ORTAÖĞRETİM 9, 10, 11 ve 12. SINIFLAR GÖRSEL SANATLAR

Transkript

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
ORTAÖĞRETİM
9, 10, 11 ve 12. SINIFLAR
GÖRSEL SANATLAR (RESİM) DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
Ankara
2009
İbrahim Çallı, “Atatürk”, 1934
ii
PROGRAM DANIŞMANI
Yrd. Doç. Gonca ERİM
Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü
Resim-İş Eğitimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi
KOMİSYON ÜYELERİ
Hüseyin ÖZTEKE
Alan Öğretmeni
F.Tülin UZER
Alan Öğretmeni
Tülün BARUT
Alan Öğretmeni
İlhan UÇAR
Alan Öğretmeni
Serap ÇALKI UÇAR
Alan Öğretmeni
Aynur DENİZCİ
Alan Öğretmeni
Harun ARI
Alan Öğretmeni
Özgen ŞİMŞEK DURAN
Program Geliştirme Uzmanı
İsmail ŞENER
Ölçme Değerlendirme Uzmanı
Berna SERDAR OTUZ
Samsun İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Program Geliştirme Uzmanı
Ensar MANAV
Bursa İl Millî Eğitim Müdürlüğü
Müdür Yardımcısı
KOORDİNASYON
Medine KARAPINAR
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Öğretim Programları Şube Müdürü
i
İÇİNDEKİLER
TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI
10
1.
GİRİŞ
11
2.
PROGRAMIN GEREKÇESİ
12
3.
PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI
12
3.1. Aktif Öğrenme
12
3.1.1.
Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri
13
3.1.2.
Aktif Öğrenmenin Koşulları
13
3.1.3.
Aktif Öğrenmede Öğrenci
13
3.1.4.
Aktif Öğrenmede Öğretmen
14
3.1.5.
Programda Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikler
14
3.1.5.1.
Beyin Fırtınası
14
3.1.5.2.
Vızıltı Grupları
15
3.1.5.3.
Altı Şapkalı Düşünme
16
3.1.5.4.
Şiir Yazma
17
3.1.5.5.
Eğitsel Oyunlar
17
3.1.5.5.1.
Nesi Var?
17
3.1.5.5.2.
Kart Oyunları
18
3.1.5.6.
Hızlı Tur
20
3.1.5.7.
Mahkeme
20
3.1.5.8.
Ayrılıp Birleşme Tekniği
21
3.1.5.9.
Dramatizasyon
21
3.1.5.10.
Akrostiş Tekniği
22
3.1.5.11.
Kullanılabilecek Diğer Yöntemler
22
3.2. Ortaöğretim Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri
ve İlgi Alanları
24
3.3. Görsel Sanatlar Eğitiminde Dört Sanat Disiplini Yaklaşımı
25
3.3.1.
Sanat Tarihi
25
3.3.2.
Sanat Eleştirisi
26
3.3.3.
Estetik
28
3.3.4.
Uygulamalı Çalışmalar
29
3.3.5.
Dört sanat disiplininin birleştirilmesi
29
ii
4.
PROGRAMIN YAPISI
31
4.1. Programın Genel Amaçları
31
4.2. Beceriler
32
4.3. Değerler
33
4.4. Öğrenme Alanları
34
4.4.1.
Görsel Sanat Kültürü
34
4.4.2.
Görsel Sanatlarda Biçimlendirme
35
4.4.3.
Tarihî Çevre ve Müze Bilinci
36
4.5. Alt Öğrenme Alanları
37
4.6. Kazanımlar
39
4.7. Etkinlik Örnekleri
39
4.8. Açıklamalar
39
4.9. Programda Kullanılan Semboller
40
4.10. Atatürkçülük, Belirli Gün ve Haftalar
41
5.
PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
44
6.
KAZANIMLAR VE ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
49
6.1. 9. Sınıf Kazanımlar ve Etkinlik Örnekleri
49
99
139
158
ÖLÇME DEĞERLENDİRME ESASLARI
175
7.1. Ölçme – Değerlendirme Araç ve Yöntemleri
177
7.
7.1.1.
Gözlem
177
7.1.2
Performans Değerlendirme
178
7.1.3
Proje
178
7.1.4.
Performans Görevi
195
7.1.5.
Sözlü Sunum
200
7.1.6.
Öz Değerlendirme
202
7.1.7.
Görüşme (Mülakat)
205
7.1.8.
Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo)
205
7.1.9.
Kavram Haritaları
220
7.1.10. Tutum Ölçekleri
223
7.1.11. Kısa Cevaplı Maddeler
223
7.1.12. Çoktan Seçmeli Testler
224
iii
7.1.13. Eşleştirmeli Maddeler
226
7.1.14. Uzun Cevaplı Maddeler
226
8.
PROGRAMDA KULLANILAN RESİMLER
229
9.
EKLER
268
10.
TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
290
11.
KAYNAKÇA
300
iv
RESİM LİSTESİ
Kapak
İbrahim Çallı “Atatürk”
Resim 1.
Şeref Akdik, “Halk Mektebi”
230
Resim 2.
Seurat, Noktasal etkili desen çalışması
231
Resim 3.
Seurat’ın eserinden kopya çalışma (Öğrenci çalışması)
231
Resim 4.
Degas, Çizgisel etkili desen çalışma örneği
231
Resim 5.
Degas, Çizgisel etkili desen çalışma örneği
231
Resim 6.
Nokta ile Atatürk Portresi (Öğrenci çalışması)
232
Resim 7.
232
Resim 8.
Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması)
232
Resim 9.
Nokta ile form araştırması (Öğrenci çalışması)
232
Resim 10. Çizgi ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması)
233
233
Resim 12. Nokta ile yüzey düzenlemesi (Öğrenci çalışması)
233
233
Resim 14. Ton Çubuğu ve açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları
(Öğrenci çalışması)
234
Resim 15. Işık - gölgenin obje üzerindeki etkileri. (Öğrenci çalışması)
234
Resim 16. Açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları
234
Resim 17. Rembrandt Van Rijn, “Profesör Tulp'un Anatomi Dersi”
235
Resim 18. Vincent Van Gogh, “Patates Yiyenler”
235
Resim 19. Jan Vermeer, “Mektup Okuyan Kadın”
235
Resim 20. Maindert Hobbema, “Middelharnis Yolu”
236
Resim 21. Vincent Van Gogh, “Kendi Yatak Odası”
236
Resim 22. Leonardo Da Vinci, “Mona Lisa”
236
Resim 23. Tek kaçış noktalı perspektif çizimi
237
Resim 24. İki kaçış noktalı perspektif çizimi
237
Resim 25. Üç kaçış noktalı perspektif çizimi
237
Resim 26. Dairesel perspektif çizimi
237
Resim 27. Beyaz ışığın 7 temel renge ayrışması deneyi
238
Resim 28. Renk çemberi
238
Resim 29. Renk uyumları
238
v
Resim 30. Piet Mondrian,
“Kırmızı, Siyah, Mavi, Sarı ve Gri ile Kompozisyon”
239
Resim 31. Wassily Kandinsky, “Merkez Sarı”
239
Resim 32. Picasso, “Yaşlı Gitarcı”
239
Resim 33. Matisse, ”Kırmızı Oda”
239
Resim 34. Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması)
240
Resim 35. Renkli yüzey düzenleme çalışmaları (Öğrenci çalışması)
240
Resim 36. Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması)
240
Resim 37. Renk uyumları çalışması (Öğrenci çalışması)
240
Resim 38. Değişik tekniklerle uygulanmış obje çalışması
241
Resim 39. Burhan Uygur, “İnsan, Kafes ve Kuş”, Pastel
241
Resim 40. Celal Esat Arseven, “İstanbul”, Sulu boya
241
Resim 41. Fikret Mualla, Kâğıt üzerine guvaş
241
Resim 42. Doğal doku örnekleri
242
Resim 43. Yapay doku örnekleri
242
Resim 44. Görsel doku
242
Resim 45. Görsel ve dokunsal doku
242
Resim 46. Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması)
243
Resim 47. Çam kozalağından doku yorumları (Öğrenci çalışması)
243
Resim 48. Doku araştırması (Öğrenci çalışması)
243
Resim 49. Doku araştırması (Öğrenci çalışması)
243
Resim 50. Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması)
244
Resim 51. Tutkalla oluşturulmuş doku örneği (Öğrenci çalışması)
244
Resim 52. Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması)
244
Resim 53. Objelerden doku araştırması (Öğrenci çalışması)
244
Resim 54. Albrecht Dürer, “Desen”
245
Resim 55. Desen çizim aşamaları
245
Resim 56. Leonardo Da Vinci, “Desen”
246
Resim 57. Hogarth Burne, el etütleri
246
Resim 58. Raphael Sanzio, “Desen Örneği”
246
Resim 59. Pieter Paul Rubens, “Desen Örneği”
246
Resim 60. Modelden desen çalışmasında hareketin anlatımı
247
Resim 61. George Rohner, “Desende rakursi görünüm örneği”
247
Resim 62. Kurt Schwitters, “Kolaj”
248
vi
Resim 63. Kolaj tekniği ile portre örneği (Öğrenci çalışması)
248
Resim 64. Peyzaj, Sulu boya (Öğrenci çalışması)
248
Resim 65. Michelangelo, “Musa”
249
Resim 66. Auguste Rodin, Wasington Müzesi Bahçesi
249
Resim 67. Henry Moor, Bronx Botanik Bahçesi
249
Resim 68. Jean Arp, “S'elevant”
249
Resim 69. İsa Behzat
250
Resim 70. Nijat Sirel, “Büst”
250
Resim 71. Zühtü Müridoğlu
250
Resim 72. İlhan Koman, “Pi Serisi”
250
Resim 73. Hüseyin Özkan, Anıtkabir, “Kadın Heykel Grubu”
251
Resim 74. Hüseyin Özkan, Anıtkabir, “Erkek Heykel Grubu”
251
Resim 75. Zühtü Müridoğlu - Şadi Çalık - İlhan Koman,
“Anıtkabir, Başkomutanlık Meydan Muharebesi Kabartması”
251
Resim 76. İlhan Koman, “Sakarya Meydan Savaşı”
251
Resim 77. Heinrich Krippel, “Afyon Atatürk Anıtı”
252
Resim 78. Heinrich Krippel, “Samsun Atatürk Anıtı”
252
Resim 79. Mehmet Aksoy, “Kurtuluş Savaşı ve Mustafa Kemal
Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü”
252
Resim 80. Pietro Canonica, “Taksim Cumhuriyet Abidesi”
252
Resim 81. Nijat Sirel, “Bursa Atatürk Anıtı”
252
Resim 82. Nusret Suman, “Gaziantep Atlı Atatürk Heykeli”
252
Resim 83. Hüseyin Gezer, “Ankara Hacettepe Üniversitesi, Atatürk ve Gençlik
Kompozisyonu”
252
Resim 84. Tankut Öktem, “Bodrum, Gümbet”
252
Resim 85. Yavuz Görey, “İstanbul Üniversitesi, Atatürk Anıtı”
252
Resim 86. Nemrut, “Commagene Kırallığı Heykelleri”
253
Resim 87. Hitit Kabartmaları, “Boğazköy”
253
Resim 88. Tel Konstrüksiyon Heykel Örneği
254
Resim 89. Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması)
254
Resim 90. Kâğıt katlama ile birim tekrarı (Öğrenci çalışması)
254
Resim 91. Kübist portre örneği (Öğrenci çalışması)
255
Resim 92. Nuri İyem, “Dededen Toruna Atatürk Türküleri”
255
Resim 93. Neşet Günal, “Yaşantı I”
256
vii
Resim 94. Neşe Erdok, “Kızıltoprak İstasyon”
256
Resim 95. Abidin Dino, “Çiçekleme”
256
Resim 96. Nurullah Berk
256
Resim 97. Refik Epikman, “Atatürk TBMM Balkonunda”
257
Resim 98. Nazmi Ziya Güran, “Atatürk”
257
Resim 99. Namık İsmail, “Kurtuluş Savaşı'nda Topçular”
257
Resim 100. Mihri Rasim, “Atatürk'ün Mareşal Üniformasıyla”
258
Resim 101. İbrahim Çallı, “Zeybekler Kurtuluş Savaşı'nda”
258
Resim 102. Obje etüdü (Öğrenci çalışması)
259
Resim 103. Sadeleştirme 1 (Öğrenci çalışması)
259
Resim 104. Sadeleştirme 2 (Öğrenci çalışması)
259
Resim 105. Öğrenci amblem çalışması
259
Resim 106. Öğrenci logo çalışması
259
Resim 107. İhap Hulusi Görey, “Afiş”
260
Resim 108. Mengü Ertel, “Afiş”
260
Resim 109. Toulouse Lautrec, “Moulin Rouge”
260
Resim 110. Mustafa Aslıer, “Sıla Halısı”, Ağaç Baskı
261
Resim 111. Süleyman Saim Tekcan, “Kompozisyon”, Serigrafi
261
Resim 112. Mürşide İçmeli, gravür
261
Resim 113. Nevzat Akoral, “Çoban”, linol baskı
262
Resim 114. Jale Yılmabaşar, “İkiz idol”, Akrilik
262
Resim 115. Fahrelnisa Zeid, “Soyut Kompozisyon”, Yağlı Boya
262
Resim 116. Esat Nedim Tengizman, “Atatürk”, Fotoğraf
263
Resim 117. Cemal Işıksel, “Atatürk”, Fotoğraf
263
Resim 118. Etem Tem “Atatürk”, Fotoğraf
263
Resim 119. Selahattin Giz, “Atatürk”, Fotoğraf
263
Resim 120. Devrim Erbil, “Soyut Yorum”, Tuval Yağlıboya
264
Resim 121. Adnan Çoker, “Yarım Küreler ve Mor Kare”, Akrilik
264
Resim 122. Başkalaşım (Metamorfoz) (Öğrenci çalışması)
264
Resim 123. Öğrenci çalışması
264
Resim 124. Leonardo Da Vinci, “Otoportre”
265
Resim 125. Albrecht Dürer, “Annesinin Portresi”
265
Resim 126. Şükriye Dikmen, “Desen-Portre”
265
Resim 127. Avni Lifij, “Otoportre”
265
viii
Resim 128. Ebru sanatı, Ebruzen Necmeddin Okyay
266
Resim 129. Gaziantep yöresi bakır işleme ibrik
266
Resim 130. Emir Hüsrev, minyatür resim, Topkapı Sarayı Müzesi
266
Resim 131. Kandil, !6. yy İznik çinisi Topkapı Sarayı Müzesi
266
Resim 132. Cam bezeme (vitray), Edirne Eski Camii
267
Resim 133. Cilt sanatı
267
Resim 134. Tezhip sanatı
267
Resim 135. Hat sanatı (Kûfi) Ahmet Karahisari
267
EKLER
Ek 1.
Bir sanat eleştirisi çalışma örneği
268
Ek 2.
Atatürk’ün güzel sanatlar ile ilgili sözleri
271
Ek 3.
Müzelerin internet adresleri
273
Ek 4.
Sanat bulmacası 1
275
Ek 5.
Sanat bulmacası 2
277
Ek 6.
Sanat bulmacası 3
279
Ek 7.
Sanat bulmacası 4
281
Ek 8.
Sanat bulmacası 5
283
Ek 9.
Sanat bulmacası 6
285
Ek 10.
Sanat kavram haritaları
287
Ek 11.
Bakaç (Vizör) hazırlanışı
289
ix
TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI
1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları:
Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini;
1. Atatürk inkılap ve ilkelerine ve Anayasa’da ifadesini bulan Atatürk
milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlaki, insani, manevi ve kültürel
değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini
seven ve daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasa’nın
başlangıcındaki temel ilkelere dayanan demokratik, laik ve sosyal bir hukuk
devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve
bunları davranış hâline getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;
2. Beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde
gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir
dünya görüşüne sahip; insan haklarına saygılı; kişilik ve teşebbüse değer
veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler
olarak yetiştirmek;
3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve
birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve
onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak
bir meslek sahibi olmalarını sağlamak;
Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve
mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadî, sosyal ve
kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş
uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı yapmaktır.
10
1. GİRİŞ
Sanat, bireye dışavurum olanağı sağlayan, her alanda kullanabileceği yaratıcılığı
geliştiren, yaşadığı kültüre ve diğer kültürlere değer verme ve sahip çıkma bilinci
edindiren en önemli alanlardan biridir. Toplumsal yaşam içerisinde, insan olmanın
gereği, insanın ayrılmaz bir parçasıdır. Ulusal kültürün de ana kaynağını oluşturur ve
kültürü geçmişten geleceğe taşır.
Daha nitelikli bir yaşama ulusça duyulan özlem, sanatı, eğitim sistemi içinde bir
zorunluluk hâline getirmiştir. Sanat eserlerine bakmasını bilen, sanatla iç içe yaşayan ve
sanat eserleri yaratabilen bireyler yetiştirmek için sanat, öğrencinin eğitiminde giderek
daha etkin bir rol üstlenmek durumundadır.
Sanat eğitimi, bireyin duygu, düşünce ve izlenimlerini anlatabilmede yeteneklerini
ve yaratıcılık gücünü estetik bir düzeye ulaştırmak amacı ile yapılan bir eğitim
sürecidir.
Ortaöğretimde görsel sanatlar eğitiminin amacı sanatçı yetiştirmek değil, sanatı
seven bireyler yetiştirmektir. Sanat uğraşısında bulunan ve sanat yapıtıyla karşılaşıp onu
değerlendiren kişide harekete geçen tüm zihinsel yeti ve süreçleri, duyu, duyum,
algılama, imgeleme, düşünme, çağrışım gibi güçleri eğitmek sanat eğitimi ile
gerçekleşebilir.
Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Programı, “Görsel Sanat Kültürü”,
“Görsel Sanatlarda Biçimlendirme”, “Tarihî Çevre ve Müze Bilinci” olarak üç öğrenme
alanı altında yapılandırılmıştır. Bu öğrenme alanlarında “sanat eleştirisi”, “sanat tarihî”,
“estetik” ve “uygulama”dan oluşan dört sanat disiplini birleştirilerek alınmıştır. Öğrenci
kazanımları ve etkinlik örnekleri bu doğrultuda hazırlanarak sunulmuştur.
Programın oluşturulmasında, öğrenciyi aktif, katılımcı ve sorunları araştırıcı bir
birey hâline getiren “öğrenci merkezli yaklaşımlar” temel olarak alınmış, kuramsal
anlatım ve tekrardan uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte yapılandırılmıştır.
Bu program, bir sanat eseriyle karşılaşıldığında nasıl bakılması gerektiğini bilen,
sanatı yaşamının bir parçası olarak gören, duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün
sanatsal tasarımlara dönüştüren, tarihî ve kültürel değerlerimize duyarlı, evrensel
11
düşünceye sahip, sanattan tat alan, özgüveni gelişmiş, yaratıcı ve üretken, eleştirel bakış
açısına sahip, doğayı seven, çevreye saygılı, Atatürk ilke ve inkılaplarını, Türkiye
Cumhuriyetinin sosyal, ulusal ve kültürel değerlerini kavramış, laik, demokratik, barışçı
ve çağdaş nesiller yetiştirilmesini hedeflemektedir.
2. PROGRAMIN GEREKÇESİ
· Bilimsel ve teknolojik gelişmeler,
· Eğitim bilimlerinde öğretme/öğrenme anlayışında gelişmeler,
· Eğitimde kaliteyi ve eşitliği arttırma ihtiyacı,
· Bireysel ve ulusal değerlere karşı duyarlılığın geliştirilmesi ihtiyacı,
· İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Programı ile bütünlüğünün sağlanması
ihtiyacı,
· Yatay eksende dersler arası ve dikey eksende her bir dersin kendi içinde
kavramsal bütünlük sağlanması zorunluluğu,
· Ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarında yenilikler,
· Sanat eğitimi öğretim yöntemlerindeki çağdaş gelişmeler.
3. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI
Programın oluşturulmasında öğrenciyi aktif, katılımcı ve sorunları araştırıcı bir
birey hâline getiren “öğrenci merkezli yaklaşımlar” temel olarak alınmıştır.
Öğrenci merkezli eğitim, “öğrenmeyi öğrenme” nin esas olduğu, her öğrencinin
farklı zaman, tarz ve hızda öğrenebileceği ilkesine dayalı, düşünme becerilerini
geliştirmenin yaratıcı düşünceyi de geliştirdiğini kabul eden bir yaklaşımdır. Bu
yaklaşım göz önüne alınarak program oluşturulmuş, kuramsal anlatım ve tekrardan
uzak, bireysel öğrenmeyi destekleyecek nitelikte yapılandırılmıştır. Aynı zamanda
ortaöğretim öğrencilerinin sanatsal yönelimleri ve ilgi alanları dikkate alınarak bu
dönemde öğrencilerin ilgilerini çeken sanat uygulamalarına yer verilmiştir.
3.1. Aktif Öğrenme
Aktif öğrenme, öğrenenin öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıdığı, öğrenene
öğrenme sürecini çeşitli yönleri ile ilgili karar alma ve özdüzenleme yapma fırsatlarının
verildiği ve karmaşık öğretimsel işlerle öğrenenin öğrenme sırasında zihinsel
yeteneklerini kullanmaya zorlandığı bir öğrenme sürecidir. Bu tanımda vurgulanan ilk
12
nokta öğrencinin kendi öğrenme sürecinin sorumluluğunu taşıması ve bu süreçle ilgili
kararları kendisinin almasıdır (Açıkgöz, 2006).
Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, öğrenenler okuduklarının %10’unu,
işittiklerinin %20’sini, gördüklerinin %30’unu, hem görüp hem işittiklerinin %50’sini,
söylediklerinin %70’ini, yapıp söyledikleri bir şeyin ise %90’ını hatırladıkları
doğrulanmıştır.
3.1.1. Aktif Öğrenmenin Temel Özellikleri
· Öğrenme sürecinin sorumluluğu öğrencidedir,
· Öğrenci üst düzey ve karmaşık zihinsel süreçleri kullanır,
· Öğrenci araştırma yaparak farklı kaynaklardan bilgiye ulaşır.
3.1.2. Aktif Öğrenmenin Koşulları (Açıkgöz, 2006)
Koşul 1
Öğrencinin öğrenme ile ilgili
kararlar alması, öz düzenleme
Örnek
Nasıl öğreneyim?
Nereyi öğrenemedim?
Hangi stratejileri kullanayım?
Zamanımı nasıl kullanayım?
Koşul 2
Örnek
Bilgiyi keşfetme
Soru sorma
Karşılaştırma yapma
Örnek bulma
Öğrencinin zihinsel
yeteneklerini kullanmaya
zorlanması, karmaşık
öğretimsel işler.
Anlam çıkarma
Önceki öğrenilenlerle bağ kurma
Değerlendirme
Çıkarımda bulunma
3.1.3. Aktif Öğrenmede Öğrenci
· Aktif, katılımcı,
· Soru soran, sorgulayan,
· Problemleri kavrayabilen ve çözen,
· Anlayan, düşünen, tartışan,
· Takım çalışmasına uyum sağlayabilen,
· Bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerini öğrenen,
· Daha fazla bilgiye erişme heyecanı duyan,
· Planlı düşünen ve öğrenen,
· Yaratıcı ve eleştirel düşünen,
· Öz değerlendirme yapan,
13
· Araştıran, keşfeden, fikir üreten, karar veren,
· Karşılaştırma yapan, açıklayan, örnek verendir.
3.1.4. Aktif Öğrenmede Öğretmen
· Öğrencilerin aktif katılımını sağlayan,
· Düşündüren, tartıştıran ve dinleyen,
· Etkinlik planlayan,
· Rehberlik yapan,
· Öğrencilerin gelişimlerini gözleyen,
· Öğrencileri yönlendiren,
· Öğrenme ortamını hazırlayan,
· Eksikleri, hataları düzelten,
· Çağdaş, araştıran, kendini geliştiren, öğrenene örnek olan,
· Öğretim alanındaki yenilikleri izleyen,
· Sorunların çözümü için öneriler geliştiren,
· Eğitim teknolojilerini etkin olarak kullanan,
· Öğrencilerinin bireysel farklılıklarını dikkate alandır.
3.1.5. Programda Kullanılan Öğretim Yöntem ve Teknikleri
3.1.5.1. Beyin Fırtınası
Beyin fırtınası, bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla
düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Buna “buluş fırtınası” da
denilmektedir (Demirel,1995).
Beyin fırtınası, bireyleri heyecanlı bir ortama yönlendirerek yaratıcı ve orijinal
görüşleri söylemeye, belirli bir konuyu açıklamaya ve bir sorunu çözmeye yarayacak
görüşleri belirlemeye yarayan bir tekniktir (Bilen,1996).
Problem seçimi
Problem basit, sınırlı olmalı, karmaşık ve çok genel problemlerden kaçınılmalıdır.
Seçilecek konu, çözülecek problem tartışabilecek nitelikte ve öğrencinin ilgi alanı
içinde kısmen bildikleri türden olmalıdır. Problem değişik çözüm yolları
önerilebilecek yapıda olmalıdır.
14
Uygulanışı
1. Bir ya da iki sekreterin seçimi.
2. Toplantının (tartışmanın) hedefi açıklanmalı ve problemi tanımlamalı,
3. Süre belirlenmeli, sınırları çizilmiş bu süre içinde her türlü görüş, her türlü
çözüm yolu eleştirilmeden, üzerinde tartışılmadan not edilmeli.
4. Tartışma süresinin sonunda, söylenenlerin analiz edilmesi, eleştirilmesi,
değerlendirilmesi ve çözüm yolunun kararlaştırması yapılmalı (Açıkgöz,
2006).
Beyin fırtınası tekniğinin uygulanışı sırasında dikkat edilmesi gereken noktalardan
biri bu tekniğin analitik düşüncenin yerine kullanılamayacağı, akıl yürütmeden çok
duyguların ifadesi yoluyla probleme çözüm aranmasının doğru olduğudur (Bilen, 1996).
3.1.5.2. Vızıltı Grupları
Vızıltı grupları genellikle yaklaşık altı kişiden oluşan grupların serbest ve
informal olarak yaklaşık altı dakika tartışmaları esasına dayalı bir tartışma tekniğidir.
Vızıltı grupları belli bir amacı gerçekleştirmek için geçici olarak kullanılır. Grup görevi
tamamladıktan sonra dağılır (Erden).
Sınıf etkinliklerinin başarıyla ilerlemesinde küçük grup tartışması tekniğinin etkisi
büyüktür. Bir kısım utangaç öğrencilerin de içinde yer aldığı büyük bir grup sınıf
etkinliklerine katılmakta çekingen davranmaktadır. En çok altı kişiden oluşan bu küçük
gruplarda
öğrenci
kendisini
rahat
hissedeceğinden
etkinliklere
katılması
kolaylaşmaktadır (Bilen, 1996).
Uygulanışı
Ya bütün gruplar aynı konuyu ayrı ayrı tartışırlar ya da herbir grup problemin alt
bölümlerinden birini tartışarak çözüm yollarını önerirler. Bu çözüm yolları büyük
grupla tartışılır (Bilen, 1996).
1. Neyin, nasıl planlandığı gruba söylenmeli
2. Sınıf altı ya da daha az kişiden oluşan küçük gruplara bölünmeli
3. Ayrılan süre içinde grubun tartışması sağlanmalı
4. Grupların buluşlarını birleştirip bütün sınıfa rapor etmesi sağlanmalı
5. Öğrencilerin dikkati sonuca çekilip tartışma özetlenmeli
15
3.1.5.3. Altı Şapkalı Düşünme
Edward De Bono tarafından çocuğun günlük yaşamındaki bilişsel becerileri
geliştirmede yaratıcı problem çözme etkinliği olarak literatüre aktarılan “Altı Şapkalı
Düşünme” etkinliği, eğitimsel etkinlikleri düzenlemede oldukça yeni ve kullanışlı bir
uygulamadır (Erginer, 2006).
Yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmede kullanılan grup tartışması tekniğidir.
Düşünme öğretiminde kullanılır. Eleştirisel ve çok yönlü (farklı) düşünmeyi sağlar.
Öğrenci bir olay ya da olgunun tek yönünün olduğunu değil bir çok yönünün olduğunu
anlar. Öğrencinin bir olayın tek bir özelliğine takılıp kalmalarını önleyen bir tekniktir
(yargı).
Belli bir konuyu görüşmek, bir problemi çözmek ya da bir konuda karara varmak
gereken toplantılarda, toplantıya katılanların genellikle daldan dala atladıkları, herkesin
konuya farklı bir açıdan yaklaştığı gözlenir. Bu da çok fazla zaman kaybına ve farklı
sonuçların ortaya çıkmasına neden olur. “Altı Şapkalı Düşünme” düşünce ve önerilerin
belirli düzen içinde sunulması için kullanılan bir yöntemdir. “Şapkalar” düşüncelerin
ayrışması için kullanılan bir semboldür. Şapkaların rengi değiştikçe rengin simgelediği
düşüncelerin belirli bir sırayla aktarılması beklenir (Erginer, 2006).
Etkinliğin uygulanması iki şekilde olmaktadır.
Birinci uygulama şeklinde, grup tartışma teknikleri kullanılarak şapkalar
(düşünme sistemleri) sırayla analiz edilmeye çalışılır. Bu sırada kavram geliştirme
şapkalarına önce (özellikle beyaz, sarı ve siyah şapkalar), sorun çözme ve
yaratıcılık şapkalarına (yeşil şapka) sonra yer verilir. Kavram kontrolü ve
değerlendirme mavi şapkayla, duygusal formlar kırmızı şapka ile uygulanır.
İkinci uygulama, karışık uygulamadır ve öğrencilerin şapkaların özelliklerini
bilmeleri, daha önceden birinci uygulama şekline yönelik bir deneyim yaşamaları
gerekir (Erginer, 2006). Öğrenciler tartışma esnasında kendi görüşlerine uygun
şapkaları takarlar, tartışma esnasında veya sonunda düşünceleri değişirse
şapkalarını değiştirebilirler.
16
Beyaz Şapka: (Tarafsız Şapka) Net bilgiler sunar. Tarafsız ve duygularını
katmadan konuya yaklaşır.
Kırmızı Şapka: (Duygusal şapka) Heyecanlı, kontrolsüz, hissi davranır.
Sarı Şapka: (Avantajlar şapkası) İyimser, tartışmaya olumlu bakar, alternatif
üretir.
Yeşil Şapka: (Yaratıcılık şapkası) Yaratıcı çözümler önerir. Yenilikçi, üretken,
girişimci, değişikliğe açık, alternatif düşünceler sunar.
Mavi Şapka: (Değerlendiren şapka) Sonuç çıkarır, olgun, yorumlayıcı, analiz edici
bir tarzda konuya yaklaşır.
Siyah Şapka: (Kötümser şapka) Negatif düşünceler. Konunun olumsuz yönlerine
bakarak düşünmede tedbir alır.
3.1.5.4. Şiir Yazma
Öğrenciler küçük gruplar hâlinde otururlar. Grup üyelerinin her birinin elinde
birer sayfa kâğıt vardır. Herkes, elindeki kâğıda verilen konu ile ilgili bir dize yazıp
yanındakine verir. İkinci turda önlerine gelen kâğıda ikinci dizeler yazılır, yine
yanındakine verilir. Bu işleme süre bitene kadar devam edilir. Sonunda grupların elinde
gruptaki üye sayısı kadar şiir bulunur. Daha sonra şiirler sınıfa sunulur.
3.1.5.5. Eğitsel Oyunlar
3.1.5.5.1. Nesi Var?
Nesi var günlük yaşamdan sınıfa uyarlanabilecek oyunlardan biridir. Bir durumun
bir kimsenin betimlenmesi, niteliklerinin belirlenmesi, yeni kelimelerin değişik bir
yaklaşımla öğrenilmesi istendiğinde bu teknik uygulanabilir (Bilen, 1996).
“Nesi var?” oyunu, öğrencilere bildiklerini oyun oynayarak eğlenceli bir biçimde
gözden geçirme fırsatı sağlar (Açıkgöz, 2006).
Uygulanışı
Sınıftan bir öğrenci dışarı çıkar, sınıfta kalanlar kendi aralarında dersle ilgili bir
kavramı, olayı, bireyi
ya da eşyayı tutarlar. Hangi ip uçlarını vereceklerini
kaynaklardan da yararlanarak kararlaştırırlar. Daha sonra dışarıdaki öğrenci içeri
gelir ve içerideki öğrencilere “Nesi var?” diye sorar. Öğrenciler belirledikleri
17
kavram ve ya olayla ilgili ip ucu olabilecek uygun bir cümle veya kelime ile
yanıtlarlar. Bu işlemi üç kez tekrar etme hakkı vardır. Sonunda öğrenci tahminini
belirtir. İpucu ve tahminde bulunma hakkı kavram ya da olayın güçlüğüne göre
sınıfça kararlaştırılarak biraz daha tahmin hakkı verilebilir.
3.1.5.5.2. Kart Oyunları
Kart oyunları önceden öğretmen tarafından hazırlanmış kartlarla oynanır. Kartlar
öğretim hedeflerine göre farklı biçimlerde hazırlanabilir. Eğitim amacıyla çok değişik
kart oyunları oluşturulabilir (Erden). Aşağıda birkaç örnek verilmiştir.
Kart Eşleştirme
Öğrenilenlerin gözden geçirilmesi, netleştirilmesi ya da kalıcılığın artırılması gibi
amaçlarla uygulanır.
Uygulanışı
1. Her biri sınıftaki öğrenci sayısının yarısı kadar kart içeren iki dizi kart
hazırlanır. Birinci dizide; öğrenilenlerle ilgili sorular, kavramlar, örnekler vb.
yer alır. İkinci dizide ise; birinci dizidekilere eşleştirilebilecek yanıtlar
açıklamalar, tanımlar, ilkeler, olaylar bulunur. Dizilerden birindeki kartlar
numaralandırılır.
2. Kartlar sınıfa dağıtılır.
3. Öğrencilere, kendilerine gelen kartlarla ilgili hazırlık yapmaları için belirli bir
süre tanınır.
4. Öğrenciler, sınıfın içinde dolaşarak ve karşılaştıklarıyla konuşarak ellerindeki
kartın eşini ararlar.
5. Kartlarını eşleştirenler bunun gerekçelerini hazırlar.
6. Kart numaraları rastgele söylenir ve numarası söylenenler kendi kartlarının
içeriğini ve hazırladıkları gerekçeleri sınıfa sunarlar.
Kart Gösterme
Öğrencilere; öğrendiklerini gözden geçirme, değerlendirme yapma, karar verme
vb. fırsatlar sunar.
18
Uygulanışı
Önce öğrencilere çeşitli renklerde 3-5 adet çeşitli renklerde küçük kart ya da kâğıt
parçasından oluşmuş desteler dağıtılır. Her renge bir anlam verilir. Örneğin; yeşil,
tümüyle katılıyorum; mavi, katılıyorum; beyaz, kararsızım; sarı, katılmıyorum;
kırmızı, hiç katılmıyorum gibi. Sonra öğretmen işlenen konuyla ilgili bazı
tümceler okur. Bu tümceleri dinleyen öğrenciler önce hangi kartı seçeceklerini
düşünürler, sonra seçtikleri kartı sıranın üstüne koyarlar. Daha sonra, her öğrenci
neden o kartı seçtiğini yani neden öyle düşündüğünü açıklar (Açıkgöz, 2006).
Burada Herkes Öğretmen
Öğrencilere öğrenilenleri gözden geçirme, onlar hakkında soru çıkarma
değerlendirme yapma ve öğretme fırsatı verir.
Uygulanışı
1. Öğrencilere küçük kart ya da kâğıtların dağıtılması.
2. Öğrencilerin konuyu gözden geçirerek o konuda sorulmasını istedikleri soruyu
ya da tartışılmasını istedikleri noktayı karta yazmaları.
3. Kartların toplanması ve karıştırılarak yeniden dağıtılması.
4. Öğrencilerin kendilerine gelen karttaki soruyu ya da tartışma konusunu
araştırıp ne söyleyeceklerini saptamaları.
5. Soruların ve yanıtların sınıfa sunumu.
6. Sunumlar üzerinde tartışılması (Açıkgöz, 2006).
Zihinsel Haritalama
Uygulanışı
Bir konudaki bütün önemli kavramların ya da düşüncelerin her birinin küçük
kartlara ayrı ayrı yazılmasıyla oluşturulan destelerden öğrenci sayısı kadar hazırlanır.
Sonra her öğrenciye bu destelerden birer tane verilir ve kartları, üzerlerindeki kavram ya
da
düşüncelerin
birbiriyle
ilişkilerini
gösterecek
biçimde
yerleştirmeleri
istenir.Yerleştirme işi bir masada, duvarda ya da yerde yapılabilir. Öğrenciler, bu
çalışmayı bireysel olarak ya da grupla yapabilirler. Sonunda elde ettikleri haritalar
19
sınıfta sunulur ve bu haritalarla ilgili açıklamalar yapılır. Bu çalışma ile öğrenilenler
arasında birçok anlamlı ilişki keşfedilir (Açıkgöz, 2006).
3.1.5.6. Hızlı Tur
Öğrencilerin belirli bir konudaki bilgi, sonuç vb. düşüncelerini gözden
geçirmelerini sağlar. Önce konu ya da soru verilir. Öğrenciler ne söyleyeceklerini
düşünürler. Sonra öğrencilerden biri başlangıç yapar ve diğerleri sırayla konuşmaya
başlar. Konuşanlar daha önce söylenmiş bir şeyi tekrar edemezler. Söyleyecek bir şeyi
olmayan öğrenciler “geçiniz.”, der ve sıra bir sonraki öğrenciye gelir. Hızlı tur her
öğrenciye konuşma fırsatı verir ve bütün sınıfta ilgi uyandırır. Öğrenciler söylenmemiş
bir şeyi söylemek zorunda olduklarından konuşulanları dikkatlice dinlerler. Çekingen
öğrencilere konuşma fırsatı verilir. Öğrenciler konuşup konuşmayacaklarına kendileri
karar verirler.Bu da onları yaşamlarıyla ilgili karar almaya hazırlar (Açıkgöz, 2006).
3.1.5.7. Mahkeme
Sınıfta mahkeme kurulması şeklinde uygulanan bu teknik birçok öğrencinin
etkinliğe katılımını sağlar. Sırasıyla şu işlemler yer alır:
1. Tartışma konusunun ya da problemin seçimi.
2. İki tarafın avukatlarının, araştırmacılarının, tanıklarının kararlaştırılması,
hakimin ve katibin belirlenmesi ve kalanların jüri üyesi olması.
3. Bütün öğrencilerin konuyla ilgili araştırma yapmaları ve malzeme toplamaları.
Grupların; avukat, tanık, jüri üyesi, araştırmacı rolündeki üyelerin bir araya
gelerek bulduklarını tartışmaları ve hazırlık yapmaları.
4. Mahkemenin başlaması.
5. Avukatların savunmalarını yapması.
6. Tanıkların kanıtlarını sunmaları.
7. Avukatların sorular sorması ve yapılan açıklamaların kendi savlarını
destekleyen yönlerini ortaya çıkarmaları.
8. Hâkimin yanlışları, eksikleri belirlemesi.
9. Jüri üyelerinin kimin haklı olduğuna karar vermesi (Açıkgöz, 2006).
20
3.1.5.8. Ayrılıp Birleşme Tekniği
Öğrenciler heterojen takımlara ayrılır. Öğrenilmesi istenen konu takım üyesi
kadar alt takımlara ayrılır. Önce takım üyeleri kendi aralarında hangi üyenin hangi
bölümden sorumlu olacağına karar verir. Sonra her takımda aynı konuyu çalışacak
öğrenciler bir araya gelerek sorumlu oldukları bölümü birlikte çalışırlar. Herkes
konusunu iyi öğrendikten sonra takımlarına dönerek kendi öğrendikleri bilgileri diğer
arkadaşlarına anlatırlar. Öğrencilere başarılarını ölçmek için bireysel test verilir. Bu
yaklaşımda değerlendirme bireysel olarak yapılır.
3.1.5.9. Dramatizasyon
İnformal Drama
İnformal drama gerek duyulduğu zaman hazırlık yapmaksızın gerçekleştirilir. Bu
drama tekniğinde , öğrencilere belli karakterler tanımlanır ve bu rolleri oynamaları
istenir. Dışarıdan oyun için bir sınırlama getirilmez (Erden).
Başkaları gibi duyma, düşünme ve hareket etme yoluyla öğrenciler çeşitli kişileri
gerçek yaşam koşulları içinde anlama olanağı bulurlar (Bilen, 1996).
Formal Drama
Bu tür dramatizasyonda oyun belli bir metne bağlı kalarak oynanır. Drama
sırasında gerçeklere uygun ortam yaratmak için kostüm ve dekor kullanılır. Temsiller
bu tip oyuna girer. Formal dramatizasyonun uygulanması zaman alır (Erden).
Rol Oynama
Rol oynama, öğrencilerin kendilerine verilen bir rolü, kendi yorumlarıyla
oynamaları esasına dayalı bir tekniktir. Rol oynama ön hazırlık ve temel özellikleri
açısından informal drama ile formal drama arasında yer alır. Rol oynamada öğrenciler
informal dramada olduğu gibi, verilen bir rolü kendi yorumları ile istedikleri gibi
oynarlar. Ancak informal dramaya göre öğretmen tarafından daha planlı biçimde
düzenlenir.
Rol oynama eğitim amacıyla en çok kullanılan dramatizasyon tekniklerinden
biridir. Rol oynama sırasında öğrenciler başka bir kişiliğin arkasında kendi duygu ve
21
düşüncelerini daha kolay ifade edebilir, başkaları ile empati kurma becerilerini
geliştirebilir. Ayrıca konuşma ve dinleme becerileri değişir (Erden).
Uygulanışı
1. Hazırlık:
Bu
aşamada
öğrencilere
oynayacakları
oyunun
amaçları;
oyunculardan ve izleyicilerden ne beklendiği; oyunun nerede geçtiği ve
karakterler detaylı olarak açıklanır. Rollerin öğrenciler tarafından daha iyi
anlaşılması için rol kartları dağıtılabilir.
Bu aşamada oynanacak rolün özellikleri , nasıl olması gerektiği öğrencilerle
birlikte tartışılarak oluşturulabilir. Ancak öğrencilerin bireysel yorum yapmalarına izin
verilir (Erden).
2. Oyuncuların seçilmesi: Öncelikle istekli öğrencilerden başlamak üzere rol
alacak öğrenciler seçilir.
3. Oyunun oynanması: Bu aşamada seçilen öğrenciler üstlendikleri rolü oynarlar.
4. Sonuç ve değerlendirme: Bu tekniğin en önemli aşaması sonuç ve
değerlendirmedir.
Rol
oynama
ile
öğrencilere
istendik
davranışlar
kazandırmak için onları sorularla yönlendirerek oyundan bir sonuç çıkarmaları
sağlanmalıdır. Bazı durumlarda kritik noktalarda oyun durdurularak da
tartışma
açılabilir.
Tartışma
sırasında
öğrencilere
oyundaki
olaylar,
karakterlerin tutum ve davranışları hakkında sorular sorularak öğrenciler
konuşturulabilir.
İhtiyaç
duyulursa
tartışmalar
ışığında
oyun
tekrar
yorumlanabilir.
3.1.5.10. Akrostiş Tekniği
Öğrencilerin, sözcüklerin ilk harflerini bir şifre, kavram, söz öbeği veya cümle
verecek biçimde alt alta sıralamasıdır. Akrostiş tekniği, bir ünite veya konunun
işlenişinde ana teması veya kendisinin, öğrencilere sürpriz kavram veya kavramlarla
ders süresince veya bitiminde oyunla açıklanması, ünitede geçen kavramlara dikkat
çekerek ve bilinmeyenlerin buldurulması şeklinde ilgileri konu üzerinde toplayarak
öğrenilmesine imkân verir.
3.1.5.11. Kullanılabilecek Diğer Yöntemler
Alan Gezileri: Öğrencilerin, öğrenilenlerle ilgili mekânlara yaptıkları inceleme
gezileridir. Geziler doğal çevreye, müzeye, kent içindeki kurum ve yerlere
22
olabilir. Ancak, gezilerin amaçlara hizmet etmesi için, gezi öncesinde nelere
dikkat edileceği, gezi sırasında gezideki gözlemlerin kayıt edilmesi ve gezi
sonunda toplanan bilgilerin sınıflanması gibi etkinliklere yer verilmelidir.
Başlık Bulma: Öğrencilerin okudukları bir metin ya da izledikleri olaya başlık
koymaları, eğer varsa var olan başlığı değerlendirmeleridir.
Bulmaca: Öğrencilerin konu ile ilgili bulmaca hazırlamaları ya da öğretmen
tarafından hazırlanmış bir bulmacayı çözmeleridir.
Görsel İmge Oluşturma: Öğrencilerin işlenen konuyu, grafik, resim, karikatür,
tablo, şema, şekil vb. herhangi bir görsel imge ile göstermesidir.
Karşılaştırma: Öğrencilerin, öğrenilenler arasındaki farkları ya da benzerlikleri
belirlemesidir.
Kavram Haritası Oluşturma: Konu ile ilgili başlıca kavramların, merkezi bir
kavram etrafında birbirleriyle ilişkilerini gösterecek bir haritanın oluşturulmasıdır.
Kendini Değerlendirme: Öğrencilerin neyi ne kadar öğrendiklerinin incelenmesi,
öğrenme sürecinin başındaki ve sonundaki düzeyine bakarak ne kadar gelişme
gösterdiklerinin belirlenmesidir.
Örnek Verme: Öğrencilerin işlenen konuları açıklığa kavuşturan örnekler
vermesidir.
Öykü Yazma: Öğrencilerin işlenen konunun önemli noktalarını yansıtan öykü
yazmalarıdır.
Sınıflama: Öğrencilerin belli bir konuda bilgi toplamaları ve onları sınıflayarak
sunmalarıdır.
Slogan Bulma: Öğrencilerden işlenen konunun ana düşüncesini yansıtan bir
slogan üretmeleri istenir.
Sonuç
Çıkarma:
Öğrencilerin
işlenen
konuda
ulaştıkları
sonuçları
belirlemeleridir.
Tavsiyede Bulunma: Öğrencilerin işlenen konuyla ilgili kişilere tavsiyede
bulunmasıdır.
Her
düzeydeki
öğrenciler,
öğrendikleri
konularla
ilgili
23
kendilerinden sonraki öğrenciler için tavsiyeler hazırlayabilirler. Bu, öğrencilerin
konu ve öğrenme süreci hakkında düşünmelerini sağlayacaktır.
Turnuva: Değerlendirme, gözlem, haber toplama, bildikleriyle bağ kurma, dosya
oluşturma, öğretim malzemesi hazırlama, çalışma yaprağı, koleksiyon yapma,
öğrendiklerini listeleme, proje, gazete çıkarma, gibi uygulamalar etrafında
öğretim etkinlikleri hazırlanabilir.
3.2. Ortaöğretim Öğrencilerinin Sanatsal Yönelimleri ve İlgi Alanları
Ergenlik dönemindeki fiziksel değişikliklerle birlikte ortaya çıkan ruhsal
değişiklikler gençlerin aşırı duyarlı olmalarına neden olmaktadır.
Otoriteye tepki,
alınganlık, kendine ve başkasına güvensizlik, kötümserlik gibi olumsuzluklar eğitimi
güçleştiren etmenlerdir. Sanat eğitimcisine duyulan kesin güven, bu dönemde ortaya
çıkan olumsuzluklardan gençleri koruyabilmelidir. Lise öğrencilerinin de çeşitli sanatsal
tasarımlar yapabileceğinden kimsenin kuşkusu olmamalıdır. Yetişkinlere özgü
alışkanlıklardan kurallara bağımlılıktan koşullanmışlıklardan uzak olan gençlerin
özgürce denemeler yapmasına olanak tanımak onların buluşlar yapması olasılığını
arttıracaktır.
Ortaöğretim öğrencilerinin sanatsal yönelimleri ve ilgi alanları
· Pop kültürün kahramanları, moda ve spor, müzik, yaşam ve ölüm gibi varoluş
konularıyla ilgilenirler.
· Tek bir alanda toplanan bilgiye ilgi duyarlar.
· Gerçek evrenle daha çok ilgilenirler.
· Derinlemesine kavrama, nedenlerini araştırma ve kendince sonuçlar çıkarma
isteğindedirler.
· Varlığını kanıtlama ve yaşamın zorluklarının üstesinden gelmenin yollarını ve
araçlarını öğrenme isteği güçlü bir biçimde belirmeye başlar.
· Olayların gerçek nedenlerini, sonuçlarını sonuna dek sistematik olarak
araştırma, keşfetme, buluş yapma isteğini duyarlar.
· Teknolojik gelişmeler ilgilerini çeker.
24
· Sentez ve değerlendirme gibi üst düzey düşünme becerilerine ulaşırlar.
· Çizim, boyama, linol baskı, sanat tarihî ve sanat eleştirisi ile ilgilenirler.
· Kendi sanat ürünleri, gölgeleme ve ayrıntıya girme bağlamında daha çok
doğalcı ya da yansıtmacı olmaya başlar.
· İlgilendikleri sanat biçimleri; simgeler, modeller, kaset ve CD kapakları,
mücevherler, resimli romanlar ve mask tasarımlarıdır.
· Seramik, takı yapımı gibi el sanatları ile ilgilidirler.
· Fotoğrafçılık, video ve bilgisayar konuları hoşlarına gider.
· Mesleklerle ilgili uzmanlık alanlarına yoğun bir ilgi duyarlar.
· Ağaç, metal, taş gibi dirençli gereçlerle çalışmayı yeğlerler.
· Mimari ve endüstriyel tasarımlar yapmaktan hoşlanırlar.
· Üç boyutlu çalışmalara ilgi duyarlar (Gençaydın, 1990).
3.3. Görsel Sanatlar Eğitiminde Dört Sanat Disiplini Yaklaşımı
1960’lı yıllarda sanat eğitimine yeni bir bakış açısı getirilerek ilk kez sanatın
öğretiminden söz edilmeye başlandı. Bu bilişsel yaklaşım daha sonra sanat eğitiminde
disiplin odaklı programları gündeme getirdi. Bu yaklaşım sanat eğitiminde, sanat tarihî,
sanat eleştirisi, estetik ve uygulamalı çalışmaları bir arada öğretmeyi hedefleyen
kapsamlı programlara doğru gelişti (Artut, 2000).
Ülkemizde, bugüne kadar okullarda sanatın salt uygulamasına yani işlik
çalışmalarına önem verilmiştir. Bu nedenle öğrenciler sanatsal dili, bir sanat yapıtına
nasıl bakılacağını, sanat tarihîni öğrenememişlerdir (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997).
Bütün bu nedenlerle sanat eğitimi konu alanları genişletilerek; sanat tarihî, sanat
eleştirisi, estetik ve uygulama olarak dört sanat disiplini Görsel Sanatlar Dersi Öğretim
Programı’na birleştirilerek alınmıştır.
3.3.1. Sanat Tarihi
Resim, heykel, mimari ve süsleme sanatlarının tarihsel gelişimini, bu türlerin
birbirleriyle ilişkilerini ve topluma olan etkilerini inceleyen bilim dalıdır.
25
Biçimsel olarak “sanat tarihi” bir sanat yapıtının, sanatçının ve yapıtla ilişkili
öteki bilgilerin incelenmesidir. Sanat tarihi yapıtın yaratıldığı ortama bağlıdır ve
yaşanan sosyo-kültürel düzen içinde yaratma sürecinin ve sanat yapıtının araştırmasını
kapsar (Stocrocki- Kırışoğlu, 1997).
Çağdaş sanat eğitimcileri sanat tarihini bir disiplin ve bir sanat tarihsel anlayış
süreci olarak öğretmelidirler. Sanat öğretmenleri öğrencilerini bir sanat tarihçisinin
rolünü üstlenmeye, onları bir sanat yapıtı ile ilgili sorular sormaya, bir yapıt ve onun
kendilerine
verdiği
kültür
hakkında
nasıl
bilgi
edineceğini
öğrenmeye
yönlendirmelidirler (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997).
Sanat Tarihi öğretiminde yakın çevre ve yakın çağ ilkesi uygulanmalıdır. Bu
ilkenin uygulanmasında üç yarar vardır.
· Yakın çevre ilgiyi sürekli canlı tutar.
· Gerçek yapıtların çevrede bulunmasıyla bu kültürel varlıkların tarihsel ve
sanatsal değerlerini öğrenci daha somut olarak kavrar.
· Geçmişin nesnel olarak öğretimiyle sanat yapıtı inceleme birleştirilerek, sanat
tarihi kuruluktan kurtulmuş olur.
Sanat tarihi öğretiminde öğrenci aktif rol almalıdır. Bu canlılık zaman zaman
kıyaslamaların, benzetmelerin ve zıtlıkların ortaya çıkarılmasıyla sağlanabilir.
Sanat tarihi öğretimi, sanat yapıtı inceleme ile yeri geldiğinde birlikte
yürütülmelidir. Böylece sanat tarihi salt bilgi yükü olmaktan çıkıp öğrencilerin bütün
duyu, algı, yorum ve çözümlemeleriyle katıldıkları bir uygulamalı çalışma alanı
olmalıdır.
Sanat tarihi işlenirken dil yalın ve öğrencinin anlayacağı bir biçimde olmalıdır.
Ancak bu hiçbir zaman konunun yüzeyselleştirileceği anlamına gelmemelidir.
(Kırışoğlu, 2002).
3.3.2. Sanat Eleştirisi
Sanat eleştirisi; bir sanat yapıtına bütün olarak ve ayrıntıları yönünden bakma,
betimleme, çözümleme, yorum yapma, yargıya varma ve toplumla ilişkisini kurarak
inceleme sürecidir (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997).
26
Çağdaş
eğitimin
en
önemli
amaçlarından
biri
öğrencilerin
iyi
karar
verebilmelerini sağlamak için onlarda eleştirel düşünmeyi geliştirmektir. Her gün
çocuklar giyecek, yiyecek ve eğlence konularında kararlar verirler. Pek çok kişi
eleştirme yapmayı ‘kusur bulma’ olarak olumsuz bir biçimde düşünür. Oysa sanat
eğitiminde eleştiri, sanat yapıtını, sorular sorarak ve tartışmalar yaparak olumlu bir
biçimde araştırma yöntemidir. Amaç,
öğrencilerin bilgiye dayalı düşünceler
üretmelerine yardımcı olmaktır (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997).
Okul düzeyinde yapılan eleştiri çalışmalarına “sanat yapıtı inceleme” demek daha
doğru olur. Sanat yapıtı incelemeye önce izleyicide bir alışkanlık yaratmakla başlanır.
Alışkanlığı, kimi yapıtları tanımak ve onlardan tat almak izler. Adı “sanat yapıtı
inceleme” olmakla birlikte, doğanın ve kültürel çevrede yer alan her şeyin estetik açıdan
incelenmesi gerektiğinde, bu kapsam içinde düşünülmelidir (Kırışoğlu, 2002).
Sanat eleştirisi sürecinde, öğrenciler mantıklı gerekçelerle tartışmalarda yer
almayı,
arkadaşlarını
dinlemeyi,
arkadaşlarının
görüşlerine
karşı
hoşgörüyü
öğrenecekler ve böylece sanat anlayışlarını geliştireceklerdir. Sanat eleştirisinin amacı
tanımlamalar, çözümlemeler, yorumlar ve bilgiye dayalı yargılar geliştirmektir
(Stocrocki- Kırışoğlu, 1997).
Sanat Yapıtı İnceleme Süreci
Bir sanat yapıtı incelenirken betimleme, çözümleme, yorumlama ve yargıdan
oluşan bir süreç izlenir.
Betimleme:
Yapıta dikkatlice bakarak konunun tanımlanmasıdır. Yapıtta ilk
göze çarpan sanatsal elemanlar açıklanır. Yorum ve yargı
getirmeden, yapıtta bulunan renk, çizgi, boşluk, doku, biçim gibi
sanat elemanlarının listelenmesidir (Kuruoğlu, 1997).
Çözümleme: Betimlemenin devamı gibidir. Çözümlemede, sanat yapıtındaki
renk, çizgi, form, doku gibi biçimsel elemanların birbirleriyle
ilişkisi gözlemlenir. Bu elemanların hangi estetik ilkelere (ritm,
denge, zıtlık, çeşitlilik, hareket, renk uyumu vb.) göre düzenlenmiş
oldukları araştırılır (Kırışoğlu, 2002).
27
Yorumlama: Betimleme ve çözümleme sanat yapıtını inceleyeni yoruma götürür.
Sanat yapıtının anlamının hissedildiği, duyguların açıklandığı
evredir. Daha önce toplanan bilgiler, yapıttaki ana duygunun ve
mesajın açıklanmasında kolaylık getirir (Kırışoğlu, 2002). Sanat
yapıtının teması nedir? Ne demek istemektedir? gibi soruların
yanıtları aranır. Yorumlama başlı başına anlam çıkarma sürecidir.
Bu süreç, duyuşsal bağlantılar, simgeler, çağdaş ve tarihsel anlam
ve yorumu kapsar.
Yargılama:
Burada yapıtın genel değerlendirmesi yapılır. Bir sanat yapıtını
beğenip beğenmediğimiz önemli değildir, önemli olan bu sanat
yapıtının neden ünlü olduğunun anlaşılmasıdır. Sanat yapıtının,
niçin güzel, önemli ya da değerli olduğunun anlatılmasıdır. (Sanat
eleştirisi çalışma örneği EK 1, s. 268 de verilmiştir)
3.3.3. Estetik
Estetik bir güzellik bilimidir. Sanatı sorgular. “Sanatın doğasını, anlamını,
değerini bulmaya çalışarak, sanat eserlerinin daha iyi anlaşılmasına, sanat eserinin
değerlendirilmesine ve eser hakkında karar vermenin geliştirilmesine yardım eder.”
(Stocrocki - Kırışoğlu, 1997)
a) Sanat nedir?
b) Sanat yapıtı neye denir?
c) Doğa ile sanat arasındaki ilişki ve ayrılık nedir?
ç) Güzel ve güzellik nedir?
d) Estetik kuramlar nelerdir?
e) Sanat dünyası nedir?
Estetik bütün bu sorulara yanıtlar arar. Sanatçı yapıtını oluştururken, düşünülerini,
imgelerini, duygularını anlatmak için bir bütünlük yaratırken kaygısı güzelliktir. Salt
sanatçılar değil izleyiciler de bir yapıtta güzeli ararlar.
28
Estetik öğretiminin amacı, çocuğun ve gencin sanat üzerine konuşmasını
sağlamaktır. Okullarda estetiğin konuları yalnız sanat yapıtları ile sınırlı tutulmaz.
Çevre, doğa, insanın günlük yaşamına girmiş her nesne güzellik yönünden tartışılır.
3.3.4. Uygulamalı Çalışmalar
Uygulamalı çalışmalar; atölye içinde gelişen, doğrudan yapmaya yönelik çalışma
ve araştırma sürecidir. Uygulamalı çalışmalar, plan yapma, tasarım ve üretim yollarını
içine alır. Bu kapsam içinde ayrıca öğrencilerin çalışmalarının gelişimlerini, sonuçlarını
değerlendirme yolları ile ürünlerini en güzel nasıl sergileyecekleri de yer alır
(Stocrocki- Kırışoğlu, 1997).
Uygulamalı çalışmalar, algılama, tasarlama, değerlendirme süreçlerini içine alır.
a) Sanata ilişkin kavramları algılayabilme
b) Tasarlama
·
Gereç ile yapılabileceklerin tasarlanması,
·
Düşünce ve imgeleri gerece aktarma,
·
Bazı teknikleri öğrenme,
·
Gerecin özelliklerini bilme,
·
Bütünleştirme.
c) Değerlendirme
· Kendi yapıtlarını ve diğerlerinin yapıtlarını değerlendirme,
· Yaptığı işe anlam yükleme,
· Sergilemeye hazır hâle getirme (Kuruoğlu, 1997).
3.3.5. Dört Sanat Disiplininin Birleştirilmesi
Salt gerçeklere ve kuramsal bilgilere ya da salt uygulamalı çalışmalara ağırlık
veren sanat eğitimi eksiktir. Yalnız uygulamalı sanat öğretmek, sınırlı eğitimi ve
yeteneği olanlar için haksızlık olur. Sanat, uygulamaya yönelik el becerisi kadar derin
düşünmeyi de gerektirir. Kısaca sanat çok geniş anlamda, deneyim ve bilginin
oluşturduğu bir bütündür. Bu bağlamda sanat eğitimi; sanat tarihini, eleştiriyi, estetiği
ve uygulamayı içine alan bütüncül bir konu alanıdır (Stocrocki - Kırışoğlu, 1997).
Uygulamalı çalışmalar, öğrenci seviyesi ve bilgi birikimi göz ardı edilmeden diğer
alanlarla beraber ele alındığında, öğrenciler aynı zamanda tarihsel ve eleştirel
29
aktivitelere katılacaklarından konu ile ilgili bilgilerinde de artış sağlanabilecektir.
Böylece öğrenciler bu çalışmalarda değişik konulara odaklanarak düşünceyi sanatsal
dile dönüştürmeyi, ifadelerini geliştirmeyi, bedensel katılımı, bazı kavramları
geliştirmeyi, birlikte çalışmayı ve yardımlaşmayı öğrenmektedirler (Abacı, 2005).
Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Programı, “görsel sanat kültürü”,
“görsel sanatlarda biçimlendirme”, “tarihî çevre ve müze bilinci” olarak üç öğrenme
alanı altında yapılandırılmıştır. Bu öğrenme alanlarında “sanat eleştirisi”, “sanat tarihi”,
“estetik” ve “uygulamalı çalışmalar”dan oluşan dört sanat disiplini birleştirilerek
uygulanmıştır. Öğrenci kazanımları ve etkinlik örnekleri bu doğrultuda hazırlanarak
sunulmuştur.
Birleştirmede her sanat disiplininin oranı dengeli bir şekilde ele alınmaya
çalışılmıştır. Alt öğrenme alanlarında öğretilecek bilgi ve deneyimin içeriğine göre her
sanat disiplininin oranları ayarlanabilir. Kimi zaman bir çalışmada sanat eleştirisi, kimi
zaman da sanat tarihi ağırlık kazanabilir. Öğrencilerin sınıf düzeyi de oranın sınırlarını
belirler.
30
4.
PROGRAMIN YAPISI
Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nın yapısı dersin
genel amaçları, beceriler, değerler, öğrenme alanları, alt öğrenme alanları, kazanımlar,
etkinlik örnekleri, açıklamalar, ölçme değerlendirme esasları, Atatürkçülük, belirli gün
ve haftalar bölümlerinden oluşmaktadır.
4.1. Programın Genel Amaçları
Bu program ile öğrencilerin;
1. Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları doğrultusunda; Atatürk ilkelerini ve
inkılaplarını benimsemiş, Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görevlerini ve
sorumluluklarını bilen, laik, demokratik bir kişiliğe sahip olmaları,
2. Atatürk’ün akla, bilime, tekniğe, teknolojiye, sanata ve sanatçıya verdiği
önemi kavrayarak, çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı, seçkin bir ortağı
olmaları,
3. Ulusal değerleri anlayarak, tarihî ve kültürel mirasımızı benimseme, koruma
ve gelecek nesillere aktarma konusunda kişisel sorumluluk alarak ulusal
kültürümüzle gurur duymaları,
4. Sanatın insanlık tarihine katkılarını bilen, evrensel düşünceye sahip bir birey
olarak
toplumların
gelişiminde
güzel
sanatların
yerini
ve
önemini
değerlendirmeleri,
5. Görsel sanatlarla ilgili temel terimleri, teknikleri, yöntemleri kullanma
becerileri kazanmaları,
6. Farklı tekniklerin getireceği anlatım zenginliğinin bilinciyle yenilikleri takip
etmeleri ve sanatsal çalışmalarında teknolojik olanaklardan yararlanmaları,
7. Görsel dünyayı doğru algılayarak görsel algı birikimini ve hayal gücünü
geliştirmeleri,
8. Duygu, düşünce ve izlenimlerini özgün sanatsal tasarımlara dönüştürerek
kendilerini sanat yolu ile ifade etmeleri,
9. Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk alarak planlı çalışma ve zamanı
verimli kullanma alışkanlığı edinmeleri,
31
10. Sanat yapıtlarını, betimleme, çözümleme, yorumlama, yargılama yöntemleri
ile inceleyerek, eleştirel bakış açısı kazanmaları,
11. Sanattan tat alan, sanatı çözümleyebilen, kültürü anlayan, sergi, sanat galerisi,
tarihî çevre ve müzeleri gezme alışkanlığı edinmiş bir kişiliğe sahip olmaları,
12. Görsel sanatlarla ilgili meslekleri tanıyarak, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda
meslek seçimi yapmaları,
13. Hoşgörülü, insan haklarına saygılı, barışçı bir kişiliğe sahip olmaları,
14. Doğayı seven, çevreye saygılı, estetik duyarlılık kazanmış bir kişiliğe sahip
olmaları,
15. Özgüveni gelişmiş, farklılıkları yakalayabilen, problem çözme becerisi
gelişmiş, gözlemin ve araştırmanın önemini kavramış, yaratıcı ve üretken bir
kişiliğe sahip olmaları amaçlanmaktadır.
4.2. Beceriler
Beceri; öğrencilerde, öğrenme süreci içerisinde kazanılması, geliştirilmesi ve
yaşama aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Görsel Sanatlar (Resim) Dersi 9,10,11,12.
sınıf düzeyinde ortak 8 beceriyi kazandırmanın yanısıra kendine özgü 9 beceriyi de
kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu beceriler aşağıda gösterilmiştir.
· Eleştirel düşünme
· Yaratıcı düşünme
· İletişim ve empati
· Problem çözme
· Bilgi teknolojilerini kullanma
· Girişimcilik
· Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma
· Karar verme
· Gözlem ve görsel algılama
· Zaman ve mekânı algılama
· Katılım ve iş birliği
· Araştırma-Sorgulama
32
· Kendini sanat yoluyla ifade etme
· Planlı ve düzenli çalışma
· Görsel sanatlarla ilgili teknikleri uygulama
· Estetik duyarlılık
· Özgüven
4.3. Değerler
Değer, toplumun varlığını, işleyişini, devamını sağlamak ve sürdürmek için doğru
ve gerekli olduğu kabul edilen ortak düşünce, ahlaki ilke ve inançlardır.
· Dayanışma
· Hoşgörü
· Bilimsellik
· Sevgi
· Saygı
· Duyarlılık
· Vatanseverlik
· Barış
· Sorumluluk
· Açık görüşlülük
· Tutarlılık
· Sabır
·
Dürüstlük
·
Özgürlük
· Özgünlük
33
4.4. Öğrenme Alanları
Öğrenme alanı; birbiri ile ilişkili bilgi, beceri, kavram ve değerlerin bir bütün
olarak görülebildiği, öğrenmeyi organize eden yapıdır. Ortaöğretim Görsel Sanatlar
(Resim) Dersi Öğretim Programı üç öğrenme alanı altında yapılandırılmıştır.
ORTAÖĞRETİM
ÖĞRENME ALANLARI
GÖRSEL
SANAT KÜLTÜRÜ
GÖRSEL SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
TARİHÎ ÇEVRE VE
MÜZE BİLİNCİ
4.4.1. Görsel Sanat Kültürü
Görsel sanatlar bireyin yaşamının ve onu çevreleyen toplumun vazgeçilmez bir
alanını oluşturur. Birey, bilerek ya da bilmeyerek yaşamının her kesitinde bir görsel
sanat ürünü ile karşı karşıyadır. Bu gerçeklik onu hem ruhsal, hem de fiziksel olarak
etkilemektedir (Buyurgan, 2005). Bireyin sanatı anlaması ve ona tepki vermesi olumlu
yaşantılar kazanmasında etkili bir araç olabilir. Bu aracı bilmek, anlamak ve
yorumlamak bireyde görsel sanat kültürünü oluşturur.
“Görsel Sanat Kültürü” öğrenme alanında, öğrencilerin ulaşmaları beklenen
kazanımlar, “sanat tarihi”, “sanat eleştirisi”, “estetik” gibi varlığını sanattan alan
disiplinlerin birbiri içine geçirilerek sarmal olarak verilmesiyle oluşturulmuştur.
Bu öğrenme alanında öğrencilerin;
· Sanatın insanlık tarihine katkılarını bilen, kültürel değerlerimize duyarlı,
evrensel düşünceye sahip bireyler olmaları,
· Atatürk’ün sanata ve sanatçıya verdiği önemi anlamaları,
· Yalnız sanatı uygulayan değil, sanatı anlayan ve sanattan tat alan bireyler
olmaları,
· Sanat yapıtlarını inceleme yöntemlerini kullanarak eleştirel bakış açısı
kazanmaları,
34
· Geleneksel Türk sanatlarını tanımaları,
· Doğayı seven çevreye saygılı estetik duyarlık kazanmış bireyler olmaları,
· Görsel sanatlarla ilgili meslek alanlarını tanımaları,
· Çağdaş sanat akımları ve bu akımların sanatçı ve eserlerini tanımaları,
· Resim, heykel, mimari, fotoğraf, grafik, tekstil, özgün baskı resim, geleneksel
el sanatları, endüstriyel tasarım sanatı, sanatçılarını ve eserlerini tanımaları
hedeflenmektedir.
4.4.2. Görsel Sanatlarda Biçimlendirme
Bu öğrenme alanı görsel sanatların okul düzeyinde yapılabilecek bütün
çalışmalarını kapsar. Bu çalışmalarda bilgi ve beceri deneyimlerle, alıştırmalarla elde
edilir. Buradaki bilgi kuramsal öğreti malzemesi olmaktan çok her çalışma sonunda
öğrencide oluşan niteliksel birikimdir (Kırışoğlu, 2002).
Nokta, çizgi, renk, şekil, biçim (form), değer (valör), doku, ton, mekân gibi “sanatsal
düzenleme ögeleri” ile denge, ritim, oran-orantı, hareket, zıtlık, bütünlük, vurgu (etki),
örüntü (örnek) gibi “sanatsal düzenleme ilkeleri”nin, seçilen etkinlik, önerilen yöntem
ve teknikler eşliğinde, duyuşsal ve devinimsel kazanımlara yönelik uygulamalar içinde
sezdirildiği, duyumsatıldığı, geliştirildiği ve pekiştirildiği bir öğrenme alanıdır.
· Kendilerini sanat yoluyla ifade edebilmeleri,
· Görsel sanatlarla ilgili teknikleri ve yöntemleri kullanma becerisi kazanmaları,
· Bireysel ve grup çalışmalarında sorumluluk alarak planlı çalışmayı ve zamanı
verimli kullanmayı alışkanlık hâline getirmeleri,
· Sanatsal çalışmalarında teknolojik olanaklardan yararlanmaları,
· Görsel dünyayı doğru algılayarak algı birikimini ve hayal gücünü
geliştirmeleri,
hedeflenmektedir.
35
4.4.3. Tarihî Çevre ve Müze Bilinci
Ülkemiz tarihî ve kültürel eserler bakımından çok zengin bir mirasa sahiptir.
Zengin bir kültür hazinesine sahip olan ülkemizde, ne yazık ki tarihî çevre ve müzelere
karşı duyarlılığın, tarihî eserlere sahip çıkma ve koruma bilincinin tam anlamıyla
oluşmadığı görülmektedir. Bu nedenle ülkemizin birçok yerinde var olan tarihî eserler,
yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bulunmaktadır. Bu olumsuz durumun oluşmasını
hazırlayan nedenlerden en önemlisi, toplumumuzdaki bu konuyla ilgili eğitimin
eksikliğidir (Özteke, 2004).
Günümüzde tarihî çevrelerin ve müzelerin eğitici rolü, çok etkili ve önemli bir
hâle gelmiştir. Bu rol insanın okul öncesi döneminden itibaren başlayıp yaşlılık
dönemine kadar olan süreci içine alır.
Görsel sanatlar eğitiminde görmek, yaratıcılığın teşvik edilmesinde ve uygulama
yapma isteği uyandırması bakımından önemlidir. Öğrencilere sadece anlatılarak verilen
bir görsel sanatlar eğitimi eksik kalır. Bireyin sanat eseriyle doğrudan karşı karşıya
gelmesi, eser üzerindeki sanatın ilke ve elemanlarını, güzeli, estetik değerleri
görebilmesine ve tanımlamasına yardımcı olur (Buyurgan, 2005). Bunu sağlamak,
müzeler, sanat galerileri ya da tarihî çevrelerde olabilir.
Bu nedenle Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nda
“Tarihî Çevre ve Müze Bilinci” adı altında bir öğrenme alanı oluşturulmuştur.
Bu öğrenme alanında başta arkeoloji ve etnografya müzeleri olmak üzere tüm
tarihî çevre, müze ve sanat galerileri, görsel sanatlar eğitimi için duvarsız derslikleri ya
da atölyeleri oluşturmaktadır. Müze ve galeriler ayrıca sahip oldukları zengin
koleksiyonlar ve sergileme etkinlikleri yoluyla üzerinde yaşadığımız topraklarda
yeşermiş olan farklı kültürlerin kuşaktan kuşağa aktarılmasına, farklı kültürlerin
tanınmasına ve farklı insan ve topluluklarına yönelik hoşgörü geliştirilmesine,
dolayısıyla dünya barışına önemli katkılar yapmaktadır (Buyurgan, 2005).
· Tarihi yerinde görüp o atmosferi soluyarak yaratılan kültür mirasına duyarlılık
geliştirmeleri,
· Farklı kaynaklardan araştırma yapabilmenin yollarını keşfetmeleri,
36
· Bakmayı değil, görmeyi öğrenmeleri için müzedeki eserleri yakından
inceleyerek eseri oluşturan unsurları sorgulama ve keşfetmeleri,
· Eserlerle duyuları aracılığı ile iletişim kurabilmeleri,
· Hayal güçlerini kullanarak, kendilerini yaratıcı bir biçimde ifade etmeleri,
estetik bir bakış açısı kazanmaları,
· Eğitim ortamlarına (tarihî çevreler, müzeler, sanat galerileri vb.) pasif değil,
aktif olarak katılmaları
hedeflenmektedir.
4.5. Alt Öğrenme Alanları
Alt öğrenme alanı; öğrenme alanlarının içeriğine göre konu, kazanım ve
etkinliklerin ayrı ayrı ele alındığı yapıdır.
Programda sınıflara göre alt öğrenme alanları aşağıdaki gibi oluşturulmuştur.
37
ORTAÖĞRETİM
ÖĞRENME ALANLARI
GÖRSEL
SANAT
KÜLTÜRÜ
GÖRSEL
SANATLARDA
BİÇİMLENDİRME
TARİHÎ ÇEVRE
VE
MÜZE BİLİNCİ
NOKTA VE ÇİZGİ
9. SINIF
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
SANATA GİRİŞ
IŞIK-GÖLGE VE
AÇIK-KOYU
DOKU
GÖRSEL
SANATLARLA İLGİLİ
MESLEK ALANLARI
PERSPEKTİF
TARİHÎ ÇEVRE VE
MÜZELERDE
İNCELEME VE
UYGULAMA I
RENK
SANAT ESELERİNİ
İNCELEME
RENKLİ RESİM
UYGULAMALARI I
10. SINIF
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
DESEN
ÇALIŞMALARI I
TÜRK SÜSLEME
SANATLARI
DESEN
ÇALIŞMALARI II
CUMHURİYET
ÖNCESİ TÜRK
RESİM SANATI
RENKLİ RESİM
UYGULAMALARI II
11. SINIF
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
ÇAĞDAŞ TÜRK
RESİM SANATI
AVRUPA RESİM
SANATINA GENEL
BAKIŞ
ÜÇ BOYUTLU
ÇALIŞMALAR
DESEN
ÇALIŞMALARI III
GRAFİK SANATLAR
ÇAĞDAŞ SANAT
AKIMLARI I
TARİHÎ ÇEVRE VE
MÜZELERDE
İNCELEME VE
UYGULAMA II
ÖZGÜN BASKI
RESİM
TARİHÎ ÇEVRE VE
MÜZELERDE
İNCELEME VE
UYGULAMA III
RENKLİ RESİM
UYGULAMALARI III
DESEN
ÇALIŞMALARI IV
12. SINIF
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
KARİKATÜR SANATI
ÇAĞDAŞ SANAT
AKIMLARI II
RENKLİ RESİM
UYGULAMALARI IV
TEKSTİL TASARIM
TARİHÎ ÇEVRE VE
MÜZELERDE
İNCELEME VE
UYGULAMA IV
ENDÜSTRİYEL
TASARIM
FOTOĞRAF SANATI
38
4.6. Kazanımlar
Kazanımlar; öğrencinin öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş
yaşantılar yoluyla edinmesi beklenen bilgi, beceri, değer, tutum ve alışkanlıklardır.
Program kazanımların öngördüğü bir içerikle sınırlıdır, öğrencilere tüm kazanımların
edindirilmesi gerekmektedir.
4.7. Etkinlik Örnekleri
Kazanımların gerçekleştirilmesine yönelik olarak farklı yöntemlerin ve tekniklerin
kullanıldığı eğitim ve öğretim uygulamalarıdır.
Programda yer alan kazanımların hayata geçirilmesi ve hedeflenen bilgi, beceri,
değer, tutum ve alışkanlıkların kazandırılması için çeşitli etkinlik örneklerine yer
verilmiştir. Bu etkinlikler birer öneri niteliğindedir. Öğretmen, bu etkinlikleri olduğu
gibi veya çeşitli değişiklikler yaparak uygulayabilir; kazanımlara bağlı kalınması
şartıyla farklı etkinlikler hazırlayabilir. Kazanımların edinilmesi için hazırlanacak
etkinlikler, tek kazanıma yönelik olabileceği gibi, birden fazla kazanımı içeren nitelikte
de olabilir. Ayrıca öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçları, okulun fiziki koşulları da göz önünde
bulundurulmalıdır.
Programdaki etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin
bir rol üstlenmesini sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Öğrencinin sadece okuyarak,
öğretmeni dinleyerek ve uygulama yaparak, bilgi edinmesi veya beceri geliştirmesi
yerine; araştırma yaparak, sınıfta arkadaşlarıyla tartışarak, görüşlerini açıklayarak,
sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme sürecine etkin olarak katılması
amaçlanmaktadır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenleriyle sürekli iletişim içinde
olmaları ve etkinliklerin her aşamasında katılımcı olarak yer almaları programın
uygulanması açısından önemlidir.
4.8. Açıklamalar
Kazanımlarla
ilgili
açıklayıcı,
işlenecek
konuların
sınırlarını
belirleyen
anlatımların yer aldığı bölümdür. Ayrıca bu bölümde alt öğrenme alanında dikkat
edilmesi gereken noktaları içeren uyarılar bulunur.
39
4.9. Programda Kullanılan Semboller
Bu sembol, ilgili etkinliklerin (uygulamalı çalışmalar,
Sınıf-okul içi yaratıcı drama, grup çalışması, zaman şeridi oluşturma,
çalışma kâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, film
etkinlik
izleme, sanal alan gezisi vd.) sınıf içinde yapılacağını
gösterir.
Okul dışı
etkinlik
Bu sembol, ilgili etkinliklerin (görüşme, grup çalışması,
proje çalışmaları, araştırma vd.) tamamının veya bazı
aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve
kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir.
vİnceleme gezisi
Bu sembol, ilgili etkinliklerin okul dışında inceleme ve
araştırma gezileriyle yapılabileceğini gösterir.
! Uyarı
Bu sembol, ilgili ünitede işlenecek konuların sınırlarını,
kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkat edilmesi
gereken noktaları gösterir.
Birleştirme
C Ders içi
ilişkilendirme
` Diğer derslerle
ilişkilendirme
4
Ölçme ve
değerlendirme
Bu sembol, etkinliğin, birden fazla alt öğrenme alanına ait
kazanımları içerdiğini gösterir.
Bu
sembol,
ilgili
alt
öğrenme
alanlarıyla
ilişkilendirilebilecek diğer Görsel Sanatlar (Resim) dersi
alt öğrenme alanlarının adını, ilgili kazanımlarını ve
konularını gösterir.
Bu
sembol,
ilgili
alt
öğrenme
alanlarıyla
ilişkilendirilebilecek diğer derslerin alt öğrenme
alanlarının adını, ilgili kazanımlarını ve konularını
gösterir.
Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek
değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Burada
yazılan değerlendirme etkinliği bir öneridir. Siz öğretim
programında yer alan etkinliklerden öğrencilerin
performansını en iyi ölçebileceğinizi düşündüğünüz başka
yöntemleri de seçebilirsiniz.
40
4.10. Atatürkçülük, Belirli Gün ve Haftalar
Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi Öğretim Programı’nda “Atatürkçülük”
ve “Belirli Gün ve Haftalar” ile ilgili kazanımlar ve etkinlik örnekleri, Talim Terbiye
Kurulunun 2488 sayılı Tebliğler Dergisi’nde yayınlanan, aşağıdaki kararı doğrultusunda
hazırlanmıştır.
“Resim derslerinde; Talim ve Terbiye Kurulunun 10/03/1998 tarih ve 13 sayılı
kararı ile kabul edilen “Lise Resim 1,2,3 ile Lise (Resim Alanı) Resim 1,2 Dersi
Öğretim Programı’nda yer alan Atatürkçülükle ilgili konular, hedef ve davranışlarıyla
birlikte aynen uygulanacaktır. “Lise Resim 1,2,3 ile Lise (Resim Alanı) Resim 1,2 Dersi
Öğretim Programı’nda ileride değişiklik yapıldığı takdirde Atatürkçülük ile ilgili
konular aynen korunacaktır. Ayrıca resim derslerinde milli bayramlar, yerel kurtuluş
günleri ve Atatürk Haftası başta olmak üzere “Belirli Gün ve Haftalar” dan seçilecek
olan günlerde, bu günlerin anlam ve önemine uygun resimler ve afiş çalışmaları
yaptırılmalı, resim yarışmaları düzenlenerek sergiler açılmalıdır.”
(Etkinliklerde kullanabilecek Atatürk’ün güzel sanatlarla ilgili sözleri liste olarak
verilmiştir.) (bk. EK 2, s. 271)
41
ALT
ÖĞRENME
ALANI
Sanata Giriş
9.SINIF
Tarihî Çevre ve Müzelerde
İnceleme ve Uygulama I
10. SINIF
Görsel
Sanatlarda
Biçimlendirme
Üç Boyutlu
Çalışmalar
10. SINIF
Tarihî Çevre ve Müzelerde
İnceleme ve Uygulama II
ÖĞRENME
ALANI
9. SINIF
9. Atatürk’ün sanat
ile ilgili özdeyiş ve
düşüncelerini söyler,
yazar.
10. Atatürk'ün sanat
eğitimine verdiği
önemi açıklar.
11. Atatürk’ün
ülkemizde sanatın
gelişmesi için yaptığı
çalışmalara örnekler
verir.
12. Atatürk konulu
sınıf gazetesi/resim
sergisi hazırlar.
SIN IF
ATATÜRKÇÜLÜK
KAZANIMLARI
2. Atatürk’ün
müzelerimizin
oluşturulmasındaki
katkılarını açıklar.
4. Sanat değeri
taşıyan Atatürk
heykellerini ve
anıtlarını tanır.
7. Atatürk’ün
önderliğinde kurulan
sanat kurumlarını
tanır.
ATATÜRKÇÜLÜK
KAZANIMLARINI İÇEREN
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
· bk. s.51 Etkinlik örneği
· bk. s.54 Etkinlik örneği
· bk. s. 66 “Müzeyi Tanıyalım”
etkinliği
· bk. s. 106 “Anıtkabir’de
Buluşalım” etkinliği
· bk. s. 106 “Atatürk Heykelleri”
etkinliği
· bk. s. 109 “Atatürk ve Sanat”
etkinliği
42
ALT
ÖĞRENME
ALANI
Çağdaş Türk Resim
Sanatı
Grafik Sanatlar
Fotoğraf Sanatı
Tekstil Tasarım
Tarihî Çevre ve
Müzelerde
İnceleme ve
uygulama III
ÖĞRENME
ALANI
Görsel
Sanatlarda
Biçimlendirme
Tarihî Çevre ve
Müze Bilinci
Görsel Sanatlarda
Biçimlendirme
Görsel Sanatlarda
Biçimlendirme
10. SINIF
1. Atatürk müzelerini
tanır.
12. SINIF
9. Atatürk temasını
grafik çalışmalarında
kullanılır.
12. SINIF
11. SINIF
4. Atatürk resimleri
yapan ressamları ve
eserlerini tanır.
11. SINIF
SIN IF
ATATÜRKÇÜLÜK
KAZANIMLARI
5. Atatürk’ün Türk
resmine ve
sanatçılara verdiği
değeri kavrar.
8. Atatürk
fotoğrafları çeken
sanatçıları ve bu
sanatçıların eserlerini
tanır.
tekstilinin gelişimine
ATATÜRKÇÜLÜK
KAZANIMLARINI İÇEREN
· Bk. s. 102 “Resimlerle Atatürk ve
Kurtuluş Savaşı” etkinliği
· Bk. s. 145 “Grafik Tasarımlarda
Atatürk” etkinliği
· Bk. s. 148 “Atatürk Müzeleri”
etkinliği
· Bk. s. 162 “Atatürk ve Fotoğraf”
etkinliği
· Atatürk ve Türk Tekstili (bk.
Etkinlik Örneği, s. 174)
43
5.
PROGRAMIN UYGULANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR
Bu program, ortaöğretim kurumları Görsel Sanatlar (Resim) Derslerinde
uygulanmak üzere hazırlanmıştır.
Ortaöğretim
Görsel
Sanatlar
(Resim)
Dersi
Öğretim
Programı’nın
uygulanmasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir :
·
Program, 1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nda belirtilen Türk Millî
Eğitiminin Genel Amaçları (bk. s. 10) temel alınarak oluşturulmuştur.
Öğretmenler Türk Millî Eğitiminin Genel Amaçları’nı özümseyerek,
öğrencilerin bu amaçlar doğrultusunda; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk
devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görevlerini ve sorumluluklarını
yerine getirmede yol gösterici olmalıdır.
· Program, kazanımların öngördüğü bir içerikle sınırlıdır. Öğrencilere tüm
kazanımların edindirilmesi gerekmektedir. Kazanımlarla ilgili açıklayıcı,
işlenecek konuları belirleyen anlatımlar “AÇIKLAMALAR” bölümünde
yer almaktadır. Etkinliklerin bu içerik doğrultusunda ders saati sayısı göz
önünde bulundurularak hazırlanmasına dikkat edilmelidir. Hazırlanacak
etkinlikler, tek kazanıma yönelik olabileceği gibi, birden fazla kazanımı
içeren nitelikte de olabilir.
· Programın kazanımları yazılırken basitten karmaşığa, kolaydan zora ilkesi
dikkate
alınmıştır.
Sınıf
içi
etkinliklerin
planlanmasında
ve
gerçekleştirilmesinde bu sıraya uyulmalıdır. Ancak alt öğrenme alanlarına
ayrılacak süreler ve işleniş sırası; öğrenci seviyesine, ortama ve çevre
etkenlerine göre zümre öğretmenlerince değiştirilebilir. Ayrıca farklı öğrenme
alanlarının ve alt öğrenme alanlarının birbirleriyle bağlantılı olan
kazanımları birlikte ele alınabilir. (bk. Etkinlik örnekleri s. 70, 85, 110, 149).
· Programda verilen etkinlikler birer örnektir. Öğretmenler, programdaki
etkinlik örneklerini okulun bulunduğu çevre özelliklerine ve okulun fiziki
yapısına göre seçmeli ya da kazanımları gerçekleştirmeye yönelik aktif
öğrenme yöntem ve tekniklerine dayalı (bk. s. 15-24), kendileri uygun bir
etkinlik
hazırlamalıdır.
Etkinlikler
hazırlanırken
ortaöğretim
44
öğrencilerinin
sanatsal
yönelimleri
ve
ilgi
alanları
göz önünde
bulundurulmalıdır (bk. s. 24). Öğrenci sıralarında oturan pasif alıcı değil,
aktif katılımcı olmalıdır.
· Yeni etkinlikler tasarlanırken dersin genel amaçları (bk. s. 31, 32), kazanımlar
ile ortaöğretim öğrencilerinin genel özellikleri ve sanatsal yönelimleri (bk. s.
24,25), öğrencilerin farklı öğrenme biçimleri, ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarını göz
önünde bulundurmalıdır.
· Atatürkçülük ile ilgili etkinlikler oluşturulurken 2488 sayılı Tebliğler
Dergisi’nde belirtildiği gibi (bk. s. 41), “Atatürkçülük” ile ilgili konular
aynen korunacaktır. Ayrıca görsel sanatlar (resim) derslerinde millî
bayramlar, yerel kurtuluş günleri ve Atatürk Haftası başta olmak üzere
“Belirli Gün ve Haftalar” dan seçilecek olan günlerde, bu günlerin anlam
ve önemine uygun resimler ve afiş çalışmaları yaptırılmalı, resim
yarışmaları düzenlenerek sergiler açılmalıdır.
· Görsel sanatlar (resim) dersi zümre öğretmenleri tarafından öğretim yılı
başında yapılacak toplantı ile Ortaöğretim Görsel Sanatlar (Resim) Dersi
Programı içeriğinde yer alan alt öğrenme alanları ve kazanımlar aynen
korunarak bir yıllık plan yapılmalıdır.
· Etkinliklerin uygulanması aşamasında, yıllık planda belirlenmiş olan alt
öğrenme alanı ile ilgili yapılması gerekli çalışmalar öğretmenler
tarafından öğrencilere önceden bildirilmeli, derse hazırlıklı gelmeleri
sağlanmalı, araştırmaya yönelik etkinliklerde gereken araştırma süreleri
verilmelidir. Bir ders saati içerisinde bir veya birden fazla etkinlik
uygulanabilir.
· Program, öğrenci merkezli yaklaşımlar temel alınarak aktif öğrenme
yöntemlerini ve tekniklerini içeren sarmal bir yapıya sahiptir. Bundan dolayı
her sınıfta öğrencilerin hazır bulunuşlukları dikkate alınmıştır. Dersin
öğretmeni, öğrencilerin bilgi, beceri, ilgi, yetenek vb. açısından öğrencilerin
ön bilgilerinden yararlanmalıdır. Bir alt öğrenme alanında belirlenen
kazanımlar diğer alt öğrenme alanlarında dersin bütünlüğü bozulmadan tekrar
edilerek pekiştirilmelidir.
45
· Program İlköğretim Görsel Sanatlar Dersi Öğretim Programı’nın devamı
niteliğindedir. Bu nedenle öğrencilerin hazır bulunuşluk ve ön bilgilerini
saptamak amacıyla İlköğretim 1-8. Sınıflar Görsel Sanatlar Dersi Öğretim
Programı incelenmelidir.
· Öğretmenler, alt öğrenme alanlarına yönelik kazanımları gerçekleştirirken
görsel sanatlar (resim) dersi dışında diğer derslerin (sanat tarihi, müzik,
edebiyat, fizik, biyoloji, matematik vd.) öğretmenlerinden de destek
almalıdırlar.
· Program hazırlanırken; öğrencilerin farklı öğrenme biçimleri, ilgileri,
yetenekleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak “sanat tarihi, sanat
eleştirisi, estetik ve uygulamalı çalışmalar” dan oluşan dört sanat disiplini
birleştirilerek uygulanmıştır. Öğretmenler, alt öğrenme alanlarında
öğretilecek bilginin ve deneyimin içeriğine göre her sanat disiplininin
oranlarını ayarlayabilir. Örneğin kimi zaman bir çalışmada sanat
eleştirisi, kimi zaman da sanat tarihi ağırlık kazanabilir.
· Öğretmenler dersi planlarken kazanımlarının yanı sıra programın yapısı
bölümünde
belirtilen
kazandırılabilmesi
için
becerilerin
hangi
ve
öğretimsel
değerlerin
yöntemleri
(bk.s.32,33)
de
kullanabileceğini
belirlemeli ve uygun öğrenme ortamları oluşturmalıdır. Öğretmenler sınıf içi
etkinlikler ile geliştirdiği becerileri ve değerleri pekiştirmek için ödev veya
projeler vermelidir.
· Sanat yapıtları incelenirken “betimleme, çözümleme, yorumlama,
yargılama” süreçlerinin bulunduğu sanat eleştirisi yöntemleri (bk. EK 1,
s.268)
kullanılmalıdır.
EK.1’de
verilen
“sanat
eleştirisi
çalışma
örneği”nden, incelenen sanat yapıtının niteliğine göre sorular seçilebilir
ya da yeni sorular oluşturulabilir.
· Program uygulanırken öğrenme alanları arasında ilişkilendirme yapılmalıdır.
Yeri geldikçe geçmiş konulara atıfta bulunmalıdır. Böylece öğrencilerin yeni
öğrendiklerini anlamlandırmaları ve yapılandırmaları kolaylaşacaktır.
46
· Tarihî
çevre
ve
müze
bilinci
öğrenme
alanındaki
kazanımlar
gerçekleştirilirken okul ve çevre olanakları göz önünde bulundurularak
etkinlikler planlanmalıdır. Müzelerin bulunduğu yerlerde müzelerin
eğitim olanaklarından mutlaka yararlanılmalıdır. Müzelerin dışında
sanat galerileri, sanat sergileri, tarihî çevreleri oluşturan ören yerleri,
yerleşim yerlerinin tarihî dokusu, tarihî sokaklar ve tarihî yapılar bu
öğrenme alanının kapsamı içine giren yerlerdir. Ayrıca sanal müzelerden
ve galerilerden yararlanılarak etkinlikler gerçekleştirilebilir.
· “Tarihî Çevre ve Müze Bilinci” öğrenme alanı yıl içerisinde konuların
içeriğine göre yeri geldiğince diğer öğrenme alanları ile birlikte işlenmelidir.
· Öğretmenler fotoğraf, tıpkıbasım, film, CD-ROM vb. araç ve gereçler ile
görsel sanatlar ve sanat tarihi ile ilgili İnternet olanaklarını dersin bir
parçası yapmalılar. Kazanımları gerçekleştirecek etkinlikleri uygularken
yerli ve yabancı ünlü sanatçıların yapıtlarından örnekler göstererek dersi
işlemelidirler. Programda yer alan etkinlik örneklerinde incelenen sanat
yapıtı örnekleri (bk. s. 229) ve görsel sanatlarla ilgili sitelerin İnternet
adresleri ekte sunulmuştur. (bk. EK 3, s. 273)
· Öğretmenler, etkinlik (müze, sergi, galeri gibi sanat merkezleri vb.) gezilerine
önem
vermelidir.
Bu
gezilerin
her
aşaması
planlanmalı
ve
değerlendirilmelidir. Öğrenciler için çalışma kâğıtları hazırlanmalı sonuç
raporları istenmelidir. Bu geziler aracılığı ile öğrencilerin sanat zevkini ve
estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır. (bk. Etkinlik örneği, s. 128)
Gezi düzenleyemediği mekânlara, okul içinde olanaklar ölçüsünde İnternet
yardımıyla, sanal alan gezileri yaptırmalıdır.
· Öğretmenler kendileri veya öğrenciler ile birlikte ders materyalleri
geliştirmelidirler. Bu sayede öğrencilerde kalıcı öğrenme sağlanmış olur.
Çeşitli nedenlerle imkânları kısıtlı olan okullarda öğretmen pedagojik
olmak şartıyla çevresindeki dersle ilgili her şeyi, ders materyali olarak
kullanabilir
ve
öğrencilerden
de
evlerindeki
ve
çevrelerindeki
malzemeleri sınıfa getirerek değerlendirmelerini isteyebilirler.
47
· Öğretmenler, alt öğrenme alanlarının yapısına uygun olan değerlendirme
yöntemlerini ve araçlarını seçmelidirler. Öğretmen, değerlendirmenin,
öğrenmenin ayrılamaz bir parçası olduğunu bilmelidir. Sadece öğrenme
ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Öğrencilere sanatçı
yetiştiriyormuş gibi yaklaşılmamasına, herbirinin sanat sever bireyler olmasına
özen gösterilmelidir. Değerlendirmede bireysel farklılıkları dikkate alan
yöntemleri kullanmalıdır. Bu değerlendirme yöntemleri ve araçları; gözlem,
performans ödevleri, görüşmeler, öz değerlendirme ölçekleri, öğrenci ürün
dosyaları (portfolyo), projeler, posterler vd. dir (bk. s. 175).
Öğrenme
ürününden çok, öğrenme süreci değerlendirilmelidir.
· Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılmak amacıyla geliştirilen
örnek formlar (bk. s. 175), yeri geldikçe öğretmenler ve öğrenciler
tarafından uygulanır. Formlar aynen kullanılabileceği gibi öğretmenler
tarafından yeni formlar da geliştirilebilir.
· Öğrencilerin etkinlikler çerçevesinde yaptıkları çalışmalardan oluşturdukları
ürünler (resim, fotoğraf, proje, afiş, üç boyutlu çalışmalar vd.), sınıf/okul
ortamında, aileleriyle ve çevreleriyle paylaşmak için sergilenmelidir. Ayrıca
öğrencilerin görsel sanatlarla ilgili yarışmalara katılımı sağlanmalıdır.
· Öğrencilerin görsel sanat kültürü edinmesi için her dersin başlangıcında
güncel sanat olaylarına yer verilmesi gerekmektedir.
48
49
9. SINIF
ÖĞRENME ALANI 1: GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ
ALT ÖĞRENME ALANI: SANATA GİRİŞ
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
alanıyla öğrenciler;
Sanatın doğuşunu ve
gelişimini özetler.
Güzel sanatları
sınıflandırır.
Güzel sanat dallarını
örneklerle açıklar.
Görsel, işitsel ve
karma sanatlar arasında
ilişki kurar.
Sanatın ve sanatçının
toplum için önemini
açıklar.
6. Sanatın evrensel bir
iletişim aracı olarak
kullanabileceğini
belirtir.
7. Güzel sanatlara olan
ilgisini sorgular.
8. Güncel sanat olaylarını
takip eder.
Sınıf-okul içi etkinlik
2. Her öğrenciden, güzel sanatların konularını içeren bir bulmaca hazırlayarak
gelmeleri istenir. Hazırlanan bulmacalar sınıfta öğrenciler arası değişim yapılarak çözülür.
(bk. Ek 4, 5, 6 Bulmaca örnekleri, s.275, 277, 279)
2.4. Güzel sanat dallarının her birinin yazılı olduğu kartlardan oluşturulan deste
içinden öğrencilerin birer tane çekmeleri istenir. Öğretmen tarafından, sınıf tahtasına
hazırlanan boş kavram haritası (bk. s. 222 ) üzerine öğrenciler ellerindeki sanat dallarının
yazılı olduğu kartları birbirleriyle ilişkilerini gösterecek biçimde yerleştirerek, güzel sanat
dallarını sınıflandırır. (bk. Ek 10 Sanat kavram haritaları, s.287, 288)
3.7. Sınıfta sanat dallarından herhangi birisiyle yakından ilgilenen öğrencilerin (bir
müzik aleti çalan, şiir ya da öykü denemeleri olan vb.) bulunup bulunmadığı öğrencilere
sorularak saptanır. Bu özellikte öğrenciler varsa, bir sonraki derse hazırlıklı gelmeleri ve
becerilerini arkadaşlarına sunmaları istenir. Sunumdan sonra öğrencilerden; bu alana nasıl
ilgi duyduğu, sanatla ilgilenmenin neler sağladığı, etkilendikleri sanatçıların kimler olduğu
vb konularda açıklama yapmaları ve diğer öğrencilere tavsiyede bulunmaları istenir.

5.6.8. Öğrenciler, güncel sanat olaylarıyla ilgili basın yayın organlarından,
gezdikleri sanat galerilerinden ve müzelerden edindikleri haberleri, bilgileri ve izlenimleri
“Duydunuz mu?” ile başlayan tümceler kurarak sınıfa aktarırlar. Her dersin başlangıcında
beş on dakika süreyle bu taktik uygulanır. İlerleyen aşamalarda “Gördünüz mü?” olarak
da uygulanabilir. Sanatın ve sanatçıların kendisi ve toplum için önemi tartışılır. Haber,
bilgi ve izlenimler ile ilgili yazı, gazete kupürü, fotoğraf, broşür gibi dokümanlar sınıf
panosuna asılarak, diğer öğrencilerin yararlanması sağlanır.
Okul dışı etkinlik ! Uyarı
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 1
Sanatın doğuşu ve
gelişimi işlenirken
aşağıdaki konular
özetlenmelidir.
a) Tarih öncesi çağlar
b) Mısır ve
Mezopotamya sanatı
c) Yunan, Roma ve
Bizans sanatı
ç) İslamiyet ve
sonrasında sanatın
gelişimi
! Kazanım nu. : 2
Güzel sanatları
sınıflandıran kavram
haritası EKLER
bölümünde sunulduğu
biçimiyle verilmelidir.
(bk. Ek 10-A, s.287)
Geleneksel sanat
sınıflandırmasının yanı
sıra, sanatın çağdaş
sınıflandırılması da
yapılmalıdır (bk. Ek
10-B, s.288).
vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme
50
9. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: SANATA GİRİŞ
KAZANIMLAR
9. Atatürk’ün sanat ile
9.10.11.12. Öğrenciler dört gruba ayrılırlar,
ilgili özdeyişlerini ve
1. grup; Atatürk’ün sanat eğitimine, sanata ve sanatçıya verdiği önemi,
düşüncelerini söyler,
yazar.
2. grup; Atatürk’ün ülkemizde sanatın gelişmesi için yaptığı çalışmaları,
10. Atatürk'ün sanat
3. grup; Atatürk’ün sanatçılar tarafından yapılmış resimlerini,
eğitimine verdiği
4. grup; Atatürk’ün sanat ile ilgili sözlerini araştırırlar.
önemi açıklar.
Toplanan dokümanlar ile sınıf gazetesi hazırlanır (Bu etkinlik 10 Kasım haftasında
11. Atatürk’ün
sınıflarda “Atatürk” konulu pano hazırlanmasında da uygulanabilir).
ülkemizde sanatın
gelişmesi için yaptığı
çalışmaları
12. Atatürk konulu sınıf
gazetesi/resim sergisi
hazırlar.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
` Kazanım nu. :
2,3,4
9. sınıf edebiyat
dersinin 1. ünitesi
(güzel sanatlar ve
edebiyat) ile
ilişkilendirilir.
4 Bütün öğrenme
alanlarında açık uçlu
sorular,
derecelendirme
ölçekleri, kontrol
listeleri, öz
değerlendirme, grup
değerlendirme, gözlem
formları, performans
ve proje görevleri,
öğrenci ürün dosyaları
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
51
9. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: GÖRSEL SANATLARLA İLGİLİ MESLEK ALANLARI
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Görsel sanatlarla ilgili
mesleklere örnekler
verir.
2.
Görsel sanatlarla
ilgili mesleklerin
özelliklerini açıklar.
mesleklerin
yaşamdaki yerini
sorgular.
1.2.3.4.5. “Hangi Meslek ” (bk. Etkinlik örneği, s. 68)
1.2.3.4.5. Görsel sanatlar ile ilgili mesleklerin herbiri öğrencilere ayrı ayrı
verilerek, araştırma yapmaları istenir. Araştırmalar sonucunda bulunan yazı, broşür, resim,
fotoğraf vb. dokümanlar sınıf veya okul panosunda sergilenir. Bu mesleklerle ilgili
bulunan film, slâyt vb. dokümanlar sunum araçlarıyla izlenir. Öğrenciler edindikleri
bilgiler ışığında görsel sanatlar ile ilgili meslekler arasında karşılaştırma yaparlar.
1.2.3.4.5. Sınıfa/okula, görsel sanatlar ile ilgili meslek çalışanları davet edilerek
mesleği ve eserleri hakkında söyleşi yapılır.
mesleklerin
gerektirdiği nitelikler
hakkında bilgi sahibi
olur.
mesleklere ilgisini
sorgular.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. :1
Görsel sanatlar ile
ilgili meslekler
aşağıdaki şekilde
verilmelidir:
o Görsel Sanatlar
(Resim) öğretmeni
o Ressam
o Heykeltıraş
o Mimar
o Moda tasarımcısı
o Tekstil tasarımcısı
o Grafiker
o Endüstriyel ürün
tasarımcısı
o Fotoğraf sanatçısı
o Sanat tarihçi
o Sanat eleştirmeni
o Küratör
o Karikatürist
o Kareograf
o Arkeolog vd.
vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme 52
9. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: SANAT ESERLERİNİ İNCELEME
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
Bu alt öğrenme
Sanat eserinin
niteliklerini belirler.
Sanat eserlerini
inceleme yöntemlerini
açıklar.
Sanatsal düzenleme
ilkelerini ve ögelerini
görsel sanat eserleri
üzerinde açıklar.
Sanat eserini, sanat
eseri inceleme
yöntemlerine göre
değerlendirir.
1.2.3.4. Şeref Akdik’in “Halk mektebi” tablosunun tıpkıbasımı sınıf tahtasına asılır.
Öğretmen tarafından sanat eleştirisi soruları hazırlanarak yanıtlanması için öğrencilere
dağıtılır. Her öğrencinin sorulara verdikleri yanıtlar tartışılarak, sanat eseri incelenir.
İnceleme sonunda, sanatçıyı etkileyen kişisel ve toplumsal faktörler öğrencilerle tartışılır.
(bk. Resim 1, s. 230)
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 2
Sanat Eserlerini
İnceleme EK.1’e göre
yapılmalıdır.(s. 268)
! Kazanım nu. : 3
Sanatsal düzenleme
ilkeleri ve ögeleri
aşağıdaki gibi
verilmelidir :
Sanatsal düzenleme
ilkeleri: Denge, ritim,
oran-orantı, hareket,
zıtlık, bütünlük, vurgu
(etki), örüntü.
Sanatsal düzenleme
ögeleri: Nokta, çizgi,
renk, şekil, biçim
(form), değer (valör),
doku, ton, mekân.
Birleştirme
53
9. SINIF
ÖĞRENME ALANI 2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
ALT ÖĞRENME ALANI: NOKTA VE ÇİZGİ
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Nokta ve çizginin
anlatım olanaklarını,
görsel sanat eserleri
üzerinde örneklerle
açıklar.
1. Seurat’ın noktasal etkili desen çalışması ile Degas’ın çizgisel etkili desen
çalışması tıpkıbasımlarından incelenir. Eserler üzerinde noktasal ve çizgisel etkiler
gösterilerek, karşılaştırma yapılır. (bk. Resim 2, 3, 4, 5, s. 231)
3. Öğrenciler, nokta ya da çizgi ile çalışılmaya uygun 25 x 35 cm boyutunda bir
Atatürk fotoğrafı getirirler. Getirilen fotoğraf aynı boyuttaki asetat altına konur. Asetatın
üzerine asetat kalemi kullanılarak noktaların ve çizgilerin sık-seyrek kullanımıyla açık2. Doğadaki nokta ve
orta-koyu değerlerle Atatürk resmi yapılır. Yapılan resimlerin arkasına beyaz kâğıt
çizgilere örnekler verir. konularak paspartulanır. Paspartulanan resimlerle “Atatürk” konulu resim sergisi
hazırlanır. (bk. Resim 6, 7, s. 232)
3. Noktayı kullanarak
yüzey üzerinde açık
2.3.4.5.6.7.8. Öğrencilerle doğa inceleme gezisi yapılarak (okul bahçesi ya da
orta-koyu değerler
çevredeki
park-bahçelere), ağaç kabuğu, dal parçaları, diken, kozalak, taş, vb. gibi doğal
oluşturur.
objeler toplanarak, sınıfa getirilir. Doğal objeler üzerindeki noktasal ve çizgisel oluşumlar
4. Çizgiyi kullanarak
gözlemlenir. Doğal objelerin üzerinde yer alan noktasal ve çizgisel oluşumlardan yola
yüzey üzerinde açıkçıkılarak, resim kâğıdı üzerine çizilen 10 x 10 cm boyutlarındaki karelere özgün yüzey
orta- koyu değerler
tasarımları yapılır. (bk. Resim 10, 11, 12, 13, s. 233)
oluşturur.
5. Doğadaki noktasal ve
çizgisel oluşumları
çalışmalarında kullanır.
AÇIKLAMALAR
C Kazanım nu. : 1,
7
9. sınıf görsel sanat
kültürü öğrenme
alanındaki sanat
eserlerini inceleme alt
öğrenme alanı ile
ilişkilendirilir.
4 Bütün öğrenme
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vd. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
9. Sınıf-okul
SINIF içi etkinlik Okul dışıÖĞRENME
ALANI
2: GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
etkinlik ! Uyarı
Birleştirme vİnceleme gezisi CDers içi ilişkilendirme `Ders dışı ilişkilendirme 4Ölçme ve değerlendirme
54
ALT ÖĞRENME ALANI: NOKTA VE ÇİZGİ
KAZANIMLAR
6. Estetik kaygı ile
noktayı ve çizgiyi
kullanarak özgün
tasarımlar oluşturur.
7. Noktayı ve çizgiyi
kullanarak oluşturduğu
kompozisyonlarda
sanatsal düzenleme
ilkelerinden yararlanır.
AÇIKLAMALAR
2.5.6.7. Öğretmen Ravel’in “Bolero” adlı müzik eserini hazırlarken, öğrenciler çizim
için kâğıtlarını ve kalemlerini hazırlarlar. Müziğin çalmaya başlamasıyla birlikte
öğrenciler de çizmeye başlarlar. Müziğin ritimsel etkisini yüzey üzerinde çizgilerle ifade
ederek serbest düzenlemeler yaparlar. Uygulama sonunda yapılan çalışmalar sınıf
panosuna asılarak, müziğin ritimsel etkisinin çizgilerle kâğıda nasıl yansıdığı incelenir.
İnceleme ile düz ve yatay çizgilerin durağanlığı, kırık ve eğri çizgilerin hareketi
duyumsattığı sonucu çıkarılır (Müzik olarak içinde yavaş ve hareketli ritimleri bulunduran,
sözsüz başka eserler seçilebilir).
8. Gördüğünü,
düşündüğünü çizgilerle
ve noktalarla yüzey
üzerinde ifade eder.
9. SINIF
55
ALT ÖĞRENME ALANI: IŞIK-GÖLGE VE AÇIK-KOYU
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1.
2.
3.
4.
1. Işığın tek bir yönden gelmesine dikkat edilerek masa üzerine çeşitli objeler
yerleştirilir. Öğrencilere yöneltilen;
Işığın, objelerin
a) Objeler üzerinde oluşan ışık-gölge etkileri nelerdir?
görünüşünde
b) Açık-orta-koyu ton değerlerini görüyor musunuz?
oluşturduğu leke
c) Objelerin form özelliklerini fark ettiniz mi?
etkisini örneklerle
açıklar.
ç) Gölgeler nasıl şekillendi? vb. sorularla ışığın objelerin görünüşünde yarattığı etki
fark ettirilir.
Işık-gölge ve açık-ortaAyrıca öğrencilerinden evde karanlık bir ortamda cisimler üzerine fener tutarak oluşan
koyu değerlerin
değerleri gözlemlemesi ve öğrendiklerini yazmaları istenir.
resimdeki etkilerini
2.3. Işık-gölge etkilerini belirgin olan Van Gogh’un “Patates Yiyenler”, Rembrand’ın
Işık-gölge etkilerini
“Dr.Tulp’un Anatomi Dersi” ile Jan Vermeer’in “Mektup Okuyan Kadın” adlı eserlerinin
eserlerinde uygulayan
tıpkıbasımları sınıfa getirilerek öğrencilerin görebileceği bir yere konur. Öğrencilere
ressamları ve eserlerini resimle ilgili aşağıdaki sorular yöneltilerek ışık gölge ve açık-orta-koyu değerlerin
tanır.
resimdeki etkileri incelenir.
Resimlerinde ışık ve
a)Işık nereden geliyor?
gölge etkisiyle oluşan
b)Eserlerde açık-orta-koyu ton değerlerini gösteriniz.
açık-orta-koyu
c)Figürler ve objeler üzerindeki ışığın etkisi nasıldır?
değerleri kullanarak
ç)Mekân içindeki ışık-gölge etkileri nasıl verilmiş?
hacim oluşturur.
AÇIKLAMALAR
C Kazanım nu. : 2,
3
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
(bk. Resim 17, 18, 19, s. 235)
9. SINIF
Okul dışı etkinlik
! Uyarı
56
ALT ÖĞRENME ALANI: IŞIK-GÖLGE VE AÇIK-KOYU
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
4. Açık-orta-koyu değerlerden oluşan ton çubuğu, karakalem tekniği ile resim
kâğıdının üst kısmına çalışılır. Daha sonra, resim kâğıdının alt bölümüne geometrik
formlarla oluşturulan bir düzenleme çizilir. Tek bir yönden ışık geldiği varsayılarak
oluşacak değerler karakalem tekniği kullanılarak çizilen geometrik formlar üzerine
uygulanır. Yapılan çalışma ile öğrenciler açık-orta-koyu değerleri kullanarak şekillere
hacim verilebileceği sonucuna ulaşırlar (bk. Resim 14, 15, 16, s. 234).
9. SINIF
ÖĞRENME ALANI
Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik ! Uyarı
57
ALT ÖĞRENME ALANI: DOKU
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bu alt öğrenme
Görsel sanat eserlerinde
dokusal etkileri
Işığın etkisiyle objelerin
farklı dokusal özellikler
kazandığını fark eder.
Doku çeşitlerini ayırt
eder.
Doğal / yapay objelerin
dokusal özelliklerini
tasarımlarında kullanır.
Objelerin dokusal
etkilerini çizgi ve leke
ile gösterir.
Obje ve yüzeylerin
doku özelliklerini renk
ile ifade eder.
7. Estetik kaygı ile doku
çalışmaları yapar.
8. Doku çalışmalarında
sanatsal düzenleme
1.2.3. Öğrencilerinden Sınıfa getirilen çeşitli doğal ve yapay objelere (deri, ağaç
kabuğu, çam kozalakları, taş örnekleri, kumaş vb.) dokunmaları istenir. Dokunma
duyularıyla algıladıkları; sert, yumuşak, pürüzlü, kaygan, düz vb. yüzeylerde dokunsal
dokuları hissederler. Doku etkileri belirgin resimler ve fotoğraflar incelenerek
algıladıkları dokunun da görsel doku olduğunu fark ederler. Öğrenciler dokunsal ve görsel
doku arasında karşılaştırma yaparlar. Ayrıca öğrencilerden doku örneklerini içeren bir
koleksiyon yapmaları istenir (bk. Resim 42, 43, 44, 45, s. 242).
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 3
Doku çeşitleri
aşağıdaki gibi
verilmelidir.
a) Görsel
b) Dokunsal
c) Doğal
ç) Yapay dokular
4.5.6.7.8. Öğrencilerin çevresinden dokulu yüzeyleri olan doğal ve yapay objeleri
C Kazanım nu. : 1, 8
(Çeşitli yapay eşyalar, yün, ağaç yaprakları, ağaç kabukları, ceviz, sarımsak, portakal,
limon vs.) toplamaları istenir. Bir büyüteç yardımıyla toplanan nesnelere bakılarak,
gözlem yapılır. Öğrenciler bu nesnelerden en ilginç buldukları dokulu yüzeyleri kurşun
alanındaki sanat
kalem ile etüt ederler. Oluşturulan makro doku araştırmasının birim tekrarlarıyla
mürekkepli kalemler kullanılarak özgün yüzey düzenlemeleri yapılır (bk. Resim 46, 47,
48, 49, 52, 53, s. 243).
ilişkilendirilir.
4.7.8. Beyaz tutkal yüzey üzerine akıtılarak ya da damlatılarak dökülür. Dökülen
tutkal yüzeyde olduğu gibi bırakılarak ya da üzerinde çeşitli araçlarla (kalem, çatal, tarak
vb.) izler çıkartılarak, dokusal etkiler yaratılır. Tutkallı yüzey kuruduktan sonra sulu boya
ile koyu renklerle boyanır. Boyanan yüzeyin yüksekte kalan kısımları ıslak bir bez ile fazla
bastırmadan silinerek doku belirgin hale getirilerek, çalışma tamamlanır. Kâğıt üzerine
yapılan çalışmalar paspartulanarak sergilenebileceği gibi büyük yüzeylere yapılan
çalışmalar çeşitli etkinliklerde dekor olarak kullanılabilir (bk. Resim 50, 51, s. 244).
Birleştirme
58
9. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: PERSPEKTİF
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bu alt öğrenme
Çevresindeki objeler
ve mekânlardaki
perspektif
görünümleri algılar.
Perspektif çeşitlerini
ayırt eder.
Perspektifin
resimdeki etkilerini
açıklar.
Çizgi ve renk
perspektifine sanat
eserlerinden örnekler
gösterir.
Tek kaçış noktalı
perspektif çizimi
yapar.
Çift kaçış noktalı
perspektif çizimi
yapar.
Üç kaçış noktalı
perspektifi tanır.
1.2. Öğrenciler, okulun koridor, merdiven, bahçe duvarı vb. bölümlerinin değişik
açılardan görünümlerini gözlemler. Öğrencilere bu görünümlerin nasıl algılandığına
yönelik sorular aşağıdaki gibi yöneltilerek karşılaştırma yapmaları sağlanır.
a) Yakınımızdaki varlıklar ile uzaktaki varlıklar arasında görünüm farkı nedir?
b) Cisimlerin kenar çizgileri bizden uzaklaştıkça nasıl görünüyor?
c) Yakındaki renkler ile uzaktaki renklerin canlılıklarını aynı mı görüyorsunuz? vb.
Daha sonra öğrenciler okulun bu bölümlerinden kara kalem eskiz çalışması yaparlar.
3.4.Öğretmen tarafından sınıfa getirilen Maindert Hobbema’nın “Middelharnis Yolu”,
Leonardo Da Vinci’nin “Mona Lisa” adlı eserleri incelenerek çizgi ve renk (hava)
perspektifinin kullanılışı ve resimdeki etkileri açısından değerlendirilir ( bk. Resim 20, 22,
s. 236 ).
5.6.7. Öğretmen tarafından, tek, iki ve üç kaçış noktalı perspektif ilkelerine uygun
görünümlerin yer aldığı çalışma kâğıtları öğrencilere verilerek incelenmesi sağlanır.
Daha sonra öğrenciler dikdörtgen prizma ve dairesel karakterli formların göz seviyesinde,
göz seviyesinin üstünde ve altında tek, iki ve üç kaçış noktalı perspektif ilkelerine uygun
görünümlerini çizerler (bk. Resim 23, 24, 25, 26, s. 237).
v
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 2
Perspektif çeşitleri
aşağıdaki gibi
verilmelidir.
1. Çizgi perspektifi
a. Tek kaçış
noktalı
perspektif
b. İki (Açısal )
kaçış noktalı
perspektif
c. Üç (Eğik) kaçış
noktalı
perspektif
ç. Dairesel
perspektif
2. Renk (hava)
perspektifi
9.10.11. “Tarihî Sokaklarda Perspektif” (bk. Etkinlik örneği, s.70)
Birleştirme
9. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: PERSPEKTİF
KAZANIMLAR
8. Dairesel perspektif
9.10.11. Van Gogh’un “Yatak Odası” adlı eserinin tıpkıbasımı sınıfta tahtaya asılır.
çizimi yapar.
Öğretmen perspektif ilkelerinden yola çıkarak öğrencilere aşağıdaki gibi sorular yöneltir.
9. Resimlerinde renk
a) Odaya bakışınız hangi noktadan?
perspektifini kullanır.
b) Eşyalar ufuk düzleminin neresindedir?
10. Resimlerinde
c) Eserde renkler nasıl kullanılmış?
perspektif ilkelerini
kullanır.
ç) Eşyalar arasında uzak-yakın ilişkisi nasıl kurgulanmış? vb.
11. Perspektif ilkelerine İncelemeler sonucunda öğrencilerinden perspektif ilkelerini kullanarak kendi yatak odası
uyarak iç ve dış
veya oturma odasının çizimini yapmaları istenir (bk. Resim 21, s. 236).
mekân tasarımları
9.10.11. Yaşanılan şehirde inceleme gezisi yapılarak perspektif görünümü belirgin
yapar.
sokak, cadde, alan ve yapıların fotoğrafları çekilir ya da eskizleri çizilir.
Gezi sonrası;
1. aşamada: Fotoğraf ya da eskizlerdeki görünümlerin aynısı perspektif ilkelerine
uygun olarak resim kâğıdına çizilir.
2. aşamada: Aynı mekânlarda olması düşünülen değişiklikler ve eklentilerle yeni
tasarımlar üretilerek perspektif ilkelerine uygun çizimi yapılır.
AÇIKLAMALAR
C Kazanım nu. : 3,
4, 9
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
v
Birleştirme
9. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: RENK
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Beyaz ışığın renklerine
ayrışması olayını
günlük yaşamdan
2. Rengin oluşumunda
ışığın etkisini belirtir.
3. Renk çemberinden
yararlanarak renk
uyumlarını tanır.
4. Sanat eserlerindeki
renk uyumlarını
(armoni) ve vurguyu
ayırt eder.
5. Görsel sanat
uygulamalarında renk
uyumlarından ve
zıtlıklarından
yararlanır.
AÇIKLAMALAR
1.2.3. Beyaz ışığın prizmadan geçirilip kırıldıktan sonra yedi temel renge ayrışması C Kazanım nu. : 4,5
deneyi yapılır ya da görsel materyaller yardımıyla incelenir. (bk. Resim 27, s. 238) 9. sınıf görsel sanat
İncelemeden sonra, öğrencilere, ışığın renklere ayrışma olayını günlük yaşamlarında kültürü öğrenme
nerelerde gördükleri sorulur. Daha sonra rengin nasıl algılandığı konusunda grup alanındaki sanat
tartışması yöntemiyle öğrenciler düşüncelerini ortaya koyarlar.
4. Öğretmen tarafından 50 x 70 cm boyutunda 2 tane boş renk çemberi hazırlanır. Biri
ilişkilendirilir.
tahtaya asılır. Diğeri parçalara ayrılır. Ayrılan parçaların üzerine renklerin isimleri ve ara
renklerin hangi oranda karıştırılacağı da yazılır (açık turuncu = 1 ölçü kırmızı + 2 ölçü
sarı, mor = 1 ölçü kırmızı + 1 ölçü mavi gibi ). Öğrenciler, oluşturulacak renk sayısına
göre küçük gruplara ayrılır. Parçalar gruplara dağıtılır, gruplar guvaş boya ile parçaların
üzerinde belirtilen şekilde renkleri elde ederek boyarlar. Elde edilen renklerin tahtada asılı
duran boş çembere doğru şekilde öğrenciler tarafından yerleştirilmesi sağlanarak renk
çemberi oluşturulur. Daha sonra parçalar renk uyumlarına uygun bir şekilde yerleştirerek
(ton uyumu, ikili renk uyumu, üçlü renk uyumu, zıt renk uyumu, bölünmüş zıt renkler
uyumu vd.) ayrı ayrı gösterirler (bk. Resim 28, 29, s. 238).
3.5.6. 7. “Sakın Beni Görmeden Geçmeyin” (bk. Etkinlik örneği, s. 83)
9. Sınıf-okul
SINIF içi etkinlik Okul dışıÖĞRENME
ALANI
etkinlik ! Uyarı
61
ALT ÖĞRENME ALANI: RENK
KAZANIMLAR
6. Renkleri, günlük
yaşamında uyumlu
biçimde kullanır.
AÇIKLAMALAR
4. Farklı renk uyumlarını eserlerinde kullanan ressamların çalışmalarının (Mondrian
“Kırmızı, Siyah, Sarı ve Gri ile Kompozisyon”, Kandinsky “Merkez Sarı”, Picasso “Yaşlı
Gitarcı” Matisse “Kırmızı Oda”, vb.) örnekleri tahtaya asılarak aşağıdaki sorular
öğrencilere yöneltilir (bk. Resim 30, 31, 32, s. 239).
a) Burada gördüğünüz eserler sizde hangi duyguları uyandırdı?
b) Hangi eserin renkleri daha çok dikkat çekiyor?
c) Hangi eserlerde renkler canlılık ve sıcaklık ifade ediyor?
ç) Hangi resimde tek rengin tonları hâkimdir?
d) Resimlerde hangi renk uyumları kullanılmıştır?
vb. sorularla, öğrencilerin karşılaştırma yaparak renk uyumlarını ve vurguyu fark etmeleri
sağlanır.
5. Öğrenciler verilecek renk uyumları sayısınca gruplara ayrılır. Getirilen eski
gazetelerin ve dergilerin renkli bölümleri çeşitli büyüklüklerde ve seçilen renk uyumuna
göre geometrik şekillerde kesilir. Kesilen geometrik şekillerle resim kâğıdı ya da fon
kartonları üzerine, renk uyumları ve sanatsal düzenleme ilkeleri ışığında kompozisyonlar
oluşturulur. Çalışmalar tamamlandıktan sonra her renk uyumundan bir örnek çalışma sınıf
panosuna asılarak karşılaştırma yapılır (bk. Resim 34, 35, s. 240).
9. SINIF
62
ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI I
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bu alt öğrenme
Renkli resim
tekniklerini ayırt eder.
Renkli resim
tekniklerinde
kullanılan
malzemelerin
Renkli resim
tekniklerini uygular.
Konularına göre resim
türlerini renkli resimler
üzerinde açıklar.
Renk ve leke
değerlerini resim
yüzeyinde uygular.
Hacim oluşturmada
renk değerlerinin
etkisini belirtir.
Renkli resim
uygulamalarında
sanatsal düzenleme
9. SINIF
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 1
1.2.3.5.6.7. Öğrenciler, resim kâğıdına altı eşit kare çizer.Bir elma (veya bir başka
Verilen örnek
meyve ya da sebze) model olarak kullanılabilir.
resimlerden
· Birinci karede kenar çizgileri ile hatları belirtilir.
yararlanılmalıdır.
· İkinci karede çizgisel ve lekesel etkileri karakalem tekniği ile aktarılır.
· Üçüncü karede pastel boyama tekniği kullanılarak, elmaya ışık-gölge, leke ve ! Kazanım nu. : 3
hacim etkileri verilir.
9. sınıf düzeyinde
aşağıdaki
renkli resim
· Diğer karelere de sırası ile suluboya, guvaş ve kolaj teknikleri ile uygulama
teknikleri
verilmelidir.
yapılarak çalışma tamamlanır.
a) Sulu boya
Çalışma sonunda öğrenciler kendilerini değerlendirerek hangi tekniği daha iyi kullandığını
b) Guvaş boya
sorgular (bk. Resim 38, s. 241).
c) Pastel boya
1.2.3.4.5.6.7. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen değişik tekniklerde yapılmış örnek
ç) Kolaj
resimler incelendikten sonra sınıfın farklı köşelerinde sıraların birleştirilmesi ve
üzerlerinde malzemelerin hazır bulundurulmasıyla dört istasyon oluşturulur.
! Kazanım nu. : 4
1. Natürmort - Pastel İstasyonu
9. sınıf düzeyinde
2. Peyzaj - Suluboya İstasyonu
aşağıdaki resim konuları
3. Enteriyör - Kolaj İstasyonu
verilmelidir.
4. Portre - Guvaş İstasyonu,
a) Portre
b) Figür
Bu istasyonlara üzerine önceden konuları çizilmiş 50 x 70 boyutlarında resim kâğıdı ve
c) Peyzaj
gerekli boya malzemeleri hazırlanır. Öğrenciler dört gruba ayrılır. Gruplar her istasyona
ç) Natürmort
uğramak ve çalışmak suretiyle tamamladıkları resimleri sınıf tahtasına asarak
d) Enteriyör
karşılaştırma yapar.
63
ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI I
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
2.3.5.7. Resim kağıdı üzerine suluboya tekniği ile boyaları sürerek, damlatarak, C Kazanım nu. : 6
akıtarak, kâğıdı hareket ettirerek serbest lekeler oluşturulur. Kâğıttan iki “L” biçimli parça 9. sınıf görsel sanat
kesilerek bir bakaç (vizör) hazırlanır (bk. Ek 11, s. 289). Hazırlanan bakaç çalışılan yüzey kültürü öğrenme
üzerinde gezdirilerek, uyumlu, dengeli, lekelerin oluşturduğu soyut kompozisyonlar aranır. alanındaki sanat
Bulunan uygun bölümler kesilerek paspartulanır. Öğrenciler, yaptıkları çalışmalara eserlerini inceleme alt
kompozisyonun özelliğine göre bir ad bularak resmin altına yazarlar. Aynı çalışma guvaş öğrenme alanı ile
boya, pastel boya ile de yapılır. Her öğrenci yapılan çalışmalar ile bir ürün dosyası ilişkilendirilir.
(portfolyo) oluşturulur
(bk. Resim 36, 37, s. 240).
9. SINIF
64
ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI I
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bu alt öğrenme
Desen çalışmalarına
sanat eserlerinden
örnekler verir.
Desen çalışmalarında
ölçü ve oranın önemini
açıklar.
ölçü ve oranı kullanır.
sanatsal düzenleme
ışık-gölge ve açıkkoyu değerleri kullanır.
Perspektif kurallarını
desen çalışmalarında
uygular.
Estetik kaygı ile desen
1.2. Ünlü sanatçıların obje ve el desenleri görsel kaynaklardan incelenir. İncelenen
resimlerde sanatçıların desen üslupları, ölçü ve oran, perspektif görünüm, ışık-gölge
etkileri gözlemlenerek öğrencilerin daha önce bu konularda bildikleriyle bağ kurulur (bk.
Resim 54, s. 245).
2.3.4.5.7. Öğrenciler, elin anatomik yapısını inceleyerek parmakların elin genel
yapısına oranını gözlemlerler. Gözlem sonrasında ulaştıkları sonuçları listelerler. Kendi
ellerini ya da bir arkadaşının elini model alarak elin işlevsel hâllerini (objeyi tutan, alet
kullanan, işaret eden vb.) karakalem tekniği ile çizgisel ve lekesel olarak çalışırlar.
3.4.5.6.7. Öğrencilerden, günlük yaşamda kullanılan objelerden (testi, huni, vazo, şişe,
top, kumaş, çeşitli kutular vb.) birini getirmeleri istenir. Getirilen objelerin eni ve boyunun
ölçüleri alınarak oranlar saptanır. Her öğrenci getirdiği objeyi ölçü ve oranlarına dikkat
ederek kâğıt üzerine çizer ve üzerinde ışık etkisiyle oluşan açık-orta-koyu ton değerlerini
karakalem tekniği ile uygular. Daha sonra öğrenciler 4-5 kişilik gruplara ayrılırlar. Her
grup getirdikleri objeleri bir araya getirerek sınıfın bir köşesine natürmort düzenlemesi
hazırlar. Öğrenciler hazırlanan düzenlemeyi parçaların birbirine olan oranına dikkat
ederek, açık-orta-koyu ton değerlerini karakalem tekniği ile uygularlar. Bitirilen çalışmalar
üzerinde öğrencilerin düşünceleri alınarak değerlendirme yapılır (bk. Resim 55, s. 245).
AÇIKLAMALAR
! Bu alt öğrenme
alanında karakalem,
füzen, fırça,
mürekkepli kalemler,
keçe uçlu kalemler
gibi farklı çizim araçgereçleri kullanılır.
C Kazanım nu. : 2,
3, 4, 5,6
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
`Kazanım nu. :2,3
9. sınıf matematik
dersi cebir öğrenme
alanının 4. bölüm:
sayılar konu. :1 ile
ilişkilendirilir.
9. Sınıf-okul
SINIF içi etkinlik Okul dışı etkinlik
ÖĞRENME
ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
! Uyarı
65
ALT ÖĞRENME ALANI:TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA I
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Türkiye’de ve dünyada
müzeciliğin gelişimini
açıklar.
Atatürk’ün
müzelerimizin
oluşturulmasındaki
Tarihî çevre, müze ve
sanat galerisi
incelemeleri yoluyla
geçmişle bugün
arasında bağ kurar.
Tarihî çevrelerdeki,
müzelerdeki ve sanat
galerilerindeki eserleri,
sanat eseri inceleme
yöntemlerine uygun
olarak değerlendirir.
Tarihî çevreleri,
müzeleri ve sanat
galerilerini gezerek
estetik duyarlılık
edinir.
9. SINIF
1. “Türkiye’de ve dünyada müzeciliğin gelişimi” konusunda söyleşi yapmak üzere,
müze uzmanı, eğitimcisi ya da kültür müdürlüğü temsilcileri okula davet edilir.
1.2.3. “Müzeyi Tanıyalım”
a)
b)
c)
ç)
d)
Müze ismi nereden gelir?
Müzelerin doğuşu,
Dünyada müzeciliğin gelişimi,
Türkiye’de müzeciliğin gelişimi,
Atatürk’ün müzelerimizin oluşturulmasındaki katkılarını,
araştırmak üzere öğrenciler 5 gruba ayrılır. Araştırma sonucunda edindikleri bilgi ve
materyallerle kısa süreli sunum yapılır. Grupların sunumlarından sonra “hızlı tur tekniği”
kullanılarak her bir öğrenci sırayla konu ile ilgili bir bilgi söyler. Söylenen bilginin başka
bir öğrenci tarafından tekrarı istenmez. Söyleyecek bir sözü olmadığında o tur için pas
geçme hakkı vardır. Dersin sonunda öğretmen söylenen bilgileri özetler. Daha sonra
gruplar getirdikleri materyaller ile ortaklaşa bir sınıf gazetesi hazırlarlar.
AÇIKLAMALAR
! Tarihî çevre, müze,
sanat galerileri gezme
imkânı yoksa; sanal
ortam, CD, slayt vb.
görsel ve yazılı
kaynaklardan
yararlanabilir.
C Kazanım nu. : 3
alanındaki sanata giriş
alt öğrenme alanı ile
ilişkilendirilir.
C Kazanım nu. : 4
v
4.5. “Bursa Kalesi’nde” (bk. Etkinlik örneği, s. 85)
7. Öğrencilerden sanat eserlerinin önemine ve korunmasının gerekliliğine yönelik alanındaki sanat eseri
slogan üretmeleri istenir. Bulunan sloganlarla yazı düzenlemeleri yapılır. Öğrencilerin inceleme alt öğrenme
alanı ile ilişkilendirilir.
yaptığı çalışmalar sınıfta/okulda sergilenir.
7. “Düşünen şapkalar” (bk. Etkinlik örneği, s. 97)
ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
Okul dışı etkinlikÖĞRENME
! Uyarı
66
ALT ÖĞRENME ALANI:TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA I
KAZANIMLAR
6. Tarihî çevrelerdeki,
galerilerindeki
eserlerden yola çıkarak
iki boyutlu tasarımlar
yapar.
7. Sanat eserlerini
korumaya duyarlı olur.
AÇIKLAMALAR
7. Öğrenciler sınıfta gruplara ayrılır.
C Kazanım nu. : 6
9. sınıf görsel
· Birinci gruptan, ülkemizden şimdiye kadar yurt dışına kaçırılan eserleri;
sanatlarda
· İkinci gruptan ülkemizdeki harap olmuş, yok olmuş, kaybolmuş eserleri;
biçimlendirme
· Üçüncü gruptan sanat eserlerini kaçırma, yok etme ve zarar vermenin hukuki öğrenme alanındaki
açıdan yaptırımlarını araştırmaları istenir.
perspektif alt öğrenme
Araştırmalar sonrasında; davacı “insanlık kültürü”; davalı “kültürü hiçe sayanlar” alanı ile ilişkilendirilir.
varsayılarak kurulan mahkemede, hayalî yargılama dramatize edilir. Mahkeme
sonrasında; “Bundan sonra eserlerimizi koruyabilmek için neler yapabiliriz?” konusu 4 Bütün öğrenme
vızıltı grupları tekniği ile tartışılır.
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
Birleştirme
67
HANGİ MESLEK?
DERS
GÖRSEL SANATLAR (RESİM)
SINIF
9
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ
ALT ÖĞRENME ALANI
GÖRSEL SANATLARLA İLGİLİ MESLEK
ALANLARI
1. Görsel sanatlarla ilgili mesleklere örnekler verir.
2. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin özelliklerini açıklar.
3. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin yaşamdaki yerini
sorgular.
4. Görsel sanatlarla ilgili mesleklerin gerektirdiği
nitelikler hakkında bilgi sahibi olur.
5. Görsel sanatlarla ilgili mesleklere ilgisini sorgular.
KAZANIMLAR
ARAÇ VE GEREÇLER
Dosya kâğıdı, kalem, fotoğraf makinesi, ses kayıt cihazı.
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
Soru – cevap, inceleme, görüşme (röportaj)
KAYNAKLAR
MEB MEGEP İnternet sayfası.
DERSE HAZIRLIK
·
Görsel meslek sahipleri ile çalıştığı mekânlarda
görüşme yapılacağının açıklanması
·
Öğrencilerin gruplara ayrılması, hangi meslek
sahipleri ile ilgili görüşme yapılacağına karar
verilmesi
·
Meslekler ile ilgili ön bilgi edinmek için araştırma
yapmaları istenmesi
·
Meslek sahiplerinden randevu alınması
ETKİNLİK SÜRECİ
·
Sınıfta öğrencilerin görüşmeye gitmeden önce, görüşme sırasında soracakları
sorular, ön hazırlıklar ve dikkat edecekleri hususlar belirlenir.
·
Görüşmede dikkat edilecek hususlar sınıfta tartışılarak kararlar alınır.
1- Görüşmeye başlamadan önce kişiye görüşmenin amacı anlatılır.
2- Ses kayıt cihazı kullanmak için izin istenir.
3- Fotoğraf çekmek için izin istenir.
4- Meslek sahibinin söyledikleri not alınır.
68
5- Hazırlanan sorular acele etmeden ve bir önceki sorunun cevabının bittiğinden
emin olduktan sonra sorulur.
·
Öğretmen öğrencilere görüşmede kullanılacak araç gereçleri açıklar (fotoğraf
makinesi, ses kayıt cihazı, not defteri, vb.) .
·
Görüşmelerin yapılması için tarih belirlenir.
Görüşmede sorulacak sorular
1. Neden bu mesleği seçtiniz?
2. Bu mesleğe sahip olmak için hangi okullara gittiniz?
3. Bu mesleğe sahip olmak için özel bir yetenek gerekiyor mu? Gerekiyorsa
hangi yetenekler?
4. Mesleğinizin güzel tarafları ve zor tarafları nelerdir?
5. İnsanlar mesleğinize saygı gösteriyor mu? Nasıl?
6. Bu mesleği seçtiğiniz için mutlu musunuz? Neden?
7. Mesleğinizle ilgili gelişmeleri takip ediyor musunuz? Nasıl?
8. Bu meslekleri seçecek gençlere önerileriniz nelerdir?
·
Gruplara ayrılan öğrenciler belirlenen tarihlerde görüşmelerini yaparlar.
·
Görüşmenin özeti raporlaştırılır.
Gruplar, görüşme sonrası, edinilen bilgileri, fotoğraf ve görüntüleri sınıf ortamında
arkadaşlarına sunar.
·
Sunum yapıldıktan sonra, her gruptan bir öğrenci kendisine verilen mesleki
kimliğe bürünerek o mesleğin yaşamdaki yerini, özelliklerini ve o meslek
elemanında bulunması gereken nitelikleri gösteren bir canlandırma yapar.
·
Etkinliğin sonunda tüm öğrenciler “Bu meslekte olmak ister miydim?” sorusunu
sorarak kendilerini değerlendirirler. İstekli olan öğrencilerden gerekçelerini
arkadaşlarıyla paylaşmaları istenir.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Sözlü sunum değerlendirme ölçeği kullanılır.
(Bu etkinlik örneği Serap Çalkı Uçar tarafından hazırlanmıştır.)
69
TARİHÎ SOKAKLARDA PERSPEKTİF
(Bursa örneği ile)
DERS
SINIF
9
SÜRE
ÖĞRENME ALANLARI
- GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
- TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
ALT ÖĞRENME
- PERSPEKTİF
ALANLARI
- TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE
UYGULAMA - I
KAZANIMLAR
- Perspektif kazanımları
9. Resimlerinde renk perspektifini kullanır.
10. Resimlerinde perspektif ilkelerini kullanır.
11. Perspektif ilkelerine uyarak iç ve dış mekân
tasarımları yapar.
- Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve
Uygulama I Kazanımları
3. Tarihî çevre, müze ve sanat galerisi incelemeleri
yoluyla geçmişle bugün arasında bağ kurar.
4. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat
galerilerindeki eserleri, sanat eseri inceleme
yöntemlerine uygun olarak değerlendirir.
5. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini
gezerek estetik duyarlılık edinir.
6. Tarihî çevrelerdeki, müzelerdeki ve sanat
galerilerindeki eserlerden yola çıkarak iki boyutlu
tasarımlar yapar.
7. Sanat eserlerini korumaya duyarlı olur.
YÖNTEM VE
Gezi-inceleme, sanat eseri inceleme, ön-test, son-test,
TEKNİKLER
uygulama, pastel boya / suluboya/ guvaş boya tekniği.
ARAÇ VE GEREÇLER
Resim kâğıdı, kalem, sulu boya, guvaş boya, fırçalar,
su kabı, pastel boya, Bursa’nın tarihî sokak ve evleri ile
ilgili fotoğraf ya da resimler.
70
KAYNAKLAR
- Özteke, Hüseyin, “Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile
Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi”, UÜ Sos.Bil.
Ens.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),Bursa, 2004.
- Özendes, Engin, Osmanlının İlk Başkenti Bursa,
İstanbul, 1999.
DERSE HAZIRLIK
·
Tarihî Bursa evlerinin içinde bulunduğu resim
ya da fotoğrafları bularak öğrencilerin hazırlıklı
gelmeleri sağlanması.
·
Öğretmen tarafından dersin başında
uygulanacak bir ön test (Örn.1, s.73) ile dersin
sonunda uygulanacak son test (Örn.2, s.74) ve
eser incelemesinde kullanılacak sanat eleştirisi
sorularının (Örn.5, s.78) çoğaltılması.
·
Bursa’nın tarihî sokaklarının ve evlerinin
geçmişi ve mimari özellikleri ile ilgili bilgi
kâğıdının (Örn.3, s.75) çoğaltılması.
·
Ölçme değerlendirme formlarının hazırlanması
ETKİNLİK SÜRECİ
·
Hazırlanan ön test formunun öğrenciler tarafından doldurularak derse
başlanması.
·
Bursa’nın tarihî sokaklarının ve evlerinin geçmişi ve mimari özellikleri ile
ilgili hazırlanan bilgi kâğıdının öğrencilere dağıtılması ve Bursa tarihî
sokaklarının ve evlerinin, fotoğraflarının ve röprodüksiyonlarının gösterilmesi.
·
Tarihî bir sokak ya da evde yaşayan öğrenciler varsa yaşadıkları sokak ya da
evin özelliklerini anlatmasının istenmesi.
·
Perspektif konusuyla ilgili daha önce öğrenilen bilgilerin hızlı tur tekniği ile
tekrarlanarak pekiştirilmesi.
·
Perspektif kurallarına uygun sokak ve bina görünümlerini çizerken dikkat
edilecek noktaların tartışılması.
·
Konuyla ilgili daha önce yapılmış örnek resimlerin gösterilmesi.
·
Bursa evlerine ve sokaklarına bir inceleme gezisinin planlanması (Örn.4, s.77).
·
Tarihî sokakların ve evlerin, ders saatleri içerisinde, öğrencilerle birlikte
71
incelemelerde ve gözlemlerde bulunmak üzere gezilmesi.
·
Gezi süresince, öğrencilere Bursa tarihî evleri ile ilgili bilgilerin anlatılması.
·
Gezilen eski sokakların ve evlerin fotoğrafların çekilmesi.
·
Öğrencilerin gezi sonrası, gezilen Bursa tarihî sokakları ve evleri ile ilgili
izlenimlerini ve görüşlerini sınıfa aktarmalarının istenmesi.
·
Öğrencilerin, Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili fotoğraflar,
röprodüksiyonlar ve resimler toplamaları, sınıfa getirmeleri ve bunlar üzerinde
perspektif özelliklerin saptanması.
·
Öğrencilerin, Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili topladıkları bilgileri,
fotoğrafları ve haberleri beşer kişilik gruplar hâlinde çalışarak sınıf gazetesi ya
da tanıtıcı afiş biçiminde düzenlemesi.
·
Öğrencilerin, Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili getirdikleri ve resim
çalışmasında kullanacakları, fotoğraf ya da röprodüksiyonları, sanat eleştirisi
yöntemlerini kullanarak incelemesi.
Uygulama
·
Kullanılacak araç ve gereçlerin hazırlanması.
·
Öğrencilerin getirdikleri Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri ile ilgili
fotoğraflardan ve röprodüksiyonlardan perspektif özellikleri belirgin olanları
seçmeleri.
·
Seçtikleri fotoğrafları ya da röprodüksiyonu resim kâğıdına yapıştırarak
aktardıktan sonra çevresini perspektif kurallarına uygun tamamlamak üzere
hazırlaması.
·
Hazırlanan resim kâğıdı üzerine yapıştırılan fotoğraf / röprodüksiyonun
çevresini perspektif kurallarına uygun olarak tamamlaması.
·
Renklendirme çalışmalarına geçmeden önce sulu boya ve pastel boya tekniği
hakkında daha önce edindikleri bilgilerin tekrar edilmesi.
·
Kurşun kalemle çizilen görünümlerin sulu boya ya da pastel boya ile
renklendirilmesi
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME:
Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi ürün değerlendirme (Örn.6, s.80)
ile birlikte, gözlem (Örn.7, s.81), öz değerlendirme ve performans değerlendirme
formları kullanılarak yapılabilir.
72
ÖRNEKLER
ÖRNEK – 1
ÖN TEST ÖRNEĞİ
Adı ve Soyadı :
Okulu
:
Sınıfı
:
Okul Nu.
:
Tarih
:
1- Tarihî ev ve sokak ne demektir?
2- Tarihî bir sokak ya da tarihî bir ev gördünüz mü? Gördüyseniz nerede?
3- Tarihî evleri sanat eseri olarak düşünüyor musunuz? Neden?
4- Bursa kenti tarihî yapı dokusunu koruyor mu? Bu tarihî dokuda hangi yapı türlerini
görmekteyiz?
5- Ülkemizde tarihî yapı dokusunu koruyan yerleşim yerleri var mı? Varsa hangileridir?
73
ÖRNEK – 2
SON TEST ÖRNEĞİ
Adı ve Soyadı :
Okulu
:
Sınıfı
:
Okul Nu.
:
Tarih
:
1- Bursa’nın tarihî evleri ve sokakları daha çok nerelerdedir (Hangi semt ya da mahalle)?
2- Bursa tarihî evleri hangi dönemlere aittir?
3- Bursa tarihî evlerinin yapımında hangi malzemeler kullanılmıştır?
4- Bursa’nın yakın çevresinde tarihî dokusunu korumuş yerleşim yerleri hangileridir?
5- Bursa tarihî evlerinin ve sokaklarının bugünkü görünümleri nasıl ?
6- Bursa tarihî evlerini ve sokaklarını nasıl görmek isterdiniz?
7- Bursa tarihî evlerini ve sokaklarını korumak için neler yapılabilir?
8- Bu tarihî çevre ile ilgili çalışmada önemli olarak neleri ilk defa öğrendiniz?
74
ÖRNEK - 3
BİLGİ KÂĞIDI ÖRNEĞİ
Bursa’nın Tarihî Sokak ve Evlerinin Tarihî ve Mimari Özellikleri
“Bursa, Uludağ'ın eteklerindeki topografik yapısı, iklimi ve verimli
topraklarıyla İÖ 7. yüzyıldan daha eskilere uzanan bir geçmişten, günümüze
ulaşabilmiş bir kentsel yerleşmedir. Bursa Tarihîyle ilgili en eski kalıntılar ise ancak
Bithinya, Roma ve Bizans Dönemine tarihlendirilebilmektedir.(…)
Bursa'yı gerçek kimliğine ulaştıran Osmanlılar olmuştur. Selçuklu Döneminin
kültürel yoğunluğunun bu bölgelere varamamış olması ve Osmanlı uç beyliğinin kısa
sürede devlet olarak Bursa'ya ulaşması bu yörelerde Türk kültürünün hızla
yaygınlaşması sonucunda gelişmiştir. Bu nedenle Anadolu - Türk evinin en eski ve en
özgün örneklerini son otuz yıl öncesine kadar Bursa'da bulmak mümkündü. Bursa'da
günümüze ulaşabilmiş evlerin büyük bir bölümü son dönemin orta ve dar gelirli
ailelerine aittir. Bu nedenle küçük ve yalın örneklerdir. Çünkü varlıklı aileler son kırk
yıl içinde evlerini yıkarak arsalarına imar planlarına göre apartmanlar yaptırmışlardır.
Fatih Sultan Mehmet'in evi olarak bilinen Muradiye'deki evin 15. yüzyıldan çok
17.yüzyıla ait olduğu ileri sürülmektedir.(…) 15. yüzyıla tarihlendirilebilen Somuncu
Baba'nın kerpiç duvarlı eviyle Üftade Tekkesi bitişiğindeki 16. yüzyıl evi en eski Bursa
evleridir. Muradiye'deki 17. yüzyıl eviyle birlikte üç örnek günümüze ulaşabilmiştir.
İlk ikisinin önemli bir bölümü yıkılmış olduğundan o döneme ait kesin yargıya
ulaşmak güçtür.
Bursa evlerinin büyük çoğunluğu 19. yüzyılın ikinci yarısıyla 20. yüzyıl
başlarına tarihlendirilebilen yapılardır. 15 ve 16. yüzyıl evleri kerpiç olmasına rağmen
sonları ahşap strüktürlü ve bağdadi sıvalı olmak üzere biçimlenmiştir. Asıl Bursa
karakteri, ahşap malzemenin ağırlıklı olarak yapı bünyesine girmesiyle doğmuştur.
Diğer bölgelerde olduğu gibi Bursa evleri de çoğunlukla iki katlıdır. Üç katlı
olan örneklere rastlanılmakta ise de sayıları azdır. En önemli kat her zaman evin en üst
bölümüdür. Üç katlılarda ara kat kışlık olduğundan basık tavanlı ve küçük pencerelidir.
Buradaki yaşam kışın olumsuz etkilerinden korunmak üzere geçicidir. Çünkü bahar ve
yaz ayları hep en üst katta geçirilir.(…)
19. yüzyıldan sonra evlerin dış yüzleri tümüyle sıvandığından cephelerin
karakteri oldukça değişmiştir. Buna rağmen yine de sınavın üzerine uygulanan
75
boyaların renkleri Bursa evlerine daha değişik özellikler kazandırmıştır.
Bursa'da 18. yüzyılın ikinci yarısına kadar Türk evinin klasikleşmiş tipi ve
üslubu egemen olmuştur. Daha sonra, barok üslubun etkileri İstanbul'dan Bursa'ya da
sıçramıştır. Birinci Ulusal Mimarlık Döneminin sonuna kadar her tür gelişme, güçlü
biçimde yansıma olanağı bulmuştur.
Etnik farklılığın getirdiği mekân çözümleri için Bursa'nın çok yakınında ve
doğusunda küçük bir Türkmen köyü olan Cumalıkızık ile yine aynı çevrede Bursa'nın
batısında yer alan Zeytinbağ/Trilye kıyı köyü örneklemeye alınabilir.(…)
Geleneksel yaşam biçiminin tümüyle devam etmesi, birçok koşulun değişmesi
yüzünden artık olanak dışıdır. Kente göçlerle insanlar gelmekte, yerleşme sorunları
doğmakta, bu nedenle yoğun yapılaşmaya açılan Bursa'nın yerleşim alanlarında tarihsel
özelliklerle yüklü görkemli evler hızla tüketilmektedir.” (Özteke, 2004)
Bursa sokak ve evlerinin eski fotoğrafları
İpekçilik Cad.
Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1894
Muradiye
Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1894
Osmangazi, Orhangazi türbeleri ve evler Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1894
76
ÖRNEK - 4
GEZİ PLANI ÖRNEĞİ
Okul :
Sınıf :
Ders : Görsel sanatlar (resim)
Gezi Tarihî :
Gidilecek yer : Bursa’nın tarihî sokak ve evleri
Gezinin süresi :
Gezinin başlama saati :
Gezinin amaçları :
- Yaşadıkları kentin tarihî ve kültürel özelliklerini tanımak.
- Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri hakkında bilgi sahibi olmak.
- Tarihî eserleri yerinde araştırma yaparak yorumlayabilmek.
- Tarihî çevre bilinci edinmek.
Yapılacak hazırlıklar, öğrencilerden istenecekler :
- Bursa’nın tarihî sokakları ve evleri öğretmen tarafından daha önce
gezilecek,
- Hazırlanan ön-test gezi öncesi öğrenciler tarafından yanıtlanacak,
- Bursa’nın tarihî sokak ve evleri hakkında öğrenciler bilgilendirilecek,
- Gezi sırasında uyulması gereken kurallar anlatılacak,
- Öğrencilerden, not tutmaları için kâğıt kalem istenecektir.
Geziye katılacak kişiler :
Geziye gidiş dönüşün nasıl yapılacağı :
Gezinin nasıl değerlendirileceği :
- Gezi sonrası izlenimler sınıfta anlatılacak.
- Toplanan bilgiler ve çekilen fotoğraflarla sınıf gazetesi
düzenlenecek.
- Edinilen izlenimlerden resim çalışmasında yararlanılacak.
- Hazırlanan son-test öğrenciler tarafından yanıtlanacak.
77
ÖRNEK – 5
SANAT ELEŞTİRİSİ SORULARI ÖRNEĞİ
Betimleme
- Yapıtın sanat formu nedir (resim, heykel, seramik, fotoğraf, mimari)?
- Yapıtın konusu nedir? Yapıtta neler görüyorsunuz?
- Ne tür çizgiler daha etkin durumda (düz, eğri, dikey, yatay)?
-Yapıtta hangi şekilleri yoğun olarak görüyorsunuz (organik, geometrik, her ikisi
de)?
- Yapıtta en çok hangi renkler hâkim?
- Yapıtta ana örüntü ve dokular nelerdir?
Çözümleme
- Konuyu oluşturan elemanlar nasıl yerleştirilmiş (dengeli-dengesiz, hareketlihareketsiz)?
- Renkler nasıl görünmektedir (açık, koyu, her ikisi de)?
- Işık ve renk değerleri nasıl kullanılmış (gölgeleme yok, hafif gölgeleme, koyu ile
derinlik sağlanması, zıtlık gibi)?
- Nasıl bir uzam var? Birbirini örten biçimde, üç boyutlu mu, her ikisi mi?
- Yapıtta perspektif etki var mı? Varsa hangi tür perspektif özelliğini
görebiliyorsunuz?
Yorumlama
- Yapıtın teması nedir? Neyi anlatmaktadır?
- Sanatçı neden böyle bir konu seçmiş olabilir?
- Bu konu bugün insanları etkiliyor mu? Neden?
- Bu konu sizi nasıl etkiledi?
- Bu yapıt önemli ve değerli mi?
Yargı
- Neden önemli ve değerli?
78
SANAT TARİHİ SORULARI
-
Bu yapıtın konusunu oluşturan tarihî sokaklar ve evler kimler tarafından
yapılmıştır?
-
Bu yapıtın konusunu oluşturan tarihî sokaklar ve evler ne zaman, niçin
yapılmıştır?
- Bu yapıtın konusunu oluşturan tarihî sokak ve evler nasıl yapılmıştır, yapımında
hangi malzemeler kullanılmıştır?
ESTETİK SORULARI
- Bu yapıt güzel mi? Neden?
- Sizce bu yapıta estetik değer katan özellikler nelerdir?
(Bu etkinlik örneği Hüseyin Özteke tarafından hazırlanmıştır.)
79
ÖRNEK – 6
ÜRÜN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ
ALT ÖĞRENME ALANI
- Perspektif
- Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - I
Bu ölçek “Tarihî çevreyle ilgili bir fotoğrafın ya da röprodüksiyonun çevresini
perspektif kurallara göre tamamlayarak çalışma” (Tarihî Sokaklarda Perspektif)
konusunu ölçmek üzere hazırlanmıştır.
SINIF
DAVRANIŞLAR
SIRA
NU.
ÖĞRENCİNİN
ADI VE SOYADI
Yaratıcılık
Kompozisyon
Ölçü,oran
perspektif
görünüm
30
20
30
Temiz
ve
düzenli
çalışma
Süreyi
iyi
kullanma
10
10
Toplam
100
80
ÖRNEK – 7
DUYUŞSAL ALAN DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ ÖRNEĞİ
(GÖZLEM FORMU)
Bu ölçek öğrencilerin üniteye ilişkin duyuşsal alan davranışlarını ölçmek için
hazırlanmıştır.
Öğrenciler gözlenen davranışları gösteriyorlarsa evet (E), göstermiyorlarsa hayır (H),
ara sıra gösteriyorlarsa bazen (B) harfleriyle belirtilerek her hafta için ayrı ayrı işlenecektir.
ALT ÖĞRENME ALANI
- Perspektif
OKUL
NU.
ÖĞRENCİNİN
ADI VE SOYADI
3. hafta
4. hafta
1. hafta
2. hafta
-Edindiği izlenimleri
arkadaşlarıyla paylaşma, bu
yerlerle ilgili fotoğraf, resim,
broşür ve bilgileri toplayıp
düzenleme.
2. hafta
-Çevresindeki diğer tarihî eserleri
gezerek inceleme ve karşılaştırma
yapma.
1. hafta
-Arkadaşlarıyla sanat eserlerini
korumanın önemini tartışma.
-Sınıf panosuna yazıları izleyip,
okuma.
DAVRANIŞLAR
-Tarihî çevredeki sanat eserlerini
korumanın önemini belirten
sunum yapma.
SINIF
3. hafta
4. hafta
Duyuşsal alan davranışları notla değerlendirilmeyecektir. Yalnızca, öğretmen-öğrenci
ilişkilerini yönlendirecektir.
81
ÖRNEK – 8
ÖRNEK BİR UYGULAMADAN GÖRÜNÜMLER
Bursa’da tarihî bir sokak
Öğrenciler Bursa’nın tarihî evlerini incelerken
Öğrenci çalışmalarından örnekler
82
SAKIN BENİ GÖRMEDEN GEÇMEYİN
DERS
SINIF
9
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
ALT ÖĞRENME ALANI
RENK
KAZANIMLAR
3. Işığın rengin oluşumundaki etkisini belirtir.
5. Sanat eserlerindeki renk uyumlarını (armoni) ve
vurguyu ayırt eder.
6. Görsel sanat uygulamalarında renk uyumlarından ve
zıtlıklarından yararlanır.
7. Renkleri, günlük yaşamında uyumlu biçimde kullanır.
ARAÇ VE GEREÇLER
Bedri Rahmi Eyüboğlu “Resme Başlarken” adlı
kitabından alıntı (s.258 “Bir Çift Renk”), Guvaş boya,
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
Soru-cevap , Uygulama
KAYNAKLAR
EYÜPOĞLU, Bedri Rahmi, “Resme Başlarken”
Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Resme Başlarken” adlı
eserinden “Bir Çift Renk” bölümünün öğrencilere
dağıtılmak üzere çoğaltılması.
DERSE HAZIRLIK
ETKİNLİK SÜRECİ
· Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun “Resme Başlarken” adlı eserinden “Bir Çift Renk”
bölümünün okunması.
BİR ÇİFT RENK
Çingene pembesini takmış koluna
Üstüme üstüme yürüme yeşil
Üstüme varma yeşil
Etme yeşil
Eyleme yeşil
Gözünü sevdiğim yeşil
Çıldırdın mı sen yahu
Rast gele bir Pembeyi takıp koluna
Çıkılır mı elâlemin önüne?
Yemyeşil olmanın haysiyeti var
Yemyeşil doğmanın kıymetini bil
Etme yeşil
Eyleme yeşil
Bu pembe senin harcın değil
Her dişinin bir erkeği
Her rengin bir dengi var
İşte böyle canım yeşil
Bu bir belalı düzendir
Bildiğin gibi değil.
83
“Hem kendini bilen yeşil, durduğu yerde muhkem durur. Top atsanız, onu çakılı olduğu yerden
söküp çıkartamazsınız. Bir rengin bulunduğu yere çakılı olması, onun yanı başındaki renklerle yüzde yüz
ayarlı olmasına bağlıdır.
Birbirine tıpatıp uyan renkler insanın üstüne saldırmazlar. Onların kendilerine has bir iç dünyaları
görülür. Onlar bize gelmezler artık, biz onların ayağına gideriz.
Arnavutköy’den geçiyordum. Bir yanımda yeni boyanmış takalar vardı. Sülyen kırmızısı cayır cayır
yanıyordu güneşte. Kırmızı henüz zehirini giderecek ayarda renklere kavuşmamıştı. Öte yanda bir çamlık
vardı. Asfalta kadar uzanan orman yeşilinin arasında bir çingene pembesi yer yer deniz feneri gibi
çakıyor:
— Sakın beni görmeden geçmeyin!
Diye avazı çıktığı kadar bağırıyordu. Bir ara, yeşillerin ortasında eriyivermiş kırmızı çiçekler
belirdi. Uzaktan ne çiçeği olduklarını kestirmek imkânsızdı. Gün görmüş bir pas kırmızısına çalan bu
kırmızı, niçin olduğu yerde duruyor da çingene pembesi insanın üstüne saldırıyordu?
Pembe insanı bayağı rahatsız ediyor, kırmızı da inadına gözü dinlendiriyor, okşuyordu. Hiç
şüphesiz bu kırmızı, orman yeşilinin özlediği, dilediği, kırmızılardan birisi idi. Vaktiyle Boğaziçi
kıyılarına inci gibi yalılar dizen dedelerimiz, yeşilin özlediği kırmızıyı bulmuşlar, İstanbul mavisinin
dilediği pembeyi yerli yerine oturtmuşlardı. Ankara’da Dil-Tarih Fakültesinin “Mürşid’in evinin” sağır
duvarlarında gülen pembeyi de nur içinde yatan Bruno Taut ne güzel ayarlamıştı. Geçenlerde bu pembeyi
gördüm. Bayağı ağlıyordu fukara!... Değiştirmişler o canım pembeyi. Birkaç basamak koyultmuşlar.
Tatsız tuzsuz bir renkle bulaştırmışlar. Kalfa işi bir yapıda göze batmayacak olan bu değişme, o canım
yapıda ilk bakışta insanı tedirgin ediyor.” (Eyüboğlu, 1977)
·
Aşağıdaki soruların öğrencilere yöneltilerek yukarıda verilen metne göre
yanıtlanması ve renk armonilerini fark etmelerinin sağlanması.
1. “Birbirine tıpatıp uyan renkler insanın üzerine saldırmaz” ne demektir?
2. Uyumlu renkler bizi kendine doğru çeker mi? Neden?
3. Sizce uyumlu renkler hangileridir?
4. Kırmızı renk canlılığını nereden alıyor?
5. Çingene pembesi orman yeşilinin arasında olmasa yine deniz feneri gibi
çakar mıydı? Neden?
6. Çingene pembesi “Sakın beni görmeden geçmeyin.” diye avazı çıktığı
kadar neden bağırıyordu?
7. Günlük yaşantınızda renk uyumlarını kullanıyor musunuz? Neden?
8. Renk uyumlarını ve zıtlıklarını bilmek ve uygulamak sizce önemli midir?
Neden?
·
Sorular yanıtlandıktan sonra, sınıfta öğrenciler dört gruba ayrılır.
1. grup: Yakın renkler uyumu, (İkili uyum, Üçlü uyum)
2. grup: Zıt (Kontrast) renk uyumu,
3. grup: Sıcak - soğuk renk uyumu,
4. grup: Ton uyumu,
Her grup, kendine ait renk uyumunu kullanarak çeşitli geometrik formlarla yüzey
üzerinde guvaş boya tekniği ile özgün kompozisyonlar oluşturur. Sınıf / okul
panosunda sergiler.
(Bu etkinlik örneği Tülün Barut tarafından hazırlanmıştır.)
84
BURSA KALESİ’NDE
DERS
SINIF
9
SÜRE
ÖĞRENME ALANLARI
- GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
- TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
ALT ÖĞRENME
- RENKLİ RESİM UYGULAMALARI - I
ALANLARI
- TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME
VE UYGULAMA - I
- Renkli Resim Uygulamaları - I Kazanımları
2. Renkli resim tekniklerinin ve kullanılan
malzemelerin özelliklerini açıklar.
4. Renk ve leke değerlerini resim yüzeyinde uygular.
6. Renkli resim uygulamalarında sanatsal düzenleme
- Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve
KAZANIMLAR
Uygulama - I Kazanımları
4. Tarihî çevre, müze ve sanat galerilerindeki
eserleri, sanat eseri inceleme yöntemlerine uygun
olarak değerlendirir.
5. Tarihî çevre, müze ve sanat galerilerini gezerek
estetik duyarlılık edinir.
6. Tarihî çevre, müze ve sanat galerilerindeki
eserlerden yola çıkarak iki boyutlu tasarımlar yapar.
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
ARAÇ VE GEREÇLER
Gezi-inceleme, Sanat eseri inceleme, Ön-test, Sontest, Uygulama, Pastel boya/ Suluboya/ Guvaş boya
tekniği.
Resim kâğıdı, kalem, sulu boya, guvaş boya, fırçalar,
su kabı, pastel boya, kent haritası, gezilecek yer ile
ilgili broşürler, kitaplar, konuyla ilgili fotoğraf ve
röprodüksiyonlar, fotoğraf makinesi ve video
kamera, not ve eskiz defteri, ön ve son test formları,
85
sanat eleştirisi soru formu, gezi planı örneği, bilgi
kâğıtları.
KAYNAKLAR
-Özteke, Hüseyin, “Ortaöğretimde Sanat Eğitimi
ile Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi”, UÜ
Sos.Bil. Ens.(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
Bursa, 2004.
-Özendes, Engin, Osmanlının İlk Başkenti Bursa,
İstanbul, 1999.
DERSE HAZIRLIK
·
Çevredeki tarihî yapı türleri hakkında öğrencilerin araştırma yaparak hazırlıklı
gelmelerinin sağlanması.
·
Öğretmen tarafından dersin başında uygulanacak bir ön test (Örn. 1, s.88) ile
dersin sonunda uygulanacak son test (Örn. 2, s.89) ve eser incelemesinde
kullanılacak sanat eleştirisi sorularının (Örn. 5, s.92) çoğaltılması.
·
Öğrencilere dağıtılmak üzere Bursa Kalesi’nin tarihî geçmişi ve özellikleri ile
ilgili bilgi kağıdının (Örn. 3, s.90) çoğaltılması.
·
Ölçme değerlendirmede kullanacak formların çoğaltılması.
ETKİNLİK SÜRECİ
·
Hazırlanan ön test formunun öğrenciler tarafından doldurularak derse
başlanması.
·
Bursa Kalesi’nin tarihî geçmişi ve mimari özellikleri ile ilgili hazırlanan bilgi
kâğıdının öğrencilere dağıtılması ve Bursa Kalesi’nin eski fotoğraflarının ve
reprodüksiyonlarının gösterilmesi.
·
Ülkemizdeki diğer kale yapılarından örnekler verilmesi ve fotoğraflarının
gösterilmesi.
·
Kale konusunu içeren daha önce yapılmış örnek resim çalışmalarının
incelenmesi.
·
Bursa Kalesi’ne bir inceleme gezisinin planlanması (Örn. 4, s.91).
·
Ders saatleri içerisinde, okul yönetiminden izin alınarak, çalışması yapılacak
olan Bursa Kalesi ve çevresine öğrencilerle birlikte inceleme gezisi.
·
Öğrencilerin sanat eleştirisi yöntemlerini kullanarak Bursa Kalesi ve çevresi
ile ilgili incelemelerde ve gözlemlerde bulunması ve gerekli gördükleri
86
özellikleri not etmesi.
·
Öğrencilerin gezdiği Bursa Kalesini ve çevresinde seçtikleri bazı bölümlerini
eskiz niteliğinde çizmesi.
·
Gezi süresince Bursa Kalesinden ve çevresinden fotoğrafların çekilmesi,
video kamera ile çekim yapılması.
·
Gezilen Bursa Kalesi’nin önceki yıllarda çekilen fotoğrafları ile bugünkü
hâlini gösteren fotoğraflarının karşılaştırılarak aradaki farkın gözlenmesi ve
çekilen video filminin izlenmesi.
·
Öğrencilerin gezi sonrası, gezilen Bursa Kalesi ile ilgili izlenim ve görüşlerini
sınıfa aktarmaları.
·
Öğrencilerin Bursa Kalesi ile ilgili topladıkları bilgi, fotoğraf ve haberleri
sınıf gazetesi ve tanıtıcı afiş biçiminde düzenlemeleri.
·
Gezi sonrası gezilen tarihî yer ile ilgili sanat eleştirisi, sanat Tarihî ve estetik
konularında hazırlanan soruların öğrenciler tarafından yanıtlanması.
Uygulama
·
Kullanılacak araç ve gereçlerin hazırlanması.
·
Öğrencilerin Bursa Kalesi ve çevresinden edindikleri izlenimlerden onları en
çok etkileyen görünümleri, gezerken çizdikleri eskizlerden de yararlanarak
resim kâğıdı üzerine kurşun kalemle çizmeleri.
·
hakkında daha önce edindikleri bilgilerin hızlı tur tekniği ile tekrar edilmesi.
·
renklendirilmesi.
·
Çalışma sonunda, konuyla ilgili hazırlanan son test formunun öğrenciler
tarafından yanıtlanması.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi
ürün değerlendirme (Örn. 6, s.94) ile
birlikte, gözlem (Örn. 7, s.95), öz
değerlendirme ve performans değerlendirme
87
ÖRNEK – 1
ÖN TEST ÖRNEĞİ
Adı ve Soyadı :
Okulu
:
Sınıfı
:
Okul Nu.
:
Tarih
:
1- Kale (hisar) ne demektir?
2- Kaleler niçin yapılır?
3- Hiç kale gördünüz mü ? Gördüyseniz nerede ve adı nedir?
4- Yaşadığınız şehir merkezinde bir kale var mı?
5- Yaşadığınız şehir merkezinde bir kale varsa bu kaleyi gördünüz mü? Nerede olduğunu
biliyor musunuz?
6- Çevrenizdeki diğer tarihî yapı türlerinden bildiklerinizi yazınız.
7- Sizce, bu tarihî yapılar yeterince korunmuş mu?
88
ÖRNEK – 2
SON TEST ÖRNEĞİ
Adı ve Soyadı :
Okulu
:
Sınıfı
:
Okul Nu.
:
Tarih
:
1- Bursa Kalesi Bursa’nın hangi semtinde ya da mahallesindedir?
2- Bursa Kalesi kimler tarafından, ne zaman yapılmıştır?
3- Kale surlarının yapımında hangi malzemeler kullanılmıştır?
4- Bursa Kalesi’nin günümüzdeki görünümü nasıl?
5- Sizi en çok etkileyen bölümleri nereleridir?
6- Bursa Kalesi surları günümüzde hangi amaçlarla kullanılmaktadır?
7- Bursa Kalesi günümüzde tarihî ve sanatsal önemini koruyor mu? Neden? Nasıl?
8- Bursa Kalesi’ni korumak için neler yapılabilir?
9- Bursa Kalesi gezisinde önemli olarak neleri ilk defa öğrendiniz?
89
ÖRNEK – 3
BİLGİ KÂĞIDI
Bursa Kalesi’nin Tarihçesi
“Bithynialılar zamanında yapılmaya başlanan kale daha sonra ihtiyaç duyuldukça
Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğunca çeşitli onarımlara tabi tutulmuştur. Surlarda
görülen kiklopien taşların önemli kısmı Roma Devrine ait sütunlar, lahit parçaları, adak
mezar steli, heykel kaideleri, şeref kitabeleridir. Bunlar hisar kapının doğusunda yoğunluk
kazanmaktadır. Surların sadece güney kısmındakiler çift duvarlı ve beş köşeli burçlarla
sağlamlaştırılmıştır. 1326 yılında Bizanslılardan alınan Bursa'nın surları Orhan Gazi
tarafından üç köşeli burçlarla takviye edilmiştir. Çakır Ağa Hamamı ile Tophane arasında
biri silindir gövdeli, ikisi üç köşeli büyük burç kalıntıları vardır. Bunların arasında yer alan
Hisar Kapı 1855 yılındaki depremde yıkılmıştır. Buradan doğuya dönen surlar, evin bahçe
duvarlarına temel vazifesi yapmıştır. Yıldız Kahve'den güneye uzanan surlarda yuvarlak
kemerlerle mazgal delikleri görülmektedir. Kahvenin önünde Kaplıca Kapı yer almaktadır.
Yıkık duvarlar hâlinde devam eden surlar, Zindan Kapıya bağlanmaktadır. Zindan Kapı
yanındaki köşeli burç Çelebi Sultan Mehmet tarafından 1418 yılında yaptırılmıştır. Zindan
Kapıdan Üftade'ye kadar nispeten sağlam devam eden surlar, Pınarbaşı Kapısı'na oradan da
Üftade yanındaki Yer Kapı'ya ve tekrar Çakır Ağa Hamamı karşısında bağlanmaktadır.
Pınarbaşı Kapı ile Zindan Kapı arasında birbirine paralel uzanan surların kesme taşlı
bölümleri yerlerinden sökülmüş olduğundan şimdi sadece moloz taştan kireç kum harcı ile
örülmüş kısımları ayaktadır. Pınarbaşı Kapı ile Zindan Kapı arasındaki ön surlar, evler
arasında kaybolmuştur. Diğer sur kalıntılarında ise bu kısımda yapılan evlere giriş kapıları
ve boşluklar oluşturulmak maksadı ile tahribatlar yapılmıştır.” (Özteke, 2004)
Bursa Kalesi’nden eski fotoğraflar
Yer Kapı, Fotoğraf: Sebah & Joaillier, 1890
Hisar Kapı, Fotoğraf: G.Berggren, yaklaşık 1890
90
ÖRNEK - 4
Okul :
Sınıf :
Ders : Görsel sanatlar (resim)
Gezi Tarihî :
Gidilecek yer : Bursa Kalesi ve çevresi
Gezinin süresi :
Gezinin başlama saati :
Gezinin amaçları :
- Bursa Kalesi’nin tarihî ve kültürel özelliklerini tanımak.
- Bursa Kalesi hakkında bilgi sahibi olmak.
- Edindiği izlenimleri özgün sanatsal çalışmalar olarak aktarabilmek.
Yapılacak hazırlıklar, öğrencilerden istenecekler :
- Bursa Kalesi öğretmen tarafından daha önce gezilecek,
- Bursa Kalesi ve gezi kuralları hakkında öğrenciler bilgilendirilecek,
- Öğrencilerden, not tutmaları ve eskiz çalışmaları için kâğıt kalem istenecektir.
Geziye gidiş dönüşün nasıl yapılacağı :
Gezinin nasıl değerlendirileceği :
- Bursa Kalesi ile ilgili hazırlanan sanat eleştirisi soruları yanıtlanacak,
- Gezi sonrası izlenimler sınıfta anlatılacak,
- Toplanan bilgiler ve çekilen fotoğraflarla sınıf gazetesi düzenlenecek,
- Edinilen izlenimlerden yararlanılarak resim çalışması yapılacak,
- Hazırlanan son-test öğrenciler tarafından yanıtlanacaktır.
91
ÖRNEK - 5
SANAT ELEŞTİRİSİ SORULARI ÖRNEĞİ
Betimleme
·
Gezip gördüğünüz ve resmini yapacağınız tarihî yapı nedir (ev, cami, kale…)?
·
Bu tarihî yapı yaşadığımız kentin neresindedir (hangi semt ya da mahalle)?
·
Bu tarihî yapının boyutları tahmini olarak ne kadardır (yüksekliği, genişliği tahmini
metre olarak)?
·
Bu tarihî yapıda hangi şekiller etkin olarak görünmektedir (geometrik, organik, her
ikisi de)?
·
Yapıda hangi mimari ögeler vardır (kapı, burç, sur, duvar, sütun vb.)?
·
Yapıdaki ana örüntü ve dokuları adlandırın.
Çözümleme
·
Bu tarihî yapıda hangi malzemeler kullanılmıştır (taş, tuğla, ağaç, demir…)?
·
Yapının dış görünümünde hangi renkleri görebiliyorsunuz?
·
Yapıdaki mimari ögeler nasıl görünmektedir (sağlam, yıkık vb.)?
·
Yapıda yazı, resim, süsleme ya da kabartma resim var mı? Varsa konusu ve tekniği
nedir?
·
Günümüzde yapılan değişiklik ve eklentiler var mı? Varsa nelerdir?
Yorumlama
·
Yapının geçmişteki insanlar için anlamı neydi?
·
Bu tarihî yapı bugün insanlar için ne ifade ediyor?
·
Yapıya baktığınızda ne hissediyorsunuz?
·
Bu yapı insanları etkiliyor mu? Neden?
·
Bu yapı günümüze kadar yeterince korunarak gelmiş midir? Neden?
·
Yapı, tarihî eser olarak önemini koruyor mu? Neden?
Yargı
·
Bu tarihî yapı niçin önemli ve korunması gereklidir?
SANAT TARİHİ SORULARI
·
Yapı kimler tarafından, ne zaman yapılmıştır?
·
Daha sonraları kimler tarafından kullanılmıştır?
92
·
Tarihî yapının mimari özellikleri nelerdir?
·
Bu tarihî yapı hangi amaçla yapılmış ve kullanılmıştır?
·
Bu yapı günümüzde kullanılıyor mu? Kullanılıyorsa hangi amaçla kullanılıyor?
·
Benzer yapılardan bildiklerinizi yazınız.
ESTETİK SORULARI
·
Bu yapı tarihî eser olarak güzel mi? Neden?
·
Sizce bu tarihî yapıya estetik değer katan özellikler nelerdir?
·
Yapının estetik niteliğini bozan özellikler var mı? Varsa bunlar nedir?
93
ÖRNEK – 6
ALT ÖĞRENME ALANI
-Renkli Resim Uygulamaları - I
-Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - I
Bu ölçek “Tarihî çevreden tarihî bir yapının dış görünümünün renkli resim
teknikleriyle resmedilmesi.” Bursa Kalesi’nde konusunu ölçmek üzere hazırlanmıştır.
DAVRANIŞLAR
SIRA
NU.
ÖĞRENCİNİN
ADI VE SOYADI
Konuya
ilişkin
özgün
yaklaşımlar,
yaratıcılık
Kompozisyon
30
35
Tekniğe
uygunluk
15
Temiz
ve
düzenli
çalışma
Süreyi
iyi
kullanma
10
10
Toplam
100
94
ÖRNEK – 7
(GÖZLEM FORMU)
hazırlanmıştır. Öğrenciler gözlenen davranışları gösteriyorlarsa “Evet (E)”,
göstermiyorlarsa “Hayır (H)”, ara sıra gösteriyorlarsa “Bazen (B)” harfleriyle belirtilerek
her hafta için ayrı ayrı işlenecektir.
ALT ÖĞRENME ALANI
- Renkli Resim Uygulamaları - I
3. hafta
4. hafta
-Edindiği izlenimleri arkadaşlarıyla
paylaşma, bu yerlerle ilgili fotoğraf,
resim, broşür ve bilgileri toplayıp
sınıfa getirme.
2. hafta
gezerek, inceleme ve gözlemlerde
bulunma.
1. hafta
-Tarihi çevrede yapılan gezilerde
elde edilen bilgilerin birleştirilmesi
OKUL ÖĞRENCİNİN
NU. ADI VE SOYADI
-Tarihi çevrede yapılan gezi ile
ilgili rapor yazma.
DAVRANIŞLAR
-Tarihî çevredeki sanat eserleri ile
ilgili bilgi verme.
SINIF
1. hafta
2. hafta
3. hafta
4 .hafta
95
ÖRNEK – 8
ÖRNEK BİR UYGULAMADAN GÖRÜNÜMLER
Öğrenciler Bursa Kalesi surlarını gezerken
Bursa Kalesi surları üzerine yapılmış bir ev
96
DÜŞÜNEN ŞAPKALAR
DERS
GÖRSEL SANATLAR
SINIF
9
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
ALT ÖĞRENME ALANI
TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME
VE UYGULAMA I
KAZANIMLAR
7. Sanat eserlerini korumaya duyarlı olur.
ARAÇ VE GEREÇLER
Şapka çizimleri veya kartonlardan şapkalar.
YÖNTEM VE TEKNİKLER
Altı Şapkalı Düşünme Tekniği
KAYNAKLAR
Erginer, E., Öğretimi Planlama Uygulama ve
Değerlendirme, Ankara, 2006.
DERSE HAZIRLIK
- Altı renkte kartonlardan şapka yapılması,
- Her renk şapkanın üzerine düşünceye yaklaşım
tarzının yazılması.
ETKİNLİK SÜRECİ
Hazırlanan şapkaların sınıfın uygun yerlerine yerleştirilerek dekor
hazırlanması.
· “Altı Şapkalı Düşünme” etkinliği hakkında bilgi verilmesi ve öğrencilerin
güdülenmesi.
“Altı Şapkalı Düşünme” düşünce ve önerilerin belirli düzen içinde sunulması için
kullanılan bir yöntemdir. “Şapkalar” düşüncelerin ayrışması için kullanılan bir
semboldür. Şapkaların rengi değiştikçe rengin simgelediği düşüncelerin belirli bir
sırayla aktarılması beklenir.” (Erginer, 2006).
Yaratıcı bir sorun çözme etkinliği olan Altı Şapkalı Düşünme etkinliği ile
kendinizi ifade etme becerilerinizi geliştirebilir, öğrendiklerinizin kalıcılığını
artırabilir, tartışmada zaman tasarrufu sağlayabilirsiniz. Ayrıca mesleki hayatınızda bu
etkinliğe sık sık başvurabilirsiniz şeklinde güdüleyici bir açıklamanın yapılması.
· Şapkaların düşünce sistemlerinin tanıtılması.
Uygulamada kullanılan altı şapka aşağıdaki düşünce sistemlerini simgelemektedir.
Beyaz şapka: (Tarafsız Şapka) Net bilgiler sunar. Tarafsız ve duygularını
katmadan konuya yaklaşır.
Kırmızı şapka: (Duygusal şapka) Heyecanlı, kontrolsüz, hissi davranır.
Sarı şapka: (Avantajlar şapkası) İyimser, tartışmaya olumlu bakar, alternatif
üretir.
Yeşil şapka: (Yaratıcılık şapkası) Yaratıcı çözümler önerir. Yenilikçi, üretken,
girişimci, değişikliğe açık, alternatif düşünceler sunar.
Mavi şapka: (Değerlendiren şapka) Sonuç çıkarır, olgun yorumlayıcı analiz edici
bir tarzda konuya yaklaşır.
Siyah şapka: (Kötümser şapka) Negatif düşünceler oluşturur. Konunun olumsuz
yönlerine bakarak düşünmede tedbir alır.
·
97
·
Tartışma konusunun açıklanması
“Bu dersimizde sanat eserlerinin yeterince korunamaması sorununu ele alacağız. Önce
sanat eserlerinin korunamaması sorununu tanımlamaya, sonra bu konuda yaratıcı
çözümler üretmeye, sanat eserlerimizin yeterince korunamamasına yönelik duygularınızı
belirtmeye ve bu sorunları değerlendirmeye çalışacağız.” şeklinde açıklama yapılması.
· Grup tartışma teknikleri uygulanarak şapkaların (düşünme sistemleri) sıra
ile analiz edilmeye çalışılması
“Şimdi beyaz şapkaları taktığınızı düşünün; sanat eseri ve
sanat eserlerinin yeterince korunamaması konusunda
zihninizde canlanan kavramları söyleyiniz.” şeklinde bir
yönerge verdikten sonra problemi tanımlamaya yönelik çok
sayıda kavram üretilmesinin sağlanması.
“Evet, sanat eseri ve sanat eserlerinin yeterince
korunamamasının ilgili olduğu etmenleri analiz ettik. Şimdi de
sarı şapkalarımızı takalım ve sanat eserlerinin çok iyi
korunduğu bir ülkede yaşamanın ne gibi avantajları olur
düşünelim.” denmesi.
“Sanat eserlerinin korunamamasının ne tür olumsuzlukları
olur? Siyah şapkalarımızı takarak inceleyelim.” denmesi.
“Bu konuda duygularınızı dile getirir misiniz?” diyerek
kırmızı şapka düşünce sistemine geçilmesi.
“Sanat eserlerinin yeterince korunamaması çok önemli bir
sorun. şimdi yeşil şapkalarımızı takalım. Siz olsaydınız bu
sorunu nasıl çözerdiniz?” sorusu ile öğrencilerin yaratıcı
çözümler bulmalarının sağlanması.
“Çok güzel çözüm önerilerinde bulundunuz. Sizlerin konuya
duyarlılığı beni memnun etti. Mavi şapkalarımızı takalım ve
tüm tartışma boyunca konuştuklarımızın değerlendirmesini
yapalım.” denerek tartışmanın sonuçlandırılması.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME :
Gözlem yoluyla değerlendirme yapılır.
(Bu etkinlik örneği Özgen Şimşek Duran tarafından hazırlanmıştır.)
98
99
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: TÜRK SÜSLEME SANATLARI
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Türk süsleme
sanatlarının
Türk süsleme
sanatının ustalarını ve
eserlerini tanır.
Türk süsleme
sanatlarında
kullanılan motifleri
tanır.
Türk süsleme
sanatlarının estetik
yönlerini belirtir.
Türk süsleme
sanatlarını korumaya
duyarlı olur.
1.3.4.5. “Konuşan Kilimler” (bk. Etkinlik örneği, s. 112)
1.2.3.4. Öğrenciler gruplara ayrılarak, her gruptan Türk süsleme sanatlarından
birini araştırarak gelmeleri istenir. Araştırma sonucunda toplanan bilgi ve dokümanlarla
Türk süsleme sanatlarını ayrı ayrı tanıtan afiş hazırlanır. Hazırlanan bu çalışmalar ve
öğretmenin sınıfa getirdiği hat, tezhip, minyatür, ebru vb. sanat eserlerinden örnekler
panoya asılarak tek tek incelenir. Gruplardaki öğrencilere;
a) Bu eserler nerelerde kullanılmıştır?
b) Sanatçıları kimdir?
c) Hangi dönemde yapılmıştır?
ç) Estetik yönleri nelerdir?
d) Hangi motif örnekleri kullanılmıştır?
e) Yapılış yöntemleri nelerdir?
gibi sorular yöneltilerek öğrencilerin bilgilerini değerlendirmeleri sağlanır.
5. Türk süsleme sanat eserlerini nasıl korunabileceği beyin fırtınası tekniği ile
tartışılır.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 1
Türk süsleme sanatları
aşağıdaki gibi
verilmeli:
a) Tezhip
b) Hat
c) Ebru
ç) Çini
d) Minyatür
e) Cam bezeme
(Vitray)
f) Bakırcılık
g) Cilt sanatı
(bk. Resim 128-134,
s.266, 267)
! Kazanım nu. :3
Türk süsleme
sanatlarında motifleri
aşağıdaki gibi
verilmeli:
a) Bitkisel Motifler
b) Figürlü Motifler
c) Geometrik Motifler
ç) Yazı süsleme
d) Karmalar
100
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: CUMHURİYET ÖNCESİ TÜRK RESİM SANATI
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1.2.3. Öğrenciler gruplara ayrılır. Her gruba cumhuriyet öncesi resim sanatının
evreleri paylaştırılır. Araştırma sonucunda toplanan dokümanlarla her grup tanıtıcı afiş
1. İslamiyet’ten önce Türk hazırlar ve dönemle ilgili sunum yaparlar. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarak
resim sanatının
dönemlerin genel özelliklerini karşılaştırırlar.
1.2.3. Sınıfta Uygur Dönemi minyatür örnekleri, Osmanlı Dönemi minyatür
örnekleri, Şeker Ahmet Paşa’nın “Orman”, Osman Hamdi Bey’in “Kaplumbağa
2. Osmanlı Dönemindeki Terbiyecisi”, İbrahim Çallı’nın “Sarıkamış’ta” isimli eserlerinin tıpkı basımları sanat
Türk resim sanatının
eserleri inceleme yöntemlerine göre incelenir (bk. EK.1, s. 268).
! Kazanım nu. : 2,3
Osmanlı Dönemi
minyatür sanatından
Cumhuriyet Dönemine
kadar olan resim
sanatının gelişim
aşamaları ele
alınacaktır.
4 Bütün öğrenme
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
değerlendirme,
gözlem formları,
performans ve proje
görevleri, öğrenci
ürün dosyaları vb.
kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
3. Osmanlı Dönemi Türk
ressamlarından ve bu
ressamların
eserlerinden örnekler
gösterir.
AÇIKLAMALAR
Birleştirme
101
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ TÜRK RESİM SANATI
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Çağdaş Türk resim
sanatının özelliklerini
açıklar.
Çağdaş Türk
ressamlarını ve
eserlerini tanır.
Türk resminde,
Kurtuluş Savaşı’nı
konu alan ressamları
ve bu ressamların
eserlerini tanır.
Atatürk resimleri
yapan ressamları ve
eserlerini tanır.
Atatürk’ün Türk
resmine ve sanatçılara
verdiği değeri açıklar.
AÇIKLAMALAR
1.2. “Çağdaş Ressamlarımız” (bk. Etkinlik örneği, s. 110)
2. Nurullah Berk, Nuri İyem, Abidin Dino, Neşet Günal, Neşe Erdok vb. çağdaş Türk
resim sanatçıların eserlerinin tıpkıbasımları, öğrencilerle birlikte incelenerek
değerlendirilir (bk. Resim 92, 93, 94, 95, 96, s. 255, 256).
3.4.5. “Resimlerle Atatürk ve Kurtuluş Savaşı” Feyhaman Duran, İbrahim Çallı,
Namık İsmail, Nazmi Ziya Güran, Refik Epikman, vb. ressamlar tarafından yapılmış
“Atatürk “ ve “Kurtuluş Savaşı” konulu resimler sınıfa getirilerek “Atatürk ve Kurtuluş
Savaşı” resimleri sergisi düzenlenir ya da slayt gösterisi şeklinde öğrencilere sunulur (bk.
Resim 97, 98, 99, 100, 101, s. 257, 258).
1.2. Öğrencilerden, çağdaş Türk resminin öncü ressamlarından Şeker Ahmet Paşa,
Osman Hamdi Bey, Hoca Ali Rıza, Hikmet Onat, Nazmi Ziya Güran’ı araştırarak
ressamların yaşadığı dönem özelliklerini ve üsluplarını anlatan bir canlandırma yapmaları
istenir.
Birleştirme
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI II
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bu alt öğrenme
İnsan vücudunun
anatomik özelliklerini
resimleyen sanatçıların
desen üsluplarını
karşılaştırır.
İnsan figürü çizimlerine
sanat eserlerinden
örnekler verir.
İnsan vücudundaki
parçaların birbirine olan
oranını ayırt eder.
İnsan figürü
çalışmalarında ölçü ve
oranı kullanır.
İnsan figürü
çizimlerinde denge,
hacim ve hareketi
kullanır.
İnsan figüründe rakursi
görünümün farkına
varır.
Kompozisyonda mekânfigür ilişkisini uygular.
1.2. Ünlü sanatçılardan Rembrand, Rubens, Dürer, Leonardo da Vinci,
Michelangelo,Raphael, Degas, Burne’ün insan figürü desenleri görsel kaynaklardan
araştırılır. (bk. Resim 56, 57, 58, 59, s. 246). İnsan vücudunun anatomik özelliklerinin
resimlere nasıl yansıtıldığı incelenir. Sanatçıların desen üslupları karşılaştırılır.
3.4.5. Sınıftaki öğrencilerden bir model seçilir. İnsan formunun genel ölçüleri, model
üzerinde gösterilir. Model öncelikle geometrik formlarla çizilerek bütün-parça ilişkisi
çözümlenir. Model üzerindeki açılar gözlemlenerek hareket algılanır. Baş birim ölçüsü
alınarak yapılan ölçümle kâğıda modelin çizimi yapılır ve lekelerle hacim kazandırılır.
Desen tamamlandıktan sonra model ile karşılaştırılarak düzeltmeler yapılır (bk. Resim 60,
s. 247).
5.6.7. George Rahner’in rakursi deseninin tıpkıbasımı tahtaya asılır (bk. Resim 61,
s.247). Örnek eser incelenirken, öğrencilere; “Figürde önden geriye doğru kısalmalar ve
küçülmeleri hangi bölümde görüyorsunuz?” sorusu yöneltilerek resimdeki figürün rakursi
(kısaltım) görünümü fark ettirilir. Daha sonra sınıftan bir model seçilir. Öğrenciler
modelin rakursi görünümünü fark edecekleri şekilde otururlar ve karakalem tekniği ile
çizimini yaparlar.
2.3.4.5 “Oval figürler” (bk. Etkinlik örneği, s. 123)
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
CKazanım nu. : 1,2
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
C Bu alt öğrenme
alanı, 9. sınıf desen
çalışmaları alt
öğrenme alanları ile
ilişkilendirilir.
`Kazanım nu. : 3,4
10. sınıf matematik
dersi cebir alt öğrenme
alanı 4. bölüm 1. konu
ile ilişkilendirilir.
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bu alt öğrenme
Pastel boya tekniğini
kullanan sanatçıları ve
eserlerini tanır.
Pastel boya tekniğini
resim çalışmalarında
kullanır.
Sulu boya tekniğini
kullanan sanatçıları ve
eserlerini tanır.
Sulu boya tekniğini
kullanır.
Guvaş boya tekniği ile
çalışan sanatçıları ve
eserlerini tanır.
Guvaş boya tekniğini
kullanır.
Kolaj tekniği ile
çalışan sanatçıları ve
eserlerini tanır.
1.3.5.7. Öğretmen tarafından sınıfa getirilen, tanınmış sanatçıların sulu boya (Celal
Esat Arseven), pastel boya (Burhan Uygur), guvaş boya (Fikret Mualla) ve kolaj (Kurt
Schwitters) teknikleri ile yaptıkları resimlerin tıpkıbasımları, CD, slayt, tepegöz vd. görsel
sunum araçları ile izlenir (bk. Resim 39, 40, 41, 62, s. 241, 248). Örnek resimler izlenirken
tekniklerin özellikleri hakkında öğrenciler bilgilendirilir. Daha sonra hızlı tur tekniği
uygulanarak öğrenilen bilgiler pekiştirilir.
4. Öğrencilerin gün batımı hakkındaki izlenimlerini sınıfta anlatmaları ve gün
batımında gökyüzünde oluşan renkleri zihinlerinde canlandırmaları istenir. Sınıfta resim
kâğıdı sünger yardımı ile nemlendirilir. Sulu boya ile gün batımı renkleri geniş bir fırça ile
yüzeye sürülür. Islak yüzeyde boyanın dağılımı sağlanır. Kâğıt kuruduktan sonra fırça ile
kuşlar, sazlıklar, kuru ağaçlar vb. biçimler oluşturularak resim tamamlanır. Öğrencilerden,
resim tamamlandıktan sonra yaptıkları resimle ilgili bir şiir yazmaları istenir (bk. Resim
64, s. 248).
AÇIKLAMALAR
C Bu alt öğrenme
alanı, 9. sınıf görsel
sanat kültürü öğrenme
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
C Bu alt öğrenme
sanatlarda
biçimlendirme
öğrenme alanındaki
renk alt öğrenme alanı
C Bu alt öğrenme
sanatlarda
biçimlendirme
öğrenme alanındaki
renkli resim
uygulamaları I alt
ilişkilendirilir.
Birleştirme
104
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II
KAZANIMLAR
8. Kolaj tekniğini resim
2.4.6.8.9. Öğrenciler dört gruba ayrılırlar. Her gruba bir mevsim ve bir renkli resim
çalışmalarında kullanır.
tekniği verilir.
9. Resim çalışmalarında
1. grup: Kış mevsimi - Guvaş boya tekniği
sanatsal düzenleme
2. grup: İlkbahar mevsimi - Pastel boya tekniği
ilkelerini kullanır.
3. grup: Yaz mevsimi - Sulu boya tekniği
10. Türk süsleme
sanatlarından
4. grup: Sonbahar mevsimi - Kolaj tekniği
esinlenerek özgün
Vivaldi’nin “Mevsimler” adlı müzik eseri eşliğinde tüm öğrencilerin mevsimlerin
tasarımlar yapar.
görünümlerini yapmaları istenir. Daha sonra öğrencilerden, yaptıkları resimlerle ilgili kısa
bir öykü yazmaları istenir. Her grubun çalışması birlikte sergilenerek dört mevsim
tablosu oluşturulur.
8.9. Öğrenciler okul içinde buldukları renkli atık kâğıtlar, ambalaj parçaları, gazoz
kapağı vb. malzemeleri kullanarak yüzey üzerinde “Çevre Sorunları” konulu özgün kolaj
düzenlemeleri yaparlar. Yapılan çalışmalarla bir sergi düzenlenerek çevre sorunlarına
dikkat çekilir. Beyin fırtınası yöntemiyle öğrencilerden çevre sorunlarına çözüm önerileri
getiren fikirler üretmeleri istenir.
5.10. “İznik’te Buluşalım” (bk. Etkinlik örneği, s. 117)
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
CKazanım nu. : 10
alanındaki Türk
süsleme sanatları alt
ilişkilendirilir.
4 Bütün öğrenme
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU ÇALIŞMALAR
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Doğadaki üç boyutlu
biçimlere ve bunların
hareketlerine ilgi
duyar.
2. Tanınmış heykel
sanatçılarını ve
eserlerini tanır.
2. Öğrencilerden, tanınmış heykel sanatçıları Michelangelo, Rodin, Moor, İsa Behzat,
Nijad Sirel, Hüseyin Gezer, Zühtü Müridoğlu, ilhan Koman, Tankut Öktem ve eserleri
CD, slayt, tepegöz vd. görsel sunum araçları ile izlenir. Daha sonra öğrencilerden
kendilerini en çok etkileyen heykeltıraş ve eseri hakkında yorum yapmaları istenir (bk.
Resim 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, s.249, 250).
3. “Anıtkabir’de Buluşalım” Heykeltıraş Zühtü Müridoğlu tarafından yapılan
Anıtkabir kabartmaları ile, heykeltıraş Hüseyin Anka Özkan’ın Anıtkabir aslanlı yol
girişindeki erkek ve kadın heykellerinin karşılaştırılması aşağıdaki sorular ile yapılır (bk.
Resim 73, 74, 75, 76, s. 251):
3. Heykelin
kabartmadan (rölyef)
farkını açıklar.
· Bu yapıtların ana teması nedir?
· Hangisi bir yüzey üzerinde betimlenmiştir?
! Kazanım nu. : 1
Peri bacaları, insan
vücudu, çeşitli
hayvanlar, ilginç
ağaçlar vb.
! Üç boyutlu
çalışmalar öğrenci,
atölye, çevre şartları
dikkate alınarak
istenilen malzemelerle
yapılabilir.
· Figürler nasıl düzenlenmiştir?
! Kazanım nu. : 4
· Hangi yapıtta daha çok anlatım zenginliği vardır?
Üç boyutlu çalışma
teknikleri; kâğıtmukavva işleri, ağaç
işleri, metal işleri, kil,
alçı ve seramik
çalışmaları olarak
verilmelidir.
4. Sanat değeri taşıyan
Atatürk heykellerini
ve anıtlarını tanır.
· Bu yapıtta seni etkileyen en önemli unsur nedir?
5. Üç boyutlu çalışma
tekniklerini açıklar.
· Bu eserler hangi sanat formundadır?
Öğrenciler karşılaştırma sonrası çıkardıkları sonuçları tartışırlar.
6. Üç boyutlu
çalışmalarda sanatsal
düzenleme ilkelerini
uygular.

AÇIKLAMALAR
4. “Atatürk Heykelleri” Türkiye’nin çeşitli il ve ilçelerinde bulunan Atatürk
heykelleri, anıtları ve bunları yapan heykeltıraşlar görsel kaynaklardan araştırılır.
Öğrenciler buldukları sanat değeri taşıyan Atatürk heykellerinin fotoğraflarıyla sınıf için
bir albüm hazırlar (bk. Resim 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, s. 252).
Birleştirme
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÜÇ BOYUTLU ÇALIŞMALAR
KAZANIMLAR
7. Çeşitli formlarla üç
boyutlu çalışmalar yapar.

6.7. Adıyaman Nemrut Dağ’ındaki Commagene Krallığı’ndan kalmış olan büyük
boyuttaki heykeller hakkında araştırma yapılması ve bulunan fotoğraflarının getirilmesi
istenir. Heykeller fotoğraflarından incelenerek model olarak alınır. Hazırlanan alçı kalıplar
ya da kalıp sabun çeşitli kazıma ve yontma araçlarıyla biçimlendirilerek bu heykellerin
küçük boyda kopya çalışmaları yapılır. Yapılan çalışmaların bir araya getirilmesiyle,
Nemrut Tümülüsü’nün bir maketi oluşturularak, sergilenir (Müzelerden çeşitli büstler ve
sütun başlıkları için aynı etkinlik uygulanabilir.) (bk. Resim 86, s. 253).
AÇIKLAMALAR
C Bu alt öğrenme
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
6.7. Anadolu uygarlıklarının rölyef eserleri araştırılarak bulunan fotoğraflar getirilir.
(Hitit, Frig, Urartu, Lidya vb.) Rölyeflerin fotoğraflarından yararlanılarak yoğrulabilen
maddeler ile (kil, cam macunu vb.) rölyef çalışmaları yapılır. Etkinlik sonrası küçük
heykel çalışmaları ve rölyefler ile okul içinde “Anadolu uygarlıkları” adlı bir sergi açılır.
(bk. Resim 87, s. 253).
6.7. Tel ya da ağaç malzemeden hazırlanan taşıyıcı iskelet üzerine kil ya da
sulandırılmış tutkala batırılmış kâğıtlarla biçim verilerek ritmik sanatları uygulayanların ya
da çeşitli sporcuların heykelleri yapılır (Balerin, jimnastikçi, futbolcu, cirit, disk, gülle atan
atletler vb.) (bk. Resim 88, s. 254).
6.7. Kesme, kıvırma, katlama, bükme ve yapıştırma yöntemiyle kâğıttan bir birim
oluşturularak birim tekrarları ile yüzey üzerinde rölyef / heykel çalışması yapılır (bk.
Resim 89, 90, s. 254).
Birleştirme
10. SINIF
ÖĞRENME ALANI 3: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA II
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bu alt öğrenme
Tarihî yörelerimizi ve
barındırdığı tarihî
eserleri tanır.
Ülkemizdeki müzeleri
tanır.
Tarihî çevreleri,
müzeleri ve sanat
galerilerini gezmeyi
alışkanlık hâline
getirir.
Sanat eserlerini
sergilemenin önemini
açıklar.
galerilerindeki
eserlerden yola çıkarak
üç boyutlu tasarımlar
yapar.
Yaptığı çalışmaları
sergilemeye istek
duyar.
1. Öğrencilerden kendilerini bir turist rehberi olarak düşünmeleri ve kendi
yörelerine gelen turistleri gezdirmek için bir gezi planı oluşturmaları istenir.
Bu çalışmayı hazırlarken;
a) Gezdireceğiniz yerleri ve buralarda bulunan tarihî mekânları ve eserleri
belirleyin.
b) Gezilecek yerleri bir haritada gösterin.
c) Gezilecek yerlere ait özelliklerle ilgili kısa metinler oluşturun.
ç) Gezilecek yerlerin fotoğraflarını bularak ya da çekerek gezi planınıza
ekleyin.

1. Öğrenciler yedi gruba ayrılarak coğrafi bölgelerimiz paylaştırılır. Her grup
alınan bölgeye ait, tarihî eser ve müzeleri araştırarak bulunan dokümanlarla tanıtıcı poster
hazırlar. Görsel sunum araçları ile kısa süreli sunumlar yapılır.
4.6. Öğretmen öğrencilerle birlikte bir sergi planı hazırlar.
a) Sergi komisyonu oluşturulur.
b) Serginin kapsamı belirlenir.
c) Sergiye konacak yapıtlarla, yardımcı araç – gereçler belirlenir.
ç) Serginin biçimi ve yeri kararlaştırılır.
d) Serginin duyurusu ve tanıtımı yapılır.
e) Sergiden sonra yapılan çalışmalar değerlendirildikten sonra bir sergi
oluşturmanın önemi hakkında görüşler alınır.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
C Kazanım nu. : 5
Görsel sanatlarda
biçimlendirme
öğrenme alanındaki üç
boyutlu çalışmalar alt
ilişkilendirilir.
C 10. sınıf görsel
alanındaki Türk
ilişkilendirilir.
C Bu alt öğrenme
alanı renkli resim
uygulamaları II alanı
10. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA II
KAZANIMLAR
7. Atatürk’ün
sanat kurumlarını tanır.
v
3.4.6. “Müzede Bir Gün” (bk. Etkinlik örneği, s. 128)
7. “Atatürk ve Sanat” Öğrenciler Atatürk’ün önderliğinde kurulan sanat kurumlarını
araştırarak sınıf gazetesi hazırlar.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 7
Atatürk’ün
sanat kurumları:
a) Dil ve Tarih,
Coğrafya Fakültesi
b) Gazi Eğitim
Enstitüsü
c) İstanbul Şehir
Tiyatroları
ç) Ankara Devlet
Konservatuarı
d) Sanat enstitüleri
e) Kız enstitüleri
f) Akşam sanat
okulları
g) Halk evleri
h) Ankara Devlet
Opera ve Balesi
ÇAĞDAŞ RESSAMLARIMIZ
DERS
SINIF
10
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
Çağdaş Türk resim sanatı
1. Çağdaş Türk resim sanatının özelliklerini açıklar.
2. Çağdaş Türk ressamlarını ve eserlerini tanır.
KAZANIMLAR
Ayrılıp birleşme (bk., s.21)
ARAÇ VE GEREÇLER
Renkli kartonlar, kartlar.
KAYNAKLAR
Çeşitli sanat tarihî kitapları
· Öğretmen bir hafta önceden yedişer kişilik gruplar
oluşturur. Grup üyeleri aşağıdaki konuları paylaşır:
a. Primitifler
b. Türk İzlenimciler(Çallı Kuşağı)
c. Müstakil Ressamlar, Heykeltraşlar Birliği
ç. “D” Grubu Ressamları
d. Yeniler, Liman Ressamlar Grubu
e. Onlar Grubu
f. Soyut Sanat Eğilimi
DERSE HAZIRLIK
ETKİNLİK SÜRECİ
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
· Grup üyeleri konuları araştırır ve elde ettiği
dokümanları derse getirir.
· Farklı gruplardan aynı konuyu ele alan üyeler
bir araya gelerek üstlendikleri konuyu birlikte
çalışır.
· Sonra her üye kendi grubuna dönerek
öğrendiklerini kendi grup üyelerine anlatır.
Akrostiş tekniği ile hazırlanmış çalışma kâğıdındaki
sorular cevaplanır.
110
ÇALIŞMA KÂĞIDI
Türk primitif ressamlarının İstanbul peyzajları için yararlandıkları, asıl
adları Vichen ve Kevork olan Türkiye’de fotoğraf sanatının kurucusu
sayılan fotoğraf sanatçılarının Müslüman olduktan sonra aldıkları ad.
Paris’e uzmanlık eğitimi için gittiği hâlde aradığı değerleri Anadolu
toprağında bulan toplumsal içerikli resimler yapan resim konularını
Anadolu kadınlarından ve yaşamlarından alan ressamın adı.
Kadıköy Belediyesi için ‘Kalkınma’ adlı büyük bir kompozisyon çalışan,
ön adı Hüseyin olan ressamın adı.
‘Yeniler’ grubunun sanat anlayışındaki temel dayanakları nelerdir?
ABDULLAH
BİRADERLER
TURGUT ZAİM
AVNİ LİFİJ
TOPLUMSAL
İÇERİK
Sanayii Nefise Mektebinden mezun olan, peyzaj ağırlıklı çalışmaları ile
ünlü, adı Eşref olan ressamın soyadı.
1925’te sanayii nefise mektebi resim bölümünü bitirdi. 1926’da Atatürk’ün
Avrupa’ya göndermek istediği gençler için açılan sınavı kazanarak.Cevat
DERELİ, Mahmut CUDA, Muhittin SEBATİ, Ali KARSAN ile beraber
Paris’ teki atölyelerde resim çalışmaları yapan ressamın adı.
‘D’ grubunun bağlı olduğu sanat anlayışı hangi akımın içine girer?
Osman Hamdiler ve Halil Paşaların devamını temsil eden bir ressamdır.
Mesleğinin her dalında usta bir sanatkâr olarak tabiatla kucak kucağa
yaşamış, altın bir fırçanın sahibi, soyadı Bereketoğlu olan ressamımızın
adı.
Beş ressam ve bir heykeltraş tarafından 1933’te İstanbul’da kurulan ‘D’
grubunu oluşturan öncü ressamlardan birinin adı.
İstanbul’da 1882’de kurulan, müdürlüğüne Osman Hamdi Bey’in
getirildiği güzel sanatlar akademisinin adı.
Tatlı dili ve güler yüzü nedeniyle ‘Şeker’ lakabıyla anılan ressamın adı.
Süleyman Seyyit’in dilimlenmiş portakalları konu aldığı resmi, hangi resim
türünün içine girer?
Mühendishâne-i Berr-i Hümâyun ve Mühendishâne-i Bahr-ı Hümâyun gibi
askerî okuldan mezun olan ve Avrupa’ya sanat öğretimi için gönderilen
ressamlar hangi isim altında toplanır?
Bedri Rahmi Eyüboğlu atölyesinde çalışan, “Onlar Grubu” içinde yer alan,
peyzaj çalışmaları, sanat yazarlığı ile tanınan ressamın adı.
ÜREN
REFİK EPİKMAN
KÜBİZM
VECİH
ELİF NACİ
SANAYİ-İ NEFİSE
AHMET PAŞA
NATÜRMORT
ASKER
RESSAMLAR
TURAN EROL
111
KONUŞAN KİLİMLER
DERS
SINIF
10
SÜRE
ÖĞRENME ALANLARI
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
TÜRK SÜSLEME SANATI
RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II
Türk Süsleme Sanatları Kazanımları
3. Türk süsleme sanatlarında kullanılan motifleri tanır.
4. Türk süsleme sanatlarının estetik yönlerini belirtir.
5. Türk süsleme sanatlarını korumaya duyarlı olur.
Renkli Resim Uygulamaları II Kazanımları
6. Guvaş boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır.
10. Türk süsleme sanatlarından esinlenerek özgün
tasarımlar yapar.
KAZANIMLAR
ARAÇ VE GEREÇLER
KAYNAKLAR
DERSE HAZIRLIK
Eşleştirme, uygulama, guvaş boya tekniği
Resim kâğıdı, guvaş boyalar, palet çeşitli boyda samur
fırçalar, su kabı vb.
Kültür ve Sanat, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1976 Sayı:4
Dünyada Van, İl Özel İdaresi Bülteni, 2007, Sayı:25
Çalışma kâğıtlarının çoğaltılması.
(bk., s.113)
ETKİNLİK SÜRECİ
· Çalışma kâğıtlarının öğrencilere dağıtılması,
· Öğrencilerden çalışma kâğıdındaki motiflerin altında yazılı numaralar ile
motiflerin isimlerinin “Şekil 1: Göz” şeklinde eşleştirmelerinin istenmesi,
· Yapılan eşleştirmelerin gerekçeleriyle açıklanması,
· Çalışma kâğıdındaki bilgilerle karşılaştırma yapılarak dönüt düzeltme verilmesi,
· Öğrencilerin Anadolu kilim motiflerinden esinlenerek, özgün motifler
tasarlayarak motiflerini isimlendirmesi,
· Oluşturulan özgün motiflerle kendi kilim desenlerinin tasarlanması,
· Tasarlanan desenlerin guvaş boya tekniği ile renklendirilmesi.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME:
Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi gözlem, öz
değerlendirme, performans değerlendirme formları ile
yapılabilir.
112
ÇALIŞMA KÂĞIDI
KİLİM MOTİFLERİMİZİ TANIYALIM ETKİNLİĞİ
· Aşağıdaki kilim motif örneklerini çeşitli yönlerden bakarak dikkatlice inceleyiniz.
· Her motifin yörelere göre aldığı bir isim vardır. Aşağıda verilen isimler sizce hangi
motife ait olabilir? Eşleştiriniz.
Şekil 1
Şekil 2
Şekil 3
Çıngırdak
Karnıyarık
Yâr yâra küstü
Koçboynuzu
Küpe
Kuş
Hayat ağacı
Şekil 4
Göz
Şekil 5
Şekil 7
Şekil 6
Şekil 8
113
Şekil 12
Pıtırak
Eli belinde
Şekil 9
Sığır sidiği
Kelebek
Altı el
Şekil 13
Tarak
Şekil 10
Kıvrım
Şekil 14
Şekil 11
Şekil 15
114
ANADOLU’DA TÜRK YÖRÜKLERİ
Geleneksel halk sanatları içinde en yaygın ve zengini dokumacılıktır. Yörükler
yayladan kışlığa, kışlıktan yaylalara gidip gelen, konup göçen topluluklardır. Bilindiği
gibi Yörükler yaşadıkları hayat nedeniyle eşyalarını ve yiyeceklerini yanlarında
bulundurmak için çuvallar dokumuşlardır. Yükler üzerini örten yük kilimlerini çok
amaçlı kullanmışlardır. Bu kilimler nakışları ve renkleri nedeniyle dekoratif birer
eleman olarak çadırı süslemiştir. Ayrıca bu dokumalar beşik örtüsü ve heybe olarak da
karşımıza çıkmaktadır. Bu dokumalarda aşağıdaki motif örneklerinin farklı dizimlerini
kullanmışlardır. Bu kullanılan motiflerin de anlamları vardır.
Çeşitli yörelere ait kilimlerde yer alan her bir motif yüzyıllar boyunca akıp gelen
bir kültür birikiminin sonucu ortaya çıkan ve halk arasında söylenegelen öykülerle
yaşamaktadır.
Kilimi dokuyan kadın, o anda dile getiremediği, açıkça anlatamadığı duygularını,
düşüncelerini ve isteklerini kâğıda döker gibi kilime işlediği motiflerle anlatmaya
çalışmıştır.
ANADOLU’DA KULLANILAN BAZI MOTİFLERİN ANLAMLARI
Eli belinde
: Analık ve doğurganlık kavramlarının simgesidir. Aynı zamanda gelin
kız da denir.
Koç boynuzu : Bereket, uğur, uzun ömür, kahramanlık, yiğitliğin ve kuvvetin
sembolüdür.
El
: Kem gözlere karşı korunmak için kullanılır.
Göz
: Göz değmesine koruyucu olarak kullanılır.
Kuş
: Uğuru ve uğursuzluğu simgeler. Özlemi ve haber beklentisini
anlatmaktadır.
Küpe
: Genç kızın evlilik isteğini dile getirmektedir. Genellikle bordürlerde
karşımıza çıkmaktadır.
Tarak
: Kuvveti, kudreti ve hükmetme gücünü simgeler.
Motiflerin oluşturduğu desenler, belli bir hikâyeyi ve olayı anlatmaktadır.
KİLİMLERDE KULLANILAN MOTİFLERİN AİT OLDUĞU YÖRELER
Şekil 1 – Göz
: Göğebakanlı aşireti. Solaklar, Soğanlı Yaylaları.
Şekil 2 – Küpe
: Van yöresi
Şekil 3 - Koç Boynuzu
: Saçıkara aşireti. Soğanlı Yaylaları.
Şekil 4 – Hayat Ağacı
: Güneydoğu
Şekil 5 – Karnıyarık
: İnceler aşireti. Mürsel, Soğanlı Yaylaları.
Şekil 6 – Çıngırdak
: Göğebakanlı aşireti. Solaklar, Soğanlı Yaylaları.
Şekil 7 – Kuş
: Van yöresi.
115
Şekil 8 - Yar yara küstü : Avşar aşireti. Yalakköy
Şekil 9 - Pıtırak
: Anamas yaylalarındaki Yörükler ve Aydınlı Yörükleri bu
nakışı pek çok çeşitte ve pek çok yerde aynı adla
kullanmışlardır.
Şekil 10 – Altıel
: Sivas Şarkışla kazası ve köyleri
Şekil 11 – Tarak
: Yurdumuzun hemen hemen her yerinde rastlanan bir nakış
motifidir. Bu nakış adını kenarlardaki dişlerden almıştır.
Şekil 12 - Kıvrım
: Aydınlı Yörükleri. Soğanlı Yaylaları.
Şekil 13 - Sığır sidiği
: Aydınlı Yörükleri. Soğanlı Yaylaları.
Şekil 14 - Eli belinde
: Karakoyunlu aşireti. Sağacak, Anamas Yaylaları.
Şekil 15 – Kelebek
: İnceler aşireti. Mürsel Soğanlı Yaylaları.
Anahtar
(Anahtar motifi ile oluşturulmuş bir kilim örneği)
Gögebakanlı aşireti - Mürsel, Bostanlık, Soğanlı Yaylaları.
Kültür ve Sanat, Kültür Bakanlığı, Haziran 1975-4, s.128
116
İZNİK’TE BULUŞALIM
DERS
SINIF
10
SÜRE
ÖĞRENME ALANLARI
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
TÜRK SÜSLEME SANATLARI
RENKLİ RESİM UYGULAMALARI II
Türk Süsleme Sanatları Kazanımları
3. Türk süsleme sanatlarında kullanılan motifleri tanır.
4. Türk süsleme sanatlarının estetik yönlerini belirtir.
5. Türk süsleme sanatlarını korumaya duyarlı olur.
Renkli Resim Uygulamaları II Kazanımları
6. Guvaş boya tekniğini resim çalışmalarında kullanır.
10. Türk süsleme sanatlarından esinlenerek özgün
tasarımlar yapar.
KAZANIMLAR
ARAÇ VE GEREÇLER
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
Guvaş boya, tabak, vazo vb. objeler, çeşitli numaralarda
samur fırçalar, palet, guvaş boyalar, su kabı, renksiz
vernik.
Uygulama, guvaş boya tekniği
KAYNAKLAR
Süsleme Resmi ve Süsleme Sanatları Tarihi Resim II,
MEB Yayınları.
DERSE HAZIRLIK
Türk süsleme sanatlarına ait motiflerin araştırılması.
ETKİNLİK SÜRECİ
· Sınıfa getirilen Türk süsleme sanatı motiflerinin incelenmesi.
· Motifler hakkında bilgi verilmesi.
· Öğrencilerin hatai, rumi, natüralist çiçek, yaprak, şakayık, lale, sümbül, karanfil,
gül, narçiçeği, gemi ve kuşlu çini motif örneklerine sadık kalarak seçtiği
motiflerle kendi tasarımlarını oluşturmalarının sağlanması.
·
Aşağıda belirtilen işlem basamaklarının uygulanması
117
Çini Yapım Aşamaları
1-Tasarlanan desen seçilir
ve üzerine mulaj kâğıdı
konularak desen mulaj
kâğıdına aktarılır.
2-Mulaj kâğıdının altına
köpük ya da havlu
konularak deseni iğne ile
delinir.
3-İğnemiz ince boncuk
iğnesi olmalı ve pratik
olsun diye bir 0,5 kalem
içine iğne konularak
yapıştırıcı ile sabitlenmiş
kalem kullanılmalıdır.
118
4-Daha sonra ince
öğütülmüş mangal kömürü
tozu ince bir bayan
çorabının içine konur veya
sünger yardımı ile alınır.
5-Obje üzerine ortalanmış
desenimizi hiç
kımıldamayacak şekilde
sabitlenir. Çorap veya
süngerle aldığımız kömür
tozu bu desen üzerine
uygulanır.
6-Desen obje üzerine
geçirildikten sonra,
kömürlenmiş tabağın
üzerindeki fazlalıklar
üflenerek atılır. Aksi
takdirde kullanılacak fırça
tabak üzerinde kaymaz ve
iyi bir kontur işlemi
yapılamaz.
119
7-Desen konturlanır.
8Orijinal
çini
renklerinden esinlenerek
çalışmalar guvaş boya ile
renklendirilir.
Üzerine
renksiz vernik sürülerek
çalışma tamamlanır.
9. Öğrencilerin gerçekleştirmiş olduğu çini çalışmaları okulda sergilenir.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Gözlem formları veya performans değerlendirme formları
ile yapılır.
120
15 yy.ın 2. yarısı,
İznik çinisi.
İznik çinisi.
İznik çinisi.
İznik çinisi.
İznik çinisi.
İznik çinisi.
Türk süsleme sanatlarından çeşitli hayvan figürleri ve bunların soyutlanmasıyla ortaya
çıkan Rumiler
121
Hatai motiflerinden çeşitli örnekler
122
OVAL FİGÜRLER
DERS
GÖRSEL SANATLAR
SINIF
10
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
DESEN ÇALIŞMALARI II
KAZANIMLAR
2. İnsan figürü çizimlerine sanat eserlerinden örnekler
verir.
3. İnsan vücudundaki parçaların birbirine olan oranını
ayırt eder.
4. İnsan figürü çalışmalarında ölçü ve oranı kullanır.
5. İnsan figürü çizimlerinde denge, hacim ve hareketi
kullanır.
Soru-cevap, inceleme, uygulama / karakalem tekniği
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
ARAÇ VE GEREÇLER
Resim kalemleri (2B,3B), çalışma kâğıdı, resim kâğıtları
KAYNAKLAR
http://www.alifetimeofcolor.com/main.taf?p=1,22,
Çelik, H., Çizginin Gücü, İstanbul, 2000.
DERSE HAZIRLIK
·
Öğrencilerden, görsel kaynaklardan Rembrand,
Rubens, Leonardo da Vinci, Dürer, Michalengelo
ve Degas’nın figür desen örneklerini araştırıp
sınıfa getirmelerinin istenmesi.
·
Konu ile ilgili çalışma kâğıdının çoğaltılması.
ETKİNLİK SÜRECİ
·
·
·
·
·
Rembrand, Rubens, Leonardo da Vinci, Dürer, Michalengelo ve Degas’nın figür
desen örnekleri sınıfta incelenmesi.
Resim, soru ve açıklamaların olduğu çalışma kâğıtlarının öğrencilere dağıtılması.
Öğrencilerin, çalışma kâğıdındaki örnek çizimlerden yola çıkarak desen eskizleri
yapmaları..
Sınıftan bir model seçilmesi. Farklı duruşlarda kısa süreli desen çizimleri
yaptırılması.
Çizilen desenlerin sınıf panosunda sergilenmesi.
ÖLÇME VE
Gözlem veya performans değerlendirme formu ile ölçme
DEĞERLENDİRME
yapılır.
123
ÇALIŞMA KÂĞIDI
Pek çok ressam desen çizimleri yapmadan önce, figürlerin gerçekçi görünmesi için
insan vücudunun oranlarını incelemektedir. İnsan vücudunun anatomisini ve nasıl hareket
ettiğini öğrenmek için modellerin hızlı taslaklarını ve çalışmalarını yaparlar.
Raphael, “Çayırdaki Meryem” adlı tablosu için ön hazırlık olarak birden fazla taslak
yapmıştır. Aşağıdaki soruları cevaplayarak resmi inceleyelim.
1. Çizimlerinde hangi çizgiler etkin görünüyor (düz, eğri, diğerleri)?
2. Çizimlerinde hangi şekiller etkin görünüyor?
3. Çizimlerindeki vücut oranları nasıl sağlanmış?
4. Çizimlerinde hareketi görüyor musunuz? Nerelerde?
124
Çizim Yap: Aşağıdaki çizimleri inceleyiniz. Çizimlerdeki oranları temel alarak hareketli
oval şekillerden oluşan figürler yaratınız.
Şimdi önünüze bir kâğıt ve resim kalemleri koyunuz. Çalışma kâğıdını okurken
yukarıdaki örnek çizimlere benzer eskizler çiziniz.
1. İnsanlar her şekil ve boyutta olabilirler. Kullanabileceğiniz oranlarla ilgili size birkaç
ipucu:
Bir yetişkin, ortalama 7,5 baş
uzunluğundadır.
Omzu 3 baş genişliği kadardır.
Kalçalar, başınızla ayak parmaklarınızın
ortasındadır.
Kollarınızın iki yana açıkken uzunluğu
boyunuza eşittir.
125
Kollarınızı ve ellerinizi vücudunuzun
yanına koyduğunuzda kalçalarınızla
dizlerinizin ortasında kalırlar.
2. Hızlı taslaklar oluşturmak için insan figürünü oval şekiller kullanarak çizebilirsiniz. İlk
olarak oval şekiller çizmeye çalışın. İşte size birkaç ipucu:
Elinizi rahat bırakın ve kabaca çizin.
Hatalar için endişelenmeyin.
Ovallerinizin etrafına en az üç kere
çizin.
Usulünü öğrenmek için bütün sayfayı
farklı boyutlarda ovallerle doldurun.
3. Bir insan figürü çizelim. Vücudun her bir bölümü için bir oval çizin ve bükebildiğiniz
yerlerde (kalça, boyun ve dirsekler) üst üste getirin.
126
4. Oval şekillerden yararlanarak oturan insan çizimleri yapalım.
Vücudun bazı bölümleri şekil
değiştirebilir.
Yan görünüşte bazı bölümler
görünmeyebilir.
Oturan figürlerde bacaklar
kısa görünebilir.
5. Şimdi oval şekillerden yararlanarak farklı hareketlerde figürler çizmeyi deneyin.
127
MÜZEDE BİR GÜN
(Bursa Kent Müzesi örneği ile)
DERS
SINIF
10
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
ALT ÖĞRENME ALANI
TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE
UYGULAMA - II
KAZANIMLAR
3. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini
gezmeyi alışkanlık hâline getirir.
4. Sanat eserlerini sergilemenin önemini açıklar.
YÖNTEM VE
Pastel / Sulu boya tekniği/ Guvaş boya
TEKNİKLER
ARAÇ VE GEREÇLER
Resim kâğıdı, kalem, sulu boya, guvaş boya, fırçalar, su
kabı, pastel boya, Bursa kent müzesi ile ilgili fotoğraf,
afiş ve broşürler.
KAYNAKLAR
- Özteke, Hüseyin, Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile
Tarihî Çevre Bilincinin Geliştirilmesi, UÜ, Sos.Bil.
Ens. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2004.
- Buyurgan, Serap ; Mercin, Levent,
(ed. Özsoy,Vedat,) Görsel Sanatlar Eğitiminde Müze
Eğitimi ve Uygulamaları.
DERSE HAZIRLIK
-
http://www.bursa.gov.tr/?sayfa=mymenu&pid=77
·
Müze ve müze türleri hakkında öğrencilerin
araştırma yaparak hazırlıklı gelmelerinin sağlanması.
·
Öğretmen tarafından dersin başında uygulanacak bir
ön test (Örn.1, s.130) ile dersin sonunda
uygulanacak son testin (Örn.2, s.131) çoğaltılması.
·
Öğrencilere dağıtılmak üzere Bursa Kent Müzesi’ni
tanıtan bilgi kâğıdının (Örn.3, s.132) çoğaltılması.
·
Müze gezi planı hazırlanması (Örn.4, s.135).
·
Ölçme değerlendirme formlarının çoğaltılması.
128
ETKİNLİK SÜRECİ
·
Hazırlanan ön test formunun öğrenciler tarafından doldurularak derse başlanması.
·
Müzelerin önemi ve işlevi, sanat eserlerine değer verme ve korumanın önemi
konusunun öğrencilerle tartışılması.
·
Daha önce müze gezen öğrencilerin gözlemlerini diğer öğrencilere anlatması.
·
Müzeleri gezerken dikkat edilecek noktaların anlatılması.
·
Ders saatleri içerisinde, okul yönetiminden izin alınarak Bursa Kent Müzesi’ne
öğrencilerle birlikte inceleme gezisinin yapılması.
·
Gezi süresince Bursa Kent Müzesi ile ilgili fotoğrafların çekilmesi.
·
Öğrencilerin Bursa Kent Müzesinde sergilenen eserler ile ilgili inceleme ve
gözlemlerde bulunması ve gerekli gördükleri özellikleri not etmesi.
·
Öğrencilerin gezdiği Bursa Kent Müzesi içinde sergilenenlerden seçtikleri bazı
bölümlerini eskiz niteliğinde çizmesi.
·
Öğrencilerin gezi sonrası,
gezilen Bursa Kent Müzesi ile ilgili izlenim ve
görüşlerini sınıfa aktarmaları.
·
Öğrencilerin Bursa Kent Müzesinde sergilenen eserlerle ile ilgili topladıkları bilgi,
fotoğraf ve haberleri sınıf gazetesi ya da tanıtıcı afiş biçiminde düzenlemeleri.
·
Öğrencilerin Bursa Kent Müzesinde sergilenen eserlerle ile ilgili izlenimlerden
onları en çok etkileyen bölümleri ya da sergilenen eserleri, gezerken çizdikleri
eskizlerden de yararlanarak resim kâğıdı üzerine kurşun kalemle çizmeleri.
·
hakkında daha önce edindikleri bilgilerin tekrar edilmesi.
·
renklendirilmesi.
ÖLÇME VE
Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi ürün
DEĞERLENDİRME:
değerlendirme (Örn.5, s.133) ile birlikte, gözlem (Örn.6,
s.134), öz değerlendirme ve performans değerlendirme
129
ÖRNEK – 1
ÖN TEST ÖRNEĞİ
Adı ve Soyadı :
Okulu
:
Sınıfı
:
Okul Nu.
:
Tarih
:
1- Müze ne demektir?
2- Müzeler ne işe yarar?
3- Hangi tür müzeler vardır?
4- Müzelere eserler nerelerden gelmektedir?
5- Hiç müze gezdiniz mi? İsimleri nelerdir? Ne zaman gezdiniz?
130
ÖRNEK - 2
SON TEST ÖRNEĞİ
Adı ve Soyadı :
Okulu
:
Sınıfı
:
Okul Nu.
:
Tarih
:
1- Gezdiğiniz müzenin türü nedir?
2- Müzede hangi tür eserler sergilenmektedir?
3- Eser ya da eserler nasıl sergilenmiştir?
4- Sergilenen eserler hangi dönemlere aittir?
5- Eserler nasıl ve nereden sağlanmıştır?
6- Daha çok hangi tür eserlerden hoşlandınız?
7- Müzede sizi en çok etkileyen bölüm ya da sanat eseri nedir?
8- Bu bölüm ya da sanat eserinin görünümü nasıl?
9- Bu müze gezisinde önemli olarak neleri ilk defa öğrendiniz?
10- Müzede neleri görmek isterdiniz?
131
ÖRNEK – 3
BİLGİ KÂĞIDI
A. Müzenin Tanımı, Türleri
“Sanatsal, kültürel, tarihsel ya da bilimsel ürünlerin sürekli olarak sergilenmesi
amacıyla yapılan veya kendisi bu sıralanan nitelikleri nedeniyle halka açık tutulan
yapıya müze denir.”
“Sanat müzeleri, arboretumlar, botanik bahçeleri, tarihî evler, doğa Tarihî
müzeleri, tarih müzeleri, kent müzeleri, çocuk müzeleri, teknoloji merkezleri dünyanın
dört bir yanında ziyaretçilerin sürekli gezdiği yerlerdir.
- Sanat müzelerinde; sanat eserleri, sanat objeleri,
- Tarih müzelerinde; geçmişte yaşanmış önemli Tarihî olayların arşivleri,
- Doğa Tarihî müzelerinde; dünyadaki canlı türleri, doğa formları,
- Bilim ve teknoloji müzelerinde; buluşların nasıl yapıldığı makine ve araç
gereçlerin nasıl çalıştığı görülebilir.”
B. Müzelerin İşlevi ve Önemi
Müzenin, birikimleri ile ilgili işlevleri:
1- Koleksiyon yapmak,
2- Belge toplamak,
3- Sanat yapıtlarını toplayıp, korumak ve restore etmek.
Müzenin, etkinlikleri ile ilgili işlevleri:
1- Araştırma yapmak,
2- Sergilemeler yapmak,
3- Sanat yapıtlarını yorumlamak.
Müzeler, kültür ve bilim tarihîne ait eserleri toplayıp koruma, sergileme işlevini
yerine getirirken; yayınları, hazırladıkları eğitim programları, sanatsal ve kültürel
etkinlikleri ile toplumun eğitimine de katkıda bulunmaktadır. Bu yönüyle toplum için
büyük önem taşımaktadır.
“Müze gezisi sonrasında gerçekleştirilecek atölye çalışmaları, müze eğitiminde
etkin rol oynamaktadır. Eserlere ilişkin, resim, desen çizimi, maket-model yapımı ve
kompozisyonla ifade biçiminde gerçekleştirilecek etkinliklerle eserlerin tanınmasının
yanı sıra beceri ve yaratıcılık da geliştirilmektedir.”
132
C. Kent Müzesinin Tanımı
Bulunduğu kentin ve çevresinin kültür zenginliklerini, gelenek ve göreneklerini,
kentin ve çevresinin sosyal yapısını, düşünce sistemini ve değerlerini yansıtan
müzelerdir.
Ç. Bursa Kent Müzesi Hakkında Bilgi
“Bursa Kent Müzesi, yaklaşık 6000 yıllık geleneksel Anadolu ve Osmanlı
kültürünün oluşumu ve gelişimi sürecinde öncü kent kimliğini taşıyan Bursa'da,
kentlinin ve kenti ziyaret eden turistlerin Bursa kentinin tarihî, coğrafi, kültürel, sosyal,
ekonomik, ticari ve turistik yapısına ilişkin bilgi ve belgeleri görerek ve hatta
yaşayarak öğrenebileceği bir müze durumundadır.
Müze binası, kent merkezindeki Cumhuriyet Dönemi üç yönetim yapısından
biri olan eski Adliye Binası’dır. 1926 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından
yapılmıştır. Adliye Binası toplam 1920 m2 alanlı olup bodrum ve iki kattan
oluşmaktadır. 1.Ulusal Mimarlık Dönemi özelliği taşıyan yapı, adliye makamının yeni
binasına taşınmasıyla boşaltılmıştır. Alanın imar planında kültür alanı olarak
belirlenmiş olması ve de kent merkezinde, Atatürk Anıtı’nın hemen arkasında kolay
erişilebilir bir noktada konumlanmış olması nedeniyle, yapının kent müzesi olarak
restore edilmesi fikri doğmuş ve maliye hazinesine ait yapının kullanım hakkı Aralık
2001'de Büyükşehir Belediyesine geçmiştir.
Yapının restorasyon projeleri Büyükşehir Belediye Tarihî Çevre Koruma
Bürosunca hazırlanmış ve Bursa Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca
onaylanmıştır.
Bursa Kent Müzesi kapsamında; Bursa kentinin tarihî, coğrafi, kültürel, sosyal,
ekonomik, ticari ve turistik yapısına ilişkin bilgi ve belgeler, görsel sunum, obje ve
animasyonlarla tanıtılmaktadır.
Müzede Bursa'da yaşamış altı Osmanlı padişahının balmumu heykelleri
bulunmaktadır. Ayrıca, müzede yer alan kentin topografik maketi sayesinde,
ziyaretçiler Bursa surları ve külliyeler, hanlar, hamamlar, camiler gibi anıt eserler
hakkında bilgi sahibi olabilmektedirler.
Müzenin bodrum katında yer alan Tarihî Esnaf Sokağı'nda; Bursa'nın
geleneksel ticaret hayatı, arabacı, nalbant, saraç, semerci, yemenici, bıçakçı, bakırcıkalaycı, tenekeci, marangoz, keçeci, sepetçi, şekerci, kebapçı, ipek-tekstil-havlucu
133
özgün dekor ve canlandırmalarıyla tanıtılmaktadır. Tüm katlardaki koridorlar, geçici
sergi mekanı olarak kullanılmakta, böylece değişen temalar müzenin sürekli izlenen bir
mekan olmasını sağlamaktadır.
Müze bütünündeki sergileme, ağırlıklı olarak üzerlerinde tanıtım metinleri,
resimler ve foto blok canlandırmaların yer aldığı panolar ile yapılmaktadır. Ayrıca bazı
seksiyonlarda çeşitli maket, canlandırma, bilgisayar destekli bilgilendirme ve obje
teşhiri de kullanılmaktadır. Sergileme mekanları haricinde müzenin zemin katında
ziyaretçilerin dinlenebileceği bir kafeterya, hediyelik eşya satış birimi ile birinci
katında ise araştırmacıların yararlanabileceği Bursa Belgeliği, küçük ölçekli bir
kütüphane, periyodik okuma salonu, dia ve multivizyon gösterileri ve küçük
toplantıların yapılabileceği çok amaçlı bir salon ve yönetim birimleri yer almaktadır.
Müzenin giriş avlusunda bulunan amfi tiyatro, konser, dinleti gibi etkinlikler
yapılmasına olanak sağlayacak, yine açık alanda yer alacak olan panolar ile dış
mekanda da sergi düzenlemeleri yapılmıştır.”
http://www.bursa.gov.tr/?sayfa=mymenu&pid=77
D. Müzeleri gezerken dikkat edilecek noktalar:
- Sessiz olarak gezilmesi,
- Sanat eserlerine uzaktan bakılması,
- Sanat eserlerine ve camekanlara dokunulmaması,
- Müze içinde koşulmaması,
- Müze içinde yiyecek yenilmemesi,
- Öğretmen ya da rehberin açıklamalarının dikkatlice dinlenmesi,
- Not alınması, krokiler çizilmesi.
134
ÖRNEK - 4
Okul
:
Sınıf
:
Ders
: Görsel Sanatlar (Resim)
Gezi Tarihî
:
Gidilecek yer
: Bursa Kent Müzesi
Gezinin süresi
:
Gezinin başlama saati
:
Gezinin amaçları
:
- Yaşadıkları kentin tarihî ve kültürel özelliklerini tanımak.
- Müzeler ve Bursa Kent Müzesi hakkında bilgi sahibi olmak.
- Müzelerin nasıl gezileceğini öğrenmek.
- Edindiği izlenimleri özgün sanatsal çalışmalar olarak aktarabilmek.
Yapılacak hazırlıklar, öğrencilerden istenecekler
- Müze öğretmen tarafından daha önce gezilecek,
- Müze hakkında öğrenciler bilgilendirilecek,
- Müzeyi gezerken uyulması gereken kurallar anlatılacak,
- Öğrencilerden, not tutmaları ve eskiz çalışmaları için kâğıt kalem istenecektir.
Geziye gidiş dönüşün nasıl yapılacağı:
Gezinin nasıl değerlendirileceği
- Gezi sonrası izlenimler sınıfta anlatılacak,
- Toplanan bilgiler ve çekilen fotoğraflarla sınıf gazetesi düzenlenecek,
- Edinilen izlenimlerden yararlanılarak resim çalışması yapılacak,
- Hazırlanan son-test öğrenciler tarafından yanıtlanacaktır.
135
ÖRNEK - 5
ALT ÖĞRENME ALANI
Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - II
Bu ölçek “Müzeye düzenlenen gezi sonrası izlenimlerin resmedilmesi”
(Müzede Bir Gün) konusunu ölçmek üzere hazırlanmıştır.
SINIF
DAVRANIŞLAR
SIRA
NU.
ÖĞRENCİNİN
ADI VE SOYADI
Konuya
ilişkin
özgün
yaklaşımlar,
yaratıcılık.
30
Kompozisyon
35
Tekniğe
uygunluk
15
Temiz
ve
düzenli
çalışma
Süreyi
iyi
kullanma
10
10
Toplam
100
136
ÖRNEK – 6
(GÖZLEM FORMU)
hazırlanmıştır.
Öğrenciler gözlenen davranışları gösteriyorlarsa “Evet (E)”, göstermiyorlarsa
“Hayır (H)”,
ara sıra gösteriyorlarsa “Bazen (B)” harfleriyle belirtilerek her hafta için ayrı ayrı
işlenecektir.
ALT ÖĞRENME ALANI
Tarihî Çevre ve Müzelerde İnceleme ve Uygulama - II
ÖĞRENCİNİN
ADI SOYADI
4. hafta
1. hafta
2. hafta
3. hafta
getirme.
3. hafta
-Edindiği izlenimleri
arkadaşlarıyla paylaşma, bu
yerlerle ilgili fotoğraf, resim,
broşür ve bilgileri toplayıp sınıfa
2. hafta
gezerek inceleme ve gözlemlerde
bulunma.
1. hafta
korumanın önemini tartışma.
-Arkadaşlarıyla sanat eserlerini
OKUL
NU.
-Sınıf panosuna yazılar yazma.
DAVRANIŞLAR
-Tarihî çevredeki sanat eserlerini
korumanın önemini belirten
konuşmalar yapma.
SINIF
4. hafta
137
ÖRNEK – 7
ÖRNEK UYGULAMADAN GÖRÜNÜMLER
Bursa Kent Müzesinin dıştan görünümü
138
139
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: AVRUPA RESİM SANATI NA GENEL BAKIŞ
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Ortaçağ Avrupa
resim sanatının
Rönesans resim
sanatının gelişimini
özetler.
Rönesans
ressamlarını ve
eserlerini tanır.
Barok resim sanatının
Barok ressamları ve
eserlerini tanır.
1.2.3.4.5. Ortaçağ resim sanatı dönemine ait Giotto’nun “Hz. İsa’nın Başında
Ağlayanlar” freskosu, Gotik resim sanatına ait Jan Van Eyck’in “Arnolfinin Düğünü” adlı
tablosu, Rönesans dönemine ait Rembrandt’ın “Dr. Nicholas Tulp’un Anatomi Dersi” adlı
tablosu, Barok dönemine ait Diago Velasquez’in “Las Meninas” adlı eserlerinin tıpkı
basımları sınıf tahtasına asılır. Önceden hazırlanmış üzerlerinde dönemlerin belirgin
özellikleri yazan küçük kartlar öğrenci sayısı kadar çoğaltılır. Kartlar öğrencilere seçtirilir.
Daha sonra öğrenciler sergilenen eserleri inceleyerek elindeki kartta yazılı örneklere
hangisinin uyduğunu bularak kart ile dönem adlarını ve dönemin özelliklerini taşıyan tıpkı
basımları eşleştirir. Eşleştirmeler sınıfta tartışılır.
Okul dışı etkinlik ! Uyarı
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
 Bütün öğrenme
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme
140
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI I
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Çağdaş sanat
akımlarının ortaya
çıkış nedenlerini analiz
eder.
2. Çağdaş sanat
akımlarının
özelliklerini örneklerle
açıklar.
3. Çağdaş sanat
akımlarının
temsilcilerini tanır.
1.2.3. “Empresyonizm’den Pop-Art’a” (bk. Etkinlik örneği. s. 149)
2.3. Sınıfta farklı çağdaş sanat akımlarını temsil eden eserler sergilenir. Her bir esere
bir numara verilir. Sınıf tahtasına akımların adları karışık sıra hâlinde yazılır. Önceden
hazırlanmış üzerlerinde akımların belirgin özellikleri yazan küçük kartlar, öğrenci sayısı
kadar çoğaltılır. Kartlar öğrencilere seçtirilir. Daha sonra öğrenciler sergilenen eserleri
inceleyerek elindeki kartta yazılı özelliklere hangisinin uyduğunu bularak kart ile
akımların adlarını ve akımın özelliklerini taşıyan tabloyu eşleştirir. Eşleştirmeler sınıfta
tartışılır.

1.2.3. Öğrenciler, incelenecek çağdaş sanat akımı sayısı kadar gruplara ayrılır.
Her gruba bir akım verilerek ansiklopedi, kitap, sanal müzeler, sanatçı siteleri vb.
kaynaklardan araştırma yapmaları istenir. Araştırma sonucunda toplanan dokümanlarla her
grup tanıtıcı afiş hazırlar ve akımlarla ilgili sunum yaparlar. Öğrenciler birbirlerine
sorular sorarak akımların genel özelliklerini karşılaştırırlar. Öğretmen tarafından
hazırlanan sanat akımlarıyla ilgili bulmaca öğrencilere çözdürülerek öğrenilenlerin
pekiştirilmesi sağlanır (bk. Ek 7, 8, 9 Sanat Bulmacası, s. 281, 283, 285).
2.3. Öğrenciler, çağdaş sanat akımları ilgili birer soru-cevap hazırlar. Hazırlanan
sorular, bir araya toplanır; kura çekilerek seçilen sorularla sınıfta bilgi yarışması
düzenlenir.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Bu alt öğrenme
alanında aşağıdaki
sanat akımları ele
alınacaktır.
a) Empresyonizm
b) Ekspresyonizm
c) Kübizm
ç) Fovizm
d) Dadaizm
e) Fütürizm
f) Sürrealizm
g) Soyut sanat
h) Popart
! Kazanım nu. : 2
Çağdaş sanat
akımlarının
özelliklerinin
açıklanması, verilen
örnekler üzerinden
yapılmalıdır.
141
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI I
KAZANIMLAR
2.3.Öğrenciler gruplara ayrılır. Çağdaş sanat akımları bu gruplara paylaştırılır. Grup
bireyleri, akımın öncü sanatçıları rolünü üstlenerek dönemin özelliklerini, akımın çıkış
nedenlerini ve eserlerini anlatan bir canlandırma hazırlar.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
 Bu alt öğrenme
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
142
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI III
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Portreyi sanat eserleri
ile örneklendirir.
Yüz üzerindeki
karakteristik özellikleri
ayırt eder.
Portredeki genel
ölçüleri açıklar.
Portre çizimlerinde
ölçü ve oranı kullanır.
Modelden portre
çalışması yapar.
1.2.3. Öğretmen tarafından getirilen, Albrecht Dürer’in annesinin portresi, Leonardo
Da Vinci’nin “Otoportre”, Avni Lifij’in “Otoportre”, Şükriye Dikmen’in “Desen, Portre”
adlı eserleri portrenin genel özellikleri açısından incelenir. İnceleme sonrası öğrencilere
aşağıdaki sorular yöneltilerek çıkarılan sonuçlar sınıf tahtasına yazılır.
(bk. Resim 124,125,126,127, s. 265)
a) Gözler başın neresinde yer alıyor?
b) İki göz arası uzaklık ne kadardır?
c) Ağız uzunluğu ne kadardır?
ç) Kulak ve burun uzunlukları eşit mi? vb.
AÇIKLAMALAR
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
alanı, 9 ve 10. sınıf
desen çalışmaları alt
öğrenme alanları ile
ilişkilendirilir.
2.3.4.5. Öğrencilerden, (çocuk, genç, yetişkin, yaşlı) karakteristik yüz hatlarına sahip
portrelerin fotoğraflarını getirmeleri istenir. Getirilen örneklerde karakteristik çizgiler ve
yüz üzerindeki organların birbirine oranı incelenerek örneklerden karakalem tekniği ile
portre çalışması yapılır.
1.2.3.4.5. Öğrenciler, resim sanatçılarının otoportrelerinden oluşan bir koleksiyon
hazırlarlar. Kendi otoportrelerini çizmek için, uygun ışık ve uzaklığı oluşturacak şekilde
aynayı karşılarına koyarlar ya da kendi fotoğraflarından yararlanırlar. Göz, burun, ağız,
kulak vb. organların birbirlerine göre durumlarını inceleyerek yüzünün karakteristik
özelliklerini karakalem tekniğini uygulayarak yansıtan oto portrelerini çizerler.
Birleştirme
İnceleme gezisi Ders içi ilişkilendirme Ders dışı ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme 143
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: GRAFİK SANATLAR
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Bu alt öğrenme
Grafik sanatlarını tanır.
Grafik sanatçılarını ve
eserlerini tanır.
Grafik tasarımların
günlük yaşamdaki
etkilerini değerlendirir.
Objeleri sadeleştirerek
grafiksel çizimler
yapar.
Yazının grafiksel
etkilerini
çalışmalarında
kullanır.
Tanıtım amaçlı grafik
tasarımları
sınıflandırır.
Tanıtım amaçlı grafik
tasarımlar yapar.
1.2. Öğrencilerden grafik sanatların çeşitleri, sanatçıları ve eserleri hakkında araştırma
yapmaları istenir. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler ve eserlerin tıpkıbasımları, sınıf
/okul panosunda sergilenir.
4. Öğrencilerden, seçtikleri bir objeyi (pense, makas, kozalak vd.) sınıfa getirmeleri
istenir. Getirilen obje karakalem tekniği ile etüt edilir. Etüt sonucunda ortaya çıkan çizim
sadeleştirilerek, mürekkep ile açık-koyular belirgin olacak şekilde boyanır (bk. Resim
102, 103, 104, s. 259).
2.3.7. İhap Hulusi, Mengü Ertel, Yurdaer Altıntaş, Bülent Erkmen, Toulouse Lautrec
gibi tanınmış grafik sanatçılarından afiş örnekleri getirilerek görsel sunum araçları ile
incelenir (bk. Resim 107, 108, 109, s. 260). Öğrenciler izledikleri afiş örneklerini
karşılaştırarak afişin özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunurlar. Öğrencilerden
izledikleri/okudukları bir tiyatro oyunu için özgün afiş tasarlamalarını guvaş ya da kolaj
tekniği kullanarak renklendirmeleri istenir.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
144
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: GRAFİK SANATLAR
KAZANIMLAR
8. Estetik kaygı duyarak
imzasını oluşturur.
9. Atatürk temasını grafik
çalışmalarında
kullanılır.
AÇIKLAMALAR
6.7. Öğrencilerden çeşitli kurum ve kuruluşlara ait simge (amblem) ve özgün yazı
(logotype) örneklerini basın yayın organlarından bulup keserek bir koleksiyon
oluşturmaları, ayrıca kâğıt ambalaj ve kâğıt çanta örneklerini sınıfa getirmeleri istenir.
Getirilen örnekler incelenerek, değerlendirilir. Daha sonra, öğrencilerden, kendi ad ve
soyadları ile logotype ya da ad ve soyadlarının baş harfleri ile amblem tasarlamaları
istenir. Ardından öğrenciler iki gruba ayrılır.
1. Grup: Oluşturdukları amblem ya da logoyu kullanarak antetli kâğıt, zarf,
kartvizit, etiket tasarımları yapar.
2. Grup: Oluşturdukları amblem ya da logoyu ambalaj kâğıdı ya da kâğıt çanta
üzerinde uygular.
(bk. Resim 105, 106, s. 259)
8. Atatürk, dünya devlet başkanları ve tanınmış kişilerin imza örnekleri araştırılır.
Getirilen imzalar sınıfta incelenir. Grup tartışması ile bir imzada olması gereken ölçütler
(kriter) belirlenerek her öğrencinin kendi imzasını bu doğrultuda oluşturması istenir.
9. “Grafik tasarımlarda Atatürk”, “Atatürk” konulu bir kitap kapağı ya da
tanıtım kitapçığı (broşür) tasarımı yapılır.
7. “Benim Türkiye’m” (bk. Etkinlik örneği, s. 156)
Birleştirme
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÖZGÜN BASKI RESİM ÇALIŞMALARI
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Özgün baskı resim
tekniklerini tanır.
tekniklerini uygulayan
sanatçıları ve
eserlerini tanır.
teknikleri ile yapılan
çalışmaları, diğer
resim tekniklerinden
ayırt eder.
çalışmalarında
sanatsal düzenleme
ilkelerini uygular.
Seçilen baskı
tekniklerini uygular.
1.2.3. Günümüz özgün baskı resim sanatçılarından Mustafa Aslıer’in “Sıla Halısı” adlı
ağaç baskı, Süleyman Saim Tekcan’ın “Kompozisyon” adlı ipek baskı (serigrafi), Nevzat
Akoral’ın “Çoban” adlı linol baskı, Mürşide İçmeli’nin kazıma (gravür) eserleri sınıfa
getirilerek özgün baskı tekniklerinin özellikleri bu eserler üzerinde incelenir. İnceleme
sonrası baskı teknikleri arasında karşılaştırma yapılarak fark ve benzerlikler belirlenir (bk.
Resim 110, 111, 112,113, s. 261, 262).
1.4.5. Sınıf üç gruba ayrılır.
1. Grup: Tekdizim (monotipi) baskı çalışması yapar
Cam üzerine merdane (ya da fırça, bez, sünger vb.) ile sürülen matbaa mürekkebinin
(ayakkabı boyası da olabilir) oluşturduğu yüzeye sivri uçlarla istenilen desen çizilir.
Nemlendirilmiş bir kâğıt boyalı yüzeye yayılarak bastırılır ve uygun bir araçla
(ıstaka, kaşık, tarak sırtı vb.) sıvazlanır.
2. Grup: Kalıp (şablon) baskı çalışması yapar
Çeşitli boylarda ve biçimlerde karton ya da asetattan kesilmiş şablonlar (ağaç,
hayvan figürleri vb.) hazırlanır. Hazırlanan şablonlardan, ayakkabı boyası ve sünger
kullanılarak resim kâğıdı üzerine baskı yapılır. Aynı kâğıt üzerinde, şablon
kaydırılarak başka renklerle baskı tekrarlanarak bir kompozisyon oluşturulur.
3. Grup: Linol baskı çalışması yapar
Linol üzerine yapılacak konu ana hatlarıyla çizilir. Konunun özel linol baskı
bıçakları ile oyma işlemi yapılır. Oyma işlemi bittikten sonra linol üzerine matbaa
mürekkebi (ayakkabı boyası olabilir) sürülür. Üzerine resim kâğıdı kapatılarak bir
merdane ya da tahta kaşık yardımıyla boyanın kâğıda geçmesi sağlanır. Gruplar
diğer uygulanan baskı tekniklerini de gözlemleyerek bilgi edinir. Öğrenciler
yaptıkları çalışmalarla özgün baskı resim sergisi hazırlarlar.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Baskı teknikleri;
çevre, okul, atölye,
öğrenci şartları göz
önüne alınarak ders
öğretmeni tarafından
seçilir.
! Kazanım nu. : 1
Çukur baskı, yüksek
baskı ve düz baskı
arasındaki fark
vurgulanır.
teknikleri aşağıdaki
gibi verilmelidir:
 Tekdizim (monotipi)
 Yüksek baskılar:
a)Kalıp (şablon) baskı
b)Linol baskı
c)Ağaç baskı
 Düz baskı:
a)Taş baskı (Litografi)
b)İpek baskı (Serigrafi)
 Çukur baskı:
a)Metal baskı
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI III
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Yağlı boya ve akrilik
boya resim tekniğinin
özelliklerini sanat
eserlerinden örneklerle
açıklar.
2. Yağlı boya ve akrilik
boya resim tekniğinde
kullanılan araçgereçleri tanır.
3. Çalışmalarında yağlı
boya / akrilik boya
tekniğini uygular.
4. Yağlı boya / akrilik
boya resim
çalışmalarında sanatsal
düzenleme ilkelerini
kullanır.
1.2. İki gruba ayrılan öğrenciler, yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinin
özelliklerini, kullanılan araç-gereçleri bu tekniklerin kullanıldığı sanat eserlerini
araştırarak ulaştıkları bilgi ve dokümanlarla bir pano hazırlar ya da sunum yaparlar. Daha
sonra hızlı tur tekniği ile teknikler hakkındaki bilgiler pekiştirilir.
1.2.3.4. Türk resim sanatında yağlı boya tekniğini kullanan ressamlardan Fahrelnisa
Zeid “Soyut Kompozisyon”nu ile akrilik boya tekniğini kullanan ressamlardan Jale
Yılmabaşar “İkiz İdoller” adlı eserlerinin tıpkıbasımları üzerinde yağlı boya ve akrilik
boya teknik özellikleri anlatılır (bk. Resim 114, 115, s. 262). Öğrenciler her iki eseri
inceledikten sonra teknik özellikler açısından karşılaştırma yaparak benzerlikler ve
farklılıkları saptarlar. Ardından seçilecek bir tıpkıbasım eserden yağlı boya ya da akrilik
boya tekniğini uygulayarak kopya çalışması yapılır.
3.4. Okulda uygun bir yüzeye yapılacak “Kültürel Değerlerimiz” konulu duvar
resmi için sınıftaki öğrenciler arasında tasarım yarışması düzenlenir. Öğrenciler gruplara
ayrılırlar (Gruplar kendilerine bir ad verirler.). Her grup, yapılacak uygulama için taslak
çalışmalar hazırlar. Yapılan çalışmalar görsel sanat öğretmenlerinden ve başka sınıflardaki
öğrencilerden oluşturulan bir jüriye sunulur. Jüri saptanan değerlendirme kıstaslarına göre
puan vererek seçimini yapar. Seçilen kompozisyon sınıftaki tüm öğrencilerin ortak
çalışmasıyla yağlı boya ya da akrilik boya tekniklerinden biri ile yüzeye uygulanır.
3.4. Öğrenciler, tarihî çevre ve müze gezisi sonrası etkilendikleri bir eserin de
içinde yer aldığı özgün kompozisyonları yağlıboya/akrilik boya tekniği ile renklendirirler.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 3
Okulun fiziki
donanımına göre yağlı
boya ve akrilik boya
tekniklerinden biri
seçilerek uygulama
yapılır.
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
alanı 9. ve 10. sınıf
renkli resim
uygulamaları alt
ilişkilendirilir.
11. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA III
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Atatürk müzelerini
tanır.
sanat galerileri
aracılığı ile farklı
kültürleri tanır.
Müzenin eğitimdeki
rolü ve önemini
yorumlar.
sanat galerileri ile ilgili
kitap, broşür ve haber
okumayı alışkanlık
hâline getirir.
galerilerindeki eserleri,
özgün çalışmalarında
örnek alır.
1. “Atatürk Müzeleri” Atatürk müzelerinin isimleri öğrencilere ayrı ayrı dağıtılarak
araştırma yapmaları istenir. Araştırma sonucu elde edilen dokümanlarla hazırlanan sunum
dosyaları sınıf kitaplığında öğrencilerin yararlanmasına sunulur (bk. Ek 3, Müzelerin
İnternet adresleri, s. 273).
3. “Okulumuzu sanat galerisine dönüştürelim.” konulu bir kampanya başlatılır.
Öğrenciler çeşitli kaynaklardan buldukları Türk ressamlarının eserlerinin tıpkıbasımlarını
çerçeveli bir şekilde okulun uygun yerlerine asarak kalıcı sanat galerileri oluştururlar.

2.5. Arkeoloji müzesi gezisi sonrası öğrenciler gruplara ayrılarak farklı
dönemlere ait eserlerin büyük boy kâğıtlar üzerine resimlerini yaparlar. Öğrenci grupları
dönemlerin özelliklerini yansıtan birer drama hazırlarlar. Yapılan resimler oyunun
sunumunda dekor olarak kullanılır.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 1
Atatürk müzesi
bulunmayan yerleşim
merkezlerinde görsel
materyallerle Atatürk
müzeleri tanıtılmalıdır.
alanı renkli resim
uygulamaları III ile
ilişkilendirilir.
alanı grafik sanatlar alt
ilişkilendirilir.
148
EMPRESYONİZMDEN
POP-ARTA
DERS
SINIF
11
SÜRE
ÖĞRENME ALANLARI
-GÖRSEL SANAT KÜLTÜRÜ
-GÖRSEL SANATLARDA BİÇİMLENDİRME
ALT ÖĞRENME
ALANLARI
-Çağdaş Sanat Akımları
KAZANIMLAR
-Çağdaş Sanat Akımları Kazanımları
-Renkli Resim Uygulamaları -III
1. Çağdaş sanat akımlarının ortaya çıkış nedenlerini
analiz eder.
2. Çağdaş sanat akımlarının özelliklerini örneklerle
açıklar.
-Renkli Resim Uygulamaları –III Kazanımları
5. Yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinin
özelliklerini sanat eserlerinden örneklerle açıklar.
6. Yağlı boya ve akrilik boya resim tekniğinde
kullanılan araç-gereçleri tanır.
7. Çalışmalarında yağlı boya / akrilik boya tekniğini
uygular.
8. Yağlı boya / akrilik boya resim çalışmalarında
sanatsal düzenleme ilkelerini kullanır.
ARAÇ VE GEREÇLER
Renkli kartonlar, kartlar, yağlı boya / akrilik boya
malzemeleri.
Araştırma, tartışma, yağlı boya / akrilik boya
KAYNAKLAR
Şerife Özüdoğru, “Sanat Tarihi”, Anadolu Üniversitesi
Yayınları.
www.mimarim.com,
http://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/dersbelgeligi/desenyaz
ilari/1sayi/adil.html
http://tr.wikipedia.org/wiki/F%C3%BCt%C3%BCrizm
http://www.ada.com.tr/aaal/ada/mart97/surreal.htm
http://tr.wikipedia.org/wiki/Soyut_sanat (28.10.2009)
DERSE HAZIRLIK

Sınıf, araştırılacak çağdaş akım sayısı kadar
gruplara ayrılır. Her bir gruba akımlar
paylaştırılır.

Her gruptan sorumlu olduğu akımı, belirtilen
149
özellikler kapsamında araştırması istenir.
-Akımın ortaya çıkış tarihi ya da dönemi
-Akımın ortaya çıkış nedenleri
-Akımın özellikleri
-Akımın öncü sanatçıları
-Akımın sanatçıları ve eserleri

Öğrenciler, araştırma sonucunda edindikleri
bilgileri birer cümle hâlinde kartlara yazar.

Gruplar, hazırlandıkları akımın adını büyük
renkli kartona başlık olarak yazar.

Yağlı boya / akrilik boya araç, gereçleri
hazırlanır.
ETKİNLİK SÜRECİ
 Öğrencilerin gruplar hâlinde oturacakları sınıf düzeninin alınması,
 Her sanat akımının adının başlık olarak yazıldığı büyük boy kartonların sınıfın bir
köşesine asılması,
 Öğretmenin seçtiği bir akımın ortaya çıkış nedenlerini açıklaması,
 Öğretmenin açıkladığı akımdan sorumlu olan grup üyelerinin her birinin, kartlara
yazdıkları bilgileri sınıfa sunarak akımın adı yazan kartona kartlarını yapıştırması,
 Kartonlarda toplanan bilgilerin özetlenmesi.
 Öğrencilerin seçtikleri bir sanatçının eserinin tıpkıbasımından yağlı boya / akrilik
boya ile kopya çalışması yapması.
 Yapılan öğrenci çalışmalarıyla “Çağdaş Sanat Akımları Sergisi”nin açılması.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Gözlem ya da “Nesi var?” eğitsel oyunu (bk. s.18)
150
BİLGİ KÂĞIDI
Empresyonizm
Empresyonizm kelimesi
İngilizce “etkilenmek, izlemek”
anlamındaki “impress”
kelimesinden “izlenimcilik”
olarak Türkçeleştirilmiştir.
Empresyonizm XIX yy.’da
Fransa’da doğmuş bir akımdır.
Ünlü Fransız ressam Claude
Monet bu akımın kurucusu
sayılır ve Empresyonist grubun
lideridir.
Empresyonizm’in doğuşu;
açık havaya, Paris’in
sokaklarına, parklarına, nehir
kıyılarına yayılan sanatçılar,
gün ışığıyla rengarenk tablolar
yaptılar ve bunları topluca
sergilediler. Bu sergilerden
birinde Monet’in yapıtlarından
birine ad koymayı unuttuğu fark
edildi ve bir ad önermesi
istendi. Monet kısaca
“Empresyon” olsun dedi.
Tutucu eleştirmenler buna çok
takıldılar, kalıcı görünümler
yerine uçucu izlenimler ele
alıyor diye alaycı bir ad
kullandılar. Empresyonizm yani
izlenimcilik akımının adı bu
tablodan gelmektedir.
Edward Munch
“Çığlık”
Claude Monet
“Empresyon”
Ekspresyonizm
Edward Munch’un “Çığlık” adlı tablosunu nasıl
oluşturduğunu biliyor musunuz?
22 Nisan 1892’de Nice kentinde Edward Munch
yaşadıklarını anı defterine şöyle yazdı:
“İki arkadaşımla yol boyunca yürüyordum. Güneş
batmak üzereydi. İçimde melankolinin fırtınası
gibilerinden bir şey hissettim. Gökyüzü birden bire
sanki kan kırmızısı kesilmişti. Durdum, bitkin bir
biçimde parmaklıklara yaslandım. Yanan bulutları,
sanki kan ve kılıç gibi görüyordum. Kent ve fiyort
mavi - siyahtı. Arkadaşlarım yürüyüşlerini
sürdürüyorlardı. Birden korkuyla karışık bir ürpertiyle
durdum ve doğada bitmeyen muazzam bir çığlık
duydum ve bu resmi yaptım.”
Türkçede “dışavurumculuk” olarak bilinen bu akım
“Çığlık” tablosu ile ortaya çıkmıştır.
151
Fovizm
1898-1908 yılları arasında fovizm akımı Fransa’da
Henri Matisse tarafından geliştiren bir sanat akımıdır.
En önemli özelliği tüpten çıkmış gibi çiğ ve bağıran
renklerin doğrudan kullanımıdır. Matisse, Derain ,
Vlaminck’in Paris’te açtıkları bir sergide ilk kez
fovizm akımının adı duyulmuştur. Sergiye gelenler
daha önce karşılaşmadıkları bir anlatımla
karşılaşmışlardır. Tuval üzerine sürülmüş doğrudan
renkler ve bozuk perspektif gelenleri şaşırtmış, sergide
bulunan bir eleştirmen bu gruba fauve (vahşi hayvan)
adını takmıştır. Akım adını buradan alır. Derinlik, ışık
gölge kontur bu akımın resimlerinde yoktur.
Henri Matisse
“Şapkalı Kadın”
Kübizm
«Kübizm» adı, Georges
Braque'ın “Estague’daki Evler”
isimli tablosunu gören
Matisse'in bu tablo için «küçük
küpler» sözünü kullanmasıyla
ortaya çıkmıştır. Bir yanılgı
sonucu yeni resme uygulanan
bu deyim, Picasso ve Georges
Braque'ın o tarihlerde birbirine
pek benzeyen ilk kübist eserleri
konusunda bir fikir verebilir.
Her ikisi de hacimlerin iç içe
geçtiği portreler, manzaralar,
natürmortlar çizmekteydi. Onlar
iki boyutlu (en ve boy) olan
tuvalin yüzüne doğada üç
boyutlu (en, boy, derinlik) olan
nesneleri çizebilmenin çarelerini
araştırıyorlardı. Bu, yeni bir
sorun değildi; bütün resim
sanatının sorunuydu; ama o
zamana kadar derinlik izlenimi
perspektif aracılığıyla
verilebiliyordu.
Georges Braque
“Estague’daki Evler”
152
Richard Hülsenbeck
Carlo Carra
Manifestation İnterventionniste
(1914)
Dadaizm
Dada ismi Jean Arp, Richard Hülsenbeck, Tristan
Tzara, Marcel Janco ve Emmy Henningsin aralarında
bulunduğu bir grup genç sanatçı ve savaş karşıtının
1916 yılında Zürih’te, Hugo Ballin’in açtığı cafede
toplanmasıyla benimsenmiştir.
Bu sanatçıların kullandığı başlıca anlatım
yöntemlerinden biri, yapıştırılmış fotoğraf parçaları ile
basılmış mesajlardan oluşturulan fotomontajdı.
Dadaizm, 20. yüzyıl sanatında önemli etkiler yarattı.
Nihilist yaklaşımları, topluma getirdikleri eleştiriler ve
alışılagelmiş sanat geleneklerine karşı geliştirdikleri
saldırgan tavır doğrudan hiçbir akımı etkilememiş olsa
da garip, us dışı ve hayâli nesnelere olan ilgileri
gerçeküstücülük (sürrealizm) akımında kendine yer
buldu.
Dadaizmin kurucusu ve öncüsü olan Tristan Tzara,
bu akımı şöyle tanımlar: "Kâğıt parçaları üzerine
sözcükler yazın, bunları bir şapkanın içine atıp
karıştırın, sonra teker teker çekip bir kâğıdın üzerine
sıralayın." işte Dadaizm.
Fütürizm
Giacomo Balla, Carlo Carra, Luigi russolo, Umberto
Boccioni ve Gino Severini gibi ressamlar 1910'da
kendi bildirgelerini yayımladılar. Bu sanatçılar o
dönemde gelecekçi üslupta çalışmıyorlardı ama
"dinamik duyarlılık" (hareket) dedikleri şeyi
yakalamaktan, "nesneyi ve onu çevreleyen atmosferi"
betimlemekten ve "izleyiciyi resmin merkezine
yerleştirmek"ten söz ediyorlardı. Bunları başarmak için
önce kübist anlatımı benimsediler.
"Koşan bir atın dört değil yirmi ayağı vardır." diyen
fütüristler, her şeyden çok büyük kent hayatının
heyecanları ile sarhoş oluyorlardı. "Bir oda içinde
bakarak balkondaki bir kişiyi resmederken ancak
pencere çerçevesinin bize izin verdiği kadarı ile görüş
alanımızı sınırlamıyoruz. Bilakis balkondaki adamın
görüp yaşadığı duygularını, çevresiyle vermek
istiyoruz. Caddenin gürültüsü, sağda ve solda
derinliğine giden evlerin sırası..." Görülüyor ki
fütürizm, kendine amaç olarak objeyi değil, insanın iç
yaşantısını ele alıyordu. Yani ruh durumu resme
giriyordu.
153
Salvador Dali
“Belleğin Azmi”
Sürrealizm (Gerçeküstücülük)
20. yy.ın başlarında Avrupa’da ortaya çıkan bir
sanat akımıdır. Şair ve ressamlar I. Dünya Savaşı’nın
yol açtığı yıkım karşısında, dehşete kapılmış, akılcı
tutuma karşı tavır alarak, bilinç dışının düşsel
dünyasına yönelmeye başlamışlardı. 1924’te
yayımladıkları Gerçeküstücülük Bildirgesi’nde
düşüncenin aklın denetimi olmadan ve ahlak gibi
engelleri hiçe sayarak ortaya konmasını savundular.
Yapıtlarında nesneleri alışılmamış biçimlerde
betimleyen Gerçeküstücü sanatçılar, çoğunlukla
düşlerin gizli dünyasını dile getirmeye çalıştılar. Bazen
de nesneleri kendi doğal ortamlarından çıkartarak
şaşırtıcı, düşsel bir ortama taşıdılar.
Soyut Sanat
Genel anlamıyla doğada varolan gerçek nesneleri
betimlemek yerine, biçimler ve renklerin, temsili
olmayan veya öznel kullanımı ile yapılan sanata denir.
Nonfigüratif sanat terimi ile değişmeli olarak kullanılır.
20. yüzyıl başında bu terim, gerçek biçimleri
sadeleştirilmiş veya değiştirilmiş halleriyle imgelere
indirgeyen Kübist ve Fütürist sanatı tanımlamak için de
kullanılmıştır.
Wassily Kandinsky, doğadaki dinamik kuvvetlerle
uğraşarak madde hakkında bilgimizi artıran bilimin
yanında, sanatın görsel dünyanın ardındaki ruhsal
(spiritüel) güçleri göstermesi gerektiğine inanıyordu.
Kandinsky ile Kasimir Malevich ilk defa tamamen
soyut olarak nitelendirilebilecek resimler yapmışlardır.
Wassily Kandinsky
154
Popart
Andy Warhol, 1960 yılında
ilk tablolarını yapmaya başladı.
Bunlar Dick Tracy, Superman,
Temel Reis gibi çizgi roman
kahramanlarıyla ilgiliydi. Model
olarak ayrıca, Coca Cola şişeleri
de kullanıyordu. 1961’de ciddi
sanat eleştirmenleri tarafından
fark edilmeye başladı. 1962’de
çizimlerini
yaptığı
dolar
banknotları ve Campbell marka
çorba kutusu üzerine yaptığı
çeşitlemeler, “Yeni Gerçekçilik”
ismi
verilen
bir
pop-art
sergisinde sergilendi ve bu
sergiyle büyük bir başarı
kazandı. Tüm New York sanat
çevresi
ondan
bahsetmeye
başladı. 1963 yılında “Fabrika”
adını verdiği stüdyosuna taşındı,
“Red Jeckie” ve “Flower
(çiçek)” ismini verdiği resim
serilerini çizmeye başladı. Andy
Warhol'un "Marilyn'ler" adlı
eseri bir Pop Art sembolü
olmuştur.
155
BENİM TÜRKİYE’M
DERS
SINIF
11
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
GRAFİK SANATLAR
KAZANIMLAR
7. Tanıtım amaçlı grafik tasarımlar yapar.
ARAÇ VE GEREÇLER
Renkli kartonlar, keçeli kalemler, yapıştırıcı, gazeteler,
dergiler.
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
KAYNAKLAR
DERSE HAZIRLIK
Uygulama
Çeşitli coğrafya kitapları, coğrafi yörelere ait afiş ve
broşürler; Stocrocki, M. - Kırışoğlu, O., Ortaöğretim
Sanat Öğretimi, Ankara, 1997.
Öğrencilere bir hafta önceden “Benim Türkiye’m”
konusunun verilerek konu ile ilgili dokümanların (tarihî
zenginliklerimizin, bölgeye has özeliklerin resimleri)
toplanması
ve
kullanılacak
araç-gereçlerin
temin
edilmesi.
ETKİNLİK SÜRECİ

“Benim Türkiye’m” konulu broşür tasarlanacağının açıklanması ve tasarımda göz
önünde bulundurulacak noktalara dikkat çekilmesi.

Broşürdeki sayfaların içeriği ve kullanılacak tekniklerin açıklanması.
1. sayfa: Türkiye ile ilgili konu ve tanıtımda kullanılacak bir söz veya slogan
tasarlanarak, renkli keçeli kalemlerle çizilmesi.
2. sayfa: Aşağıdaki sorular kapsamında konunun tasarlanması.
Hangi şehirde yaşıyorsunuz?
Yaşadığınız şehir Türkiye’nin hangi bölgesindedir?
Çalışmanız bu düşünceleri nasıl birleştiriyor?

Kolaj tekniği uygulanırken dikkat edilecek noktaların açıklanması
- Kolaj tekniği uygulanırken parçaların birbirinin üzerine getirilmesi.
- Seçilen parçaların renkle bütünleşmesinin sağlanması.
156
- Büyüklükte zıtlık yaratılması.

Yaşadığı şehir ve bölge ile ilgili tasarlanan konunun kolaj tekniği ile uygulanması

Tasarımdaki düşüncelerin sınıfla paylaşılması.
3. sayfa: Yaşanılan bölgenin en ünlü özelliklerini konu alan tasarım yapılması
ve karışık teknik ile uygulanması.
4. sayfa: “Benim Türkiye’m” konulu logo tasarımı yapılarak çalışmanın
tamamlanması.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Gözlem veya performans değerlendirme formu ile ölçme
yapılır.
157
158
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ÇAĞDAŞ SANAT AKIMLARI II
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Çağdaş sanat
akımlarının ortaya
çıkış nedenlerini
açıklar.
2. Çağdaş sanat
akımlarının
3. Çağdaş sanat
akımlarının
temsilcilerini tanır.
1.2.3. Öğrenciler gruplara ayrılır. Çağdaş sanat akımları bu gruplara paylaştırılır.
Araştırmalar sonucunda toplanan dokümanlarla her grup tanıtıcı afiş hazırlar ve
akımlarla ilgili sunum yapar. Öğrenciler birbirlerine sorular sorarak akımların genel
özelliklerini karşılaştırırlar.
AÇIKLAMALAR
! Bu alt öğrenme
alanında aşağıdaki
sanat akımları ele
alınacaktır;
a) Op art
b) Minimalizm
c) Kavramsal sanat
ç) Performans sanatı
d) Arazi sanatı (Land
art)
e) Enstalasyon sanatı
f) Video sanatı
! Kazanım nu. : 2
Çağdaş sanat
akımlarının
özelliklerinin
açıklanması, verilen
örnekler üzerinden
yapılmalıdır.
Birleştirme
159
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: DESEN ÇALIŞMALARI IV
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
1. Değişik duruş ve
hareketlerdeki canlı
modeli çizer.
2. Çoklu figür
uygulamaları yapar.
3. Kompozisyonda
mekân-figür ilişkisini
uygular.
4. Somut biçimleri form,
hacim ve doku
açısından deforme
eder.
1.2. Öğrencilerden biri model olarak seçilir. Model bir garsonun hizmet ederken
yaptığı hareketlerden bir kaçını, örneğin, elinde tepsi ile yürürken, masaya servis
yaparken, servis sonrası masayı temizlerken aldığı hareketi gösterir. Öğrenciler modeli
kısa süreli duruşlarda (10–15 dk.) çizgisel desenini yaparlar.
2. Çeşitli spor dallarından sporcuların hareket hâlinde olan fotoğraflarını gazete, dergi
gibi yayınlardan toplayarak getirmeleri istenir. Getirilen fotoğraflarda hareket ifade eden
figürlerin kenarlarından keçeli kalemlerle çizilerek el becerisinin geliştirilmesine yönelik
pratik çizimler yapılır.
1.2.3. Modellere hareket kazandırılarak (diz çökmüş, sırtında yük taşıyan, çekiçle
duvara çivi çakan insanlar) grup kompozisyonu oluşturulur. Öğrenciler modellerin
duruşlarını görebilecek şekilde düzen alırlar. Figürlerin nasıl bir hareket ve denge
oluşturdukları, birbirleri arasında ki oran orantı, mekân-figür ilişkisi, ışığın mekana ve
figürlere etkisi sorularak model üzerinde incelemeler yapılır. Kâğıt yüzeyine
kompozisyonun genel hatları çizilir. Daha sonra figürler üzerindeki aydınlık ve karanlık
alanlar, çizgi-leke değerleri ile ifade edilir. Resimler tamamlandıktan sonra birkaç tanesi
sınıfta asılarak üzerlerinde değerlendirme yapılır.
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 1
Modelden hareketli
10–15 dakikalık kısa
süreli çizimler.
 9. sınıf görsel
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
alanı desen çalışmaları
I, II, III ile
ilişkilendirilir.
4.Öğrencilere seçtikleri bir objeyi gerçek boyutunun dışında abartarak çeşitli mekanlar
içinde (oda, koridor, mutfak, banyo vb.) tasarımlarını yaparlar. Yapılan tasarımların deseni
çizilerek değerlendirilir (bk. Resim 123, s. 264).
Birleştirme
160
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: KARİKATÜR SANATI
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bu alt öğrenme
Karikatürün
yaratıcılık gücüne
katkısını açıklar.
Mizahın
kültürümüzdeki yerini
örneklendirir.
Karikatür sanatının
ünlü ustalarını ve
eserlerini tanır.
Yazılı, görsel ve sanal
yayın organlarından
karikatür sanatını
takip etmeye istekli
olur.
Karikatür sergilerini
gezmeye istekli olur.
Verilen bir konuyu
mizah anlayışı içinde
karikatürize eder.
1.3.4.6. Sınıfta, ünlü sanatçıların portre-figür desen örnekleri ile karikatür
sanatçılarının karikatürleri tahtaya asılarak/görsel materyaller ile sunum yapılır. Eserler
üzerinde çizgilerdeki farklar incelenir. Öğrencilere:
a) Örneklerdeki detaylar çizgilerle nasıl ifade edilmiştir?
b) Karakteristik özellikleri belirten deformasyon, abartı ve hareket çizgileri var
mıdır?
c) Düşündürme, anlatma ve güldürme özellikleri nerelerde kullanılmıştır?
Soruları yöneltilerek eserler arasında karşılaştırma yapmaları istenir. Öğrenciler, verilen
bir konudan yola çıkarak abartma, deformasyon ve sadeleştirme ile karikatür çalışması
yaparlar.
6. Öğrencilerden, “toplu taşım araçlarından görünümler” konulu eskizler istenir.
Çizilen desenlerden deformasyon, sadeleştirme, abartma özellikleri kullanılarak önce
kurşun kalem ile karikatürler çizilir. Daha sonra çini mürekkebi ve tarama ucu ile orijinal
çizim yapılır. Lavi tekniği ile açık-koyu değerler belirtilir
2.3.4.5.6. “Karikatür Meraklıdır” (bk. Etkinlik örneği, s. 168)
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
alanı, 10 ve 11. sınıflar
desen alt öğrenme
alanları ile
ilişkilendirilir.
 10. sınıf edebiyat
dersi 3. ünite 3. konu
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
161
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: FOTOĞRAF SANATI
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme alanıyla
öğrenciler;
1. Fotoğrafın oluşumunu
açıklar.
2. Fotoğrafta ışığın ve
AÇIKLAMALAR
 4.7.8. “Atatürk ve fotoğraf” Öğrenciler, Atatürk’ün fotoğraflarını çeken Cemal Işıksel,
Etem Tem, Esat Nedim Tengizman, Selahattin Giz adlı fotoğraf sanatçılarını çeşitli
kaynaklardan araştırarak bu sanatçıların çektikleri Atatürk fotoğraflarının örneklerini getirirler
(bk. Resim 116,117,118,119, s. 263). Getirilen Atatürk fotoğrafları ile bir albüm oluşturulur.

kullanılan araç-gereç ve
malzemeleri tanır.
4.7. Türk fotoğraf sanatının gelişiminde katkıda bulunan Şinasi Barutçu, Burhan
Felek, Vedat Nedim Tör, Baha Gelenbevi, Muhterem Gökmen, Sami Güner, Ara Güler,
Şahin Kaygun vs. gibi fotoğraf sanatçıları öğrencilere tek tek verilerek bu sanatçılar
hakkında araştırma yapılması istenir. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler ve sanatçıların
eserlerinden örneklerle sınıfta sunum yapılır.
4. Fotoğraf sanatının ünlü
 5.6. Sınıftaki öğrenciler arasında “Tarihî çevremizden mimari detaylar” (kapılar, kapı
rengin etkisini
örneklendirir.
3. Fotoğraf sanatında
ustalarını ve eserlerini
tanır.
5. Çektiği fotoğraflarda
sanatsal düzenleme
ilkelerini kullanır.
6. Estetik kaygı ile fotoğraf
çeker.
7. Yazılı, görsel ve sanal
yayın organlarında
fotoğraf sanatını takip
eder.
tokmakları, pencereler, cumbalar vb). konulu bir fotoğraf yarışması düzenlenir.
Öğrenciler kendilerinde bulunan fotoğraf makineleri ile çevresinde bulunan tarihî yapılar
üzerinde hoşlarına giden detayların çekimini yaparlar. Çekimini yaptıkları fotoğraflardan
beğendiği bir fotoğrafın baskısını yaptırırlar (en az 18 x 24 boyutlarında). Öğrenci
yarışmaya katılacağı fotoğrafa bir isim vererek sınıfta oluşturulan yarışma komisyonuna
teslim eder. Yarışmaya katılan bütün fotoğraflar sınıf tahtasına asılarak tüm sınıf
öğrencilerinin jüri olarak katıldığı değerlendirme yapılır (Değerlendirmede sanatsal
düzenleme ilkeleri, ışığın kullanımı, konuya yaklaşım vb. durumlara dikkat edilir.).
Değerlendirme öğrencilerin seçtiği ilk üç eseri bir kâğıda yazmasıyla gizli olarak yapılır.
Yapılan değerlendirme sonucunda ilk üç dereceye giren fotoğraflar belirlenir. Daha sonra
yarışmaya katılan fotoğraflarla sınıf panosunda bir sergi düzenlenir.
8. Atatürk fotoğrafları
çeken sanatçıları ve
eserlerini tanır.
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
Kazanım nu. : 2
9. sınıf görsel
sanatlarda
biçimlendirme
alanındaki renk alt
ilişkilendirilir.
! Kazanım nu. : 8
Atatürk’ün
fotoğraflarını çeken
sanatçılar olarak
Cemal Işıksel, Etem
Tem, Esat Nedim
Tengizman, Selahattin
Giz alınmalıdır.
1.2.3. “Karanlık Kutu (Camera Obscura)” (bk. Etkinlik örneği, s. 170)
Birleştirme
162
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: RENKLİ RESİM UYGULAMALARI IV
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bu alt öğrenme
Soyut resmin
Gözlemleme,
çözümleme ve
düzenleme çalışmaları
yapar.
Seçtiği renkli resim
tekniği ile soyut resim
çalışması yapar.
Zihinden resim
Resim çalışmalarında
sanatsal düzenleme
ilkelerini uygular.
Seçtiği bir çağdaş
sanat akımından yola
çıkarak özgün bir
çalışma yapar.
1. Soyut resim çalışmaları ile ünlü ressamlardan Kandisky, Pollock, Devrim Erbil,
Adnan Çoker, vb. sanatçıların tıpkıbasımları sınıfta sanat eseri inceleme yöntemlerine göre
incelenir (bk. Resim 31, 120, 121, s. 239, 264). Figüratif resim özellikleri öğrencilere
hatırlatılarak ön öğrenmeleri ile bağ kurularak soyut resim ile karşılaştırma yapmaları
sağlanır.
2.3. Öğrenciler iki gruba ayrılır. Birinci grup doğal varlıkları, ikinci grup yapay
varlıkları seçerek karakalem tekniği ile etüt ederler. Daha sonra etütten yola çıkarak,
seçilen varlığı çok yönlü başkalaşımlara uğratarak (metamorfoz), farklı anlatımlara
dönüştürürler (bk. Resim 122, s. 264).
3.4.5. “Ankara İstasyonu” (bk. Etkinlik örneği. s. 173)
3.5.6. Kübizm akımının özellikleri sanatçıların eserlerinin tıpkıbasımlarından
sanat eseri inceleme yöntemlerine göre incelenir.
Picasso’nun “Eşyayı gördüğüm gibi değil, düşündüğüm gibi çizerim.” sözü hatırlatılır.
http://www.alka.com.tr/alphtml/pablohtml/index_picasso.asp?page=icerik&id=25
Sınıftan seçilen bir öğrenci model alınarak kübizm akımının özelliklerine uygun portre
çizimi yapılır ve seçilen renkli resim tekniği ile renklendirilir. (bk. Resim 91, s. 255)
(Bu etkinlik diğer sanat akımları için de uygulanabilir.)
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 2
Bu kazanım
edindirilirken
başkalaşım
(metamorfoz)
çalışmaları yapılır.
alanındaki sanat
ilişkilendirilir.
 Kazanım nu. : 6
Çağdaş sanat akımları
I ve II alt öğrenme
alanı ile ilişkilendirilir.
.
163
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: TEKSTİL TASARIM
KAZANIMLAR
Bu alt öğrenme
tekstilinin gelişimine
2. Tekstil tasarımlarına
çevresinden örnekler
gösterir.
3. Geleneksel Türk
motiflerini tekstil
tasarımlarında
kullanır.
4. Özgün tekstil
tasarımları yapar.
1. “Atatürk ve Türk tekstili” (bk. Etkinlik örneği. s. 174)
 2. Günlük yaşamımızda kullandığımız tekstil ürünlerinin (perdeler, döşeme örtüleri,
giysiler, masa örtüleri, yünlü-ipekli kumaşlar, yemeniler vb.) üretim yerlerine ziyaretler
yapılır. Desinatörler ile görüşülerek tekstil tasarımın aşamaları hakkında bilgi edinilir.
Gezi sonrası izlenimlerini arkadaşları ile sınıfta paylaşmak için sunum yaparlar (bk. s.91
Gezi plan örneği).
2.4. Sınıfta öğrencilerin görebileceği bir yere, “vazoda çiçekler” model olarak
hazırlanır.
a) Modelin karakalem çizimi yapılır.
b) Çizim sadeleştirilir.
c) Çizim renk uyumlarına göre renklendirilir.
ç) Hazırlanan vizör yardımı ile bir detay tespit edilir.
d) Birim tekrarı ile kumaş deseni oluşturulur.
AÇIKLAMALAR
 Kazanım nu. : 3
alanındaki Türk
ilişkilendirilir.
alanı renkli resim
uygulamaları I ile
ilişkilendirilir.
3.4. Öğrenciler bir hafta önceden geleneksel Türk süsleme sanatı motiflerini
araştırarak örnekleri sınıfa getirirler. Kravat veya şal için uygun olabilecek motifleri seçer.
Her öğrenci seçtiği motiflerin tamamını veya bir bölümünü kullanarak birim tekrarlarıyla,
desenlerin birbirine uyarlanmasıyla kendi özgün desen tasarımını yapar. Kravat veya şal
şeklinde çizilmiş kâğıt üzerine desen tasarımını uyarlar. Çalışmalar renk uyumlarından
yararlanarak guvaş boya ile renklendirilir.
Birleştirme
164
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ENDÜSTRİYEL TASARIM
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Bu alt öğrenme
Sanatı bilim ile
ilişkilendirir.
Endüstriyel tasarım
çalışmaları yapan
sanatçıları tanır.
Endüstriyel tasarımın
kullanım alanlarını
örneklendirir.
Endüstriyel tasarım
fuarlarını gezmeye
istekli olur.
Endüstriyel tasarımla
ilgili çalışmaları takip
etmeye özen gösterir.
Endüstriyel ürünler
için özgün tasarımlar
yapar.
1.2. Öğrenciler üç gruba ayrılır. Leonardo Da Vinci, Michelangelo ve Mimar Sinan’ı
bilim adamı yönü ile araştırmaları istenir. Sanatçıların bilimsel araştırmaları örnekler
üzerinde incelenir. Sanatçı kimlikleri hatırlatılarak bilim adamı yönleri ile bağ kurmaları
sağlanır.
3.5.6. Öğrenciler arasında endüstriyel ürün tasarımı yarışması düzenlenir. Konu. :
“Bulunduğunuz ilde park-bahçe-duraklar için lamba tasarımı yapılması istenir. Yarışma
sonucu dereceye giren ve sergilenmeye değer görülen eserler sınıf/okul panosunda
sergilenir.
3.4.5. Öğrenciler derse aşağıdaki konular üzerinde araştırma yaparak gelirler.
1. Tasarımın sanat içindeki yeri nedir?
2. Tasarım nedir?
3. Tasarımın dalları nelerdir?
4. Endüstriyel tararım nedir?
5. Ülkemizde endüstriyel tasarımın yeri nedir?
6. Dünyaca ünlü tasarımcılar kimlerdir?
7. Ünlü Türk endüstri ürünleri tasarımcıları kimlerdir?
8. Bu tasarımcıların üretim alanları nelerdir?
Öğretmen, burada herkes öğretmen yöntemini uygulamak üzere hazırladığı kartları
öğrencilere dağıtır. Her öğrenci merak ettiği soruyu ya da tartışmak istediği konuyu karta
yazar. Kartlar toplanır ve karıştırılarak yeniden öğrencilere dağıtılır. Her öğrenci kendine
gelen karttaki sorunun cevabını ya da tartışma konusunu kaynaklarından yararlanarak
sınıfa sunar.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Endüstriyel ürün
tasarımlarında, bilim
ve teknolojinin
olanaklarından
yararlanır.
sorular,
derecelendirme
listeleri, öz
vb. kullanılarak
değerlendirme
yapılabilir.
165
12. SINIF
ALT ÖĞRENME ALANI: ENDÜSTRİYEL TASARIM
KAZANIMLAR
AÇIKLAMALAR
4.5.6. Öğrenciler sanal ortamda veya tasarım fuarlarında gördükleri ürünlerin hangi
amaç için tasarlandığını araştırarak sınıfa gelir. Öğretmen okulun çeşitli alanlarında
kullanılmak üzere oturma yerlerinin tasarlanacağını söyler. Öğrencilerin çevrelerindeki
oturma yerlerini inceleyerek “Size göre nasıl olmalı?” sorusu çerçevesinde hazırlık
yapmaları istenir. Tasarımda dikkat edilecek noktalar sınıfta beyin fırtınası yöntemi ile
belirlenir. Bu noktalar göz önünde bulundurularak öğrencilerden özgün tasarım yapmaları
istenir. Tasarım örnekleri panoda sergilenir.
Birleştirme
166
12. SINIF
ÖĞRENME ALANI 3: TARİHİÎ ÇEVRE VE MÜZE BİLİNCİ
ALT ÖĞRENME ALANI: TARİHÎ ÇEVRE VE MÜZELERDE İNCELEME VE UYGULAMA IV
KAZANIMLAR
1.
2.
3.
4.
5.
Bu alt öğrenme
Dünyaca ünlü
müzeleri tanır.
sanat galerileri ile ilgili
yazılı ve görsel
kaynakları sergiler.
Ülkemiz müzeciliğinin
gelişmesinde
koleksiyonculuğun
önemini açıklar.
sanat galerileri aracılığı
ile kültürler arasında
bağ kurar.
Tarihî çevrelerde,
müzelerde ve sanat
galerilerinde bulunan
eserlerden yararlanarak
desen çalışmaları
yapar.
1.2. Sınıftaki her öğrenciye dünyadaki ünlü müzelerden birinin ismi verilerek
araştırma yapması istenir. Araştırma sonrasında hazırlanan sunum dosyaları okul
kitaplığında tüm öğrencilerin yararına sunulur.
2. Öğrencilerden, tarihî ve kültürel değerlerimizden Surlar, kaleler, hanlar, hamamlar,
camiler, medreseler, köprüler, Ürgüp-Göreme Peri Bacaları, Nemrut Dağı vd. araştırılması
istenir. Getirilen dokümanlar sınıfta incelenir Bu tarihî varlıkların resim-fotoğraf ve yazılı
bilgileri panolarda sergilenir.
 5. Tarihî çevre ve müzelerde, orijinal eserlere bakılarak desen çalışmaları yapılır.
Birleştirme
AÇIKLAMALAR
! Kazanım nu. : 1
Müze İnternet
adresleri EK 3, s. 273
verilmektedir.
 Bu öğrenme
alanı desen çalışmaları
I, II, III, IV ile
ilişkilendirilir.
167
KARİKATÜR
MERAKLIDIR
DERS
SINIF
12
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
KARİKATÜR SANATI
KAZANIMLAR
3. Karikatür sanatının ünlü ustalarını ve eserlerini tanır.
4. Yazılı, görsel ve sanal yayın organlarından karikatür
sanatını takip etmeye istekli olur.
5. Karikatür sergilerini gezmeye istekli olur.
6. Verilen bir konuyu mizah anlayışı içinde karikatürize
eder.
ARAÇ VE GEREÇLER
Fon kartonları, karikatür ustalarının eserleri (gazete,
dergi, sanal yayın organlarından bulunan eserler)
yapıştırıcı, makas, falçata, resim kalemi, silgi, renkli
kalemler, resim kâğıdı vb.
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
İnceleme, uygulama
KAYNAKLAR
Gazete , dergi ve sanal yayın organları,
http://www.nd-karikaturvakfi.org.tr/99/karvefel/karfelto.htm
DERSE HAZIRLIK
Ders öncesi öğrencilerden gazete, dergi ve www.ndkarikaturvakfi.org.tr/ sitesinden Oğuz Aral, Tekin Aral,
Semih Balcıoğlu, Cemal Nadir Güler, Bedri Koraman,
Tan Oral, Turhan Selçuk, Nehar Tüblek, gibi
sanatçıların karikatür örneklerini fon kartonu üzerine
yapıştırarak sınıfa getirmelerinin istenmesi.
168
ETKİNLİK SÜRECİ
Fon kartonuna yapıştırılmış karikatür örneklerinin sınıf tahtasına asılması.

Örneklerin aşağıdaki özellikler kapsamında incelenmesi, tartışılması.


a) Yerel kültürümüz
b) Evrensel etik değerler
c) Resim-yazı simgeleri
ç) Yergi,
d) Gülmece öğeleri
e) Tiplemeleri
Tan Oral’ın “Karikatür meraklıdır” adlı yazısının okunması.
Karikatür Meraklıdır
“Karikatür meraklıdır. Tıpkı felsefe gibi. O da her yeri kurcalar. Her şeyi anlamak ister.
Evrende insana ilişkin ne varsa arar, bulur. Onları sergiler ve tartışır. Karikatür sorunları
sever, yani bilgiyi sever. Tıpkı felsefe gibi. O da sorunların içine girmekten çok hoşlanır ve
kalemini kara boyaya batırmaktan hiç vazgeçmez. Kara boya ve sorunlar ise bitmiyor. Çünkü
mutluluk arayışı bitmiyor. Geçmişi özleyip, geleceğin düşlerini kurarken insan, bugününü
ıskalayabiliyor bazen. Ne planlar kuruyor, ne sonuçlar çıkarıyor aklınca, ne hesaplar yapıyor.
Ama evdeki hesap çarşıya uymuyor. Aldanmalar, sürprizler ve tutarsızlıklar birbirini
kovalıyor. Sonunda umudunu yitirebiliyor kişi. Öfkelenebiliyor. Kendine ve başkasına zarar
verebiliyor. Bir yandan elbet sorunların üstesinden gelmeye çalışıyor. Ama bazen
beceremediği de oluyor bunu. : : : Kendi gibi beceremeyenleri de görüyorsa eğer, gülmekten
başka yolu kalmıyor demektir. Kahkahalarla gülebilir artık, yaptıklarına ve olan bitene.
Gülmek güç verir. Zihin açar. Ezmekten ve ezilmekten, kısacası gülünç olmaktan kurtarır
insanı. Ayrıca ak kâğıt üstüne çiziliyorsa bir de bunlar ve karikatürse eğer bu çizilenler,
basılıp yayılıyorsa bir de çevreye, işte o zaman kahkahalar sakinleşmeye başlar. Gülme önce
dudaklara sonra beyinlere yayılır. Düşünce nefes almaya başlar. Gülme kısa sürelidir aslında,
vurur geçer. Ama izi sürer.”
Tan ORAL

Öğrencilerin özgün karikatürler çizmeleri.

Yapılan karikatür çalışmalarının sergilenmesi.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME:
Bu etkinlikte öğrencilerin değerlendirilmesi gözlem, öz
değerlendirme ve performans değerlendirme formları
kullanılarak yapılabilir.
169
KARANLIK KUTU
(CAMERA OBSCURA)
DERS
SINIF
12
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
FOTOĞRAF SANATI
KAZANIMLAR
9. Fotoğrafın oluşumunu açıklar.
10. Fotoğrafta ışığın ve rengin etkisini örneklendirir.
11. Fotoğraf sanatında kullanılan araç-gereç ve
malzemeleri tanır.
ARAÇ VE GEREÇLER
Gösterip yaptırma
Ayakkabı kutusu vb., alüminyum folyo, yapıştırıcı bant,
maket bıçağı, iğne (ince çivi olabilir), ISO 100 negatif
film (film kullanılmayacaksa aydınger olabilir), siyah
kumaş parçası, siyah kâğıt,
KAYNAKLAR
DERSE HAZIRLIK
Hedgecoe, J., Her Yönüyle Fotoğraf Sanatı

Öğretmen tarafından “karton kutudan iğne
delikli fotoğraf makinesi” örneğinin
hazırlanması,

Yapılacak çalışmanın sınıf tahtasına çiziminin
yapılması,

Yapılacak çalışma film ile uygulanacaksa okulda
karanlık bir ortamın hazırlanması.
170
ETKİNLİK SÜRECİ

Öğretmen tarafından hazırlanan “karton kutudan iğne delikli fotoğraf makinesi”
örneğinin öğrencilerle birlikte incelenmesi.

Öğrencilerin getirdikleri malzemeleri hazırlamaları.

Aşağıdaki işlem basamaklarını takip etmeleri.
-Önce, kutunun yan yüzüne büyükçe bir delik açılarak folyo, deliği kapatacak
şekilde kutuya bantlanır. Folyonun kenarlarından ışık sızmamasına dikkat edilir.
-Sonra bir iğneyle ya da ince bir çiviyle folyonun ortasına düzgün, temiz bir delik
açılır (Kartondan temiz bir delik açabilmek imkânsızdır).
-Karanlık bir yerde kutunun iç yüzeyine, iğne deliğinin tam karşısına gelecek şekilde
ISO 100 negatif film bantlanır (emülsiyonlu yüzü dışa gelecek şekilde).
-Kutunun kapağı kapatılır ve ışık açılmadan önce kutu siyah bir kumaşla örtülür.
-Daha sonra kutu parlak gün ışığına çıkarılarak sabit duran bir konuya doğru
yöneltilir ve iğne deliğinin önü yavaşça açılır. 3 saniye sonra delik kumaşla kapatılır.
-Yine mutlak karanlık bir ortamda film banyo yapılmak üzere kutudan çıkartılır
(Okulda banyo olanağı yoksa film ışık almayacak bir şekilde siyah kâğıt ile sarılarak bir
fotoğrafçıda banyo yapılmak üzere hazırlanır).
-Banyo sonrası film üzerinde konunun görüntüsünün belirmiş olduğu görülecektir.
171
 İğne deliğinden
alınan görüntü.
(Büyük resim)
 Bir objektifle
oluşturulan
görüntü
(Küçük resim)
Bu uygulama film olmadan da yapılabilir.
- Kutunun film konulan yüzüne büyük bir dikdörtgen delik açılır.
- Açılan deliğe aydınger yapıştırılarak yarı saydam bir ekran oluşturulur.
- Daha sonra kutunun iğne deliği olan yüzü parlak gün ışığındaki sabit bir konuya doğru
yöneltilir.
- Aydıngerden oluşturulan ekrana siyah bir kumaş altından bakıldığında karşıdaki
konunun görüntüsünün ekranda ters olarak belirdiği görülecektir.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Gözlem formu kullanılır.
172
ANKARA İSTASYONU
DERS
SINIF
12
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
RENKLİ RESİM UYGULAMALARI IV
KAZANIMLAR
4. Zihinden resim çalışmaları yapar.
5. Resim çalışmalarında sanatsal düzenleme ilkelerini
uygular.
ARAÇ VE GEREÇLER
Resim kâğıdı, resim kalemi, sulu boya, fırçalar, su kabı
vd./ Pastel boyalar. “Şu Çılgın Türkler” kitabından
alıntı.
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
Soru-cevap, inceleme, uygulama / Pastel / Sulu boya
tekniği
KAYNAKLAR
Turgut Özakman’ın “Şu Çılgın Türkler” isimli kitabı.
DERSE HAZIRLIK
ETKİNLİK SÜRECİ
Turgut Özakman’ın “Şu Çılgın Türkler” isimli kitabından alınan metnin sınıfta
okunması.
“Ankara istasyonu çok kalabalık ve gürültülüydü. Cepheye gidecek beş yüz kadar asker
vagonlara bindirilmekte, yük vagonlarına topçeker kadanalar, katırlar, mühimmat
sandıkları, onarılmış silahlar, ekmek ve erzak çuvalları, küfeleri yüklenmekteydi. Eskisi,
makineli tüfek mermileriyle delik deşik olduğu için Yüzbaşı Faruk, verilen yeni
üniforması, tasa benzeyen başlığı ve tahta çantasıyla görevlilerin gösterdiği vagona
bindi.” (“Şu Çılgın Türkler”, Özakman, 2005, s. 362)
 Metne ve uygulamaya yönelik aşağıdaki soruların öğrencilere sorulması.
1- Ankara İstasyonu’nun da neler oluyor?
2- Metnin teması nedir?
3- Okunan metin sizde ne gibi duygular uyandırdı?
4- Resminizde ön planda hangi figürleri çizmeyi düşünürsünüz?
5- Kompozisyonda yer alması gereken varlıklar neler olabilir?
6- Ağırlıklı olarak hangi renkleri kullanılırsınız? Neden?
7- Tablonuza ne isim verirsiniz?
 Sorular üzerinde tartışıldıktan sonra, metni konu alan resmin çizilmesi.
 Öğrencilerin, çizdikleri resmi seçtikleri teknikle boyamaları.
 Çalışmaların sınıf panosunda sergilenmesi.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Performans değerlendirme formları ile ölçme yapılır.
173
ATATÜRK VE TÜRK TEKSTİLİ
DERS
SINIF
12
SÜRE
ÖĞRENME ALANI
ALT ÖĞRENME ALANI
TEKSTİL TASARIM
KAZANIMLAR
1. Atatürk’ün Türk tekstilinin gelişimine katkılarını
açıklar.
YÖNTEM VE
TEKNİKLER
Araştırma, inceleme
ARAÇ VEGEREÇLER
“Cemal Grando’nun Atatürk ile ilgili anısı”
KAYNAKLAR
GÜNTÜRKÜN KALIPÇI, İlknur, Özlemden Eyleme
Doğru Atatürk , s. 252
Sınıf iki gruba ayrılarak araştırma ödevi verilmesi.
1. Grup: Atatürk’ün Türk tekstilinin gelişimine
katkılarını araştırır.
2. Grup: Atatürk’ün bugün dahi şıklığından söz
edilmesinde kendisinin payının araştırılması.
DERSE HAZIRLIK


ETKİNLİK SÜRECİ
Grupların araştırma sonucunda edindikleri bilgilerle sunum yapmaları,
Cemal Grando’nun Atatürk ile ilgili anısının sınıfta okunması.
“Atatürk’ün sofrası yine dolup taşıyor. Birçok yurt sorunları bu sofrada görüşülüyordu. Bu
akşam yerli malı kullanılması ile ilgili bir konuşma oldu. Herkes düşüncesi söylüyor. Kampanya
açılması, herkesin yerli malı yemesi, yerli malı giymesi isteniyordu.
Atatürk herkesin öne sürdüğü düşünceleri her zaman ki dikkati ile dinledikten sonra “Bundan
sonra önder olarak benim de yerli malı kullanmam gerek.” Gardropdaki elbiselerimi getirin ve
köşkün önünde yakın” buyruğunu verdi.Herkeste bir sessizlik…O şen gürültülü sofra sanki bir
anda mezar sessizliğine bürünmüştü.herkes birbirinin yüzüne bakıyordu. İlk önce konuklar
arasında bulunan Ulus gazetesi baş yazarı Falih Rıfkı Atay bozmaya cesaret edebildi.
“Paşacığım elbiseleri yakmayın, birer tanesini bize verin. Biz de hatıra olarak saklayalım”
deyince Atatürk hafifçe gülümsedi. “Peki” dedi. Orada hazır bulunan herkese birer kat elbise
verildi. Bir gün sonra Beyoğlu’nun tanınmış terzilerinden Arman Yalova’ya getirildi. Atatürk
köşktekilerin gözü önünde yerli kumaştan elbiselerini kestirdi ve diktirdi. O olaydan sonra
Atatürk elbiselerini hep yerli kumaştan seçip Arman’a diktirmiştir. Bir daha İsviçre’den kumaş
gelmedi.” (Güntürkün Kalıpçı, 2006)

Öğrencilerin Atatürk’ün stilistlik yönü ve Türk tekstilinin gelişimine katkıları
hakkında çıkarımda bulunmaları.
ÖLÇME VE
Grup değerlendirme formu uygulanır.
DEĞERLENDİRME
(Bu etkinlik örneği F.Tülin Uzer tarafından hazırlanmıştır.)
174
7.
ÖLÇME DEĞERLENDİRME ESASLARI
Ölçme ve değerlendirme, eğitim ve öğretimin önemli bir parçasıdır. Eğitimde,
programların istenilen başarıyı gösterip göstermediği, öğrencilerden beklenen bilgi,
beceri ve tutumların gelişip gelişmediği, ölçme ve değerlendirme yoluyla tespit edilir.
Ölçme ve değerlendirme ile eğitim ve öğretim sürecinin sürekli izlenmesi her aşamada
ortaya çıkan sorunları tespit ve düzenleme imkânı verir.
İyi bir değerlendirme sistemi:
 Öğrencilerin neyi bildiğini, anladığını ve ne yapabildiğini keşfetmeye
yardımcı olur.
 Öğrencilerin gelişim düzeylerini gösterir.
 Gelecekteki öğrenme sürecini planlamaya yardımcı olur.
 Belli bir dönemde öğrencilerin ulaşması beklenen standartları değerlendirme
imkânı verir.
 Öğrencilerin nasıl daha iyi öğrenebileceği ve daha iyi yapabileceğini
betimlemeye yardım eder.
 Değerlendirme sonuçlarının paylaşılması öğretmene, öğrencinin kendisine ve
velilere öğrencinin öğrenme süreci hakkında bilgi sağlar.
 Öğretmenlerin ve ilgili kişilerin programın uygulama, izleme ve geliştirme
süreciyle ilgili kararlar almasına yardımcı olur.
 Öğretim programlarında kullanılan yöntemler ve yaklaşımların yeterliliğini
ölçerken öğretmene yardımcı olur.
 Öğrencilerin anlamakta güçlük çektiği alanları, zayıf yönlerini ve bilgi
boşluklarını tespit etmede önemli bir rol oynar.
 Öğretmenin, öğrencilerin öğrenmesini geliştirecek yaklaşımlar ve öğrenmeöğretme süreçlerini tasarlamasına yardım eder.
Bu programlara dayalı ölçme ve değerlendirme, öğrencilerin bildiklerini ortaya
koymalarını sağlamaya yönelik olmalıdır. Öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne
bildiklerini görmeye yarayan bir araçtır.
175
Programlarda değerlendirme ile sadece öğrenme ürününü değil, öğrencilerin
öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç sonucunda öğrencilerin ihtiyaçları göz önüne
alınarak
gerektiğinde
kullanılan
sınıf
etkinlikleri
değiştirilir.
Değerlendirme,
öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Derslerde yapılacak ölçme ve değerlendirme
çalışmalarıyla, öğrencilerin öğrenme süreçleri izlenir ve bu süreçte kazandıkları bilgi ve
beceriler değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan öğrenme etkinlikleri değiştirilir.
Yapılacak olan değerlendirme çalışmaları dersin amaçları ve kazanımlarına uygun
olarak öğretim etkinlikleri ile birlikte yürütülmelidir. Yani öğrenciler eğitim öğretim
sürecinde öğrenmeye devam ederken değerlendirme süreci de amaçlar çerçevesinde
devam etmelidir.
Program, öğrencinin okul dışındaki gerçek dünyayla uyum içinde olmasını
sağlayacak becerilere sahip olmasını da hedeflemektedir Ölçme ve değerlendirme de
öğrencinin gerçek yaşamla kendi bilgileri arasında ilişki kurmasını ve karşılaştığı
problemlere farklı çözüm yolları üretebilmesini gerektirir.
Programların ölçme ve değerlendirme yaklaşımında, derinliği olmadan çok sayıda
kavram ve ilkeyi öğrenme, rutin problemleri çözebilme, ezber bilgi ve yazılı
materyallerden bilgiyi aynen aktarmanın önemi azalmıştır. Ölçme ve değerlendirme
etkinlikleriyle öğrencilerin üst düzey becerileri değerlendirilmeye çalışılmalıdır. Bu ders
sürecinde öğrencilerin; okuduğunu anlama, eleştirme, yorumlama; bilgi toplama, analiz
etme ve bir sonuca ulaşma; gözlem yapma, gözlemlerden sonuca ulaşma; günlük
hayatta karşılaşılan problemleri çözme; araştırma yapma, kendilerini ve arkadaşlarını
değerlendirme gibi becerileri değerlendirilecektir.
Öğretmenler bazen öğrencilerin, sınavlarında veya ödevlerinde sergilediklerinden
daha fazlasını bildiklerine inanırlar. Bu sorunu aşmak için öğretmenlerin, öğrencilerin
başarısını değerlendirmede birkaç yöntemi birlikte kullanması gerekir. Bu durum her
öğrenciye ne bildiğini gösterme konusunda daha fazla şans tanır. Öğretmenin de birkaç
aracı birlikte kullanarak öğrencinin ne bildiğini ve ne yapacağını bilmesi bu konuda
kendine daha fazla güven duymasını sağlayabilir. Tartışma, açık uçlu sorular,
performans görevleri ve sunular öğrenci hakkında bilgi edinmenin en iyi yollarındandır.
Bunlardan hiçbiri tek başına yeterli değildir. Çünkü bazı öğrenciler tartışma, bazıları
sözlü sunumda, bazıları da yazarak kendilerini daha iyi ifade ederler.
176
Öğretmenler öğrencilerini değerlendirirken kısa cevaplı, çoktan seçmeli, doğruyanlış, eşleştirmeli sorulardan oluşan testlerdir kullanabileceği gibi performansa dayalı
değerlendirme yapmak için; açık uçlu sorular, gözlem formları, posterler, öğrenci ürün
dosyaları, projeler, performans görevleri kullanabilirler. Ayrıca öğretmenler görüşmeler
yapıp, öğrencilerin kendilerini ve akranlarını değerlendirmelerine fırsat vererek
öğrenme süreçleri hakkında bilgi edinir ve onlara dönüt verirler. Performansa dayalı ya
da otantik değerlendirme mi? Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçları mı? Amaca
göre her ikisi de kullanılır. Amaç öğrencilerin üst düzey becerilerini değerlendirmek,
bireyin ne yapabileceğinin gerçek resmini görmek ise performans değerlendirme tercih
edilmelidir. Ancak bu becerilerin değerlendirmesi zor, geleneksel yöntemlere göre daha
sübjektif ve zaman alıcıdır.
Aşağıda bazı ölçme araçları ve yöntemleri ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir.
7.1. Ölçme - Değerlendirme Araç ve Yöntemleri
7.1.1. Gözlem
Öğretmenlerin gözlem becerileri ve tuttukları gözlem kayıtları öğrencilerin sosyal
bilimler dersleriyle kazandırılması hedeflenen düşünme becerilerinin gelişimini
değerlendirmek için sahip olabilecekleri en iyi araçlardandır. Gözlem, öğrenciler
hakkında doğru ve çabuk bilgi sağlar. Uygulamada hız ve zaman önemlidir. Öğretmen
öğrencilerin;
 Soru ve önerilere verdikleri cevapları,
 Sınıf içi tartışmalara katılımlarını,
 Grup çalışmalarına ve tartışmalarına katılımlarını,
 Öğretim sürecinde yapılan görevler ve materyallere öğrencinin gösterdiği
tepkiyi gözlemler.
Aşağıdaki noktalar, öğretmenlere gözlem yapmada kolaylık sağlayacaktır.
 Ölçütleri koyarken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız.
 Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz.
 Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz.
177
 Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz.
 Yapılan gözlem için değerlendirmeyi, mümkün olduğu kadar gözlemi
yaptığınız zaman kaydediniz.
7.1.2. Performans Değerlendirme
Performans değerlendirme, öğrencilerin bireysel farklılıklarını dikkate alarak
onların bilgilerini ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama aktarmalarını
sağlayacak durum ve görevler aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde
tanımlanabilir. Performans değerlendirme, dersin kazanımlarıyla ilgili olarak öğrencinin
günlük yaşamındaki problemleri nasıl çözeceğini ve problem çözmek için sahip olduğu
bilgi ve becerileri nasıl kullanacağını göstermesini ister. Performans değerlendirmeyle
öğrenciler, sınav saatleriyle sınırlandırılmaksızın geniş bir zaman diliminde çalışma ve
tekrar yapma, oluşturulan ölçütlere göre yeterlik derecelerini ortaya koyma olanaklarına
sahip olurlar. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir
ürünle sonuçlanmaktadır. Bu tip değerlendirmede kâğıt kalem testleri gibi öğrenci basit
cevaplar vermez, bir ürün meydana getirir. Otantik değerlendirme görevleri öğrencilerin
mümkün oldukça gerçek yaşama benzer problemler yoluyla bilgi ve becerilerini
göstermesini gerektirir. Açık uçlu sorular ya da performans görevleri otantik ya da
performans değerlendirme çalışmalarının iyi örnekleridir.
Performans değerlendirme, öğrencinin yeni bilgiyi yapılandırmasını gerektirir.
Performans görevlerinde, tek bir cevap yoktur. Görevi tamamlamak için değişik yollar
bulunmaktadır. Bu nedenle iyi tanımlanmış bir ölçütle değerlendirmelidir. Başarılı bir
değerlendirme yapmak için her bir performans görevi bir dereceli puanlama anahtarı
(rubric) ile eşleştirilmelidir. Öğrenciler performans göreviyle dereceli puanlama
anahtarının bir örneğini alırlar. Böylece değerlendirme sürecinde, öğrenciler
kendilerinden ne beklendiğini bilerek çalışmalarını ona göre yönlendirirler. Dereceli
puanlama anahtarı, öğrencinin başarısı için bir yol haritasına dönüşür.
7.1.3. Proje
Öğrencilerin grup hâlinde veya bireysel olarak istedikleri bir alanda/konuda
inceleme, araştırma ve yorum yapma, görüş geliştirme, yeni bilgilere ulaşma, özgün
178
düşünce üretme ve çıkarımlarda bulunma amacıyla ders öğretmeni rehberliğinde
yapacakları çalışmalardır.
Proje geliştirme süreci uzun, karmaşık ve zorlu bir süreçtir. Projeler, öğrencilerin
yaratıcılık, araştırma, iletişim gibi üst düzey zihinsel becerilerini geliştirir. Projenin
tasarımından ortaya konulmasına kadar geçen süreç, bilimsel süreç basamaklarını
içereceğinden bilimsel süreç becerilerinin gelişmesine yardımcı olur. Projeler
yönergeler ve puanlama standartları gerektirir.
Proje konuları zümre öğretmenleri tarafından belirlenebileceği gibi öğrenciler de
kendi ilgi duydukları alanlara göre bireysel ya da grup olarak proje konusu
belirleyebilirler. Verilen proje konuları öğrencilerin düzeyine uygun ve yerel imkânlara
göre yapılabilecek nitelikte olmalıdır.
Grup halinde yapılacak projelerde grupların, öğrencilerin cinsiyet, başarı durumu
vb. özellikleri bakımından heterojen olmasına dikkat edilmelidir. Grup çalışmalarında
grup üyelerinin görev dağılımı projenin her aşaması için net olarak yapılmalıdır. Görev
dağılımı grup üyeleri tarafından yapılarak öğretmenin onayı alınır. Projenin her
aşamasında görevlerin yapılıp yapılmadığı aşamanın bitiminde öğretmen tarafından
kontrol edilir ve grup üyelerine geri bildirim verilir. Görevini yeterince yerine
getirmeyen öğrencilerin bireysel özelliklerine de dikkat edilerek gerekli önlemler alınır.
179
PROJE ÖRNEĞİ : 1
SINIF
9.SINIF
ÖĞRENME ALANI
Görsel sanatlarda biçimlendirme
ALT ÖĞRENME
Perspektif
ALANI
SÜRE
2 ay
KAZANIM NU.
9 -10
DEĞERLENDİRME
Proje değerlendirme formu ya da dereceli puanlama anahtarı.
Sevgili Öğrenciler,
Okulumuz giriş kısmında misafir kabul salonu yapılması gerekmektedir.
Belirlenen bu yerin perspektif kuralları ile çizimini yaparak tasarımı yapınız.
Bu çalışmayı yaparken aşağıdaki adımları izlemeniz size yardımcı olacaktır.
1. Bir çalışma planı hazırlayınız ve planı öğretmeniniz ile paylaşınız.
2. Belirlenen bu mekânı inceleyerek değişik açılardan ön etüt çizimlerini yapınız.
3. Belirlenen bu yerde bulunması gereken eşya ve yapılacak işleri belirleyiniz.
4. Gerekli ölçülendirmeleri yapınız.
5. Gerekli araç gereç ve materyalleri temin ediniz.
6. Perspektif kurallarına uygun taslak tasarımlar yapınız.
7. Orijinal çizimi yapınız.
180
Form: 1
PROJELER İÇİN DEĞERLENDİRME FORMU ÖRNEĞİ
Öğrencinin Adı – Soyadı: ..........................................................................
Değerlendirme Tarihi / Süreci: .........................................................
Projenin Adı: ....................................................................................................
A. Organizasyon özellikleri
Evet Hayır Yorumlar
1. Öğrenci çalışma/görev/projenin hedeflerini kavradı.
2. Öğrenci çalışma/görev/projenin gerekliliklerini ve ödeve ilişkin belirli terimleri kavradı.
3. Öğrenci zaman çizelgesini ve çalışma/görev/projenin bitiş tarihini kavradı.
4. Öğrenci çalışma/görev/projenin değerlendirilmesinde kullanılacak olan
metotları/prosedürleri ve ölçütleri kavradı.
5. Öğrenci çalışma/görev/proje konusu tartışma ve ödev yönergelerine kendinden bir şeyler
katma fırsatına sahipti.
6. Çalışma/görev/proje öğrencinin yeterlilikleri doğrultusunda verildi.
7. Çalışma/görev/projenin tamamlanması sürecinde öğrenciye danışmanlık yapıldı.
B. Öğrencinin öğrenmesi
1. Öğrenci kendi sorularını yapılandırdı ve bunları yanıtladı.
2. Öğrenci bireysel girişimlerine delil gösterdi.
3. Çalışma/görev/projeyi yaparken öğrenci diğer öğrencilerle fikir alışverişinde bulundu.
4. Öğrenci çalışma/görev/projeyi hazırlarken sistemli bir şekilde çalıştı.
5. Çalışma/görev/projenin değerlendirilmesinde kullanılacak ölçütler:
1.
Planlama
2.
Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar, yaratıcılık
3.
Kompozisyon
4.
Tekniğe uygunluk
5.
Temiz ve düzenli çalışma
6.
Süreyi kullanma
7.
Uygulamayı sunma/sergileme
8.
Değerlendirme
6. Çalışma/görev/projenin doğruluğunu ve uygunluğunu değerlendirmede kullanılacak
teknik özellikler
o
Perspektif kuralları
181
Form: 2
PROJELER İÇİN DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI ÖRNEĞİ
Ad - Soyad: _____________________
Tarih: ___________________
Projenin Adı: _____________________
Öğretmenin Adı - Soyadı: _____________
Süreç
Ortalamanın altı
Tatmin edici
Ortalamanın üstü
1. Ne yapması gerektiğini kavradı.
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
2. Projeyi tamamlamak için uygun bir plan yaptı.
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
3. Zamanı etkili ve verimli kullandı.
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
4. Gerekli temel bilgileri elde etti.
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
5. Öğretmenle iletişimi iyiydi.
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
Ortalamanın altı
Tatmin edici
Ortalamanın üstü
1.Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar yaratıcılık
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
2.Tekniğe uygunluk perspektif kuralları
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
3. Kompozisyon
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
4. Temiz ve düzenli çalışma
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
5. Süreyi kullanma
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9, 10
6. Genel durumu -Diğer:
1, 2, 3
4, 5, 6
7, 8, 9,10
Proje
Toplam puan:____________________________
Öğretmenin Yorumları:
182
Form: 3
PROJE DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrenme alanı
:
Alt öğrenme alanı
:
Projenin Adı
:
Adı ve soyadı
:
Sınıfı
:
Nu.
:
DERECELER
Zayıf
Kabul
Orta
İyi
Çok İyi
3
4
5
BECERİLER
Edilebilir
1
2
I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ
Projenin amacını belirleme
Projeye uygun çalışma planı yapma
Grup içinde görev dağılımı yapma
İhtiyaçları belirleme
Farklı kaynaklardan bilgi toplama
Projeyi plana göre gerçekleştirme
Ekip çalışmasını gerçekleştirme
Proje çalışmasının istekli olarak gerçekleştirilmesi
TOPLAM
II. PROJENİN İÇERİĞİ
Türkçe’yi doğru ve düzgün yazma
Bilgilerin doğruluğu
183
Toplanan bilgilerin analiz edilmesi
Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma
Sanatsal düzenlenme ilkelerinin kullanma
Kritik düşünme becerisini gösterme
Konuya ilişkin özgün yaklaşımlar ile yaratıcılık yeteneğini
kullanma
TOPLAM
III. SUNU YAPMA-SERGİLEME
Türkçeyi doğru ve düzgün konuşma
Sorulara cevap verebilme
Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunmadüzenleme
Sunuyu tekniğe uygun materyalle destekleme
Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma/
Teknik uygunlukta sergileme
Verilen sürede sunuyu/sergilemeyi yapma
Sunum sırasındaki öz güvene sahip olma
Verilen süreyi kullanma
Temiz ve düzenli çalışma
TOPLAM
GENEL TOPLAM
ÖĞRETMENİN YORUMU:
184
Form: 4
PROJE ÇALIŞMALARI İÇİN ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU ÖRNEĞİ
Ad – Soyad: ______________________ Tarih: ___________________
Proje: _______________________________________________
Bu projeyi tamamlamak için yapmam gerekenler: ............................
Proje ile ilgili olarak anlayamadıklarım: .....................................
Bu projede değiştirmem / eklemem / çıkarmam gerekenler: .......................................
Bu projeden öğrendiğim kavramlar .............................................
Yapmış olduğum işi geliştirmek için yapabileceklerim: ..........................................
Bunları yapma nedenlerim ..........................................................................................
Not: Öğrencilerin projelerini değerlendirmek için verilen üç formu kullanmak zorunlu değildir. Projeyi
değerlendirmek için “Değerlendirme Formu” ya da “Dereceli Puanlama Anahtarı” kullanılabilir.
Öğrencilerin durumuna göre projede ya da değerlendirme formlarında değişiklik yapılabilir.
185
PROJE ÖRNEĞİ : 2
Ders
: Görsel sanatlar
Sınıf
: 10. sınıf
Öğrenme alanı
: Tarihî çevre ve müze bilinci
Alt öğrenme alanı: Tarihî çevre ve müzelerde inceleme ve uygulama 1
Süre
: 3 ay
Kazanım nu
: 1. Tarihî yörelerimizi ve barındırdığı tarihî eserleri tanır.
3. Tarihî çevreleri, müzeleri ve sanat galerilerini gezmeyi alışkanlık haline getirir.
4. Sanat eserlerini sergilemenin önemini fark eder.
Beceriler
: Yaratıcı Düşünme Becerisi, İletişim Becerisi
Araştırma-Sorgulama Becerisi, Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi
Girişimcilik Becerisi, Planlı ve Düzenli Çalışma Becerisi
Projenin Amacı: Yalnız sanatı uygulayan değil, sanattan tat alan, sanatı çözümleyebilen, kültürü anlayan, sergi,
sanat galerisi, tarihî çevre ve müzeleri gezme alışkanlığı edinmiş bireyler olarak yetişir.
Çevremizde veya yöremizde bir katlı müze oluşturulacaktır. Bir küratör (sergi tasarımcısı) olarak
müze ve sergi tasarımı yapınız. Bu müzenin amacı yöremizdeki tarihsel olayları yerleri, eserleri
tanıtmaktır.
Aşağıdaki ipuçlarından yararlanarak sergileri yansıtan bir müze planı tasarlayınız.
Projenizi hazırlarken,
1.
Projenizdeki sergide yörenizdeki tarihî yerler, eserlerle ilgili fotoğraflar, çizimler, çeşitli
teknikte resimler, tarihsel olaylarla ilgili anılar, filmler, kitaplar, nesneler, türküler, maketler,
haritalar, sözlü tarih arşivini kullanabilirsiniz.
2.
Projenizi değişik şekilde (resim, maket, dosya vb.) sunabilirsiniz.
3. Topladığınız görsel ve yazılı materyalleri tematik ve kronolojik olarak gruplayabilirsiniz.
PROJE ÖDEVİ ÖRNEĞİ: 3
Değerlendirme: Dereceli puanlama anahtarı ile değerlendirilebilir.
186
Ders
Görsel Sanatlar (Resim)
Sınıf
12. Sınıf
Öğrenme alanı
Görsel Sanatlarda Biçimlendirme.
Alt Öğrenme alanı
Renkli Resim Uygulamaları IV
Kazanımlar
6. Seçtiği bir çağdaş sanat akımından yola çıkarak özgün bir çalışma
yapar.
Beklenen Performans
Yaratıcı Düşünme Becerisi
İletişim Becerisi
Zaman ve Mekânı Algılama Becerisi
Katılım ve İş Birliği Becerisi
Süre
3 Ay
Değerlendirme
Dereceli Puanlama Anahtarı
Proje Konusu
Sizden, okulun son günlerinde sergileyebileceğiniz kavramsal sanat (gösteri sanatı) akımı bağlamında bir etkinliksergi düzenlemeniz beklenmektedir. Düzenleyeceğiniz gösteri için,
BİLGİ NOTU
-
Gösteri sanatı (kavramsal sanat)
-
Gösteri sanatı (performans) müzik şiir dans tiyatro video, pandomim sanat ve tekniklerinden
birinin veya bir kaçının yer aldığı ya da tümünün birleşimiyle bir topluluk önünde gerçekleşen
sanatsal etkinlikler bütünüdür. (örnek Claes Oldenburg dükkan 1962) Sanatın nesnesi sanatçının
kendisidir. Bazen sanatçının belirlediği kişi ya da grup olabilir. Sanatçı saptadığı kavram
bağlamında eylemi gösteriye dönüştürür. Provası ve tekrarı yoktur. Süresi birkaç dakikadan birkaç
güne dek uzayabilir. Ve gösteri videoya kaydedilir.
-
Gösteri sanatı (performans) kavramsal sanat kapsamındadır.
1.
Önce bir kavram ve tema saptanır.
2.
Gerekli araştırmalar yapılır.
3.
Yapıtla ilgili metin hazırlanır
4.
Mekan araştırması planlaması yapılır.
5.
Tüm etkinlik planlanır
6.
Gösteri videoya alınır.
187
-
Gösteri (performans) sanatı ile ilgili proje dosyasında bulunması gereken bilgi ve çizimler:
-
Ön bilgiler:
1.
Proje sahibinin adı soyadı (grup ise grup üyelerinin)
2.
Yapıtın adı
3.
Yapıtın içeriği (gerçekleştirilecek gösterinin belirlenen kavram ile ilgili düşünsel
bağlamının açıklayan bir sayfalık yazı)
-
Gösteri bilgileri:
1.
Yapıtın teması belirlenir.
2.
Yapıtla ilgili senaryo veya metin hazırlanır.
3.
Yapıtla ilgili birkaç an çizilir.
4.
Gösterini yapılacağı mekânın çizimi yapılarak en boy yükseklik ölçüleri ve gerekli
bilgiler verilir.
5.
Gösterini süresi belirtilir.
6.
Gösteri ile ilgili teknik özellikler (ışık, ses vb.) açıklanır.
Projeyi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler
1.
Bu gösteriyi hazırlamak için sınıfınızdan grup hâlinde çalışabileceğiniz arkadaşlar belirlemelisiniz.
2.
Çalışmalarınızı zamanında tamamlayacak ve gösterinin yapılacağı yeri dekore edecek şekilde bir plan
oluşturmalısınız.
3.
Kendi aranızda çalışma sürecinde üstleneceğiniz sorumlulukları belirlemelisiniz.
4.
Gösteri çalışmasından önce kavramsal sanat bağlamında gösterilerin nasıl düzenlendiği, neleri içerdiği
vb. konularda bilgi edinmek için kitaplar, dergiler, İnternet vb. kaynaklardan yararlanabilir, bu tür
gösteri sanatlarından örnekleri izleyebilirsiniz.
Gösteri sanatı (performans sanatı) ile ilgili proje dosyasında bulunması gereken bilgi ve çizimler.
Ön bilgiler:
1-
Proje sahibinin adı soyadı(grup ise grup üyelerinin)
2-
Yapıtın adı
3-
Yapıtın içeriği (gerçekleştirilecek gösterinin belirlenen kavram ile ilgili düşünsel bağlamını açıklayan
bir sayfalık yazı)
Gösteri bilgileri:
1-
Yapıtın teması belirlenir.
2-
Yapıtla ilgili senaryo veya metin hazırlanır.
3-
Yapıtla ilgili birkaç an çizilir.
4-
Gösterinin yapılacağı mekanın çizimi yapılarak en, boy, yükseklik ölçüleri ve gerekli bilgiler verilir.
5-
Gösterinin süresi belirtilir.
6-
Gösteri ile ilgili teknik özellikler (ışık ses vb.) açıklanır.
Hazırlıklarınızı en geç …./…./……. tarihine kadar bitirmelisiniz.
188
PROJE DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Nitelikler
Geliştirilmeli (1)
İyi (2)
Mükemmel (3)
Gösterinin nasıl düzenleneceği,
gösteri mekânında nasıl
Araştırma ve görüş
yerleşileceği ve sanatsal
yerleşileceği ve sanatsal objeler
yerleşileceği ve sanatsal objeler
alma
objeler (hareketler, şiir heykel,
(hareketler, şiir heykel, fotoğraf,
(hareketler, şiir heykel,
fotoğraf, resim vb.) konusunda
resim vb.) konusunda kısmen
fotoğraf, resim vb.) konusunda
yeterince araştırma
araştırma yapılmış ve örnekler
yeterince araştırma yapılmış ve
yapılmamış ve örnekler
izlenmiştir.
örnekler izlenmiştir.
Hazırlanan senaryoya karşın
yapılan gösteri için yeterince
yapılan gösteri için kısmen
yapılan gösteri için yeterince
hazırlanılmamıştır.
hazırlanılmıştır.
hazırlanılmıştır.
Seçilen hareketler şiir, objeler
Seçilen hareketler şiir, objeler
Seçilen hareketler şiir objeler
renk, desen içerik olarak
renk, desen içerik olarak uygun
renk, desen içerik olarak uygun
izlenmemiştir
İçerik
Düzenleme
Çalışma alışkanlığı
Planlama
Raporlaştırma
rasgele yapılmış olup,
yapılmış olup, estetikten
yapılmış olup, estetik
estetikten yoksundur.
yoksundur.
düzenlenmiştir.
Gösterinin hazırlanması için
Gösterinin hazırlaması için
Gösterinin hazırlaması için
grupta görev dağılımı yapılmış
grupta görev dağılımı yapılarak
grupta görev dağılımı yapılarak
ancak çalışma sürecinde
çalışma sürecinde üstlenilen
çalışma sürecinde üstlenilen
üstlenilen sorumluluklar yerine
sorumlulukların bazıları yerine
sorumluluklar tam olarak
getirilmemiştir.
getirilmiştir.
yerine getirilmiştir.
Gösteri için uygulanabilir bir
Gösteri için plan oluşturulmuş
Gösteri için bir plan
plan oluşturulmamış ve
ancak plana uygun olarak
oluşturulmuş ve plana uygun
çalışmalar zamanında
çalışmalar zamanında
olarak çalışmalar zamanında
tamamlanmamıştır.
tamamlanmamıştır.
tamamlanmıştır.
Çalışma sonunda gösteriyi
Çalışma
izleyen kişilerin ve kendisinin
izleyen
duygu ve düşüncelerini anlatan
ve
ve
duygu ve düşüncelerini tam
rapor Türkçe yazım kurallarına
düşüncelerini anlatan bir rapor
olarak anlatan bir rapor Türkçe
uygun şekilde
hazırlanmış
yazım kurallarına uygun şekilde
hazırlanmamıştır.
Türkçe yazım kurallarına tam
sonunda
gösteriyi
sadece birkaç kişinin
kendisinin
duygu
ancak
raporda
Çalışma
sonunda
gösteriyi
izleyen kişilerin ve kendisinin
hazırlanmıştır.
olarak uyulmamıştır.
Yukarıda verilen dereceli puanlama anahtarına göre öğrencilerin projeleri değerlendirilirken, her bir ölçüt (araştırma ve
görüş alma, içerik, düzenleme, çalışma alışkanlığı, planlama, raporlaştırma) düzeyinde öğrencilerin eksiklikleri varsa
belirlenir. Bu eksiklikleri gidermeye yönelik önlemler alınır. Not vermek için ise form3 (proje değerlendirme formu)
kullanılabilir. Öğrencilerin her ölçütten aldıkları puanlar toplanır ve yüzdeliği hesaplanarak nota dönüştürülür.
189
GRUP DEĞERLENDİRME FORMU
Yönerge: Aşağıdaki form gruptaki her bir öğrencinin değerlendirilmesi için
geliştirilmiştir.
Puanlama Anahtarı
5= Çok iyi (85-100)
4= İyi (70-84) 3= Orta (55-69) 2= Geçer (45-54) 1= Zayıf(25- 44)
Toplam Puan
Ödevlerini saklama
Ödevleri
tamamlama
Zamanı verimli
kullanma
Görev almaya
istekli oluş
Farklı görüşlere
saygı duyma
Görüşlerini
gerekçelendirme
Tartışmalara
katılma
Grup arkadaşlarını
destekleme
Sorumlulukları
paylaşma
ADI SOYADI
Başkalarını dinleme
ÖĞRENCİNİN
Çalışmaya hazır
oluş
0= Etkisiz
Yorumlar:
……………………………………………………………………………………………………
190
GRUP ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU
Grubun Adı:
Gruptaki Öğrencilerin Adları:
Açıklama: Aşağıdaki tabloda grubunuzu en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X)
işareti koyunuz.
DERECELE R
BECERİLER
Her zaman
Bazen
Hiçbir zaman
1. Araştırma planı yaptık.
2. Görev dağılımı yaptık.
3. Araştırmada çeşitli kaynaklardan
yararlandık.
4. Etkinlikleri birlikte hazırladık.
5. Görüşlerimizi rahatlıkla söyledik.
6. Grupta uyum içinde çalıştık.
7. Birbirimizin görüşlerini ve önerilerini
dinledik.
8. Grupta birbirimize güvenerek çalıştık.
9. Grupta birbirimizi takdir ettik.
10.Çalışmalarımız sırasında birbirimizi
cesaretlendirdik.
11.Sorumluluklarımızı tam anlamıyla yerine
getirdik.
12. Çalışmalarımızı etkin bir biçimde sunduk.
TOPLAM
191
Aşağıdakileri grubunuza göre cevaplayınız.
1. Çalışmalar sırasında karşılaştığımız en büyük problem
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
.........................
2. Problem nereden kaynaklanıyordu?
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
.........................
3. Grubumuzun en iyi olduğu alan
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
.........................
4. Grup olarak daha iyi olabilirdik; fakat
..........................................................................................................................................
..........................................................................................................................................
................................................................………………………………………………
192
ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU
Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma
düzeylerini gözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır.
Ünite Adı
: …………………
Adı-Soyadı : …………………………….
Öğrenci Nu.
: …………………
Sınıfı
: …………………
DERECELER
BECERİLER
Hiçbir
Nadiren
Bazen
Sıklıkla
zaman
1
Her
zaman
2
3
4
5
I. DERSE HAZIRLIK
1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir.
2. Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimde
yararlanır.
3. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir.
4. Derse hazırlıklı gelir.
Toplam
II. ETKİNLİKLERE KATILMA
1. Konu ile ilgili görüşlerini çekinmeksizin
ifade eder.
2. Görüşü sorulduğunda söyler.
3. Yeni ve özgün sorular sorar.
4. Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler
özgündür.
5. Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular
sorar.
Toplam
193
III. İNCELEME – ARAŞTIRMA –
GÖZLEM- UYGULAMA
1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklara
başvurur.
2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip
başka kaynaklar araştırır.
3. İnceleme ve araştırma ödevlerini özenerek
yapar.
4. Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar.
5. Gözlemleri sonucunda mantıksal
çıkarımlarda bulunur.
6. Araştırma ve inceleme sonucunda
genellemeler yapar.
7. Uygulamaya ilişkin özgün yaklaşımlarda
bulunur.
8. Derste verilenleri uygulamada kullanır.
Toplam
GENEL TOPLAM
194
7.1.4. Performans Görevi
Programda öngörülen eleştirel düşünme, problem çözme, okuduğunu anlama,
yaratıcılığını kullanma, araştırma yapma gibi öğrencinin bilişsel, duyuşsal, psiko-motor
alandaki becerilerini aynı anda kullanmasını, geliştirmesini ve bir ürünün ortaya
konmasını gerektiren çalışmalarıdır.
Performans görevleri, kısa sürelerde yapılabilecek çalışmalardır. Bu tür
görevlerle, öğrencilerin derslerde kazandırılması hedeflenen üst düzey becerilerdeki
gelişimlerini günlük yaşamla ilişkilendirerek göstermeleri beklenmektedir. Performans
görevlerinin bir sınıftaki her öğrenciye, aynı konu başlığında ve aynı zamanda
verilmesi zorunlu değildir. Performans görevleri öğrencilerin seviyesine uygun ve
öğrenciler tarafından yapılabilecek nitelikte olmalıdır. Performans görevlerinin
güvenirliği açısından öğrencinin görevi yaparken konuya ilişkin kazanımlarını
gözlemleyebilmek için görevin belirli aşamaları sınıf ortamında gerçekleştirilir ya
da yapmış olduğu çalışmayı öğretmeniyle ve arkadaşlarıyla paylaşması sağlanır.
Performans görevi için örnekler
 Bir konu hakkında yazı yazma (makale, anı vb.),
 Sergi oluşturma,
 Bir tarzdaki çalışmayı başka tarza (grafik çalışmaya) dönüştürme,
 Sanatsal ve bilimsel bir olayı sözel ve görsel olarak betimleme,
 Bir konuyla ilgili afiş, poster, broşür vb. hazırlama,
 Bir oyun, piyes vb. yazma ve sergileme,
 Herhangi bir şey için bir sınıflama şeması geliştirme, kategorileri açıklama ve
doğruluğunu savunma,
 Bir oyun için sahne ve kostüm hazırlama,
 Bir ev planı çizme vb.
195
Performans Görevi / Örnek 1
DERS
GÖRSEL SANATLAR
Sınıf
11. Sınıf
Tema Adı
KÜRESEL ISINMA
Kazanım
7. Tanıtım amaçlı grafik tasarımlar yapar.
Beklenen Performans
Araştırma, yaratıcılık, yazma
Süre
3 Hafta
Değerlendirme
Dereceli Puanlama Anahtarı
Çalışmanın Konusu ve Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler
Sizden, küresel ısınmanın
doğayı etkilemesine yönelik bir afiş hazırlamanız
beklenmektedir.
Afişinizi hazırlarken;
 Daha önce yapılmış afiş örneklerini inceleyiniz.
 Konunuzla ilgili bir afiş tasarımı yapınız.
 Afişin herhangi bir yerden kopya edilmemiş özgün tasarım olmasına dikkat
ediniz.
 Afişinize bir slogan bulunuz.
 Kompozisyon bütünlüğüne bağlı olarak belirlediğiniz sloganı da afiş üzerine
işleyiniz.
 Afiş tasarımınızı resim öğretmenine göstererek görüşlerini alınız.
 Tasarımınızda varsa düzeltmeler yapınız.
 Tasarımınıza son şeklini veriniz.
 Afişin hazırlanmasında her türlü çizim, grafik, boyama, yapıştırma, bilgisayar
çalışmaları vs. kullanabilirsiniz.
 Çalışmanızda İnternetten, arşivlerden, kitap, gazete, dergi, kaset, CD vb.
kaynaklardan yararlanabilirsiniz.
 Afişinizi ders öğretmenine ..../...../……. tarihinde teslim ediniz.
Not: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı sizlere çalışmanızın hangi ölçütlere
göre değerlendirileceği konusunda bilgilendirilmeniz için verilmiştir.
196
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
Adı
:
Sınıfı
:
Açıklama
: Aşağıdaki dereceli puanlama anahtarı, afişinizi değerlendirmek için
hazırlanmıştır. Bu anahtar, aynı zamanda afişinizi hazırlarken hangi ölçütlere dikkat
edeceğiniz konusunda size bilgi vermektedir.
Puan
4
GÖRÜNÜM
Afiş titizlikle hazırlanmış, afişin görünümü temiz ve düzenli.
Afiş ilgi çekicidir.
3
Afiş titizlikle hazırlanmış, afişin görünümü temiz ve düzenli.
Afiş ilgi çekici değil.
2
Afişin görünümü temiz ve düzenli değil.
1
Afiş titizlikle hazırlanmamış, görünüm kirli ve düzensiz.
Puan
4
İÇERİK
Amaç açık ve anlaşılır olarak belirtilmiş.
Afişin konusu kısa ve öz şekilde vurgulanmış.
3
Amaç açık ve anlaşılır olarak belirtilmiş.
Afişin konusu vurgulanmış.
2
Amaç belirtilmiş.
Afişin konusu eksik vurgulanmış.
1
Amaç eksik belirtilmiş.
Afişin konusu vurgulanmamış.
Puan
SLOGAN
4
İçeriğe uygun çarpıcı bir slogan bulunmuş.
3
İçeriğe uygun slogan bulunmuş ama çarpıcı değil.
2
Slogan bulunmuş ama içeriğe uygun değil.
1
Slogan hiç kullanılmamış.
197
Puan
ÖGELERİN KULLANIMI
Görsel ve yazılı ögeler konuya uygun ve yeterli düzeyde kullanılmış.
4
Yazılı ve görsel ögeler arasında uyum sağlanmış.
Gereksiz detay kullanılmamış.
Görsel ve yazılı ögeler konuyla ilgili ama yetersiz kalmış.
3
Yazılı ve görsel ögeler arasında uyum sağlanmış.
Gereksiz detay kullanılmamış.
Görsel ve yazılı ögeler konuyla ilgili ama yetersiz.
2
Yazılı ve görsel ögeler arasında tam uyum sağlanamamış.
Gereksiz detay kullanılmış.
Görsel ve yazılı ögeler konuyu desteklemiyor.
1
Yazılı ve görsel ögeler arasında uyumsuzluk var.
Gereksiz detay kullanılmış.
Yukarıda verilen dereceli puanlama anahtarına göre öğrencileri değerlendirirken,
her bir ölçüt düzeyinde öğrencilerin eksiklikleri varsa belirlenir. Bu eksiklikleri
gidermeye yönelik önlemler alınır. Not vermek için ise puanların yüzde karşılığı
bulunur ve nota dönüştürülür. Bu çalışmadan alınabilecek en yüksek puan 16’dır.
Örneğin, bir öğrenci bu çalışmadan 12 puan almış ise yüzde puanı 75’tir [(12/16)x100
=%75].
Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubric)
Dereceli puanlama anahtarı, performansı tanımlayan ölçütleri içeren puanlama
rehberidir. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir
araçtır. En faydalı dereceli puanlama anahtarı öğretmenlerin kendi yaptıklarıdır.
Dereceli Puanlama Anahtarı Kullanmanın Nedenleri
 Öğretmen ve öğrenci için açık bir kalite tanımı verir.
 Öğrenciler
derecelendirme
ölçeği
kullandıkça
ürettikleri
ürünün
sorumluluğunu daha fazla duyarlar.
 Öğretmenlerin puanlama için harcadıkları zamanın azalmasına katkıda
bulunur.
198
 Öğretmenin öğrenci çalışmalarını değerlendirmelerini basitleştirir.
 Öğrencilere
bir
görevi/çalışmayı tamamlarken kendi performanslarını
değerlendirebilecekleri standartlar ve ölçütler sağlar.
 Ölçeklerde belirlenen ölçütlerin velilere bildirilmesi, çocuklarına yardımcı
olacak velilere kolaylık sağlar.
Dereceli Puanlama Anahtarı Geliştirme Aşamaları
 Ölçeğin ne amaçla geliştirileceğinin belirlenmesi,
 Ne tür puanlama anahtarı kullanılacağına karar verilmesi
 Ölçütlerin tanımlanması. Davranış, ürün yada her bir becerinin yeterlik düzeyi
için kısa ölçütler yazılır. Burada önemli olan yeterlik düzeylerini tanımlamak
ve düzeyler arasında ölçütleri iyi ayırt edebilmektir.
 Kullanılacak ölçeğin taslağının hazırlanması,
 Taslak üzerinde gerekli düzeltmelerin yapılması için öğrenci ve öğretmen
görüşlerinin alınması
 Uygulamadan sonra tutarlılığın ve güvenilirliğin belirlenmesi
Dereceli Puanlama Anahtarının Hazırlanmasına Yönelik Bazı Öneriler
 Dereceli puanlama anahtarlarında çok genel ölçütler kullanılmamalıdır.
 İşlevsel olmayan detaylara yer verilmemelidir.
 Sınırlı sayıda boyuta ya da özelliğe odaklanmak gerekir.
 Anahtar nitelikte, öğretilebilir ölçütler kullanılmalıdır.
 Ölçülebilir ölçütler kullanılmalıdır.
 Tanımlayıcılar dikkatlice seçilmelidir.
 Dörtlü bir performans düzeyi kullanmak daha işlevseldir.
 Düzeyler arasındaki uzaklık eşit tutulmaya çalışılmalıdır.
 Gerektiğinde, dereceli puanlama anahtarının ölçütlerinin belirlenmesi sürecine
öğrencilerin de katılımı sağlanmalıdır.
199
Amaçlarına Göre Dereceli Puanlama Anahtarı
Bütüncül Dereceli Puanlama Anahtarı
Öğretmenin genel süreci veya ürünü bir bütün olarak parçalarını dikkate almadan
puanlamasıdır. Bu yöntem öğrenme ürünleri toplam puan olarak değerlendirilmek
istendiğinde kullanılır.
PUAN
ÖLÇÜTLER
Konuyu tümüyle iyi anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne
4
sürülen düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi. Konuyu
farklı örneklerle açıkladı. Olaylar arasında farklı bağlantılar
kurdu. Konuyla ilgili çelişkili açıklama yapılmadı.
Konuyu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne sürülen
3
düşünceler mantıklı gerekçelerle desteklendi fakat yeterli değildi.
Yazılı açıklamalar yeterliydi.
Konunun çoğunu anladığını gösterdi. Konuyla ilgili öne
2
sürülen düşünceler desteklendi fakat yeterli değildi. Anlatımda
çelişkili açıklamalar yapıldı.
1
7.1.5.
Konunun birazını anladığını gösterdi. Örnekler yeterli
değildi. Önemli eksikler vardı.
Sözlü Sunum
Sözlü sunum, konuşma, dil eğitimi, dil sanatları, görsel sanatlar, bilim ve
teknoloji gibi birçok alanda kullanılabilir. Öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri
hakkında iyi bilgi sağlarlar. Kontrol listeleri, dereceli puanlama anahtarı ya da akran
değerlendirme ölçekleri ile değerlendirme yapılabilir. Sözlü sunumlar öğrencilerin
hatırlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakkında bilgi toplamak için uygun
araçlardır. Aynı zamanda problem çözme becerileri de bu yöntemle ölçülebilir.
200
SÖZLÜ SUNUM DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
İyi
Edilebilir
Kabul Edilemez
(4)
(3)
(2)
(1)
İçerik
Çalışmada yeterince
materyal kullanılmış.
İçerik iyi
yapılandırılmış ve
ipuçlarıyla
desteklenmiş.
Çalışmayla ilgili
yeterli bilgi verilmiş.
İçerik iyi
yapılandırılmış fakat
küçük çelişkiler var.
Yeterince bilgi var
ancak konuyla iyi
ilişkilendirilmemiş.
Konu açık değil.
Konuyu destekleyen
bilgiler yok.
Tutarlılık ve
Organizasyon
Çalışma iyi
yapılandırılmış.
Konuya özgü
örnekler yeterli,
sonuç bölümü açık,
kontrollü ve akıcı
şekilde ifade edilmiş.
Geçişler iyi, iyi
organize edilmiş.
Bilgiler mantıksal
sırayla verilmiş.
Genellikle iyi
organize edilmiş.
Fikirler arasındaki
geçişler beklenilen
kadar iyi değil.
Kavramlar ve
düşünceler iyi
Bağlantılar eksik,
akış ve düşünceler
değişken.
Sunum düzenli değil ve
bağlantılar eksik,
akışkan değil. Konunun
gelişimi belirsiz.
Sunumun sıralanışı
mantıksal değil.
Çalışma çok orijinal
bir şekilde sunuldu.
Dinleyicilerin dikkati
çekilmiştir.
Sunumda bazı
orijinallikler var.
Materyaller çeşitli,
çalışmayla iyi
Çeşitlilik az ya da
yok. Çok az
orijinallik ve yorumla
çalışmalar
sunulmuştur.
Multimedya kullanımı
yetersiz. Çeşitlilik yok
ya da az.
Multimedya
kullanımında
çeşitlilik yok ve
çalışmayla
Multimedya
araçlarının kullanımı
değişken. Bir
bölümden diğerine
geçişler düzgün değil.
Multimedya
çalışmayla açıkça
Multimedya çok az ya
da hiç kullanılmamış.
Araç kullanımı
dengesiz (Bazı yerlerde
çok fazla bazı yerlerde
çok az.).
Anlatım açık ve
anlaşılır. Uygun ses
tonu kullanılmış. İyi
bir duruş ve göz
teması var. Coşkulu
ve güvenli bir
anlatım.
Açık ve anlaşılır bir
konuşma ancak
yeterince kibar değil.
Bazı konuşmalar
anlaşılır değil. Göz
kontağı yetersiz.
Açıklamalar az veya
yetersiz.
Çok alçak ya da çok
yüksek sesli sunum.
Göz kontağı yok.
Konuşma çok hızlı ya
da çok yavaş, konuşma
monoton ve ilgi çekici
değil.
Dinleyiciler sunumla
ilgili. Dinleyicilerin
dikkati toplanmış,
konu yaratıcı bir
şekilde sunulmuş.
Sunum sırasında
genellikle
dinleyicilerin dikkati
toplandı. Sunum
ilginçti.
Dinleyicilerin ilgisi
kaybolmuş sununun
çoğunda az ya da hiç
hayal gücü
kullanılmamıştır.
Dinleyicilerin ilgisi
kaybolmuş. Sunumda
çelişkiler var.
Sunum
belirlenen süreden +/iki dakika sapmış.
Sunum
belirlenen süreden +/dört dakika sapmış.
Sunum
belirlenen
süreden
+/altı
dakika sapmış.
Sunum
Süresi
Dinleyici
Tepkileri
Konuşma Becerileri Materyal Kullanımı
Çok iyi
Yaratıcılık
Kabul
Multimedya
araçlarının kullanımı
dengeli ve çalışmayı
geliştirmek için
doğru olarak
kullanılmış.
Sunum çok uzun ya da
çok kısa, belirlenen
süreden +/- on dakika
sapmış.
201
7.1.6. Öz Değerlendirme
Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesine öz değerlendirme
denir. Öz değerlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keşfetmelerine
yardımcı bir yaklaşımdır. Öz değerlendirme öğrencilerin okulda yaptıkları çalışmaları,
nasıl düşündüğünü ve nasıl yaptığını değerlendirmelerini gerektirir.
 Kendini değerlendirme, öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf yönlerini
tanımalarına yardım eder.
 Performansının düzeyi hakkında karar vermek için kişisel ya da kişiler arası
kriter koymada ve öğrencinin motivasyonunun yükselmesinde öğrencilere
fırsat verir.
 Öğrencilerin değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına almalarını sağlar.
 Kendini değerlendirme ile öğrenci sürecin bir parçası olduğunu hisseder.
 Kendilerine dışardan bakma yetisi gelişir.
Bu tür değerlendirmenin olumsuz yönleri de vardır. Genellikle kendi
performanslarını değerlendirirken yanlılığın varlığı göz ardı edilmemelidir. Başlangıçta
kendini değerlendirme, öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir.
Yine de öğrenciler daha fazla deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru
olacaktır.
Öz değerlendirme yapmak amacıyla açık uçlu sorular, sözel ifadeler ya da formlar
kullanılabilir. Öz değerlendirme çalışmaları öğretmenlerin uygun gördükleri sıklıkta
yapılır ve bunların sonuçlarına göre öğrencilere not verilmez. Sonuçlar öğrencinin
gelişimine katkı sağlamak amacıyla kullanılır.
202
Öz Değerlendirme Formu 1
Bu form kendinizi değerlendirebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Çalışmalarınızı
en doğru yansıtan seçeneğe (X) işareti koyunuz. Daha sonraki üç soruda ise (9, 10 ve
11), cevaplarınızı boş bırakılan yerlere yazınız.
Öğrencinin;
Adı ve Soyadı:
Sınıfı:
Nu.:
Dereceler
Öğrencilerin Değerlendireceği Davranışlar
Her zaman
Bazen
Hiçbir zaman
1. Başkalarının anlattıklarını ve önerilerini dinledim.
2. Yönergeyi izledim.
3. Arkadaşlarımı incitmeden teşvik ettim.
4. Ödevlerimi tamamladım.
5. Anlamadığım yerlerde sorular sordum.
6. Grup arkadaşlarıma çalışmalarında destek oldum.
7. Çalışmalarım sırasında zamanımı akıllıca kullandım.
8. Çalışmalarım sırasında değişik materyaller
kullandım.
9. Bu etkinlikten neler öğrendim?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
10. Bu etkinlik sırasında grubumdaki arkadaşlarıma nasıl yardım ettim?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
11. Bu etkinlik sırasında en iyi yaptığım şeyler nelerdir?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
203
Öz Değerlendirme Formu 2
Öğrencinin Adı ve Soyadı:
Tarih:
Sınıfı:
Nu.:
Bu çalışmada neler yaptım?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Bu çalışmadan neler öğrendim?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler:………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler:……………………………………………..
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım:……………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
204
7.1.7.
Görüşme (Mülakat)
Öğrencilerle yapılan görüşmeler, öğrencilerin çalışmaları hakkında ve konuları
nasıl anladıkları konusunda anlama düzeylerinin daha iyi değerlendirilmesine yardım
eder.
Aşağıda bazı örnek görüşme soruları verilmiştir:
 Bir olayı (konuyu, yöntemi, fikri) değişik yolla açıklayabilir misin?
 Bu etkinliği tekrar yapsaydın aynı sonuçları bulur muydun?
 Bu etkinliği daha kolay yapmanın başka bir yolu var mı?
 Bu konuyla ilgili “gerçek yaşamından” bir örnek verebilir misin?
7.1.8. Öğrenci Ürün Dosyası (Portfolyo)
Öğrenci ürün dosyası, öğrencilerin bir ya da birkaç alandaki çalışmalarını,
harcadığı çabayı, geçirdiği evreleri gösteren başarılarının koleksiyonudur.
Öğrencinin gelişimini, velisinin ve öğretmenlerinin izleyebilmesine olanak sağlayan bir
çalışmadır. Sınıf içi etkinliklerin öğrencinin seçimi sonucunda bir araya getirilip
yansıtılmasıyla oluşan öğrenci ürün dosyası, aynı zamanda hem öğretmen hem de
öğrenci için bir değerlendirme yöntemidir.
Kullanım amacına ve içeriğinde yer alan ürünlere göre, farklı ürün dosyaları
vardır. Amaca ve belirlenecek politikalara göre ürün dosyası tipi tercih edilir.
Haladyna (1997) öğrenci ürün dosyalarını; ideal, sergileme, belgeleme,
değerlendirme ve sınıf tipi olmak üzere beş gruba ayırmıştır. Aşağıda bu ürün
dosyalarının özellikleri kısaca açıklanmıştır:
1. İdeal Öğrenci Ürün Dosyası: Not verme amaçlı olarak kullanılmaz, amaç
öğrencinin gelişimini ve öğrenme sürecini yansıtmasıdır. Öğrencilerde not
kaygısı olmadığı için, olumlu bir yaklaşım sunar. Öğrencinin çok farklı
düzeydeki çalışmalarını içerir.
2. Sergileme Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Öğrencilerin yaptıkları en iyi
ürünlerden, yani öğrencinin kendini en iyi yansıttığına inandığı çalışmalardan
oluşur. Genellikle görsel ve performansa dayalı sanatlarda kullanılır.
205
Öğrencinin en yüksek performansını gösterecek ürünlerin sergilenmesi
amaçlanır. Daha çok sonuç ya da ürün değerlendirme amacıyla kullanılır.
3. Belgeleme Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Öğrencinin farklı zamanlarda ve
farklı
düzeylerde
hazırladığı
çalışmaları
içerir.
Daha
çok
süreci
değerlendirmek amacıyla kullanılır. Öğrenci gelişiminin kayıtları ile
öğrencinin kendini yansıttığı çalışmalar bulunur. Değerlendirme aşamasında
öğretmen değerlendirmeleri yer alır.
4. Değerlendirme Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Belirli bir amaç doğrultusunda
öğrenci gelişiminin izlenmesi söz konusudur. Öğrencilerin belirli ölçütlere
göre hazırladıkları en iyi çalışmalar yer alır. Öğrencinin rahatça ürün
seçmesine
izin verilir. Öğrencinin ve öğretmenin sonraki öğrenme
etkinliklerini hazırlamasına yardımcı olur. Ayrıca, öğretmen veya okul
tarafından
değerlendirilme
değerlendirmeler
için
özelliğine
kullanılabilir.
sahiptir.
Daha
çok
Dolayısıyla,
sonuç
ya
kapsamlı
da
ürün
değerlendirmede kullanılır.
5. Sınıf Tipi Öğrenci Ürün Dosyası: Her öğrenciye ait çalışma özetlerinin,
öğretmen yorumlarının, etkinliklerin ve planların bulunduğu dosyadır.
Öğretim amaçlarına hizmet etmesine rağmen, öğrenci başarısını ve gelişimini
göstermediği için değerlendirmede bazı sınırlılıkları vardır. Süreci ve ürünü
değerlendirmek amacıyla kullanılabilir.
Öğrenci Ürün Dosyasının Amacı Nedir?
 Öğrencinin öz disiplin ve sorumluluk bilincini geliştirmek ve kendi kendini
değerlendirme becerisi kazandırmak,
 Müfredata bağlı olarak gerçekleştirilen yazılı ve sözlü değerlendirmeler ve
standart testler dışına çıkarak alternatif bir değerlendirme yöntemi geliştirmek,
 Öğrencinin gelişimini kanıtlarla ve daha sağlıklı izleyebilmek,
 Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine bilgi sunmak ve ışık tutmak,
 Öğrencilerin yeteneklerini sergilemek ve ilgi alanlarını geliştirmek,
 Öğrencilerin
arkadaşlarının
gelişimini
izleyerek
birbirlerine
yardımcı
olmalarını sağlamak ve böylelikle gelecekte yapacakları ekip çalışmalarına
başlangıç yapmak,
206
 Öğrencilerin kendi çalışmalarını değerlendirmeye yardım etmek,
 Öğretmene eğitsel kararlar vermede yardım etmek,
 Aile ile iletişimi sağlamak,
 Ürün ve süreci değerlendirmek için bilgi toplamayı sağlamak,
 Programın amaçlarını değerlendirmek için eğitimcilere yardım etmek,
 Yazma, okuma ve düşünme becerileri arasında bağlantı sağlamak,
 Öğrencilerin
çalışmalarının
değerlendirilmesi
katılımlarının
sağlanması
onların çalışmasını teşvik etmek.
Öğrenci Ürün Dosyası Neleri İçerir?
Öğretmen tarafından hazırlanan rehber (öğrencilerin gelişim dosyasının ne
olduğunu anlamalarına, kendi gelişim dosyaları için neler yapmaları gerektiğini
anlamalarını kavrar.)
 Öğrencilerin yazılmış ödevleri(taslak yada bitmiş parçaları)
 Araştırmalar, problemler ve stratejiler
 Diyagramlar, fotoğraflar, resimler
 Video - kaset ve ses kasetleri ya da CD’ler
 Grup ödevleri ve projeler
 Öğretmen anektodları
 Öğrencilerin mektupları
 Öğretmen kontrol listeleri
 Öğrencilerin zorlukla tekrar yapmak istediği ödevler
 Özel ödevlerin içinden seçtiği örnekler
 Değerlendirme
kâğıtları
(öğrenci
çalışmalarındaki
gelişimlerin
değerlendirilmesinin nasıl yapılacağını gösteren kâğıtlar).
Öğrenci Ürün Dosyası Çalışmalarında Öğretmenin Rolü Nedir?
 Öğrenci ürün dosyası çalışması sürecinde öğretmen, öğrencilere rehberlik eder
ve yardımcı olur.
 Öğrenci ürün dosyasının kapsamının ne olacağı konusunda ışık tutar.
 Öğrenci ürün dosyasına hangi çalışmaların dâhil edileceği öğrencinin
sorumluluğundadır, kararları öğretmenle öğrenci birlikte alabilirler.
207
 Öğrenci ürün dosyasının değerlendirilmesi öğretmenin sorumluluğundadır.
Ancak değerlendirme ölçütleri baştan belirlenmeli ve bu ölçütler açık ve
anlaşılır bir biçimde öğrenci ve veliye sunulmalıdır.
Öğrenci Ürün Dosyası Çalışmalarında Öğrencinin Rolü Nedir?
 Öğrenci ürün dosyası, öğrenciye ait bir çalışma olduğundan en önemli aşama,
öğrencinin öğrenci ürün dosyasına hangi çalışmaları dâhil edeceğini
saptamasıdır. Bu konuda öğretmen yardımcı olacaksa da karar öğrenciye ait
olacaktır.
 Öğrenci ürün dosyası çalışması kapsamına girecek olan çalışmaların
belgelenmesi çok önemlidir. Öğrenci yaptığı çalışmayı resimlerle belgelemek
gereğini duyabilmelidir. Ölçütler listesinin öğrenci tarafından çok iyi
kavranması öğrencinin çalışmalarını sağlıklı değerlendirebilmesi açısından
çok önemlidir.
Öğrenci Ürün Dosyası Çalışmalarında Velinin Rolü Nedir?
Veli, ürün dosyasının öğretmen için anlamını, programın bir parçası olarak nasıl
kullanıldığını, öğrenciler için önemini ve değerlendirmenin bir parçası olarak nasıl
kullanıldığını çok iyi kavramalıdır.
Öğrenci Ürün Dosyası Hazırlama Sürecinde Öğretmenin Yapacakları
 Öğrenci ürün dosyasının sınıfa tanıtılması. Varsa bir örneğinin öğrenciler
gösterilmesi.
 Öğrencilere ürün dosyasının bir değerlendirme aracı olduğunun söylenmesi

Öğrenciye ürün dosyası hazırlamada rehber olacak bir yazı hazırlanması
 Öğrenci ürün dosyalarında nelerin bulunabileceğinin söylenmesi (projeler,
araştırmalar, problemler, stratejiler dereceli puanlama anahtarları, yazılar vb.).
 Yapılan çalışmalardan belli periyotlarla en iyi ürünün seçilmesi
 Öğrencilerden, her öğrenme ürünü
materyali seçmek için bir gerekçe
yazmaları ve çalışmalarını eleştirmelerinin istenmesi
 Öğrencilere akranlarıyla birlikte ürünlerini paylaşma fırsatı verilmesi
 Her aşamanın nasıl değerlendirileceğinin açıklanması öğrencilere puanlama
konusunda bilgi verilmesi
208
 Öğrenci ürün dosyasıyla ilgili öğrencilere geri bildirimde bulunulması.
Örneğin, öğrencilerin yeteneklerinin bir profilini çıkarıp güçlü ve zayıf
yönlerini belirten bir yazı yazıp dosyaya eklenebilir.
Öğrenci Ürün Dosyasının İçeriği
 Dosyanın “içindekiler” bölümü
 Ön söz, özet (ya da özgeçmiş) (Burada öğrenci çalışmalarının başlangıçtan o
ana kadarki gelişimini anlatır. Öğrenci başlangıçta neredeydi? Bu aşamaya
nasıl geldi?)
 Öğrenci tarafından dosyaya konulan tüm ürünler ya da çalışmalar.
 Yapılan her çalışmanın değerlendirilmesi ile ilgili dereceli puanlama anahtarı,
kontrol listesi ya da öz değerlendirme formları gibi araçlar.
 Her ürünün dosyaya konulmasının nedeni? Burada öğrenci kendisi ile ilgili
görüşlerini belirtir.
 Her ürünle ilgili yansıtma ifadeleri yazılır. Bunu yazarken aşağıdaki
sorulardan istenilenler öğrencilere verilerek cevaplaması istenir.
 Bundan ne öğrendim? Bu çalışma benim için neyi ifade ediyor?
 Hangi konuda çok iyi/başarılı olduğunu düşünüyorsun?
 Çalışmada hangi bölümler, kısımlar geliştirilmelidir?
 Tekrar denesen neleri değiştirir ya da eklerdin?
 Neden bu çalışmayı seçtin?
 Bu çalışmanda en çok neyi beğendin?
 Burada senin için önemli olan ne?
 Bu, yaptığın çalışmaları en iyi temsil eden örnek midir?
 Çalışmayı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?
 Öğrenci Ürün Dosyası’nın değerlendirilme ölçütleri
209
Öğrenci Ürün Dosyası Çalışma Takvimi (Örnek)
SÜRE
YAPILACAK
İŞLER
ÖĞRENCİNİN YAPACAĞI İŞLER
ÖĞRETMENİN YAPACAĞI İŞLER
VELİNİN YAPACAĞI İŞLER
Ürün Dosyası’nı ve amacını açıklar. Çalışma takvimini tanıtır.
Ürün Dosyası’nın neden oluşturulduğu ve nasıl ürün seçileceği
1.-2.
Ürün Dosyası’nı
haftalar
Tanıma
konusunda bilgi edinir.
Bu ölçütleri yazılı olarak dosyaya koyar.
En iyi ürünleri seçmek için kullanılabilecek ölçüt önerileri getirir.
Ürün Dosyası’yla ilgili bilgi edinir.
Öğrencilere Ürün Dosyası’nı değerlendirme ölçütlerini duyurur (Ek 4).
Ürün Dosyası hakkında velilere bilgi verir.
En iyi ürünlerini biriktirir.
3.-4.-5.
haftalar
1. Ara Döneme Ait
Ürünlerin
Biriktirilmesi
Biriktirilen ürünlerden bir veya iki tanesini dosyası için seçer.
Ürün biriktirme sürecini izler.
Seçilen her ürün için seçilme gerekçelerini yazar ve öz
Ürünlerin belirlenen ölçütlere uygun olarak seçilmesine yardımcı olur.
değerlendirme yapar (Ek 6).
Seçilen ürünlerle ilgili öğrencilere dönüt verir (Dönütler yazılı olarak ürüne eklenir.).
Öğrencilerin ürün eleme, geliştirme
aşamalarından haberdar olur.
Öğrencilerin süreçteki ihtiyaçlarını
Seçilen ürünleri üzerinde eleme ve geliştirme çalışmaları yapar.
karşılar.
6.-7.-8.
haftalar
2. Ara Döneme Ait
Biriktirilen ürünlerden bir veya ikisini dosyası için seçer.
Ürünlerin
Biriktirilmesi
Ürünlerle ilgili öğrenciye görüş
bildirir.
210
9.-10.-11.
haftalar
3. Ara Döneme Ait
Biriktirilen ürünlerden 1 veya 2 tanesini dosyası için seçer.
Ürünlerin
Biriktirilmesi
Seçilen ürünler için ürün kontrol listesini doldurur (Ek 5).
Dosya tamamlama süresinde öğrencinin yapacağı işleri hatırlatır ve bunlarla ilgili gerekli
Öğrencilerin yapacağı işler için
12.-13.
Ürün Dosyası’nın
Ürün Dosyası’nın kapağını, içindekiler kısmını hazırlar (Ek 1-2).
açıklamaları yapar.
uygun ortam hazırlayarak
haftalar
Tamamlanması
Dersle ilgili kendisini yansıtacağı bir öz geçmiş yazar (Ek 3).
Çalışma sürecini yansıtan bir özet yazar (Ek 8).
öğrenciye ihtiyaç duyduğu desteği
Ürün Dosyası’na konulacak örnek sayfalar (Ekler) hakkında bilgi verir.
sağlar.
Ürün Dosyası Sunum Yönergesi’ni hazırlar ve öğrencilere hatırlatır (Ek 7).
Sunum için uygun yeri ve zamanı belirler (Hazırladıkları Ürün Dosyalarını tanıtmaları
14.-15.
Ürün Dosyası’nın
haftalar
Sunumu
Sunum yönergesi doğrultusunda dosyasını sunuma hazırlar (Ek 7).
için 5-10 dakikalık sunum yapmaları ya da uygun bir mekanda sergilemeleri sağlanır.).
Sunuma velinin de katılmasını sağlamak için haber verilir.
Öğretmen ve velinin katılımıyla sunumu yapar.
Öğrencinin dosyasını sunuma hazırlamasına yardım eder.
Velinin sunuma katılmaması durumunda yazılı görüşünü almak için dosyayı veliye bir
Sunuma katılır.
Ürün Dosyası’yla ilgili görüşlerini
sözlü ve yazılı olarak belirler.
Geri bildirim formunu doldurur.
üst yazıyla gönderebilir (Ek 10-11).
Ürün Dosyası’nı bir değerlendirme ölçeğiyle değerlendirir (Ek 12).
Aldığı geri bildirimlerle ilgili öğretmeni ile görüşme yapar.
16.-17.-18.
haftalar
Değerlendirme ve
Geri Bildirimlerin
Yapılması
Çalışmalarla ilgili güçlü ve zayıf yanlarını belirten bir yazıyla geri bildirimde bulunur.
Ürün Dosyası’nın derecesine/puanına öğretmeniyle birlikte karar
Bu yazı Ürün Dosyası’na eklenir (Ek 9).
verir.
Her öğrenciyle gelişme sürecinin tartışıldığı ve gelecek için hedeflerin saptandığı yüz
yüze görüşmeler yapabilir. Bu görüşmelerde Ürün Dosyası’nın derecesine/puanına
öğrenciyle birlikte karar verilebilir.
Çocuğun en çok hangi ürünü
beğendiğini, çocuğun kendini hangi
alanlarda geliştirmesi gerektiğini ve
ona nasıl yardımcı olabileceğini
belirten bir mektup yazar.
Not: Yukarıdaki çalışma takvimi örnek olarak verilmiştir. Uygulamalara bağlı olarak süre ve içerikte değişiklikler yapılabilir.
Her dönemin bitimine 1 ay kala değerlendirme çalışmalarına başlanabilir. Buna göre ürün seçme ara dönemleri dörder hafta da olabilir.
211
Öğrenci Ürün Dosyası Örnek Sayfaları
Ek 1
Ek 2
İÇİNDEKİLER
1. ………………………….
2. ………………………….
3. ………………………….
4. ………………………….
… DERSİ
ÜRÜN DOSYAM
Adı
Soyadı
Numarası
Sınıfı
: ………………..
: ………………..
: ………………..
: ………………..
Ek 3
Ek 4
………………. ALANINDAKİ
ÖZ GEÇMİŞİM
Aşağıdaki gibi ya da benzer sorulara
cevap olabilecek şekilde düşüncelerinizi
yazarak ………….dersiyle ilgili öz
geçmişinizi oluşturabilirsiniz.
Anahtar Sorular
 ……….dersine ne zaman ilgi duymaya
başladım?
 …………. dersinde en çok ilgimi çeken
konu nedir?
 Okul dışında …………dersi ile ilgili
çalışmalarım nelerdir?
 …………. dersinin hoşlanmadığım
yönleri var mı?
 …………. dersinde başka nelerin
olmasını isterdim?
 Gelecekle ilgili yapmak istediklerime bu
dersin nasıl bir katkısı olabilir?
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASININ GENEL
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
Bütünlük
 Dosyada bulunması gerekenlerin
tümünün olması
 Çalışma yapılırken, diğer derslerden de
yararlanılması
 Seçilen ürünlerin yıl boyunca edinilen
becerileri yansıtması
 Dosyamın kapağını, kendisini en iyi
biçimde yansıtacak şekilde hazırlanması
Tertip ve Düzen
 Tüm çalışmalar için uygun başlıklar
kullanılması
 Çalışmaların içindekiler bölümünde
belirtilen sıraya göre dosyalanması
 Tüm çalışma kâğıtlarının temiz ve
düzenli olması
Yansıtma
 Seçilen çalışmaların güçlü yanlarını ve
gelişimini yansıtması
212
Ek 6
Ek 5
ÜRÜN KONTROL LİSTESİ
Çalışmalar
Evet Hayır
Çalışmanın taslağını
hazırladım
Çalışmayı zenginleştirecek
tablo, resim, fotoğraf vb.
hazırladım.
Çalışmamı geliştirme
aşamasında öğretmenimin,
ailemin ve arkadaşlarımın
düşüncelerinden
yararlandım. Gerekli ekleme
ve çıkarmaları yaptım.
Çalışmamı yazım ve anlatım
kurallarına uygunluğu
açısından gözden geçirip
gerekli düzeltmeleri yaptım.
Çalışmamı sunmaya hazır
hâle geldim.
Öğrencinin;
Ek 7
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI SUNUM
YÖNERGESİ
1. Sunumunuz için velinizi sınıfa
getiriniz.
2. Sunumunuzun içeriğiyle ilgili
velinizin de düşüncesini öğreniniz.
3. Çalışmada çok başarılı olduğunuzu
düşündüğünüz üç alanı belirleyiniz
ve açıklayınız.
4. Geliştirmeniz gereken üç alanı
açıklayınız.
5. Gelecek dönem için hedeflerinizi
belirleyip açıklayınız.
6. Çalışma sürecindeki gelişim
düzeyinizi ve hedefinize ulaşma
derecenizi değerlendiriniz.
7. Velinizin dosyanızla ilgili yazılı
görüşlerini alınız.
ÜRÜN BİLGİLERİ
 Bu çalışmadaki hedefim:
 Çalışmamın aşamaları:
1.
2.
3.
4.
 Ürünümü seçme gerekçelerim:
………….
 Bu çalışmamda şunları çok iyi
yaptım: ……..….
 Çalışmamın şu alanlarında biraz
daha gayret gösterebilir ve yardım
alabilirdim: …………
 Belirlediğim hedefe şu kadar ulaştım:
…………
 Bu çalışma benim şu özelliklerimin
gelişimini yansıtıyor: ……………..
 Bu çalışmamla ilgili şunları da ürün
öz değerlendirme formunda söylemek
isterim:
………………………
Ek 8
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI
ÖĞRENCİ ÖZET FORMU
Bu form ürün dosyanızdaki ürünlerin gelişimi
hakkındaki düşüncelerinizi belirtmeniz
amacıyla düzenlenmiştir. Bu formu aşağıda
düzenlenmiş biçimiyle veya paragraf hâlinde
doldurabilirsiniz.
Adı Soyadı: ………………….. Tarih: …....……
Konu:.......................……………
Başlangıçtaki dosya
Çalışmalarım önce
nasıldı?
----------------------Çalışmalarım ne denli
açık ve anlaşılırdı?
----------------------Beklentilerim ne denli
gerçekçiydi?
----------------------Geliştirmeye açık
alanlar başlangıçta
nelerdi?
-----------------------
Dosyanın son hâli
Şimdi nasıl gidiyor?
---------------------Çalışmalarım şimdi
ne nenli açık ve
anlaşılır?
----------------------Bu konuda şimdi ne
düşünüyorum?
----------------------Şimdi hangi alanlar
geliştirilmeye açık?
-----------------------
213
Ek 9
Ek 10
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI ÖĞRETMEN
ÖZET FORMU
Adı Soyadı:
Konu:
Başlangıçtaki dosya
Geliştirmeye açık
alanlar başlangıçta
nelerdi?
Tarih:
Dosyanın son hâli
Şimdi hangi alanlar
geliştirilmeye açık?
Tarih:
Ek 11
VELİYE YAZILMIŞ ÖRNEK MEKTUP
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Sunu Tarihi:
Etkinlik Programı:
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1.Çocuğunuzun çalışmalarından en çok
hangisini beğendiniz?
----------------------------------------------------------2.Çocuğunuz sizce hangi alanlarda başarılı?
----------------------------------------------------------3.Çocuğunuza hangi konularda ve nasıl
yardımcı olabilirsiniz?
VELİ GERİ BİLDİRİM FORMU
Çocuğunuz ürün dosyasını sunduktan sonra, lütfen
aşağıdaki soruları yanıtlamaya zaman ayırınız.
1. Bu çalışma çocuğunuzun gelişim sürecini
daha iyi anlamanıza yardımcı oldu mu?
---------------------------------------------------------2. Bu çalışmanın sunumu sizce etkili olacak
biçimde düzenlenmiş miydi?
---------------------------------------------------------3. Sizce bu sunum çocuğunuz için değerli
bir deneyim oldu mu?
---------------------------------------------------------Belirtmek istediğiniz diğer görüşleriniz:
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ek 12
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI DEĞERLENDİRME
FORMU
Adı
Soyadı
Sınıf
: .......................
: .......................
: .......................
Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli
olduğunu göz önüne alarak dosyayı değerlendiriniz.
ÖLÇÜTLER
Dereceler
1 2 3 4 5
1. Çalışmaların içeriğinin tam olması
2. Çalışmalardaki çeşitlilik
3. Çalışmaların amaçları karşılaması
4. Çalışmaların doğruluğu
5. Dosyanın düzenliliği
6. Harcanan çabaları gösterme
9. Yaratıcılığı gösterme
10. Çalışmaların seçiminde doğru
karar verme
11. Öğrencinin gelişimini gösterme
12. Kendini değerlendirme
YORUMLAR/ÖNERİLER
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
……………………………………………………………………
214
Öğrencinin adı soyadı:
Tarih:
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYAMIN İÇİNDEKİLER
Çalışmalarım
Bu çalışmayı neden sakladım
1)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
2)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
3)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
4)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
5)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
6)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
7)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
8)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
9)………………………………………
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
10)…………………………………….
………………………………………….
…………………………………………
………………………………………….
215
Öğrencinin;
Tarih:
Adı ve soyadı:
GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI
Başlık
.............................................................................................................................................
Neden bu çalışmayı sakladım?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Bu çalışmayı neden arkadaşlarımla paylaştım?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Öğrendiklerim hakkında gösterebileceklerim nelerdir?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Eğer bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım..................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
Benim için bu çalışmanın anlamı.......................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
............................................................................................................................................
216
Ürün Dosyası Değerlendirme İçin Dereceli Puanlama Anahtarı
Puan
Boyutlar
4
(Örnek Olacak
Nitelikte)
3
2
1
(Yeterli)
(Kabul Edilebilir)
(Yeterli Değil)
Ürün dosyası,
Ürün dosyası, tüm
İçerik
gerekli materyalleri
içeriyor.
gerekli
Ürün dosyası,
Ürün dosyası,
materyallerin
gerekli
gerekli
büyük
materyallerin
materyallerin çok
çoğunluğunu
birazını içeriyor.
azını içeriyor.
öğrencinin
Örnekler
Örnekler
gelişimini
öğrencinin hem
gelişigüzel
yansıtıyor fakat
bilgisini hem de
seçilmiş, gerekli
bilgilerin bir
gelişimini biraz
bilgileri ve gelişimi
kısmını
yansıtıyor.
yansıtmıyor.
içeriyor.
Örnekler
Örnekler
Seçilen örneklerin öğrencinin
özelliği
gelişimini ve
bilgisini yansıtıyor.
yansıtmıyor.
Düzenleme
Ürün dosyası, tam
Ürün dosyası, iyi
Ürün dosyası,
Ürün dosyası,
ve düzenli olarak
düzenlenmiş,
kısmen düzenli
düzene ilişkin bir
oluşturulmuş.
okuyucu aradığı
sayılabilir.
görüntü var ama
Okuyucu, gerekli
şeyleri bulmakta
Okuyucu aradığını
okuyucu aradığını
her şeyi
çok az sıkıntı
bulmakta biraz
bulmakta çok
bulabiliyor.
yaşıyor.
zorlanıyor.
zorlanıyor.
(kelime bilgisi,
Dil bilgisi
Dil bilgisi ile ilgili
noktalama
konusunda çok az
göze çarpan önemli çok sayıda hata
işaretlerinin
hata var.
hatalar var.
var.
Yansımaların
Yansımaların çok
bazıları betimleyici
azı betimleyici ve
ve öğrencinin iç
öğrencinin iç
dünyasını yansıtıcı
hiçbir hata yok
Dilbilgisi
kullanımı, gramer,
vb.).
Tüm yansımalar
betimleyici ve
Kişisel yansıma
öğrencinin iç
kişisel etkileşimleri
içeriyor.
Yansımaların
büyük bölümü
betimleyici ve
öğrencinin iç
kişisel etkileşimleri
içeriyor.
kişisel etkileşimleri kişisel etkileşimleri
içeriyor.
içeriyor.
217
Öğrenci
Öğrenci açık ve
Öğrenci büyük
anlaşılır biçimde
ölçüde açık ve
konuştu, diğer
anlaşılır biçimde
Ürün dosyasının
öğrencilerle uygun
konuştu, diğer
sunumu
göz teması kurdu
öğrencilerle uygun
ve sorulan soruları
göz teması kurdu
kendinden emin
biçimde cevapladı.
cevapladı.
Öğrenci kısmen
açık ve anlaşılır
biçimde konuştu,
diğer öğrencilerle
göz teması kurdu
cevaplayabildi.
açık ve anlaşılır
biçimde
konuşamadı, diğer
öğrencilerle
nadiren göz teması
kurdu ve sorulan
soruları
cevaplarken zorluk
çekti.
Ürün dosyası,
Ürün dosyasının
bir bütün olarak
etkililiği
öğrencinin
becerilerini,
yeterliklerini ve
bilgisini çok iyi bir
biçimde gösteriyor.
Ürün dosyası,
öğrencinin
becerilerini,
yeterliklerini ve
bilgisini
göstermeye
yardımcı oluyor.
Ürün dosyası,
Ürün dosyası,
öğrencinin
öğrencinin
becerilerini,
becerilerini,
yeterliklerini ve
yeterliklerini ve
bilgisini kısmen
bilgisini
gösteriyor.
göstermiyor.
218
ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI (PORTFOLYO) DEĞERLENDİRME FORMU
Öğrencinin adı ve soyadı:
Sınıf:
Nu.:
Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak
dosyayı değerlendiriniz.
DERECELER
ÖLÇÜTLER
1
2
3
4
5
1. Çalışmaların tam olması
2. Çalışmalardaki çeşitlilik
3. Çalışmaların amaca uygunluğu
4. Çalışmaların doğruluğu
5. Dosyanın düzenliliği
6. Harcanan çabaları gösterme
7. Yaratıcılığı gösterme
8. Çalışmaların seçiminde risk alma
9. Öğrencinin gelişimini gösterme
10. Kendini değerlendirme
Yorumlar/Öneriler
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………...
……………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………....
219
7.1.9. Kavram Haritaları
Kavram haritaları, bilgiyi organize etmek ve sunmak için yapılmış grafiksel
araçlardır. Bu araçlar daire ya da bir çeşit kutu içine yazılmış olan kavramları içerir.
Kavram haritalarında iki kavram arasındaki ilişki, üzerine ilişkiyi belirleyen ifadelerin
yazıldığı doğrularla gösterilir. İlişkiyi belirleyen bağlantı ifadeleri ile iki kavram
tamamlanarak anlamlı bir cümle oluşturur (Novak, 1998).
Kavram haritaları;
1. Bir konunun öğretiminde,
2. Öğrenmeyi kolaylaştırmada,
3. Öğrenme sürecini kontrol etmede ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmada,
4. Değerlendirme yapmada kullanılabilir.
Kavram Haritalarını Değerlendirmek İçin Kullanılabilecek Ölçütler
1. Kavramların uygun şekilde nitelendirilmesi
 Kavramlar, en fazla üç sözcükle temsil edilmelidir.
 Kavramların
yerleşimi
genelden
özele
doğru
hiyerarşik
olarak
sıralanmalıdır.
2. Bağlama sözcüklerinin uygun şekilde nitelendirilmesi
 Haritada kavramlarla bağlantılar arasındaki ayrım belirgin olmalıdır.
 İki kavram arasındaki bağlantılar anlamlı olmalıdır.
 İlişkiyi doğru şekilde temsil etmelidir.
3. Kavramların çapraz bağlanması
 En iyi haritalar, kavramlar arasındaki çapraz bağlantıları yeterli ölçüde
gösterenlerdir.
 Çapraz bağlantılar, öğrencinin, birbirine bağlı çok sayıda düşünceyi
bildiğini gösterir.
 Çapraz bağlantılar, yaratıcılığı ortaya çıkarır.
220
Kavram Haritalarının Oluşturulma Aşamaları
1. Önceden hazırlanmış bir örneği öğrencilerinize gösteriniz.
2. Bu örnekte kavramların harita üzerinde nasıl birleştiğini sorunuz.
3. Harita üzerindeki çapraz bağlantıların neyi ifade ettiğini gösteriniz.
4. Öğrencilere yeni bir kavram haritası hazırlatmak için, onlardan en çok
bildikleri kavramları ya da onlara kısa bir metin verip metinden çıkardıkları
kavramları listelemelerini isteyiniz (Gerekirse yardım ediniz.).
5. Sonra bu kavramları en genelden daha özele doğru sıralamalarını isteyiniz.
6. Hangi kavramın konuyla en çok ilişkili olduğunu sorunuz ve bunu daire içine
almalarını isteyiniz.
7. Öğrencilerin konuyla ilgili en önemli kavramdan daha az önemli olana doğru
kavram
ilişkisini
hazırlamasına
fırsat
veriniz.
Kavram
haritalarını
oluşturmalarına yardımcı olunuz.
8. Öğrencilerinize, kendi kavram haritalarına dayanan kısa bir hikâye yazdırınız.
Aşağıdaki kavram haritasında ki boşluklara verilen kavramlardan uygun
olanlarını yerleştirin.
Görsel Sanatlar
: Resim-Heykel -Mimari - Fotoğraf
İşitsel Sanatlar
: Müzik -Edebiyat,
Karma Sanatlar : Tiyatro-Sinema-Opera -Bale -Dans.
221
Not: Örnek Kavram
Haritası Ek:10,
s.287,288’de verilmiştir.
222
7.1.10. Tutum Ölçekleri
Tutum, bireylerin belli bir kişiyi, grubu, kurumu veya bir düşünceyi kabul ya da
reddi şeklinde gözlenen, duygusal bir hazır oluşluk hâli veya eğilimidir (Özgüven,
1999).
Tutumların ölçülmesinde gözlem, soru listeleri, tamamlanmamış cümleler ve
hikâyeler anlatma gibi çeşitli yöntemler ile yanlışı seçme tekniği, içerik analizi gibi
çeşitli teknikler de kullanılmaktadır (Tavşancıl, 2002).
Tutum ölçekleri, tutum ölçme yöntemleri içerisinde en önde gelen ve yaygın
olarak kullanılanıdır (Tavşancıl, 2002). Tutum ölçeklerinden en çok kullanılan yöntem
de Likert ölçeğidir. Likert tipi ölçeklerle, ölçülmek istenen tutumla ilgili çok sayıda
olumlu ve olumsuz ifade yazılır. Bu ifadeler için, “tamamen katılıyorum”,
“katılıyorum”, “kararsızım”, “katılmıyorum” ve “kesinlikle katılmıyorum” biçiminde
tepkide bulunulur. Böylece her cevaplayıcı, ölçekteki her ifadenin kapsadığı tutum
objesine katılma / katılmama derecesini bildirmiş olur.
Bir kişinin ölçekten aldığı puan, ölçekte bulunan maddelerden aldığı puanların
toplamından oluşur.
Tablo: Likert Tipi Bir Ölçekteki Maddelerin Puanlama Anahtarı
Seçenek
Olumlu İfade Puanı
Olumsuz İfade Puanı
Kesinlikle katılmıyorum
1
5
Katılmıyorum
2
4
Kararsızım
3
3
Katılıyorum
4
2
Tamamen katılıyorum
5
1
7.1.11. Kısa Cevaplı Maddeler
Bir kelime, bir sembol ya da en çok birkaç kelime ile cevaplanabilen madde
türüne denir. Bu tür maddeler bilgi basamağını ölçmek için uygundur. Öğrenci sorunun
223
cevabını kendisi yazar. Kısa cevaplı maddeler iki türlüdür. Birisi soru cümlesi, diğeri
eksik cümle tipindedir.
Bu Maddelerin Yazımında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar
1. Sorunun ifadesi belirsiz olmamalıdır.
2. Her soru, ölçülmesi planlanan bir kazanımı yoklamalıdır.
3. Sorunun cevabı kesin olmalıdır.
4. Bir sınavdaki sorulardan bazıları başka sorulara ipucu olmamalıdır.
5. Soru cümlesi, cevaplayıcının tanıdığı bir kaynaktan aynen alınmamalıdır.
6. Her soru için bırakılan boşluk aynı uzunlukta olmalıdır.
7. Bir sorunun ifadesinde, sorunun cevabının bulunmasında işe yarayacak
ipuçları verilmemelidir (Örnek: Yer kabuğunun ana maddesi ….…….. dır.).
7.1.12. Çoktan Seçmeli Testler
Çoktan seçmeli bir madde, kök ve seçeneklerden oluşur. Kök, kazanımın ifade
edildiği veya sorunun sorulduğu kısımdır. Seçenekler de öğrencinin önüne konulan
muhtemel cevaplardır. Öğrenciye yöneltilen sorunun cevabı genellikle üç ya da dört
başka cevapla birlikte verilir. Öğrenciden istenen, doğru cevabı, verilenler arasından
seçip işaretlemesidir. Bu maddeleri, öğrencilerin yaratıcılığını ve yazma becerilerini
ölçmek amacıyla kullanamayız. Daha çok bilgi, zihinsel beceriler ve yeteneklerin
ölçülmesinde
kullanılırlar.
Fiziksel
beceriler
ve
yeteneklerin
ölçülmesinde
kullanılmazlar.
Çoktan Seçmeli Madde Tipleri
 Her Zaman Tek Bir Doğru Cevabı Olan Maddeler: Madde kökünde
sorulan sorunun kesin olarak bir tek doğru cevabı vardır.
Örnek: Koyu, orta, açık, leke çalışmalarında mürekkebin kullanıldığı teknik
hangisidir?
A) Kolaj
B) Lavi
C) Sulu boya D) Guvaş
E) Yağlı boya
224

En Doğru Cevabı Olan Maddeler: Bu maddelerde seçeneklerden birindeki
cevap en doğrudur.
Örnek: Aşağıdakilerden hangisi “sanat tarihi” ile en yakın bağlantısı olan
bilim dalıdır?
A) Sosyoloji

B) Coğrafya
C) Jeoloji
D) Arkeoloji
E) Kimya
Bileşik Cevap Gerektiren Maddeler: Birden fazla cevabı bulunan soruların
yoklanmasında en çok başvurulan ve çok kullanışlı olanıdır. Seçenek bulmada
kolaylık sağlar.
Örnek: Sanatın gerekliliğini aşağıdaki cümlelerden hangileri açıklar?
I. Sanat, bireyin zihinsel birikimlerini yorumlaması yoluyla mutlu bir
toplum oluşturur.
II. Toplumun bilimsel, teknolojik, endüstriyel alanlarda ilerlemesini
sağlar.
III. Bireyin estetik kişilik kazanarak çevrelerini güzelleştirmesini
sağlar
A) I –II
B) Yalnız II
C) I-III
D) Yalnız III
E) I-II-III
Çoktan Seçmeli Maddelerin Yazılmasında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar
1. Madde kökünde tek ve temel bir fikir olmalıdır.
2. Her madde karmaşık davranış, beceri zincirleri yerine, yalnızca bir tek
zihinsel beceri üzerine odaklanmalıdır.
3. Madde kökü olabildiğince açık seçik ifade edilmiş olmalıdır.
4. Madde kökünde gereksiz açıklamalardan ve ifadelerden kaçınılmalıdır.
5. Kökte seçeneklere ipucu veren ifadeler kullanılmamalıdır.
6. Seçenekler anlam ve dil bilgisi bakımından kökle uyumlu olmalıdır.
7. Seçeneklerin tümü ifade, gramer ve konu bakımından homojen bir grup
oluşturmalıdır.
8. Seçeneklerin uzunlukları birbirine yakın olmalıdır.
225
9. Cevapları kişilere göre değişebilecek sorulardan kaçınılmalıdır.
10. Tuzak niteliğinde olan sorulardan kaçınılmalıdır.
11. Çeldiricilerin doğru cevaba yakınlığı arttıkça maddenin güçlüğü de artar.
12. Seçeneklerin
sıraya
konulabileceği
maddelerde,
bunların
seçeneklere
yerleştirilmesi belli bir sırada olmalıdır.
13. “Yukarıdakilerin hepsi” seçeneği dikkatli kullanılmalıdır (Bu seçenek,
maddedeki bütün seçeneklerin birbirine çok benzer olduğu hâllerde
kullanılabilir.).
14. “ Yukarıdakilerin hiçbiri” seçeneği doğru cevap olarak kullanılmamalıdır.
15. Seçenek sayısı testin hitap ettiği öğrenci düzeyine uygun olmalıdır. Örneğin,
üçüncü sınıfta üç seçenekli; dördüncü, beşinci, altıncı, yedinci ve sekizinci
sınıflarda dört; orta öğretim düzeyinde ise beş seçenekli olması önerilir.
16. Seçenekler birbirinden bağımsız olmalı, biri diğerlerini içerir özellikte
olmamalıdır.
17. Bir testteki bütün maddelerin seçenek sayıları aynı olmalıdır.
7.1.13. Eşleştirmeli Maddeler
İki grup hâlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi öğelerinin, belli bir
açıklamaya göre eşleştirilmesini gerektirir. Kim?, ne?, nerede? gibi soruların cevabını
oluşturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullanışlıdır.
Eşleştirmeli Maddelerin Yazımında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar
1. Eşleştirme madde grubunda yer alan öncüller listesi ile cevaplar listesinin her
biri benzeşik olmalıdır.
2. Bir eşleme takımında öncüllerle cevaplar eşit sayıda olmamalıdır.
3. Cevap listesi, bir kelime listesi ise alfabetik; rakam, sayı, tarihten oluşuyorsa
büyüklük sırasına göre düzenlenmelidir.
4. Eşleştirme için iyi bir yönerge yazılmalıdır.
226
7.1.14. Uzun Cevaplı Maddeler
Bu tip maddelerde, öğrencilere bir ya da birkaç soru verilip bunlara belli bir
sürede yazılı cevap vermesi istenir.
Bu Maddelerin Yazılmasında Dikkat Edilecek Bazı Esaslar
1. Her madde değişik yorumlara açık olmayacak biçimde açık ve anlaşılır bir
dille yazılmalıdır.
2. Maddelerin başında, cevaplama işlemine ilişkin hususları açıklayan bir
açıklama bölümü belirtilmelidir.
3. Maddeler ders kitaplarından ve diğer okuma kaynaklarından aynen
alınmamalıdır.
4. Maddeler birbirinden bağımsız olarak cevaplandırılmalıdır.
İki tür madde vardır:
a. Sınırlı Cevap Maddeleri: Bu tip maddelerde verilecek cevabın niteliğine,
uzunluğuna ve örgütlenmesine ilişkin bazı sınırlamalar konulur ( ... üç neden
belirleyin, .... iki benzerlik yazın gibi).
b. Açık Uçlu Maddeler: Bu tip maddelerde cevabın içeriği, niteliği ve uzunluğu
açısından cevaplayıcı serbest bırakılır. Yaratıcı düşünme, eleştirel düşünme,
problem çözme, karar verme, analiz sentez ve değerlendirme becerilerinin
ölçülmesinde kullanılabilirler.

Açık uçlu maddelerde, şans başarısı faktörü ortadan kalkar.

Öğrencinin düşüncelerini organize etmesine olanak sağlar.

Öğrencinin yaratıcılığını ortaya koymasına imkân verirler.
Farklı derslerde yapılacak olan değerlendirmede öğrencilerin yazarak verdikleri
cevapların önemi büyüktür. Öğrencilerin yazarak verdikleri cevaplar, öğrencinin ne
bildiği ve neler yapabileceği konusunda bilgi sağlamada diğer değerlendirme
yaklaşımlardan daha fazla etkilidir. Öğrencilerin dersin içeriği ile ilgili yazdığı yazılar
227
sadece belli olayları değil, bu olayların birbirleriyle ilişkilerini göstermeli ve bir yorum
içermektedir. Bu görevleri yazarken öğretmenler de öğrencilerin hem kullandıkları
stratejileri hem de süreçlerini değerlendirirler. Açık uçlu sorular her bir öğrencinin
öğrendikleri bilgilerle ilgili yorum yapmasına, değerlendirme yapmasını ve sonuçlar
çıkarmasına fırsat verir. Öğrenciler bu tür görevleri yaparken olaylar, kavramlar ve
konular arasındaki ilişkileri kullanmasına rağmen farklı cevaplar veririler.
Açık uçlu soruların değerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarı kullanılır.
Her soru için değerlendirme ölçütleri belirlenir.
228
PROGRAMDA
KULLANILAN
RESİMLER
229
Resim 1
Şeref Akdik
“Halk Mektebi”
230
Resim 2
Seurat
Noktasal etkili desen çalışması
Resim 4
Degas
Çizgisel etkili desen çalışma örneği
Resim 3
Seurat’ın eserinden kopya çalışma
Resim 5
Degas
Çizgisel etkili desen çalışma örneği
231
Resim 6
Resim 8
Nokta ile form araştırması
Resim 7
Resim 9
Nokta ile form araştırması
232
Resim 11
Çizgi ile yüzey düzenlemesi
Resim 10
Resim 12
Nokta ile yüzey düzenlemesi
Resim 13
233
Resim 14
Ton çubuğu ve açık-orta-koyu değerlerle hacim
verme çalışmaları
Resim 15
Işık-gölgenin obje üzerindeki etkileri
Resim 16
Açık-orta-koyu değerlerle hacim verme çalışmaları
234
Resim 17
Rembrandt Van Rijn
Profesör Tulp'un Anatomi Dersi
Resim 18
Vincent Van Gogh
“Patates Yiyenler”
Resim 19
Jan Vermeer
“Mektup Okuyan Kadın”
235
Resim 20
Maindert Hobbema
“Middelharnis Yolu”
Resim 21
Vincent Van Gogh
“Kendi Yatak Odası”
Resim 22
Leonardo Da Vinci
“Mona Lisa”
236
Resim 23
Tek kaçış noktalı perspektif çizimi
Resim 24
İki kaçış noktalı perspektif çizimi
Resim 25
Üç kaçış noktalı perspektif çizimi
Resim 26
Dairesel perspektif çizimi
237
Resim 27
Beyaz ışığın 7 temel renge ayrışması deneyi
Resim 28
Renk çemberi
Resim 29
Renk uyumları
238
Resim 30
Piet Mondrian
“Kırmızı, Siyah, Mavi, Sarı ve Gri İle
Kompozisyon”
Resim 31
Wassily Kandinsky
“Merkez Sarı”
Resim 33
Matisse
“Kırmızı Oda”
Resim 32
Picasso
“Yaşlı Gitarcı”
239
Resim 34
Renkli yüzey düzenleme çalışmaları
Resim 35
Renkli yüzey düzenleme çalışmaları
Resim 36
Renk uyumları çalışması
Resim 37
(Renk uyumları çalışması)
Öğrenci çalışması
240
Resim 39
Burhan Uygur
İnsan, Kafes ve Kuş, pastel
Resim 38
Değişik tekniklerle uygulanmış obje çalışması
Resim 40
Celal Esat Arseven
İstanbul, sulu boya
Resim 41
Fikret Mualla
Kâğıt üzerine guvaş
241
Resim 43
Yapay doku örnekleri
Resim 42
Doğal doku örnekleri
Resim 44
Görsel doku
Resim 45
Görsel ve dokunsal doku
242
Resim 46
Çam kozalağından doku yorumları
Resim 47
Çam kozalağından doku yorumları
Resim 48
Doku araştırması
Resim 49
Doku araştırması
243
Resim 50
Tutkalla oluşturulmuş doku örneği
Resim 51
Tutkalla oluşturulmuş doku örneği
Resim 52
Objelerden doku araştırması
Resim 53
Objelerden doku araştırması
244
Resim 54
Albrecht Dürer, desen
Resim 55
Desen çizim aşamaları
245
Resim 56
Leonardo Da Vinci, desen
Resim 57
Hogarth Burne, el etütleri
Resim 59
Pieter Paul Rubens, desen örneği
Resim 58
Raphael Sanzio, desen örneği
246
Resim 60
Modelden desen çalışmasında hareketin anlatımı
Resim 61
George Rohner, desende rakursi görünüm örneği
247
Resim 62
Kurt Schwitters, kolaj
Resim 6
Kolaj tekniği ile portre örneği
Resim 64
Peyzaj, sulu boya
248
Resim 66
Auguste Rodin, Wasington Müzesi Bahçesi
Resim 65
Michelangelo, Musa
Resim 67
Henry Moor, Bronx Botanik Bahçesi
Resim 68
Jean Arp, “S'elevant “
249
Resim 69
İsa Behzat
Resim 70
Nijat Sirel, büst
Resim 72
İlhan Koman, “Pi Serisi”
Resim 71
Zühtü Müridoğlu
250
Resim 73
Hüseyin Özkan
Anıtkabir
Kadın Heykel Grubu
Resim 74
Hüseyin Özkan
Anıtkabir
Erkek Heykel Grubu
Resim 75
Zühtü Müridoğlu - Şadi Çalık - İlhan Koman
Başkomutanlık Meydan Muharebesi Kabartması
Anıtkabir
Resim 76
İlhan Koman
Sakarya Meydan Savaşı
251
Resim 77
Heinrich Krippel, Afyon Atatürk
Anıtı
Resim 78
Heinrich Krippel, Samsun
Atatürk Anıtı
Resim 79
Mehmet Aksoy, Kurtuluş Savaşı
ve Mustafa Kemal
Cumhurbaşkanlığı Huber Köşkü
Resim 80
Pietro Canonica, Taksim
Cumhuriyet Abidesi
Resim 81
Nejat Sirel, Bursa Atatürk Anıtı
Resim 82
Nusret Suman, Gaziantep Atlı
Atatürk Heykeli
Resim 83
Hüseyin Gezer
Ankara Hacettepe Üniversitesi
Atatürk ve Gençlik
Kompozisyonu
Resim 84
Tankut Öktem, Bodrum, Gümbet
Resim 85
Yavuz Görey
İstanbul Üniversitesi
Atatürk Anıtı
252
Resim 86
Nemrut, Commagene Krallığı heykelleri
Resim 87
Hitit Kabartmaları, Boğazköy
253
Resim 88
Tel konstrüksiyon heykel örneği
Resim 89
Kâğıt katlama ile birim tekrarı
Resim 90
Kâğıt katlama ile birim tekrarı
254
Resim 91
Kübist portre örneği
Resim 92
Nuri İyem
“Dededen Toruna Atatürk Türküleri”
255
Resim 93
Neşet Günal
“Yaşantı I”
Resim 95
Abidin Dino, “Çiçekleme”
Resim 94
Neşe Erdok
“Kızıltoprak İstasyon”
Resim 96
Nurullah Berk
256
Resim 97
Refik Epikman
“Atatürk TBMM Balkonunda”
Resim 98
Nazmi Ziya Güran, “Atatürk”
Resim 99
Namık İsmail
“Kurtuluş Savaşı'nda Topçular”
257
Resim 100
Mihri Rasim
“Atatürk mareşal üniformasıyla”
Resim 101
İbrahim Çallı
“Zeybekler Kurtuluş Savaşı'nda”
258
Resim 102
Obje etüdü
Resim 105
Öğrenci amblem çalışması
Resim 103
Sadeleştirme 1
Resim 104
Sadeleştirme 2
Resim 106
Öğrenci logo çalışması
259
Resim 107
İhap Hulusi Görey
Afiş
Resim 108
Mengü Ertel
Afiş
Resim 109
Toulouse Lautrec, “Moulin Rouge”
260
Resim 111
Süleyman Saim Tekcan
“Kompozisyon”, serigrafi
Resim 110
Mustafa Aslıer
“ Sıla Halısı”, ağaç baskı
Resim 112
Mürşide İçmeli,
gravür
261
Resim 114
Jale Yılmabaşar, “İkiz İdol”, akrilik
Resim 113
Nevzat Akoral, “Çoban”, linol baskı
Resim 115
Fahrelnisa Zeid
“Soyut kompozisyon”
yağlı boya
262
Resim 116
“Atatürk”
Fotoğraf: Tengizman, Esat Nedim
Resim 117
“Atatürk”
Fotoğraf: Işıksel, Cemal
Resim 118
“Atatürk”
Fotoğraf: Tem, Etem
Resim 119
“Atatürk”
Fotoğraf: Giz, Selahattin
263
Resim 120
Devrim Erbil, “Soyut Yorum”
tuval yağlı boya
Resim 121
Adnan Çoker
“Yarım Küreler ve Mor Kare”
akrilik
Resim 123
Resim 122
Başkalaşım (metamorfoz)
264
Resim 124
Leonardo Da Vinci,
“Otoportre”
Resim 125
Albrecht Dürer;
“Annesinin Portresi”
Resim 126
Şükriye Dikmen,
“Desen-Portre”
Resim 127
Avni Lifij,
“Otoportre”
265
Resim 128
Ebru sanatı,
Ebruzen Necmeddin Okyay
Resim 129
Gaziantep yöresi bakır işleme ibrik
Resim 130
Emir Hüsrev, minyatür resim
Topkapı Sarayı Müzesi
Resim 131
Kandil, 16 yy İznik çinisi,
Topkapı Sarayı Müzesi
266
Resim 133
Cilt sanatı
Resim 132
Cam bezeme (vitray),
Edirne Eski Camii
Resim 134
Tezhip sanatı
Resim 135
Hat Sanatı (Kufi)
Ahmet Karahisari
267
9.
EKLER
EK 1 - BİR SANAT ELEŞTİRİSİ ÇALIŞMA ÖRNEĞİ
a) Betimleme
Orada ne var? Ne görüyorsunuz? Yanıtların bir dökümü yapılarak,
 Bu hangi sanat formudur (Resim, özgün baskı, yontu, seramik, gibi)?
 Ana tema nedir? Resimde neler oluyor? Yakından bakın.
 Hangi malzemeler kullanılmıştır (Boya, taş, kurşun kalem, ağaç vb.).
 Sanat yapıtında neler var? Ne görüyorsunuz?
 Hangi çizgiler sanat yapıtında etkin görünüyor (Düz, eğri, diğerleri)?
 Hangi şekiller sanat yapıtında etkin görünüyor (Geometrik, organik, her ikisi
de)?
 Hangi renkler kullanılmıştır?
 Bulunan ana örüntü ve dokuları adlandırınız.
b) Çözümleme
Sanat yapıtı nasıl oluşturulmuştur?
 Bu resimde şekiller nasıl düzenlenmiş (Simetrik, üçgen, dikey, dairesel,
kesişen)?
 Renkler nasıl düzenlenmiştir? Renklerde açık renkler mi, koyu renkler mi,
yoksa her ikisi birden mi baskın görünüyor? Renkler parlak mı? Sıcak mı?
Soğuk mu?
 Uzam nasıl düzenlenmiş? Birbirini örten biçimde, üç boyutlu mu, her ikisi
mi? Ön plan, orta plan ve arka planı bulun.
 Işık ve renk değerleri nasıl düzenlenmiş (Gölgeleme yok, hafif gölgeleme,
koyu ile derinlik fikrinin sağlanması, fazla zıtlık gibi)?
268
 Yapıt heykel ise, hafif yoksa ağır bir görünümü mü var? Boş alanları var mı?
İç bükey ya da dış bükey yüzeyleri var mı ya da her ikisi de mi var?
 Sanatçı bu resmi hangi teknikle yapmış (çizgi, boya, kolaj, ya da oyma, vd.)?
 Ne çeşit gereçler kullanmış (kil, ağaç, yağ, diğer)?
 Fırça darbeleri nasıl (geniş, dağınık, ince, karışık)?
 Sanat yapıtındaki Nokta, çizgi, renk, şekil, biçim (form), değer (valör), doku,
ton, mekân gibi sanatsal düzenleme ögelerinin birbirleriyle ilişkisi nasıldır?
 Sanatsal düzenleme ilkeleri (denge, ritim, oran-orantı, hareket, zıtlık,
bütünlük, vurgu (etki), örüntü (örnek) nasıl kullanılmış?
 Sanat yapıtında size en yakın ve en uzak olan şey nedir?
 Sizce bu resim nereden bakılarak yapılmış?
c) Yorumlama
 Renkler sizi duygusal açıdan nasıl etkiliyor?
 Kendinizi mutlu, üzüntülü ya da başka bir etki altında mı hissediyorsunuz?
Neden?
 Sizce sanatçının bize verdiği mesaj nedir?
 Bu sanat yapıtının toplumda nasıl bir işlevi olabilir?
 Sanat yapıtının ismi çalışmayı anlatıyor mu? Siz çalışmanın içeriğine göre
kendiniz bir isim veriniz?
 Dokunduğunuz zaman yapıtın yüzeyinden neye benzer bir his alıyorsunuz?
 Sanat yapıtından yola çıkarak sanatçının neleri sevdiğini düşünüyorsunuz?
 Sanat yapıtından size ilginç gelen yönleri seçerek neden ilginç geldiğini
tartışın.
 Eğer siz sanat tarihçisi veya eleştirmeni olsaydınız sanatçı ve yapıtı hakkında
ne söyler? Ne yazardınız?
269
Yapıt;

Ne gibi bir ses veriyor?

Ne gibi bir tat veriyor?

Nasıl kokuyor?

Bu çalışmaya bir başlık bulun.

Hangi simgeleri görüyorsunuz?

Renkler neyi simgeliyor (mavinin bağlılığı simgelemesi gibi)?

Bu çalışma bugün insanlara ne ifade ediyor?

O zaman ne demek istemişti (sanat tarihi)?
ç) Yargılama
Yargılamada yapıtın genel değerlendirilmesi yapılır. Sanat yapıtının niçin güzel,
önemli ya da değerli olduğu sorulur.

Niçin güzel?

Niçin önemli?

Niçin değerli?
270
EK 2 - ATATÜRK’ÜN GÜZEL SANATLAR İLE İLGİLİ SÖZLERİ
 “Bir millet sanattan ve sanatkârdan mahrumsa tam bir hayata malik olamaz.
Böyle bir millet bir ayağı topal, bir kolu çolak, sakat ve alil bir kimse gibidir.
Sanatsız kalan bir milletin hayat damarlarından biri kopmuş olur.”
 “Sanat güzelliğin ifadesidir… Bu ifade söz ile olursa şiir, nağme ile olursa
musiki, nakış ile olursa ressamlık, oyma ile olursa heykeltıraşlık, bina ile
olursa mimarlık… olur.”
 “Sanatkâr, toplumda uzun mücadele ve gayretlerden sonra alnında ışığı ilk
hisseden insandır.”
 “Hayatta müzik lazım değildir. Çünkü hayat müziktir. Müzik ile ilgisi olmayan
varlıklar insan değildirler. Eğer söz konusu olan hayat, insan hayatı ise müzik
mutlaka vardır. Müziksiz hayat zaten mevcut olamaz. Müzik hayatın neşesi,
ruhu, sevinci ve her şeyidir.”
 “İnsanlarda bir takım ince, yüksek ve asil duygular vardır ki insan onlarla
yaşar. İşte o ince, yüksek, derin ve asil duyguları en çok duyabilen ve diğer
insanlara duyurabilen şairdir.”
 “Yüksek bir insan toplumu olan Türk milletinin tarihî bir özelliği de güzel
sanatları sevmek ve onunla yükselmektir. Bunun içindir ki, milletimizin
yüksek karakterini, yorulmaz çalışkanlığını, doğuştan gelen zekâsını, ilme
bağlılığını, güzel sanatlar sevgisini ve millî birlik duygusunu devamlı olarak
ve her türlü vasıta ve önlemlerle bağlayarak geliştirmek millî idealimizdir.”
 “Güzel sanatların her dalı için, TBMM’nin göstereceği ilgi ve emek, milletin
insani ve medeni hayatı ve çalışkanlık veriminin artması için çok etkilidir.”
 “Hepiniz milletvekili olabilirsiniz, bakan olabilirsiniz; hatta cumhurbaşkanı
olabilirsiniz, fakat sanatkâr olamazsınız.”
 “Güzel sanatlarda başarı; bütün inkılâpların başarılı olduğunun en kesin
delilidir. Bunda başarılı olmayan milletlere ne yazıktır. Onlar bütün
başarılarına rağmen medeniyet alanında, yüksek insanlık sıfatıyla tanımaktan
daima yoksun kalacaklardır.”
271
 “İnsanlar olgunlaşmak için bazı şeylere muhtaçtır. Bir millet ki resim yapmaz,
millet ki, heykel yapmaz, millet ki, tekniğin gerektirdiği şeyleri yapmaz; itiraf
etmeli ki o milletin ilerleme yolunda yeri yoktur.”
 “Güzel sanatların hepsinde, ulus gençliğinin ne türlü ilerletilmesini istediğinizi
bilirim. Ancak bunda en çabuk, en önde götürülmesi gerekli olan Türk
müziğidir. Bu ulusun yani değişikliğine ölçü, müzikte değişikliği alabilmesi,
kavrayabilmesidir…”
 “İnsanlarda birtakım ince, yüksek ve asil duygular vardır ki insan onlarla
yaşar. İşte o ince, yüksek, derin ve asil duyguları en çok duyabilen ve diğer
insanlara duyurabilen şairdir.”
 “Dünyada medeni olmak, ilerlemek ve olgunlaşmak isteyen herhangi bir millet
mutlaka heykel yapacak ve heykeltıraş yetiştirecektir.”
 “Aydın ve dindar olan milletimiz, ilerlemenin sebeplerinden biri olan
heykeltıraşlığı en üst derecede ilerletecek ve memleketimizin her köşesinde
atalarımızın ve bunlardan sonra yetişecek evlatlarımızın hatıralarını güzel
heykellerle dünyaya ilan edecektir.”
 “Sanatkâr, cemiyette uzun ceht (aşırı çalışma) ve gayretlerden sonra anlında
ışığı ilk hisseden insandır.”
 “Bunun içindir ki milletimizin… güzel sanatlara sevgisini… her türlü vasıta ve
tedbirlerle besleyerek inkişaf ettirmek millî ülkümüzdür.”
 “Sanatçı, esaslı kültür sahibi olmalı ve tarihi iyi bilmelidir.”
 “Sanatkâr el öpmez; sanatkârın eli öpülür!”
 “Hayatlarını büyük bir sanata vakfeden bu çocukları sevelim.”
 “Türk milletinin tarihî bir vasfı da güzel sanatları sevmek ve onda
yükselmektir. Bunun içindir ki, milletimizin güzel sanatlara sevgisini
mütemadiyen ve her türlü vasıta ve tedbirle besleyerek inkişaf ettirmek millî
ülkümüzdür.”
272
EK.3. MÜZELERİN İNTERNET ADRESLERİ
(Ekim 2009 tarihi itibariyle geçerlidir.)
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı,
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü
Müzeler:
http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF0D262A
49C727F2325A19570EB48D9460
Sanal Müzeler:
http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFE200AF
CAF5415DF38503F685A2D7014D
Antik Kentler:
http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF03077C
A1048A1834B361049FDD41AE45
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’ne bağlı
Sit Alanları:
http://kvmgm.kultur.gov.tr/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF20F601
37B44E34F5ADDAA4620FEED757
Yurtiçi/Yurtdışı Sergiler:
37B44E34F5054656FB4367467E
Özel Müzeler:
37B44E34F598A1742808C63DE3
Yurtdışındaki Müzeler
Bienvenue (Web Museum,Paris)
http://www.ibiblio.org/wm
Musèe du Louvre
http://www.louvre.fr
273
The British Museum
http://www.thebritishmuseum.ac.uk
The Metropolitan Museum of Art
http://www.metmuseum.org
The Museum of Modern Art
http://www.moma.org
Hermitage Museum
http://www.hermitagemuseum.org
Salvador Dali Museum
http://www.salvadordalimuseum.org
Dali Museum
http://www.dalimuseum.com
Van Gogh Museum
http://www.vangoghmuseum.nl
Museo Del Prado
http://www.museodelprado.es
Uffizi Gallery
http://www.uffizi.com
Design Museum
http://designmuseum.org
Museu Picasso
http://www.museupicasso.bcn.es/en/
Musee Picasso
http://www.musee-picasso.fr/
Leonardo da Vinci Museum
http://www.leonardo.net/
Museo Da Vinci
http://www.leonet.it/comuni/vinci/
Munch Museet
http://www.munch.museum.no/
Musee Matisse
http://www.musee-matisse-nice.org
274
EK 4 - SANAT BULMACASI 1
275
BULMACANIN ÇÖZÜMÜ
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
EK 10 – SANAT KAVRAM HARİTALARI
A. SANATIN GELENEKSEL SINIFLANDIRILMASI
SANAT
GÜZEL SANATLAR
PRATİK SANATLAR
(ZANAAT)
GÖRSEL SANATLAR
(PLASTİK SANATLAR)
BAKIRCILIK, MARANGOZLUK,
DEMİRCİLİK, TERZİLİK vd.
RESİM
HEYKEL
MİMARİ
İŞİTSEL SANATLAR
(FONETİK SANATLAR)
MÜZİK
EDEBİYAT
KARMA SANATLAR
TİYATRO
SİNEMA
OPERA
BALE
DANS
287
B. SANATIN ÇAĞDAŞ SINIFLANDIRILMASI
SANAT
GÜZEL SANATLAR
PRATİK SANATLAR
(ZANAAT)
YÜZEY SANATLARI
Resim ve türleri (yağlı boya,
sulu boya, baskı sanatları, afiş,
grafik çizimler), duvar resmi,
minyatür, karikatür, fotoğraf,
batik, süsleme vd.
BAKIRCILIK,
MARANGOZLUK,
DEMİRCİLİK,
TERZİLİK vd.
HACİM SANATLARI
Heykel, seramik
MEKÂN SANATLARI
Mimari, peyzaj mimarisi
DİL SANATLARI
Edebiyat (roman, hikâye, şiir,
deneme, tiyatro metni, film
senaryosu vd.)
SES SANATLARI
Müzik ve türleri
HAREKET SANATLARI
Dans türleri, bale, pandomim
DRAMATİK SANATLAR
Tiyatro, opera, kukla, sinema,
gölge oyunu
288
EK 11 – BAKAÇ (VİZÖR) HAZIRLANIŞI
289
10.
TERİMLER VE KAVRAMLAR SÖZLÜĞÜ
A
açık hava
müzesi
: Açık havadan etkilenmeyecek etnografik eserlerin, evlerin, işlik vb.
sivil yapıların sergilendiği bir bölgede kurulan üstü açık müze.
afiş
: Önemli bir olayı, günü, özel durumu ya da yeni çıkan bir ürünü
tanıtmak için fotoğraf ve baskı tekniklerinin olanaklarından
yararlanılarak yapılan yazılı ve resimli görsel bir (grafik) sanat ürünü.
ahenk
: Uyum
akrostiş
: Dizelerinin ilk harfleri, yukardan aşağıya doğru okunduğu zaman
konu olarak sözcük, ozanın ya da yapıtını adadığı kimsenin adı
çıkacak biçimde düzenlenmiş koşuk ya da koşuk parçası.
amblem
: İlgili olduğu yeri, kuruluşu en öz biçimde ifade eden simge.
anatomi
: 1. İnsan ve hayvan vücudunu oluşturan ögeleri inceleyen bilim dalı.
2. Kas ve kemik sisteminin araştırılmasıyla, etüdüyle uğraşan bilimsel
bir disiplin alanı.
animasyon
: Resimlere hareket kazandıran görüntü sanatı. Bir dizi çizimlerin ya
da diğer görüntülerin teker teker fotoğraflarının çekilmesi ile
gerçekleştirilen görsel düzenleme.
arkeoloji
: İlk uygarlıkları araştıran ve inceleyen bilim dalı.
B
başkalaşım
: Resim ya da heykel yapıtında yer alan bir betinin, gerçek doğadaki
varlık ya da nesneye gönderme yapan biçiminden ve tanınabilir
olmaktan uzaklaştırılmış oluşu durumu.
betimleme
: Yapıta dikkatlice bakarak konunun tanımlanmasıdır. Yapıtta ilk göze
çarpan sanatsal elemanlar açıklanır. Yorum ve yargı getirmeden,
yapıtta bulunan renk, çizgi, boşluk, doku, biçim gibi sanat
elemanlarının listelenmesidir.
bellek
: 1. Eskiden görülmüş, işitilmiş, koklanmış, tadılmış nesneleri ve türlü
yaşantıları yeniden anımsama yetisi.
2. Algılanan nesnelerin ve yaşantıların bilinçte iz bırakması,
saklanması ve gereğinde yeniden üretilmesi yeteneği.
3. Zihnin, belleme ve anımsama gücü.
beyin fırtınası
: Yeni düşünceler geliştirmek, bir soruna çözüm bulmak ya da bir plan
geliştirmek amacıyla toplu düşünce üretme çabası.
biçim
: Form. Bir nesnenin algılanan tüm maddi ögelerinin kendine özgü bir
düzen oluşturan bütünü.
290
birim
: Bir çokluğu ya da bir evreni oluşturan en küçük gözlem konuları ya
da ögelerden her biri.
broşür
: Genellikle bir şeyi tanıtmayı amaçlayan, sayfa sayısı az, küçük kitap.
C,Ç
çini
: Duvar kaplaması olarak kullanılan renkli ve genellikle bezeli ve sırlı
seramik plaka.”Çini” sözcüğü, çoğunlukla, İslam dünyasındaki bu tür
kaplama malzemeleri için kullanılır.
çizgi
: Teknik bir tanımla, iki nokta arasındaki en kısa iz olarak anlatılsa da,
sanatta çizgiyi hareketin sürekli izi olarak tanımlamak gerekir
çözümleme
: Sanat yapıtındaki renk, çizgi, form, doku gibi biçimsel elemanların
birbirleri ile ilişkilerinin incelenmesi.
D
dadaizm
: 20. yy başlarında ortaya çıkan bir sanat akımıdır. Yıkıcılık
anlamındadır. Akılcılığı reddeder. Anlık duyguları yakalamak
önemlidir.
deformasyon
: Olağan biçimlerin görüntülerini abartarak sunma, normal
görüntülerini yok etmeden değiştirmektir.
dekor
: Oyun konusunun geçtiği yeri, çevreyi ve atmosferi biçim, kalıp, renk
ve ışıklama ile canlandıran tamamlanmış yapım.
desen
: Resim yapan kişinin eskiz niteliğinde ve genellikle, karakalem,
füzen gibi malzemelerle yaptığı çalışma.
desinatör
: Mimari ve genel olarak teknik çizim işlerinde çalışan kişi.
doku
: Görme ve dokunma duyularıyla kavranabilen, homojen, yüzeysel
etki ögesi.
düzenleme
: Bir plan ve projeye dayanarak bir mekan tasarımı yapma ve bu
tasarımın gerçekleştirilmesi işlemlerinin tümü.
E
ekspresyonizm : (Dışavurumculuk) Sanat alanında genel olarak iç yaşantının ve iç
gerçeğin dışa vurulması. 20.yy.ın ilk yirmi yılı içinde gelişen sanat
akımıdır.
empresyonizm : (İzlenimcilik). 19. yy. sonlarında Fransa’da beliren bir resim akımı
ve anlayışı. İzlenimcilerin algıladığı ve resmettiği biçimiyle doğa,
belirli bir andaki ışık ve aydınlık etkisinden ibarettir. Dolayısıyla,
izlenimciler nesnelerin yalnız biçimlerini betimlemenin ötesine
giderek, onların ışık karşısındaki davranışlarını resmetmeyi
amaçlamışlardır. İzlenimci resimde kesin konturlar ve titiz ayrıntılar
görülmez; aksine, betiler çevreyi aydınlatan birer ışık kaynağı gibi,
291
“ışıma” izlenimi verirler. Tarihsel, mitolojik ve duygusal konuları
reddetmişler, konularını dönemlerinin günlük yaşamından
seçmişlerdir.
enteriyör
: Bina içi resmi.
estetik
: Sanatta güzellik ülküsüdür. Sanatın genel doğasını sorgulama
sürecidir. Estetik güzelliğin doğasına, sanatın doğası ve değerine ve
bu konularla ilgili araştırma işlemlerine ve insanın tepkilerine,
cevaplarına yoğunlaşan felsefenin bir dalı.
eser
: Yapıt.
eskiz
: Bir proje, tasarım ya da sanat yapıtını sonuç-biçimi ile ortaya
koymadan önce yapılan ön hazırlık. Taslak.
etüt
: Bir kompozisyon ya da figürün, bir kısmının ya da tamamının
ayrıntılı betimlenmesi.
F
figür
: Resim ya da heykel sanatlarında, betimlenmiş gerçek ya da hayal
ürünü her tür varlık veya nesne.
form
: Biçim üç boyutlu nesnenin yapısal özelliği, boşlukta kapladığı alan.
fovizm
: 1905–1907 yılları arasında meydana gelen, bir grup ressamın
öncülük ettiği özgün bir sanat akımı. Vahşi hayvan, yırtıcı kuş
anlamına gelen “fov” sözcüğünden türemiştir. Bu sanatçıların “Fouve”
olarak tanımlanmalarının nedeni ise onların boyayı tüpten çıktığı gibi
kullanmalarıydı. Modern resmin renk anlayışında köklü değişiklikler
yapan, renk alışkanlıklarını kırmakla modern sanatta adeta bir devrim
gerçekleştiren “fovlar”, bir ağacın gövdesini ya da denizi pekâlâ
kırmızı olarak betimleyebiliyorlardı. Bu akımda perspektif ve ışıkgölge renk değiştirmekle gösterilmiştir.
fütürizm
: 20.yy’ın başlarında İtalya’da doğmuştur. “Her şey hareket
hâlindedir.” düşüncesini savunur. Sanatçılar cisimleri sürekli bir
hareket ve değişme içinde düşünmekte ve bir anlık görünüşün değil
hatırlananın yorumunu yapmaktadırlar. Bu akım dış dünyayı bir yana
bırakarak tamamen iç dünyayı tuvale yansıtmayı amaçlar.
füzen
: Çubuk biçiminde getirilmiş kömürden oluşan bir resim
malzemesidir. Kömür kalem. Söğüt ağacı dallarından yapılır.
G
galeri
: Sanat yapıtlarının sergilendiği mekân. “Sanat galerisi” biçiminde
kullanılır.
görsel sanatlar : Çizgi, boya ve hacim veren maddelerle görme duyumuzla algılanan
sanatların genel adı.
292
gözlemleme
: Gözlemlemek işi.
grafik sanatlar : Çeşitli basım ve çoğaltma teknikleri ile gerçekleştirilecek resimsel
ya da yüzeysel malzemenin tasarımı konusunu ele alan sanat dalları
grubu. Afiş, tekstil tasarımı, tipografi vb.
gravür
: Fransızca “gravure” sözcüğünden alınan gravür, kazıma resim sanatı
demektir. Ağaç, metal ve muşamba gibi çeşitli materyal üzerine
kazınarak ya da taş üzerine yağlı kalem ile işlenerek ve baskı ile elde
edilen resim ya da yazıya gravür adı verilmektedir.
guvaş
: Kapatıcı özelliği olan, suyla incelen bir sulu boya türü.
güzel sanatlar
: Fikir, duygu ve düşüncelerimizi, çizgi, boya, hacim veya ses gibi
anlatım araçlarıyla ifade etme işi.
H
hacim
: Bir cismin uzayda doldurduğu boşluk.
hat
: Arap harflerini kullanarak yapılan ve resimsel bir estetik değer
taşıyan yazı sanatı.
I,İ
ışık-gölge
: Karanlık ve aydınlık. Varlıklar üzerindeki aydınlık, karanlık ve
yarım aydınlık etkileri düzenleyen resim tekniği.
K
kareografi
: Dans adımlarının kâğıda geçirilmesi. Bir baleyi oluşturan adım, figür
ve anlatımların bütünü.
karikatür
: İnsan ve toplumla ilgili her tür olayı konu alarak abartılı bir biçimde
veren, düşündürücü ve güldürücü resim
kartvizit
: Kişiyi, mesleği, konumu, adres ve telefonları bakımından
hatırlatmaya yarayan bir dosyalama biçimi.
kavramsal sanat: Görsel ya da dokunsal olmaktan çok zihinsel bir imge yaratmayı
amaçlayan sanat anlayışı.
kolaj
: Yüzey üzerinde kompozisyon oluşturularak, başta kağıt olmak üzere
çeşitli materyallerle yapıştırma ve ekleme resim tekniğidir.
koleksiyon
: 1. Herhangi bir malzemenin çeşit, özellik, nitelik vd. bakımlardan
toplanarak tasnif edilmesidir.
2.Öğrenme, yarar sağlama veya zevk amacıyla bir araya getirilmiş ve
özeliklerine göre sınıflara ayrılmış nesnelerin bütünüdür.
293
kübizm
: 1907–1914 yılları arasında Fransa’da fovizmden kopan sanatçılar
tarafından oluşturulmuş, geometrik şekillerin temel alındığı resim
anlayışı.
L
leke
: Resim sanatında yüzeyin homojen biçimde renk kullanılarak
örtülmüş parçası. Fırça tuşu ile yapılan bir iz.
linol
: Kalın yer muşambası.
linol oyma
: Düz baskı grafik tekniklerindendir. Oyulan kısımların dışına, düz
kalan yüzeye mürekkep sürülerek tek tek basılır.
litografi
: Düz baskının en yaygınlarından olan bir çeşit taş baskı tekniği.
logotype
: 1. Firma ya da kuruluşu simgelemek amaçlı tasarlanan, firma isminin
sadece yazı ile simgeleştirileceği gibi bu yazı karakterinin değişikliğe
uğratılması ya da yanına bir logonun gelmesiyle oluşturulan sembol.
M
makro
: Büyük, çaplı, mikro karşıtı.
mekân
: Fon ile objeler ve figürler arasındaki her türlü ilişki. Bir yapının üç
boyutlu olmasından başka onun uzay içinde kapladığı alan.
metamorfoz
: Başkalaşma. (bk. Başkalaşım)
minyatür
: Çoğunlukla eski yazma kitaplarında görülen, ışık-gölge ve derinlik
duygusu yansıtmayan küçük, renkli resim sanatı.
monotip
: Bir metal levhanın üzerine baskı mürekkebi ya da yağlı boya ile
yapılan resim üzerinden alınan tek kopya.
motif
: Bezeme ve süslemede bütün oluşturan parçalardan her birine verilen
ad.
muhkem
: Sağlam, sağlamlaştırılmış.
müze
: Sanat ve bilim eserlerinin veya sanat ve bilime yarayan nesnelerin
saklandığı, halka gösterilmek için sergilendiği yer veya yapı.
N
natürmort
: Çiçek, meyve, gibi doğal ve hareketsiz varlıkları betimleyen resimsel
yapıt. Ölü doğa.
: Çok küçük boyutlarda işaret, benek. Resimde “nokta” merkezi
dengeye sahip bir yüzeysel etki ögesi.
non-figüratif resim : 1. Figürsüz resim.
nokta
294
O,Ö
obje
: Nesne.
optik
: Görsel etki.
op art
: 1. Optik sanat.
2. Amerika ve Avrupa’da 1960’lı yıllarda ortaya çıkan ve gözün optik
kısmında yanılsama yaratmayı amaçlayan sanat akımı (“Op Art”da
optik yanılsama, resme hareketlilik etkisi verir.).
oran
: İki şekil arasında ya da bütün ile parçaları arasındaki büyüklük,
miktar ve derece ilişkisi.
özgün
: Yalnız kendine özgü bir nitelik taşıyan, orijinal.
özümleme
: Bir kimsenin öğrenmekte olduklarını, kendi düşünce kalıbı içine
sokma olgusu ya da süreci.
P
paspartu
: Resim ya da fotoğraflar çerçevelenirken, çerçevenin içine bunlarla
birlikte yerleştirilen fon işlevi gören kağıt. Ortası boş olarak çerçeve
şeklinde kesilmiş mukavva veya kartonlardır.
perspektif
: Varlıkları, resmin iki boyutlu ortamında, üç boyut hissi(derinlik)
vermek için, belli kurallara bağlı kalarak çizme, gösterme.
peyzaj
: Doğadan yapılan manzara resimlerine denir.
plastik sanatlar : bk. görsel sanatlar.
proje
: Öğrencilerin grup hâlinde veya bireysel olarak, istedikleri bir alanda
/ konuda inceleme, araştırma ve yorum yapma, görüşme geliştirme,
yeni bilgilere ulaşma, özgün düşünce üretme ve çıkarımlarda bulunma
amacıyla ders öğretmenleri rehberliğinde yapacakları çalışmalardır.
portre
: İnsan yüzünü gerçekçi bir anlayışla betimleyen resim veya heykel
yapıtı.
portfolyo
: Taşınabilir koleksiyon.
pop art
: İkinci dünya savaşı sonrasında İngiltere’de ortaya çıkıp Avrupa ve
Amerika’da yaygınlaşan sanat akımıdır. Günlük hayatta kullandığımız
eşyaları alışılmamış şekilde bir araya getirerek ya da çizip
renklendirerek yepyeni anlamlar kazandırarak resimlerinde
kullanmışlardır. Amaç, resim yaparken yaratıcı yönü yüceltmek,
resme başlamadan önce tasarlamayı reddetmek.
poster
: Duvara asılmak üzere kullanılan büyük boy resim. Bilimsel
toplantılarda panolara asılan kısa bildiri.
Puantilizm
: Noktacılık. Resimsel etki, renklerin küçük noktacıklar biçiminde
gruplanması ile elde edilmiştir.
295
pratik sanatlar : Aşçılık, duvarcılık, terzilik, dokumacılık vb. gibi günlük hayatımıza
girmiş alışkanlık ve ustalık isteyen mesleklerdir.
R
rakursi
: 1. Kısa görünüş.
2. İnsan, nesne, varlık vb. resmi yaparken derinlik yanılsaması
oluşturmak, resmedilen ögenin mekânda geriye doğru gidişini
göstermek için kullanılan bir betimleme yöntemi.
realizm
: Gerçekçilik. 1839 yılında ortaya çıkmıştır. En önemli özelliği,
gerçek olanı, gözle görülüp elle tutulanı tıpkı bir ayna gibi ifade
etmesidir.
renk
: Işığın cisimlere çarptıktan sonra, yansıyarak görme duyumuzda
bıraktığı etki.
renk çemberi
: Renkleri karıştırma, seçme ve tanımlamada yardımcı olan; renklerin
ve ara renklerin gösterildiği radyal grafik
resim
: Görsel sanatlarda çizimden farklı olarak, saydam ya da saydam
olmayan boyalarla bir ya da birden fazla renk ile bir yüzeyde leke ya
da çizgilerle imge oluşturma sanatı.
retrospektif
: Dünden bugüne. Geriye dönük.
ritim
: 1. Gözle görülebilir devamlı biçimlerin tekrarı ile elde edilen akıcılık
veya devamlılık.
2. Görsel tempo, ölçülü vurguların kullanılması.
3. Hareket hissi ya da görünüşü üretmek için sanatın elemanlarının
düzenli tekrarına gönderme yapan sanatsal ilke.
romantizm
: 1830’lu yıllarda ortaya çıkan, modern çağın resim anlayışını
oluşturan akımdır. Önceki sanat akımlarından farklı olarak ressamlar
doğrudan kendisine yönelmiş, konuları daha çok duygusal yönden ele
alıp manzara ve toplum yaşantılarını betimlemişlerdir.
rölyef
: 1. Düz bir yüzeyden bir parçanın ya da yüzeyin tamamının dışarı
uzaması için yapılan tasarım. 2. Kabartma.
röprodüksiyon : Tıpkı basım. 1. Bir sanat eserinin orijinal formuna ve elemanlarına
sadık kalarak kopyasının üretilmesi.
2. Bir sanat ürünün gerçek boyutları ve tekniği göz önünde
bulundurulmadan üretilen kopyası.
S,Ş
sanal
: Gerçekte yeri olmayıp zihinde tasarlanan.
296
sanat
: İnsan yaratıcılığının, yeteneklerinin ve düş gücünün; mimari, resim,
heykel, tiyatro, müzik, ve edebiyat gibi çeşitli sanat etkinliklerinde
biçimlenmesi.
sanat eleştirisi
: Bir sanat yapıtına bütün olarak ve ayrıntıları yönünden bakma,
çözümleme, yorum yapma, yargıya varma ve toplumla ilişkisini
kurarak inceleme süreci.
sanat eseri
: Yüksek sanatsal nitelikteki resim, heykel, grafik, mimari vb. eserler.
sembol
: Duyularla ifade edilemeyen bir şeyi belirten somut nesne veya işaret,
simge.
serigrafi
: Kumaş, bez vb. üzerine yapılan bir çeşit baskı tekniği.
sessel sanatlar : Ses ve sözle işitme duyumuza hitap eden sanatlardır.
slayt
: Diyapozitif. Yarı ya da tam karartılmış bir odada bir gösterici ile
beyaz perdeye ya da duvara yansıtılarak öğretim etkinliklerinde
kullanılan saydam resim.
somut
: Varlığı duyularla algılanabilen, soyut karşıtı.
soyut sanat
: Doğa görüntülerine bağlı olmayan sanat. 20. yy. resim ve heykel
anlayışında yeni bir dünya görüşüdür. Soyut sanat, eşya doğa ve
canlıların görünüşlerinden faydalanmayı reddeder; resimde renk, çizgi
ve düzelmeleri düzenleyerek bunlara heyecan verici kompozisyonlara
ulaşmayı amaç edinir.
soyut
: Varlığı duyularla algılanamayan, somut karşıtı, abstre.
stilist
: 1 . Bir modaevinde yeni ürünlerin oluşumunu ve yaratılmasını
sağlayan kimse. 2 . Giyim eşyası alanında uzmanlaşmış moda
desinatörü.
stilizasyon
: Objenin esas formu, biçimi, şekli çok fazla değişikliğe uğratılmadan
sadeleştirilmiş bir şekilde görünüş kazanmasına denir.
sürrealizm
: 1924’te Andre Breton tarafından ortaya atılan, doğanın mantıksal
görüşünü değil, insanın bilinçaltı ve rüyalarındaki dünyasını ön plana
çıkaran sanat akımı.
sülüs
: Hat sanatında kullanılan ve şeşkalem diye adlandırılan altı ana yazı
türünden biri.
şablon
: Karton veya benzeri malzemeden, basılacak yerleri açık kalacak
şekilde hazırlanan baskı kalıbı.
T
tasarım
: Bir sanat eserinin, yapının veya teknik ürünün ilk taslağı, desen,
tasar çizim, dizayn.
taslak
: Asıl yapıta hazırlık olarak yapılan genellikle küçük boyutlu ön
çalışma ürünü.
297
tema
: Resim ve heykelde esas konu, ana fikir.
tepegöz
: Derslerde asetat üzerine yazılan yazıyı veya grafiği kuvvetli bir ışık
kaynağı aracılığı ile perdeye yansıtan optik araç.
tezhip
: Yaldız ve boya kullanılarak kâğıt üzerinde yapılan her tür bezeme
işi. Özellikle, geçmişte yazma kitapları bezemek amacıyla
uygulanırdı.
tıpkı basım
: (Röprodüksiyon) 1. Bir sanat eserinin orijinal formuna ve
elemanlarına sadık kalarak kopyasının üretilmesi.
2. Bir sanat ürünün gerçek boyutları ve tekniği göz önünde
bulundurulmadan üretilen kopyası.
ton
: Resimde aynı rengin açıktan koyuya doğru derecelenmesi.
U,Ü
ufuk çizgisi
: Yer ve gökyüzünün birleştiği ve göz hizasına denk gelen yatay çizgi.
üç boyutlu
: Boyu, eni, derinliği veya yüksekliği olan plastik.
ürün
: Sanat adına yapılan bir nesne.
V
valör
: Aynı rengin en koyusundan en açığına kadar dereceleri.
vizör
: Kamera, fotoğraf ve dürbünde bulunan, görüntüyü tam sınırlarıyla
kesmeden veya taşırmadan alabilmeyi sağlayan düzenek, bakaç.
vitray
: İstenen deseni verecek biçimde düzenlenmiş kayıtlar arasına renkli
ya da boyalı camdan parçalar yerleştirilerek yapılan “pencere”
bezemesi.
vurgu
: İzleyicilerin dikkatini çekmede etkin olan sanatsal faaliyetler içinde
bir alandır. Bu alanlar genellikle zıt (kontrast) ölçüler, şekiller, renkler
ya da diğer farklı yapılara sahiptir.
Y
yaratıcılık
: Kendine özgü ve özgün bir nesne ortaya koyma sürecidir
yazma
: Bohça, yemeni, başörtü, yorgan vb. şeyler yapmakta kullanılan,
üstüne boya ve fırça ile veya tahta kalıplarla desen yapılmış bez.
yüzey
: Sanat terminolojisindeki anlamıyla, üzerinde iki boyutlu çalışmaya
olanak veren her tür alan.
Z
298
zanaat
: bk. Pratik sanatlar.
zanaatçı
: Daha çok teknik yeteneğe ve ustalığa dayanarak üretim yapan kimse.
299
11.
KAYNAKÇA
Abacı, Oya - Alakuş, Ali Osman - Gökay, Melek - Kuruoğlu Maccario, Nihal - Serdar,
Tuna, İlköğretim Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Görsed Yay., Ankara,
2005.
Açıkgöz, Kamile Ün, Aktif Öğrenme, Pegem A Yayınları, İzmir, 2006.
Ahunbay, Zeynep, Tarihî Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yay., İstanbul, 1999.
Aksoy, Şeniz - Ayrancıoğlu, Güzin A. - Benderlioğlu, Reha - Gökbulut, Nur –
Karaman, Azimet - Ocak, Eda - Özsoy, Vedat - Uzar, Ömer Faruk - Yağcı, Necmettin Yayan, Gonca, Yöntem ve Teknikleriyle Görsel Sanatlar Eğitiminde Uygulamalar,
Görsed Yay., Ankara, 2006.
Alakuş, Ali Osman, “Dünden Bugüne Görsel Sanatlar Eğitimimizin Genel Bir
Görünümü”, Millî Eğitim, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 2003, s. 233-245.
Alkış, Seçil, “İlköğretimde Tarihî Çevre Eğitimi”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2002.
Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi 10.Yıl Etkinlikleri Sempozyum
Bildirileri, Anadolu Üniversitesi Yay., 1995.
Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Aras, İbrahim, Sanat tarihi 1, Sek Yayınları, Ankara, 2001.
Artut, Kazım, Sanat Eğitimi Kuramları ve Yöntemleri, Anı Yay., Ankara, 2000.
Atagök, Tomur, Sanat Dünyamız, “Yaşayan Müze ve Eğitim”, s. 226, Sayı: 7, YKY
Yayınları, İstanbul, 1999.
Atalayer, Faruk, Temel Sanat Ögeleri, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1994.
Atalayer, Faruk, Görsel Sanatlarda Estetik İletişim, Anadolu Üniversitesi Yay.,
Eskişehir, 1994.
Atasoy, Nazan Yavuzoğlu, “Çağdaş Eğitim Kurumu Olarak Müzenin İşlevi”, Çağdaş
Eğitimde Kültür ve Sanat, ÇYDD Yay., İstanbul, 2001.
Bademli, R.Raci, “Doğal, Tarihî ve Kültürel Değerlerin Korunması”, Ulusal Çevre
Eylem Planı, DPT Yayın ve Temsil Dairesi Başkanlığı, Ankara, 1997.
Balcıoğlu, Semih, Cumhuriyet Dönemi Türk Karikatürü, Türkiye İş Bankası Kültür
Yay., Ankara, 1983.
Batur, Enis, Modernizmin Serüveni, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2002.
300
Baynes, Ken, Toplumda Sanat, çev. Yusuf Atılgan, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2002.
Berger, John, Görme Biçimleri, çev. Yurdanur Salman, Metis Yayınları, İstanbul,
1986.
Berk, Nurullah - Özsezgin, Kaya, Cumhuriyet Dönemi Türk Resmi, Türkiye İş
Bankası Kültür Yay., Ankara, 1983.
Berk, Nurullah, Resim Bilgisi, Varlık Yayınları, İstanbul, 1972.
Bilen, Mürüvvet, Plandan Uygulamaya Öğretim, Aydan Web Tesisleri, Ankara, 1996.
Blitz, Bruce, Cartoons Tekenen Figuren En Gezichten, Nederland, 2000.
Blockley, John, Pastel Boya Resim Tekniği, çev. Kezban Akcalı, İnkîlap Kitabevi
Yay., İstanbul, 1985.
Brommer, Gerald.F., Horn Geoge.F., Art İn Your Visual Environment, USA, 1985.
Buyurgan, Serap - Mercin, Levent - Editör: Özsoy,Vedat. Görsel Sanatlar Eğitiminde
Müze Eğitimi ve Uygulamaları. Görsed Yay., Ankara, 2005.
Büyükişleyen, M.Zahit - Özsezgin, Kaya, Sanat Eserlerini İnceleme, Anadolu
Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993.
Carpenter, S., Art Education, USA, 2006.
Cassou, Jean, Sembolizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Özdemir İnce, İlhan Usmanbaş,
Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1987.
Causa, Rafeello, I Maestri Del Colore - 69 - Velazquez, İtalya.
Chapman,Laura.H., A World Of Images, Davis Publications, Inc. Worcester,
Massachusetts, USA.,1992.
Chapman,Laura.H., A World Of Images Teacher’s Edition, Davis Publications, Inc.
Worcester, Massachusetts, USA, 1992.
Comamala, Juan T., Guvaş Resim Tekniği, çev. Anahid Demir, İnkîlap ve Aka
Kitabevleri Yay., İstanbul, 1979.
Crawshaw, Alwyn, Akrilik Boya Resim Tekniği, çev. Itırcan Okaygül, İnkılap
Kitabevi Yay., İstanbul, 1985.
Çağdaş Eğitimde Kültür ve Sanat, ÇYDD Yayınları, İstanbul, 2001.
Çağdaş Eğitimde Sanat, Demet Yayıncılık, İstanbul,1994.
301
Çağlarca, Sadettin, Karakalem Resim, İnkılap Kitabevi Yay., İstanbul, 1992.
Çağlarca, Sadettin, Suluboya Resim Tekniği, İnkîlap ve Aka Kitabevleri Yay.,
İstanbul, 1982.
Çağlarca, Sadettin, Yağlıboya Resim Tekniği, İnkîlap ve Aka Kitabevleri Yay.,
İstanbul, 1982.
Çağman, Filiz - Tanındı, Zeren, Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri,
Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları.
Çelik, Haydar, Çizginin Gücü, Engin Yay., İstanbul, 2000.
Çizim, Net Yay., İstanbul, 2001.
Demir, Abdullah, Temel Plastik Sanatlar Eğitimi, Anadolu Üniversitesi Yay.,
Eskişehir, 1993.
Demirel, Özcan, Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme, Usem Yay.,
Ankara, 1997.
Demirel, Özcan, Eğitim Terimleri Sözlüğü, Usem Yay., Ankara, 1993.
Demirel, Özcan, Genel Öğretim Yöntemleri, Usem Yay., Ankara, 1995.
Deniz, Semra - Aydos, Selim, Sanat Tarihi 2, SEK Yay., Ankara, 1993.
Desen Çalışmaları, El Yay., İstanbul, 1987.
Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi 1, 2, 3, YEM Yay., İstanbul, 1997.
Erbay, Fethiye, “Müzecilik Eğitiminin Gelişimi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar
Fakültesi, sayı. 6, s. 57. Eskişehir, 1997.
Erbay, Mutlu, Plastik Sanatlar Eğitiminin Gelişimi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları,
İstanbul, 1997.
Erden, Münire, Sosyal Bilgiler Öğretimi, Alkım Yay., Ankara.
Erhan, Ergin, Her Yönüyle Fotoğrafçılık Tekniği, İnkîlap Yay., İstanbul.
Erim, Gonca, Temel Tasarım İçerisinde Yaratıcılığın Önemi, Uludağ Üniversitesi
Sos. Bil. Ens., (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 1995.
Erim, Gonca, Temel Sanat Eğitiminde Renk Algılamaları, Marmara Üniversitesi
Güzel Sanatlar Ens., (Yayınlanmamış Sanatta Yeterlilik Tezi), İstanbul, 1999.
Erinç, Sıtkı M., Sanatın Boyutları, Çınar Yay., İstanbul, 1998.
302
Erginer, Ergin, Öğretimi Planlama Uygulama ve Değerlendirme, Ankara, 2006.
Ersoy, Ayla, Sanat Kavramlarına Giriş, Yorum Yay., İstanbul, 2002.
Etike, Serap, Desen, SHÇEK Basımevi, Ankara, 2001.
Etike, Serap, “Müze Eğitimi”, Öğretmen Dünyası, s. 31, (244), Özen Matbaacılık,
Ankara, 2000.
Etike, Serap, Cumhuriyet Dönemi Resim Eğitimi, Güldikeni Yay., Ankara, 2001.
Eyüboğlu, Bedri, Rahmi, Resme Başlarken, Cem Yay., İstanbul, 1977.
Fazıl, Ali, Genel Fotoğraf Bilgileri, İnkîlap Yay., İstanbul, 1994.
Fazıl, Ali, Temel Fotoğraf Bilgileri, İnkîlap Yay., İstanbul, 1996.
Fischer, Ernst, Sanatın Gerekliliği, çev. Cevat Çapan, e Yayınları, İstanbul, 1980.
Gençaydın, Zafer, Sanat Eğitimi, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993.
Gençaydın, Zafer, Ortaöğretim Kurumlarında Resim-İş Öğretimi ve Sorunları,
Şafak Matbaası, Ankara, 1990.
Gezer, Hüseyin, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli, Türkiye İş Bankası Kültür Yay.,
Ankara, 1984.
Gombrich, E.H., Sanatın Öyküsü, çev. Bedrettin Cömert, Remzi Kitabevi Yay.,
İstanbul, 1986.
Gökaydın, Nevide, Eğitimde Tasarım ve Görsel Algı (Temel Sanat Eğitimi), Sedir
Yay., Ankara, 2002.
Gören, Ahmet Kamil, Avni Lifij, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2001.
Grohn, Hans Werner, I Maestri Del Colore - 20 -Rembrandt, İtalya.
Hedgecoe, John, Her Yönüyle Fotoğraf Sanatı, çev. Ömer Erduran, Remzi Kitabevi
Hogarth, Burne, Sanatsal Anatomi, çev. Burhan Bolan, Engin Yay., İstanbul, 1999.
Işıngör, Mümtaz, - Eti, Erol, - Aslıer, Mustafa, Resim -1, Temel Sanat Eğitimi-Resim
Teknikleri-Grafik Resim, MEB Yay., Ankara, 1986.
Işıngör, Mümtaz, Temel Sanat Eğitimi, Veb Ofset, Ankara, 1980.
303
İbrahimgil, Mehmet, Zeki, Sanat Tarihi 1, Koza Yay., Ankara, 2003.
İbrahimgil, Mehmet, Zeki, Sanat Tarihi 2, Koza Yay., Ankara, 2006.
İlköğretim Kurumları Resim-İş Dersi Öğretim Programı, Millî Eğitim Basımevi,
Ankara, 1992.
İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sınıf Rehberlik Programı, MEB Yay.,
Ankara, 2006.
Kalıpçı, İlknur Güntürkün, Her Yönüyle İnsan Atatürk, Uludağ Üniversitesi
Rektörlüğü Yay., Bursa, 2002.
Kalıpçı, İlknur Güntürkün, Özlemden Eyleme Doğru Atatürk, EpsilonYay., İstanbul,
2006.
Kılıçkan, Hüseyin, Resim Bilgisi, İstanbul, 1999.
Kılıçkan, Hüseyin, - Kılıçkan, Hayrettin, Okullarda Resim, Taç Yayınevi, İstanbul.
Kınıklı, Oya - Atar, Atilla - Cantürk, Fikri – Sezer, Hulusi - Arslan, Numan - Özen,
Dinçer - Türker, Umur - Uzar, Faruk - Çakıcı, İhsan - Özkan, Tuncer - Kınıklı, Ünsal,
Sanat ve İş Teknolojisi, Anadolu Üniversitesi Yay. Eskişehir, 1993.
Kırışoğlu, Olcay Tekin, Sanatta Eğitim, Pegem A Yay. Ankara, 2002.
Kuruoğlu, Nihal, “Kaynaştırılmış Sanat Eğitimi Yönteminin İlköğretimde
uygulanması ve Sonuçları”, Ankara Üniversitesi Sos. Bil. Ens. (Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 1997.
Kültür ve Sanat 2, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1976.
Kültür ve Sanat 5, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1977.
Langford, Michael, Yaratıcı Fotoğrafçılık, çev. Ali Fazıl Durmuşoğulları, İnkîlap
Lieberman, William S., The Pocket Library Of Great Art - Picasso.
Lonzi, Carla, I Maestri Del Colore -178 - Seurat, İtalya.
Louer, David A., Desingn Basics Third Edition, USA, 1990.
Lynton Norbert, Modern Sanatın Öyküsü, çev., Cevat Çapan, Sadi Öziş, Remzi
Kitapevi Yay., İstanbul, 1982.
Maccario, Nihal Kuruoğlu, “Müzelerin Eğitim Ortamı Olarak Kullanımı”, UÜ Eğitim
Fakültesi Dergisi, Uludağ Üniversitesi Yay., Bursa, 2002, C. XV, S.1.
304
Malvano, Laura, I Maestri Del Colore -70 - Pisarro, İtalya.
Marshall, John, Study Guide, USA., 2001.
Martini, Alberto, I Maestri Del Colore - 6 - Van Gogh, İtalya.
M.E.B. Tebliğler Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1998, sayı: 2487.
M.E.B. Tebliğler Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, 1998, sayı: 2488.
Mesleki ve Teknik Eğitim Alanları Tanıtım Modülü, MEB - MEGEP, Ankara,
2005.
Meşhurlardan Çizgiler, Sanat Neşriyat, İstanbul, 1969.
Mura, Annamaria, I Maestri Del Colore -180 - Signac, İtalya.
Musei - Pinacoteca di Dresda, Milano, 1970.
Musei - Galleria Nazionale Di Londra II, İtalya, 1968.
Musei - Jeu de Paume Meseo Degli Impressionisti, İtalya, 1968.
Musei - Museo d'Arte Di Basilea, İtalya, 1968.
Musei - Pinacoteca d'Arte Antica Di Monaco, İtalya, 1968.
Odabaşı, Hatice Aslan, Grafik’te Temel Tasarım, Yorum Sanat Yay., İstanbul, 2002.
Önder, Mehmet, Türkiye Müzeleri, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1985.
Övüç, Refia, Türk İşleme Desenleri, Sayılı Matbaa, İstanbul, 1986.
Özakman, Turgut, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yay., Ankara, 2005.
Özendes, Engin, Osmanlının İlk Başkenti Bursa, YEM Yay., İstanbul, 1999.
Özer, Mehmet, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
Özsezgin, Kaya, Türk Ressamları Dizisi-6 Sami Yetik, Yapı Kredi Yay., İstanbul,
1997.
Özsoy, Vedat, Görsel Sanatlar Eğitimi, Gündüz Yay., Ankara, 2003.
Özsoy, Vedat, “Resim-İş Eğitimi İle İlgili Bir Raporun Düşündürdükleri”, Eğitim
Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, Ankara, 1993, sayı: 4, s. 58-70.
Özsoy, Vedat, “Sanat (Resim) Eğitiminde Müze Ve Okul İşbirliği ve Müzeye Dayalı
Bazı Öğretim Yöntemleri”, Millî Eğitim Dergisi, Millî Eğitim Basımevi, Ankara,
2002, s. 153-154.
305
Özteke, Hüseyin, Ortaöğretimde Sanat Eğitimi ile Tarihî Çevre Bilincinin
Geliştirilmesi, Uludağ Üniversitesi Sos.Bil. Ens. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
Bursa, 2004.
Özüdoğru, Şerife, Sanat Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yay. Eskişehir, 1993.
Parramon, Jose M., İnsan Figürü Çizimi, çev. Gönül Sipahi Çapan, Remzi Kitabevi
Parramon, Jose M., Baş ve Portre Çizme Sanatı, çev. Erol Erduran, Remzi Kitabevi
Parramon, Jose M., Yağlıboya Resim Sanatı, çev. Erol Erduran, Remzi Kitabevi Yay.,
İstanbul, 2000.
Parramon, Jose M., Resimde Renk ve Uygulanışı, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul,
2000.
Passeron, Rene, Sürrealizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Sezer Tansuğ, Remzi Kitabevi
Pekmezci, Hasan, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Desen Ders Kitabı, MEB. Yay.,
Ankara, 2001.
Petrov, Grigoriy, Büyük Sanatçılar ve Üstün Yapıtları, çev. Hasip Aytuna, İnkılap
Aka Kitabevi, İstanbul, 1991.
Read, Herbert, Sanatın Anlamı, çev. Güner İnal – Nuşin Asgari, Türkiye İş Bankası
Kültür Yayınları: 87, İstanbul, 1974.
Ragans, Rosalind, Arttalk, Teacher’s Wraparound Edition, USA, 1994.
Rathus, Louis Fichner, Understanding Art, USA, 1994.
Renda, Gülser - Özsezgin, Kaya - Atar, Atilla - Katı, Aytaç, Türk Plastik Sanatlar
Tarihi, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993.
Resim-İş Eğitimine Yeni Yaklaşımlar (Gazi Üniversitesi Sempozyum Bildirileri),
Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, 2004.
Richard, Lionel, Ekspresyonizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Beral Madra, Sinem
Gürsoy, İlhan Usmanbaş, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1984.
San, İnci, Sanatsal Yaratma, Çocukta Yaratıcılık, Türkiye İş Bankası Kültür Yay.,
Ankara, 1979.
San, İnci, Sanat Eğitimi Kuramları, Özen Matbaacılık, Tan Yayınları, Ankara, 1983.
306
Sanat Dünyamız, sayı: 84, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2002.
Seçkinöz, Mine - Alpaslan, Sabiha - Komsuoğlu, Şükran - İmer, Arsal - Etike, Serap,
Resim II Süsleme Resmi ve Süsleme Sanatları Tarihi, MEB Yay., 1986.
Senemoğlu, Nuray - Gömleksiz, Müfit - Üstündağ, Tülay, Öğrenmenin Oluşumu,
MEB Yay., Ankara, 2001.
Serullaz, Maurice, Empresyonizm Sanat Ansiklopedisi, çev. Devrim Erbil, Remzi
Sezer, Hulusi, İlköğretimde Resim-İş Eğitimi, İlköğretimde Etkili Öğretme ve
Öğrenme Öğretmen El Kitabı, MEB Yay.
Sontag, Susan, Fotoğraf Üzerine, çev. Reha, Akçakaya, Altıkırkbeş Yay., İstanbul,
1999.
Sözen, Metin - Tanyeli, Uğur, Sanat Kavram Ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi,
İstanbul, 1986.
Sönmez, Veysel, Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı, Anı Yay., Ankara,
1999.
Sönmez, Veysel. Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen Kılavuzu, Anı Yay., Ankara,
1998.
Sürür, Ayten, Türk İşleme Sanatı, Ak Yay., İstanbul, 1976.
Stocrocki, Mary, - Kırışoğlu, Olcay, Ortaöğretim Sanat Öğretimi “YÖK/Dünya
Bankası Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Öğretmen Eğitimi Dizisi”, Ankara, 1997.
Stocrocki, Mary, - Kırışoğlu, Olcay, İlköğretim Sanat Öğretimi “YÖK/Dünya Bankası
Milli Eğitimi Geliştirme Projesi, Öğretmen Eğitimi Dizisi”, Ankara, 1997.
Şahin, Tahir Erdoğan, Sanat Tarihi 2, Serhat Yay., İstanbul, 1995.
Şükriye Dikmen, Yapı Kredi Yay., İstanbul, 2000.
Tanıtım ve Yönlendirme Dersi, Akademik, Spor ve Sanat Eğitim Alanları Tanıtım
Modülü, MEB Ortaöğretim Genel Müdürlüğü - MEGEP, Ankara, 2006.
Tanilli, Server, Nasıl Bir Eğitim İstiyoruz?, Cem Yayınevi, 1994.
Tansuğ, Sezer, Çağdaş Türk Sanatı, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1986.
Tansuğ, Sezer, Türk Resminde Yeni Dönem, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul, 1988.
Tansuğ, Sezer, Resim Sanatının Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
307
Timuçin, Afşar, Estetik, İnsancıl Yayınları, İstanbul, 1983.
Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu, MEB Yay., Ankara,
2006.
Turani, Adnan, Sanat Terimleri Sözlüğü, Toplum Yayınevi, Ankara, 1980.
Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Milliyet Yay., İstanbul, 1992-C 1-2.
Türk İslam Sanatı, Milliyet Yay., İstanbul.
Türkdoğan, Galip, Sanat Eğitimi Yöntemleri, Kadıoğlu Matbaası, 2. Baskı, Ankara,
1984.
Türkiyemiz, Ak Yay., İstanbul, 1978.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Resim Koleksiyonu'ndan, Banknot Matbaası,
Ankara, 1977
Türkiye Müzeleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2002.
Uslay, Yüksel, Yazı Sanatı, Marifet Ofset, İzmir, 1975.
Ünal, Mehmet, Yaşamın Aynası Fotoğraf, Gendaş Kültür Yay., İstanbul, 1999.
Varış, Fatma - Özçelik, Ali - Hızal, Alişan - Tükoğlu, Adil - Eripek, Süleyman - Şeniş,
Fethi - Alıç, Mehmet - Can, Gürhan - Hakan, Ayhan, Eğitim Bilimlerinde Çağdaş
Gelişmeler, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993.
Watt, Fiona, Art İdeas, Londra, 1999.
Wölfflin, Heinrich, Sanat Tarihinin Temel Kavramları, çev. Hayrullah Örs, Remzi
Yavuzer, Haluk, Resimleriyle Çocuk, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1992.
Yeni Başlayanlara Çizim Teknikleri, Net Yay., İstanbul, 2000.
Yenişehirlioğlu, Şahin - Yenişehirlioğlu Filiz - Erinç Sıtkı M., Sanata Giriş ve Estetik,
Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 1993.
Yıldırım, Cemal, Bilimin Öncüleri, Tübitak Yay., İstanbul, 1995.
Yıldırım, Ramazan, Öğrenmeyi Öğrenmek, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1999.
308
28.10.2009 tarihi itibariyle
www.meb.gov.tr
www.tdk.gov.tr
www.bursa.gov.tr
www.seslisozluk.com
http://www.jacksonpollock.org/
www.sanford-artedventures.com
www.sanalmuze.org
www.lebriz.com
www.ihaphulusi.gen.tr
www.menguertel.com
www.mkutup.gov.tr
www.galeri.istanbul.gov.tr
www.sanatgalerisi.com
www.mimarim.com
http://tr.wikipedia.org
http://x-hall.ada.net.tr/
Not: Kitap içeriğinde kullanılan görseller, yukarıda belirtilen kaynakçalar, ilgili web
adresleri ve eserin sanatçısından alınmıştır.
309