indir

İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ
ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ
ELEKTRİK MÜHENDİSLİĞİ
YÜKSEK GERİLİM GÜÇ KESİCİLERİ
DOÇ. DR. ÖZCAN KALENDERLİ
PROJE
MURAT CEBECİ 040990401
METİN BİROL 040990371
MEHMET İPEK 040990415
MURAT BÜYÜKAYDIN 040990406
19/12/2003
BASINÇLI HAVALI KESİCİLER
Kesiciler elektrik güç şebekelerinde kapalõ devrenin oluşmasõnõ sağlayan ve bu
devreyi boşta, yükte ve özellikle kõsa devre halinde açabilen ve kapayabilen ve bu işi
hem elle kumanda ve hem de otomatik kumanda yardõmõ ile yapabilen denetleme
elemanõdõr. Bir kesicinin görevi kapalõ konumda devreden güç akõşõnõ sağlamak ve açõk
konumda ise güç akõşõnõ engellemektir.
Basõnçlõ havalõ kesicilerin çalõşma düzeninde kontaklarda açma olayõ sõrasõnda
oluşan arkõn yüksek basõnçlõ hava ile soğutulmasõyla söndürülmesi esastõr. Aniden
soğumaya başlayan ark, yüksek basõnçlõ havanõn iyonlaşmayõ engellemesiyle bir süre
sonra akõmõn sõfõrdan geçtiği anda söner. Bu tür kesiciler 11 kV ile 1100 kV arasõndaki
gerilimlerde kullanõlmaktadõr. Yüksek basõnç sağlamak için kompresöre, havayõ
depolamak için hava tankõna, dağõtõmõnõ sağlamak için boru tesisata ihtiyaç vardõr. Bu
nedenle maliyetleri çok yüksektir. Basõnçlõ havalõ kesiçiler hõzlõ açma ve kapama, kolay
montaj imkanõ sağlama, bakõmõnõn kolay yapõlmasõ gibi avantajlarõ vardõr.
Bundan 50 yõl öncesinde basõnçlõ havalõ kesiciler için 132 kV ve üzeri değerdeki
gerilimler kullanõlõrken günümüzde bu gerilim kademesi için SF6 gazlõ kesiciler
kullanõlõyor. Basõnçlõ havalõ kesiciler ise 245 kV ve üzeri için tercih edilmektedir.
Önceden de söylediğimiz gibi kontaklarõn ayrõlmasõ sõrasõnda kontaklar arasõnda
olusan arka oluşumuna meydan veren ortamõn basõnçlõ hava ile püskürtülerek
uzaklaştõrõlmasõ esastõr. Bu ortam ortadan kaldõrõldõğõ için tekrara ark oluşmasõ mümkün
değildir.
Anma çalõşma basõnç değerleri 15 – 26 kg/cm2 arasõnda değerler almaktadõr.
Basõnçlõ havalõ kesicilerin bazõ tiplerinde, kesici kontaklarõ kapalõyken kesme hücreleri
üzerinde basõnçlõ hava olmaz, sadece kesici açõkken kesme hücreleri üzerinde basõnç
olur. Bazõ tiplerinde ise hem açma hem de kapama sõrasõnda kesme hücreleri üzerinde
basõnçlõ hava vardõr. Bu tür kesicilerin izolasyon malzemeleri kuru hava, izolatör,
buşing ve buşing içinde fiber katõ izolatör silindirlerdir. Ayrõca bu tür kesicilerde açõp
kapama sürecinde anormal gerilim yükselmelerini önlemek için dirençler ve gerilimi
homojen tutmak için kondansatörler kullanõlõr.
Çok yüksek gerilim kademelerinde kullanõlabilecek tek tip kesiciler basõnçlõ
havalõ kesicilerdir.iki ve ya daha fazla ark yatağõ birbirine bağlõdõr. Lineer olmayan
dirençler kullanõlarak anahtarlama ile akõmõ parçalama yoluna gidilir.
Kesicilerde Aranan Özellikler:
1) Açma anõnda meydana gelen arkõ süratle söndürmeli
2) Peşpeşe açma ve kapama yapmalõ
3) Hõzlõ olarak açma kapama yapmalõ
4) Kontaklarõ anma akõmlarõ õsõnmadan , kõsa devre akõmlarõnõ ise kõsa bir süre
taşõyabilmeli
ARK SÖNDÜRME YÖNTEMLERİ
Serbest Yanan Ark Hali:
Kontak elemanlarõ arasõnda havada serbest olarak oluşan ark kontak
elemanlarõnõn yerleştiriliş şekline göre ya dik ve ya yatay olduklarõ durumlarda farklõlõk
gösterir. Kontaklarõ yatay konumda olan bir kesici için kesim sõrasõnda oluşan ark
kesme ortamõndaki havanõ õsõnmasõyla yukarõ doğru itilir ve boyunun uzamasõna neden
olur. Düşey konumda kontaklara sahip olan kesicide ise arkõn yatay ve düşey bileşenleri
oluşur. Arkõn düşey bileşenlerinde akõmlar birbirlerine ters yönde akarlar oluşan
elektromekanik kuvvetler ark boyu uzamasõna etki edebilir, yada kontaklara belli bir
şekil vererek ark boyuna yapay etkide bulunularak ark söndürülmeye çalõşõlabilir. Arka
belirttiğimiz bu etkilerden başka rüzgar da etki eder. Ark katot üzerinde oluşum
noktasõnõ sabit tutmak ister, aksi durumda yeni oluşum noktasõnõn õsõtõlmasõ gerekir. Ek
olarak hava direnci de arkõn hareketine engel olacak şekilde tesirde bulunur. Yapõlan
deneyler neticesinde dik arktaki açma kapasitesinin yatay arktaki açam kapasitesinden
yaklaşõk 10 kat daha küçük olduğu bulunmuştur.
Boynuzlu Kontak Elemanlarõn Kullanõlmasõ:
Kontak elemanõ olarak boynuzlu elemanlar kullanmak yana arkõn sönmesini
kolaylaştõrõr. Boynuz şeklindeki kontak elemanlarõnõn etkisi arkõ soğutmadan çok arkõn
uzunluğunu arttõrmasõ bakõmõndandõr. Ark dolayõsõyla õsõnan hava boynuzlardan
yukarõya doğru hareket edecek ve bu arkõ boynuzun yukarõlarõna doğru sürecektir. 1 cm
uzunluğundaki bir arka tesir eden bu termik sürükleyici kuvvet yaklaşõk 1 / 100g
kadardõr. Kontak elemanlarõnõn arasõndaki minimum açõklõğõnõn sistemde meydana
gelecek olan gerilimlerce atlanmayacak kadar büyük olmasõ gerekir. Bazen ark
dolayõsõyla gerilim bu aralõğõ atlayabilir bu durumda arkõn tekrar tutuşmasõ meydana
gelecektir.
Magnetik Üfleme İle Arkõn Söndürülmesi:
Doğru akõm anahtarlarõnda mağnetik üfleme en çok kullanõlan bir ark söndürme
yöntemidir. Bu şekilde arkõ hõzla söndürmek mümkündür.
Diğer hallerde mağnetik üfleme alanõ kontak elemanlarõna seri olarak bağlanmõş
ve yük akõmõ ile uyarõlan bobinlerle elde edilir. Bu halde bobinden açma anõnda
maksimum akõm geçer ve bu şekilde de maksimum bir söndürme etkisi elde edilir.
Bazõ hallerde kontak elemanlarõna seri olarak bağlanmõş olan mağnetik üfleme
bobini anahtarõn tamamiyle kapalõ halinde yardõmcõ kontak elemanlarõ yardõmõ ile kõsa
devre edilir. Bu durum özellikle bakõr ağõrlõğõndan kazanõlmak istendiği takdirde üfleme
bobininin yük akõmõnõ sürekli olarak taşõmamasõ için yapõlõr.
Arkõn kontak elemanlarõ üzerindeki başlangõç noktalarõnõn hareketi de, kontak
elemanõ materyallerinden iyonun çõkõşõnõ güçleştireceğinden elektrotlardaki gerilim
düşümünü arttõracak ve arkõn sönmesine yardõm edecektir.
Alternatif akõmda mağnetik üflemenin tesiri başka hiçbir tedbir alõnmadõğõ
takdirde açmayõ kolaylaşmak yerine güçleştirebilir. Zira magnetik alan akõmõn sõfõr
oluşunda arktan geri kalan sütundaki iyonizasyonu arttõracak şekilde tesir eder ve tekrar
tutuşmayõ kolaylaştõrõr.
Alternatif akõmda, bundan başka üfleme alanõ da şayet alternatif akõmla
üretiliyorsa anahtar akõmõ ile üfleme alanõ arasõnda bir ilişkinin sağlanmasõ
gerekmektedir.Üfleme alanlarõ doğru akõmda çelik veya yumuşak demir nüve üzerine
sarõlmõş bobinlere, alternatif akõmda ise saç levhalardan teşkil edilmiş nüve üzerine
yerleştirilmiş bobinlerle temin edilir.
Söndürme Hücrelerinin Kullanõlmasõ:
Ark şayet arka nazaran daha soğuk bulunan duvarlar yanõnda bulunursa bu duvarlar
yanõnda bulunursa bu duvarlarõn tesiri ile elektronlarõn birleşmesi, dolayõsõyla
iyonizasyonunun kaybõ hõzlandõrõlmõş olur ve duvarlarda soğuyan gazlarõn arka doğru
hareketleri ile arkõn soğutulmasõ, dolayõsõyla daha küçük bir yarõ çapla yanmasõ temin
edilmiş olur.
Ark hücreleri labirent şeklinde yapõlarak içerisine doğru sevkedilen arkõn
uzunluğunda da artmasõ sağlanmõş olur. Tabi bu labirentlerde arkõn soğutulmasõ daha
mükemmel olacaktõr. Ark hücreleri için õsõndõklarõ zaman hidrojen gazõ veren
materyaller de kullanõlõr. Hidrojen buharõnõn arkõn soğutulmasõ ve söndürme üzerindeki
tesiri çok büyüktür.
Ark hücreleri küçük ama güçlü alternatif işletme anahtarlarõnda yalnõz başõna
kullanõlabilir. Büyük açma güçlerinde bu yöntem doğru ve alternatif akõmda üfleme
bobini ile birleştirilerek tatbik olunmaktadõr.
Basõnçlõ havalõ kesicilerin yapõsõ
Basõnçlõ havalõ kesicilerde yüksek basõnçlõ hava kontaklarõ arasõnda oluşan arka
üflemeli memeleri yardõmõyla belirli bir basõnçla uygulanõr. İyonize olmuş gazlar
kontaklardan bu yüksek basõnçlõ hava yardõmõyla uzaklaştõrõlõr. Arkõn sönmesiyle
söndürme odasõ yüksek basõnçlõ hava ile dolar ve bu sayede arkõn tekrar tutuşmasõ
engellenmiş olur. Bu olay gerçekleştiren basõnçlõ havalõ kesiciler karmaşõk yapõda
oluşturulmuştur.
Şekil 6.1‘de pnomatik mekanizmalõ, basõnçlõ havalõ kesicinin tek kutbu
gösterilmektedir. Uygulamada bu kutuplardan üç adet kullanõlmaktadõr.
Arkõn söndürülmesi için gereken yüksek basõnçlõ hava (20 ile 30 kg/cm) basõnçlõ
hava deposunda (1) saklanõr. Basõnçlõ havalõ kesiciler kesme sõrasõnda depoya gerekli
olan havayõ sağlamak için yardõmcõ eleman olarak sõkõştõrõlmõş hava sistemine ihtiyaç
duyarlar. İçi boş üç adet izolatör (2) hava deposunun üzerine valfler (6) yardõmõyla
sabitlenmiştir.Çift taraflõ ark söndürme hücreleri (3) ise izolatörlerin üzerine
yerleştirilmiştir. Akõm iletici parçalar (9) ise hem bu üç ark söndürme hücresini
birbirine seri olarak bağlamakta hem de komşu sistemlerle bağlantõyõ sağlamaktadõr.
Normal çalõşma koşullarõnda iletkenlerden yüksek gerilimle geçtiğinden,
hava
deposuyla ile ark söndürme odalarõ arasõna izolatörler konmuştur.
Çift ark söndürme hücresinin (3) detaylõ gösterimi şekil‘de gösterilmiştir. Üç
adet çift ark söndürme hücresinin seri olarak bağlanmasõndan dolayõ her kutup için altõ
kesme ortamõ oluşturulmuştur. Her ark söndürme hücresinde bir adet çift taraflõ sabit
kontak (8) bulunmaktadõr Ayrõca bu hücrelerin üst kõsmõna şönt dirençler yerleştiriliştir.
Şekildeki kesici pnomatik mekanizmalõ olduğu için kontaklarõn açõlmasõ ve kapanmasõ
havanõn basõncõyla sağlanmaktadõr.
Çalõşma mekanizmasõ, elektriki veya pnömatik uyartõ geldiğinde çubuğu harekete
geçirir. Çubuğun hareketiyle valfler (6) açõlõr ve yüksek basõnçlõ havanõn, içi boş
izolatörlerden akmasõ sağlanõr. Yüksek basõnçlõ hava hõzla ark söndürme hücresinin
içine girer. Yüksek basõnçlõ havanõn ark söndürme hücresine girmesiyle kontaklar
üzerindeki basõnç artar ve kontaklar yay hareketini yenerek açõlõr.
Kontaklar kõsa bir mesafe üzerinde hareket eder. Kontaklarõn hareketinin
sonucunda, ark söndürme hücresinde bulunan hava kaçõş kapaklar õ(15) kapanõr ve
havanõn dõşarõya çõkõşõ engellenmiş olur. Böylece bütün söndürme odasõ basõnçlõ hava
ile dolar. Arkõn sönme süresi boyunca, söndürme hücresi hava ile dolarken dõşarõ çõkan
hava (11), iyonize olmuş gazlarõda beraberinde sürükler.
Kapanma sõrasõnda ise valfler çevrilerek hava deposu ile izolatör arasõndaki
bağlantõ kapatõlõr. Valfler aynõ zamanda söndürme odasõnda ve izolatörlerde bulunan
havayõ da atmosfere atmayõ da sağlar. Basõnçlõ havanõn dõşarõ atõlmasõyla hareketli
kontaklar üzerindeki basõnç azalõr ve kontaklar, yaylarõn itmesiyle sabit kontaklar (7)
üzerine kapanõr.
Basõnçlõ havalõ kesici de açma çok hõzlõ gerçekleşmektedir. Bunun sebebi havanõn,
hava deposunda söndürme hücresine hareketinin ihmal edilir bir zamanda
gerçekleşmesidir. Bu sayede ark bir çevrim içinde söndürülebilmektedir. Basõnçlõ havalõ
kesiciler bu nedenle akõm kesmede çok süratlidir. Kapamada oldukça süratli
gerçekleşmektedir. Söndürme hücresindeki basõncõn, valflerin hareketiyle hemen
düşmesi sonucu kontaklar yay basõncõyla çok hõzlõ bir şekilde kapanõr.
Yukarõda anlatõlan yapõ, aşõrõ yüksek gerilimlerde kullanõlan basõnçlõ havalõ
kesicilere örnektir. Bu kesici 145 KV’tan fazla gerilimlerde kullanõlmak üzere
tasarlanmõştõr. 420 KV ve üzeri gerilimlerde bu yapõ değiştirilerek, gerekli sayõda
söndürme hücresi, seri şekilde devreye eklenmelidir.
Orta gerilim şebekelerinde kullanõlmakta olan kesiciler yapõsal olarak farklõlõklar
taşõmaktadõr. Bu kesicilerde sabit ve hareketli kontaklar birer adettir. Hareket ise elle,
motor yardõmõyla veya pnomatik olarak sağlanõr.
Basõnçlõ havalõ kesicilerin tipik uygulamalarõ:
•
12 kV, 40 kA
•
22 kV, 40 kA
•
145 kV, 40 kA, 3 periyot
•
245 kV, 40 kA, 50 kA, 2,5 periyot
•
420 kV, 40 kA, 50 kA, 63,5 kA, 2 periyot
Basõnçlõ havalõ kesicilerde dirençli anahtarlama:
Basõnçlõ havalõ kesicide
kontak yüzeyindeki direnç yüksek değerlerdedir.
Bunun nedeni kontak yüzeylerinin akõm sõfõrõnõn ardõndan, yüksek basõnçlõ hava ile
kaplanmõş olmasõ ve basõnçlõ havanõn delinme dayanõmõnõn yüksekliğidir. Bu yüksek
dirençten dolayõ tutuşma gerilimin tekrar ortaya çõkmasõ durumunda bile ark
oluşamamaktadõr.
Kesme olduktan sonra dahi kontaklar arasõnda, akõm darbelerinden dolayõ gerilim
endüklenebilir. Bu gerilim desarj edilmezse, kontaklar arasõndaki izolatör delinebilir.
Bu problemi çözmek için dirençli anahtarlama yapõlõr. Bu uygulamada arka paralel
dirençler bağlanõr.
Şönt dirençler, ark söndürme hücresinin üstüne yerleştirilmiştir. Basõnçlõ hava
hücreye girerek ana kontaklarõ ayõrõrken, yardõmcõ kontaklarõ birbirine doğru iter.
Yardõmcõ kontaklar V-şekilli izolatörlerde iken, dirençler dikey izolatörlerdedir. Bu
şekilde yardõmcõ kontaklar kapandõğõnda dirençler, arka paralel konuma gelirler. Bu
yolla devreden akan akõm bölünür. Akõmõn bölünmesi, basõnçlõ hava tarafõndan
soğutulan ve boyu uzatõlan arkõn söndürülmesine yardõmcõ olur. Dirençten dolayõ
akõmõn çok küçük değerde kalmasõ, arkõn devreden akmasõnõ olanaksõz hale getirir.
Dirençler aynõ zamanda, söndürme anõnda meydana gelen aşõrõ yüksek gerilimleri
sõnõrlar.
Dirençlerin, kontaklarõn açõk durumdayken yararõ ise, akõm darbelerinden dolayõ
kontaklar arasõnda oluşabilecek gerilimleri önlemelidir. Bu da kesicinin güvenilirliğini
arttõrõr.
DE-İON SÖNDÜRME HÜCRELERİ
Bu söndürme hücresinin prensibi arkõn seri bağlanmõş küçük ark parçalarõna
ayrõlacak şekilde soğuk metal elektrotlar tarafõndan bölünmesidir .bşekilde ark yolunun
iyonizasyonunu kaybetmesi imkan olacaktõr. Şekil 136 da gösterilmiştir. Burada ark
esas kontak çifti arasõnda teşekkül eder ve bakõr levhalar arasõda birçok kõsma bölünür
.Bu sistemde iki manyetik alan mevcuttur. Biri arkõ söndürme hücresine üfleyen üfleyici
alan diğeri ise kõsa ark parçalarõnõ levhalar arasõda dairesel bir yolda döndüren
döndürücü manyetik alandõr.
Bakõr levhalarõn her biri etrafõnda çelik levhalar olup bunlar her biri birbirinden
yalõtõlmõştõr.bu yalõtkan hava parçalarõna
her bir arkçõğa söndürme hücresinin üst
tarafõnda bir delik bõrakacak gibi bir şekil verilmiştir.
Bütün levha sistemi birbilerine civatalarla sõkõca bağlanmõş olup radyal mõknatõs
alan bobinleri bu levhalarõn arasõna yerleştirilmiştir
Anahtarõ ark kontak elemanlarõ arasõnda ark oluşur oluşmaz kendi alanõ tesirinde
yukarõ doğru harekete geçer. Bu harekete kontak elemanlarõnõn dõş bağõntõlarla yapõlmõş
olan bağlama düzeni de yardõm eder. Ark boynuza atlar atlamaz bir sarõmdan ibaret olan
devrede akõm okla gösterilen yolda gidecektir. Bunu şekil 136 dan rahatça görebiliriz.
Buradan sarõm devresinde akõmõn esas kontak elemanõ ile boynuz arasõndaki ark
gerilimi yardõmõyla meydana geleceği ve arktaki gerilim düşümüne nazaran alçak bir
empedansõ olan tek sarõmlõ devrenin bütün akõmõ hõzla üzerine çekeceği açõktõr. Bu
şekilde arkõ levhalar arasõna alan şiddeti artmõş olacak dolayõsõyla arkõn üflenmesi de
fazlalaşacaktõr. Bu anda akõm ile aynõ şekilde radyal manyetik alanda uyarõlõr.
Ark nihayet bakõr levalar arasõnda bölünür ve kõsa arklarda yalõtkan ara parçalarõ
arsõnda döndürücü manyetik alan tesirinde hareket ederek sönerler.
EKSENEL (AKSİYEL) ÜFLEMELİ ARK SÖNDÜRME HÜCRELERİ
Şimdiye kadar gördüğümüz yöntemlerle havanõn hareketi ya arkla õsõnmasõ veya
manyetik üfleme ile oluyordu. Bu tabi ki hava hareketi yerine belirli bir basõncõ sahip
bir gazõn arka sevki ile de söndürme sağlanabilir. Son zamanlarda büyük açma
kapasiteli güç anahtarlarõnda diğer söndürme yöntemleri yerini gaz üflemeli yöntemlere
terketmektedir. Bu yöntemin iyi yanlarõ şöyle sõralanabilir: İçinde yağ veya diğer
mayilerin bulunmamasõ dolayõsõyla yangõn tehlikesi ve bakõm veyahut değiştirme
maksadõyla yağ veya mayiin akõtõlma işlerinin bulunmamasõ, her bir söndürme
işleminde temiz kullanabilme imkanõ, ark süresinin kõsa olama dolayõsõyla
kontaklardaki yanõşlarõn az olmasõ ve kontaktaki bakõmõn kolay olmasõdõr.
Bu söndürme metotlarõ gazõn üflenme tarzõna göre çeşitlilik sunar. Biz ilk önce
aksiyal gaz üflemeli söndürme hücrelerini tanõyacağõz.
Şekil 141 aksiyal hava üflemeli güç anahtarõnõn bir şemasõnõ göstermektedir.
Diyagramda anahtar kapalõ durumda olup açõlmasõ için 1 düğmesine basarak 17 bobini
uyarma ve bu şekilde 15 valfõnõn silindir içindeki yay kuvvetini yenerek açõlmasõnõ
temin ederek basõnçlõ hava tankõndan havanõn a borusuna geçmesini sağlamak gerekir.
A borusundan geçen basõnçlõ hava 6 da ki üst pistonu aşağõya doğru hareket ettirecek ve
buda 25 kolu ile hareket eden kontak elemanõnõ aşağõya çekecektir. 13 sabit kontak ile
11 hareketli kontak elemanlarõnõn ayrõlmalarõ anõnda B borusu üzerindeki ana valf
açõlarak basõnçlõ hava tankõndan havanõn söndürme hücresine geçmesi sağlanõr.Bu hava
açõlan lüle aralõklarõndan geçerek arkõ söndürecektir. 10 hareket eden kontak elemanõna
basan ve ana bağõtlardan birini taşõyan kontak elemanõdõr. Ark söndürme hücresi
tamamõ ile yalõtõm malzemesinden yapõlmõştõr.
Anahtarõ kapamak için 2 düğmesine basmak yeterlidir. Bu şekilde 16 bobini
uyarõlarak 14 valfõ yardõmõ ile E borusuna açõlõr ve borudan geçen basõnçlõ hava 6 alt
pistonunu yukarõ iterek 25 kolu yardõmõ ile kontak elemanõnõ hareket ettirir ve
kapanmayõ sağlar. 7 amortisörü hareket eden kontak elemanõnõ ayarlamak içindir 24
emniyet cihazõ tanktaki hava basõncõnõn normal olmasõnõ sağlar.
Aynõ sistemde işleyen ve elektrikli cerde kullanõlan basõnçlõ havalõ kesicinin resmi
şekil 142 de; A yüksek gerilim, B basõnçlõ hava kõsmõ olarak ve bunun söndürme
hücresinde şekil 143 de gösterilmiştir. Burada 10 hareketli kontak elemanõnõ 13 lüleyi
15 de sabit kontak elemanõnõ göstermektedir.
Güç Kesicisi Tipleri
Metal Kaplamalõ güç kesicisi (Coq Co., Hollanda)
Bu tip güç kesicisi genellikle dahili olarak kullanõlõr. Kesici, içleri izolasyonlu ve
dikey konumdaki basõnçlõ hava hazneli alõcõlara daldõrõlmõş seri izolatorlerden, oluşur. Kesici
kontaklarõ ikili sõkõştõrõcõ tiptedir ve sabit memelerin(2) ve boru şeklindeki köprüleme kontak
parçasõnõn (3) üstüne yerleştirilmiş (sleeve-type) sõkõştõrõcõ valfiyle (1) donatõlmõştõr. Kontrol
çubuklarõ tarafõndan uyarõlan sõkõştõrõcõ valfinin açõlmasõyla, basõnçlõ havanõn köprüleme
kontağõ pistonundan içeri girmesi sağlanõr, hava içeri girince piston hareketlenir ve pistonun
hareketiyle kontaklar açõlõr bu suretle arkõ dõşarõ çeker ve basõnçlõ havanõn memelere ulaşmasõ
sağlanõr. Önceden tahmin edilebilen bir duraksamadan sonra, seri izolatörler açõlõr ve kontrol
çubuklarõ köprüleme kontağõnõn ve sõkõştõrõcõ valfinin ilk konumlarõna gelmesini sağlar.
Kesme sõrasõnda oluşan ark atõklarõ geri iyonlaştõrma ve susturucu odacõklarõndan geçer ve
atmosfere verilir. Kesicinin kapanmasõnõ üzerine basõnç gelen seri izolatörler sayesinde olur.
Free jet güç kesicileri (AEG CO., Almanya)
Bu tip güç kesicileri açõk havada kullanõlan canlõ tank tipi kesicilerdir. İkiz kesici
ünitelerinin işleme geçebilmesi için basõnçlõ havanõn sleeve-type (giysi kolu tipinde)
sõkõştõrma valfine (1) kadar olan her bir üniteye depolanmõş olmasõ gerekir. Hareketli kontağõn
(2) doğrusal hareketi kesme ve izolasyon işlemlerinin ikisini birden sağlar. Bu nedenle
hareketli kontak tamamen açõk pozisyona geçtiğinde yani kesici açõldõğõnda, sabit kontakla (3)
yalõtõcõ meme (4) arasõ atmosfer basõncõndadõr. Basõnçlõ havaya göre bu bölüm alçak basõnçlõ
olduğundan hava yüksek basõnçtan alçak basõnca geçer, sabit kontakla yalõtõcõ meme arasõ
yüksek basõnçlõ hava ile dolar. Sõkõştõrma valfi açõkken hareketli kontağõn tamamen açõlmasõ
ile basõnçlõ havanõn yalõtkan meme ile hareketli kontağõn arasõndan geçişi aynõ zamanda arkõn
da söndürülmesini sağlar, bu olaya kõsmi ikili sõkõştõrmalõ kesme hali denir. Kesicinin
kapanmasõ için hareketli kontağõn sabit kontakla birleşmesi gerekir.
AS Tipi güç kesicileri (General Elektrik, İngiltere)
Bu tip kesicilerde hava alõcõlarõ toprak potansiyelindedir. Destek sütunlarõ ve ikiz
kesici üniteleri sürekli olarak basõnçlõ havayla doludur. Ana kontaklarõn (2) açma hareketleri
bir sleeve-type valfi (1) tarafõndan kontrol edilir. Bu tek sõkõştõrmalõ kontak türü (3) ikinci bir
meme ve ikinci bir egzoz valfi eklenerek çift sõkõştõrmalõ türe çevrilebilir. Ana kontaklarõn
açõlõş hareketi yayõ (4) gerer ve bu germe kuvveti kapanmada kullanõlõr.
ABT tip güç kesicisi (General Electric CO., USA)
Bu tip açõk hava kesicisinin ilginç yanõ destek sütunlarõndan birine Sf6 izolasyonlu
akõm trafosu eklenmiş olmasõdõr. İşletme durumundaki gerekli basõnçlõ hava birim kesici hava
alõcõlarõndan, aynõ anda iki birim kesme gerçekleştiren tekil (sleeve-type) egzoz valfine (!)
kadar depolanmõştõr. Kesici tekil sõkõştõrõcõ tipteki sabit kontaklardan ve ayrõk (blade and
finger) tipteki akõm taşõyõcõ kontaklardan oluşur. Egzoz gazlarõ aynõ zamanda susturucu olarak
görev yapan soğutma ve karõştõrma odacõklarõna geçer. Birim alõcõ üzerinde dirençler (4)
vardõr ve alõcõnõn elektriksel bağlantõlarõ gaz yalõtõmlõ geçit izolatörleri vasõtasõyla yapõlõr.
PP tipi güç kesicisi (Merlin Gerin Co., Fransa)
Kesicinin çalõşmasõ için gerekli basõnçlõ hava, kesici kontaklarõna çok yakõn
konumlandõrõlmõş birim hava alõcõlarõndan egzoz valflerine (1,2) kadar depolanmõştõr. Bu
sürekli olarak basõnçlandõrõlmõş kesici çift sõkõştõrõcõlõ tiptedir ve ana hareketli kontağõnõn
hareketi dõş egzoz valfi tarafõndan kontrol edilmektedir (2). Diğer kontak sabittir veya daha
yüksek izolasyon gerektiren durumlarda etkileşim aralõğõnõ arttõrmak için hareket gösterir.
Kesicinin kapanmasõ kontaklarõn birbiriyle birleşmesi ile gerçekleşir.
OHBR tipi güç kesicisi (Reyrolle & Co.)
PK tipi güç kesicileri (Delle-Alsthom Co.)
Kaynakça
1. Özkan, F. Yõlmaz, Yüksek Gerilim Güç Kesicileri, İTÜ Yayõnlarõ,1994
2. Ülgür, M. Münir, Elektrik Cihazlarõ Dersleri, İTÜ Yayõnlarõ, 1952
3. C. H. Flurscheim, Power circuit breaker theory and design,
Rev. Ed., P. Peregrinus on behalf of the Institution of Electrical
Engineers, Stevenage (Hertfordshire), 1982.