Eğitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Politikaları
Transkript
Eğitim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi ve Kalite Politikaları
E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… E Elife DO AN ve di erleri T M H ZMETLER NDE TOPLAM KAL TE YÖNET M ve KAL TE POL T KALARI Elife Do an∗ , Çi dem Apaydın∗ ve Özgür Önen∗ ÖZET Bu çalı mada Toplam Kalite Yönetiminden yola çıkarak, kalite, kalite garantisi, kalite belirleyicilerinin seçimi, e itimö retimde kalite politikası, kalite de erlendirme ve e itimde kalite de erlendirme yöntemleri alan yazın taraması yapılarak incelenmi tir. Kalite belirleyicileri Temel belirleyiciler, Ba arı ve Geçi Belirleyicileri, De erlendirme ve Pilot uygulama belirleyicileri, kaynak ve yapı ile ilgili belirleyiciler olmak üzere dörde ayrılmaktadır. Kalite politikası ise mükemmellik için, ölçülebilirlik, ürün üzerine, performansa ve kullanıcı –mü teri yakla ımına yönelik olarak be e ayrılmaktadır. Kalite de erlendirme yöntemlerinde ise öz de erlendirme, dı uzmanlarca de erlendirme, bir ya da çoklu kar ıla tırmaya yönelik de erlendirme ve raporu yazan uzmanlarca de erlendirme olarak ele alınmaktadır. Anahtar Sözcükler: Kalite, De erlendirme Yöntemleri Kalite Politikası, Kalite ABSTRACT In this study, from the point of Total Quality Management, quality, warranty of quality, choosing of quality determiners, quality policy on education, quality evaluation and quality evaluation methods in education is examined by searching the related literature. According to the literature, quality determiners are divided into four groups; basic determiners, achievement and class passing determiners, evaluation and pilot application determiners. Again for the literature, the quality policy is divided into five groups; for the purpose of perfection, measurability, products, performance and user-consumer approach. In current study, quality evaluation methods are examined as self-evaluation, evaluation by experts who are from outside of the institution, evaluation by single and multiple comparisons and evaluation done by the experts who wrote the report. ∗ Yrd. Doç. Dr. SDÜ Burdur E itim Fakültesi Ar . Gör. Akdeniz Üni.E itim Fakültesi ∗ Ar . Gör. SDÜ Burdur E itim Fakültesi ∗ Burdur E itim Fakültesi Dergisi 59 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Keywords : Quality, Quality Evaluation Methods, Quality Policy I.G R Son yıllarda e itimde kalite kavramı derinlemesine anlam de i ikli ine u ramı tır. Günlük ekonomik dilde e itimde kalite, e itim kurumları arasında, fakültelerin stratejileri, yüksekokulların beklentileri, e itim ortamında rekabet yaratarak kaliteyi artırmayı hedeflemektedir. Kaliteden bahsederken standartlardan, normlardan, kalite giri iminden, kalite güvencesinden de bahsedilmektedir. 21. yüzyılda küreselle me ve kurumsal kalite bir zorunluluk olarak gündeme gelmektedir.Kurumlar kaliteyi nasıl tanımlamaktadır? Kaliteden ne beklemektedirler? Kalite ekipleri sınıflandırılmakta mıdır? Kalite ödülleri almak ya da almamak ne demektir? Kurumların kalite ile ilgili kriter ve normlar koyması ne anlama gelmektedir? SO kalite normlarına uymak demek midir? Yüksekö retimde kalite nedir ve nasıl de erlendirilmektedir? E itimde kaliteyi tanımlayabilmek için yukarıdaki sorulara ya da benzerlerine yanıt vermek gerekir. “Kalite nedir?” sorusuna yanıt verilecekse kalitenin içerdi i unsurlarda göz önünde bulundurulmalıdır. Kalite standardı yakalamaktır, uzmanlarca tanımlanan süreci izlemek ve süreci kontrol emektir. Bahsedilen ürünü ya da hizmeti de erlendirmektir (Murgatroyd ve Morgan, 1992’den akt. Dallaire, 2002, 2). E itimciler, ö renciler, veliler ve karar vericiler kaliteli üniversitenin olu turulması a amasında kalitenin tanımını yapmaya ba lamı lardır. E itimde kalite kurumun amaçlara ula ması için etkililiktir; kalite üniversitenin amaçlarını ve misyonunu açıklamasıdır; kar ıla tı ı durum kar ısında etkisini ve etkilili ini göstermesi olarak tanımlanmaktadır (Nightingale ve O’Neil, 1994’den akt. SPU, 1997,2). Bu tanımlara bakıldı ında, kalite için daha çok ihtiyaçlardan bahsedilmektedir. Kalite için hizmet ya da ürünlerin kullanıma uygunlu u, süreklili i, geçerli i, dayanıklılı ı ve güvenirli inin de erlendirilmesinden de bahsedildi i görülmektedir. Söz konusu kalite kavramı endüstri ve i dünyasından geçmi bir kavramdır. letmelere uygulandıktan sonra e itime bir ba ka deyi le insana uygulanmaya çalı ılmı tır. Fakat i letme kavramları e itim dünyasında yabancı kalmı tır (SPU, 1997,4). Buna ra men yüksekö retim kurumları uzun süredir kalite gerçe inden kaçamamaktadır. Yüksekö retimde kaliteyi sisteme yerle tirmek amacıyla, kalitenin hedefleri belirlenmektedir. Mü teri (tüketici) kaliteli hizmetin ya da üretimin verilmesini istemektedir. Mü teri hizmetin ya da ürünün dayanıklı, sürekli, kullanı lı ve uygun olmasına dikkat etmektedir. Kurumların SO Belgesi alması demek, hizmet ya da ürünü garantiye alması anlamına gelmemektedir. SO 9000 ya da SO 14000 sertifikaları hizmet ya da ürünün yapısını tanımlamaktadır. SO belgeleri sürecin ve hukukun garantisi olarak kabul edilirken; SO normların zorunlu 60 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri uygulanması anlamında kullanılmamaktadır. SO normları küresel kalitede giri imleri belirlemekte, “siz unu yapın” ya da “ siz yaptı ınızı gösterin” anlamına gelmektedir. Uluslararası e itimde on yeni kavram üzerinde durulmaktadır. Bunlar , ö renmeyi yaratma ve düzenleme, ö renmeyi yönetme, farkları kabul etme ve de erlendirme, ö rendiklerini uygulama, ekip çalı ması yapma, okul yönetimine katılma, aileleri bilgilendirme, yeni teknolojiyi tanıtma, mesleki etik kuralları uygulama, sürekli e itimi yönetmedir. Bu kavramların e itime uygulanması, kurumda kaliteyi iyile tirme demektir (Unesco,2003,20-24). Küreselle me sürecinde e itimde akreditasyon kaçınılmaz olarak görülmektedir. Gerçekte kamu kurumlarındaki düzen kurumların görevlerine ve amaçlarına ula maları için hizmetlerdeki kaliteyi garanti altına almayı ön plana çıkarmaktadır.Ö rencileri ba arıya güdülemek, onların sıkı çalı masını sa lamaktır. Sıkı çalı manın ürünü mükemmelliktir. Ba arısızlı ı kabul etmek “yerli bilginin” azaltılmı ürünüdür (Steples, 1998). Bu çalı mada Toplam Kalite Yönetiminden yola çıkarak, kalite, kalite garantisi, kalite belirleyicilerinin seçimi, e itim-ö retimde kalite politikası, kalite de erlendirme yöntemleri ve e itimde kalite de erlendirme yöntemleri alanyazın taraması yapılarak incelenmi tir. II.KAL TE GARANT S Kalite garantisi, örgütlerin ürettikleri ürün ya da hizmetlerin kalite konusunda önceden belirlenen taleplerini kar ılamak için yeterli güveni sa lamak amacıyla yapılması gerekli etkinliklerin tümünü içermektedir. Önceden belirlenen standart ve süreçlere uygun olarak üretilen mal ve hizmetlerin kalitesi de yüksek olmaktadır ( i man ve Turan,2001,40). Etkili rekabeti sa lamak amacıyla da liderlik, süreç ve ba arı formülleri gözden geçirilmelidir (Zairi, 1995). Rekabet için vizyon, ortaklık yakla ımı, amaçlar, ileti im ve uyum, alt yapı, kurumsal ba lılık, süreç ve edim yönetimi e itimde mükemmelli i sa layacak liderlik araçları olarak kabul edilebilir. Mükemmellikte, üretim göz ardı edilemez. De erler zinciri olu turma, öz denetim, süreçlere odaklanma, güçlü temeller olu turma, görev tanımlarını içeren kültür, yenile meye açıklık, ölçüme önem verme gibi a amalarda üretim sistemini olu turan süreçler olarak tanımlanabilir. Liderlik ve üretim süreçlerinin yanı sıra ortaklık, sürekli ö renme, verimlilik için zaman-pazar yakla ımını benimseme, rekabeti ölçebilme, yenile mede rekabeti artırma ve mü teri tatminine ba lılı ı içeren ba arı kazanma formülleri olarak göz önünde tutulabilir (Zairi, 1995) Burdur E itim Fakültesi Dergisi 61 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Her kurumun kalite iyile tirmeye yönelik önceden belirlenmi kalite politikasının geli tirilmi olması zorunlululuk olarak görülmektedir. Kalite politikası, gelece e dönük olarak bir kurumun ne yapması gerekti ine ili kin bir takım temel varsayımlar olarak ifade edilmektedir ( i man ve Turan,2001,41). Kalite politikasının temelini kalite sistemini iyile tirecek kalite garantisi olu turmaktadır. Kalite garantisi, etkinliklerin temel sürecinden önce otantik kalite i ine yo unla maktır. E itim sektörünü geli tirmek ve gerçek sonuçları alabilmek için temel sürece dayanması, e itim-ö retimdeki bakı açısıyla temel konulara yo unla ması önemli olarak görülmektedir. E itim-ö retimde kalitenin ba at unsuru ö renmedir. Kaliteye göre ö renmede kesin faktörler öyle sıralanabilir: • E itim- ö retimin amaçları, e itim programının gerektirdi i düzey, • Ö renme çevresi, e itim i göreninin niteli i, etkili i birli i metodu, • E itim- ö retimin üretim sonuçları ve ö renmeyi içine alacak ba ımsız de erlendirme, • E itim- ö retimi yönlendirecek i levsel sistem ve yeterli ekonomik kaynak(Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,8). Kalite garantisini sa lamak için ö renmenin artı, ekonomik kaynakları öncelikli kullanmaktır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,9). E itim-ö retimde ulusal ya da uluslar arası düzeyde kalite garanti sistemini olu turmak git gide önem kazanmakta ve daha da zorla maktadır. E itimde kaliteden sorumlu olanlar e itim kurumlarının rolünü de erlendirmede, uluslar arası e itim kurumlarından, programların farklılı ını ortaya koymada, mesleki geli ime ihtiyaç duymada, bilgiyi bilgi düzeyinde bilmede ve uluslar arası ö renci de i im düzeyinden sorumlu olacaklardır. Bunlarla birlikte mesleki ya amı ve kamu gücünü de ortaya koyabilmeleri beklenmektedir. Ulusal garanti sistemini olu tururken, uluslar arası garanti sistemini göz önünde bulundurulmasında yarar olaca ı dü ünülmektedir. E itimde kalite, kalite garantisi kurumlar içinde kendi kendine gerçekle mez. Kalite ve kalite garantisini gerçekle tirmek için hayal gücü ve cesarete ihtiyaç vardır. Bu özelliklere sahip olacak birimler ise hükümet yetkilileri, kalite ajansları ve ara tırmacılardır (Lemaitre, 2002) Uluslar arası garanti sisteminde dikkat edilecek özellikler ise unlardır (Vander Berghe,1995): -Avrupa ülkelerinin e itim sisteminin tek tipe kayması -Uluslar arası ö renme normları, her meslek ve disiplinin kendine özgü olması 62 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri -E itimin farklı a amalarında yetenek ve becerilerin tanımlanması -Uluslar arası diplomaların düzenlenmesi. Uluslar arası garanti sisteminin yanı sıra e itim konusunda ya anan de i ik ve farklı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bunlar ise Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999,10); -E itim örgütlerinde tek tiplili e kayma / E itim örgütlerinin yapısındaki farklılıklar -Kitle e itimi / özel grup e itimi -Örgütlerdeki sabitlilik / esneklik -Akademik bilgi/ toplumsal do rular -Geleneksel disiplinler / yeni disiplinler -Dünyacılık / bölgecilik -Ulusal kültür ve yerellik / Avrupa Birli i Gelecekte kalite politikaları, e itimin tek tiple mesi için bir baskı unsuru olarak ortaya çıkacaktır. Bu nedenle tek tiplili i ve e itim düzeylerinin tanımlanması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır. E itim kurumlarının amacı farklı sosyo-ekonomik ve kültürel çevrelerden gelenleri bir arada tutmak ve tek potada eritebilmektir (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999,10). Kalite politikaları belirlenirken ö renme ortamı için de hazırlık yapılmalıdır. Kalite politikasının anahtarı ö renme artlarının garantisi olarak görülmektedir. E itimde tanımlama sürecinin saydamlı ı ve e itim amaçları toplumun ihtiyaçlarına yanıt verecek ekilde olmalıdır. Toplumun ihtiyaçları çevre ile do ru orantılıdır. Bu nedenle çevre e itiminde kalite garantisine önem verilmelidir. E itim kurumlarında çevre e itiminin önemi vurgulanmalıdır. Ulusal düzeyde çevre e itiminin ekonomik ve yönetsel i levleri hakkında bireylere bilgi verilmelidir. E itim-ö retim ba ımsız olarak de erlendirmeli ve çalı ma ön plana çıkartılmalıdır. Burdur E itim Fakültesi Dergisi 63 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… III.KAL TE BEL RLEY C LER N N SEÇ M Toplam kalite yönetimi, penisilin gibi hızla hareket eden ve hemen etkisini gösteren bir ilaç de il, uzun süreli kullanıldı ında bir örgütün yapısını a ama a ama de i tirebilecek ve iyile tirebilecek bitkisel bir ilaçtır ( shikawa’dan Akt. Vardar, 2001,141). Bu nedenle örgütlerin temel amacı kalite yaratmak olmalıdır.Toplam kalitenin yakalanabilmesi için örgütlerde kalite liderli i; yönetim ve organizasyon kalitesi; bilgi, enformasyon ve analiz; stratejik kalite planlaması; insan kaynaklarının geli tirilmesi ve i görenlerin e itimlerinin sa lanması, personel yönetimi; süreç kalite yönetimi; kalite kontrol sonuçları; mü teri beklentilerine yanıt verebilme; çıktılarda kalite; hizmet kalitesinin yükseltilmesi; hizmet satı ında kalite yükseltilmesi; hizmet tasarımında kalite ve hizmet kalitesinin kontrolü a amalarında kriterler belirlenmelidir ( Vardar, 2001,142-148). Kalite belirleyicileri, genel danı ma kurulu, kamu kalite politika danı ma grubu, kalite süreçleri zaman ve para yönetimi birimi, kalite belirleyen gruplar, informal ve formal kalite ekipleri, kalite kültürü modeli; de erler ve halka saygı, kaliteyi de erlendirme ve doküman olu turma süreçlerinden olu maktadır (Berry, 1997). Kamu ya da özel i letmelerin yanı sıra e itim kurumlarında da kalite belirleyicilerinin olması gerekir. Üniversitelerde kalite politikalarının ele alınması için dört ana ö enin bulunması gerekmektedir. Bunlar, programın kalitesi, e itim yönetiminin kalitesi, ö retimin kalitesi ve ara tırmanın kalitesidir (Johnson ve Golomskilis, 1999). Kalite politikaları belirlenirken, yayımlara yapılan atıflar, yayının 3 ya da 5 dergide yayımlanması ele alınırken, e itim yönetiminde ise kalite liderlik, payda ları anlama, karar verme yakla ımı, i görenlerin dahil edilmesi, süreç yakla ımı ve sürekli iyile tirme yer almaktadır.2000 Mayıs’ta Avrupa Birli i E itim Kültür Birli i Genel Müdürlü ü Avrupa’da okul e itimi kalitesi üzerine önemli bir rapor hazırlamı tır. 26 ülkenin e itim bakanı ve uzmanlarından olu an bir ekip ulusal düzeyde okul e itimi kalite belirleyicilerini girdilere göre saptamı tır. Bu raporda, okul e itimi ile ilgili 16 belirleyici tespit edilmi tir. Bu 16 belirleyici dört düzeyde incelenmi tir. A a ıda bunlara yer verilmektedir (Dailler, 2002,4); Temel Düzeyde Olanlar; Matematik ,Okuma, Bilim e itimi ,Temel bilgi teknolojileri e itimi, Yabancı dil,Ö renmeyi ö renme (ya am boyu e itim için strateji geli tirme ve araçları kullanma), Kültürel e itim. Ba arı ve Geçi Belirleyicileri; Okul ba arı oranı, Orta ö retimi bitirme oranı, Yüksekö retimde okulla ma oranı. De erlendirme ve Pilot Uygulama; Seçilen okullarda pilot uygulamaların yapılması ve bunların de erlendirilmesi, Velilerin katılımı. 64 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri Kaynak ve Yapı ile lgili Belirleyiciler; Ö retmenin e itimi ve yeti tirilmesi, Okulöncesi e itim kurumlarına devam oranları, Ö renci ba ına dü en bilgisayar oranı, Ö renci ba ına dü en e itim harcamaları. Yukarıdaki kriterlere göre e itimin standardı girdilerce belirlenmektedir. Kaliteyi ö renci ve e itim i görenlerinin karakteristik özelli i belirlemektedir. Kısaca buna bilgi yetenek ve kar ıla tırma denebilir (Dailler, 2002 ,5). Fransa’da kalite belirleyicileri özgürce seçilmektedir. ngiltere’de her kalite belirleyicinin tanımı yapılmakta ve yorumlanmaktadır. Hollanda’da 8 ekonomi fakültesi öz de erlendirme yapmaktadır. Hollanda’da öz de erlendirme yapmak için kalite belirleyicileri dörde ayrılmaktadır. Bunlar (SPU 1997): Ö rencilere ba lı belirleyiciler; lk yılın sonunda ba arı yüzdesi, Her dönem diploma alma yüzdesi, E itim dönemini terk yüzdesi ,Yeniden yönlendirme yüzdesi,Normal e itim süresi oranı / etkili süre ,Mesleki alanda istihdam edildikten sonraki dönem X yıllar E itimcilere ba lı belirleyiciler; Pedagojik nitelikler, E itime ayrılan saat süresi e alma politikası, Ders programlarına ba lı belirleyiciler; Programın amaçlarını tanımlamadaki açıklık, Mesleki ya amdaki amaçların belirlenmesi, Ö renci gruplarının sayısı, E itim metotları ve de erlendirilmesinin kar ıla tırılması, Pedagojik giri imlerde (zaman ve araç) uyum zamanı, program seçim düzeyi , E itime devam olasılı ı (yarı zaman vb.). Kuruma ba lı belirleyicileri; Karar yapısı, Kalite kontrol sistemleri. Bu dört kalite belirleyicilerinin yanı sıra i görenlerden beklenen kaliteyi iyile tirecek beceriler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bunlar temel yeterlilik becerileri ileti im becerileri uyum yetene i ve ki isel geli im becerileri, etkili grup becerileri ve etkileme becerileridir (Nguyen, D. N., Yashinari, Y. ve Shigagi, M. 2005).Kanada’da yüksekö retimde kaliteyi belirlemek için 28 kriter ve yedi belirleyici programa göre tespit edilmi tir. Bu belirleyiciler a a ıda özetlenmi tir (Dailler, 2002,8). Programın uygunlu u: Programın içeri inin ve amaçlarının toplumun ihtiyaçlarına yanıt verecek ekilde düzenlemi olması, Programın tutarlılı ı: Yüksekö retimde verilen derslerin tamamının programın amaçlarına uygun olmasının ve ö renmenin sa lanıp sa lanmadı ının de erlendirilmesi, Burdur E itim Fakültesi Dergisi 65 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Programlarda uygulanan e itimsel metotlar: ekilde yeni pedagojik metotların kullanılması, Ö rencilerin anlayaca ı Programa ba lı insan kaynakları: Programın kaynak ihtiyaçlarının ve mesleki bütünlük için gerekli i görenin sa lanması, Düzenlenen programda ekonomik ve materyal kaynakları: Laboratuvar, sınıflar, e itici ortamlar, spor salonları vb’ nin kullanılması, Program yönetimi: Yönetim süreçlerinin etkili i, sürekli de erlendirmenin yapılması ve programda düzenlili in aranılması, Programın yasal boyutu : Diploma notlarının hesaplanması, ders ba arısı, devam eden ö rencilerin oranı, bilgilendirme, sosyalle me, ö retim elemanlarının gereksinimlerinin kar ılanma düzeyinin belirlenmesidir (Dailler, 2002,8). ngiliz ara tırmacılar ö renme kalitesinin temel belirleyicileri konusu üzerine bir çalı ma yapmı lardır. ngiliz ara tırmacılara göre üniversite e itimindeki kalite ö renci kapasitesiyle ilgilidir. Bunlar (SPU, 1997, 14); -Uzun süreli bilgiyi zihninde tutma yetene i, -Özerk ekilde bilgiyi ö renme yetene i, -Yeni bilgilerle önceki bilgiler arasında ba kurabilme yetene i, -Kendine özgü bilgi yaratabilme yetene i, -Sorunların çözümlerini uygulayabilme yetene i, -Bilgiyle ileti im kurabilme yetene i, -Ya am boyu yeni bilgiyi ö renme kaygısını geli tirebilme yetene idir. ngiltere’de her üniversitenin, her fakültenin ve her bölümün kendine özgü kriterleri bulunmaktadır. ngiliz üniversitelerinde en önemli kriter ise derinlemesine çalı ma yapabilmedir. Bunlar (SPU, 1997,15-16). - Derinlemesine ö renme kalitenin geli mesiyle mümkündür. Özellikle ba ımsız ve özerk ö renme (projeler, ki isel i ler, ki isel anketler vb.) ön plandadır. 66 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri - Üniversitede kalite tanımı ö rencinin deneyiminden yararlanma olarak kabul edilmektedir. Bu yapı içerisinde ö rencinin ö renme kayna ı olarak görülmesi ve gelece e yönelik olarak ö rencilerin meslekta kabul edilmesi ve ileti im kurulmasının önemi vurgulanmaktadır. - E itimde kalitenin amacı aktif ve ortak ö renmeyi gerçekle tirmek ve geli tirmektir. Aktif ö renme zihinsel etkinliklerin düzeyini ve ö renme etkinliklerini düzenlemektedir. - E itimde kalitenin amacı ö renciye sorumluluk vermektir. - Üniversitede e itim verilirken, ö rencinin küresel geli imi dikkate alınarak ilgilenilmekte, yeteneklerini, de erlerini ve entelektüel geli imini ortaya çıkarmaktadır. -Üniversite de e itimi verilirken, kalite sürecinde de i ik de erlendirme modelleri de incelemektedir. - E itimde kaliteyi belirleyen unsurlar özellikle sunulan e itimin düzenlemesi ve analiz edilmesi olarak kabul edilmektedir. - E itimde kaliteyi etkileyen unsurlar arasında çevresel, fiziksel ve sosyal ko ulların (kütüphaneye giri , bilgi teknolojilerini kullanma, donanımlı sınıflarda e itim görme) varoldu u kabul edilmektedir. IV. E T M - Ö RET MDE KAL TE POL T KASI Son yıllarda e itim bilimlerinde ve e itim-ö retim alanında e itimin kalitesini artırmak için farklı yakla ımlar sunulmaktadır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,5). Kaliteyi artırmak için be farklı yakla ım söz konusudur. Bunlar; -Mükemmellik için kalite. Aynı karakteristik özellikleri ta ıyan nesnelerin kar ıla tırılması yakla ımıdır. Bu yakla ım felsefi bir yakla ımdır. - Ölçülebilir nitelikte kalite. Bu durumda kalite ölçülebilir olmalıdır. Bu yakla ım, ürün üzerine yönelik bir yakla ım olarak kabul edilmektedir. - Ürün üzerine kurulmu yakla ım: Bu yakla ım kalite gereklili i olarak kabul edilmektedir. - Performans raporu/bedeli. Endüstri ve i letmelerde kullanılmakta olan yakla ımdır. De erler üzerine kurulmu bir yakla ımdır. Burdur E itim Fakültesi Dergisi 67 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… - Kullanıcı- mü teri yakla ımı. Bu tanımlara bakıldı ında farklı bakı açıları ön plana çıkmaktadır. 1990’dan sonra mü teri temelli kalite açı a çıkmaktadır. Bu da mü terilerin farklı kültürlere sahip olmalarından kaynaklanmaktadır. Bu tip farklı ö renmeler e itim, kapasite ve ekonomik karakteri gündeme getirmektedir.E itim- ö retim konusunda ö renmenin i levi ile ilgili olarak kalitenin tanımı yapılmaktadır. Bu da e itim –ö retimin düzenlenmesi anlamına gelmemektedir. Bu tanımla dile getirilen metotla yalnızca yönetime yardım edilmemekte, aynı zamanda kurumlara, yöneticilere ve i görenlerin i birli ine destek verilmektedir. Kurumlarda kalite de erlendirmesi için formatörlere, e itimcilere, ara tırmacılara ve insan kaynakları yöneticilerinin i birli ine gereksinim duyulmaktadır. De erlendirme kriterlerinin tanımlanması için teorik ve pratik etkinliklerin birlikte de erlendirilmesi baz alınmalıdır. Bu de erlendirme kriterleri özellikle okulöncesi kurumlardan mesleki e itim veren de i ik ve büyük e itim kurumlarına kadar hepsini içermelidir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,6).Yüksekö retimde uzun süredir bilimsel ara tırma teknikleri için yüksek düzeyde performans gösterilirken, e itimde kalite için aynı nitelikler dikkate alınmamaktadır. E itim alanı genellikle çocuklar ve gençlerle sınırlandırılmı ; kalite çalı maları ö renme psikolojisine yöneltilmi tir (Brown, 1998’den akt .Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,6). Kalite politikaları olu turulurken, e itim i görenleri de unutulmamalıdır. E itim i - görenlerinin yetenek ve e itim düzeylerine göre yönlendirilmesi yönetim hizmetlerini daha modern ve daha kaliteli konuma getirebilir. E er kurumlar kalite ile ilgili politikalar geli tirirken bu yukarıda belirtilen özellikleri dikkate alırsa yönlendirme sistemi ve politik amaçlar özrite üzerine kurulabilir. E itim aracılı ıyla toplumda görülen olumlu geli melerle kalite politikalarının önemi artmaktadır. Avrupa’daki ülkeler kalite politikası geli tirirken e itimde fırsat e itli i, ya am boyu e itim, yenili e ve yaratıcılı a destek, e itim-ö retim ortamında yarı ma, de erlendirme metodu, ö renmeyi ö renme, ileti imsel yetenek, ya am boyu e itime güdülenme, yurtta lık bilinci, sa lık e itimi ve mesleki geli imde alınan yetenekler e de önem vermektedir (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999,21). Faktörlerin açıklaması a a ıda kısaca bu özet olarak verilmektedir. E itimde fırsat e itli i. Türk E itim Sisteminde yapılan çalı malara rehberlik eden birer dayanak niteli i ta ıyan, 1973 yılında kabul edilen Türk Milli E itim Temel Kanunu (1739 Sayılı Yasa) devletin vatanda ına yöneltmeden fırsat e itli ine kadar olan her bir görevini tanımlamaktadır. Avrupa ülkeleri ise Avrupa Birli ine üye olduktan sonra, aynı programdan 68 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri farklı kültürden, farklı etnik yapıdan gelen, farklı ekonomik düzeye sahip farklı bölgelerden gelen ö rencilerin yararlanmasını sa lamaya yönelik çalı maları gündeme getirmektedir. E itimde fırsat e itli inde sanatsal yaratıcılı a ve bilimsel yeterlili e de yer verilmektedir. E itimde fırsat e itli i için e itim alanındaki politik karar vericiler, farklı e itim kurumlarındaki ö renme sonuçlarını ve eylem ko ullarını verilere göre kar ıla tırmalıdır. Demokratik ortamın yaratılması için cinsiyet farklılı ının ortadan kalkması sa lanmalıdır(OECD,1995,86). -Ya am boyu e itim. Ya am boyu e itimin önemi son on yılda artmı tır. Bir yandan mesleki ya amdaki geli meler di er yandan i görenlerin ya ortalamasının orta ya ın altında olması ya am boyu e itimin hızlı bir ekilde gündeme oturmasını sa lamı tır. Ya am boyu e itimi benimseyen i görenler, bran larıyla ilgili kaynaklara ula maya çalı ırlar. Yaptıkları i ve projeleri hakkında birçok insanla ileti im kurarlar, gelece e hazırlık yaparlar. Örgütlerde desteklenmesi ve geli tirilmesi gereken i görenler bu tür i görenlerdir (Töremen,2001, 29). Yöneticilerin ya am boyu e itim ile ilgili olarak e itim stratejilerine ihtiyaçları vardır. E itim kavramı sınırları içerisinde ya am boyu e itimi tehlike olarak kabul etmeyip, olası e itim çe itleri içerisinde yerini alması sa lanmalıdır. Yöneticinin ilkesi sadece e itimin düzenlenmesi ya da e itim olmamalıdır. Bunun yanı sıra ö renme de olmalıdır. Ya am boyu e itimin sorumlulu u devlet, kurum, e itimci ve birey tarafından payla ılmalıdır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 24). Ya am boyu e itim hem bireysel hem de takım halinde örgütsel ö renmeyi kapsamalıdır. Bireysel anlamda insanların kendi kendilerine ö renmesi ve kendini geli tirmesi söz konusu olabilece i gibi, takım halinde ö renme ve örgütsel ö renme de söz konusu olmalıdır ( i man ve Turan,2001, 50). -Yenili e ve yaratıcılı a destek. Yaratıcılık bir süreçtir. Ya am boyu süren ve sonu olmayan bir disiplindir. Yaratıcı insanlar özgüveni yüksek insanlardır (Balay, 2004, 42). Yaratıcı insanlar toplumun geri kalan kısmından farklı olmalarıyla dikkat çekmektedirler. Bu da kendine has sorunlar yaratmaktadır. lerinin de i tirmek ya da ümitsizli e dü me yerine farklılıkları ve çatı mayı avantaja dönü türme ve bundan yararlanma e ilimindedirler. Yaratıcılı ı yüksek olan insanlarda olumlu dü ünme, sorunlara meydan okuma gibi özellikler gözlenmektedir ( Alder, 2004,67-68). Yaratıcı dü ünmenin karakteristik özellikleri dü ünmede akıcılık, dü ünme esnekli i, orijinal dü ünceler, sorunları görebilme ve sorunlara kar ı duyarlı olma, ayrıntıya girme, belirsizliklere kar ı tolerans gösterme, yakınsak ve ıraksak dü ünebilme, geleneksele meydan okuma, öz disiplin sahibi olma, yüksek düzeyde mükemmellik standardına sahip olma ve risk almadır (Alder, 2004.70-73). E itim kurumlarındaki yenili e ve yaratıcılı a destekteki aynı ilkeler spor içinde geçerli olmalıdır. Ö rencilerin niteli ini artırmak için gerekli önlemler alınmalıdır. Toplumun ilerlemesi için sorumluluk uzmanlarca payla ılmalıdır. Ö rencilere uluslar arası yarı ma niteli i kazandırılmalıdır. Bu özellikle de i ik düzeylerde e itim gören bütün Burdur E itim Fakültesi Dergisi 69 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… ö renciler arasında yaygınla tırılmalıdır. Ö rencilerin ıraksak dü ünmesi sa lanmalıdır. Özel alanlarda ö rencilerden olu an de i ik konularda ara tırma ekipleri kurulmalı ve böylece ara tırma ekipleri sayesinde her ülkede yapılan yarı malara ö rencilerin girmesi garanti edilebilir. Özellikle ekipler kaliteyi iyile tirme, e itimde süreklilik, e itimin geli iminde güncel süreci olu turma ve ekonomik destek sa lama vb. konularda olursa ba arıyı yakalamak daha kolay olacaktır (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999, 24). -E itim-ö retim ortamında yarı ma. Çalı an ve üreten insanların ödüllendirilmesi ve te vik edilmesi yönetim yakla ımlarının üzerinde durdukları önemli bir konudur. Te vik ve ödül sadece maddi anlamda dü ünülmemelidir. görenler farklı yollarla da te vik edilebilir, ödüllendirilebilir ve tanınabilir ( i man ve Turan, 2001,51). görenlerin duygu, dü ünce ve davranı larındaki farklılıklara de er verilmesi, yaratılacak sinerjinin artmasına neden olacaktır(Yazıcı, 2001,175). Ödülün, te vikin ve tanınmanın oldu u yerde yarı ma da söz konusudur. Rekabet edebilme ba armanın önemli bir aracıdır. Rekabet ortamında yeni bilgi ve yeteneklerin kazanılabilmesi için gerekli ko ullar yaratılmalıdır ( Brown, Boyle & Boyle, 2002, 31). E itim-ö retim ortamında yarı ma denildi inde, ö renme, endüstri yarı larının ve i sizli in bilinmez sorunlarını içermektedir. E itim kurumları elbette bunlara çözüm önerecek de ildir. Fakat e itim kurumları toplumun de i ik alanlarda geli im a amasında ortaya çıkan engelleri ya da ortaya çıkma olasılı ı olan engelleri tespit etmelidir. Bunun yanı sıra sayısal planlamalar e itim kalitesinin ba at unsuru olarak kabul edilmelidir. Günümüzde matematiko-bilim e itiminin yüksek düzeyde almak önemli kabul edilmektedir. Bu da geli mi ülkelerin teknolojiyi etkin ve verimli kullandı ını göstermektedir. E itim kalitesini artıran bir ba ka unsur ise, gittikçe önem kazanan mesleki e itimdir. Birçok de i ik sektörde giri , devam ve yükselme a amalarından olu an mesleki e itime önem verilmektedir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 30). Öyleyse Türkiye’de de matematiko-bilim derslerine ve mesleki e itime a ırlık verilmelidir. -De erlendirme Metodu. Toplam Kalite yönetiminde de erlendirme güdülenmeyi artırma ve çalı maları takdir ederek ö rencileri te vik etmeye yöneliktir. Pozitif de erlendirme ba arıyı tescil etme ve yayma, ö renciler hakkında detaylı bilgi toplama ö rencilerin öz de erlendirme yapması, ö renmeyi birle tirme ve de erlendirme a amalarından olu maktadır (Töremen, 2001,122-123). Avrupa Birli ine üye ülkelerde zorunlu ö renim ça ında ilk ve ortaö retim kurumlarında uygulanan testlerin de erlendirilmesi, ulusal e itim de erlendirme sistemine tabidir. E itim kurumlarının misyonu ö rencilere de erler kazandırma, bilgi verme ve yeteneklerini ortaya çıkartmaktır. De erlendirme sistemi, anadil e itimini, matematik ve bilim derslerini, di er akademik e itimleri de incelemektedir. Ama toplumun ihtiyacı olan kaliteyle de ilgilenmelidir. Bu da disiplinler arası yetene in ön plana çıkmasını sa layabilecektir. Kalite ö renmeyi ö renme, 70 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri ileti im yetenekleri, (sosyal yetenek, sözlü-yazılı ileti im, bilgi teknolojilerini kullanma düzeyi), ya am boyu e itime güdülenme, kültürel konularla ilgili yetenekler, yurtta lık bilinci, sa lık e itimi, gibi konuları içermektedir. Bu konularda kalite de erlendirmesi yapılmalıdır (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999, 31). -Ö renmeyi ö renme. Ö renmeyi ö renmenin temeli, örgütün ö renme yetene ini geli tirmektir. Örgütlerin ö renmeyi nasıl gerçekle tirdiklerini anlamalarına yönelik ve daha derin algılamayı gerektiren bir süreçtir. Ö renmeyi ö renmede örgüt üyeleri, ö renmenin ya da ö renme ba arısızlıklarının önceki örnekleri üzerinde dü ünür ve sorgular. Ö renmeyi ö renme sürecinde amaç ö renme sürecini anlayıp çözümleyebilmektir (Yazıcı, 2001,116). Ö renmeyi ö renmenin kapasitesini de erlendirme e itimdeki her konu ya da her dersi ö renebilmenin temel yetenekler üzerine odaklanmakla gerçekle ir.Bu da bilgiyi alma kapasitesi yani parçaları bilinen parçalar benzetme ve birle tirme çabasıdır. Bu konu de erlendirme ve ara tırma için gereklidir. Ö rencinin kendine güvenmesi, ö renmeyi ö renmenin temeli olarak kabul edilmektedir. Ö renmeyi ö renmenin de erlendirilmesi için ilkö retim okullarının küçük sınıflarından ba lanmalıdır. (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 31). Üniversitede e itim i görenleri, üniversitenin ara tırma, etkililik, kalite, çe itlilik taleplerini de kar ılamak zorundadır. Buna ko ut olarak hızlı bir ö renme gerçekle ebilir(Yong, 2000, 36). - leti imsel yetenek. görenlerin ki isel etkinliklerinin farkında olması ö renmeyi kolayla tıran bir unsurdur. Ki isel etkinliklerinin farkında olan i görenler, çevrelerini de i tirmek ve geli tirmek için ö renmek zorunda olduklarının farkındadırlar. Ki isel etkinliklerin farkında olabilmek içinde i görenin sa lıklı ileti im kurma yetene inin farkında olması bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır (Yazıcı, 2001,190). Kaliteli hizmet verebilmek için iletiler tam, do ru ve zamanın da iletilmelidir. Toplam Kalite yönetiminde ba arılı olmak için etkili ve verimli bir ileti im ortamı yaratılmalıdır(do an, 2002, 84). leti imsel yetenek modern e itimin her düzeyinde büyük bir öneme sahiptir. leti imsel yetene in de erlendirmesi, yeni bilgi teknolojilerini kullanma yetene i, yetenekleri birle tirme, görü meler, eylemler arası ileti imle ilgili olarak görsel, sözel ve yazılı ileti imi içermektedir. leti imsel yetene in de erlendirmesi ilk ve ortaö retim kurumlarında yapılabilir.Yeti kin e itiminde oldu u gibi gençlere verilen mesleki e itimde ve yurtta lık e itiminde, bilgi teknolojilerini ve medyayı kullanma de erlendirilebilir . (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 32). -Ya am boyu e itime güdülenme. Ya am boyu e itime güdülenme de erlendirmenin en önemli konularından biridir. E itimde bireyselli e de önem verilmektedir. Ö renemeye olumlu yakla mak yeterlidir. Ö renciler her eyi ö renmeyi arzulamaktadır. Kendilerine özgü yetenek ve çabalarıyla ba arırlar. Bu e itimin amacı sürekli geli meyi amaçlayan bireylerin ö renme Burdur E itim Fakültesi Dergisi 71 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… kapasitesinin de i tirmektir. ( Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 32). Ö retmen, ö rencilerin nasıl ö rendi ini ve geli ti ini bilmelidir. Bu geli imi temel alarak ö renciye çe itli ö renme ortamları ve fırsatları sa lamalıdır. Bu fırsatların hazırlanmasında ö rencinin, zihinsel, sosyal ve ki isel geli imi göz önünde tutulmalıdır(Özdemir, 2000,153). -Yurtta lık bilinci. Her birey, ulusal düzeyde oldu u kadar yerel düzeyde de toplumun i levlerini yönlendiren yurtta lık bilinciyle ilgili olan temel kavramaları olu turmak zorundadır. De erlendirme, demokratik toplumlar her bir zorunlulu u ve haklarının tanınmasını e it ekilde düzenler.Zorunlu kurumlarda her çocuk bir vatanda olarak yeti tirilir (Hämäläinen et JakkuSihvonen,1999, 32). -Sa lık e itimi. Sa lık e itimini vermek devletin görevidir. Bireyler ki isel sa lı ından ve di er bireylerin sa lı ından sorumludur. Sa lıksız olan ya da sa lı ını korumak isteyen bireyler sa lık servislerinden yararlanırlar. laç ve uyu turucu kullanımına engel olmak okulun ve ailenin görevleri arasında yer alır. Kültür ve e itim politikalarında oldu u gibi mesleki ya amda da ,e it vatanda lık hakları ve toplum ya amına girmek, gençlerin ve çocukların sa lı ını gerçek ekilde de erlendirecek programlar hazırlanmalıdır. (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 33). -Mesleki geli imde alınan yetenekler. Mesleki geli imde alınan yetenekler itina ile de erlendirilmelidir. Mesleki geli imle ilgili olarak okul bitirme sınavları ve diploma ö rencileri de erlendirme açısından yeterli de ildir. Toplumun normları bunları a maktadır. Yetenekleri de erlendirmek için yaratıcılık konusunda ısrar edilmelidir. Farklı ülkelerin uyguladı ı mesleki geli im de erlendirme metotları denenmelidir. Örne in yetenek ve mesleki yetenek de i ik ilgileri içeren sertifikalarla denenebilir. Bu tip de erlendirme yeti kinlerde oldu u gibi, gençlerin mesleki geli iminde de yararlı olabilir. Ö renme her yerde gerçekle ebilir. Sokakta, i yerinde, yüksekö retim kurumunda, internette, intermediada , kütüphanede ö renme gerçekle ebilir. Ö renme ortamındaki bu de i im nasıl ö renilir sorusunu ortadan kaldırmı tır (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 33). V.KAL TE DE ERLEND RME YÖNTEMLER Kalite ve de erlendirme bir proje ve bir sistem yönetiminin birle imidir. Kalite giri iminin amacı, insanları ve araçları daha etkili kılmak, süreci iyile tirmektir. Kaliteli giri im, kaliteyi iyile tirmeyi kar ılayabilir. Bununla birlikte yinede ürünlerin ticari tanıtımlarını sa layan bir sertifikada sa layabilir. Kalite giri iminin amacı de erlerle ilgilidir. Bazı durumlarda iyile tirme için bazı kriterler gerekebilir. Bu de erler ve amaçların tanımlanması kaliteyi ortaya atan örgütü ön plana çıkarır. Pratik 72 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri uygulamalarda kalite bazı gerçeklerle bütünle ir (Introduction ala demarche qualite pour les campus numeriques, 2005, 1). Çaba ve sonuçların açıklanması, kalitenin etkili sonucunu ve ortaya konan araçlar üzerindeki etkisini göstermektedir. Yani bir ba ka deyi le “ yapılacak ey söylenir, söylenen ey yapılır”. Bu da Toplam Kalite Yönetiminde (TKY) finansörler, mü teriler, kullanıcılar, hizmet sorumluları ve müdahiller arasındaki ili kileri ve anla maları netle tirir. TKY’de kalite geli imi için 4 a amadan bahsedilmektedir. Bunlar; 1.Sınırların ve de erlerin tanımlanması. lk a amada sınırların kesinle mesi ve hedeflerin basamaklandırılmasını de er ve amaçlar takip eder. Bu tercih özellikle giri im alanı ve kalite politikası olarak tanımlanmaktadır. Sınır ve de erler kalite kriterleri ve giri im amacı gibi farklı etkenlere de öncülük yapar (Introduction ala demarche qualite pour les campus numeriques, 2005, 2) 2.Etkinlikleri tanımlama. Bir e itim kurumu için gerekli olan unsurlar sınırlar , amaçlar ve giri imdir. Etkinliklerin tanımlanmasında sürecin gerçekle mesi, e itsel araçlar, insan kaynakları, sorumluluklar, aktörlerin yetenekleri (mü teriler, temsilciler, kullanıcılar, müdahiller vb.) göz önünde tutulmalıdır. 3.Kar ıtların tanımı. Giri im dü üncesi, kültürel çatı malarla kar ı kar ıya kalmaktadır. Bunları tanımlamak ve hesaba katmak gerekmektedir. 4.Kalite giri imi için araçları ortaya koymak. Kalite konusunda saydamlık , katılım, anla ma ön ko uldur. Eylem planları açık yapılmalıdır. Araçlar ve önlemler açık ve net olarak seçilmeli ve örgüt tanımlanmalıdır. TKY’de eylem planı yapılırken açık ve net olmasını yanı sıra klasik olarak yapılan planlardaki kurallarda uygulanmalıdır. Eylem planında verileri toplanır( belirleyicileri tanımlama, sayısal olarak belirlemek), öneriler hazırlanır ve yorumlanır, kararlar alınır, alınan kararları uygulanır. Üniversitede kalite de erlendirmesi iç de erlendirmenin yapılmasıyla gündeme gelmi tir. kinci de erlendirme ise dı de erlendirmedir. Kurumun amaçlarını sınıflandırmak ve di er kurumlarla kar ıla tırmak, projelere yönelmek ve kamu bütçesini iyile tirmek için dı de erlendirme gündeme gelmi tir. yile tirme giri imleri ile isteyerek ya da zorlayarak de erlendirme ortaya çıkmı tır(Jouhandeau,1996’den akt. SPU, 1997). Bir çok ülkede kalite ajansları ya da en azından ba ımsız birimler kurulmu tur. Bu birimler üniversiteyi Toplam Kalite Yönetimi için de erlendirirken dört a amada de erlendirmektedir. Bunlar (SPU, 1997): Burdur E itim Fakültesi Dergisi 73 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… 1.Üniversite de erlendirmesi öz de erlendirme raporu. Önerilen belirleyicilere göre de erlendirme yapılır. Üniversite temelde amaçlarını öz de erlendirmede belirtir. Üniversite bu raporda gerçekle tirdi i amaçlarını medyaya sergiler gerçekle tiremedi i amaçları ve etkinliklerini de burada dile getirir. 2. Dı uzman ekiplerince yapılan de erlendirme. Bu ekip üniversiteyi anlayan ve bilenlerden seçilir. Bu ekip aynı zamanda ekonomik yapıyı, sosyal durumu ve mesleki örgütlenmeyi de bilir. Elbette bu ekibin de erlendirmesi kuruma ait olacaktır. Özel ili ikleri incelemeyecektir. 3. Bir ya da çoklu kar ıla tırma. Dı uzman ve kurum partnerleri(yöneticiler, ö retim üyeleri ,ö renciler vb) arasındaki kar ıla tırmanın düzenlenmesidir. 4.Raporu yazan uzmanlar. Öz de erlendirme raporunu analiz ederler. Kurumda kaliteyi iyile tirmek için kurum içi birim ziyaretleri yaparlar. VI.E T MDE KAL TE DE ERLEND RMES Kalite de erlendirmesi e itim içerisinde sivri bir sorun olarak görülmektedir. E itimde kalite de erlendirmeleri için farklı yöntemler kullanılmaktadır. E itimde kalite belirleyicileri 3 yöntemle de erlendirilmektedir. Bunlar (SPU, 1997,10): Ba ımsız olmayan önlemler. De erlendirme yapabilmek için ba ımsız olan belirleyicilere gerek duyulmaktadır. lkö retimde ve ortaö retimde kalite de erlendirmesi dı uzmanlarca yapılmaktadır. lkö retimde ve ortaö retimde testlerdeki ö renci ba arısı ya da bilgileri dı uzmanlarca incelenirken; üniversitede, fakültede ve bölümlerde de erlendirme ö rencinin de erlendirmesidir. Ö rencilerin ba arısızlı ı ya da ba arısı de erlendirme ölçütü olarak alınır. Ba arı oranlarındaki kriterler, diploma alma, fakülteden do rudan mezun olma vb. de erlendirme kriterleri arasında yer almaktadır (SPU, 1997,11-12). E itim kalitesinin di er belirleyicileri. Bir sınıftan di erine geçi oranları, di er belirleyicilerden biridir. Örne in bir fakültenin birkaç yıl geçi oranı yüksek ise bunun nedeni ilk yıl seçilerek alınmı olmaları, ilk yıl çok çalı mı olmaları, sa lıklı yönlendirmenin yapılmı olması, hazır bulunu luluk düzeylerini yüksek olması ya da sadece meslek sahibi olmak için gelmi olması dü ünülebilir. Dar anlamda belirleyiciler. Yüksekö retimin amaçlarına bakıldı ında; örne in sınavı ba aramayana diploma ya da derecenin verilmemesi gibi. 74 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri Ö renci De erlendirmesi Pratikte ö renci de erlendirmesi sorulacak sorularla mümkündür. Ö renciler programdan beklentilerini dile getirirler.Çünkü ö renciler kolay olan dersleri almak isterler. Bu da gelece in i görenlerinin niteli ini ve mesleki yeterlili ini ortaya koymaktadır. Ö renciler zor dersleri yetersiz olarak tanımlayabilirler.Ö renciler de erlendirme yaparken, ö retim elemanlarının ki ili ine de dikkat ederler ve bununla birlikte aldıkları dersi “ ilginç ve gereksiz” olarak da tanımlayabilirler (SPU, 1997,13). Uzmanlarca De erlendirme Uzman kariyeri boyunca ö renmeye devam eden, bilgisini derinle tiren, yeteneklerini yargılayan, alanındaki geli melerin farkında olan ve uygulamada da ilerleme vadeden yenilikleri deneyen ki idir ( Brown, Boyle & Boyle, 2002, 31). Uzmanları iç uzman ve dı uzaman olarak sınıflandırılmaktadır. ç Uzman kurum içersinde görev yapan; dı uzman kurum dı ında yer alan ki i olarak tanımlanmaktadır.Dı uzmanların de erlendirmesi genelle tirilebilir. Öz de erlendirme raporu incelenir, final raporu kaleme alınır. Gerçekte dı uzmanlara üniversiteye kar ı nötr de illerdir. Uzmanların ö rencilerle görü meleri, ö rencilerle kar ıla maları, programlarda sık ya anan de i iklikleri izlemeleri, onların bu ortamdan izole ya amalarına engel olmaktadır (SPU, 1997,13). De erlendirmede e itimin amaçları do rultusunda elde edilen sonuçların de erlendirilmesi arttır. E itimin sonuçlarının de erlendirmesi üç a amada gerçekle ebilir. Bunlar özellikle kitle e itiminin, biraz büyük grupların ve programın de erlendirmesi olarak yapılmasında yarar vardır. Gelecekte e itimi de erlendirmek için dört tip yöntemden bahsedilecektir. Bunlar (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999,14); -Öz-de erlendirme. Kendi kendini de erlendirme olarak tanımlanmaktadır. - ç de erlendirme: Kurum içerisinde yapılan de erlendirmedir. -Dı de erlendirme: Ba ımsız yöneticilerce yapılan de erlendirmedir. -Uluslar arası ortaklık çerçevesinde de erlendirme: Her ülkenin kalite de erlendirme sistemini geli tirip, e itim-ö retim sistemlerinin basamaklarına göre de erlendirmektir. Burdur E itim Fakültesi Dergisi 75 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… E itim Kurumlarında ve Okullarda Öz De erlendirme Metotları AB ülkelerinde öz de erlendirme metotları 101 okulda denenmi ve bununla ilgilide bir rapor hazırlamı lardır. Bu konuda e itim kurumları cesaretlendirilmelidir(Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 35). gören ve ara tırmacı a ı. Dü üncelerin geli imi ve uygulanmasına yardım etmek ve ulusal sınırlar içerisinde bunları payla abilmek amacıyla i gören ve ara tırmacı a ı kurulmalıdır. Yeni dü ünceler bu a ile do abilir, bu dü üncelerle ortak proje uygulamaları için ortamlar yaratılabilir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 37). Kalite üzerine konferanslar.Kaliteyi geli tirebilmek için konferanslar düzenlenmeli- dir. E itimin kalitesinden sorumlu olan ara tırmacılara, yöneticilere bu konferanslar verilmelidir. Bu konferanslar serisi, ö renme çevresinde, ilkö retimde, ortaö retimde, mesleki e itimde, yeti kin e itiminde, yüksekö retimde verilmelidir.Bu konferanslarla farklı e itim kurumlarının yaratılması sa lanabilir (Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 38). E itim Yönetiminde yi uygulamaların Payla ımı. Kamu yönetiminde geli meye ba layan kalite strateji tanımı sadece kurumların kendilerine özgü de erlendirme sisteminden yararlanmaktadır. De erlendirme danı manlardan yardım alınarak yapılmalıdır. Tartı ma ortamları yaratılmalıdır. Farklı ülkelerin e itim bakanlıkları ile kar ıla tırmalar yapılmalıdır. E itim yönetiminde kar ıla tırmalar yapılırken de erlendirmede somut önlemler alınmalıdır. Ulusal düzeyde i ortamlar zenginle tirilmelidir. En iyi uygulamalara yer verilmelidir ( Hämäläinen et Jakku-Sihvonen,1999, 38). VII.SONUÇ Bu çalı mada e itimde kalite sorunlarına de inilmi tir. Bu çalı madaki temel dü ünce e itim kurumlarındaki kalite sorunlarını giderme, e itimde uluslar arası yarı maların gereklili ini vurgulama ve insana yapılan yatırımın önemi üzerinde durmaktı. Bu çalı mada e itimde kaliteyi sa lamak için gerekli olan araç ve gereksinimler tanımlanmı tır. E itimde yaratıcılı a ve yenili e yer verilmedi üzerinde durulmu tur. E itimde denetim sürecinde uluslar arası boyutun önemi vurgulanmaya çalı ılmı tır. Ö renci ve ara tırmacı de i iminin üzerinde durulmu tur. Geli imden bahsedebilmek için ki isel mesleki geli im, e itimde geli im ve örgütte geli im önemli unsurlar arasında yer almaktadır. Sürekli e itim bireysel gereksinimlere yanıt vermelidir. Bunlar; bir ya da bir çok okulda olabilir. Özellikle e itim projeleri içerisinde yerini alabilir. Bölgesel 76 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri düzeyde, Ulusal düzeyde ö renme ile ilgili olarak Milli E itim Bakanlı ı de i im toplantıları, konferanslar, seminerler, kurslar ya da atölye çalı maları düzenlemelidir (Formation Continue: Concepte , 2005,1) Kamu kurumlarının hedefi sürekli e itimler olmalıdır. lkö retimden itibaren bütün i görenin psiko-sosyal e itimine önem verilmelidir. Yönetimde yönetilen ve yöneten gruplar olu turulmalıdır. Kadın-erkek e itimciler arasında i gören-i veren konumlarını yaratmalıdır. Ekipler kurmak, ulusal düzeyde kalite komisyonları olu turmak, proje geli tirme ekipleri kurulmalıdır. Sürekli e itimde, mesleki yetene in geli tirilmesi üzerinde durulmalıdır. Ö renme ortamları düzenlenmeli ve canlandırılmalıdır. Böylece ö renmeyi yönetmek kolayla acaktır. Ö renmeyi yönetirken, farklılıkları tanımlamak ve bu farklılıkları kabul etmek ve de erlendirmek kolayla acaktır. Ö renen okullarda ö renen ö rencilerle uygulama yapmak, ekip çalı ma sına öncelik vermek, okul yönetimine katkıda bulunmak, aileleri bilgilendirmek ve uygulamalara katmak, e itimsel araçların seçimine katkıda bulunmak, yeni e itimsel kavramların yaratılması ve kullanılmasını sa lamak, etik ve mesleki sorunları a mak, sürekli e itimi kendine özgü olarak yönetmek anlamına gelir (Formation Continue: Concepte , 2005,2) E itim toplumun gereksinimlerine göre yönlendirilmelidir. Bilimsel dayanaklarla, e itimsel uygulamalar açıkça kabul edilmelidir. Uygulamadan sorumlu olan ö retmenlerin de i imi sa lanarak, toplumsal uygulamalar analiz edilebilir. Okulun geli iminde ve ki isel mesleki geli imde ö renen okul, mesleki ki isel geli im, de i ime açık olan yöneticilere yönelik insan kaynakları e itiminin verilmesi ve bütün yöneticilere psiko-sosyolojik e itimin verilmesi e itimde kaliteyi artıracaktır (Formation Continue: Concepte , 2005,3) Burdur E itim Fakültesi Dergisi 77 Elife DO AN ve di erleri E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… KAYNAKÇA Alder, H. (2004). Yaratıcı Zeka (çev:M. Zaman ve C. Av ar) Hayat Yayınları, stanbul Balay, R.(2004). Ö renen Örgütler Ö renen Örgütlerin Dinamikleri (Ed. K. Demir ve C. Elma)Sandal Yay. Ankara Berry, G. (1997), Leadership and the Development of Quality Culture in schools International Journal of Educational Management V. 11 N: 2 pp 52-64 Brown, M., Boyle, B. & Boyle, T.( 2002). Professional Development and Management Training Needs For Heads of Department in UK Secondary Schools Journal of Educational Administration Vol:40 number1 2002 pp.31-43 Dailler, J.P. (2002). Vers une Meilleure Gestion Québecoise De la Qualité e en Enseignement Supérieur:Un Outil multimédia Interactif 11 Colloque Annuel de la Société d’Evaluation de Programme- quoi de Neuf en Evaluation de Programme Québec. Do an, E. (2002). E itimde Toplam Kalite Yönetimi Academyplus Yayınevi, Ankara EDUCNET, (2003), Enseignement Supérieur: Guide de Préparation du Diagnostic http://www.educnet.education.fr/supérieur/campusqualité 07.02. 2005. Formation Continue :Concept . (2005), Contexte http://focoweb.script.lu:8080/script/html/concept1.html 07.02.05 HämäläinenM.K. et Jakku-Sihvonen, R.J.(1999), Pour une Qualité de la Politique de Qualité de l’Education et de la Formation Document d’Information Pour la Réunion Informelle des Ministres de l’Education Tampere. ( p. 1-42) Johnson, F. C. & Golomskilis, W. A. J. (1999) Quality Concepts in Education V. 11 N. 6 pp. 467- 473 Lemaitre, Maria Jose (2002), Quality as Politics Quality in Higher Education, V. D No. 1 78 Burdur E itim Fakültesi Dergisi E itim Hizmetlerinde Toplam Kalite Yönetimi… Elife DO AN ve di erleri Nguyen, D. N., Yashinari, Y., & Shigagi, M. (2005). Univercity Education and Employment in Japan Quality Assurance in Education V. 13 N.3 pp. 202-218 Özdemir, S.(2000). E itimde Örgütsel Yenile me 4. Baskı .PEGEMA Yayıncılık Ankara SPU (Service De Pedagogie Universitaire), (1997), L’Evaluation de la Qualité Est Á Nos Portes No:39-40, Juin- Septembre Numero Special ( p.1-22) Steples, B. (1998). New Politics of Education Casti Black in A Sterring Role http://mbhs.bergtraum.k12.ny.us/cybereng/nyt/edu-pal.htm i man, M. Ve Turan, S. (2001). E itimde Toplam Kalite Yönetimi PEGEMA Yayıncılık Ankara Töremen, F. (2001). Ö renen Okul, Nobel Yayın Da ıtım Ankara UNESCO.(2003), Ateliér 4 Qualité de l’Education et Rôle Enseignants http://www.ibe.unesco.org Clé des Yazıcı, S. (2001). Ö renen Organizasyfonlar Alfa Yayıncılık stanbul Yong, T. C. (2000). High-Performance Human Resource strategies in Learning Schools The Learning Organisation Vol:7 number 1 pp. 32-39 Vardar, A. (2001). Bireysel ve Kurumsal De i imde Yeniden Yapılanma Stratejileri Kariyer Yayıncılık stanbul Zairi, M. (1995). Total Quality Education for Superior Performance Training for Quality vol:3 November 1 pp 29-35 Burdur E itim Fakültesi Dergisi 79