
alanındaki öğrencilerin dikkatini çekecek niteliktedir.
Yine hazırlanan bu ders materyali Powerpoint sunusu şeklindedir. Sunum
içerisinde öğrencilerin seviyelerine uygun resimler vardır ve konu anlatılırken
kısa sözcüklerle en etkili anlatım yolu izlenmiştir. Bu bilgilerin sonrasında,
slâyda bir karakter ekleyerek onun ağzından konuyu anlatılmıştır. Yine sunumda
mantıksal-matematiksel zekâya uygun bulmacalar mevcuttur. Sunumda
görselliğe de önem verilmiş hareketsiz resimlerin yanında bazı hareketli resimler
de eklenmiştir. Aşağıdaki şekillerde mantıksal-matematiksel zekâya yönelik
hazırlanan teknoloji destekli materyalden örnekler görülmektedir. Bu resimlerde
yön belirme, bulmaca ve eşleştirmelerle ilgili örnekler mevcuttur.
Şekil 5. Mantıksal-Matematiksel Zekâ ile ilgili materyal örnekleri
Görsel-uzamsal zekâ
Kişisel bilgisayarın ana parçaları ve çevre birimleri
Görsel-uzamsal zekâsı güçlü olan öğrenciler renklere karşı çok hassas ve
duyarlıdırlar. Haritaları, çizelgeleri, diyagramları veya tabloları sadece düz
metinden oluşan yazılı materyallere kıyasla daha kolay okur ve anlarlar. Sanat
içerikli etkinlikleri çok severler. Bu ders materyali de görsel-uzamsal zekâya
sahip olan öğrencilerin özelliklerine uygun hazırlanmıştır.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
25
Sunum hazırlanırken görsel öğelere önem verilmiş metin kısmı kısa tutulmuştur.
Donanım parçası hakkında kısa bilgiler verildikten sonra akılda kalıcılığın
artması için o parçayla ilgili farklı resimler gösterilmiştir. Görsel- uzamsal
zekaya ait öğrencilerin derse ilgisini arttırmak ve daha kolay öğrenmesi amaçlı
afişler hazırlanmış ve bu afişler herkesin kolayca görebilmesi için tahtaya
yapıştırılmıştır. Öğrencilerin öğrendiklerini test etmek ve öğrendiklerini
pekiştirmek için 3 etkinlik hazırlanmıştır. Birincisi bilgisayar parçalarının
bazılarının resimlerini alarak küçük bir boyama kitabı şekline getirilmiştir.
Öğrencilerden bu bilgisayar parçalarını istediklerini renge boyamalarını ve bu
bilgisayar parçalarının isimlerini resimlerin altında bulunan boşluğa yazmaları
istenmiştir. İkincisi bilgisayar parçalarıyla ilgili bir kare bulmaca hazırlanmış ve
sınıfla birlikte her öğrenciye söz vererek öğrencilerin bu bulmacanın çözülmesi
sağlanmıştır. Üçüncüsü ise karışık harfler içinde saklanmış anlamlı bilgisayar
terimlerini bulmaları sağlanmıştır ve bu buldukları anlamlı terimleri renkli
kalemlerle boyamaları istenmiştir. Aşağıdaki şekillerde görsel-uzamsal zekâya
yönelik hazırlanan teknoloji destekli materyalden örnekler görülmektedir.
Şekil 6. Görsel-Uzamsal Zekâ ile ilgili materyal örnekleri 1
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
26
A. Saban
.
Şekil 7. Görsel-Uzamsal Zekâ ile ilgili materyal örnekleri 2
Müziksel-ritmik Zekâ
Benim eşsiz yuvam
Müziksel-ritmik zekâsı güçlü olan öğrenciler şarkıların melodilerini çok iyi
hatırlarlar. Farkında olmadan kendi kendilerine mırıldanırlar. Ders çalışırken
farkında olmadan masaya vurarak ritim tutarlar.
Hazırlanan ders materyali Powerpoint sunusudur. Sunumda çocukların ilgilerini
çekecek hayvan karakterleriyle anlatım yapılmıştır. Müziksel-Ritmik zekâya
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
27
sahip çocukların konuyu daha iyi anlamaları ve daha ilgi çekici olması amacıyla
eşsiz yuvayı anlatan bir video izletilmiştir. Ayrıca bu zekâya sahip olan
öğrenciler müzik eşliğinde konuyu daha iyi öğreneceklerinden sunuya uygun fon
müziği eklenmiştir. Sunu sonuna konuya uygun olacak bir şiir (Benim Eşsiz
Yuvam) eklenmiş ve ritim tutarak çocukların bu şarkıyı söylemeleri istenmiştir.
Son olarak öğrencilere kemanla “Okul” ve “Bir gün Bir Hırsız Karga” adlı
parçalar çalınmış ve öğrencilerin de ritimle eşlik etmeleri istenmiştir. Aşağıdaki
şekillerde müziksel-ritmik zekâya yönelik hazırlanan teknoloji destekli
materyalden örnekler görülmektedir. Şekilde şarkı sözleri ve hazırlanan
materyalden uygulama örneği görülmektedir.
Şekil 8. Müziksel-Ritmik Zekâ ile ilgili materyal örnekleri
Bedensel-Kinestetik Zekâ
Kişisel bilgisayarın ana parçaları ve çevre birimleri
Bedensel-kinestetik zekâsı güçlü olan öğrenciler bir yerde uzun süre kaldığında
hareket etmeye ve kımıldamaya başlarlar. Başkalarının jest, mimik ve yüz
ifadelerini kolaylıkla taklit ederler. Gördüğü her nesneyi dokunarak inceleme ve
analiz etme eğilimindedirler. Koşmayı, sıçramayı ve benzeri fiziksel hareketleri
yapmayı çok severler. Bir şeyi en iyi yaparak ve yaşayarak öğrenirler.
Bu ders materyali de yine Powerpoint sunusu yoluyla hazırlanmış ve kişisel
bilgisayarın ana parçaları anlatılmaya başlanmıştır. Yine konuyu anlatmak için
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
28
A. Saban
öğrencilere programlar yardımıyla puzzle hazırlanmıştır. Çünkü bu öğrenciler
hareket ederek ve uygulayarak öğrenebilme yeteneğine sahiptirler. Kâğıtlara
renkli çıktılar alarak bilgisayarın iç birimlerini anlatılmıştır. Bu kâğıtların bir
kısmı öğrencilerin bazılarının çantasına, bir kısmı da sınıfta bazı yerlere
saklanmıştır. Saklanılan kâğıtların öğrencilerden bulmaları istenmiş ve bulan
öğrencilerin de bulduğu parçaların üzerindeki bilgiler yardımıyla sınıfa açıklama
yapması istenmiştir. Bu sayede öğrenciler sınıfta ders sırasında daha aktif hale
getirilmiştir. Hazırlanan görsel materyallerin sonunda eğlence bölümlerine ve
fıkralara yer verilmiştir. Bu sayede öğrencilerin sıkılmaları önlenmiş ve ders
zevkli hale getirilmiştir. Ayrıca öğrencilere yaptırılan uygulamalarla ders
desteklenmiştir. Aşağıdaki şekillerde bedensel-kinestetik zekâya yönelik
hazırlanan teknoloji destekli materyalden örnekler görülmektedir.
Şekil 9. Bedensel-Kinestetik Zekâ ile ilgili materyal örnekleri
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
29
Sosyal Zekâ
Benim eşsiz yuvam
Sosyal zekâsı güçlü olan öğrenciler arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla
sosyalleşmeyi çok severler. Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedirler.
Problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım ederler. Empati yetenekleri çok
gelişmiştir.
Sosyal zekâya uygun olacak şekilde bir Powerpoint sunusu hazırlanmıştır. Bu
anlatımda tüm canlıların yuvalarından bahsedilip, özellikle doğada bulunan
hayvanlar ve yuvaları işlenmiştir. Resimlerle anlatım renklendirilmiş ve
doğadaki hayvanların fotoğrafları bire bir gösterilerek yuvalarıyla
ilişkilendirilmiştir. Gerçek resimlerin yanında çizgi film karakterleri de
kullanılmış, sosyal zekâya uygun olacak şekilde hikâyeleştirilerek doğa
hayvanlarından oluşan bir olay çerçevesinde işlenmiştir. Daha sonra bir bulmaca
hazırlanmış ve çeşitli canlıların resimlerini göstererek boşluklara uygun harflerin
yerleştirilmesi istenmiştir. Bunun için sınıf iki gruba ayrılmıştır. Grupların birer
sözcü seçmesi istenmiş ve gruplar sözcüleri eşliğinde sırayla canlıların yuvalarını
söyleyerek bulmacayı sosyal zekâya uygun bir biçimde tamamlamışlardır.
Aşağıdaki şekillerde sosyal zekâya yönelik hazırlanan teknoloji destekli
materyalden örnekler görülmektedir.
Şekil 10. Sosyal Zekâ ile ilgili materyal örnekleri
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
30
A. Saban
Şekil 11. Sosyal Zekâ ile ilgili bulmaca
İçsel-Öze Dönük Zekâ
Kişisel bilgisayarın ana parçaları ve çevre birimleri
İçsel zekâsı güçlü olan öğrenciler bağımsız olma eğilimindedirler. Yalnız
oynamaya veya ders çalışmaya bırakıldığında daha başarılıdır. Duygularını,
hislerini ve düşüncelerini açık ve net bir şekilde dile getirirler. Hayattaki
amacının ne olduğuna ilişkin belirgin bir fikre sahiptirler. Kendilerine güveni ve
saygısı yüksektir.
İçsel- öze dönük zekâ alanındaki öğrenciler için bilgisayarın temel parçalarını ve
çevre birimlerini tanıtma konulu Powerpoint ders materyalinde sunumun sade ve
anlaşılır olmasına dikkat edilerek, metin kısmı fazla uzun tutulmamıştır.
Donanım parçası hakkında kısa bilgiler verdikten sonra akılda kalıcılığın artması
için kısa bir tekrar yapılmıştır. Öğrencilerin öğrendiklerini test etmek ve genel
bir değerlendirme yapmak amacıyla etkinlikler hazırlanmıştır. İlk olarak
donanım parçalarının resimlerini göstererek öğrencilerden parçaların isimlerini
söylemeleri istenmiştir. Burada hem katılım sağlamak hem de bilgilerin
pekiştirilmesi amaçlanmıştır. İkinci etkinlik olarak 10 soruluk kısa bir
değerlendirme testi hazırlanmıştır. Buradaki amaç içsel-öze dönük zekâsı
gelişmiş olan öğrencilerin kendi kendilerine değerlendirme yapmalarını
sağlamak ve öğrendiklerini zihinlerinde tekrar ederek kalıcı olmasını
sağlamaktır. Aşağıdaki şekillerde içsel-öze dönük zekâya yönelik hazırlanan
teknoloji destekli materyalden örnekler görülmektedir.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
Şekil 12. İçsel-Öze Dönük Zekâ ile ilgili materyal örnekleri
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
31
32
A. Saban
Doğacı Zekâ
Benim eşsiz yuvam
Doğacı zekâsı güçlü olan öğrenciler doğaya, hayvanat bahçelerine veya tarihsel
müzelere olan gezileri çok severler. Doğa olaylarına karşı çok hassas ve
duyarlıdırlar. Sınıftaki çiçekleri sular ve onların bakımını üstlenirler. Doğayı ve
canlıları içeren konularda çok başarılıdırlar.
Doğacı zekâ alanına sahip öğrenciler için hazırlanan sunumda doğada yaşayan
hayvanların kendi ağızlarından yuvalarıyla ilgili bilgiler anlatılmıştır. Her
hayvan kendi evini kendi anlatmıştır. Sonrasında sokak hayvanları için barınak
nasıl yapılabilir onunla ilgili bir video izletilmiştir. İlköğretim öğrencilerinin
hazırladığı ev ve hayvan yuvalarının maketleriyle ilgili bir video ve de
hayvanlarının doğadaki yaşantılarıyla ilgili videolar izlettirilerek bu sayede
doğacı zekâya sahip öğrencilerin derse dikkatleri çekilerek konunun kalıcı bir
şekilde öğrenilmesi sağlanmıştır. Aşağıdaki şekillerde doğacı zekâya yönelik
hazırlanan teknoloji destekli materyalden örnekler görülmektedir.
Şekil 13. Doğacı Zekâ ile ilgili materyal örnekleri
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
Çoklu Zekâ Kuramına Göre Geliştirilen Örnek Bilgisayar …
33
SONUÇ VE TARTIŞMA
Bütün bu hazırlanan materyaller incelendiğinde farklı zekâ alanlarına ait
öğrenciler için eğlenceli ve kalıcı öğrenmeler gerçekleştirilebileceği görülmüştür.
Bir öğretmenin sekiz zekâ alanının hepsinde de uzman olmak zorunda
olmamasına rağmen, onun sınıfta tipik olarak uygulamaktan çekindiği çeşitli
zekâ alanlarına ait etkinlikleri nasıl gerçekleştireceğine dair yararlanabileceği
kaynakları bilmesi ve bu kaynaklardan nasıl yararlanacağının farkında olması
büyük önem arz etmektedir (Saban, 2010). Bireye ait tüm bu zekâ alanlarının
aynı düzeyde olması çok güç bir ihtimaldir. Ancak doğru öğretim teknikleriyle
zekâ alanlarının geliştirilebilirliği yapılan birçok çalışmayla gösterilmiştir (Gök,
Harmandar, 2002). Sekiz zekâ alanı yoluyla, öğrenme fırsatları birleştirilirse
öğrenciler akademik olarak daha başarılı olmakta, kendi öğrenme stratejilerinin
farkına varmakta ve kendilerine olan güvenleri artmaktadır. Bu nedenle,
öncelikle öğretmenlerin, çoklu zekâ alanlarını kendi derslerinde kullanabilecek
düzeyde eğitim almaları gerekmektedir (Akt. Köroğlu, Yeşildere, 2004:39).
Bunun için Eğitim Fakültelerinin lisans programlarında, öğretmen adaylarının
sınıf ortamında kullanabilecekleri çoklu zekâ etkinliklerine önem verilmelidir.
Çoklu zekâ teorisinden yararlanarak öğretmenlerin yaratıcılıklarını kullanarak
tüm zekâ alanlarına hitap eden etkinliklerin planlanmasıyla derslerin daha
verimli geçeceği düşünülmektedir.
Özetle, Çoklu Zekâ Kuramı ve disiplinler arası yaklaşım uygulamalarının
öğrencilerin bilişsel, sosyal ve duyuşsal gelişimlerine olumlu katkılar getirdiği ve
öğretmen rolünde değişikliklere neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Yapılan
araştırmalarda göstermektedir ki, Çoklu Zekâ Kuramı’na göre düzenlenen
etkinliklerin öğrencilerin başarılarını, derse yönelik tutumlarını ve
motivasyonlarını artırmaktadır (Demirel ve diğerleri, 1998, Yanpar, 2001, Obuz,
2001, Korkmaz, 2001).
KAYNAKLAR
Akpınar, Y. (1999). Bilgisayar Destekli Öğretim ve Uygulamalar, Ankara, Anı
Yayıncılık.
Demirel, Ö. ve diğerleri (1998). İlköğretimde Çoklu Zekâ Kuramı’nın
Uygulanması. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi. 9-11 Eylül 1998. Selçuk
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, Eğitim Bilimleri Bölümü Cilt 1, 531546.
Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metodlarına giriş. Ankara, Anı
Yayıncılık.
Gardner, H. (1993). Frames of mind: The theory of multiple intelligences, New
York, Basic Books.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011
34
A. Saban
Gardner, H. (1999). Intelligence reframed: Multiple intelligences for the new
millenium, New York, Basic Books.
Gök, D., Harmandar, M. (2005). Çoklu Zekâ Teorisine Göre Hazırlanmış Isı ve
Işık Ünitesinin Öğrenci Başarısına ve Hatırlama Düzeylerine Etkisi. XIV. Ulusal
Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler, Denizli, Pamukkale Üniversitesi. ss. 973976.
Korkmaz, H. (2001). Çoklu Zekâ Kuramı’ Tabanlı Etkin Öğrenme Yaklaşımının
Öğrenci Başarısına ve Tutumuna Etkisi. Eğitim ve Bilim, 26, 119.
Köroğlu, H., Yeşildere, S. (2004). İlköğretim Yedinci Sınıf Matematik Dersi
Tamsayılar Ünitesinde Çoklu Zeka Teorisi Tabanlı Öğretimin Öğrenci
Başarısına Etkisi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi. Cilt 24 ( 2). 25-42. Ankara,
Gazi Üniversitesi.
Obuz, C. (2001). “Çoklu Zekâ Kuramı’nın Hayat Bilgisi Dersinde Öğrenme
Sürecine Etkisi.” Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Saban, A., (2010). Çoklu Zekâ Teorisi ve Eğitim, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım
Yanpar, Ş. (2001). İlköğretim Üçüncü Sınıf Hayat Bilgisi Dersinde Çoklu Zekâ
Kuramı Etkinlikleri ve Çoklu Materyal Kullanımının Öğrenciler Üzerinde Çeşitli
Etkileri. Çağdaş Eğitim Dergisi, 276, 23-30.
Yavuz, K. E., (2004). Eğitim-Öğretimde Çoklu Zekâ Uygulamaları, İstanbul,
Ceceli Yayınları.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H.(1999). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri.
Anakara: Seçkin Yayınları.
Wiersma, W. (2000). Research methods in education: an introduction. (7 th ed.).
Needham Heights, MA: Allyn ve Bacon A Pearson Education Company.
Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 31, Sayfa 15-34, 2011