Gönüllü Programları Uygulama Rehberi

Transkript

Gönüllü Programları
Uygulama Rehberi
Koruma Alanlarının Yönetici ve
Paydaşlarına Yönelik Yönlendirici İlkeler
REC Türkiye
REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı
gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel
Çevre Merkezi’nin (REC) Türkiye’deki ofisidir.
REC Türkiye’nin genel amacı, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki,
kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek,
böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması
sürecini hızlandırmaktır.
REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için, farklı finansal kaynaklar aracılığı
ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler, sivil toplum
kuruluşları (STK’lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında
işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma süreçlerine halkın
katılımını desteklemektedir.
ISBN: 978-975-6180-28-0
www.rec.org.tr
Uygulama Rehberi
Paydaşlar için Bir Kaynak
Yazarlar
Giovanni Netto ve Claudio Manco
(sırasıyla, Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı eğitim merkezi başkanı ve gönüllü programı başkanı)
Katkıda Bulunanlar
Lucia Margaritelli, Paolo Gramiccia, Alessandra Nasti (L’Umana Dimora Onlus Lazio)
ve Richard Filcak (REC)
REC tarafından İngilizce olarak hazırlanmış ve REC Türkiye tarafından
Türkçeye çevirilmiştir.
İngilizce basım: 2007, Szentendre - Macaristan
Türkçe basım: 2008, Ankara - Türkiye
REC Hakkında
REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu
Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi’nin (REC) Türkiye’deki ofisidir.
REC Türkiye’nin genel amacı, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki, kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini
güçlendirmek, böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması sürecini hızlandırmaktır.
REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için,farklı finansal kaynaklar aracılığı ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler,
sivil toplum kuruluşları (STK’lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma
süreçlerine halkın katılımını desteklemektedir.
Bu yayının bütün hakları saklıdır.
© 2007, Bölgesel Çevre Merkezi - REC
© 2008, Bölgesel Çevre Merkezi – REC Türkiye
Bu yayının hiçbir kısmı herhangi bir formda izin alınmadan satılamaz yada satılmak için çoğaltılamaz.
Bu yayının içeriği, Bölgesel Çevre Merkezi ve L’Umana Dimora Onlus Lazio tarafından, İtalya Çevre, Arazi ve Deniz Bakanlığı
finansmanı ile hazırlanmıştır. Yayının Türkçe basımı yararlanıcısının Avrupa Birliği Genel Sekreterliği ve sözleşme biriminin Merkezi
Finans ve İhale Birimi olduğu “Katılım Öncesi Süreçte Sivil Toplumun Güçlendirilmesi: STK Hibe Programı - A5 Çevre Bileşeni”
projesi kapsamında REC Türkiye tarafından Avrupa Komisyonu’nun mali desteği ile gerçekleştirilmiştir. Ancak, yayının içeriği hiçbir
şeklide Avrupa Komisyonu’nun, İtalya Çevre, Arazi ve Deniz Bakanlığı ve REC Türkiye'nin resmi görüşlerini yansıtıyor olarak
algılanmamalıdır.
ISBN: 978-975-6180-28-0
Türkçe’ye Çeviren
Lexicon Konferans Çevirmenleri
Düzelti
Yeşim Aslıhan Çağlayan
Son Okuma
Tuğba Varol
Yayım Koordinatörü
Yeşim Aslıhan Çağlayan
Tasarım ve adaptasyon
BAYT Bilimsel Araştırmalar Basın Yayın ve Tanıtım Ltd. Şti, 0312 431 30 62
Baskı
Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A.Ş.
Bahçekapı Mah., 50. Sok. No:7, 06370 Şaşmaz, Ankara, 0312 278 34 84
Baskı Tarihi
Aralık 2008
2
GÖNÜLLÜ PROGRAMLARI UYGULAMA REHBERİ
İçindekiler
Giriş
7
Proje hakkında
7
Rehber hakkında
7
Özel teşekkürler
8
Rehberin yapısı
8
Kısaltmalar
8
3
Gönüllü Programı nedir?
Avrupa’da gönüllülük
Gönüllü programlarının yararları
Gönüllülüğün değerinin hesaplanması
Koruma alanlarının yönetiminde Gönüllü Programlarının (ViP) ekonomik ve sosyal faydaları
Uygulamada gönüllülük
Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı
10
13
13
15
17
18
Programın hedefleri
20
Arazi kuralları
26
Gönüllü çalışma seçenekleri
İtalya'dan örnekler
Gran Paradiso Milli Parkı
Archipelago Toscano Milli Parkı gönüllü çalışmaları
Orta ve Doğu Avrupa’da gönüllülük – genel bir bakış
LIFE Nature projesi, Szenas Hills, Macaristan
Slovak Paradise Milli Parkı, Slovakya
Gönüllü programlarının hazırlanması
Yerel koşulların değerlendirilmesi
Kilit roldeki paydaşların kapasiteleri ve eğitim
Bir gönüllü programı başlatmak
Programın ekonomik yönleri
Uygulamadaki zorluklar
Unutulmaması gereken konular ve yönler:
İyi bir gönüllü çalışması organize etmek için on öneri
Ağ kurma ve gönüllülüğün uluslararası boyutları
4
9
23
28
28
29
30
30
32
33
33
37
38
40
40
41
45
Türkçe baskı için sunuş
Doğa koruma çalışmaları, zorlu, zahmetli ve masrafları
yüksek olan çalışmalardır. Doğa koruma çalışmalarında
gönüllülerden yardım almak, çalışmalarda gönüllüler kullanmak hem bu işin maliyetini hem de kurumlardaki kadrolu personelin yükünü azaltır. Ancak, gönüllü programlarının tamamen maliyetsiz olduğunu düşünmek yanlıştır.
Bu hem zamanlarını ayıran gönüllülerin hem de kurum
içinde gönüllülerin organizasyonu ile ilgilenen personelin
emeğini değersiz kılar. Gönüllü programları iyi planlanmalı, tüm işler iyi tanımlanmalı ve değerlendirilmelidir. Aksi
takdirde harcanan emek ve zamanın boşa gitmesinin yanında doğa koruma çalışmaları da olumsuz yönde etkilenir.
Bu yayın Bölgesel Çevre Merkezi - REC'in İtalya'daki
gerçekleştirdiği pilot çalışmaların sonucunda hazırlanmış
ve REC Türkiye tarafından Türkçe'ye kazandırılmıştır.
Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de doğa koruma
açlışmalarında gönüllü yardımına sık sık ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu yayın ile gönüllü programları yürüten kurumlara
destek olarak gönüllü çalışmaların amaçlarına ulaşmasını
yardımcı olabilmeyi diliyoruz.
Teşekkürler
REC Türkiye Ekibi
5
6
Giriş
Proje hakkında
REC ve L’Umana Dimora Onlus Lazio, Orta ve Doğu
Avrupa’da Koruma Alanları Personelinin Park Gönüllüleri
Programlarının (ViP) uygulanması konusunda eğitilmesi projesi kapsamında 2005 yılından bu yana birlikte çalışıyor. İlk
olarak, (İtalya Çevre, Arazi ve Deniz Bakanlığı’nın yardımıyla) Güneydoğu Avrupa’da dört ülkeden sekiz park belirlendi.
Bu ülkeler Bosna-Hersek, Hırvatistan, Sırbistan ve Karadağ
(proje, ülkenin Sırbistan ve Karadağ olarak iki bağımsız cumhuriyete ayrılmasından önce başlandı) ile Türkiye idi. Hedef
ülkelerin her birinden iki park/koruma alanı, projeye katılmak için davet edildi: Hutovo Blato ve Kozara Dağı Parkı
(Bosna Hersek); Stara Planina ve Skadar Gölü (Sırbistan ve
Karadağ); Büyük Menderes Deltası Milli Parkı ve Kaz Dağları Milli Parkı (Türkiye), ve Lonsko Pole ave Zumberak (Hırvatistan).
Proje, bu ülkelerin hepsinde, parkların yönetiminde iyileştirmeler yapmak ve uluslararası işbirliğini arttırmak için bir
fırsat olarak sevinçle karşılandı. Proje, gönüllü programlarının
uygulanmasına yönelik becerilerin geliştirilmesine odaklandı.
Bu, milli parkların personeli gönüllü programlarının geliştirilmesi ve yönetilmesiyle ilgili bilgi ve beceriler konusunda ve
ayrıca doğanın yorumlanması (nature interpretation) ve çevre
eğitimi ile ilgili en iyi uygulamalar, ekolojik turistik tesis ve
hizmetlerin geliştirilmesi ve Abruzzo, Lazio ve Molise Milli
Parkın’dan (NPALM) edinilen pratik örnekler ve bilgiler esasında milli parkların işletilmesi ve yönetimi gibi çok çeşitli
konularda eğitime tabi tutuldular. NPALM’da 1990 yılından
bu yana Gönüllü Programı (Volunteers in the Park -ViP) gerçekleştirildi ve park bu sayede mükemmel yönetim uygulamaları geliştirdi. İtalya; Gönüllü Programlarını, doğa yorumlama planlarını ve diğer yeni araçları kullanarak, yerel milli
parkların ve koruma alanlarının yönetimine dahil etmeye
yönelik başarılı programlar geliştirmede kayda değer bir deneyim kazandı. Ayrıca, iyi örnek olarak gösterilebilecek ve milli
parkların yakınında yaşayan yerel halkın büyük fayda sağlayabileceği bir bazı girişimler de vardır.
Bilgi ve “know-how” transferi, yerel halkın çabalarının
Orta ve Doğru Avrupa’daki (ODA) milli parkların doğal ve
kültürel kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı için bir
araya getirilip birleştirilmesi için bir fırsat niteliğindedir.
Kapasiteyi geliştirme, koruma alanlarının daha iyi yönetilmesi ve doğal ve kültürel kaynakların daha iyi kullanılması
yönünde adımlar atan bu bölge ülkeleri için önemli. Bu
çabalar ayrıca söz konusu ülkelerde daha güçlü bir sivil toplumun oluşturulması için uygun ortamın yaratılmasına
yardımcı oluyor.
Projenin uygulamasından ve devam eden değerlendirmelerinden elde edilen deneyimlere dayanarak, REC ve
L’Umana Dimora Onlus Lazio bu rehberi geliştirdi. Park
yöneticileri, park çalışanları ve genel olarak milli parklarla
işbirliği yapan insanlara yönelik hazırlanan bu rehber,
gönüllü programlarının geliştirilmesine yönelik tavsiyeler,
“know-how” ve en iyi uygulamaları içeriyor.
Rehber hakkında
Bu rehber, koruma alanları (KA) personeli ve yerel
STK’lar, öğretmenleri ve/veya meslek birliklerinden (örn.,
eko-turizm alanında çalışanlar, yerel turizm dernekleri üyeleri vb) oluşan bir çekirdek grubun gönüllü programlarının
yararları ve olumlu etkileri hakkında bilgilerle donatılması
amacıyla hazırlandı. Rehber, gönüllü programlarının (ViP)
oluşturulmasında/geliştirilmesinde, diğer ülkelerden elde
edilen belli başlı deneyimlerden yararlanmak ve yerel koşulları dikkate alarak gönüllü programları hazırlamak isteyen
tüm paydaşları hedefliyor. Rehber, gönüllü programlarının
parklar için oluşturduğu pratik faydalar ortaya konmaya
çalışıldı. Rehber’de gönüllü programlarının geliştirme ve
yönetim süreçlerine halkın katılımının nasıl sağlanabileceğini gösteriyor ve konu ile ilgili yeni yaklaşımlar sunuyor.
Bu rehber, İtalya’nın ViP projelerinde edindiği kapsamlı deneyimleri sonucu, Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkında (NPALM) uygulanan gönüllü programlarından alınan dersleri içerir.
7
GİRİŞ
Rehberin yapısı
Bu rehber altı bölüm altında toplandı; Bölüm 1 gönüllülüğün yararlarını, gönüllü programının ne olduğunu ve
Avrupa’daki gönüllülük yaklaşımını açıklıyor. Bölüm 2’de,
gönüllü programlarının yararları, bir koruma alanının ekonomik gelişimi ile gönüllülük arasındaki ilişki ve ilgili
potansiyel ekonomik ve sosyal yönler tartışılıyor.
Üçüncü Bölüm, gönüllülükle ilgili olarak edinilen pratik deneyimlere odaklanıyor ve uygulamada gönüllülükle
ilgili bir kaç örneğin açıklamasını içeriyor. Bu bölüm temel
olarak NPALM ve İtalya’daki diğer parklar üzerinde bir
durum incelemesi olup, ikinci kısımda Orta ve Doğu Avrupa’dan gönüllülük örneklerine genel bir bakış sunuluyor.
Bölüm 4, bir gönüllü programı geliştirmeye yönelik
pratik adımlar, tavsiyeler ve yararlı ipuçları sunuyor.
Bölümde, paydaşların kapasitelerinin ve yerel koşulların
değerlendirilmesi, başlangıç aşamaları ve uygulamanın
potansiyel zorlukları gibi konular tartışılıyor. Bölüm 5,
gönüllü programınızı tasarlarken ya da geliştirirken unutmamanız gereken yönleri ve hususları özetliyor. Son
bölümde ise, gönüllülüğün uluslararası boyutları ve ağ
oluşturma çalışmaları ele alınıyor.
8
Özel teşekkürler
Yönlendirici ilkelerin hazırlanmasındaki yardımları için
Antonella Ciarletta, Angelica Esposito, Francesca Giannini
(Arcipelago Toscano Milli Parkı), ve Cristina Del Corso’ya
(Gran Paradiso Milli Parkı) özellikle teşekkür etmek isteriz.
Bu yayındaki tüm fotoğraflar, Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı gönüllülerinin arşivlerinden alındı. Çizimler
Cristiana Priore tarafından yapıldı.
Kısaltmalar
ODA – Orta ve Doğu Avrupa
AB – Avrupa Birliği
EVC – Avrupa Gönüllü Merkezi
IVD – Uluslararası Gönüllüler Günü
IYV – Uluslararası Gönüllüler Yılı
LIFE – Çevre için Mali Araç
BKH – Binyıl Kalkınma Hedefleri
NPALM –Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı
KA – Koruma Alanı
GDA – Güney Doğu Avrupa
ViP – Park Gönüllüleri (Volunteers in Park)
Gönüllü Programı nedir?
Uluslararası bir çevrimiçi ansiklopedi olan Wikipedia1,
“gönüllü” sözcüğünü şöyle tanımlıyor: kendisi tercih ettiği
için bir toplum bünyesinde hizmet veren kişi (Türkçe Vikipediye göre ise gönüllü; içinde bulunduğu toplulukta herhangi bir karşılık ya da çıkar beklemeksizin bir işi yapmayı kendiliğinden üstlenen kişidir). İnsanlar, bazen bireysel
olarak bazense bir grubun parçası olarak, kâr amacı gütmeyen kuruluşlar için çalışmayı, boş zamanlarında başkalarına yardım etmeyi ya da doğal ve kültürel varlıkları
korumayı tercih edebilir. Bireyin motivasyonu farklılıklar
gösterir. Bazıları bu çalışmaları iyilik olsun diye, ya da bu
hizmetleri üstlenmek kendi yaşamlarını daha iyi hale getirdiği için yapar. Bazıları toplum çalışmalarına katılmayı
vatandaşlığın veya dini inançların getirdiği bir sorumluluk
olarak görür.
Kimisi kariyer fırsatlarına katkıda bulunabilecek deneyimler edinmek ister; zira bir çok işveren, gönüllü çalışmalarda edinilen deneyime büyük değer verir; kimisi ise sadece yaşamın farklı alanlarından ya da farklı ülkelerden gelen
insanlarla tanışmak ve yeni arkadaşlar edinmek ister.
Avrupa Gönüllüler Merkezi2 (EVC), gönüllülüğün, rol
oynadığı tüm alanları kapsayan bir yapısı olduğu görüşündedir. Gönüllülük, toplumsal uyuma katkıda bulunur ve
dayanışmayı güçlendirir; gönüllülük göçmenlerin, yaşlıların, işsizlerin) bütünleşmesi için bir araçtır; etkin vatandaşlığı teşvik eder; yaşam boyu öğrenme için bir yol sunar;
ekonomik değer ve "sosyal sermaye" yaratır ve paydaşlar
arasında ağ oluşturulmasını destekler ve son olarak, gönüllülük eğlenmekle, kişinin kendini iyi ve topluma faydalı bir
birey olarak hissetmesiyle ilgilidir. Bu çoğu zaman hem
gönüllüler için hem de gönüllülerin birlikte çalıştığı kişiler
ya da yardım ettiği kişi ve kuruluşlar için yaşamı değiştiren
bir deneyimdir.
Doğanın korunması, büyük oranda gönüllülerin, aktivistlerin bu alandaki çalışmalarına bağlı olmuştur; bunun
sebebi bu çalışmaların gerekli olması değil, gönüllülüğe ihtiyaç olduğu duygusudur. İlk başta, doğal parklar ve doğa
koruma faaliyetleri, bu çalışmaları normal iş yüklerine veya
işlerine ek olarak yapan kişiler tarafından başlatıldı. Bu
gönüllüler sayesinde, doğayı koruma çalışmaları kurumsallaştı, “normal”, gerekli ve önemli olarak görülmeye başlandı.
Birçok milli park ve koruma alanı, geniş gönüllü ağlarından ve bunların yaptığı çalışmalardan yararlanır. Doğayı
deneyimlemek ve tehlikedeki türler ve habitatlar hakkında
bir şeyler öğrenmek ve bunu yaparken doğayı seven diğer
insanlarla bir araya gelmek ve yan yana çalışmak isteyen
insanlar, dünyanın bir çok ülkesinde zamanlarını gönüllü
olarak bu işe ayırır. Bu insanların çalışmaları ve katkıları giderek daha çok takdir toplamaktadır.
2001 yılı, dünya çapında 123 ülkenin sponsorluğunda,
Kasım 1997’de toplanan Birleşmiş Milletler Genel Kurulu
tarafından “Uluslararası Gönüllü Yılı” olarak seçildi. Her
yılın 5 Aralık günü ise Uluslararası Gönüllülük Günü olarak kutlanarak, gönüllü kuruluşların ve gönüllülerin, Binyıl Kalkınma Hedefler kapsamında sağladıkları (yerel, ulusal ve uluslararası düzeylerdeki) katkılara dikkat çekiliyor.
Gönüllü çalışma, yerel halkın çabalarının, koruma
alanlarının ve milli parkların doğal ve kültürel kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı için bir araya getirilip birleştirilmesi için bir fırsat niteliğindedir. Kazanılan deneyim,
koruma altındaki türlerin ve doğal ve kültürel kaynakların
daha sürdürülebilir bir şekilde yönetilmesi için çabalayan
Güney Doğu Avrupa (GDA) bölge ülkeleri için özellikle
önemlidir. Ek olarak, gönüllü çalışma bu ülkelerde daha
güçlü bir sivil toplumun oluşturulması için uygun ortamı
hazırlar.
Gönüllülerin çalışmalarını organize etmek, geçici bir
düzende çalışan bir kaç kişiden bahsediyorsak göreceli olarak kolay olabilir; ancak milli park yetkilileri veya diğer
paydaşlarla çalışarak vakitlerini geçirmek isteyen insanların
ilgilerinin canlı tutulması, katılımlarının sağlanması ve
yönetimi için sürekli ve sürdürülebilir bir sistem oluşturmak daha zordur. Bu noktada, bu rehberde “gönüllü programı” olarak adlandırdığımız programdan bahsetmek gerekir.
“Gönüllü programı” dediğimizde, insanların gönüllü
çalışmalarına daha uzun süreli katılımını planlamaya, gerçekleştirmeye ve değerlendirmeye yönelik entegre bir sistemden bahsediyoruz. Bu tür programlar tasarlamak ve
potansiyel gönüllüleri ve paydaşları sürece dahil etmek için
bir çok yol vardır. Bu rehberde, bunlardan bazılarını ele
alacağız. Program geliştirmeye yönelik pratik ipuçlarına
geçmeden önce, çalıştıkları milli parklarda veya koruma
alanlarında ya da genel olarak doğa koruma çalışmaları
bünyesinde gönüllü programları geliştirmeyi planlayan ya
da düşünenler için yararlı olabilecek faydalı bilgiler ve
argümanlar sunmak istiyoruz.
1 Daha ayrıntılı bilgi için bkz. <http://en.wikipedia.org/wiki/Volunteer> ya da <http://tr.wikipedia.org/wiki/Gönüllü>
2 Bilgi için bkz: www.cev.be. Avrupa Gönüllüler Merkezi, yerel düzeyde binlerce gönüllüyü temsil eden gönüllü merkezlerinin ve 38 gönüllü kalkınma ajansının Avrupa’da oluşturduğu bir ağdır.
9
GÖNÜLLÜ PROGRAM NEDİR?
Gönüllü hizmet: dayanışmadan karşılıklı “alış-veriş”e
Hazırlayan: Antonella Ciarletta
…Sevinçle verenler vardır
Ve bu sevinç onların ödülüdür …
(G.K. Gibran)
Gönüllü, kendi kişisel seçimi doğrultusunda, kendi özgür iradesiyle başladığı bir eylemi tamamlayan kişidir. Gönüllü
hizmet, belli ihtiyaçları olan bazı insanlara yardım etmeyi kapsayan ücretsiz bir iştir. Gönüllü, bir grup içerisinde
özgür seçimi doğrultusunda hareket eden kişidir. Gönüllüleri zamanlarını gönüllü çalışmalara adamaya iten duyguları
daha gerçekçi bir şeklide görebilmek için, “kendini düşünmeme” duygusuna aşina olmak gerekir. Bu duygu insan,
ilişkileri alanında büyük bir potansiyel doğurur ve her zaman karşılıklı “alış-veriş’i ve sosyal işbirliklerini ateşler.
Karşılıklı "alış-veriş", kişilerarası ilişkilerde başlıca yaklaşımlardan biridir. Bu, “hediye” alıp verme ihtiyacı gelecekte
başka "alış-veriş" olasılıklarının varlığının bir göstergesidir. Karşılıklı "alış-veriş" hissi, başkaları ile ilişkiler kurulmasını
sağlar. Gönüllü karşısındaki ile ilgilenir ve bu "alış-veriş" yoluyla bağlar kurmak ister. İlişki kurabilme yetisi, bireylerin
ortak düşünme, hissetme ve hareket etme tarzına sahip bir grup oluşturma ya da ortak ilgi alanlarını ve "çıkar"ları
paylaşma yetisine bağlıdır.
Kurulan bu bağ sayesinde, gönüllü, sosyal dayanışma amacı çerçevesinde başkalarına ulaşmaya çalışan diğer kişi ya
da kuruluşlarla ilişki kurar. Bazı insanlar, istisnai olarak insan ilişkilerini değiştirmek ile ilgili herhangi bir istek
duymazlar. Bu bakış açısına sahip kişiler, diğer insanlarla ilişkilerin kültürel veya çevresel değerlerden daha önemli
olduğunu düşünürler. Bu durum gönüllü katkısının ekonomik ve eğitsel değer arasındaki farkın oluşmasında etkilidir.
Ekonomik değer; karşılığında ücret ödenebilir olduğu halde ücretsiz yapılan, yaşam kalitesini topluma hiç bir maliyet
getirmeden arttıran çevresel veya kültürel hizmetlerin değeridir. Eğitsel değer ise ilişkilerin ve sosyalleşme yetisinin
ortaya çıkarılmasıyla oluşur. Gönüllü çalışmalarının ardındaki itici güç, farklı bir mesleki alanda kendisini alternatif bir
şekilde geliştirme isteğidir. Günümüzde gönüllü hizmet süregelen bir kültüre, bir varoluş şekline ve düşünce tarzına
taraf ve destek olmak demektir.
Hizmetin şekli, yeri ve süresi değişebilir, ancak ideal her zaman aynıdır: hizmet, olan biteni olduğu gibi kabul
etmeyerek, katılım sağlayarak ve bilinç oluşturarak güçlü bir "alış-veriş" yaratan dayanışmadan gelir. Son yıllarda,
doğanın ve türlerin korunması alanlarında gönüllü desteğin kademeli olarak artışına destek oluyoruz.
Gönüllü hizmetlerin sosyal süreçlerin dinamiklerinden etkilenmesi, ihtiyaç olan yerde "kol", "bacak", "akıl" ve "kalp"
olmak için zamanlarını bağışlama ve çalışmalara katılma arzusu, ağlar oluşturma ve ortak planlar yapmak yönünde de
artan bir eğilimi de getirir. Gönüllülüğün eğitimsel işlevlerinden biri de, gönüllü yardımı alan kişinin kendisini borçlu
hissetmemesi, bunun yerine sorunları çözerek yeni bir dayanışma ve kalkınma kültürü oluşturmasıdır
Zamanını bağışlamaya karar veren kişi, yeni bir deneyim yaşadığını hissedecektir, ancak kişide merak uyandırmak
zaman alır. Gönüllü çalışma, sosyal ilişkiler kurmak ve paylaşmak için mevcut ve yeni becerilerin geliştirimesinde
önemli bir araç olarak görülmelidir. .
Avrupa’da gönüllülük
Avrupa Gönüllüler Merkezi’ne (EVC) göre, Avrupa’da
gönüllü hareketlerine katılan 100 milyondan fazla kişi vardır. Bunlar genç ve yaşlıları, zenci ve beyazları, kadın ve
erkekleri, farklı milliyetlerden ve ekonomik koşullardan
gelen kişileri, farklı siyasi görüşlere sahip kişileri, göçmenleri, sosyal olarak dışlanmışları ya da toplumlarıyla çok iyi
bütünleşmiş kişileri içerir. Avrupa’da böylesine büyük bir
potansiyel ve çeşitlilik sunan başka bir grup bulmak zordur.
Avrupa’daki gönüllü programları bir çok farklı konuyu kapsar, renkli bir insan ve kuruluş yelpazesi tarafından
10
gerçekleştirilir. Avrupa Birliği, gönüllülüğü, Avrupa
Gönüllü Hizmeti (YOUTH programının bir parçası),
Grundtvig Programı, Vatandaşlar için Avrupa (Europe
for Citizens) programı gibi mevcut politika ve programlar yoluyla desteklemektedir; bu da gelecekte kaydedilecek ilerlemeler için iyi bir başlangıç noktası sağlalamaktadır (bkz “Avrupa Birliğinin Destekleyici Programları”).
Ancak, yatay karakteri nedeniyle, gönüllülüğü Avrupa
Komisyonu’ndaki tek bir genel müdürlük altına yerleştirmek o kadar da kolay değil ve gönüllülüğün nasıl destekleneceği ve teşvik edileceği konusunda AB’de tartışmalar
devam ediyor.
Avrupa Birliğinin Destekleyici Programları
Avrupa Gönüllü Hizmeti (YOUTH Programının bir parçası)
YOUTH Programı, AB’nin 15-25 yaş arası gençleri hedef alan dolaşım ve yaygın eğitim programıdır. Program, 31
Avrupa ülkesinde gençlere açıktır. YOUTH Programı, hem grup değişimleri hem de bireysel gönüllü çalışma ve destek
faaliyetleri olarak gençlere çeşitli olanaklar sunar. YOUTH Programı daha önce gerçekleştirilen Avrupa için Gençlik
(Youth for Europe) ve Avrupa Gönüllü Hizmeti programlarında edinilen deneyimleri temel alır.
Avrupa Gönüllü Hizmeti programı gençlere, çoğunlukla 6 ila 12 aylık süreler için, başka bir ülkede gönüllü hizmet
verme olanağı sunar. Sosyal, kültürel sektörlerde ve çevre ve spor sektörlerinde, gençlerin çalışabileceği bir çok yer
bulmak mümkündür. Her bir projede üç ortak, bir gönüllü, bir gönderen kuruluş ve bir ev sahibi kuruluş bulunur.
Faaliyetler tasarlanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir:
-
Gönüllünün yaşadığı ülkeden başka bir ülkede gerçekleşmelidir;
Kâr amacı gütmemeli, hizmet karşılığı ücret söz konusu olmamalıdır;
Profesyonel iş veya kullanımı içermemelidir ve
Süresi sınırlı olmalıdır (en fazla 12 ay).
Program, programa katılmaya uygun bir ülkede yasal olarak ikamet eden 15-25 yaş arası herkese açıktır. İstisnai
durumlar söz konusu olursa bu durumların hepsi ayrı ayrı değerlendirilip karar verilir.
Katılım harcı söz konusu değildir, katılan gönüllülere ev sahibi kuruluş tarafından barınma imkanları ve az miktarda bir
harçlık sağlanır. Ayrıntılar için bakınız: <http://ec.europa.eu /youth/program/index_en.html>
Grundtvig Programı
Socrates programının bir parçası olan Grundtvig, Avrupa Birliği’nin bir eğitim programdır. Grundtvig aracılığıyla,
Avrupa Komisyonu yetişkin eğitiminin tüm sektörlerinde bir Avrupa boyutunun geliştirilmesini ve deneyim paylaşımını
desteklemek için finansman sağlar. Grundtvig, çok çeşitli konu ve eğitim alanına hitap eder. Örgün ve yaygın yetişkin
eğitimi veren tüm kurum ve kuruluşlara açıktır.
Vatandaşlar için Avrupa (Europe for Citizens)
Vatandaşlar için Avrupa (eski adıyla Avrupa için Vatandaşlar- Citizens for Europe), vatandaşlar ile Avrupa Birliği
arasındaki mesafeyi azaltmaya yardımcı olmak için tasarlanmış bir Avrupa Birliği programıdır. Önerilen programın
genel amaçları ise şunlardır:
-
Vatandaşlara, kültürel çeşitlilik vasıtasıyla entegre ve zengin daha kapsayıcı bir Avrupa oluşturma çabalarına
katılma ve bu yönde etkileşime girme fırsatı vermek;
Ortak değerlerin, tarihin ve kültürün tanınmasını esas alan bir Avrupa kimliği oluşturmak; ve
Kültürel çeşitliliğe saygı ve coşkuyla yaklaşan Avrupa vatandaşları arasında karşılıklı anlayışı arttırmak ve
kültürlerarası diyaloğa katkıda bulunmak.
Bu bağlamda, doğal olarak gönüllü faaliyetlerin çoğu
ulusal politikaların ve yerel yasal sistemlerin çerçevesi altında gerçekleştirir. Genel olarak, gönüllüleri organize etme
konusunda daha güçlü olan ülkeler, daha iyi çerçeveler
geliştirirler. Bazen, gönüllü programları ülkeler arasında
ikili ve çok taraflı işbirliği için iyi bir temel oluşturur. Bu,
gönüllü programlarının önemli olduğu bir başka alandır;
gönüllü programları farklı milliyetlerden, etnik kökenlerden ve sosyal statülerden gelen insanlar arasında işbirliğini
destekleme ve teşvik etme gücüne sahiptir. [Gönüllü programlarının bu yönleri, örneğin Barış için Parklar (Parks for
Peace) girişimi tarafından kabul edilmiştir.]
Ayrıca, gönüllü programları doğanın korunmasında
önemli bir rol oynarlar. Dünya genelinde, koruma alanları
uluslararası işbirlikleri için bir araç olarak kulanılır. Park
yetkilileri, STK’lar ve uluslararası kuruluşlar, doğayı koruma alanında işbirliğinin, aralarında anlaşmazlıklar olan
ülkelerin barışı sağlanması için önemli olduğunu fark
etmiştir.
Bu yaklaşım, Güneydoğu Avrupa bölgesinde REC tarafından da desteklenen bir yaklaşımdır. Balkan Barış Parkları
(Balkan Peace Parks) projesi, Arnavutluk’ta ve Eski Yugoslav
Makedonya Cumhuriyeti’nde doğal alanların korunmasına
odaklanan insanları bir araya getirmiştir. Benzer bir çaba, Sırbistan ve Bulgaristan arasında, iki ülkenin ortak sınırları
boyunca uzanan bir koruma alanı olan Stara Planina Barış
Parkı vasıtasıyla daha iyi sınır ötesi işbirliği oluşturmak amacıyla başlatılmıştır.
11
12
Gönüllü programlarının yararları
G
G
Gönüllülük;
İstikrarlı ve uyumlu bir toplumun yaratılmasına
yardımcı olur.
Devletin sunduğu hizmetlere değer katar.
Gönüllülük, hem topluma hem de gönüllü çalışan bireye faydalar sağlar. Gönüllülük, Kopenhag Bildirgesi’nde ve
Eylem Planı’nda ana hatlarıyla belirtilen üç öncelik alanının her birinde katkı sağlayıcı bir role sahiptir: sosyal entegrasyon, yoksulluğun azaltılması ve istihdam.
İlk olarak, gönüllülük topluma önemli bir ekonomik
katkı sağlar. Gönüllü çalışmaların deneysel olarak uygulandığı az sayıdaki ülkede, sağlanan katkının GSYİH’nin %8
ila 14’ü arasında olduğu tahmin edilmektedir. Bireylerin
zamanlarını gönüllü işlere ayırma yetisi ve istekliliği ile ilgili (çalışma haftasının uzunluğu, okuldan ayrılma ve emeklilik yaşı, kadınların işgücüne katılımını etkileyen tedbirler
vs gibi) bir çok mevzuat parçasının etkisi göz önüne alındığında tüm vatandaşlarca ve tüm sektörlerde gönüllülük için
uygun ortamı desteklemenin, hükümetler için sadece ekonomik açıdan bile açık bir fayda sağlayacağı görülür.
İkinci olarak, katılım uzun süredir iyi yönetişimin ve
kalkınmanın gerekli parçalarından biri olarak görülür.
Gönüllülük, bireylerin vatandaş olarak katılımlarını ifade
ettikleri önemli bir araçtır ve vatandaşlar arasında güven ve
karşılıklı alış-veriş duygusu oluşturarak daha uyumlu, daha
istikrarlı bir topluma katkıda bulunur.
Üçüncü olarak, gönüllülük dışlanmış veya marjinalleşmiş grupların sosyal hayata katılımını destekler. Örneğin,
özürlüler gönüllü programlara katıldıklarında, onların bakıma muhtaç tüketiciler oldukları yönündeki inancı yıkmış
olurlar. Benzer şekilde, gönüllülük gençler için kendini geliştirme olanakları sunar ve vatandaşlık sorumlulukları konusunda değerli bir temel oluşturur. İleri yaştakiler için gönüllülük, yeni emekli olanların bedensel ve zihinsel esenliklerini
iyileştirerek iş hayatı dışındaki yaşama alışmalarına yardımcı
olmak suretiyle “aktif yaşlanma” sürecine katkıda bulunur.
Dördüncü olarak gönüllülük, işsizlerin yeteneklerini
geliştirerek istihdamın desteklenmesinde olumlu rol oynar.
Ücretli iş arayanlar için, gönüllülük özgüveni arttırır ve
imkanlarına daha yakın olmayı ve iş hayatnda olumlu kar-
şılanan özellikler geliştirme olanakları sağlar. Gönüllü çalışmalar olarak başlayan bazı işler daha sonra devlet ya da özel
sektör tarafından devralınarak ücretli iş olanaklarına dönüştürülebilir
Bu faydalarına rağmen, bir çok ülkede toplumun marjinalleşmiş grupları gönüllü programlarına katılma olasılığı
en düşük olan gruplardır.
Katılımın önündeki engeller: yoksulluk, işsizlik, gençlerin yabancılaşması ve kötü örgütlenme uygulamaları olarak sıralanabilir. Gönüllülüğün sosyal entegrasyona en
etkin şekilde katkı sağlayabilmesi için, dışlanmış grupların
katılımını arttıracak olanakların yaratılması çok önemlidir.
Öte yandan, gönüllülük gençlerin iş ve hayat becerilerini
edinebilecekleri önemli bir araçtır. Dahası, genç yaşta
gönüllü faaliyetlere başlayanların bunu yaşamları boyunca
devam ettirdikleri gözlenir. Gençlerin katılımındaki oran
ülkelere göre farklılıklar gösterir.
Çoğu yerde, geleneksel gönüllülük biçimlerinden çevre
koruma gibi “daha yeni”, daha dinamik faaliyet biçimlerine bir kayma olmuştur. Hükümetler, gençler arasında
gönüllülüğün teşvik etmede önemli role sahiptir. Örnek
vermek gerekirse;
G
eğitim ve gençlik hizmetleri bünyesinde gönüllülüğü
teşvik edilmesi;
G
gençler arasında gönüllülüğü teşvik etmeye yönelik
özel programların geliştirilmesi;
G
gönüllü çalışmaların önemli ve değerli olduğunu
gösterecek sistemlerin geliştirilmesi ve
G
daha çekici, daha güncel bir gönüllülük imajı
oluşturmak için medyayla ve diğer paydaşlarla birlikte
çalışılması bu rollerden bazılarıdır.
Gönüllülüğün değerinin
hesaplanması
Gönüllülüğün topluma olan ekonomik katkısı önemlidir fakat parasal karşılığının tam olarak ne kadar olduğuna
dair kesin bilgi çok azdır. Gönüllü çalışma neredeyse
görünmezdir ve sonuç olarak ulusal performans göstergelerinde ve ulusal hedeflerde kolayca göz ardı edebilirler. Bu
13
GÖNÜLLÜ PROGRAMLARININ YARARLARI
dar bakış açısını değiştirmek için, ücretsiz işgücü ve gönüllü çalışmalara bir değer biçmek gerekir.
İş hayatından iki farklı faydadan bahsedilebilir. Bunlardan biri yapılan işin sonucunda elde edilen "çıktı" diğeri ise
işin yapılırken geçen "süreç" boyunca edinilen tecrübedir.
Örneğin bir yemek hazırladığınızı düşünün.
Yemek hazırlama işinden elde edilen "çıktı" yemeğin
kendisidir. Yemekler, bu yemeği yiyen kişi için "devredilebilir" çıkılardır.
14
Yemek hazırlama "süreci" boyunca aşçının olumlu ya
da olumsuz olarak edindiği tecrübe ve hazırlarken harcadığı zaman boyunca aldığı keyif ya da duyduğu sıkıntı
"süreç"ten elde edilen faydadır. Bu fayda başka birine devredilemez.
Gönüllü çalışmada, devredilebilir çıktılar gönüllüler
tarafından gerçekleştirilen işlerdir. Devredilemeyen süreç
ile ilgili fayda ise gönüllülerin gönüllü çalışma sırasında
harcadıkları zamandan aldıkları keyif ve edindikleri tecrü-
bedir. Ne yazık ki, bu değerlendirmeleri yapmak için şimdiye kadar geliştirilen istatistiksel yöntemler süreçten elde
edilen faydalara değer biçecek objektif bir yöntem bulamamıştır. Yapılabilecek en iyi şey, bireylerden, herhangi bir
çalışma sırasında aldıkları keyif/hoşnutsuzluğu 1’den 5’e
kadar olan bir skalada (Çok kötü, kötü, ne iyi ne kötü, iyi,
çok iyi) değerlendirmelerini isteyen öznel bir yöntem kullanmak olur. Bu derecelendirme süreci bir işin parasal değerinin belirlenmesine yardımcı olmasa da farklı işler arasında bir karşılaştırma yapma olanağı verir. Gönüllü çalışma
için harcanan zamandan elde edilen çıktılara parasal bir
değer biçmek için ise çeşitli yöntemler vardır.
İngiltere'de geliştirilen ve Gönüllü Yatırım ve Değer
Denetimi (Volunteer Investment and Value Audit -VIVA)
olarak adlandırılan bir yöntem, gönüllü çalışma için harcanan zamanın değeriyle ilişkili olarak gönüllüleri desteklemek
için kullanılan kaynaklara (yönetici kadrosunun maliyeti,
eğitim, işe alma, sigorta ve idare) değer biçiyor.
Bu yaklaşım, kuruluşların gönüllülerine yaptıkları ekonomik yatırımın miktarını ölçer. Gönüllü çalışmaları organize eden bir çok kuruluşun da hak vereceği üzere, yaygın
görüşün aksine, gönüllüler maliyetsiz değildir. Gönüllüler
için yapılan her 1 birimlik yatırımın gönüllü çalışma değeri olarak X birim getiri sağladığını belirten VIVA oranı,
gönüllü çalışma için harcanan zamanın değerinin organizasyonun yaptığı yatırıma bölünerek hesaplanıyor. Bu yöntem, kuruluşlar için belli bir değer oluşturmada çok yararlıdır.
Kuşkusuz, en tatmin edici değerlendirme yöntemi spesifik çıktıların sayılmasını ve bu çıktıların piyasada üretilen
ve satılan karşılaştırılabilir mal ve hizmetlerin pazar fiyatı
üzerinden fiyatlandırılması olacaktır.
Örneğin, evde sunulan yemekler sayılabilir. Bunların
fiyatları restoranlarda yenen veya paket yaptırılarak eve
götürülen karşılaştırılabilir yemeklerin piyasa fiyatları üzerinden değerlendirilebilir. Böylece evde yemek yapmak için
harcanan işgücünün “katma değeri”, yiyeceklerin, enerjinin, ekipmanın ve diğer malzemelerin maliyetinin yemeğin
dışardan alındığında harcanan maliyetten çıkartılması ile
elde edilir. Bu yöntem, yemek yapılırken harcanan işgücünün sağlıklı bir yansımasını verir.
Bir başka yöntem ise ücretsiz bir faaliyetle harcanan
zamanın piyasa fiyatları üzerinden değerlendirilmesidir.
Seçilen ücret ya söz konusu ücretsiz işi yapan kişilerin bu iş
için harcadıkları zamanı ücretli bir işte çalışmış olmaları
halinde kazanabilecekleri ücret açısından oluşan “fırsat
maliyeti”; ya aynı faaliyet için piyasadan bir uzmana ödenmesi gerekene denk bir “uzmanlık ücreti” (mesela yemekler
için bir aşçı ya da çocuklara bakmak için bir bakıcı tutmak
gibi); ya da ücretsiz işi yapmak için genel bir kahyaya/hizmetçiye ödenecek “genel ücret” olacaktır.3
Gönüllülerin verdiği hizmete bir değer biçmeye çalışsak
da, katkılarını sadece rakamlarla ölçmek mümkün değildir.
Bu insanların katkıları, harcadıkları saatlerin ve tasarruf
ettirdikleri paranın çok daha ötesine geçer. Bu amaçla,
gönüllülerin park için ayırdıkları zaman beş kategoriye
ayrılabilir:
Yıllık/özel etkinlikler – tek seferlik veya yıllık olarak
gerçekleştirilen büyük ölçekli etkinliklerin düzenlenmesine
hazırlanmasına veya yürütülmesine katılan veya yardımcı
olan gönüllülerce ayrılan zaman.
Kurullar ve komiteler – Bir kurul veya komitede danışman veya planlama sorumlusu olarak hizmet veren gönüllülerin harcadığı toplam zaman.
Kamu hizmeti – Aldıkları cezanın bir parçası olarak ya
da gözaltının yerine geçecek şekilde, saha çalışmalarında
personele yardımcı olan, mahkeme tarafından tayin edilmiş
gönüllülerin harcadığı saatler.
Düzenli etkinlikler– Kurumun mevcut iş ve hizmetleri,
ekipman ve tesislerin bakım ve onarımı gibi programlı ya
da rutin işlerine yardımcı olmak için harcadığı zaman.
Hizmet projeleri – Boyama, fidan paketleme, bitki
dikme ve yastıklama, saha içi hizmet tesislerinin inşası, çöp
ve atıkların toplanması vb gibi el emeği içeren bir hizmet
projesine katılan gönüllülerin katkıda bulunduğu saatler.
Koruma alanlarının yönetiminde
gönüllü programlarının ekonomik ve
sosyal faydaları
Koruma alanından sorumlu olan park yetkilisi ile diğer
paydaşlar arasındaki ilişki çoğu zaman arzu edildiği kadar
iyi olmaz. Örneğin, yerel halkın koruma alanı için potansiyel bir tehdit olarak görülmesi, alanda yaşayan halkın bioçeşitliliğin korunmasına dahil edilmemesi, ya da bir koruma alanının oluşturulmasının halkı kendi kültürü ve zenginliklerinden uzaklaştıracak baskıcı bir gelişme olarak
görülmesine sık sık rastlanır. Kuruluşlarla yerel halk arasındaki çatışmalar ve yanlış anlamalar koruma alanlarının
yönetimindeki bazı başarısızlıkların temel nedendir. Eğer
park yetkilileri park dışında, paydaşlar da park içinde herhangi bir sorumluluğa sahip değillerse, park içi ve dışı arasındaki "sınır"da sorun çıkması muhtemeldir. Örneğin,
koruma alanından sorumlu kuruluş ile çeşitli kamu
kurumları (örn; merkezi hükümet, ilçe veya belediye yönetimi) arasında çatışmalar ortaya çıkabilir.
3 Daha ayrıntılı bilgi için, bkz <www.unv.org>
15
Gönüllülerin, özellikle de yerel halkın yönetim faaliyetlerine katılmasını sağlamak için:
G
Koruma altına alınacak alanın (veya kaynakların) ve
sınırlarının;
G
Gerekli işlevlerinin ve bunların sağlayabileceği
sürdürülebilir kullanım biçimlerinin belirlenmesi;
G
Koruma alanı ile ilgili; her bir paydaş tarafından
üstlenilecek işlev ve sorumlulukların ve her bir paydaşa
verilen özel haklar ve yardımların belirlenmesi gerekir.
Bir çok gönüllü programı, sivil toplumun gelişmesiyle
yakından bağlantılı olan katılımcı yaklaşımlardan türer.
Deneyimler incelenerek ve karşılaştırılarak, gönüllü yönetim süreçlerine ilişkin kilit potansiyel fayda, maliyet ve
engeller ortaya çıkarılabilir. Potansiyel faydalar: Koruma
çabalarının önündeki başlıca tehdit oluşturan, yerel olmayan çıkar odaklarınca kaynakların sömürülmesidir. Bunu
önlemek için park yetkilileri ve yerel paydaşlar arasında birliğin kurulması; yönetim sorumluluklarının tüm ilgili
taraflar arasında etkin paylaşımı; insanların bilgi ve becerilerinden yararlanarak yönetimin etkinliğinin arttırılması
(örn., doğal kaynakların izlenmesi ya da koruma alanının
sınırlarında inceleme yapılması için) — zaman zaman, kaynakların paydaşlarca kullanımı bile bölgenin ekolojik yapısı için fayda sağlayabilir.
G
Hem park yönetimi için hem de diğer paydaşlar için
kaynak yönetimi kapasitesinin artması sağlanır.
G
park yönetimi ve yerel halk arasında güvenin artması,
koruma sürecinin “sahiplenilmesi” ve birlikte alınan
kararların uygulanmasındaki kararlılık;
G
İlgili tarafların, birbirlerinin görüşleri ve tutumları
hakkındaki bilgi ve anlayışın artması ve gelişmesi,
böylece sorunların ve çatışmaların önlenmesi ve
kaynakların gereksiz kullanılmasından kaçınılması;
doğa koruma ile ilgili kamu farkındalığının artması; ve
G
koruma çabalarının koruma alanı içinde ve dışında
16
sosyal, ekonomik ve kültürel konular arasında
değerlendirilme olasılığının artmasını sağlar.
Ne var ki,gönüllü prgramları uygulamaya geçmeden
önce dğerlendirilmesi gereken bazı maliyet ve potansiyel
engeller de içerir. Bunlar:
G
hem hazırlık aşamasında hem de programların
geliştirilme sürecinde, zamana, mali kaynaklara ve
insan kaynaklarına erkenden ve büyük miktarlarda
yatırım yapılması — ekibin, çevre eğitimi becerilerine
ve iyi grup yönetim kapasitesine sahip profesyonelleri
içermesi;
G
Koruma alanının ve gönüllülerin varlığını potansiyel, iş
ve ekonomik olanaklar önünde bir engel gören yerel
halkın göstereceği tepki;
G
Park yönetimi ve yerel halk arasında çıkabileek
çatışmadan çıkar elde edebilecek grupların olumsuz
çabaları (örn., koruma alanına karşı olan yerel halkın
desteğini kazanmak isteyen politikacılar, koruma
alanlarını yatırım amaçlı kullanmak isteyen özel sektör,
vb)
G
Gönüllü programlarını uygulanırken, koruma alanının
koruma hedeflerinden ödünler verilmesi ihtimali; ve
G
Başta öngörülmeyen ya da göz ardı edilen sorunlar
nedeniyle, gönüllülerin katılımının devam edememesi
ihtimalidir. (Örn., ekonomik koşulların değişmesi,
siyasi idarenin değişmesi, yeni paydaşların ortaya
çıkması, şiddetli protestolar vb.)
Gönüllülük, bir dizi sosyal hizmeti ve yardım hizmetini sağlamak için etkin bir yoldur. Ancak maliyetsiz de
değildir. Başarılı bir gönüllü programı için, gönüllülerin
uygun görev ve kuruluşlarla eşleştirilmesine ve gönüllü katkısının uygun bir biçimde dağıtılmasına yardımcı olacak,
ulusal ve yerel düzeyde etkili bir altyapıya ihtiyaç vardır.
Hükümetlere, bu altyapıyı finanse etme ve gerekli hukuki
ve mali çerçevelerin oluşturulmasını sağlama konusunda
önemli roller düşer.
Uygulamada Gönüllülük
Gönüllülük çok yönlü ve çok çeşitli odaklara sahip olabilir. Bu bölümde, bir gönüllü programının nasıl geliştirileceği ve uygulanacağı konusunda bazı yaklaşımlardan bahsetmek istiyoruz. Birinci kısım İtalya’daki Abruzzo, Lazio ve
Molise Milli Parkı (NPALM) üzerinde yapılan incelemeden oluşuyor. Park, bir gönüllü programının geliştirilmesinde ve yürütülmesinde büyük başarı sağladı. Bu, süreçte
elde edilen bazı deneyimler diğer parklara kendi programlarını geliştirme yönünde ilham verebilir. İkinci kısımda,
Orta ve Doğu Avrupa’daki koruma alanları ve gönüllü
programlarıyla ilgilenen İtalya'dan diğer iki parka ve bunların gönüllülerini nasıl bulduklarına kısaca bakacağız.
Gönüllülük, bölgede göründüğü kadar yeni bir fikir
değil, ancak park ve koruma alanları program geliştirme ve
uygulama konusunda bir çok sorunla karşı karşıya kalıyor.
İtalya, NPALM’da veya Gran Paradiso Milli Parkı’nda
olduğu gibi, yerel halkı milli parkların ve koruma alanlarının yönetimine dahil etmeye yönelik başarılı programlar
geliştirmede kayda değer bir deneyim kazandı.
17
UYGULAMADA GÖNÜLLÜLÜK
NPALM’daki gönüllü programının motivasyon, ortam ve değerleri hakkında
Hazırlayan: Angelica Esposito
İnsanlar neden durup dururken bir kaç haftalığına gönüllü çalışmaya karar verir? Bu insanlar kimdir? Ne gibi
deneyimlere sahiptir?
Gelin, bir gönüllü programında yer alan tipik bir gönüllünün hipotetik bir profilini çizelim.
Gönüllümüzün iyi eğitimli, halâ okula devam eden, 22 yaşlarında bir kadın olduğunu ve ilk kez gönüllü çalıştığını
varsayalım. 1993’den 2004’e kadar, gönüllülerin büyük bir çoğunluğu kadındı. Bunların çoğu, iyi eğitim düzeyine
sahip İtalyanlardı. 19-30 yaş arası öğrencilerden oluşuyorlardı ve bunların üçte birden fazlası daha önce gönüllü
çalışmalar yapmıştı.
Gönüllüler hayli homojen görünseler de, her grup bir çok farklılık gösterir; bunların bu deneyime katılma nedenleri de
çoğu zaman farklıdır. Aslında, gönüllüler arasında sadece çevre için savaşmak adına zamanlarını adayanlar değil, bu
deneyimin kendilerini sınamak için iyi bir fırsat sunduğunu düşünen, kendi kişisel güçlerini keşfetmek ve kendi
sınırlarını aşmak için gönüllü çalışmalarında yer almaya karar verenler de vardır. Ayrıca, bir gönüllü programına
katılmayı gündelik hayatın rutininden ve karmaşasından kaçmak için bir yol olarak görenler de vardır.
Ama bu sonuncu gönüllü grubu bile, tüm eylemlerinde büyük bir bağlılık ve sorumluluk sergiler. Bunun nedeni, bakış
açılarının gönüllülük süresi içinde değişmesidir. Bu deneyimin ardından kendi yaşamlarını, işlerini ve kişisel ilişkilerini
farklı bir gözle gördüklerini söyleyenler bile vardır. Bu olgunun başlıca iki yönü vardır. Birincisi, gönüllüler grubu
içinde ve NPALM personeli tarafından aktarılan çevresel değerlerle ilgilidir. Bu kültürde saygı ve işbirliği gibi bazı ana
kavramlar bulunur.
Bu program için çok önemli olduğu ortaya konan bir ikinci yön ise gönüllüler arasındaki sosyal bağdır. Tanımadıkları
insanlarla, doğa içinde günlerce yaşadıktan sonra, insanlar birbirleriyle yüzleşme ve çevrelerinde kim ve ne olduğunun
önemini anlama zorunluluğunu hisseder. Gönüllüler çoğu zaman daha önce hiç karşılaşmamış kişiler olsalar da, bir
gruba ait olma duygusu, sosyal ilişkilerin yoğunluğu ve de dayanışma ve karşılıklı alış-veriş duygusu hızla kendini
gösterir. Peki bu neden olur? Tabi ki, ilk başta bu insanlar ortak bir amaç yüzünden bir araya gelir (doğanın daha iyi
korunmasına katkıda bulunma amacı), ama bir süre sonra, başkalarıyla birlikte olmanın ve paylaşmanın getirdiği
tatmin duygusu da etkisini göstermeye başlar.
Gönüllülere birlik duygusu veren bazı şeyler vardır. Örneğin giyilen üniformalar, gönüllülere bir dayanışma duygusu
veren sembolik öğelerdir. Üniformalar, gönüllüler ile diğerleri arasındaki bariz farkı temsil eder. Gönüllünün yaşadığı
ortam da bir topluluk ve birlik duygusu uyandırır. Bu ortam gönüllüleri dış dünyanın ritimlerinden soyutlar ve onları
sadeliğin, yalınlığın hüküm sürdüğü bir ortama yerleştirir.
Özellikle NPALM’da, 19. yüzyıldan kalma eski bir çiftlik ve gönüllülerin çoğunun kaldığı ev olan Casone Antonucci,
çok önemli bir rol oynar. Çiftlik evinin sade ve otantik stili, gönüllülerin sürmek istedikleri yaşam biçiminin bir
sembolü haline gelir. Fiziksel bağlam, gönüllülerin yargılanmaktan korkmadan kendilerini ifade edebildikleri ve kendi
potansiyelleri ve kimlikleri hakkında daha fazlasını anlayabildikleri bir yer haline gelir. Bu tür gönüllülük uygulamaları
üç haftadan fazla sürmese de, bir çok gönüllü için bu, diğer geleneksel gönüllülük hizmetlerinden çok da farklı
değildir. Çünkü aynı bağı içerir.
Gönüllü programı, kişinin kendisi hakkında daha fazla şey öğrenmesi ve gelişmesi için bir fırsat sunar. Gönüllü, çevresel
açıdan daha bilinçli bir hayat yaşamasını sağlayan araçları öğrenir. Gönüllü doğaya nasıl saygı göstereceği ve doğayı
nasıl koruyacağı konusunda daha fazla bilgiyle evine dönmekle kalmaz, park ve toplum arasında kilit bir bağ haline
gelir. Çünkü o artık tehlikeli davranışların önlenmesine yönelik bilgisini başkalarına aktaran bir kişiyi temsil eder.
Her halükarda, motivasyonlarından bağımsız olarak, bir çok gönüllü, programın sonunda, vermiş olduklarından çok
daha fazlasını aldıklarını (doğanın sükuneti ve güzelliğinden, personelin ve diğer gönüllülerin iyilikseverlik ve
cömertliğinden) teyit eder. Bu minnettarlık duygusu, insanların aldıklarından çok daha fazlasını vermelerine, gelecekte
de gönüllü çalışmalara katılmalarına neden olur.
Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı
Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı (NPALM) Ekim
1922’de, Opi belediyesi sınırları içinde yer alan yaklaşık
500 hektarlık bir alanda, özel bir girişim sonucu kuruldu.
Ağustos 1922’de, ilk ulusal saha keşif gezisi, koruma altındaki bu bölgeyi de içine alacak şekilde Val Fondillo’da gerçekleştirildi. Bu etkinlik 700’den fazla katılımcı çekmiş ve
yaklaşık 20 gün sürerek turizmin gelişmesinin başlangıcına
18
yönelik bir sinyal vermiştir. Bir sonraki yıl, bir Kraliyet
Kararı ile Abruzzo Milli Parkı oluşturuldu. O yıllarda,
yoğun katılım taleplerine yanıt vermek ve eğitim ve doğayı
anlama etkinliklerini desteklemek adına, milli park bir yaz
ilk gönüllü grubunu kurdu. Bu projeye “Yeşil Ekip” adı
verildi.
Daha sonra, 1993 yılında, tüm yılı kapsayan başka bir
organize program yürütüldü. Bu programın adı da “Doğanın Alnında” (On the Forehead of Nature) oldu.
Projenin başlangıcı, Doğal Hayatı Koruma Vakfı'nın
(WWF- İtalya) maddi desteği ile iki yıl devam eden “An
Apple for the Bear” adlı kampanyası oldu. Projenin amacı,
parkın belli kısımlarına meyve ağaçları dikmekti ve bu,
“Doğanın Alnında” gönüllüleri tarafından gerçekleştirildi.
Bu program, yıllar içinde, yaş ortalaması 24 olan gençlere
yönelik tek bir programdan, planlama aşamasında olan iki
program da buna dahil olmak üzere sekiz farklı programa
dönüştü. Gönüllü programı, İtalya’dan başka Avrupa ülkelerinden katılımcıları içeriyor ve bu sayede Avrupa kapsamında çevre ile ilgili önemli konularda bilgi ve uyumun
artması bekleniyor.
Çevresel temalar küresel bir boyuta sahiptir. Park, genç
nesillere küresel bir bakış açısı kazandırmanın yanında
onlara “yeşil” faaliyetlerin çevreye zarar vermeyen, kârlı ve
düzenli meslekler olabileceğini göstermenin kültürel değişim için şart olduğunu gösteriyor. Parktaki gönüllü çalış-
malar; çevre eğitimi, doğanın yorumlanması ve bölge hakkında bilgi almak için önemli bir araçtır. Dahası, bu çalışmalar doğal varlıkları korumak, bilimsel araştırma yöntemlerini keşfetmek ve dünyadaki en eşsiz ekosistemlerden birini gözlemlemek için mükemmel bir fırsat sunar.
Son olarak, gönüllü çalışmalar sosyal ve kültürel farklılıkların bir karşılaşmasıdır. Duyguları coşturan bir ortamda insani değeri yüksek, zengin deneyimler kazandırır. Gönüllü
çalışma, farklı yaşlarda, farklı sosyal ve kültürel sınıflardan
gelen, başka türlü karşılaşmaları olanaksız olan binlerce kişinin bir araya gelip işbirliği yapmasına ve doğanın korunması
için somut katkılar sağlamasına olanak verir.
Doğal mirasın korunması, kültürün bir parçasıdır.
Değerlerin korunması, doğa ve yöre insanı hakkında bilgi ve
saygıya sahip olmayı gerektirir. İşte bu yüzden, çevre eğitimi
ve çevrenin yorumlanmasına odaklanan program, önemli
bir değişim ve kültürel duyarlılığı temsil etmektedir.
19
Programın hedefleri
G
Gönüllülerin profesyonel deneyimlerine katkıda
bulunmak ve geleceğe yönelik iş ve eğitim olanaklarını
arttırmak için, okul ve üniversitelerle gönüllü programı
ve verilen sertifikaların geçerli olması için anlaşmalar
yapmak;
G
Koruma alanının daha iyi yönetilmesi için interdisipliner bir yaklaşım desteklemek, bölgede çalışan
park birimleri (eğitim, izleme, bilimsel ve teknik
uzmanlar) arasında etkileşim olanakları yaratmak;
G
Park bünyesindeki geleneksel insan ürün ve
etkinliklerini desteklemek (el sanatları, tarım, gıda
ürünleri vb), gönüllüleri de bu etkinliklere dahil ederek
bölgedeki gelenekleri keşfetme yönünde meraklarını
uyandırmak;
G
İleride başka parkların gönüllü ihtiyacını karşılamada
yardımcı olması için programa katılanların da dahil
olduğu bir ağ oluşturmak;
G
Bakanlıklarla, üniversitelerle, okullarla, derneklerle,
federasyonlarla, Avrupa Topluluğu kuruluşlarıyla ve
diğer ülkelerle anlaşmalar yapmak;
G
Bir logo, tişört ve turistlerin görebileceği bir rozet
kullanarak, gönüllüler ve gönüllü programı için
ayrıcalıklı bir imaj oluşturmak;
G
Terkedilmiş veya kullanılmayan arazilerdeki binalar
iyileştirilmek ve yeniden yapılandırmak — bunların
alternatif enerji, geri dönüştürme, su arıtma vb gibi
sistemlerle “eko-uyumlu” hale getirmek;
G
Parkta gönüllü hizmet modelini ve fikrini desteklemek
için fotoğraflı belgeler, koleksiyonlar ve afişler üretmek;
Gönüllü programının elde etmesi zor, çeşitli hedefleri
vardır:
G
G
Park etkinliklerine somut katılım sağlama ve
ekosistemde insanın rolünü keşfetme yoluyla, “Dünya
dostu” davranışları benimsemek;
İnsanların karşılıklı anlayış içinde birlikte çalışmasına,
doğanın bir parçası olmalarına, doğada yaşayan türlerle
birlikte varolmalarına ve bu türleri korumalarına
olanak sağlamak;
G
Bilimsel ve ugulamalı etkinliklerle, doğanın korunması
konusunda ilgi uyandırmak;
G
Ekibin bir parçası haline gelmek ve park personelinin
çalışmalarını desteklemek; buna parkın rutin ve
olağanüstü ihtiyaçları (bina ve yolların küçük ölçekli
bakımı, turistlerce ziyaret edilen alanların
temizlenmesi, personele ve turistlere yardım edilmesi,
önemli doğal değere sahip alanlarda istasyonların
yaratılması, vb) da dahildir.
G
Gönüllüleri günlük programın planlama ve yönetimine
dahil ederek grup içinde güçlü bir uyum yaratmak;
G
İnsanların zamanlarını çevreyi koruma amacına
adamasına olanak vermek;
G
Özellikle turist sayısının düşük olduğu dönemlerde
olmak üzere yerel ekonomiyi canlandırmak için
bölgede yıl boyunca turist varlığını sağlamak;
G
Daha iyi programlar hazırlayabilmek için diyalog,
deneyim ve bilgi paylaşımıyla gönüllülerin yeni
fikirlerini edinmek;
Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı – bazı rakamlar
Sayılarla gönüllü hizmeti sadece istatistik verileri değil, aynı zamanda gönüllülerin deneyimini ve park koruma
çalışmalarının günlük gereklerini yansıtan veri de içerir.
G
G
G
G
G
20
2.000’den fazla başvuru
1.000’den fazla katılımcı (%59'u kadın, %41'i erkek)
Katılımcıların yaş ortalaması 25'tir
Katılımcıların mesleki dağılım %60'ı öğrenci, %5'i işsiz ve %35'i çalışan (farklı meslekler)
Katılımcıların geldiği ülkeler: %87,9 İtalya, %12,1 diğer ülkeler (Fransa, Kanada, İspanya, Almanya, Japonya,
İsviçre ve Ürdün)
Abruzzo, Lazio ve Molise Ulusal Parkı – gönüllü programının bir yılı (devam)
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
365 gün ve gece, parkın barınaklarında kontrol etkinlikleriyle geçirildi
70 gün temizliğe ayrıldı
Piknik alanlarından ve patikalardan 1000 kg çöp toplandı
Konaklamaları sırasında gönüllülerin kaldığı binalardan 2000 kg seçme atık materyal toplandı
Parkın hassas bölgelerinde 300 kontrol noktası belirlendi
Ziyaretçi merkezinde personele destek vermek için 120 gün ayrıldı
Park bakımına 100 günden fazla ayrıldı
Konaklamaları sırasında gönüllülerin kaldığı binalarda 40.000 litre içilebilir su tasarrufu sağlandı
Araziyi izlemek için 500’den fazla gezi düzenlendi
Çevre eğitimi konulu 50 toplantı yapıldı
Bilimsel hizmet birimiyle 40 ortak çalışma yapıldı (fauna sayımları, araştırma vb.)
150 gün yol bakım çalışması yapıldı
Gönüllüleri içeren sürdürülebilir projeler yoluyla tarım
alanların değerlendirmek ve geliştirmek;
G
Flora ve faunanın korunması hakkında veriler
sağlamayı amaçlayan basit fakat sıkı bilimsel
araştırmalar yapmak ve iyi niyetli görünen bazı
hareketlerin ekosistemlere zarar verebileceğini
göstermek; ve
G
Ortak deneyimleri paylaşmak ve karşılaştırmak için,
aynı amaçlar için çalışan diğer gönüllü gruplarla
ortaklıklar yapmak.
NPALM her zaman gönüllülerle çalışmıştır. Her yıl,
yüzlerce gönüllü dünyanın dört bir yanından gelerek programa katılmaktadır. Gönüllüler, milli parkın yönetimine
farklı yollarla katkıda bulunan öğrencilerden, çevrecilerden, araştırmacılardan, öğretmenlerden, profesyonellerden
ve emeklilerden olur.
Doğa gönüllülerinin yapısı çok az kişi tarafından bilinir. Bilenlerin çoğu ise, doğayı korumak için her gün ihtiyaç duyulan çevresel ve sosyal bakım bayrağını sessizce ve
alçakgönüllülükle omuzlayan çoğunlukla kadın ve gençlerden oluşur.
Gönüllü hizmet programlarına katılım herkese açıktır.
Programlar, gönüllülere doğada, tam bir huzur ve kendi
kendine yetebilirlik hali içinde, iş deneyimlerini ve günlük
yaşamın farklı yönlerini başkalarıyla paylaşarak zaman
geçirme fırsatı sunar. Arazi çalışmaları gönüllüleri iki-üç
kişilik devriye gruplarına ayırmak suretiyle gerçekleşir.
Park, gönüllülere gerekli ekipmanları sağlar. Gönüllüler,
flora ve faunanın korunması, çeşitli önleme, kontrol, eğitim, bakım ve bilimsel araştırma etkinliklerinde park personeliyle ortak çalışma konusunda ilgili ve hevesli olan
diğer insanlarla 7, 14 ya da 21 gün geçirir.
Gönüllü projesi, renklerle belirlenen farklı programlara
ayrılmıştır. Katılmak isteyen ve en az 18 yaşında olan herkes, ilk kez park gönüllüsü olarak çalışacak olanlara yönelik
Yeşil Programda yer alabilir. 40 yaşın üstündekiler Mor
Programa katılırken, daha önce Yeşil, Kırmızı veya Mor
programlara katılmış olan ve bu deneyimi tekrar yaşamak
isteyenler için bir Mavi Program vardır. Kırmızı Program
yabancı katılımcılara yönelik olup, Gökmavisi ise aile grupları içindir.
İzciler gibi organize gruplar, 18 yaşın altında olsalar bile
Sarı Programa katılabilirler. Bu programdaki katılımcılara
iki eğitmen verilir. Turuncu Program, orta ve yüksek okul
öğrencilerine yönelik olup, Beyaz Program ise diğer programlardan birine daha önce katılmış olan ve parktaki barınaklardan birinde kendi gönüllü gruplarının yönetimini
üstlenmek isteyenler içindir.
Plana katılım, özel bir takvim çerçevesinde yıl boyunca
mümkündür. Park, konaklama yerlerini ayarlar ve günlük
konaklama masraflarına katkıda bulunur (Yeşil, Mor, Gökmavisi ve Kırmızı Programlar için); bunun karşılığında
gönüllüler faaliyetlerini belirlenen dönemlerde gerçekleştir.
Bir gönüllü programına katılmak isteyen herkes, park
ofisine posta veya faksla özel bir başvuru gönderebilir. Parkta, tanıtıcı materyaller ve planın ne olduğunu anlamak için
gerekli bilgilere ve de parka nasıl gidileceği ve personelle
neler yapılacağı gibi bilgilere kolayca ulaşmak mümkündür.
Park tarafından gönüllünün kabul edildiğinin bildirilmesinden sonra, seçilen gönüllüler, park yönetiminin gönüllü
programını düzenlemek için yaptığı masrafların (alanların ve
barınakların bakımı, katılım, materyal ve dokümanlar vb)
bir kısmını karşılayan belli bir tutar yatırmak zorundadır.
21
Program devriye etkinlikleri bitki sayımları, çevre eğitimi ve çevrenin yorumlanması, halkla ilişkiler, bilimsel araştırmalar için gazetecilik, fotoğrafçılık ve televizyonla ilgili
üretimler, radyo röportajları, bildirim ve rapor hazırlama,
tanıtım faaliyetleri için özel destek (toplantılar, sergiler,
seminerler ve fuarlar); ve ziyaretçilerle gerçekleştirilecek
etkinlikler gibi görevler için gönüllünün yaşı ve nitelikleri
göz önüne alınarak geliştirilir. Tüm bu görevler, park personelinin gözetimi altında gerçekleştirilir.
Farklı ihtiyaçlara sahip gönüllüler için çeşitli konaklama imkanları mevcuttur. Bunlar aşağıdaki gibi gruplandırılabilir:
G
Köylerin dışında yer alan, parka ait eski taşra evleri:
Evlerin odaları büyüktür ve odalarda ranzalar vardır,
mutfak ve banyolar ortaktır, toplanmak için ortak
alanlar vardır. Mutfaklar tam donanımlıdır ve gerekli
aletler ve yakacak odun mevcuttur. Ziyaretçilerin bilgi
alabileceği, gönüllüler tarafından yönetilen bir
buluşma noktası vardır. Ayrıca bir eğitim bahçesi, bir
kompost alanı ve yerel sebzelerin yetiştirildiği bir bahçe
bulunur. Evlerde elektrik vardır; ısınma, odun kullanan
bir kuzine ve şömine ile sağlanır; içime uygun
olmayan, kullanma amaçlı su ve bir su arıtma noktası
vardır. Bu, gönüllü programı için ayrılan başlıca
konaklama tipidir.
G
Eğitim Birimi tarafından yönetilen bir yurt: Köyde
bulunan bu yurdun sahibi belediye, işletmecisi park
22
G
G
G
yönetimidir. Odalarda dört yatak, bir banyo, ortak
mutfak ve toplantı odası ile birlikte elektrik, merkezi
ısıtma ve içme suyu vardır. Yurtta ayrıca eğitim
biriminin ofisleri ve küçük bir eğitim merkezi, bir bilgi
masası ve bir park eğitim okulu vardır. Bu yapı, yaşlı
katılımcıların, özürlülerin, ailelerin ve okula gidenlerin
ihtiyaçlarına hitap eder.
Park yönetimine tahsis edilen belediye tesisleri: Büyük
odalar, ranzalar, ortak banyo ve mutfak, büyük bir
oturma odası, merkezi ısıtma, sıcak su ve elektrik
jeneratörleri vardır. Bu bina, parkın güneyindeki
gönüllü hizmetleri için bir operasyon üssü olarak
kullanılmakta olup gönüllüler için uygun bir alan
sağlamaktadır.
Yüksek alanlara inşa edilmiş basit barınaklar (park
mülkü): Bunlar stratejik noktalarda inşa edilmiş olup
belirli bir görevi olan gönüllüler ve bölgede devriye
gezen personel için geçici konaklama yerleri olarak
kullanılırlar (çoğunlukla sadece 1-2 gecelik). Tek odalı
olan bu yapılarda mutfak, şömine, masa ve ranzalar
(dört ya da sekiz yatak) bulunur, ancak elektrik, su veya
banyo yoktur.
Kamp alanları: Kamp alanları, organize gönüllü
gruplarına yöneliktir (örn., izciler, çevre dernekleri vb);
banyolar, duşlar ve musluk suyu mevcuttur. Bu alanlar
parka ait araziler üzerinde, köylerden uzaktaki
alanlarda yapılacak devriye çalışmaları için stratejik
noktalarda bulunur.
Gönüllü çalışma seçenekleri
Yeşil Program
Yeşil program 18-40 yaş arası gönüllüler içindir ve 7
veya 14 gün sürer. Bu program, NPALM’ın gözlem noktalarından birinde flora ve fauna koruma çalışmalarına ilgi
duyan kişiler içindir. Grup, çeşitli önleme, kontrol, eğitim,
katılım, bakım ve bilimsel araştırma etkinliklerinde park
operatörleri, araştırmacıları, teknisyenleri ve bekçileriyle
birlikte çalışır. Programa katılım, kesin olarak belirlenmiş
bir takvim çerçevesinde, yılın farklı dönemlerinde mümkündür. Park, katılımcılara kalacak yer sağlar ve günlük
konaklama masraflarının 7 Euro’sunu öder. Hizmet gereklerine göre, katılımcılardan yapmaları istenen görevler şunlardır: arazinin izlenmesi, patikaların bakımı, bioçeşitlilik
sayımları, çevre eğitimi etkinlikleri, halkla ilişkiler, belirli
araştırmalara özel katılım, telsiz irtibatının devamını sağlamak, gazete veya televizyon için haber bildirimi veya fotoğraf çekme, ve ziyaretçilerle gerçekleştirilecek etkinlikler.
Tüm bunlar park personelinin koordinasyonu ve denetimi
altında gerçekleştirilir.
operatörleri, araştırmacıları, teknisyenleri ve bekçileriyle
birlikte çalışır.
Katılımcıların 18 yaşın üstünde olması ve doğal ortamda önceden çalışma deneyimine sahip olması gerekir. Katılımcılar, uzun süreler boyunca dağlık bir alanda, bazen zor
olabilen koşullar altında sessizce ve kendi kendilerine yetecek şekilde yaşayabilme yetisine sahip olmalıdır. Bu gönüllü çalışma telsiz telefonlar, bir milli park rozeti ve faaliyetlerini gerçekleştirmelerine yardımcı olan temel ekipmanlarla donatılmış 2-3 kişilik gruplar tarafından gerçekleştirilir.
Bu deneyim, park tarafından oluşturulan takvime göre
yıl boyunca mümkündür. Park, konaklama yeri sağlar ve
günlük yemek masrafları için günde 7 Euro verir; gönüllüler katıldıkları süre boyunca park personeli tarafından verilen talimatları izler. En ilginç roller şunlardır: Telemetrik
yöntemlerle devriye etkinlikleri, fauna ve flora araştırmaları, park bekçileriyle telsiz bağlantısını koruma, halka yardımcı olma, bilimsel çalışma ve araştırmalar, fotoğraflı
haber hazırlama, ve çok küçük yaştaki ziyaretçilerle özel
etkinlikler. Tüm bu aktiviteler, park personelinin yardım ve
gözetimi ile gerçekleştirilir.
Kırmızı Program
Bu gönüllü programı yabancı katılımcılar içindir. Bu
inisiyatif, çevreye büyük ilgi duyan gençlere doğayla iç içe
yaşamak ve çalışmak için eşsiz bir fırsat sunar. Katılımcılar,
NPALM’ın gözlem karakollarından birinde aynı şekilde
hevesli ve ilgili olan diğer katılımcılarla 7, 14 ya da 21 gün
geçirir ve bu süre zarfında çeşitli önleme, kontrol, eğitim,
katılım, bakım ve bilimsel araştırma etkinliklerinde park
Mavi Program
Mavi Programa katılım için daha önceden Yeşil, Kırmızı veya Mor programa katılmış olma şartı aranır. Parkın
hazırladığı özel takvim çerçevesinde, bu deneyimi yılın belli
dönemlerinde yaşamak mümkündür. Park, katılımcılara
kalacak yer sağlar ve günlük yemek masraflarına 7 Euro
katkıda bulunur.
Gönüllü hizmet programlarına katılım için fiyatlar: Abruzzo, Lazio ve Molise Milli
Parkından bir Örnek
Yeşil Program — en az 18 yaşındaki gençler, öğrenci veya çalışan; bir hafta için 80 Euro, iki hafta için 140 Euro
Mavi Program — önceden Yeşil Programa katılmış olma şartı aranır; bir hafta için 110 Euro, iki hafta için 170 Euro, üç
hafta için 230 Euro.
Mor Program — 40 yaş ve üstündekiler için; bir hafta için 110 Euro, iki hafta için 170 Euro.
Kırmızı Program — yabancı katılımcılar için; bir hafta için 110 Euro, iki hafta için 170 Euro, üç hafta için 230 Euro.
Sarı Program — barınak sağlanan organize gruplar için, kişi başına gecelik 5 Euro artı gaz ve elektrik masrafları. Kamp
yapacak gönüllüler için, gecelik 7 Euro (bu programda, konaklama için parktan para iadesi söz konusu değildir)
Beyaz Program — daha önce bir ya da daha fazla programa katılmış olmak ve park barınaklarından birinde bağımsız
olarak kendi grubunu yönetme arzusuna sahip olmak şartları aranır. Fiyatlar: en az 10 gün için 200 Euro, 5 katılımcıya
kadar 50 Euro, 6 ila 10 katılımcı için 75 Euro, 11-15 katılımcı için 100 Euro, 16-20 katılımcı için 125 Euro, 21-25
katılımcı için 150 Euro. Para, malzemelere ve ekipmanlara gitmektedir (bu programda, konaklama için parktan para
iadesi söz konusu değildir).
Gökmavisi Program — aileler için, bir haftalık: ebeveyn başına 110 Euro, çocuk başına 80 Euro.
Turuncu Program — Orta, lise, yüksekokul öğrencileri için. Sadece bir haftalık: 80 Euro.
23
Turuncu Program
Bu, parkın ileri karakollarından birinde flora - fauna
koruma çalışmalarına ilgi duyan diğer insanlarla geçirilen 7
günlük bir gönüllü çalışma ve eğitim olanağıdır. Program,
yangını önleme, kontrol, bilgi dağıtma, eğitim, katılım,
bakım ve bilimsel araştırma gibi etkinliklerde operatörler,
araştırmacılar ve teknisyenlerle birlikte çalışmayı içerir.
Turuncu programa katılmak bahar sonunda ya da yaz
döneminde mümkündür. Park, konaklama sağlar ve yemek
masrafları için günde 7 Euro verir.
Konuklara ayrılan yerler temel konaklama ihtiyaçlarını
karşılamaktadır. Katılımcıları derin ve anlamlı düşüncelere
dalmaktan mahrum edebilecek televizyon, telefon veya video
oyunu gibi unsurlar yoktur. Katılımcıların diğer gönüllülerle
bir arada olmanın hazzını keşfetmesine yardımcı olmak için,
ortak kullanımlı bir mutfak vardır.
Gökmavisi Program
Uluslararası Avrupa Aile Yılının (Birleşmiş Milletler
desteğiyle) 10. yıldönümünde, Abruzzo, Lazio ve Molise
Milli Parkı, 2004’ten başlayarak, ailelere bütünsel ve bozulmamış, doğal bir atmosferle temas kurma deneyimi sunmak için yeni bir girişim başlatmıştır. Aileler, 7 veya 14 gün
boyunca flora - fauna koruyor, Villetta Barrea’daki park
konuk tesislerinde yaşıyor ve operatörler, araştırmacılar ve
teknisyenlerle birlikte çalışıyor. Etkinlikler için gerekli olan
temel ekipmanları park yönetimi sağlar.
Gökmavisi program aile grupları içindir; buna sadece
ebeveynler ve çocuklar değil, amcalar, dayılar, büyükanneler, büyükbabalar ve torunlar ve kardeş grupları (kardeşlerden birinin en az 18 yaşında olması koşuluyla) da dahildir.
Bu deneyimin başlıca özelliği çocukların varlığıdır ve program etkinlikleri öncelikle aile üyeleri arasındaki ilişkileri
geliştirmek üzere tasarlanmıştır. Amaç, doğayla yakınlaşmak ama aynı zamanda aile içinde ve dışında sosyalleşmek
için özel bir ortam yaratmaktır.
Katılım, özel bir takvim çerçevesinde yılın her döneminde mümkündür. Önerilen etkinlikler, tüm grubun
Gönüllünün Kurallar El Kitabı
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
24
Her şeyden önce, park gönüllüleri ziyaretçiler için iyi örnek teşkil etmeli, parkın kural ve içtüzüklerine sıkı bir
şekilde uymalıdır.
Gönüllüler, park yöneticisi tarafından kendilerine izin veya yetki verilmediği sürece, park yönetimince
belirlenenlerin dışında kişisel inisiyatifler almamalıdır.
Gönüllüye refakat etmek üzere akrabaların, arkadaşların veya ev hayvanlarının getirilmesi kesinlikle yasaktır.
Park Otoritesinin belirlediği aktivitelere harfi harfine uyulmalı, talimatlara ve zaman çizelgelerine saygı
gösterilmelidir.
Gönüllüler, üzerinde anlaşmaya vardıkları sürece park yönetimi için çalışmalı ve hazır bulunmalıdırlar.
Hizmet süresince sigara içmek yasaktır.
Park Otoritesi gönüllülere, üstlendikleri görevler çerçevesinde kullanmak üzere gerekli malzemeleri sağlayacaktır;
malzemelerin hizmet süresi sonunda kusursuz koşulda iade edilmesi gerekmektedir.
Park malına verilen her türlü zarar, sorumluya ödettirilir.
İki ya da üç gönüllü bir park devriyesi oluşturulur. Tüm devriye grupları,grubun yiyeceklerini almak için gerekli
paranın muhafazasından sorumlu bir kişi görevlendirecektir.
Eğer bir park gönüllüsü hizmet süresini dolduramazsa, kalan yemek parasında hak iddia edemez; kalan yemek
parası park otoritesine otomatik olarak iade edilir.
Gönüllü, hem kişisel hijyenine hem de çalıştığı alanların ve binaların temizlik ve hijyenine kesinlikle saygı
göstermeyi taahhüt eder.
Gönüllü, halka ve çalışma arkadaşlarına karşı kibar ve profesyonel olmalıdır
Her bir gönüllü tarafından giyilen üniforma ve rozet, her zaman düzenli ve temiz tutulmalı, rozet her zaman
görünür olmalıdır.
Park otoritesi gönüllülerin neden olduğu kaza ya da hasarlarda sorumluluk kabul etmez.
Gönüllü, İtalya’ya gelir gelmez sigortasını ödemelidir.
Sigorta ödemesi, gönüllünün hizmet anlaşmasından vazgeçmesi durumunda geri ödenmez.
Gönüllünün park otoritesince park iç tüzüğüne aykırı olarak değerlendirilen davranışlar sergilemesi durumunda,
park otoritesi gönüllüyü derhal hizmetten alma veya gönüllünün hizmetini askıya alma hakkına sahiptir.
Bir Gönüllünün Günlüğünden
Abruzzo, Lazio ve Molise Mili Parkındaki konuk odalarında (Casone Antonucci) tutulan günlükler, gönüllülerin yazdığı
duygu ve düşüncelerle doludur. Bunlar, bu deneyimin gönüllüler üzerinde yarattığı muazzam etkiye örnektir.
13 Ocak 2002
“Bu son gecem. Diğerlerinin ne yazdığını okumadım, çünkü daha fazla üzülmek istemiyorum. Ne yazacağımı
bilmiyorum, çünkü her şey karmakarışık; kendimi mutsuz hissediyorum; sürenin sonuna geleceğimizi hiç
düşünmemiştim. Eve dönüyorum; şehre, trafiğe, gürültüye… Düşünceler düzensizce kafamda toplanmaya devam
ediyor. Bir gün, her şey hafızamdaki çekmecelere girecek, işte o zaman kafamın içine girip unutulmaz anları, gerçek ve
duygu dolu zamanları bulabileceğim. Yeni deneyimler, talimatlar, renkler, kokular, insanlar. Neler olduğunu irdelemek,
parkta geçirdiğim sürenin tarihçesini anlatmak için henüz çok erken. Çok isterdim, ama elimden gelmiyor.
Bu günlüğe başka bir zaman da yazmıştım, ama burada yaşadıklarımı bu sayfalarda iyi bir şekilde anlatabileceğime
inanmıyorum. Hislerimi anlatabilmek için, duygu ve düşünceleri gerçek zamanlı kaydeden bir cihaza ihtiyacım var.
Yaşamın sade öğelerini, hayatın özünü yoğun bir şekilde yaşıyorsunuz burada, evinizden, ailenizden ve hayatınızdan
800 km uzakta. Ve herkes için dilediğiniz, sonsuza kadar yaşamak istediğiniz, burada bulduğunuz bu sade fakat
dopdolu hayat.
Başkalarının doğurup büyüttüğü düşünceleri bile tam olarak ifade edemiyorum: bu düşünceler diğer insanların elinin
ucunda, ve onlar bunlara inanıyor (...) büyük şeylerin bir önemi yok; ama konu sadece onlar da değil. Önemli olanlar
gülücükler, güven, omzunuza vuran el, tavsiyeler, anlayış, öğretiler, açıklamalar, insanların cömertliği ve sizin için bir
şeyler yapmaya her an hazır olması. Bu insanlar, burada geçirdiğim zaman boyunca bana öğrenmek, yararlanmak ve
örnek olarak üzerinde düşünmek için muhteşem bir insan deneyimi verdi (...)”
Beppe
15 Haziran 2002
“Ne yazık ki parkta geçirdiğimiz bu harika 15 günün sonuna geldik. Geleceğimize damgasını vuracak yeni, unutulmaz
bir deneyim. Bu yerlerin büyüsü, duyguları, deneyimleri ve yaşamın anlarını paylaşmak, parktan gözlerimiz yaşlı
ayrılmamıza neden olacak. Bu dağlar arasında sizlerle geçirdiğimiz mükemmel anlar için, bu macerada bizimle olan
tüm dostlara teşekkür ediyorum. Bir gün başka bir ormanda, Dünyanın kokusunu içimize çekmek ve suyun şarkısını
dinlemek için tekrar bir araya geleceğiz.”
Raoul
27 Temmuz 2002
“Nerede olursanız olun, eğer kendinizle barışık yaşamak istiyorsanız, varoluş yolu üzerinde anlamlı izler bırakın. Park,
tüm harikalarıyla, size düşünme ve yaşamda doğru yolu bulma olanağı sunuyor.”
Maria Rita İzci Grubu
(yetişkinler ve çocuklar) park görevlilerinin gözetim ve
koordinasyonu altında katılımını destekleyecek şekilde
düzenlenir. Yaşı küçük olan katılımcılar, gönüllü hizmet
süresince akrabalarının bakım ve sorumluluğuna verilir.
Bölgeyi ve yerel kültürü keşfetmek için boş zaman verilir.
Aktiviteler aşağıdakileri içerir:
G
Irmaktan ormana doğa yürüyüşleri;
G
Basit geziler yoluyla bölgede devriye;
G
Botanik ve fauna sayımları ve bilimsel araştırmaların
gözlenmesi;
G
Memelilerin gözlemlenmesi, hayvan izlerini ve
işaretlerini tanımayı öğrenme;
G
Halkla ilişki kurmak ve ziyaretçilerle etkinliklere
katılmak;
G
Köylere, ziyaretçi merkezlerine ve parkın fauna
alanlarına ziyaretler;
G
Küçük bakım işleri ve bahçe işleme;
G
Çöp toplama ve patikaların temizlenmesi;
G
Mutfakta yemek pişirme (diğer gönüllülerle
paylaşarak) ve bulaşıkların yıkanması;
G
Sürdürülebilir yaşam biçimi ve kaynak kullanımı
(atıkların gruplanması, elektrik ve suyun doğru
kullanımı vb) konulu eğitim programlarına katılım; ve
G
Çevre eğitimi ve çevreyi yorumlama etkinlikleri.
25
Beyaz program
Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkı, gönüllü programlarına katılmış olan ve park için çalışma arzularıyla, ciddiyetleriyle ve tutkularıyla kendilerini gösteren herkese sıra
dışı bir fırsat sunmak istemektedir. Program, gönüllülere,
flora - fauna koruma konusuna ilgi duyan diğer insanlarla
birlikte bir grubu yönetme olanağı sunmayı amaçlıyor.
Katılımcılar, turistlerin gezdiği alanların dışında kalan,
park içindeki bir barınakta konaklar. Gönüllü hizmet,
turist akışının seyrek olduğu dönemde, toplam 10 günlük
bir süreyi kapsar. Gruptan bir gönüllü, bu 10 günlük
dönem için eğitmen olarak görevlendirilir.
Eğitmen, geçici olarak park yapısını yönetir. Eğitmen,
aşağıdakileri kabul eder:
G
Park yönetimiyle irtibatı korumak, Beyaz Program için
uygun başvuru formunu göndermek;
G
Kendi dönemini organize etmek, katılımcılarla irtibata
geçmek (yaşı yeterli olmayanlar dahil) ve katılım
koşullarını ve kurallarını bildirmek;
G
Katılımcılarla geliştirilecek bir çalışma planı
hazırlamak;
G
Park yönetimiyle ortaklaşa bir faaliyet programı
hazırlamak, dönem boyunca parkın müze veya
merkezlerine yapılacak ziyaretleri önceden bildirmek;
G
Gönüllülerin dökümantasyonlarını, ekipmanlarını ve
eğitim puanlarını toplamak; tüm bunlar sadece gönüllü
hizmeti için kullanılacak, hizmetlerinin sonunda
gönüllülere iyi durumda iade edilecektir;
G
Katılımcıların hangi gün geleceğini parka bildirmek ve
katılımcıların uygun formatta yazılmış bir listesini
sunmak;
G
Olası kazalar veya hasarlar için uygun bir sigorta
poliçesi imzalatmak;
G
Gönüllülerin faaliyetlerini, fauna-flora koruma
çalışmalarının
nasıl
yapıldığını,
yönetimde
iyileştirmelere yönelik önerileri içeren bir raporu, park
yönetimine sunmak üzere hazırlamak;
G
Katılımcı katkılarından, aşağıdaki tutarlarda fonlar
oluşturmak:
-5 kişiye kadar olan gruplar için 50 Euro;
- 6-10 kişilik gruplar için 75 Euro;
-11-15 kişilik gruplar için 100 Euro;
-16-20 kişilik gruplar için 125 Euro; ve
-20 kişiyi aşan gruplar için 50 Euro.
G
Dönemin başında, barınağın rutin bakımına katkıda
bulunmak için gerekli malzemeleri edinmek (cilalar,
aletler vb).
Malzemeler, eğitmenler tarafından, park yönetimiyle
koordinasyon içinde satın alınır.
26
G
G
G
G
G
G
G
Diğer özellikler ise şöyledir:
Gönüllü, belirlenen dönemde programa katılacaktır.
Beyaz Programdaki gönüllü dönemleri tekrarlanabilir.
Grup, konaklama, yemek, temizlik, ısınma, içme suyu,
masraflar, yakacak odun ve hareket kabiliyeti açısından
tamamen kendi kendilerine yetebilir olmalıdır.
Dönem süresince, merkeze ve müzelere yapılacak
geziler tüm grup için ücretsizdir.
Barınak, diğer gruplarla paylaşılabilir.
Park personeli, gönüllülerin kaldıkları yerlerin
bakımını yapar, ancak grubun sorumluluğu her zaman
için gönüllü eğitmene verilir.
Mor Program
Katılım, 40 yaş ve üstü içindir. Gönüllü dönemleri,
hazırlanan özel takvime uygun olarak yılın herhangi bir
zamanı gerçekleşebilir. Park, katılımcılara banyolu tek ya da
çift kişilik odalarda konaklama sağlar ve günlük yemek
masrafları için 7 Euro verir.
Sarı Program
Milli Park Eğitim Servisi, bir çevre eğitimi stratejisi çerçevesinde, özel programlar yoluyla grupların konaklamalarını organize eder. Bu amaçla, yıl boyu devam eden “Fields
of Yellow Voluntary Service” programı oluşturulur. Program, katılımcıları günlük katılım, yeni alışkanlıklar ve davranışlar kazanma yoluyla doğanın korunması konusunda
eğitmeyi amaçlar. Park işletmecileri, grup eğitmeniyle birlikte çalışarak, teorik ve pratik dersler, çeşitli zorluk ve
uzunluktaki geziler, sunumlar, parktaki bilgilendirici ve
eğitici tesislere ziyaretler (örn., ziyaretçi merkezi ve fauna
alanları), halka bilgi verme, yol ve patikaların bakımı ve
doğa gözlemleri yoluyla bilgi edinmeyi içeren bir eylem
planı oluşturur.
Sahada uyulacak davranış kuralları
G
G
G
G
G
Yaşları 18’in altında olan katılımcılar sadece kendilerine
sorumlu bir insan eşlik ediyorsa kamp alanına alınır.
Binalara hasar gelmesini önlemek için, park tarafından
tahsis edilen müştemilatları korumak grubun
sorumluluğunun bir parçasıdır.
Grupta sorumlu bir rehberli veya yedek sorumlunun
olması, saha çalışması için vazgeçilmez bir koşuldur.
Sahadayken, katılımcılardan park kurallarına uymaları
istenir.
Park kurallarının ihlali durumunda, durum park
yönetimine bildirilmelidir.
G
G
G
G
G
G
G
Kontrol ve halkla ilişkiler etkinliklerinde, kesinlikle
kibar ve nazik olmak önemlidir.
İzin verilen ve uygun donanıma sahip alanların dışında
ateş yakmak yasaktır. Sadece izin verilen alanlarda
kamp yapılabilir.
Sahanın geliştirilmesi sırasında, grup, gerektiğinde
yardım etmek için parkın talimatlarını hazır şekilde
beklemelidir.
Grup ve bireysel katılımcılar, konaklama, yeme-içme,
içme suyu, masraflar, yakacak odun, temizlik, ısınma ve
hareket kabiliyeti açısından tamamen kendi kendilerine
yetebilir olmalıdır.
Yapılar ve hizmet alanları temizlenmeli ve derlenip
toparlanmalıdır.
Yakacak odun, ya satıcılardan alınmalı ya da park
yönetmeliklerine uygun olarak toplanmalıdır.
Hangi yöntem, program, plan ya da faaliyet söz konusu
G
G
G
G
G
G
G
olursa olsun, kaynakların sürdürülebilir bir şekilde
kullanılması gerekmektedir.
Atıklar ayrıştırılarak toplanmalı, buna yönelik plan ve
uygulamalar yapılmalıdır.
Kalan yemekler faaliyet sonunda geri getirilmeli ya da
diğer gruplar için bırakılmalıdır.
Güvenlik sebepleriyle, gruptan sorumlu olanlar,
görevlendirildikleri alanlarda sürekli izleme ve gözlem
yapacaklardır.
Her katılımcıya parkın bir sembolü verilir.
Grubun parka varış ve parktan ayrılışı için zaman
çizelgesi park işletmecileriyle birlikte oluşturulur.
Parktaki etkinlikler sırasında, gezilerde ve özelikle
günbatımından sonra ve gündoğumundan önce
sessizliğe saygı göstermek gerekmektedir.
Erozyon ve diğer sorunlardan sakınmak için, çukur
veya kanal/hendekler kazmak yasaktır.
27
G
Park yardımcıları park ziyaretçilerine hizmet verir ve
koruma alanının ziyaretçilere en iyi şekilde sunulmasını
sağlar.
Daha ayrıntılı bilgi için www.parcoabruzzo.it adresini
ziyaret edin ya da aşağıdaki adreslerle irtibat kurun:
Centro Operativo Servizio Educazione Via Roma -67030
Villetta Barrea (AQ) Tel: (39-86) 489-102 Faks: (39-86)
489-132 E-posta: [email protected]
28
İtalya'dan diğer örnekler
Gran Paradiso Milli Parkı
Gran Paradiso Milli Parkı, bir kaç yıl önce “Fields of
Experience” girişimini başlattı. Girişim, gençler için doğada formatif yaşam etkinlikleri yoluyla parkla birlikte çalışma olanağı sunuyor. Girişim yaz aylarında gerçekleştiriliyor
ve, insanları park tarafından desteklenen etkinliklere aktif
bir şekilde katılmaya davet ediyor.
Program; doğa yürüyüşleri (trekking), çevre eğitimi ve
doğanın sunumu konusunda iyi deneyime sahip insanlar
içindir. Başvuruların fazla olduğu durumlarda, bilim alanında okuyan ya da bilim alanlarından mezun olmuş
öğrenciler (doğal bilimler, ormancılık bilimleri, tarım
bilimleri, veterinerlik bilimleri vb) ya da çevrenin korunması için aktif olarak çalışan kişilere öncelik verilir.
Dönemler 15 gün olup Temmuz ayında başlar ve Ağustos’ta sona erer. Her dönem için bir eğitmen vardır. Katılımcı sayısının az olması nedeniyle Temmuz için ilk dönemin organize edilememesi durumunda, Temmuz ayı haftasonları için iki kısa dönem düzenlenir. Bu nedenle, başvuru formlarında kişiden haftasonları için değil, uzun dönemler için hazır bulunup bulunamayacağını belirtmesi istenir.
Gönüllülerin çalışmaları, turistlerin bilgilendirilmesi ve
parkın doğal cazibe noktalarının korunması amacıyla park
yönetimi bünyesinde geliştirilir. Çalışmalar şunlardır:
G
Ziyaretçi merkezlerindeki personele destek verilmesi,
halkla nasıl ilişki kurulacağının öğrenilmesi;
G
Park sınırları içindeki ana turist rotalarının
keşfedilmesi;
G
Aktiviteler ve etkinlikler sırasında, turistlerin rağbet
ettiği yerlerde halkın bilgilendirilmesi;
G
Koruma alanının kuralları hakkında turistlere bilgi
vermek için, ana turist rotaları ve yolları üzerine işaret
ve levhaların yerleştirilmesi;
G
Park çevre eğitimi personeli ile birlikte çalışılması;
G
Turist sayıları hakkında verilerin toplanması ve halkın
çeşitli girişimlere katılımının sağlanması; ve
G
Diğer yerel kuruluşlarla işbirliği içinde, yolların,
patikaların ve yeşil alanların korunması.
İlk iki tür aktivitenin geliştirilmesi sırasında, eğitmen
katılımcıların doğada yürüme (trekking) yetilerini ve kişisel
tutumlarını inceler. Bu yeti ve kişisel tutumlarına bakılarak
eğitmen gruplara görevler verir. Bilimsel araştırmalarla ilgili aktiviteler kapsam dışında bırakılır, çünkü bunlar için
arazide uzman olan, eğitimli personel gerekir.
Konuk evleri, resmi ziyaretler için gelen özel konukları
ya da park yönetimiyle birlikte çalışan (fotoğraf çekme,
gazetecilik araştırmaları, makale yazımı vb) insan ve grupları barındırmak için uygun şekilde donatılmış, park yönetimine ait mülklerdir . Bu nedenle, bu evler temiz ve
düzenli tutulması gereken, parkı temsil eden yapılardır.
Evlerde yatak, battaniye, yastık, dolap ve banyo ile birlikte
gerekli kap kacağın bulunduğu mutfaklar vardır.
Yanınızda sadece kişisel kullanım için ihtiyaç duyacağınız şeyleri getirmek yeterlidir: çarşaf, nevresim veya uyku
tulumları, havlular ve yemek. Gönüllü kampına gelmeden
önce, parkın Turin’deki genel merkezinde bir günlük bir
eğitime katılmak zorunludur; her uzun dönemin öncesinde
bu eğitime katılım zorunludur (haftasonları için, dönemler
Cumartesi sabahı başlar). Daha önce kampta bir dönem
geçirmiş olanlar için bu eğitim gerekli değildir. Eğitim
günü, gönüllülere yapacakları hizmetler sırasında gerekli
olacak bilgi ve malzemeleri vermek için düzenlenir.
Güvenlik için, katılımcıların tırmanmaya elverişli botlar veya yürüyüş ayakkabıları ve orta boy sırt çantaları kul-
lanması gerekir. Dağda giyilecek kıyafetlerin her zaman
için, yazın sık görülen hava değişimleri nedeniyle çok katlı
olması (gömlek, süveter, yün hırka/ceket/parka, yağmurluk) şarttır. Kalın süveterler, rüzgar kırıcı üstlükler, şapkalar, su geçirmez eldivenler ve yağmur şapkaları, vazgeçilmez
kıyafetlerdir.
Yeterli donanıma sahip olmadan gelen katılımcılar,
vadide gerçekleştirilen görevlerle sınırlandırılabilir. Dürbün
ve kameralar da oldukça faydalıdır. Katılımcılar uzun
dönem için 30 Euro, haftasonu programı için 12 Euro
öder; bunlar sigorta ve lojistik masrafları içindir. Katılımcının kampı terk etmesi durumunda, yatırılan bu depozito
geri ödenmez.
Daha ayrıntılı bilgi için:
www.pngp.it
İrtibat: Park Genel Merkezi
Tel: (124) 90-1070 Faks: (124) 901070 e-posta:
[email protected] (mesajlarda gönderenin telefon numarası
belirtilmelidir).
Archipelago Toscano Milli Parkı Gönüllü
Hizmetleri
Archipelago Toscano Milli Parkında, vahşi faunayı izlemek için gönüllüler kullanır. Çoğu zaman, bazı etkinlikler
kurumsal personelin kapasitesini aşan büyük miktarlarda
insan gücü gerektirir. Tabi ki, etkinlikler fauna yönetimi
alanında eğitim açısından önem taşır.
Etkinlik: Yabanıl toynaklı popülasyonlarının sayımı.
Etkinlikler, yabanıl toynaklıların yönetimi için hazırlanan programlara dahil edilir. Park, bu etkinlik için, daha
önce bu tür faaliyetlerde yer almış katılımcıları dahil etmeyi tercih eder. İzlenen hayvan ve alan hakkında bilgi ve aşinalığa ve uygun ekipmana (dürbünler ve teleskop) sahip
olmak önemlidir. Operasyon bir kaç gün sürer. Park,
konaklama ve seyahat masraflarını öder (adalara feribot).
Gönüllüler çoğunlukla doğa ya da biyoloji ile ilgili disiplinlerde eğitim alan öğrencilerden ya da doğa rehberlerinden oluşur. Gönüllüler ajanslar, çevre dernekleri ve üniversiteler yoluyla işe alınır.
Etkinlik: Hayvanların yakalanması
Pianosa Adasındaki kedigil popülasyonunu kontrol
altına almak için, gönüllüler Life-Nature Projesine dahil
edilmiştir. Tuzaklar vasıtasıyla kedigilleri yakalayan gönüllülerin koordinasyonunu, bunun için görevlendirilen bir
sorumlu üstlenir.
Bir haftalık hizmet dönemleri için, 18 yaşın üstündeki
gönüllüler İnternet sitesi vasıtasıyla işe alınırlar. Seyahat ve
konaklama masrafları park tarafından karşılanır.
Programın kritik noktaları şöyledir:
G
Sahadaki faaliyetleri izleyen ve amatör gönüllüleri
koordine eden uzman bir personele sahip olmak gereklidir.
29
G
Gönüllülerin işi bırakması, faaliyetlerin başarısını
tehlikeye düşürebilir; bu nedenle, son dakikada
katılabilecek bir yedek gönüllüler listesine sahip olmak
gereklidir.
G
Gönüllülerin sahada kalabilmesi için konuk odaları
olmalıdır. Turizmin yoğun olduğu sezonlarda kalacak
yer bulmanın zor olduğu adalarda, programın lojistik
yönü temel bir rol oynar.
Daha ayrıntılı bilgi için:
www.islepark.it.
Orta ve Doğu Avrupa’da Gönüllülük
genel bir bakış
Gönüllülük fikri, Orta ve Doğu Avrupa (ODA) için
göründüğü kadar yeni değildir. Bölgedeki bir çok ülkede mili
parklar ve koruma alanları faaliyetlerinin bir çok yönüne
gönüllüleri dahil etmek için yıllardır çabalıyor. Ancak, eski
merkezi rejimlerde, bu çalışmalar çoğu zaman insanlarca
katılması “zorunlu” etkinlikler olarak görülmüştür ve ekonomik dönüşüm sürecinde insanlar çoğu zaman, gönüllü faaliyetlere katılmalarını engelleyen bir çok sosyal ve ekonomik
sorunla karşı karşıya kalmıştır. Son yıllarda, yerel geleneklere
ve deneyimlere dayanan gönüllü programları geliştirmek ve
yürütmek yönünde yeni girişimler olmuştur.
Çizimler için, Macaristan’daki Szenas Hills Buda Koruma
Peyzaj Alanı’ndan ve Slovakya’daki Slovak Paradise Milli Parkı’ndan gönüllü programlarını kullanacağız. Burada verilen
örnekler genel bir tabloyu ya da bu tür aktivitelerin tür ve
kapsamlarının ayrıntılı bir resmini vermez; örnekler daha
ziyade ODA bölgesinde uygulanan iki yaklaşıma örnek teşkil
etmek amacıyla kullanılmıştır; bunların İtalya’daki milli parklardan edinilen deneyimlerle birlikte, bu yönlendirici ilkeleri
okuyanlara kendi gönüllü programlarını geliştirirken ilham
vermesi amaçlanmıştır.
(LIFE Nature projesi, Szenas Hills,
Macaristan
Szenas Hills (Szenas Tepeleri), Buda Koruma Alanı
içinde yer almakta olup, 1995’de “Avrupa Diploma Bölgesi” olarak seçildi. Alan, Budapeşte yakınında, Nagykovacsi
ve Piliszentivan köyleri arasında kalıyor. Toplam büyüklüğü 1.749 hektar. Alanın büyük bir kısmı (1.187 ha) sıkı
koruma altındadır ve Avrupa Konseyi tarafından verilmiş
“Avrupa Diploması”na sahip çekirdek alanı oluşturur.
Alanda ayrıca Buda tepeleri Peyzaj Koruma Alanının bir
parçası olarak korunan 562 hektarlık bir tampon bölge vardır. Ağustos 2003’de, park yönetimi Szenas Tepelerinde
Panonik Orman ve Mera Alanlarının Restorasyonu projesini başlattı; proje Ağustos 2008’e kadar devam etti.
Uzun yıllardan beri, bu koruma alanı, bir çoğu insan
kaynaklı olan çeşitli tehditlerle karşı karşıya kalmıştır. Başlıca tehditler şunlardır:
30
G
Ormanların yok edilmesi ve aşırı hayvan otlatılması
(20. yüzyılın ilk yarısına kadar, bu, ciddi derecede
erozyona neden olmuştur.)
G
Karaçam (Pinus nigra) ve yalancı akasyadan (Robinia
pseudoacacia) oluşan egzotik ağaç dikim alanlarının
oluşturulması (20. yüzyılın başından 1950’lerin sonuna
kadar sürmüştür.)
G
Av hayvanı popülasyonunun aşırı artması (büyük
otçullar) ve Egzotik av hayvanı türlerinin av amacıyla
bölgeye getirilmesi (Ovis musimon) (yakın yıllara kadar
sürmüştür.)
G
Alanın içinde bulunduğu bölgenin yoğun bir kalkınma
yaşaması, mesken alanlarının koruma alanının tampon
bölgelerini içine alacak kadar genişlemesi (bugün hala
devam etmektedir) ve
G
Turizm ve diğer rekreasyon faaliyetleri (örn., off-road
motorsiklet, at biniciliği).
Proje, bu tehditlerin çoğunu ele alıyor, habitatların restorasyonu (özellikle en fazla zarar veren türler olan Avrupa
yaban koyunu (Ovis musimon), ve alageyik (Cervus dama)
olmak üzere), av hayvanı popülasyonlarının azaltılması,
çeşitli izleme ve araştırma programlarının gerçekleştirilmesi bunlardan bazılarıdır..
Proje ayrıca yönetim altyapısının güçlendirilmesi ve
çevre eğitimi çalışmalarının uygulanmasını amaçlıyor.
Ziyaretçi grupları için rehberli turlar sunar. Bunların, doğal
varlıkları çocuklara ve diğer ziyaretçilere anlatmak için,
doğanın güzel bir yorumunu sunan iki doğal yürüyüş rotası vardır., Ayrıca proje koordinasyon ofisi binasında doğa
koruma konulu bir sergi düzenlendi ve biyoloji öğretmenlerine lisans sonrası eğitimleri verildi. Proje ekibinin çalışmalarını bu konulara ilgi duyan insanlara açmak ve gönüllüleri çevre koruma çalışmalarına dahil etmek de projenin
önemli öğeleri arasında.
Projenin özel bir bileşeni olarak, gönüllü programı Milli
Park Müdürlüğü tarafından istihdam edilen tam zamanlı bir
doğa eğitmeninin liderliğinde gerçekleştiriliyor. Eğitmenin
başlıca görevi irtibatları kurmak, programlar düzenlemek ve
gönüllülere teknik yardım ve rehberlik sunmaktır. Park yönetimi gerekli araçları, koruyucu eldivenleri ve diğer koruyucu
donanımları sağlar, gönüllü gruplarının ulaşımını düzenler ve
teknik rehberlik sunar. Park personelinin profesyonel rehberliği altında, gönüllüler çok çeşitli çalışmalar yapar. Arazide
motosiklet sürülmesini önlemek için çitler dikilmesi, bilgi
panoların yerleştirilmesi, doğa patikalarının yenilenmesi, çöplerin toplanması, mera alanında çıkan karaçam fidelerinin
kesilmesi, daha sonra yeniden orman oluşturma amacıyla kullanılmak üzere meşe palamutlarının toplanması, yalancı akasya filizlerinin kesilmesi ve fidan dikilmesi bunlardan bazılardır..
Gönüllülerin çoğunluğunu okul grupları oluşturur.
Bazı gruplar ise şirket çalışanlarından oluşur (bireysel katılım nadirdir). Çalışmaların bir kısmı "sosyal hizmet" çalışanları (zamanlarının bir kısmını toplum çalışmaları için
harcama yükümlülüğü olan işsizler) tarafından gerçekleştirilir. Gönüllü gruplarını bulmak ve işe almak nispeten
kolaydır, çünkü bu tür etkinliklere çok yoğun bir ilgi vardır. Katılıma ön ayak olan en yaygın irtibat noktaları projenin web sitesinde verilen bilgiler ve irtibat adresleri ve
ayrıca proje tarafından düzenlenen eğitimlere katılan okul
öğretmenleridir. Park müdürlüğünün bu alanda gönüllü
programları düzenlemek için çok iyi bir altyapısı vardır.
Sonuç olarak, bu tür katkılarda bulunma yönünde ilgilerini ifade eden grupların çoğu, koruma alanının yönetimine
yönlendirirler.
Gönüllü programı park için büyük bir katkı olsa da,
bazı zorlukları ve sorunları da beraberinde getirir. Öncelikle, muazzam bir organizasyon (örgütlenme) gerektirir
(örneğin, sahaya yapılan ilk ziyaret, grupların oluşturulması, görevlerin hem kolay hem de ödüllendirici olacak şekilde tam ve eksiksiz tanımlanması, gerekli araçların sağlanması ve bunların program bitiminde iadesinin sağlanması
vb). Bazen gruplar hayli büyük olur; bu grupların yönetimi zordur (ideal bir grup 6-8 kişiden oluşur). Gruplar
liderlerinin (örn. Öğretmenleri) kararına göre sahaya alındığında, üyelerin kişisel motivasyonu çoğu zaman yeterli
düzeyde olmaz, bu grup üyeleri yarardan çok zarar verebilir. Bazı görevler mevsimseldir ve zor olabilir; bu tür görevler için özel dikkat, özel ekipmanlar ve belli tutumlar gerekir.
Ancak, potansiyel faydalar önemlidir. Maliyet neredeyse işin profesyonellere yaptırılması durumunda ortaya çıkacak olan maliyete eşit olsa da (gönüllüler ucuz işgücü değildir), başka yararlar da vardır. Örneğin, gönüllüler, profesyonellerin pek rağbet etmediği görevlere odaklanabilir
(örneğin palamutların toplanması). Ancak gönüllü hizmetin en önemli avantajı, gönüllülerin katılımının doğa eğitiminin önemli bir unsurunu oluşturmasıdır ve uzun vadede, bu deneyimler yerel sahiplenmeyi ve sorumluluğu arttırır.
31
Slovak Paradise Milli Parkı, Slovakya
Slovak Paradise Milli Parkı, ülkede ziyaretçilerin rağbet
ettiği en popüler koruma alanlarından biridir. Park, Slovakya’nın doğu kesiminde bulunur. 1964’de, peyzaj koruma
alanı ilan edilen Park daha sonra 1988’de hükümet tarafından milli park olarak yeniden sınıflandırıldı. Park toplam
198 kilometrekarelik bir alanı kaplar, koruma altındaki alanın toplam büyüklüğü 130 km2’dir.
Alan, zengin bir fauna ve floraya sahiptir. Türler boz ayı
(Ursus arctos), kaya kartalı (Aquila chrysaetos), bayağı kerkenez (Falco tinnunculus) ve kara leylek (Ciconia nigra) gibi
ender rastlanan türleri içerir. Kızıl geyik (Cervus elaphus) ve
yaban domuzları (Sus scrofa) hayli yaygındır. Alandaki Slovakya’ya özgü olan önemli türler arasında Karpat çançiçeği
(Campanula carpatica), Slovak anemon çiçeği (Pulsatilla
slavica), Hesperis silvestris, Liguria sibirica, ve Saxifraga
paniculate sayılabilir.
Park, ormanlarla kaplıdır ve yasadışı ağaç kesimi park
için büyük bir tehlike oluşturur. Burada, park yönetimi,
yerel STK’larla birlikte, gönüllü programları yoluyla, parkı
çevreleyen tampon bölgedeki yoksul kişileri doğal kaynakların yönetimi ve ormanların yasadışı faaliyetlerden korunması çabalarına dahil etmeye çalışmıştır.
Az gelişmiş olan bu bölgenin insanları için, yaşadıkları
alanı çevreleyen ve büyük çoğunluğu devlete ait olan bu
doğal alan önemli bir kaynak ve gelir kapısıdır. Bu örneğin
mantar veya böğürtlen toplamak, kereste toplamak veya
yasadışı odun kesmek, devlete ve özel şahıslara ait tarım
arazilerinden yasadışı ürün almak ya da atık veya metal toplamak şeklinde olabilir. Ancak, bu faaliyetler çoğu zaman
bu topluluklarla koruma alanı arasında anlaşmazlıklara
neden olur. Bu anlaşmazlıklar gerginliklere ve çatışmalara
yol açabilir, bu da doğal kaynaklara zarar vererek doğanın
32
korunması çabalarını baltalayabilir.
Slovak Paradise Milli Parkının tampon bölgesinde
yeralan Letanovce’de Romanlar yaşarlar. Bu insanların,
ısınmak ve yemek pişirmek için başlıca enerji kaynakları
ise odundur. Romanların yaşadığı bir gecekondu bölgesi
olan Letanovce’de yaklaşık 55 mesken bulunuyor (çoğu ev
ve baraka) ve bunlarda yaklaşık 700 kişi yaşıyor. Köyün
geri kalanından beş kilometre uzakta olan bu gecekondu
bölgesinde elektrik, su, kanalizasyon ve ulaşım imkanları
bulunmuyor. Bu orman Slovak hükümeti tarafından bir
milli park ilan edilmesinden önce Romanların parktan
odun toplamalarına izin veriliyordu. Fakat artık izin verilmiyor. Yasaklanan odun toplama faalyetlerini önlemek
için ormanlarda polis devriyeleri oluşturuldu. Ancak bu
yaklaşım çok etkili olmadı, sadece park yönetimi ile
insanlar arasındaki gerilimi arttırdı.
Milli park yetkilileri, STK’larla birlikte, parkın korunmasına ve halkın buna dahil edilmesine odaklanan bir
gönüllü programı geliştirdi. Polis baskısının yerini
“Roman” bir “sivil bekçi” aldı (obcianska straz). Bu girişimin ardındaki fikir, milli parkın yasadışı ağaç kesimine
karşı korunması çalışmalarına Romanları dahil etmekti.
Romanlar artık odunu yerel yetkililerden makul fiyatlara
satın alıyorlar. Topluluktaki gönüllüler, Roman sivil bekçi
projesine katıyor ve mili parkı yasadışı ağaç kesimine karşı
koruyorlar.
Devletin dış müdahalesi veya STK’ların baskısı olmasaydı, geri döndürülemez çevresel hasarlar oluşabilirdi.
Yoksulluk, eğitimsizlik ve kişinin bireysel olanaklarına ve
geleceğine olan inancını kaybetmesi, insanların çevreye
karşı takındığı tutumu şekillendiren faktörlerdir.
İyi bir gönüllü yönetimi programı geliştirmek için, atılması gereken ilk adım, yerel koşulların değerlendirilmesi-
Gönüllü Programı Nedir?
dir. İkinci olaraksa, programın geliştirilmesinde koruma
alanının personelinin kapasitelerinin nasıl arttırılacağı
konusunda eğitim gelir.
Yerel koşulların değerlendirilmesi
İlk olarak yapılması gereken bir fizibilite çalışmasıdır.
Bu çalışma ile parkın koşulları ve teknik ve yönetim kapasitesi değrlendirilebilir. Ardından bu değerlendirmenn
sonuçlarına dayanarak gönüllülerin katılımı için gerekli
özel şartlar ve olanaklar düşünülerek tasarlanmış bir program oluşturulabilir.
Doğa koruma alanında bir gönüllü programının geliştirilmesi için bazı temel öğelere ihtiyaç vardır:
G
G
G
Kuruluş (koruma alanı, STK, çevre ajansı vb.), diğer
kişi ve kuruluşlarla işbirliğine açık olmalıdır. Bölgede
işbirliği ve sinerji yaratmak için yeterli esnekliğe ve
gönüllülerin gereksinimlerini karşılayabilmek için
yeterli ofis ve ofis alanına, eğitimli personele ve esnek
çalışma planlarına sahip olmalıdır.
Bölge, böyle bir plan çerçevesinde, paydaşlarla ve diğer
kuruluşlarla
işbirliği
içinde
çalışmak
için
hazırlanmalıdır; bu çerçevede gelen verileri alabilecek
ve yeteneklerini projede kullanabilecek yapıda
olmalıdır. Ayrıca, kültürel çeşitlilik konusunda fikir
sahibi olmak da çok önemlidir.
Bölge, konaklama açısından, gerekli donanıma sahip
olmalıdır. Bu amaçla, yapıların kamu malı olması ya da
ajans yönetimine veya belediye, il veya bölgedeki başka
33
GÖNÜLLÜ PROGRAMI NEDİR?
bir kamu kuruluşuna ait olması tercih edilir. Gönüllüler
için tahsis edilen konaklama yerleri, hazırlanan gönüllü
hizmet programlarının özel gerek ve ihtiyaçlarına uygun
olacak şekilde olmalıdır. Yaşlılar, okula giden çocukları
olanlar ve aileler için bireysel odalar, gerekli malzemelerin
olduğu bir mutfak, hem musluk hem kaynak suyu ve
elektrik olmalıdır. Diğer programlar için, kadın ve
erkeklere ayrı odalar, asgari ihtiyçlara cevap verecek
şekilde donatılmış bir mutfak, bir içilebilir su kaynağı,
kullanma suyu, sıcak su ve duş sağlamak önemlidir.
G
Gerekli masraflar aşağıdakileri içerir:
— Yönetim harcamaları (personel, ofis, ekipman, tanıtım materyalleri, etkinliklerin video, fotoğraf, gazete, internet vb ile belgelenmesine ilişkin maliyetler);
— Gönüllüler için yiyecek;
— Bakım masrafları; ve
— Kıyafet ve ekipmanlar (buna gönüllülere verilen üniformalar, araç ve aletler, malzemelerin ve gönüllülerin
taşınması için motorlu araçlar ve ilk yardım malzemeleri
dahildir.)
34
Gönüllülerin üniformaları, üzerlerinde parkın logosu
ve “GÖNÜLLÜ” işareti olan bir süveter ve orman yeşili bir
tişörtten ibarettir. Gönüllüler ayrıca parkın eğitim birimine
ait üniformaları da giyebilir. Bu sade fakat rahat kıyafetler,
çalışmak için ve yürüyüş ve tırmanışlar için çok pratik
olmanın yanı sıra gönüllülerin kolayca ayırt edilmesini sağlar. Ek olarak, gönüllüler kendilerini çalıştıkları parkla
özdeşleştirir, katıldıkları projeye için bir sahiplenme ve
gurur duygusu geliştirmiş olurlar.
Gönüllüler için, telsizler, konuşmaların sadece iki kişi
arasında geçtiği cep telefonundan çok daha yararlıdır. Telsizle, yapılan diyalog anında bölgedeki tüm gönüllülerce
duyulur; Bu da daha etkili bir iletişime olanak sağlar, zira
gönüllü hizmete katılan herkes arasında katılım ve etkileşim olanağı daha yüksek olduğundan, bilgi daha çabuk yol
alır. Telsizin teknik dezavantajı, telsiz yayınlarının uygun
şekilde kapsayamadığı alanlarda bağlantının iyi ve devamlı
olmamasıdır.
Personel davranışlarına ilişkin kurallar
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
G
Gönüllü personel üyeleri parkın kural ve yönetmeliklerine saygı göstereceklerdir.
Personel, gönüllülerin dost ve evsahibi olduğunu unutmamalı, onlara yabancı ya da yetersiz muamelesi
yapmamalı, bunun yerine gönüllüleri parktaki yaşama dahil etmelidir.
Personel üyeleri, gönüllüler için olumlu bir örnek oluşturmalıdır.
Argo ya da diğer şekillerde uygunsuz olan dil kullanımlarından kaçınılmalıdır; din, ideoloji, görüş ve cinsel
tercih konusunda herkese saygı gösterilmelidir.
Personel her zaman profesyonel davranış sergilemeli, diğer gönüllülerin dışlanmasına yol açabilecek
kişilerarası ilişkilerden kaçınmalıdır.
Gönüllü hizmetin ana amacı gönüllülerin, diğer insanlara, doğaya ve doğanın parçası olan varlıklara saygı
göstermeyle ilgili günlük kişisel davranışlar üzerinde düşünmesine olanak sağlamaktır; bu amaca ulaşmak
için, personel doğayla uyum içinde yaşamalıdır.
Gönüllü hizmetiyle ilgili tüm programlar belirli bir amaca yönelik olmalı, her etkinlik bu amaca ulaşma
çabasıyla bağlantılı olmalıdır.
Personel, yetersiz veya güvensiz bir imaj çizmemek için, işlerini tam bir güvenle yerine getirmelidir.
Personel gönüllülerle yemek yemekten kaçınmalıdır; ancak program sonunda bu yolla grubun uyumunu
ölçmek, yemeğin genel organizasyonu ve yeri hakkında önerilerde bulunmak önemlidir.
Temizlik faaliyetleri asla personel tarafından planlanmamalıdır.
Personel üyeleri arasındaki ilişkiler samimi olmalıdır; kişiler arasındaki sorunlar tartışılıp çözüme
kavuşturulmalıdır.
Gönüllülerle diğer personel üyeleri veya iş arkadaşlarınız hakkında dedikodu yapmamalıdır.
Gönüllü hizmet personeli, gönüllü gruplarıyla ilgili sorunları veya işle ilgili şikayetlerini iş arkadaşlarıyla
tartışmamalıdır.
Personel zaman, mesafe, hava koşulları vb ne olursa olsun, her zaman hazır bulunmalıdır.
Personel, gönüllülerin maddi ve manevi olarak kendilerini hazırlayabilmeleri için onlara program ve
planlarda yapılan değişiklikler hakkında bilgi vermelidir.
Personel, özellikle uzun yürüyüşler içeren açık hava etkinliklerinden sonra tüm gönüllülerin sağ salim
döndüğünden emin olmalı; gönüllülere iletişim kurmaları, kendilerini alıştırmaları, için gerekli ekipmanın,
gerekli barınak, yiyecek ve içeceklerin verilmesini sağlamalıdır.
Deneyimli bir personel tarafından profesyonel bir şekilde organize edilmiş dostça bir karşılama, hem
gönüllüler hem de program için kilit öneme sahiptir.
Gönüllü hizmet personeli her zaman alçakgönüllü olmalıdır: Başrol oyuncusu Parktır!
Personel, park sınırları içinde, üniformalıyken ya da gönüllülerin yanında sigara içmemelidir.
Personel aşırı alkol tüketiminden kaçınmalıdır.
Personel dakik olmalıdır; gecikme kaçınılmazsa, önceden bildirilmeli ve özür dilenmelidir.
Personel olumsuz olmamalı, her zaman çözüm aramalı, sorunların hep çıkabileceğini kabul etmelidir;
personel, insanlarla, canlılarla ve çevremizdeki şeylerle uyum yaratmak için pozitif bir tutum yansıtmalıdır.
Park binasına, konuk evine veya gönüllü gruplarına dışarıdan insan getirilmemelidir; aynı kural gönüllüler
için de geçerlidir.
Personel, konuşmanın anlaşılabilir olması için yerel lisanın kullanılmasının kesinlikle gerekli olduğu haller
dışında, bu lisanı kullanmamalıdır.
Personel çalışma saatlerine uymalı ve saygı göstermeli, iş ile ilgili olmayan şeylerden bahsetmemelidir.
Cep telefonları aşırı kullanılmamalıdır.
Personel gerçeği asla gönüllülerden saklamamalıdır; iş nedenleriyle bir konunun tartışılması mümkün
değilse, o zaman hiç bir şey söylememelidirler.
Üniformalar, profesyonelliği, bir ait olma duygusunu ve bir misyonun paylaşımını yansıtmak için gururla
giyilmelidir.
Gönüllülerin ve meslektaşlarının dahil olduğu etkinlikler sırasında, personel her zaman nazik ve kibar
olmalıdır.
Personel, günbatımından sonra ve gündoğumundan önce, geziler sırasında ve dinlenme aralarında
sessizliği korumalıdır.
Personel ofisteki dokümanları, laboratuvarlardaki ekipmanları, satış noktalarındaki materyalleri vb her
kullanımdan sonra derleyip düzenlemelidir.
Kullanmazken ışıkları kapatarak, geri kazandırarak ve tekrar kullanarak, ve servis araçlarını mümkün
olduğunca az kullanarak enerjiden tasarruf edilmelidir.
Servis arabaları kişisel amaçlar için kullanılmamalı, kullanıldığında ise yol ve trafik kurallarına uyulmalıdır.
35
İki haftalık gönüllü çalışma: örnek program
Pazartesi: Karşılama günü
Gönüllülerin gelmesi beklenir. Gönüllüleri otobüs durağında ya da arabayla geliyorlarsa merkezin girişinde beklemek
mümkündür. Gönüllüler vardıktan sonra birlikte merkeze gidilir ve gönüllülere mutfak, diğer hizmetler ve yatak odaları
gösterilir, kalacakları yeri seçmeleri istenir. Merkezin giriş holünde, bir tahtada hoş geldiniz vb karşılama ifadeleri ile
birlikte, planlama ve görev paylaşımı için ilk toplantının o akşam 16:00’da yapılacağı bildirilir. Günün son etkinliği, en
yakın köyde alışveriş olacaktır.
Salı: Sunum günü
Sunum günü erken, sabah 8 civarında başlar. Gönüllülerin milli parkta karşılaşacakları her şey görüşülür, her gönüllü
kendi konusuyla ilgili konuşma yapar. Hava koşullarına bağlı olarak, dışarıda bir öğle yemeği yemek iyi bir fikir
olabilir. Günün sonunda gönüllüler gruplara ayrılır, üniformalar, ekipmanlar, iletişim araçları ve program dağıtılır.
Çarşamba: İlk iş günü
İlk ekip, Camosciara Dağı yolu üzerindeki barınakta zaten kamp kurmuştur. Diğerleri, 9:15’de trekking yapmaya
başlar. Personel gönüllülere öğle yemeği ve piknik malzemelerini getirir. Öğle yemeğinden sonra, doğanın anlatımıyla
ilgili bir alıştırma yapılır, sonra herkes merkeze döner. Öğleden sonra, herkes merkezde yiyecek ve odun dağıtımına,
mutfağın düzenlenmesine, odaların temizlemesine ve akşam yemeğinin hazırlanmasına katılır. Grup, yemek ve
temizlik vs gibi günlük işler için rotasyonlu bir çizelge hazırlamalıdır.
Perşembe: Gezi
Günün tümü flora-fauna gözlemine ayrılır.
Cuma: Macera günü
Gönüllüler tarafından seçilen bir rotada gezi.
Cumartesi: Değerlendirme ve dinlenme günü
Akşam, son günlerde yapılan etkinlikleri, edinilen izlenimleri ve arzuları görüşmek için bir “paylaşma anı” düzenlenir.
Pazar: İsteğe ve park koşullarına bağlı etkinlikler
Örneğin müze ziyaretçileriyle ilgilenilmesi veya patikaların bakımının yapılması sayılabilir.
Pazartesi: Sabah temizliği
Her gruba, çöp toplayacakları bir bölge verilir; tüm poşetler toplanır, grupların topladığı atıklar kontrol edilir. Bu gün,
değişir ve sorunları tartışmak ve soruları yanıtlamak için bir toplantı yapılır.
Salı: İsteğe ve park koşullarına bağlı etkinlikler
Çarşamba: Gezi
Saat 9.15’de gezi başlar; katılımcılara paketlenmiş öğle yemekleri verilir. Katılımcılara bir macera duygusu yaşatmak
ve gönüllü hizmetin ne kadar özel bir deneyim olduğunun altını çizmek için, işaretli olmayan patikalardan yapılacak
bir tırmanış ilginç olabilir.
Perşembe: İsteğe ve park koşullarına bağlı etkinlikler
Cuma: Merkezin bakım ve temizliği
Bu gün, merkezin ve merkezi çevreleyen alanın bakım ve temizliğine ayrılmıştır; bu kapsamda her gruba özel görevler
verilir.
Cumartesi: Çevre eğitimi günü
Tüm gönüllülere paketlenmiş öğle yemekleri verilir ve gönüllüler uygulamalı çevre eğitimi etkinliklerine katılır.
Öğleden sonra, yaşadıkları deneyim üzerinde ve çevre etiğinin ve sürdürülebilir davranışın kişisel anlamı üzerinde
düşünürler.
Pazar
Bu, gönüllülerin merkezlerde ve müzelerdeki son günüdür. Parka veda etme zamanı gelmiştir.
Öğleden sonra, yaşanan deneyimin son kez irdelenip değerlndirilmesine ayrılır ve vazgeçilmezdir. Akşam, herkes
birlikte yemek yer ve gönüllü hizmetle geçirdikleri dönemle ilgili izlenimlerini paylaşır.
36
İki hafta gönüllü çalışma: örnek program (devam)
Pazartesi: Parktan ayrılma günü
Bugün, harcamaları karşılığı alınan bilet, kupon ve fişlerin teslim edilmesi ve ekipman vb’nin iadesinin ardından
program kapanır. Bireyler günün farklı saatlerinde parktan ayrılmaya başlar. Personel, ayrılanlara yola çıkış noktasına
kadar eşlik eder. Bu önemli bir andır, çünkü geleceğe doğru bir köprü kurulur.
Temizlik çizelgesi ve görevler: Bu tür etkinlikler günlük olarak gönüllüler tarafından, dönüşümlü olarak yapılır.
Görevler konuk evinin temizlenmesi (giriş, mutfak, koridorlar, konuk evini çevreleyen alan vb), yemek pişirme ve grup
için alışveriş yapmayı içerir.
Bireysel ödevler: Bu görevler, programın gerektirdiği zamanlarda veya “serbest” zamanlarda gerçekleştirilir. Aşağıda bir
örnek verilmiştir.
Gilda
Luciana
Silvia
Alessandra
Margherita
Pietro
Mario
Bilgi merkezi ve satış noktası
Tüketimin azaltılması: su, elektrik, sürdürülebilir masraflar, vb. gönüllü işlerinin
yönetimi.
Ayrıştırılmış atık toplama
Merkez yakınındaki ırmak kenarının ve yolun temizlenmesi
Bilgi merkezi ve satış noktası
Ayrıştırılmış atık toplama
Brunella ve Angelica ile birlikte, konuk binasının temizlenmesine yardımcı olmak.
Yararlı bilgi: Etkinlikler, tüm yılı kapsayan bir takvim ve program oluşturmak için mevsimsel olarak planlanabilir. Bu
aşama, sekreterya için önemlidir, çünkü müstakbel katılımcılar çoğunlukla kendilerinin boş olduğu zamanlarda ne tür
etkinliklerin gerçekleştirildiğini sorar.
Kilit paydaşların kapasiteleri ve eğitim
Burada odak, “eğitmenlerin eğitilmesi yaklaşımı” üzerindedir. Aşağıdaki yönlendirici ilkeler, ilgili ve sorumlu kişilerin koruma alanlarında gönüllü programlarının nasıl başlatılacağı ve yönetileceği konusunda eğitilmesine yardımcı olur:
G
Doğrudan gönüllülerle çalışan insan sayısı en az iki
olmalıdır
(gönüllülerin
farklı
ihtiyaçlarını
karşılayabilmek için, bunların yaşları farklı olmalı ve en
az bir kadın ve bir erkek, bir genç ve bir olgun kişiyi
içermelidir). Bu kişiler meslektaşlarıyla ve gönüllü
grubuyla uyumlu çalışabilmelidir. Bu kişiler normal
çalışma saatleri dışında ve tatillerde de hazır bulunmalı,
her zaman açık ve net hedeflere ve iyi organizasyon
becerilerine sahip olmalıdır.
G
Gönüllü hizmet, park bölgesinin ve insanlarının gerçek
ihtiyaçlarına ulaşmaya yönelik somut bir plana dayanır.
Gönüllülerin varlığını motive etmek için, her zaman
faaliyetleri netliğe kavuşturmak, planlamak, faaliyetler
üzerinde anlaşmaya varmak ve bunları gerçekleştirmek
önemlidir.
Gönüllü hizmetlerini yönetecek personel için bir eğitim
programı planlarken, aşağıdaki amaçlar göz önüne alınmalıdır:
G
Doğa gönüllü hizmetle verilen değeri ve duyarlılığı
arttırmak;
G
Park yöneticilerine, gönüllü çalışmalar sonucu elde
edilen bilgiler sağlamak;
G
Personele gerçek bir gönüllülük deneyimi yaşatmak;
G
İletişim ve eğitim metodolojileri ve araçları sağlamak;
G
Grup dinamiklerinin yönetimi, kişisel yetilerin
geliştirilmesi ve halkla iletişim için metodoloji ve
araçlar sağlamak;
G
Gönüllü hizmet planının gerçekleştirildiği bölgenin
bilimsel, doğal, tarihi ve geleneksel yönleri hakkında
bilgi vermek; ve
G
Personel arasında uyum ve bağı geliştirmek.
Bu hedefleri gerçekleştirebilmek için, aşağıdakilerin
geliştirilmesi gerekir:
G
doğanın ilk elden deneyimlenmesine ilişkin etkinlikler
(örn., alıştıma amaçlı eğitim faaliyetlerini içeren 3-4
günlük doğa gezileri vb);
G
personel ve park çalışanları arasında işbirliği;
G
Gönüllülerle tam zamanlı çalışan personel için özel
tasarlanmış bir gönüllülük programı;
G
Bölgenin tarihi ve gelenekleri üzerine çalıştay ve
37
G
38
derslerin düzenlenmesi (bölgenin yaşlı insanlarıyla,
çobanlarla, zanaatçılarla, avcılarla, uzmanlarla vb bir
araya gelmek); ve
Yapacakları çalışmaları başarabilmeleri için gönüllülere
yönelik karşılama ve programın sunulması, zaman
çizelgelerinin hazırlanması, uygulamalı etkinliklerin
geliştirilmesi gibi eğitimler verilmesi.
Bir gönüllü programı başlatmak
Gönüllü programı, ilgilenen kişinin (veya grubun)
Çevre Eğitimi Operasyon Merkezi'ne göndereceği başvuru
formuyla başlar. Merkez, gönüllünün kabul edilip edilmeyeceğini, kontenjanlara bakarak tespit eder. Park gönüllülerde belli bir müfredat veya yetenek aramaz; tek aranan
Doğa için gönüllü programının SWOT analizi
Güçlü Yönler
1a) Katılımcılara gerekli ekipmanları sağlayan ve
sürdürülebilir enerji kullanımı anlayışıyla yapılmış,
çevreyle uyumlu mimarilere sahip, doğanın tam
ortasında yer alan yapılarda konaklama olanağı.
1b) Katılımcıların farklı ihtiyaçlarını karşılamak için
çeşitli yapı seçenekleri; örneğin, yaşlılar, aileler ve
okula gidenler için uygun olacak şekilde köye yakın
yerlerde bulunan sade fakat rahat konuk evleri.
2) Düzenli katılımcıların ve özel grupların (örn., aileler,
çeşitli özel okul sınıfları) bir çevre koruma planına
katılarak doğanın yönetimi konusunda park personeli
ile işbirliği içinde çalışması için çeşitli gönüllü
programları.
3) Doğayla ilgili deneyim, “know-how” ve değerler
üzerine yoğun bir eğitim planı.
4) Araziyle gerçek uyum ve sürekli bir ilişki; bu ilişki
hizmet döneminden sonra da devam eder ve
gönüllüleri ve finansör dernek ve kuruluşları tekrar
buraya getirir.
5) Kişilerarası ilişkileri kolaylaştıran ve ortak deneyimler
ve değerler temelinde çözümcü, doğal ve düzenli bir
içerik.
6) Doğanın korunmasına pratik bir şekilde katkıda
bulunan fikir ve değerleri aktaran bir plan.
Zayıf Yönler
1a) Altyapı ve konaklama şartları, yeterli ve doğru
bilgilendirilmemiş katılımcıların beklentilerini
karşılayamaması ve yaşam şartlarına uygun
olmaması.
1b) Çok sayıda farklı yaş grubu için yeterli yapıların
olmaması.
2) Öngörülemeyen ihtiyaçlar için acil durum planlarının
olmaması.
3) Programda eğitsel çevre etkinliklerinin olmaması.
4) Araziyle bütünleşme ve işbirliği olmaması.
5) Programda insanların paylaşabileceği anlamlı anların
ve doğa deneyimlerinin olmaması.
6) Belirli fikir ve hedef olmayan, değerleri
tanımlanmamış bir program.
7) Katılımcıların sezonlara göre eşit bir şeklide
dağılamaması, gönüllülerin turizm sezonunun en
yoğun olduğu dönemlerde yoğunlaşması.
8) Personelin planı yönetmek için yeterli eğitime sahip
olmaması.
7) Geleneksel turizm sezonunun dışında bölgenin
ziyaret edilmesini sağlayan bir fırsat.
8) Park personeli nin yeni bir uzmanlık alanı
kazanması.
nitelik katılma arzusudur; merkez katılımcıları başvuruların alındığı sıraya göre seçer.
Bu adımdan hareketle, merkez başvuru sahibine bölgeyle ilgili detaylı bilgileri ve görevlendirmeye ilişkin kesin
zaman çizelgesini bildirir; bunun yanında, yanlarında getirmeleri gereken materyalleri belirtir ve bu süre içerisinde
gerçekleştirilecek etkinlikler hakkında bilgi verir (bu bilgiler genellikle posta, telefon veya her ikisi yoluyla iletilir.
Amaç, katılımcıya her türlü kaygı veya soruyu gidermeye
yetecek kadar bilgi vermektir). Bu, sürecin hayati kısımlarından biridir, çünkü gönüllü ile kuruluş personeli arasındaki ilk ve doğrudan irtibattır ve ilk izlenim için çok önemlidir.
Gönüllü, bir posta hesabına depozito yatırmak ve bu
işlemi merkeze bildirmek suretiyle programa katılımını
teyit etmiş olur. Gönüllü parka geldiğinde, karşısında
nöbette olan bir görevli bulacaktır; görevli gönüllüyü diğer
gönüllülerle tanıştırır, gönüllünün kalacağı yeri ayarlar ve
merkezin lojistiği hakkında gerekli ilk bilgileri verir.
Varış gününün öğleden sonrasında, tüm gönüllüler
sorumlu personelle olan ilk toplantıları için bir araya gelir;
personel, gönüllü hizmetle ilgili plan, motivasyon, kurallar
ve görevleri açıklar ve grup, yemek masraflarına yapılan
katkılardan (örneğin merkez tarafından ödenen günlük 7
Avro katkı) sorumlu olacak kişiyi seçer. Bu karşılama aşaması iki gün sürer; bu aşamada gönüllülere tüm program
görevlerini sorumluluk ve özerklikle gerçekleştirmeleri için
gerekli tüm temel bilgiler verilir. Üçüncü gün ise operasyon
aşamasını başlatır: Gönüllüler 2-3 kişilik gruplara ayrılır ve
bölgede etkinlikler gerçekleştirmek üzere cep telefonu ve
telsizle donatılır.
39
Doğa için gönüllü programının SWOT analizi
Fırsatlar
Tehditler
1a) Yapı ve işlevselliği, gönüllülerin kaynak ve malzeme
kullanımı üzerinde düşünmesine ve sürdürülebilir
yaşam biçimleri geliştirmelerine yardımcı olması.
1a) Eğer yapının felsefesi ve vizyon önceden iyi bir
şekilde iletilemezde ve katılımcılar geri kazandırma,
değerli bir kaynak olarak içme suyu kullanımı vb
konularda eğitimsiz olması durumunda, gönüllülerin
kaldıkları yeri rahatsız ve yetersiz olarak algılaması.
1b) Gönüllülerin farklı olduğundan yola çıkarak katılımcı
çeşitliliğinin artırılması.
2) Giderek daha çok kişinin çevre koruma planına
katılması.
3) Çevre eğitimine erişme fırsatı olmayan yetişkinlere
öğrenme ve düşünme olanağı sunması.
4) İşbirliği, fikir alışverişleri ve yeni insanlarla tanışmak
yoluyla gönüllüler ve yerel halk arasında ilişkilerin
kurulması.
5) Yaşamın sosyal yönünün vurgulanması ve gönüllü
çalışmanın sosyal ve çevresel yönleri yaşam biçimleri
ve kişilerarası ilişkiler üzerinde düşünmeye sevk
etmesi
6) Diğer turizm hizmetleriyle rekabet ederek; boş
zamanın anlamlı ve yapıcı şekilde kullanıldığı
alternatif bir tatil olanağı yaratılması.
7) Tüm yıl boyunca ekonomik katkıyı garanti eden ve
bu nedenle ekonomileri turizme bağlı olan küçük
yerleşim yerleri için hayati öneme sahip olan 12
aylık bir plan geliştirilmesi.
8) Gönüllülerle sürekli ve diyalektik ilişkiler konusunda
personelin daha da uzmanlaşması olasılığı.
Programın ekonomik yönleri
Her program tipi için (yeşil, kırmızı, mavi vb) gönüllü,
katılımının teyidi niteliğindeki bir kayıt harcı ödemelidir.
Harç miktarları programın türüne ve parkın idari tercihlerine göre değişir. Daha küçük yaştaki gönüllüler için harç
fiyatları daha az olabilir ve bazı programların harçları oda
ve yemek masraflarını kapsar.
Park, konaklama yerinin yanı sıra gönüllünün kaldığı
süre boyunca günlük 7 Avro harcırah katkısı verir; belirlenen kişiye toplam tutarı elinde tutma ve yapılan harcamaları fiş ve bilet vb ile kanıtlama görevi verilir. Katkı kişiye
özeldir. Bir katılımcının kaydolduğu dönemi tamamlamaması durumunda, katılımcının harcırahının iadesi gerekir.
Katılımcılar harcırahları kendileri şahsen yönetmeyi seçebi-
40
1b) Katılımcıların kendilerini rahat hissetmemesi ve
çeşitli programları geliştirmek için farklı ihtiyaçlara
sahip gönüllüler için konaklayacak yer olmaması.
2) Yeni taleplerin karşılanamaması ve yeni programların
planlanamaması sonucu, yeni katılımcıların gelmeme
olasılığı.
3) Eğitimsel değerin azalması, ve tatmin edici
deneyimler kazanma fırsatının kaybolması, böylece
katılımcıların zamanlarının boşa harcanması.
4) Yerel halkın katılımcıları pozitif bir girişim olarak
görmemesi, onlara işgalci gözüyle bakmaları ve
programdan memnun ayrılmayan katılımcıların
dolayısıyla bir daha katılmaması.
5) Olumlu bir ortamda birlikte yaşamanın anlamının
yeterince vurgulanmaması ve gönüllülük
deneyiminin sıkıcı bir hal alması.
6) Uygun bir turizm seçeneği olabilecek bir plan
geliştirilememesi.
7) Bir plan geliştirilmemiş olması ve bölge için
ekonomik bir faydanın sağlanamaması.
8) Gönüllülerin ihtiyaçlarına yanıt verilmemesi, böylece
kalitenin ve planlamanın etkinliğini düşmesi.
lir, ancak bu gündelik hayatı paylaşma yönünün kaybolması anlamına gelir.
Elektrik ve bir gaz tankı ücretsiz olarak sunulur. Gönüllüler, parkta kaldıkları toplam süre için sigortalanır. Poliçe,
seyahatle geçirilen zamanı ve hizmet süresinin ötesinde olabilecek konaklamaları içermez.
Uygulamadaki zorluklar
Bu kısa bölümde, gönüllü hizmetin yönetimsel yönleri
farklı bakış açılarından yani dış iletişim yönetimi ve iç
yönetim perspektiflerinden analiz ediyor.
Sistemin olası güçlü ve zayıf yönleri bir önceki sayfada açıklanmıştır. Yukarıda sıralanan “fırsatlar” ve “tehditler”, zayıflıkların ele alınmaması durumundaki sonuçları temsil ediyor.
Unutulmaması gereken konular ve yönler:
İyi bir gönüllü hizmeti organize etmek için
10 öneri
1) Organizasyonel altyapıyı, park içi şartları ve
gönüllü programı için var olan isteği değerlendirin.
Doğa korumaya yönelik bir gönüllü programının yönetimi, parkın genel yapısına bağlı özel bir organizasyon gerektirir. Gönüllü programı belli bir ofis veya personel için ekstra bir iş olamaz; bunun için özel uzmanlara ihtiyaç vardır.
2) Gerekli yapıların varlığı ve uygunluğunu kontrol
edin. Uygun yapıların olup olmadığını, varsa bunların kullanılıp kullanılamayacağını bilmek önemlidir. Asgari şartları sağlayan yapılar, bir pilot plan için yeterli olacaktır,
ancak bunların plana uygun şekilde, gönüllülerin beğeneceği hallerde olması gerekir.
3) Civardaki yerleşim yerleriyle işbirliği olasılığını
ve bunun gönüllü program için sunduğu potansiyeli
kontrol edin. Anlamlı bir interaktif faaliyet planlama açısından elinizde nelerin olduğu konusunda net bir fikre
sahip olduğunuzdan emin olun; örn., yerel el sanatları
ustalarıyla, gönüllülerle ve derneklerle, çobanlarla ve hay-
van yetiştiricilerle işbirliği vb. Bu, yöre sakinlerinin kendi
rol ve deneyimlerinin değerli olduğunu hissetmelerine olanak verir. Gönüllüler için, gelenekleri anlamak ve geleneklerden öğrenmek önemlidir.
4) Basit ve açık bir plan hazırlayın. Planda misyonu,
vizyonu, hedefleri ve eylem stratejilerini tanımlayın. Planınızı açık bir mesajla, bir sembolle ve pratik etkinliklerle
tanımlayın. Örneğin, gönüllülere şöyle denebilir: “Pelikanların nesillerinin tükenmesini önlemek, yaşadıkları ortamıkorumak ve burada yaşayan insanların yaşam şartlarını
korumak için bizlerle çalışıyorsunuz.”
5) Planlama ve geliştirme aşamasında planı bölgedekilerle paylaşın. Bu yolla, yerel halkın gönüllüleri istilacılar veya “halkın işlemlerini kontrol eden kişiler” olarak görmesini önlemiş olursunuz. Katılımcı planlama, bölgenin
plana katkıda bulunmasına olanak verir, gönüllülerin
insanlarla gerçek anlamda iletişim kurmasına ve işbirliği
yapmasını sağlar, çatışmaları ve anlaşmazlıkları ortadan
41
UNUTULMAMASI GEREKEN KONULAR VE YÖNLER:
İYİ BİR GÖNÜLLÜ HİZMETİ ORGANİZE ETMEK İÇİN ON ÖNERİ
kaldırır ve tarafların birbirlerini karşılıklı zenginleştirmesine ön ayak olur. Festivaller, toplantılar vb gibi halkın mevcut etkinliklerini kullanmak mümkündür; ancak gerçek
paylaşım gönüllülerin yerel halkla spontane ilişkilere girdiği gündelik yaşamla gelir.
6) Personeli eğitin ve bu eğitimin sürekli olmasını
sağlayın. Personel, sorunlu gönüllüler olması ihtimalinde
bile grup dinamiklerini yönetebilme kabiliyetine sahip
olmalıdır. Gönüllü Programı gibi geniş kesimlere ulaşan
bir programda, sürekli bakım talep eden rahatsızlıklara
sahip kişilerle karşılaşmak normaldir. Bu, zengin bir eğitimsel fırsattır, ama personel bu tür konularda eğitilmiş
olmalıdır.
7) Projeyi basit bir şekilde başlatın ve önce herkese
hitap eden bir giriş planı gerçekleştirin. Proje daha
sonra, değişen ihtiyaçlara göre farklı programları içerecek
şekilde büyüyebilir. Hiç bir zaman iki plan veya gönüllü
grubu aynı değildir ve personelin dinamik ve esnek olması,
program ve etkinlikleri ortaya çıkan yeni koşullara göre
değiştirmesi gerekir. Planın misyon, hedef ve değerlerini
her zaman aklınızda bulundurun.
8) Diğer gönüllü programlarıyla ve çevre dernekleriyle bağlantılar kurun. Bu tür bağlantılar, deneyimlerin
42
ve yetilerin paylaşıldığı bir ağ oluşturmak için yararlı olabilir. Gönüllü gruplarının, sizinle edindikleri deneyimlerden yararlanmak için kendi aralarında birleşerek bir dernek kurması da mümkündür. Bu gruplar, gönüllü ruhunun yayılması ve başka bölgelerdeki planların gerçekleştirilmesi ve desteklenmesi için muazzam birer kaynak oluşturur.
9) Eğitim faaliyetlerini gelen yorumlara göre düzeltin. Gönüllülerden gelen önerilere açık olmak suretiyle,
gelecekte sunulacak programları zenginleştirmeye yönelik
yeni etkinlikler planlayın, çünkü kişisel ilişkiler bu programın en güçlü noktalarıdır. Bir ileitşim listesi, irtibatlar
ve bağlantılar hazırlayın. Gönüllülerce üretilen ürünler,
kartpostallar, fotoğraflar, yazılı belgeler, günlükler vb
yoluyla, gönüllü hizmeti mümkün olduğunca belgeleyin.
10) Kaynak ve ekipmanların sürdürülebilirliği açısından yapılara özenle bakın. Atık toplama ve kompostlama uygulamalarıyla ilgilenin. Gönüllülerin bakıp işleyeceği bir organik bahçe yapın. Ekolojik malzemeler kullanın, plastik tabak, kaşık çatal vs kullanımından sakının ve
enerji tasarruflu ampuller kullanın. Hepsinden ötesi, en
önemli ilkenin doğayla uyum içinde hareket etmek olduğunu unutmayın.
Gönüllüler hayvanlarla yaşadıkları deneyimleri anlatıyor
Telsizden: “İmdat! Yalnızım, ekip arkadaşım önden gitti ve ormanın kıyısında bir ayı görüyorum. Şimdi ne yapmam
gerekiyor?
Yardım edin!”
-“Çok şanslısın! Çok mutlu olmalısın!”
“Ah, ama ... gitti ... neyse teşekkürler!”
Telsizden (alçak bir sesle): “ ‘Sincap’ gözlem ekibi konuşuyor. Vivo Gölüne geldik ve burada 10 tane muhteşem kızıl
geyik var! Ah ne kadar güzeller! Onları gözlemek için saklandık, burada birer sandviç yiyip sonra döneceğiz.”
Casone’da : Mutfaktayız, muhteşem bir sonbahar akşamı. Birden avluda büyük bir gürültü duyduk. Bir de baktık ki …
dişi bir ayı deponun kapısına vuruyor, kapıyı açmaya çalışıyor!
Bunlar ve daha binlerce başka öykü, gönüllüler ile hayvanlar arasındaki ilişkiye, bunların korkularına, arzularına ve
doğada edindikleri ve kendilerini değiştirecek olan deneyimlere dayanıyor.
Bu deneyimlerden sonra, bir çok gönüllü bize yazarak duygularını, düşüncelerini ve değişen yaşam biçimlerini iletti ve
bu deneyimlerin gelecekleri için temel ve önemli kararlara ışık tuttuğunu bizlere söyledi.
43
Anılar: Yoga ve Casone
Dişi bir ayı— ona “Yoga” adı verildi — Casone civarında dolaşmaya başladığında yaklaşık üç yaşlarındaydı; önceleri
ara sıra görünürken giderek daha sık görülmeye, bahçedeki iki eski armut ve erik ağacındaki meyveleri ve kuş
yemliklerindeki ayçekirdeklerini yemek için otoparktan geçmeye başladı.
1995’de, çöp bidonlarının konduğu, merdivenlerin yanındaki bir aralıktan ilk kez Casone’a girdi.
O günden sonra, çöp tenekeleri bir kulübeye alındı ve kapısı sağlam bir şekilde zincirlendi. Yoga kapıyı açamıyordu.
O yüzden içeri girmek için pencereye hoplamaya çalışıyordu. Alışkanlıktan, yiyecek bulduğu yere geri dönmeye
devam etti. Kapı kapalı olsa da, kolayca açılabilirdi ama hiç açılmıyordu.
Bir gün, arkadan geri dönmek yerine, ayı ön basamaklarda arka ayakları üzerinde kalkıp, kapıyı 20-30 santimetre
geçen boyuyla kapıyı itti ve açtı. O günden sonra, ayı iki ayağı üzerinde durarak ve kapı koluna dokunarak kapıyı
açmayı başardı.
O günden sonra, Casone’un büyük ahşap kapısı her akşam 6’da kapatıldı.
Bu dönemde, gönüllü eğitimi sırasındaki başlıca tartışmalardan biri, bu “dostane” ayıya karşı sergilenecek davranıştı:
Bir çok gönüllü parka gelmeden önce hayatlarına bir tilki bile görmemişlerdir. Ayıya, çizgi film karakteri Ayı Yogiyle
benzer davranışlar sergilediği için Yoga adı verildi.
Gönüllülerin fauna alanı
Parkta sık sık yaralı ya da hasta hayvanlar bulmak mümkün. Bunlar genellikle sağlıklarına geri kavuşana kadar bakım
altına alınır ve mümkün olduğunda ya yabani ortama geri bırakılır ya da yaşamlarını devam ettirebilecekleri daha
büyük koruma alanlarına götürülürler. Bu alanlar iki işlevi birden görür: Vahşi hayvan görme olanağı olmadan
insanların çevre eğitimi alması ve doğanın korunması.
Bir gün, sabahın erken saatlerinde, iki gönüllü, ender bir dağ keçisi popülasyonunun yaşadığı ve bu nedenle sadece
sınırlı sayıda ziyaretçiye açık olan bir patikadan tırmanıyorlardı.
Bu bölgede, küçük bir köyün suyunu temin ettiği bir kaynak vardır, ev hayvanlarının kaynağı kirletmemesi için de
suyun çıktığı yerin etrafı çitlerle çevrilidir. Derken, bir ardıcın arkasından bir ayı belirir. Ayı gönüllüleri görünce hızla
koşarak ormanda kaybolur.
Korkan iki gönüllü kaynağın etrafındaki çitin üzerinden atlar ve park operatörleri kendilerini bulana kadar, yaklaşık iki
saat orada beklerler.
Eskiden Iannanghera Pınarı olarak bilinen bölgeye artık “gönüllülerin fauna alanı” deniyor.
Teslim Ol!
Gönüllüler, iki üç kişilik gözlem gruplarına ayrılır ve gruplara, dağ yollarında uzun gezilere çıktıklarında park
operatörleriyle kolay iletişim kurabilmeleri için telsizler verilir. Bu tür etkinliklerin nedeni bölge hakkına bilgi edinmek,
yol üzerinde bilgi almak, çöpleri temizlemek ve ziyaretçilere bilgi vermektir. Telsizin avantajları, arama ücretini
olmaması ve tüm gönüllülerce işitilebilmesidir. Bir gün, gözlem ekiplerinden biri patikadan bir kaç yüz metre sapınca
yollarını kaybeder. Patikaya nasıl dönebileceklerini sormak için operatörlerle telsiz bağlantısı kurarlar. Bu bilgiyi
verebilmeleri için, operatörlerin önce ekibin nerede olduğunu bilmesi gerekir. Endişeli ekibin yanıtı şu olur: “Küçük bir
açıklıktayız ve etrafımız ağaçlarla çevrili. Ne yapmalıyız?” Operatör yanıt veremeden, telsizden kararlı bir ses bağırır:
“Teslim Ol!”
44
Ağ kurma ve gönüllülüğün
uluslararası boyutları
Doğa için Gönüllülük Programı, Avrupa düzeyinde ve
global düzeyde STK’lardan gelen uzmanları da içeren bir
insan kaynakları ağının geliştirilmesi için parklar ile devletler arasında mükemmel bir işbirliği olanağı yaratmıştır.
Parkı tarafından yaratılan model esas alınarak başka gönüllü programları geliştirmektedir (Gran Paradiso Milli Parkı,
Arcipelago Toscano Milli Parkı, Cilento e Vallo di Diano
Milli Parkı).
Bu bakış açısından hareketle, doğa için gönüllü hizmet
doğanın korunmasını ve ona daha fazla saygı gösterilmesini desteklemek için ve insanları bu yöndeki çabalara dahil
etmek için önemli bir fırsat sunabilir. Gönüllü hizmet ayrıca koruma alanlarına ve çevre koruma yönetimlerine, doğayı koruma stratejilerini ve fikirlerini yayabilecek bir “özel
insanlar birliği” sunabilir.
Abruzzo, Lazio ve Molise Milli parkının geçmiş yılarda
düzenlediği programlara katılan bir çok gönüllü, doğa
etkinlikleri düzenleme fikrini yaymak için kâr amacı gütmeyen dernekler kurmuşlardır; bu derneklere zaman
zaman gönüllü hizmet programlarının ve çevre eğitimlerinin uygulanmasında, koruma alanlarındaki yöneticiler destek vermektedir. Arctos ONLUS, Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkında gönüllü çalışırken tanışan bir grup insan
İtalya’daki diğer parklar, Abruzzo, Lazio ve Molise Milli
45
AĞ KURMA VE GÖNÜLLÜLÜĞÜN ULUSLARARASI BOYUTLARI
Birinci Avrupa Doğa İçin Gönüllü Hizmet Toplantısı
İtalya’daki Abruzzo, Lazio ve Molise Milli Parkında, 16-18 Eylül 2005 tarihinde, Birinci Avrupa Doğa İçin Gönüllü
Hizmet Toplantısı (European Voluntary Service for Nature), Park tarafından L’Umana Dimora Onlus Lazio çevre
derneği, Arctos Avrupa Gönüllü Doğal Hayat Derneği (European Volunteer Wildlife Association) ve Amici della
Camosciara derneği ile işbirliği içinde ve İtalya Çevre, Arazi ve Deniz Bakanlığı, İtalya Parklar ve Doğal Koruma
Alanları Federasyonu (Federparchi) ve Avrupa’nın Koruma Alanları Kuruluşu (Europac) himayesinde düzenlendi.
Üç gün süren seminer ve çalışma gruplarında, ortak paylaşım anları ve trekking turları düzenlendi. Gönüllüler
tarafından, poster, fotoğraf, görüntü ve videolardan oluşan, “ Doğa tutkusunun öyküsü ve duyguları” temasıyla bir sergi
hazırlandı.
Toplantının amaçları üzerinde gönüllüler hala çalışıyor. Bu amaçlar:
G
G
G
Avrupa Gönüllüleri (Volunteers of Europe) ile işbirliği içinde hazırlanacak olan ve park hizmetleriyle bağlantılı
olarak gönüllülerin değerlerini, hedeflerini, yetilerini ve bilgilerini tanımlayan bir belge olan “Doğa İçin Gönüllü
Hizmet Raporunun” ana hatlarının belirlenmesi. Bu rapor ayrıca doğayı desteklemek için gönüllü hizmetlerinin
gerçekleştirilmesi ve geliştirilmesine yönelik faaliyetlerden sözedecek.
Gönüllülerin deneyimlerini ve kabiliyetlerini mantıklı ve düzenli bir şekilde toplayan bir gönüllü veri tabanının
oluşturulması; bu veri tabanı, doğanın korunması gerektiğinde gönüllülerin katılımının sağlanması ve grupların
örgütlenmesi için bir araç olacak. Veritabanı, belirli yeteneklere sahip olan ve belirli dönemlerde çalışabilecek
gönülleri bulmak açısından çok yararlı olacak. Veri tabanı açık olup sürekli evrimleşerek büyüyecek.
Avrupa doğa gönüllüleri dünyasını birbirine bağlayacak internet tabanlı bir iletişim ağı olan Avrupa Doğa İçin
Gönüllü Hizmet Ağının (Network of European Voluntary Service for Nature) kurulması; bu, ileriye dönük planların
gerçekleştirilmesine, gönüllülerin işbirliğine ve fikir ve değerlerin paylaşımına olanak verecek.
tarafından oluşturulmuş bir kuruluştur. Bugün, Arctos
ONLUS “doğayı her biçimiyle korumak ve desteklemek”
için gönüllülerle çalışmaktadır.
Yerel ve bölgesel düzeylerde faaliyet gösteren gönüllüler
Avrupa değerlerine gönülden bağlı olan, faaliyetlerine bir
Avrupa boyutu kazandırılması durumunda bu değerlerin
yaygınlaştırılmasında kilit rol oynayabilecek aktif vatandaşlardır. Avrupa düzeyinde, halihazırda gönüllülük için bir
Avrupa destek çerçevesinin oluşturulmasını hedefleyen bir
finansman söz konusu değildir: Bilginin ve en iyi uygulamaların değişimi için, kapasiteyi arttırmak için, Avrupa’da
gönüllülük konusunda ortak bir anlayışın oluşturulmasına
katkıda bulunmak için, bilginin ulusal, yerel ve Avrupa Birliği düzeyleri arasında iletimini sağlamak için, gönüllülere
AB içinde seslerini duyurma imkanı vermek için ve gönüllülerin Avrupa çağında gerçekleştirdiği sayısız etkinliğe bir
Avrupa boyutu kazandırmak için, uluslararası bir yapıya
ihtiyaç vardır.
46
Yerel düzeyde gerçekleştirdikleri faaliyetlerin bir Avrupa
boyutuna sahip olduğunu kabul eden gönüllülerin yarattığı büyük potansiyeli daha da arttırmak için gönüllülük ve
aktif vatandaşlık arasındaki bariz bağı vurgulamak önemlidir; programlardan veya koruma alanlarından sorumlu personel mensupları, gönüllülüğün ekonomik değerine ilişkin
istatistikler sağlamalıdır. Avrupa İstatistik Kuruluşu
EUROSTAT’ın üye devletleri gönüllülük için fonlar yaratmaya çağırması durumunda, sadece hesaba katılan rakamlar göz önüne alınacaktır. Yukarıda sözü edilen adımlar üzerinde somut çalışmalar yapmak için, Parlamentoda ve
Komisyonda tekli erişim noktaları ve çalışma gruplarının
oluşturulmasına özellikle odaklanılmaktadır. Komisyon,
ayrıca gönüllülük hakkında bir beyaz rapor (white paper)
yayımlamalıdır. Bu, doğa için gönüllülükten başlayarak ve
gönüllülüğün farklı politika alanlarındaki yatay doğasını
kabul ederek, gönüllü-dostu bir toplum oluşturma yolundaki çabalar için etkili bir araç olabilir.
NOTLAR
47
NOTLAR
48
Uygulama Rehberi
Paydaşlarına Yönelik Yönlendirici İlkeler
REC Türkiye
REC Türkiye, siyasî görüşlerden ve çıkar gruplarından bağımsız, kâr amacı
gütmeyen, uluslararası bir kuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel
Çevre Merkezi’nin (REC) Türkiye’deki ofisidir.
REC Türkiye’nin genel amacı, Türkiye’nin çevre konusunda hukuki,
kurumsal, teknik ve yatırım alanlarına yönelik kapasitesini güçlendirmek,
böylelikle de AB çevre müktesebatının etkili bir şekilde uygulanması
sürecini hızlandırmaktır.
REC Türkiye, bu hedefe ulaşabilmek için, farklı finansal kaynaklar aracılığı
ile yürütmekte olduğu çalışmalar çerçevesinde, hükümetler, sivil toplum
kuruluşları (STK’lar), özel sektör ve diğer çevresel paydaşlar arasında
işbirliğini, bilgi paylaşımını ve çevresel karar alma süreçlerine halkın
katılımını desteklemektedir.
ISBN: 978-975-6180-28-0
www.rec.org.tr

Gönüllü Programları Uygulama Rehberi

Transkript

Benzer belgeler

T-KIT 5*

TÜRKİYE`NİN GÜNEYDOĞUSUN`DA SIRADIŞI BİR YAZ PROGRAMI

pioneercarbon-June7

A Comparative Analysis of the Standards Used in

jeugdbeschermıng rotterdam rıjnmond

AB OFİSİ PROJELERİ Program Proje No Adı Kısaltması

in English

9925 ffp2 toz, sis, kaynak dumanı maskesi

mülteciler ve sığınmacı adayları